Jaarverslag 2015 kbo brabant

Jaarverslag 2015 KBO-Brabant

Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Centrale organisatie KBO-Brabant en functioneren van de vereniging 3. Themajaar KBO-Brabant zorgt!

4. Welzijn en Zorg 5. Wonen en Mobiliteit 6. Inkomen en Werk 7. FinanciĂŤn

05 07 16 20 28 30 32

Bijlagen 1. Samenstelling Algemeen Bestuur en vertegenwoordigingen KBO-Brabant 2. Samenstelling werkgroepen en adviescommissies KBO-Brabant 3. Medewerkers KBO-Brabant, taakverdeling beleidsmedewerkers 4. Regio’s met Kringindeling 5. Regio-overzicht met Kringen, Afdelingen en ledenaantallen 6. Nieuwe Kringindeling per 2016 7. Balans per 31 december 2015 8. Staat van baten en lasten over 2015 9. Gedecoreerde KBO-leden 10. Jubilea van Afdelingen en Kringen

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

34 36 39 40 41 56 60 61 64 66

3

4

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

1. Inleiding

Als belangenvereniging van senioren gaat onze aandacht uit naar de terreinen welzijn & zorg, wonen & mobiliteit en inkomen & werk. De laatste jaren kenmerken zich door ingrijpende veranderingen in het hele sociale domein. Veel van die veranderingen traden in 2015 in werking en hadden onze bijzondere aandacht.

Met name de zorg stond centraal, en hier ging dan ook ons Jaarcongres over. Bezuinigingen op huishoudelijke thuiszorg leiden tot faillissementen en massaontslagen bij tal van thuiszorginstellingen en het wegvallen van deze basale zorg bij (onder meer) senioren. Dat proces willen we zien te keren en samen met vakbond FNV en Philips Innovation Services hebben we de mogelijkheden voor eigen (coöperatieve) initiatieven verkend. Ook hebben we actief geparticipeerd in de campagne Red de Zorg, geïnitieerd door FNV. In samenwerking met Omroep Brabant inventariseerden we regelingen met huishoudelijke thuiszorg in Brabantse gemeenten, in november uitmondend in de week van de ouderenzorg. Ook was KBO-Brabant nauw betrokken bij de Zorgenquête van de Brabantse dagbladen. Samen met de Brabantse partner-verenigingen in VBOB-verband hebben we sterk ingezet op de werving, opleiding en inzet van Wmo-cliëntondersteuners. Waar nodig en gerechtvaardigd, hebben we juridische procedures tegen gemeenten gesteund en gevoerd. Besturen van Afdelingen en Kringen hebben we ondersteund met workshops en voorlichtingsbijeenkomsten over de veranderingen in de zorg.

Maar ook op de andere terreinen speelde zich van alles af. De provinciale campagne Nul Verkeersdoden Brabant richtte zich in 2015 op de doelgroep senioren en vanzelfsprekend hebben we daar als KBO-Brabant actief in geparticipeerd met tal van activiteiten. Verder hebben we het VBOB-project Woningaanpassing bestaande bouw een flinke impuls gegeven met de opleiding van vrijwilligers die lokaal voorlichting kunnen geven. Ook zijn we doorgegaan met de Loopbaanclub 50+ en met het lobbyen voor behoud van ons pensioen(stelsel). Dit laatste vooral als associatielid van de Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden (KNVG).

De verkiezingen van Provinciale Staten in maart 2015, met directe gevolgen voor de samenstelling van de Eerste Kamer, hebben we aangegrepen om blijk te geven van onze waardering c.q. afwijzing van tot stand gekomen – voor ouderen relevante – wetgeving tijdens het kabinet Rutte II en om in beeld te brengen aan welke partijen we die wetgeving te ‘danken’ hebben.

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

5

Het leverde een inzichtelijke stemwijzer op die vanzelfsprekend niet door iedere politieke partij werd gewaardeerd, maar daarmee wel een uiterst nuttig hulpmiddel bleek om politici te laten merken dat senioren geen te veronachtzamen doelgroep vormen. Dan ook blijkt het hebben van een eigen ledenmagazine dat maandelijks ruim 130.000 senioren bereikt van onschatbare waarde. Binnen onze belangenvereniging blijft ontmoeting de belangrijkste pijler en daarmee vormen onze lokale Afdelingen met hun scala aan activiteiten het belangrijkste organisatieniveau. Op provinciale schaal hebben we enkele nieuwe ontmoetingsactiviteiten toegevoegd in 2015, zoals de hippe breiclubs van Granny’s Finest, social dining via Match4Dinner en onze geslaagde ledenreis naar Vayamundo in Oostende.

Met tevredenheid en ontzag kijken we terug op het herstructureringsproces dat zich binnen onze vereniging heeft voltrokken. Van 27 regionale Kringen zijn we in 2015 overgegaan op 60 gemeentelijke Kringen waarin lokale Afdelingen met elkaar samenwerken in de belangenbehartiging richting gemeente, daarbij als vereniging de ordening van het openbaar bestuur volgend. Bovendien heeft het Regionaal Beraad met gekozen voorzitters een zwaardere coördinerende rol gekregen in de voorbereiding van de Algemene Vergadering en zijn er een nieuwe Adviescommissie Beleid, een Adviescommissie Financiën en een ad hoc Adviescommissie Vrijwilligersverzekeringen gevormd ter advisering van het Algemeen Bestuur, het Regionaal Beraad en de Algemene Vergadering van KBO-Brabant.

Mede dankzij uitstekend voorbereidend werk van een door de Algemene Vergadering ingestelde ad hoc Adviescommissie Tussenniveau, is dit ingrijpend herstructureringsproces zeer voortvarend verlopen.

In het verslagjaar zijn ook een aantal nieuwe activiteiten gestart.

Er is een start gemaakt met het onderzoek naar het maatschappelijk rendement van KBOAfdelingen met een eigen accommodatie. Het beoogd resultaat is een adequate onderbouwing van het belang van een eigen accommodatie voor senioren. In 2016 zullen de resultaten van dit onderzoek bekend worden gemaakt en zal

6

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

het KBO-jaarcongres in het teken staan van de eigen accommodatie.

Voorts zijn we 2015 aangevangen met een juridische helpdesk en een juridische module in de opleiding cliëntondersteuning. Vrijwillige cliëntondersteuners die lid zijn van KBO-Brabant, kunnen een beroep doen op de juridische helpdesk die extern is georganiseerd. Bovendien kunnen de KBO-cliëntondersteuners gebruik maken van een database met juridische vragen en antwoorden over de Wmo. Ook krijgen zij een aanvullende juridische opleiding over de Wmo om daarmee senioren nog beter te kunnen bijstaan bij hun Wmo-aanvraag.

Vanaf september 2015 participeert KBO-Brabant in de klankbordgroep van het promotieonderzoek naar de bevordering van maatschappelijke dienstverlening door mensen van 55 jaar en ouder.

In dit jaarverslag treft u, naast algemene informatie over de organisatie van KBO-Brabant en het functioneren van de vereniging (hoofdstuk 2), over het themajaar Zorg (hoofdstuk 3) en een financiële verantwoording (hoofdstuk 7), drie hoofdstukken aan waarin verslag wordt gedaan van de werkzaamheden van KBO-Brabant op de drie beleidsterreinen welzijn & zorg (hoofdstuk 4), wonen & mobiliteit (hoofdstuk 5) en inkomen & werk (hoofdstuk 6).

In deze drie beleidsmatige hoofdstukken wordt een tweedeling aangehouden. Enerzijds komt de dienstverlening van KBO-Brabant aan leden aan de orde; anderzijds wordt de dienstverlening aan Afdelingen en Kringen belicht, ook al wordt deze indirecte dienstverlening van KBO-Brabant uiteindelijk ook verricht ten behoeve van de leden. Het tweeledige KBO-lidmaatschap – van de lokale Afdeling én van KBO-Brabant – vormt de basis en de voornaamste inkomstenbron van onze vereniging in al zijn geledingen.

9

2. Centrale organisatie KBO-Brabant en functioneren vereniging Op 1 januari 2015 telde KBO-Brabant 130.300 leden, lokaal in de eigen buurt, wijk of dorpskern verenigd in een van de 297 Afdelingen. Deze Afdelingen werkten regionaal of gemeentelijk samen in – op dat moment – 27 Kringen. Bestuurders van Kringen vertegenwoordigen de leden in de Algemene Vergadering.

• ALGEMENE VERGADERING

De Algemene Vergadering is het hoogste orgaan van de vereniging KBO-Brabant. Minimaal tweemaal per jaar komt de Algemene Vergadering bijeen. In 2015 was dit op 2 juli en 3 december.

Het hoofdthema tijdens de vergadering in juli was gericht op de organisatorische voltooiing van het tussenniveau in de vorm van gemeentelijke Kringen. De Adviescommissie Tussenniveau had ter voorbereiding op deze vergadering voorstellen ingediend tot statutenwijziging en wijziging van het huishoudelijk reglement van KBO-Brabant. De Algemene Vergadering heeft deze wijzigingen vastgesteld en stelde tevens nieuwe modelstatuten voor de Kringen vast.

Bovendien stelde de Algemene Vergadering in juli 2015 drie adviescommissies in. De Adviescommissie Beleid zal het Algemeen Bestuur, het Regionaal Beraad en de Algemene Vergadering gaan adviseren over beleidsaangelegenheden van KBO-Brabant en bereidt het Beleidsplan 2016-2020 voor. De Adviescommissie Financiën heeft eenzelfde adviestaak op financieel gebied.

Ten slotte is een ad hoc Adviescommissie Vrijwilligersverzekeringen ingesteld met als taak het Algemeen Bestuur, het Regionaal Beraad en de Algemene Vergadering te adviseren over met name het verzekeringspakket dat ten behoeve van onze vrijwilligers is samengesteld.

In deze Algemene Vergadering zijn het jaarverslag en het financieel verslag over 2014 vastgesteld en voorzitter Frans Slangen en de bestuursleden Frans van den Boomen en Wim van Erp zijn bij acclamatie herbenoemd.

De heer Van Aert, burgemeester van de gemeente Best, hield aan het einde van de vergadering een boeiende inleiding over collectieve belangenbehartiging, gevolgd door een levendige discussie met de afgevaardigden.

8

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

In de Algemene Vergadering op 3 december werden het werkplan en de begroting voor 2015 besproken en vastgesteld. Met het vaststellen van een model huishoudelijk reglement voor de Kringen kon het proces om tot een vernieuwd tussenniveau te komen, worden voltooid.

De bestuursleden Jack Donkers, Jan Lamers en Truus Noij werden voor een periode van drie jaar herbenoemd en Noud van Vught werd tot nieuw bestuurslid benoemd. Laatstgenoemde neemt de plaats in van Frans van Beerendonk die in deze vergadering na het bereiken van de maximale zittingstermijn aftrad. De voorzitter roemde Frans van Beerendonk in zijn afscheidswoord als een ‘down to earth’-bestuurder, zowel letterlijk als figuurlijk. Frans van Beerendonk eindigde bij zijn afscheid met de woorden dat hij “gewoon gedaan heeft waar hij goed in is”.

De heer Verhoeven, medeoprichter en voorzitter van de Coöperatie Esbeek hield aan het einde van deze Algemene Vergadering een interessante inleiding over het ontstaan en de werkwijze van de Coöperatie Esbeek. Deze coöperatie is in 2007 opgericht door ‘verontruste’ Esbekenaren om de vergrijzing van het Brabantse dorp tegen te gaan en de leefbaarheid te vergroten.

• AFDELINGEN

De basis van de vereniging wordt gevormd door de 297 Afdelingen die in buurten, wijken en dorpen georganiseerd zijn. Dit grote aantal Afdelingen staat borg voor fysieke nabijheid bij de leden. Vanuit deze Afdelingen zetten vele duizenden vrijwilligers zich dagelijks in om ontmoeting tussen ouderen te organiseren, concrete diensten aan te bieden als ouderenadviseur, cliëntondersteuner, belastinginvuller of thuisadministrateur en door activiteiten te organiseren op het gebied van cultuur en recreatie.

7

KBO-Brabant vindt het belangrijk om zijn Afdelingen te ondersteunen bij de lokale belangenbehartiging en aan te sluiten bij de vragen die bij Afdelingen leven. Dit gebeurt door rechtstreekse contacten, door ondersteuning via het Platform ondersteuning lokale belangenbehartiging en door de regionale beleidsmedewerkers vanuit het bureau. Bestuursleden van KBO-Brabant zijn desgevraagd aanwezig in een vergadering van Afdeling of Kring, treden op als gastspreker, vertegenwoordigen KBO-Brabant bij bijzondere gelegenheden van Afdelingen en Kringen zoals jubileumvieringen en reiken in voorkomende gevallen de KBO-onderscheiding uit.

• KRINGEN EN REGIONAAL BERAAD

Kringen krijgen een steeds belangrijker rol in de belangenbehartiging van senioren op lokaal niveau. De ontwikkeling dat gemeenten steeds meer taken krijgen in het sociaal domein als gevolg van grote decentralisaties door het rijk, vormde een belangrijk motief om het tussenniveau, dat tot 2015 vooral uit regionale Kringen bestond, meer te laten aansluiten bij de inrichting van het openbaar bestuur. De 27 regionale Kringen zijn in de loop van 2015 omgevormd tot 60 Kringen, waarvan de meeste de gemeentelijke schaal hebben. Een aantal Afdelingen in drie regio’s gaf de voorkeur aan bovengemeentelijke samenwerking in hun regionale Kring.

De Kringen vormen een platform voor Afdelingen om tot uitwisseling van ervaringen te komen, de basis voor belangenbehartiging van onderaf.

De Kringen pakken Afdelingsoverstijgende zaken op en ondersteunen Afdelingen desgevraagd bij specifieke vraagstukken. De Kringbesturen vormen gezamenlijk de Algemene Vergadering van KBO-Brabant.

Het Regionaal Beraad vormt een belangrijke schakel tussen de Kringen en het bestuur van KBO-Brabant. In de onderlinge uitwisseling tussen Kringen op regionaal niveau komen gemeente-overstijgende thema’s aan de orde.

De Kringen bereiden in het Regionaal Beraad de Algemene Vergadering voor en trachten voorstellen op elkaar af te stemmen. Ook draagt het Regionaal Beraad deelnemers voor ten behoeve van commissies en werkgroepen van KBO-Brabant. Het Regionaal Beraad kiest zijn

8

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

eigen voorzitter. De regiocontactbestuurders nemen namens het Algemeen Bestuur deel aan het beraad in hun regio.

In 2015 is het Regionaal Beraad in de vier regio’s West-Brabant, Midden-Brabant, NoordoostBrabant en Zuidoost-Brabant tweemaal bijeen geweest.

De financiële jaarstukken werden voorafgaande aan iedere Algemene Vergadering in het Kringpenningmeesteroverleg besproken. In 2015 is dit overlegorgaan opgeheven; daarvoor in de plaats is de Adviescommissie Financiën geïnstalleerd. Het Kringpenningmeesteroverleg heeft het Regionaal Beraad in mei nog wel geadviseerd; in november nam de Adviescommissie die rol over.

• BESTUUR KBO-BRABANT

Het Algemeen Bestuur van KBO-Brabant bestaat uit negen personen. De leden van het Algemeen Bestuur worden door de Algemene Vergadering voor een periode van drie jaar gekozen.

De voorzitter wordt in functie gekozen, de overige leden van het Algemeen Bestuur verdelen onderling de functies. Teams van twee bestuursleden treden ook op als contactpersonen voor de Afdelingen en Kringen in de vier regio’s in Brabant.

Daarnaast nemen zij als aandachtsbestuurder deel in werkgroepen en adviescommissies van KBO-Brabant (zie bijlagen 1 en 2).

Het Algemeen Bestuur kwam in het verslagjaar tien keer in vergadering bijeen. Vast terugkerende onderwerpen op de agenda van het Algemeen Bestuur zijn werkplan en begroting, jaarverslag en jaarrekening, regionale ontwikkelingen en ontwikkelingen van organisaties waarin KBO-Brabant participeert zoals het VBOB (Verenigde Bonden Overleg Brabant) en de KNVG (Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden). Het Algemeen Bestuur heeft verder in het bijzonder aandacht besteed aan onderwerpen als de verkiezingen van Provinciale Staten, het Steunfonds, de vorming van de Adviescommissies Beleid, Financiën en Vrijwilligersverzekeringen, de voorbereidingen van het congres, de uitrol van Ons Platform, collectieve overeenkomsten zoals Buma-Stemra, Sena en samenwerking met externe partijen zoals Philips Innovation Services en FNV.

9

• ADVIESCOMMISSIES

Adviescommissie Beleid De Adviescommissie Beleid is in augustus 2015 geïnstalleerd en bestaat uit leden afkomstig uit de vier Brabantse regio’s. Op verzoek van het Algemeen Bestuur werkt de Adviescommissie aan het meerjarenbeleid 2016-2020.

Adviescommissie Financiën De Adviescommissie Financiën is in september 2015 gestart. De leden zijn door het Regionaal Beraad uit de regio’s voorgedragen. De Adviescommissie adviseert het Algemeen Bestuur, het Regionaal Beraad en de Algemene Vergadering over begroting, financieel verslag en andere financiële zaken zoals een meerjarenbegroting.

Adviescommissie Tussenniveau De Adviescommissie Tussenniveau heeft op verzoek van het Algemeen Bestuur modelstatuten en een huishoudelijk reglement voor de Kringen ontworpen. De Algemene Vergadering heeft vervolgens de modelstatuten en het huishoudelijk reglement vastgesteld. De Adviescommissie heeft hiermee haar taak voltooid en werd per 3 december 2015 ontbonden.

Adviescommissie Vrijwilligersverzekeringen Het Algemeen Bestuur heeft een ad hoc Adviescommissie Vrijwilligersverzekeringen geïnstalleerd met het verzoek om over de vrijwilligersverzekeringen van KBO-Brabant advies uit te brengen. Verwacht wordt dat de commissie in het voorjaar van 2016 haar advies voltooid zal hebben.

• WERKGROEPEN EN PROJECTGROEPEN

Werkgroep Lokale belangenbehartiging omgevormd tot Platform ondersteuning lokale belangenbehartiging De aanpak van het Platform ondersteuning lokale belangenbehartiging en de daarbij behorende introductie van vier regionale ondersteuningsteams kreeg in 2015 een praktisch vervolg.

Deze teams zijn samengesteld uit vrijwillige ondersteuners, regiocontactbestuurders en een regionale beleidsmedewerker. De aanpak draagt bij tot directe vraaggerichte ondersteuning in de regio. Hierdoor kan het Platform volstaan met jaarlijks zo’n drie à vier keer overleg voor het delen van ervaringen, het bewerkstelligen van

10 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

een min of meer uniforme werkwijze en het rapporteren aan het Algemeen Bestuur.

Niettemin is door het Platform eind 2015 geconstateerd dat er nog een verbeterslag nodig is.

Op de ondersteuningsteams werd nog onvoldoende beroep gedaan door Kringen. De discussie daarbij ging over een vraaggerichte of nadrukkelijker aanbodgerichte ondersteuning, alsook over een prominentere plaats op de agenda’s van het Regionaal Beraad. Het proces moet meer nog dan voorheen regionaal gedragen worden.

Speerpunt van de ondersteuning in de regio lag met name op de praktische realisatie van het nieuwe tussenniveau. In 2015 vond de verdergaande decentralisatie van taken in het sociaal domein van rijk naar gemeenten plaats en daarmee de noodzaak tot versterking van de belangenbehartiging voor senioren in de (Brabantse) gemeenten.

Overleg grote steden In september 2015 vond het ‘Overleg grote steden’ plaats. Het overleg komt tegemoet aan de wens om ervaringen met elkaar te delen ten aanzien van de specifieke situatie van KBOAfdelingen in de grote Brabantse steden, met name in de oudere stadswijken. De stedelijke problematiek vraagt doorgaans om een andere benadering dan in overwegend hechtere plattelandsgemeenschappen. De stedelijke Afdelingen hebben te maken met afkalvende structuren, een steeds dominanter gemeentelijk beleid en concurrerende wijkaanpak door professionele organisaties van zorg en welzijn. Het behoud van de eigen identiteit, bestuurlijke vernieuwing alsook het gebruik van wijkaccommodaties is voor onze lokale seniorenverenigingen de opgave voor komende jaren. De bijeenkomsten waren vooral gericht op uitwisseling van ervaringen met een onderscheidende aanpak. Deelname was er vanuit de Kringbesturen van Breda, Eindhoven, Helmond, ’s-Hertogenbosch en Tilburg.

Werkgroep Informatie- & Communicatietechnologie (ICT) In oktober 2015 is deze werkgroep opgeheven.

Besloten is om met de onderliggende werkgroep LeaWeb verder te blijven werken. Coördinatie van ICT-taken en contacten met de achterban, zoals de ICT-adviseurs, blijft bij het bureau van KBO-Brabant.

9

De ongeveer 40 ICT-adviseurs zijn actief met het adviseren en verzamelen van informatie in de Kringen en Afdelingen op het brede gebied van ICT. Er vonden twee bijeenkomsten plaats om de ICT-adviseurs te informeren over de ontwikkelingen rondom LeaWeb, de website van KBO-Brabant en de ontwikkelingen rondom het tablet-project en Ons Platform. In de bijeenkomst van 23 oktober is uitgebreid gesproken over Ons Platform.

De opleiding voor webmasters is in 2015 weer diverse malen gegeven. Eind 2015 waren 110 websites van KBO-Afdelingen online.

De websites van Kringen zullen worden herzien, ook in 2016, vanwege de nieuwe gemeentelijke indeling.

LeaWeb functioneert naar tevredenheid.

Er vinden regelmatig updates van het programma plaats; tegelijkertijd wordt op dat moment een Nieuwsbulletin uitgegeven met alle informatie over de aanpassingen. In 2016 zullen weer nieuwe aanpassingen en verbeteringen plaatsvinden. Ook gaat KBO-Brabant in de loop van 2016 gebruik maken van LeaWeb om beter te communiceren met de Afdelingen en Kringen en om managementinformatie uit LeaWeb te halen.

Waar nodig wordt ondersteuning aan Afdelingen verleend inzake het boekhoudprogramma Lea-Senior Financieel. Dit gebeurt door vrijwillige helpdeskmedewerkers die verdeeld over de provincie actief zijn. In 2016 wordt een nieuwe web-based versie van het programma uitgegeven.

Werkgroep Identiteit & Zingeving Als van oorsprong katholieke vereniging vormen identiteit en zingeving belangrijke thema’s binnen KBO-Brabant. Naarmate mensen ouder worden geldt bovendien dat levensvragen en religie een grotere rol gaan spelen. Daarom wil KBO-Brabant zich (door)ontwikkelen tot een organisatie die op een eigentijdse manier ruimte geeft aan deze thema’s. De werkgroep Identiteit & Zingeving heeft in 2015 het eerder ingezette vernieuwingsproces voortgezet. Zo heeft de werkgroep zich in het verslagjaar gebogen over de invulling van de katholieke identiteit in het doen en laten van KBO-Brabant. Waarden als solidariteit, gerechtigheid en verantwoordelijkheid zouden nog meer (bewust) hun plek kunnen

10 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

krijgen binnen het doen en laten van de vereniging. In zijn beleidsnotitie constateerde de werkgroep dat de katholieke gelovige niet de pretentie heeft dé waarheid te kennen. Hij/zij zal kritisch moeten blijven. Geloven is een werkwoord, waarbij het geloof evolueert van een dogmatisch geloof naar een persoonlijk geloof, dat door mensen midden in de leefgemeenschap kan worden beleefd. Vanuit deze houding biedt de werkgroep een platform voor allerlei aspecten die raken aan de overkoepelende thema’s identiteit en zingeving: eenzaamheid, levenseinde, euthanasie, rouw, maar ook mantelzorg, leegloop van kerken en daarmee samenhangend verdwijnen of herbestemming van kerkgebouwen.

Het streven om een platform te bieden aan verschillende belevingen van katholieke geloofsovertuiging heeft in 2015 zijn beslag gekregen door een gevarieerd activiteitenaanbod. U vindt dit terug in hoofdstuk 4.

• SAMENWERKING MET EXTERNE ORGANISATIES

KBO-Brabant werkt met vele organisaties samen op tal van terreinen, in een aantal gevallen gaat het om structurele samenwerking.

VBOB De voorzitter van KBO-Brabant, Frans Slangen, is tevens voorzitter van het VBOB (Verenigde Bonden Overleg Brabant). Het VBOB is namens de in Noord-Brabant gevestigde seniorenorganisaties overlegpartner voor de Provincie NoordBrabant. Tevens voert het VBOB projecten uit met een provinciale of bovenregionale uitstraling, in opdracht van en/of ondersteund door de Provincie.

Nadat de ANBO zich in 2014 had teruggetrokken vroeg het VBOB bestuur zich af of het huidige draagvlak met vier seniorenverenigingen op termijn afdoende is om alle senioren in NoordBrabant te representeren. Het antwoord op deze vraag is in het werkplan 2016 van het VBOB uitgewerkt. Het VBOB zal een actieve rol in gaan nemen in de samenwerking met lokale platforms en verbanden van seniorenverenigingen.

Op deze manier wordt de lokale vraag van senioren opgepakt vanuit de provinciale rol die het VBOB in Noord-Brabant heeft.

11

KNVG Het VBOB is sinds 1 januari 2014 geassocieerd lid van de Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden (KNVG). In deze hoedanigheid heeft het VBOB in de persoon van zijn voorzitter Frans Slangen actief bijgedragen aan de landelijke belangenbehartiging voor senioren, in het bijzonder rond pensioenen en zorg(kosten).

maatregelen, pensioenen en tal van andere onderwerpen.

KBO-Brabant streeft ernaar om iedere vraag uiterlijk binnen enkele dagen te beantwoorden.

Algemene vragen worden zoveel mogelijk door het secretariaat beantwoord. Specifieke vragen over de beleidsthema’s welzijn, zorg, wonen, mobiliteit en inkomen worden opgepakt door de beleidsmedewerkers.

Oud in Afrika De stichting Oud in Afrika zet zich sinds 2001 in voor het verbeteren van het welzijn van ouderen in Kenia en Ethiopië: thuiszorg, picopensioentjes en oogzorg. Er wordt samengewerkt met lokale partners (veelal nonnen van katholieke congregaties), die stevig geworteld zijn in de lokale samenleving. KBO-Brabant is vertegenwoordigd in het bestuur van Oud in Afrika en richt zich in de praktijk in het bijzonder op het gezamenlijk project Oog om Oog, waarmee staaroperaties worden bekostigd. Voor een bedrag van 35 euro kan een slechtziende of blinde oudere van staar af worden geholpen en zo weer zelfredzaam worden. In 2015 hebben we het oude missiebusje in ere hersteld. KBO-Afdelingen kunnen het missiebusje inzetten bij hun activiteiten, om zo geld in te zamelen voor het project.

In 2015 is op die manier ruim 1.200 euro door Afdelingen ingezameld.

Ledenmagazine Ons Ledenmagazine Ons verscheen in 2015 elf keer, in een oplage van circa 110.000 exemplaren.

Het magazine is primair bedoeld voor leden en relaties van KBO-Brabant en omvat rubrieken op het gebied van inkomen, mobiliteit, wonen, werken en zorg. Ook welzijnsrubrieken zoals reizen, cultuur, gezondheid en ontspanning komen aan bod. Waar mogelijk zijn de KBO-Afdelingen betrokken bij de totstandkoming van de invulling van de rubrieken. Daarnaast bevat Ons interviews met politici en andere beleids-makers.

Ons bevat ook een rubriek met ledenvoordeel.

In deze rubriek worden in samenwerking met andere partijen speciaal voor leden van KBOBrabant kortingsacties opgezet. In februari onderging Ons een restyling, een aantal rubrieken werd opgefrist en de lay-out is aangepast. De openingscolumn van Frans Slangen werd maandelijks verstuurd aan Kringen, met het verzoek deze door te sturen naar lokale media.

Unie KBO Er vindt geen structureel overleg plaats met de Unie KBO. Wel wordt samengewerkt rondom concrete onderwerpen, zoals Sociale Veiligheid en de Belastingservice. KBO-Brabant blijft samenwerking nastreven met alle organisaties die opkomen voor de belangen van senioren in Nederland. Het streven is hierbij gericht op de vorming van een landelijke seniorenraad, waarin seniorenverenigingen met een substantiële achterban gezamenlijk met elkaar optrekken in belangwekkende dossiers.

• DIENSTVERLENING VAN HET BUREAU RECHTSTREEKS AAN LEDEN

Algemene vraagbaak en juridische vraagbaak Op het bureau van KBO-Brabant komen dagelijks vele telefoontjes en e-mails binnen met vragen van leden. Zo zijn ook in 2015 weer veel vragen gesteld over de zorg(verzekering), bezuinigings-

12 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Senioren Expo Met ongeveer 25.000 bezoekers was de Senioren Expo in conferentiecentrum NH Koningshof te Veldhoven in 2015 wederom een succes.

KBO-Brabant was voor de dertiende maal medeorganisator van deze beurs en aanwezig met een KBO-Ontmoetingsplein, waar bezoekers terecht konden voor het uitwisselen van informatie, het stellen van vragen over uiteenlopende onderwerpen en uiteraard ontmoeting. De stand werd bemand door vrijwilligers en medewerkers van het bureau. Ook waren medewerkers van Ons Ledenvoordeel, de webshop die vele voordelen biedt via het KBO-Brabant lidmaatschap, de hele week aanwezig om vragen te beantwoorden. liever thuis! beurs in november 2015 Van 26 tot en met 28 november vond in Eindhoven de liever thuis! beurs plaats.

11

Ook KBO-Brabant was met een grote stand aanwezig op deze beurs, bemand door bestuurders uit de Kring Eindhoven. Het thema zelfstandig en veilig wonen staat bij onze belangenvereniging hoog op de agenda. Leden konden op de stand een kopje koffie of thee nuttigen, anderen ontmoeten en informatie krijgen over de activiteiten van KBO-Brabant op het gebied van langer zelfstandig thuis wonen. Ook werd door een beleidsmedewerker een lezing verzorgd over de dienstverlening cliëntondersteuning.

Sociale media In 2015 was KBO-Brabant actief op Facebook en Twitter. Steeds meer senioren maken gebruik van deze moderne media. Via korte berichtjes maakt KBO-Brabant leden, bestuursleden, externe relaties en andere volgers attent op actualiteiten in de samenleving die ouderen aangaan. Daarnaast brengt KBO-Brabant nieuws naar buiten over de vereniging, onder andere tijdens evenementen en bijeenkomsten die door KBO-Brabant (mede) worden georganiseerd; in 2015 onder meer de ‘Red de zorg’ campagne van FNV van mei tot en met december, ons jaarlijkse congres in september en het symposium over herbestemming van kerken in november.

Ledenpassen Ook in 2015 zijn ledenpassen gemaakt voor nieuwe leden, alsmede vervangende ledenpassen in het geval van verhuizing, verlies of diefstal.

De ledenpassen zijn geldig tot en met 2017.

Ledenvoordelen via ledenmagazine Ons en via webshop Ons Ledenvoordeel Iedere maand worden er via ledenmagazine Ons kortingsvoordelen voor leden onder de aandacht gebracht. In 2015 varieerde dit van voordeel op producten, reizen en cursussen tot voordeel op daguitjes, concerten, beurzen en musea.

Ook kon KBO-Brabant zijn leden weer veel voordelen bieden door collectieve inkoop op het gebied van energie, zonnepanelen, telefonie, tablets, elektrische fietsen, etc. De voordeelwebsite Ons Ledenvoordeel wordt daarvoor ingezet.

In het najaar werden speciale ledenvoordeeldagen aangeboden aan de lokale Afdelingen. Ook de andere partners van KBO-Brabant (IAK Verzekeringen, Oad en Vitalis) waren tijdens deze dagen

12 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

vertegenwoordigd. Zeven Kringen/Afdelingen maakten gebruik van dit aanbod; er waren gemiddeld 70 bezoekers per ledenvoordeeldag.

• ONDERSTEUNING AAN AFDELINGEN EN KRINGEN VANUIT HET BUREAU

Algemeen Om de vereniging te ondersteunen beschikt KBO-Brabant over een bureau met beroepskrachten. De gemiddelde formatie in 2015 bedroeg 13,9 fte’s. Een deel hiervan was werkzaam voor de vereniging KBO-Brabant zelf en een deel voor zogenaamde VBOB-projecten waarvan KBO-Brabant kartrekker is. Dit zijn projecten die namens de in het VBOB samenwerkende seniorenorganisaties voor alle senioren in Brabant worden uitgevoerd met financiële ondersteuning van de Provincie Noord-Brabant.

Dat betekent dat 1,75 van eerder genoemde 13,9 fte’s door de Provincie werden bekostigd.

Het bureau ondersteunt het Algemeen Bestuur, werkgroepen, projectgroepen en commissies bij het voorbereiden en ontwikkelen van beleid, bij beleidsuitvoering en met secretariële taken.

Het betreft onder meer de organisatie van de Algemene Vergadering, het Regionaal Beraad, (thema)dagen voor Kringen en Afdelingen, Jaarcongres, bijeenkomsten van werkgroepen en commissies en financieel overleg.

Belangrijk voor de KBO-Afdelingen is ook de serviceverlening en vraagbaakfunctie, waarvoor het bureau vijf dagen per week tijdens kantoordagen bereikbaar is. Tenslotte zorgt het bureau voor een actueel relatiebestand, bundeling van de ledenbestanden van de Afdelingen, ledenpassen, uitvoering van het onderscheidingenbeleid, begeleiding bij aanvragen van Afdelingen voor Premieplan en SupportActie en voor de diverse communicatiemiddelen. Ook wordt hier de administratie gevoerd van alle aanmeldingen voor de vele bijeenkomsten die voor leden en kaderleden worden georganiseerd.

Lokale ondersteuning van Afdelingen en Kringen door beleidsmedewerkers Om de noodzakelijke lokale belangenbehartiging te ondersteunen of op gang te brengen werden drie beleidsmedewerkers regionaal ingezet.

Zij werkten samen met zogenoemde regionale

13

ondersteuningsteams. Deze ondersteuningsteams bestaan uit ervaren vrijwilligers waar Kringen en Afdelingen met hun vragen mede terecht kunnen.

Kringvergadering. Uitleg wordt gegeven over de organisatie en activiteiten van KBO-Brabant, over de besteding van de lidmaatschapsgelden en over de mogelijkheden van het Premieplan.

KBO-Actueel Nieuwsbrief KBO Actueel wordt digitaal verstuurd aan alle bestuursleden van KBO-Brabant, vrijwillige ouderenadviseurs, externe relaties en eenieder die zich heeft geabonneerd. KBO Actueel verscheen vanaf mei 2015 in een vernieuwde vorm. Iedere twee weken krijgen de ontvangers een korte update van het nieuws op de website op de verschillende beleidsterreinen, nieuws van KBO-Brabant en de projecten die KBO-Brabant uitvoert. In de maanden januari tot en met mei verscheen Actueel iedere maand.

Premieplan In 2005 zijn Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo gestart met het zogenoemde Premieplan. KBO-Brabant participeert hierin.

De uitvoering van het Premieplan is vanaf het jaar 2013 uitbesteed aan de vereniging Nederlandse Organisatie Vrijwilligerswerk (NOV).

Met het Premieplan wordt geld dat voor een bepaalde activiteit door lokale KBO-Afdelingen is ingezameld, verdubbeld. De opbrengst moet bestemd zijn voor een vooraf goedgekeurd tastbaar initiatief of project, gericht op het verbeteren van het welzijn van ouderen. KBOAfdelingen zamelen geld in via bijvoorbeeld sponsorlopen, benefietconcerten, braderieën of loterijen. Het ingezamelde geld werd door Premieplan in 2015 verdubbeld tot een maximum van 2.000 euro per project. In 2015 zijn 80 uitgevoerde projecten uitbetaald. Deze aanvragen waren goed voor ongeveer 80.000 euro.

In zomer en najaar van 2015 is door de Fondsen een onderzoek gehouden naar het functioneren van het Premieplan. Onder alle deelnemers van 2014 is een enquête uitgezet. De deelname daaraan was vanuit KBO-Brabant het hoogst, maar liefst 48 van de 78 aangeschreven deelnemers reageerden.

Een van de resultaten van het onderzoek is, dat het budget voor KBO-Brabant voor 2016 vanuit Premieplan is verhoogd tot 100.000 euro.

Website KBO-Brabant De website blijft voortdurend in ontwikkeling.

Afdelingen kunnen met hun website aanhaken bij de centrale website van KBO-Brabant, waardoor de eenduidigheid binnen KBO-Brabant wordt bevorderd. De website is ingedeeld naar beleidsterreinen (herkenbaar aan icoontjes) en nieuws van KBO-Brabant.

Promotie en ledenwerving Veel Afdelingen organiseren ledenwerfacties.

KBO-Brabant ondersteunt in deze gevallen met promotiematerialen en advies van beleidsmedewerkers, via een op maat gesneden presentatie ‘Ledenwerving en imago’. In 2015 werden deze bijeenkomsten regelmatig op locatie gehouden, als workshop of als thema van een Kringbijeenkomst.

Introductie nieuwe kaderleden In 2015 is in het najaar een introductiemiddag voor nieuwe bestuursleden georganiseerd, onder de noemer ‘Introductiemiddag kennis maken met de KBO’. Ongeveer vijftien nieuwe kaderleden hebben deelgenomen. Een communicatiemedewerker van KBO-Brabant verzorgt de introductie en er is ook een lid van het Algemeen Bestuur aanwezig om vragen te beantwoorden.

Het is mogelijk voor Afdelingen en Kringen om een introductieprogramma aan te vragen op locatie. In 2015 maakten twee Kringen van deze mogelijkheid gebruik, aansluitend op hun

14 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

SupportActie Met ingang van 2011neemt KBO-Brabant deel aan de SupportActie, een goede doelen loterij.

Leden en niet-leden kunnen met het kopen van een of meer loten een lokale KBO-Afdeling structureel steunen.

Onderscheidingen, jubilea Vanuit het bureau worden de onderscheidingen verzorgd die door de Afdelingen en Kringen worden aangevraagd of door het Algemeen Bestuur worden geïnitieerd. In 2015 is de gouden speld met briljant drie maal uitgereikt: aan mevrouw Nellie Koolen-Theuws uit Bergeijk, de heer Frans van Beerendonk uit Best en de heer

13

Jan Hendriks uit Tilburg. Daarnaast zijn de zilveren speld met goud (28 keer) en de zilveren speld (109 keer) uitgereikt. Ook zijn er 634 oorkondes verwerkt die door de Afdelingen worden uitgereikt voor een 25-jarig lidmaatschap.

Voor een overzicht verwijzen wij naar bijlage 9.

In bijlage 10 treft u een overzicht aan van jubilerende Afdelingen en Kringen in 2015.

Vrijwilligers- en aansprakelijkheidsverzekeringen KBO-Brabant heeft verschillende verzekeringen afgesloten voor zijn Afdelingen en Kringen.

Hieraan nemen alle Afdelingen en Kringen automatisch deel.

Het zijn een Wettelijke aansprakelijkheidsverzekering, waarin men verzekerd is voor de gevolgen van schade aan derden, maar waarin ook de particuliere aansprakelijkheid van de vrijwilliger is geregeld voor de uitoefening van vrijwilligerstaken.

Verder is er de Ongevallen inzittendenverzekering. Onder deze verzekering zijn wel de inzittenden begrepen, maar niet de bestuurder, aangezien deze een beroep kan doen op de collectieve schadeverzekering voor vrijwilligers (zie hierboven).

Er is de Bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering die twee zaken regelt. Allereerst verleent deze verzekering juridische bijstand aan besturen van Afdelingen en Kringen door het inschakelen van een advocaat. Daarnaast zal, wanneer het aangesproken bestuur(slid) door de rechter inderdaad aansprakelijk wordt bevonden, de schade worden uitgekeerd en behoeft het privĂŠvermogen van de bestuurder(s) niet te worden aangesproken om kosten van advocaat, proces en schadeclaim te dekken.

Tot slot is er de Rechtsbijstandverzekering.

Het zal niet vaak voorkomen dat een Afdeling of Kring aansprakelijk gesteld wordt of dat er een situatie ontstaat waarin een Afdeling of Kring iemand anders aansprakelijk moet stellen (denk bijvoorbeeld aan een aannemer of leverancier die zijn afspraak niet nakomt), maar mocht dat wel het geval zijn, dan zal de verzekeraar voor deskundige hulp zorgen.

14 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Buma/Stemra en Sena KBO-Afdelingen die muziek gebruiken tijdens hun verenigingsactiviteiten, hebben (vooraf) een wettelijk vereiste Buma/Stemra- en/of Sena-licentie nodig. Normaliter zijn per activiteit en per accommodatie waarvan gebruik gemaakt wordt, licenties vereist. Voor zowel Buma/Stemra als Sena geldt dat een groepsbeschikking mogelijk is als er tenminste 50 onderliggende partijen (KBO-Afdelingen) aan deelnemen. In 2015 waren er 60 Afdelingen die deelnamen aan het collectief.

Onder de groepsbeschikkingen van KBOBrabant vallen alle reguliere activiteiten die vanuit de Afdeling worden georganiseerd.

De uitzondering betreft grote evenementen (zoals bijvoorbeeld een jubileumviering met optredens boven 1.000 euro uitkoopsom/gage/ recette). Hiervoor dient een aanvullende licentie te worden aangevraagd en betaald door de organiserende Afdeling aan Buma/Stemra en/of Sena.

15

• ORGANOGRAM Algemene Vergadering

• Kringvertegenwoordigers

Algemeen Bestuur

• Voorzitter Bureau KBO-Brabant*

• Secretaris

Commisies en Werkgroep

• Directie (1 fte)

• Penningmeester

•W erkgroep Identiteit

• Beleid/projecten (5,5 fte)

• Zes overige leden

• Financiën (0,9 fte)

& Zingeving • Werkgroep Informatie-

• Communicatie (1,8 fte)

& Communicatietechnologie

• ICT (0,8 fte)

• Platform ondersteuning lokale

• Secretariaat (3,3 fte)

belangenbehartiging

• Huishoudelijke dienst (0,6 fte)

• Adviescommissie Beleid • Adviescommissie Financiën • Adviescommissie Tussenniveau • Adviescommissie Vrijwilligersverzekeringen

Regionaal Beraad

Regionaal Beraad

Regionaal Beraad

Regionaal Beraad

West-Brabant

Midden-Brabant

Noordoost-Brabant

Zuidoost-Brabant

7 Kringen** waarin

5 Kringen** waarin

7 Kringen** waarin

9 Kringen** waarin

69 Afdelingen

48 Afdelingen

92 Afdelingen

88 Afdelingen

* Gemiddelde formatie 2015, inclusief 1,75 door de provincie gesubsidieerde fte’s. ** S ituatie per 1 januari 2015. In de loop van het jaar is overgestapt op een andere Kringindeling, namelijk die per gemeente.

Deze was voltooid aan het eind van het jaar. In het verslagjaar 2016 vindt u deze indeling terug.

16 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

15

3. Themajaar KBO-Brabant zorgt!

Op 1 januari 2015 traden de Wet langdurige zorg (Wlz) en de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in werking. Gedurende dit jaar hebben vele cliënten en zorgmedewerkers aan den lijve de gevolgen ondervonden van de veranderde zorg. KBO-Brabant maakte zich zorgen om de zorg en zette 2015 geheel in het teken daarvan. Hier worden de belangrijkste punten kort uitgelicht. Verderop in het jaarverslag worden enkele onderwerpen verder toegelicht en wordt verslag gedaan van de reguliere activiteiten op het gebied van zorg.

CLIËNTONDERSTEUNING IN 2015 VAN START

Per 1 januari werd de dienst cliëntondersteuning actief, opgezet samen met de andere Brabantse ouderenbonden. In 2014 waren daartoe al de voorbereidingen getroffen. Vrijwillige cliëntondersteuners werden geworven, opgeleid en gecertificeerd. Op 29 januari was een feestelijke aftrap van deze nieuwe dienst.

EXTRA JURIDISCHE HULP VANUIT KBO-BRABANT BOVENOP CLIËNTONDERSTEUNING

PROEFPROCESSEN DISCRIMINATIE OUDEREN

In maart riep KBO-Brabant benadeelde senioren op zich te melden. Samen met Yuris Rechtshulp wilde KBO-Brabant een proefproces steunen om discriminatie van ouderen aan de kaak te stellen. Ouderen die namelijk onder de Zorgverzekeringswet aanspraak maken op een persoonsgebonden budget (pgb) konden hun aanvraag afgewezen zien als hun beperkingen het gevolg zijn van ‘normale verouderingsprocessen’. Het proefproces heeft geen doorgang gevonden omdat verzekeraars de afwijzingsgrond ‘normale verouderingsprocessen’ in de praktijk nauwelijks hebben toegepast, mogelijk om aan het door KBO-Brabant publiek aangekondigde proefproces te ontkomen. Voor 2016 is de grond zelfs helemaal vervallen en niet meer opgenomen in de verzekeringsvoorwaarden. Deze actie van KBOBrabant lijkt dus succes te hebben gehad.

16 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

KBO-Brabant biedt zijn eigen leden de mogelijkheid van juridische ondersteuning bij een onrechtvaardige afhandeling van hun hulpvraag aan de gemeente.

Cliënt-ondersteuners die lid zijn van KBO-Brabant kunnen voor hun cliënten een beroep doen op de diensten van Yuris Rechtshulp. Yuris Rechtshulp staat hen bij bij het maken van bezwaar en de eerste stappen op weg naar beroep. In 2015 zijn onder andere procedures gevoerd over de hoogte van het pgb bij huishoudelijke hulp en de rechtmatigheid van zogenoemde ‘schoon huis’ beschikkingen. Ook is meermalen aan de bel getrokken als de gemeente verzaakt had goede onderzoeksgesprekken te voeren.

Daarnaast biedt Yuris Rechtshulp een ‘juridische helpdesk’ waarbij cliëntondersteuners allerhande juridische vragen kunnen voorleggen aan de experts.

De helpdesk wordt gecoördineerd door KBOBrabant en de antwoorden zijn beschikbaar voor alle cliëntondersteuners van KBO-Brabant.

CAMPAGNE RED DE ZORG

Onder regie van de FNV werd in 2015 vanaf mei campagne gevoerd: Red de Zorg. KBO-Brabant verbond zich actief aan de campagne. Op 1 mei vorig jaar werd een Volkspetitie gelanceerd.

Die leverde in zes weken meer dan 600.000 handtekeningen op, die op 19 juni overhandigd werden aan staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid.

In de maanden daarna groeide het aantal handtekeningen tot bijna 1 miljoen. Hoogtepunt van de campagne was een demonstratie op 12 september in Amsterdam, waar ruim 20.000 mensen op afkwamen, waaronder leden van KBO-Brabant. Staats-secretaris Van Rijn deed ter plekke de toezegging aan FNV-voorzitter Ton Heerts om aan tafel te gaan om zaken op te lossen. Op 4 december 2015 is een zorgakkoord bereikt waarmee de staatssecretaris tegemoet komt aan de eisen die in de Volkspetitie waren gesteld. De afspraken die naar aanleiding van deze eisen zijn gemaakt, komen zowel ten goede aan de mensen die in de zorg werken als aan de mensen die die zorg ontvangen. Er is de harde toezegging dat de arbeidsvoorwaarden in de cao voor verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg gerespecteerd zullen worden, ook door gemeenten.

CONGRES KBO-BRABANT ZORGT!

In september organiseerde KBO-Brabant een congres onder de titel KBO-Brabant zorgt! Samen met onze bestuurders en onze partners FNV en Philips Innovation Services onderzochten we welke consequenties een terugtredende overheid heeft voor mensen die hulp nodig hebben. En wat we zelf kunnen doen, als vereni-gingen van senioren en als betrokken burgers. Na het congres gaven circa 35 mensen aan verder te willen praten over de oprichting van eigen huishoudelijke thuiszorgorganisaties. Tijdens twee bijeenkomsten zijn de voornaamste voorstellen op een rijtje gezet en werd een aantal uitgangspunten snel duidelijk.

Met deze uitgangspunten is verder gesproken met FNV en de thuiszorgorganisatie Buurtzorg. Begin 2016 volgde een gesprek met een voor ons nieuwe organisatie: Schoongewoon. In 2016 onderzoeken we of een proefproject samen met ‘Schoongewoon’ tot de mogelijkheden behoort. Die organisatie is gebouwd op ‘werknemerscoöperaties’, kleine eenheden van zelfsturende medewerkers. De medewerkers bepalen het beleid, tarieven etc. Samenwerking kan op lokaal niveau georganiseerd worden.

SAMENWERKING KBO-BRABANT MET FNV EN PHILIPS

KBO-Brabant, FNV Zorg en Welzijn en Philips Innovation Services hebben de handen ineen geslagen om gezamenlijk een oplossing te creëren voor de (dreigende) teloorgang van de huishoudelijke thuiszorg. De bezuinigingen in het Wmobudget voor huishoudelijke zorg en het aantal faillissementen in deze onderdelen van thuiszorgorganisaties, leiden tot massaontslagen en beëindiging van vertrouwde relaties tussen zorgvrager en thuishulp. De partners hebben nagedacht over manieren om deze zorg te behouden. In twee zogenoemde ‘Pressure Cooker events’ onder leiding

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

van Philips Innovation Services in Eindhoven is daar met deskundigen en betrokkenen over gesproken.

Er werd geformuleerd wát we voor service(s) willen bieden vanuit kleinschalige coöperaties en hóe we dit willen organiseren. De uitkomsten van dit proces zijn gepresenteerd tijdens het congres KBO-Brabant zorgt! Na het congres is een aantal belangstellende Afdelingen en Kringen zelf verder gegaan met de gedachtenontwikkeling. In 2016 hopen we in enkele gemeenten aan de slag te kunnen gaan met ‘eigen’ huishoudelijke thuiszorg, al dan niet in samenwerking met bestaande aanbieders of samenwerkingsvormen.

17

WEEK VAN DE OUDERENZORG SAMEN MET OMROEP BRABANT

ZORGENQUÊTE BRABANTSE DAGBLADEN

Op 30 november begon de Week van de Ouderenzorg bij Omroep Brabant.

In nauwe samenwerking met KBOBrabant onderzocht de omroep wat er allemaal goed is geregeld in de ouderenzorg én wat er beter kan.

Om zo eindelijk inzicht te krijgen in de stand van zaken bij Brabantse gemeenten. Via het ‘Poetsmeldpunt’ op de website van Omroep Brabant kon iedereen ervaringen kwijt met onder andere huishoudelijke thuiszorg en andere zaken die door de gemeenten worden geregeld. De belangrijkste conclusies aan het eind van de Week van de Ouderenzorg: hulpbehoevende ouderen krijgen in veel Brabantse gemeenten minder hulp dan ze nodig hebben, maar moeten daar steeds meer voor betalen.

Bovendien informeren lang niet alle gemeenten deze ouderen op tijd over de eigen bijdrage die ze dit jaar voor hun huishoudelijke hulp moeten betalen.

In de loop van de week werden voorzitter Frans Slangen, directeur Wilma Schrover en beleidsmedewerker Marieke Pette door Omroep Brabant in diverse uitzendingen aan het woord gelaten.

In februari deden de Brabantse kranten Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad en BN/De Stem verslag van een onderzoek over de zorg onder lezers. Maar liefst 19.129 Brabanders deden mee aan het onderzoek.

KBO-Brabant kreeg uitgebreid de gelegenheid om daarop in de pers te reageren.

18 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

19 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

19

4. Welzijn en Zorg

L EDEN EN SEN IO R EN

• DIENSTVERLENING AAN LEDEN EN SENIOREN IN HET ALGEMEEN

Individuele belangenbehartiging Om goed in te kunnen spelen op nieuwe, voor senioren relevante wetten zoals de Wet langdurige zorg (Wlz) en de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is het aanbod van vrijwillige ouderenadviseurs, belastinginvulhulpen en thuisadministrateurs in 2015 uitgebreid met cliëntondersteuners. Deze hoog opgeleide vrijwilligers staan senioren terzijde wanneer zij te maken krijgen met de nieuwe Wmo. KBOBrabant draagt samen met de VBOB-partners NOMB, PCOB en PVGE zorg voor de opleiding en ondersteuning van alle vrijwilligers die deze taken vervullen.

Alle kwetsbare ouderen in Brabant kunnen van de diensten van deze vrijwilligers gebruik maken, ongeacht of zij lid zijn van een seniorenorganisatie. Alle vrijwilligers ondersteunen, informeren en adviseren vele senioren bij het vinden van hun weg naar voorzieningen, belastingteruggave en bij het op orde houden van hun administratie. De ondersteuning van deze vrijwilligers wordt georganiseerd door een projectgroep, met deskundige vertegenwoordigers van de Brabantse seniorenorganisaties; KBOBrabant is kartrekker van de projecten en levert de projectleiders.

Bij de uitvoering van de Wmo 2015 doen zich veel juridische vragen voor. De interpretatie van de nieuwe wet moet door de rechter nog verder worden ingevuld. Bij de ondersteuning van

20 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Wmo-aanvragen is juridische hulp dan ook zeer belangrijk. Cliëntondersteuners van KBO-Brabant kunnen voor cliënten die ook lid zijn van onze vereniging gebruik maken van een juridische helpdesk. Daarvoor is Yuris Rechtshulp uit Tilburg ingeschakeld, die vragen beantwoordt en cliëntondersteuners bijstaat. Voor individuele zaken kunnen cliënten zelf de diensten van Yuris Rechtshulp (betaald) afnemen.

Sinds 1 mei 2015 kent KBO-Brabant bovendien voor de juridische ondersteuning van alle senioren een ‘procesondersteuner’. Bert van ‘t Laar, oud bestuursrechter, biedt als vrijwilliger zijn kennis en bijstand aan cliëntondersteuners aan en helpt senioren tegen een bescheiden onkostenvergoeding bij het voeren van hun juridische procedures.

Collectieve belangenbehartiging Collectieve belangenbehartiging stond begin 2015 in het teken van de Provinciale Statenverkiezingen in maart; in ledenmagazine Ons van maart publiceerden wij een uitgebreid overzicht van de gevolgen van de besluiten van het kabinet Rutte II op het gebied van pensioen en AOW, belastingplannen, welzijn en zorg.

Op 1 januari 2015 traden zoals gezegd de Wlz en de nieuwe Wmo in werking. Via onder andere de media werden door ons de regelgeving en de effecten van de beoogde ombuigingen voor senioren ter sprake gebracht en ter discussie gesteld. Dit gebeurde door het versturen van opiniërende artikelen en persberichten naar

25

landelijke, provinciale en lokale pers, naar (Brabantse) Eerste en Tweede Kamerleden, naar fractievoorzitters en waar relevant, naar colleges van B&W of leden van Provinciale Staten in Noord-Brabant. Een aantal van de artikelen en persberichten is geplaatst in Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad en BN/De Stem. Het ging om de volgende persberichten: • ‘Gedeputeerde Van Haaften reikt certificaten uit aan de eerste cliëntondersteuners van de Brabantse seniorenorganisaties’, persbericht 30 januari • ‘KBO-Brabant ondersteunt echtpaar in gang naar de rechter voor behoud huishoudelijke hulp’, persbericht 6 februari • ‘KBO-Brabant roept overheid op snel duidelijkheid te scheppen over mantelzorgboete bij mantelzorgwoning’, persbericht 11 februari • ‘Pgb voor senioren wordt door overheid uitgehold’, opiniërend artikel 16 februari • ‘Overheid holt Pgb voor senioren uit’, ingezonden brief aan NRC/Handelsblad 17 februari • ‘KBO-Brabant roept kandidaten op voor proefproces’, persbericht 24 maart • ‘Echtpaar uit Helmond behoudt voorlopig de eerder toegekende huishoudelijke ondersteuning’, persbericht 23 juni • ‘KBO-Brabant, FNV en Philips slaan handen ineen om huishoudelijke thuiszorg in Brabant te redden’, persbericht 17 september • ‘Nieuwe Pgb-chaos dreigt, ook in Brabantse gemeenten’, persbericht 20 november KBO-Brabant kreeg, deels naar aanleiding van de verzonden persberichten, aandacht in de provinciale dagbladen: • 30 januari, Brabants Dagblad: ‘Vrijwilliger helpt bij Wmo-vragen’ • 7 februari, BN/de Stem én Brabants Dagblad: ‘Paar sleept Veghel om Wmo voor de rechter’ • 11 februari, Brabants Dagblad: ‘Rechtszaak moet Pgb-houders helderheid bieden’ • 14 februari, Brabants Dagblad, opiniërend artikel: ‘Pgb voor senioren wordt door overheid uitgehold’, door Wilma Schrover, directeur KBO-Brabant • 14 juli, Brabants Dagblad, artikel over misstanden Wmo in Waalwijk

26 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Gedurende het jaar werden ook voorzitter Frans Slangen, directeur Wilma Schrover en beleidsmedewerker Marieke Pette geïnterviewd over de Zorg door de Brabantse dagbladen, televisie en radio: • 7 mei, voorzitter Frans Slangen geïnterviewd door Omroep Brabant, televisie, over gebrekkige toekenning van hulp door gemeenten in het kader van de Wmo. Aanleiding voor het bericht vormde de situatie van een echtpaar uit Uden dat geen gehoor krijgt bij de gemeente.

• 17 mei, voorzitter Frans Slangen geïnterviewd door Omroep Brabant, televisie, over betaalde mantelzorg.

• 18 mei, directeur Wilma Schrover geïnterviewd door Omroep Brabant, radio, over betaalde mantelzorg.

• Op 30 november begon de Week van de Ouderenzorg bij Omroep Brabant. In nauwe samenwerking met KBO-Brabant onderzocht de omroep wat er allemaal goed is geregeld in de ouderenzorg én wat er beter kan. In het kader daarvan werd KBO-Brabant betrokken bij een aantal nieuwsuitzendingen: zondag 29 november, met Marieke Pette, beleidsmedewerker/projectleider KBO-Brabant; maandag 30 november, met Wilma Schrover, directeur KBO-Brabant; maandag 30 november met Frans Slangen, voorzitter KBO-Brabant, in uitzending van Onder Ons. • Op zaterdag 5 december werd beleidsmedewerker Marieke Pette, projectleider cliëntondersteuning, geïnterviewd door radio Omroep Brabant over hulp aan huis.

Ledenmagazine Ons besteedde in 2015 ook veel aandacht aan de Zorg: • Interview met chirurg Robert Kreis over ons Zorgstelsel: ‘Niet de zorg zelf, maar ons stelsel is te duur’, februarinummer • Interview met Chris Oomen van DSW, grootste van vijf kleinere zorgverzekeraars, ‘De menselijke maat verdwijnt uit de zorg’, februarinummer • ‘Wat te doen met de nieuwe Wmo?, KBO-Brabant biedt ondersteuning en hulp’, meinummer • Interview met Gijs van Dijk van de FNV, in het kader van de campagne Red de Zorg, ‘Eerste eis is terugdraaien bezuinigingen’, augustusnummer

21

• ‘Wegwijs in de Wmo’, over de dienst cliëntondersteuning, septembernummer • Rubriek recht: Yuris Rechtshulp over de effecten van de Wmo, in elk nummer vanaf mei Ledenvoordeel Welzijn en Zorg KBO-Brabant bood zijn leden in 2015 wederom de mogelijkheid om deel te nemen aan één van de collectieve zorgverzekeringen: • De VGZ-polis via IAK Verzekeringen • De Zilveren Kruis Achmea-polis Deze polissen bieden een pakket aan voordelen, waaronder collectiviteitskortingen op basisen aanvullende verzekeringen, tegemoetkoming van 20 euro in het KBO-lidmaatschap voor overstappers, een pluspakket en een vergoeding van de verplichte rijbewijskeuring.

Datingsite Groet & Ontmoet Groet & Ontmoet is een moderne versie van de contactadvertentiepagina uit ledenmagazine Ons. Hier kan men een oproep plaatsen of reageren op een oproep als men op zoek is naar een hulp-, levens-, reis- of stapmaatje. Van de toepassing Groet & Ontmoet is ook in 2015 weer gebruik gemaakt door leden. Er staan gemiddeld zo’n 40 oproepen op de website, waarvan levensmaatje het grootste deel uitmaakt.

Activiteiten georganiseerd voor leden door werkgroep Identiteit & Zingeving In maart was er een zeer geslaagde studiedag (180 bezoekers) over geloofsbeleving anno nu.

Tijdens deze studiedag waren twee landelijk bekende, vooraanstaande sprekers te gast.

In september organiseerde de werkgroep de ‘kloosterdag’ te Megen, waaraan maximaal 40 bezoekers konden deelnemen wegens de beperkte capaciteit van het klooster. Juist deze kleinschaligheid droeg bij aan het unieke karakter van deze dag, waarbij de deelnemers ’s morgens een kijkje kregen in het Clarissenklooster en ’s middags op bezoek gingen bij de Franciscaner minderbroeders.

In oktober was er de missiedag. Deze werd aangeboden bij het missiehuis Zuiderhout te Teteringen. Ook deze dag was met een kleine 40 betalende deelnemers uitverkocht. Tijdens deze dag kwamen oud-missionarissen aan het woord en werd onder andere stilgestaan bij het project Oud in Afrika.

22 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

In december tenslotte werden twee Kerstconcerten aangeboden. Gerenommeerde koren, een harmonie en een fantastische soliste zorgden voor onvergetelijke middagen in respectievelijk Hoeven (300 bezoekers) en ‘s-Hertogenbosch (ruim 400 bezoekers).

Via de werkgroep Identiteit & Zingeving is een samenwerking aangegaan met de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. In het kader van deze samenwerking is een stage uitgevoerd naar de kwalitatieve waarde van het hebben van een eigen ‘home’ voor Afdelingen.

Symposium Herbestemming religieus erfgoed Op 17 november kwamen leden van KBOBrabant bijeen in De Poorten in Tilburg, een herbestemde kerk, om te praten over de vele leegkomende kerken in Noord-Brabant.

Naar schatting de helft van de kerken in onze provincie wordt de komende jaren aan de eredienst onttrokken, met mogelijke leegstand of sloop tot gevolg. Tijdens het symposium spraken de inleiders de verwachting uit dat het in NoordBrabant 200 tot 250 kerken zal betreffen.

Met verschillende sprekers kwamen onderwerpen aan de orde als de kerk als ‘Brabants kapitaal’, een overzicht van verschillende manieren van hergebruik en praktische tips om zelf mee te werken aan oplossingen voor de leegstand.

Het symposium liet zien dat er een duidelijk verband is tussen leefbaarheid en de instandhouding van gebouwen. Het zijn niet zomaar stenen. KBO-Afdelingen en individuele senioren trekken zich ook juist die leefbaarheid aan. De komende tijd gaan de leden gezamenlijk nadenken over activiteiten. De werkgroep Identiteit & Zingeving gaat aan de slag met de voorbeelden en suggesties van het symposium.

Granny’s Finest In 2015 ging KBO-Brabant de samenwerking aan met de sociale onderneming Granny’s Finest: met het gelijknamige modemerk heeft het bedrijf een maatschappelijke missie. Jonge modedesigners ontwerpen mutsen, wanten, sjaals en vele andere kledingstukken; de senioren van Granny’s Finest breien en haken wat de ontwerpers bedenken. De gedachte achter de

inzet van senioren is het verminderen van het sociaal isolement van senioren. Van de omzet komt een deel terug bij de handwerkclubs, die daarvan een paar keer per jaar een uitstapje organiseren. Er was al een club in Noord-Brabant van Granny’s Finest, namelijk in Eindhoven.

In samenwerking met KBO-Brabant zijn er nu in 2015 twee clubs bijgekomen: in Rijen en Den Hout. Bovendien timmerden dat jaar verschillende vrijwillige coördinatoren uit KBOgelederen aan de weg om een club op te zetten.

Match4Dinner KBO-Brabant ging in 2015 ook een samenwerking aan met Match4Dinner, een organisatie gespecialiseerd in ‘social dining’. Voor de diners stellen de organisatoren gezelschappen samen van minstens zes KBO-leden, waarbij wordt gelet op man/vrouw verhouding, leeftijd en demografie.

De restaurants worden door Match4Dinner uitgezocht in de omgeving van Breda, Den Bosch, Eindhoven en Tilburg. De kosten zijn afhankelijk van het menu van het desbetreffende restaurant, maar bedragen – exclusief drank en inclusief bemiddelingskosten – maximaal 35 euro per persoon. Eind 2015 startten KBO-Brabant en Match4Dinner met een – naar later bleek succesvolle pilot met 16 deelnemers.

Vayamundo themareis Oostende De themareis ‘Uit de kunst’ (van 22 tot en met 26 juni) werd georganiseerd door KBO-Brabant in samenwerking met Vayamundo. De ongeveer 30 deelnemers verbleven in hotel De Kinkhoorn & Ravelingen te Oostende. De week stond in het teken van kunst: teken- en schilderworkshops werden afgewisseld met excursies naar onder meer de Openluchtvoorstelling Beaufort en het Ensorhuis in Oostende. Natuurlijk was er ook volop gelegenheid voor eigen activiteiten: iedereen was vrij om te gaan en te staan waar hij of zij wilde. De deelnemers waren zeer enthousiast. Ook in 2016 wordt deze reis daarom weer aangeboden.

Het Rijke Roomse Leven KBO-Brabant en Erfgoed Academie Brabant organiseerden een bijzondere serie van vier inspirerende middagen over het Rijke Roomse Leven. De bijeenkomsten vonden plaats op diverse locaties in Brabant. Leden werden via

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

ledenmagazine Ons uitgenodigd zich in te schrijven. Er was plaats voor maximaal 15 mensen per reeks.

Bij iedere bijeenkomst werd een thema ingeleid door een deskundig spreker, vervolgens werden deelnemers uitgenodigd om hun verhalen te delen aan de hand van zelf meegebrachte voorwerpen.

De volgende thema’s kwamen aan bod: • ‘Met zevenmijlslaarzen door het Rijke Roomse Leven’ door prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld (Universiteit van Tilburg) • ‘Het katholieke verenigingsleven’ door Christ van den Besselaar • ‘Volksdevotie in huis en op straat’ door prof. dr. Peter Nissen (Universiteit van Nijmegen) • ‘Grote gezinnen’, gekoppeld aan een bezoek aan de tentoonstelling XXL/Grote Gezinnen door drs. Ad van Pinxteren (Noordbrabants Museum)

A FDE LINGE N E N K R INGE N

• DIENSTVERLENING AAN AFDELINGEN EN KRINGEN

Individuele belangenbehartiging: Cliëntondersteuning In 2015 heeft het project Cliëntondersteuning stevige voet aan de grond gekregen. De cliëntondersteuners zijn vrijwilligers van de ouderenorganisaties en hebben meestal al gewerkt als vrijwillige ouderenadviseur. Velen hebben ook een beroepsmatige achtergrond in zorg, welzijn of bij de overheid. Iedereen volgt de cursus cliëntondersteuning, ontwikkeld en gegeven door de MariënburgGroep. Vervolgens biedt KBOBrabant de cliëntondersteuners een juridische module aan, gegeven door Yuris Rechtshulp.

Eind 2015 kon het VBOB cliëntondersteuning aanbieden in 84% van de Brabantse gemeenten.

Het streven blijft om zo spoedig mogelijk minimaal twee cliëntondersteuners per gemeente te hebben opgeleid. Het is belangrijk om cliëntondersteuning vorm te geven op gemeentelijk niveau. De uitvoering van de wet en het gemeentelijke beleid zijn nog in ontwikkeling.

In 2015 hebben we gezien dat veel gemeenten nog zoekend zijn naar de beste uitvoering, zeker waar het huishoudelijke thuiszorg betreft.

23

Cliëntondersteuners kunnen met hun gezamenlijke ervaringen op gemeentelijk niveau bijdragen aan die ontwikkeling. Voor Kringbesturen is dit waardevolle informatie bij hun contacten op bestuurlijk niveau. Deze gezamenlijke inzet en wisselwerking tussen individuele en collectieve belangenbehartiging moet de komende jaren nog meer vorm krijgen.

In 2015 werden de eerste twee terugkomdagen voor cliëntondersteuners georganiseerd. In het ochtendprogramma konden cliëntondersteuners en betrokken bestuurders samen praten over de stand van zaken in het project en de samenwerking tussen besturen, cliëntondersteuners en vrijwillige ouderenadviseurs. In de middag stond voor cliëntondersteuners de behandeling van een uitgebreide casus onder leiding van Jos Roose (Yuris Rechtshulp) op het programma.

In totaal waren er 80 mensen aanwezig die een gemiddeld cijfer van 7,8 gaven.

Naast deze grotere bijeenkomsten konden cliëntondersteuners elkaar ontmoeten tijdens ‘inloopbijeenkomsten’ in het voor- en najaar. Bij in totaal zeven bijeenkomsten waren 100 mensen aanwezig. De tweede serie inloopbijeenkomsten, in december, werd georganiseerd samen met Alzheimer Nederland. Speciale aandacht was er voor de opstelling en mogelijkheden van cliëntondersteuners als zij vermoeden dat sprake is van dementie bij hun cliënt.

Individuele belangenbehartiging: Vrijwillige ouderenadvisering Binnen het project Vrijwillige ouderenadvisering (VOA) zijn in Brabant zo’n 550 vrijwilligers actief. Zij werken vanuit een Afdeling of Gewest van de ouderenbonden of vanuit een welzijnsinstelling in samenwerking met de Afdelingen.

De Afdelingen en Gewesten werven nieuwe vrijwillige ouderenadviseurs en melden hen aan.

Om de dienstverlening aan leden, maar ook aan niet-leden, in het geval van vrijwillige ouderenadvisering optimaal te laten verlopen, bieden de in het VBOB samenwerkende seniorenorganisaties vraaggerichte ondersteuning. De ondersteuning bestaat uit scholing, bijscholing, een informatie-/adviesfunctie en het bieden van

24 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

de benodigde hulpmiddelen voor de projectuitvoering. Ook worden voor de Afdelingsbesturen zogeheten Bestuursdagen georganiseerd.

In 2015 zijn 61 nieuwe vrijwillige ouderenadviseurs opgeleid in vier cursussen. De docenten voerden met de deelnemers vooraf individuele intakegesprekken om de verwachtingen van deelnemers goed af te stemmen op hetgeen kan worden geboden.

278 vrijwillige ouderenadviseurs en thuisadministrateurs namen deel aan de bijscholingsbijeenkomsten die in vier regio’s georganiseerd werden.

Aan de Bestuursdagen in de vier regio’s namen in totaal 195 bestuursleden deel.

De groepspagina Vrijwillige ouderenadvisering via de website van KBO-Brabant wordt regelmatig voorzien van nieuwe informatie. Deze pagina is toegankelijk voor alle ouderenadviseurs (ook die van de andere seniorenorganisaties) en voor alle bestuursleden van KBO-Brabant. Op deze groepspagina is informatie te vinden over de planning van en werving voor nieuwe basiscursussen, alle informatie rondom Terugkomdagen en Bestuursdagen en alle actuele informatie die voor vrijwillige ouderenadviseurs en bestuursleden van belang is. Ook het centrale digitale registratiesysteem is hier te vinden.

Nieuwe ondersteuningsstructuur collectieve belangenbehartiging Door alle eerder genoemde maatschappelijke ontwikkelingen is lokale belangenbehartiging meer dan ooit op de bestuurlijke agenda van de KBO-Afdelingen en -Kringen terecht gekomen.

Ook een aantal reguliere activiteiten die Afdelingen en Kringen organiseren zijn namelijk te kenmerken als bijdragen aan de zo gewenste participatiesamenleving.

Om beter te kunnen inspelen op lokale ontwikkelingen heeft KBO-Brabant per 2014 een nieuwe ondersteuningsstructuur ontworpen, resulterend in een Platform ondersteuning lokale belangenbehartiging. Vanuit het platform zijn vier regionale ondersteuningsteams actief die op lokale vragen kunnen inspelen en daar een duidelijke structuur en taakverdeling in aanbrengen.

Workshops voor besturen over veranderingen in de zorg Vanuit KBO-Brabant is het hele jaar door op verzoek tegemoet gekomen aan de behoefte aan nadere uitleg over alle veranderingen in wetgeving en de consequenties daarvan voor lokale KBO-Afdelingen. Er is in de zomer van 2014 al een workshop ontwikkeld, waarvan er in 2015 nog vier zijn verzorgd, onder de titel ‘De rol van uw KBO in de participatiesamenleving’.

Aan deze workshops namen doorgaans tussen de 25 en 35 personen deel. Ze waren bestemd voor besturen en andere direct betrokkenen op gemeentelijk niveau en werden verzorgd door een beleidsmedewerker van KBO-Brabant.

Wmo-voorlichting aan senioren Door KBO-Brabant is medio 2014 een programma ontwikkeld en uitgezet voor voorlichtingsbijeenkomsten bij Afdelingen over de veranderingen in het sociale domein onder de titel ‘Langer thuis wonen en de zorg in Nederland’. Een tiental vrijwilligers werd in samenwerking met Zorgbelang Brabant opgeleid om deze voorlichting te geven.

In 2015 hebben 34 bijeenkomsten plaatsgevonden. Ook niet-leden werden door de Afdelingen uitgenodigd. De Afdelingen organiseerden de informatiebijeenkomsten en vanuit KBO-Brabant werd ruime ondersteuning geboden.

Themabijeenkomsten project Deskundigheidsbevordering lokale belangenbehartiging Het project Deskundigheidsbevordering lokale belangenbehartiging (DLB) vindt plaats onder verantwoordelijkheid van het VBOB (Verenigde Bonden Overleg Brabant) en is gesubsidieerd door de Provincie. KBO-Brabant is de zogeheten kartrekker en levert de projectleider. Doel is lokale vrijwilligers te voorzien van informatie, zodat hun deskundigheid voor de lokale belangenbehartiging wordt vergroot.

In het voorjaar van 2015 zijn twee regionale bijeenkomsten gehouden over de veranderingen in de zorg. Onderwerpen die aan de orde kwamen waren: Wmo, Zorgverzekeringswet, Wet langdurige zorg, Pgb en mantelzorg. De eerste vier thema’s zijn vervolgens – voor wie dieper op de materie wilde ingaan – nader uitgewerkt in vier werkplaatsen; een werkplaats bestaat uit twee

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

bijeenkomsten. De volgende werkplaatsen zijn gehouden: • werkplaats Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) • werkplaats Zorgverzekeringswet (Zvw) • werkplaats Wet langdurige zorg (Wlz) • werkplaats Persoonsgebonden budget (Pgb) Naast informatieoverdracht over het desbetreffende thema wordt voor de periode tussen de twee bijeenkomsten een opdracht meegegeven om te zien hoe een en ander lokaal is georganiseerd. Tijdens de tweede bijeenkomst kan dan onderzocht worden of en op welke wijze (indien nodig) invloed kan worden uitgeoefend en knelpunten kunnen worden opgelost. Aangezien de docent directe contacten heeft met de landelijke beleidsmakers, worden deze knelpunten gecommuniceerd met de landelijke overheid.

In het najaar zijn naast de werkplaatsbijeenkomsten nog een themabijeenkomst gehouden over mantelzorg en twee bijeenkomsten over eenzaamheid. Samenwerkingspartners in deze waren: Brabantse Raad voor de Informele Zorg (BRIZ), PasAan (mantelzorgwoningen), KilimanjaroWonen en Kloosterman Begeleiding & Advies.

Congres KBO-Brabant zorgt!

In september organiseerde KBO-Brabant het jaarlijkse congres onder de titel KBO-Brabant zorgt! Samen met onze bestuurders onderzochten we welke consequenties een terugtredende overheid heeft voor mensen die hulp nodig hebben.

En wat we zelf kunnen doen, als verenigingen van senioren en als betrokken burgers.

Frans Slangen (voorzitter KBO-Brabant) en Ton Heerts (voorzitter FNV) schetsten hoe kwetsbare ouderen en medewerkers in de zorg zwaar getroffen worden door de grote bezuinigingen.

Langer thuis wonen in combinatie met het wegvallen van ondersteuning wanneer zelf-standigheid verandert in kwetsbaarheid, kan niet goed gaan, zo stelden zij. KBO en FNV willen een andere, eigen aanpak. Om deze ambitie uit te werken, is een bijzonder bondgenootschap ontstaan van KBO-Brabant, FNV en Philips Innovation Services. Drie partijen met een

25

gemeenschappelijk ideaal: ouderen die zo lang mogelijk verantwoord en comfortabel thuis kunnen blijven wonen. Door middel van eigen, lokale, zelfsturende, kleinschalige huishoudelijke thuiszorgorganisaties, waarin vrijwilligers en beroepskrachten samenwerken, ieder op zijn eigen terrein maar wel in verbinding met elkaar.

De deelnemers in de zaal toonden zich kritisch enthousiast. De kracht van KBO-Brabant liet zich duidelijk zien: de leden vroegen om vooral aan te sluiten bij lokale netwerken en rekening te houden met de lokale situatie. De initiatiefnemers kregen ook veel praktische tips voor de opzet van deze lokale huishoudelijke thuiszorgorganisaties. Uiteraard wordt verbinding gemaakt met de bestaande vrijwilligersnetwerken en met gemeenten.

Onderzoek oprichten eigen huishoudelijke thuiszorgorganisatie Na het congres gaven zich circa 35 mensen op om verder te praten over de oprichting van een eigen huishoudelijke thuiszorgorganisatie.

Tijdens twee bijeenkomsten zijn de voornaamste voorstellen op een rijtje gezet. Een aantal uitgangspunten werd snel duidelijk.

In 2016 zullen we onderzoeken of een proefproject samen met ‘Schoongewoon’ tot de mogelijkheden behoort. Schoongewoon is gebouwd op ‘werknemerscoöperaties’, kleine eenheden van zelfsturende medewerkers.

De medewerkers bepalen het beleid, tarieven etc. Samenwerking kan op lokaal niveau georganiseerd worden.

Ouderen in veilige handen In samenwerking met lokale Afdelingen is tijdens bijeenkomsten voorlichting gegeven over het thema ‘Veilig thuis’. Hierbij wordt gebruik gemaakt van reeds voor ouderen ontwikkelde publieksinformatie op het gebied van ouderenmishandeling, maar ook over oplichtingspraktijken zoals de babbeltruc. De bijeenkomsten

26 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

werden gegeven door vrijwillige voorlichters.

Zij gaven met elkaar 19 presentaties in verschillende gemeenten. De bezoekersaantallen per bijeenkomst liepen uiteen van een kleine 20 tot ongeveer 75.

Organiserende Afdelingen waren verantwoordelijk voor de werving van de bezoekers en werden daarin ondersteund door de projectleiding.

Deze ondersteuning bestond uit een voorbeelduitnodiging en een concept persbericht.

In 2015 is verder namens de in het VBOB samenwerkende ouderenorganisaties de ‘Vertrouwenspersoon Veilig Thuis’ geïntroduceerd.

Senioren die vragen hebben over ouderenmishandeling kunnen contact opnemen met deze vrijwilligster.

Tablet-project Ons Platform Het is in toenemende mate belangrijk voor senioren om online verbonden te zijn met de omgeving. Dit met het oog op allerlei toepassingen op het gebied van ‘domotica’ in het kader van langer zelfstandig wonen, maar ook voor het onderhouden van sociale contacten. Doel van het tablet-project is dan ook om senioren die niet of nauwelijks gebruik maken van PC en internet, kennis te laten maken met de mogelijkheden van een PC-tablet, hen de praktische gebruikstoepassingen te laten ervaren en hen te enthousiasmeren tot toepassing ervan in het dagelijks leven. In samenwerking met Cubigo wordt bovendien een geheel eigen platform aan de leden beschikbaar gesteld: Ons Platform.

In 2015 is de uitrol van Ons Platform ter hand genomen. Dit door het beleggen van vier regionale informatiebijeenkomsten voor besturen van Afdelingen en Kringen (64 bestuurders namen daaraan deel), door het aanbieden van enkele workshops op locatie, waardoor vrijwilligers die met Ons Platform gaan werken, getraind worden in het aandragen van informatie, en door het organiseren van zeven doe-dagen, waarop 95 vrijwilligers met elkaar ervaringen, tips en trucs uitwisselden. Eind 2015 waren ongeveer 2.000 gebruikers bij Ons Platform aangemeld en er waren 107 Afdelingen met een eigen ‘cube’ in beheer.

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

27

5 Wonen en Mobiliteit L EDEN EN SEN IO R EN

• DIENSTVERLENING AAN LEDEN EN SENIOREN IN HET ALGEMEEN

Individuele belangenbehartiging KBO-Brabant beantwoordt vragen van leden op het gebied van wonen en mobiliteit via de telefoon of per e-mail. Deze vragen betroffen in 2015 de financiële gevolgen van het plaatsen van een mantelzorgwoning in de achtertuin, de veiligheid in huis als je alleenstaand bent, het hoofd bieden aan eenzaamheid, mogelijke verbetering van de huurwoning, de complexiteit van de OV-chipkaart en onveilige fietspaden in Noord-Brabant.

Het aantal verkeersslachtoffers onder zestigplussers is relatief hoog. KBO-Brabant heeft meegewerkt aan de invulling van het campagnejaar 2015 ‘NUL Verkeersdoden Brabant’ van de Provincie Noord-Brabant, dat was gewijd aan de verkeersveiligheid van senioren. Tijdens de Senioren Expo in Veldhoven werd de aftrap gedaan. Diverse Brabantse KBO-Afdelingen hebben zich tijdens het campagnejaar actief ingezet voor lokale activiteiten zoals fietsinformatiedagen, dodehoek acties of opfriscursussen met reactie- en balanstesten voor de e-bike en scootmobiel. Doel van de acties was kennis uitbreiden en vaardigheden toetsen.

Daarnaast is een provinciale verkeerskennisquiz gedaan, waar vier van de vijf finalisten KBOAfdelingen waren. Winnaar was de Rosmalense KBO-Afdeling HEVO, maar ook KBO Landhorst, KBO Kaatsheuvel en KBO Fijnaart behoorden tot de beste vijf van de 250 deelnemende teams.

Collectieve belangenbehartiging Op 16 februari stuurde KBO-Brabant de colleges van B&W in Brabant een brief, waarin wij hen opriepen er bij staatssecretaris Klijnsma op aan te dringen dat zij haast maakt met haar onderzoek naar invoering van wetgeving op het gebied van plaatsing van mantelzorgwoningen.

Ook ging hierover een persbericht uit op 11 februari, o.a. naar Kamerleden. Naar aan-

28 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

leiding van dit persbericht zijn Kamervragen gesteld door Tweede Kamerleden Keijzer, De Rouwe en Heerma. Minister Blok gaf op 26 maart antwoord op deze vragen.

KBO-Brabant heeft er op 20 maart per brief bij de leden van Provinciale Staten op aangedrongen een stimuleringsregeling te treffen, zoals de Provincie Limburg die heeft toepast: de mogelijkheid voor senioren om een lening aan te gaan zodat zij, zo lang zij nog fit genoeg zijn, hun woning levensloopbestendig kunnen maken.

KBO-Brabant drong er bij de Provincie NoordBrabant op aan om een vergelijkbare regeling mee te nemen in het Bestuursakkoord 20152019.

Ledenvoordeel Mobiliteit Automobilisten die de leeftijd van 75 jaar hebben bereikt én hun rijbewijs willen verlengen zijn verplicht een medische keuring te ondergaan.

Vanaf 75 jaar is zo’n medische keuring elk vijf jaar verplicht. De kosten variëren van 45 euro tot het officiële landelijke tarief van 76,60 euro.

Leden van KBO-Brabant krijgen op verschillende locaties korting op een rijbewijskeuring. De prijs hiervan ligt rond de 30 euro.

A FDE LINGE N E N K R INGE N

• DIENSTVERLENING AAN AFDELINGEN EN KRINGEN

Uitrol VBOB-project Woningaanpassing bestaande bouw Het pilotproject Woningaanpassing bestaande bouw van 2014 in West-Brabant heeft geleid tot uitbreiding naar de andere regio’s van NoordBrabant. Ook in 2015 zijn vrijwillige belangenbehartigers opgeleid om in hun eigen wijk of gemeente informatiebijeenkomsten te gaan geven over levensloopbestendig en comfortabel wonen. In totaal hebben belangenbehartigers uit

31 Brabantse gemeenten hieraan deelgenomen.

De deelnemers van voornoemd pilotproject hebben eveneens deelgenomen aan de terugkomdag van de nieuwe groep van 2015.

Bij dit project staat de vraag centraal of de woning waarin men woont geschikt is om langer in te blijven wonen, dan wel vroeg of laat daartoe moet worden aangepast. Er zijn de benodigde instructiematerialen geleverd. De groep van 2015 zit in de startfase. Daar waar vrijwilligers lokaal ondersteuning wensen vanuit KBOBrabant, wordt dit geleverd. Zo is een bezoek gebracht aan enkele Brabantse gemeenten om een en ander nader toe te lichten.

Dit train-de-trainer programma is in samenwerking met diverse organisaties uitgewerkt en uitgevoerd. Deze organisaties zijn Anders Zorgen, Jongkind training en coaching, Stichting Verankering Ouderenproof (SVOP), Architectenwinkel Breda, VAC-punt Wonen, WIJ Breda en Ergotherapeuten Breda. Ieder van deze organisaties heeft een onderdeel van de training en de terugkomdagen verzorgd, evenals cursusmaterialen ingebracht die aan de deelnemers beschikbaar zijn gesteld.

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

29

6 Inkomen en Werk L EDEN EN SEN IO R E N

• DIENSTVERLENING AAN LEDEN EN SENIOREN IN HET ALGEMEEN

Individuele belangenbehartiging: Belastingservice De Belastingservice is een project van de landelijke ouderenbonden Unie KBO, PCOB en ANBO, in samenwerking met het VBOB (Verenigde Bonden Overleg Brabant). Binnen het project Belastingservice zijn ruim 550 zeer betrokken belastinginvulhulpen actief. Tezamen vulden zij de belastingaangiften van ongeveer 20.000 senioren in Noord-Brabant in. Dit zijn senioren die de AOW-leeftijd hebben bereikt en een laag inkomen hebben.

Individuele belangenbehartiging: Administratieve ondersteuning In 2012 is het project Administratieve ondersteuning ontwikkeld. Met dit project, dat in de wandelgangen ook wel Thuisadministratie genoemd wordt, wordt hulp verleend aan mensen die tijdelijk of langdurig niet meer in staat zijn om zelfstandig hun administratie bij te houden.

Er zijn inmiddels bijna 130 thuisadministrateurs opgeleid, die vanuit Afdelingen senioren thuis ondersteunen.

Collectieve belangenbehartiging In 2015 zijn de onderwerpen inkomen en werk diverse malen onder de aandacht gebracht van Eerste en Tweede Kamerleden en lokale politici via het versturen van opiniërende artikelen en persberichten naar landelijke, provinciale en lokale pers en landelijke politiek en – waar relevant – naar colleges van B&W of leden van Provinciale Staten in Brabant. Het gaat om de volgende persberichten: • ‘Vertrouwen in pensioenstelsel neemt af, bij jong en oud’, persbericht 26 januari • ‘KBO-Brabant wil kansen oudere werkzoekende vergroten met eerste Loopbaanclub 50+ in Gemert-Bakel’, persbericht 4 februari • ‘Verplichte aanvraag definitief Energielabel via DigiD riskant’, persbericht 12 maart

30 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

• ‘KBO-Brabant: pak de werkloosheid onder senioren aan en niet de werklozen’, persbericht 11 juni • ‘Kabinet VVD-PvdA vergroot kloof in samenleving’, persbericht 25 juni • ‘VVD, PvdA, D66 en CDA laten ouderen in de kou staan’, persbericht 9 december KBO-Brabant was, deels naar aanleiding van de verzonden persberichten, aanwezig in de pers of werd gevraagd voor een uitzending van Omroep Brabant: • 5 februari, Eindhovens Dagblad: ‘KBO begint Loopbaanclub 50+’ • 18 september, voorzitter Frans Slangen te gast bij Omroep Brabant, in programma Onder Ons over de effecten van de miljoenennota voor ouderen (Prinsjesdag) Bovendien stonden in het ledenmagazine Ons gedurende het jaar de volgende artikelen en interviews met gezaghebbenden: • ‘Loopbaanclub 50+ biedt kans op werk’, juni • Interview met Joris Luyendijk over de financiële wereld, juni • Gesprek tussen Martin van Rooijen (Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden) en Frans Slangen: ‘Behoud koopkracht van ouderen’, september • Miljoenennota Prinsjesdag; belangrijkste maatregelen van Prinsjesdag 2015 op een rij, november • Interview met Jort Kelder, over onder andere pensioenstelsel, november

A FDE LINGE N E N K R INGE N

• DIENSTVERLENING AAN AFDELINGEN EN KRINGEN

Individuele belangenbehartiging: Belastingservice De Belastingservice voor senioren wordt door vrijwilligers van de lokale Afdelingen van de ouderenbonden uitgevoerd. De Afdelingen

worden daarbij ondersteund vanuit het project Belastingservice van het VBOB. Deze ondersteuning bestaat uit de opleiding van starters en de opfriscursus voor alle belastinginvullers, een helpdesk en technische ondersteuning door drie fiscalisten.

Afdelingen konden in de periode juni tot en met september nieuwe kandidaten voor deze vrijwilligersfunctie aanmelden. Startende belastinginvulhulpen werden uitgenodigd voor een eerste bijeenkomst waarin zij geïnformeerd werden over de organisatie van de Belastingservice en de taken van belastinginvulhulpen. Er zijn in 2015 twee introductiebijeenkomsten geweest waaraan 37 kandidaat-belastinginvulhulpen deelnamen. 39 Startende belastinginvulhulpen hebben deelgenomen aan een van de drie startersbijeenkomsten bij de Belastingdienst.

In 33 bijeenkomsten namen in totaal 535 deelnemers deel aan de jaarlijkse bijscholing voor belastinginvulhulpen.

nog versterkt door de huidige arbeidsmarktsituatie en hoge werkloosheid. Veel ouderen in Noord-Brabant ondervinden dat aan den lijve.

KBO-Brabant vraagt daarom aandacht voor het maatschappelijk probleem van de oudere werkzoekende. Het liefst niet alleen met woorden.

Met een proef van twee ‘Loopbaanclubs’ is in 2015 geprobeerd daadwerkelijk oudere senioren bij te staan in hun zoektocht naar werk.

De loopbaanclubs vonden plaats in GemertBakel en Rijen, op initiatief van de plaatselijke KBO-Afdelingen en -Kringen. De ervaringen van deze proefprojecten worden omgezet in een draaiboek voor andere KBO-Kringen die deze nieuwe activiteit willen starten. Voor die activiteiten worden in 2016 vrijwillige coaches gezocht die de circa vijf bijeenkomsten per locatie kunnen begeleiden.

In het kader van de campagne Dag Blauwe Envelop van de Belastingdienst is samengewerkt met het Landelijk Project om senioren die digitaal niet vaardig zijn te ondersteunen zodat zij alsnog de voor hen bestemde informatie per post kunnen blijven ontvangen.

Individuele belangenbehartiging: Administratieve ondersteuning In totaal zijn nu 130 thuisadministrateurs opgeleid, die vanuit Afdelingen werkzaam zijn voor leden en niet-leden. Vanuit het bureau zijn wervingsmaterialen ontwikkeld voor Afdelingen en is de opleiding georganiseerd. Ook is ondersteuning verleend aan Afdelingen bij het inrichten van een dienst Thuisadministratie. In 2015 is tweemaal de applicatiecursus ‘Administratieve ondersteuning voor vrijwillige ouderenadviseurs’ uitgevoerd; hiermee zijn 27 nieuwe vrijwilligers opgeleid.

Werkgelegenheid 50-plus Het denken over werk en carrière verandert.

Banen zijn niet meer voor het leven en flexibiliteit is onderdeel van elke loopbaan. Dat wordt

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

31

7. Financiën

De financiële jaarstukken worden voorafgaande aan iedere Algemene Vergadering in het Kringpenningmeesteroverleg besproken. In 2015 is dit overlegorgaan opgeheven; daarvoor in de plaats is de Adviescommissie Financiën geïnstalleerd. Het Kringpenningmeesteroverleg heeft het Regionaal Beraad in mei nog wel geadviseerd ten behoeve van de Algemene Vergadering op 2 juli; in november nam de Adviescommissie die rol over voor de Algemene Vergadering van 3 december.

• KRINGPENNINGMEESTEROVERLEG

• JAARREKENING

Op 12 mei 2015 werd in het laatste Kringpenningmeesteroverleg het financieel jaarverslag 2014 besproken en van een positief advies voorzien.

Andere onderwerpen die aan de orde kwamen waren het accountantsverslag 2014, de budgetten van de gemeentelijke Kringen en de nieuw in te stellen Adviescommissie Financiën.

In het verslagjaar 2015 zijn de op basis van het werkplan 2015 voorgenomen activiteiten goeddeels uitgevoerd. Wel zijn verschillen te constateren tussen begroting en realisatie, nader toegelicht in paragraaf 4 ‘Toelichting algemene en waarderingsgrondslagen’ en in paragraaf 8 ‘Nadere toelichting op diverse baten en lasten’.

Deze verschillen hebben ertoe geleid dat het begrote saldo resultaat over 2015 uiteindelijk 50.027 euro positief was. Overigens hebben buitengewone baten en lasten een positieve bijdrage aan dit resultaat opgeleverd van 29.083 euro.

• ADVIESCOMMISSIE FINANCIËN

Op 9 september 2015 kwam de Adviescommissie Financiën voor het eerst bijeen en werd vooral gesproken over taakomschrijving en werkwijze van de Adviescommissie. Vervolgens is de Adviescommissie nog op 8 oktober en 4 november 2015 bijeen geweest. Tijdens deze bijeenkomsten kwamen onder meer de prognose 2015 en de begroting 2016 aan de orde.

32 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Voorgesteld wordt het positief exploitatieresultaat 2015 ad 57.010 euro toe te voegen aan het eigen vermogen (kapitaal). Daardoor bedraagt het eigen vermogen van KBO-Brabant aan het einde van het verslagjaar 674.283 euro, waarvan 112.590 euro is opgenomen in bestemmingsreserves.

32 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

33

Bijlage 1 • ALGEMEEN BESTUUR

De heer F. Slangen De heer G. Mustert De heer W. van Erp De heer F. van Beerendonk De heer F. van den Boomen De heer J. Donkers De heer P. Houtepen De heer J. Lamers Mevrouw G. Noij De heer N. van Vught

Tilburg Vught Liempde Best Asten Hoeven Prinsenbeek Overloon Tilburg Rijkevoort

voorzitter* secretaris* penningmeester* bestuurslid tot 3-12-2015 bestuurslid bestuurslid bestuurslid bestuurslid bestuurslid bestuurslid per 3-12-2015

* Voorzitter, secretaris en penningmeester vormen het Dagelijks Bestuur.

• REGIOCONTACTBESTUURDERS VANUIT HET ALGEMEEN BESTUUR

Midden-Brabant

Mevrouw G. Noij De heer G. Mustert

Noordoost-Brabant

De heer W. van Erp De heer J. Lamers De heer N. van Vught

West-Brabant

De heer J. Donkers De heer P. Houtepen

Zuidoost-Brabant

De heer F. van Beerendonk De heer F. van den Boomen De heer W. van Erp

tot 3 december 2015 per 3 december 2015

tot 3 december 2015 per 3 december 2015

• GEESTELIJK ADVISEUR

De heer. W. Kalb

Eindhoven

34 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

33

• VERTEGENWOORDIGING KBO-BRABANT IN BESTUUR VERENIGDE BONDEN OVERLEG BRABANT (VBOB)

De heer F. Slangen De heer F. van Beerendonk

Tilburg Best

voorzitter bestuurslid

• SAMENSTELLING BESTUUR STICHTING STEUNFONDS KBO-BRABANT

De heer J. Hendrikx Tilburg voorzitter

tijdelijk secretaris De heer M. van Peer Beek penningmeester Mevrouw N. Koolen-Theuws Bergeijk bestuurslid De heer F. van Beerendonk Best bestuurslid De heer W. van Erp Liempde bestuurslid Mevrouw W. Schrover ’s-Hertogenbosch ambtelijk secretaris

34 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

per 29 juni 2015 tot 29 juni 2015 per 3 september 2015 per 3 september 2015 per 3 september 2015

35

Bijlage 2 • WERKGROEP IDENTITEIT & ZINGEVING

De heer M. Dollevoet De heer W. Kalb Mevrouw H. Bastiaanssen De heer J. van Bueren De heer M. van Duijnhoven Mevrouw H. Heijnen Mevrouw A. van Kreij Mevrouw G. Noij Mevrouw G. Soerland De heer J. Vermunt

Berlicum voorzitter Eindhoven geestelijk adviseur Tilburg Prinsenbeek tot 11 mei 2015 Mierlo

Veldhoven tot 31 maart 2015 Sint-Oedenrode Tilburg aandachtsbestuurder Valkenswaard per 15 oktober 2015 Hoeven per 13 mei 2015

• WERKGROEP INFORMATIE- & COMMUNICATIETECHNOLOGIE

De werkgroep is op 5 oktober 2015 ontbonden De heer H. Stoop Vessem De heer J. Donkers Hoeven Mevrouw M. Ham Lieshout De heer M. Rijkers Landhorst De heer M. van Rijsewijk Berkel-Enschot

voorzitter aandachtsbestuurder

• PLATFORM ONDERSTEUNING LOKALE BELANGENBEHARTIGING

De heer A. Rovers Beek en Donk onafhankelijk voorzitter De heer F. van den Boomen Asten aandachtsbestuurder De heer A. Brouwers Rijen De heer M. Dekkers Deurne tot 1 januari 2015 De heer H. Dittner Asten per 16 september 2015 De heer A. Ermers Langenboom De heer F. Frietman Standdaarbuiten De heer R. van Ginneken Breda De heer H. van Gulik Kaatsheuvel De heer J. Hendriks Tilburg tot 29 juni 2015 Mevrouw R. Marrée Rijen De heer A. de Mol Loosbroek De heer F. Monchen Oisterwijk De heer S. van den Nieuwenhof ‘s-Hertogenbosch beleidsmedewerker De heer G. Slager Best per 20 april 2015 De heer J. Steger Hapert De heer H. Vagevuur Sint-Oedenrode

36 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

35

• ADVIESCOMMISSIE BELEID

De adviescommissie is op 28 augustus 2015 gestart Mevrouw G. van Helmond Eindhoven voorzitter Mevrouw E. Aarts Tilburg Mevrouw C. Adriaansen Roosendaal De heer F. van den Boomen Asten aandachtsbestuurder De heer E. Boonstra Oss De heer M. Dollevoet Berlicum De heer F. van Dongen Riel De heer C. Gorrissen Rijen De heer H. van Gulik Kaatsheuvel De heer C. Jaspers Ossendrecht De heer P. Kisters ‘s-Hertogenbosch De heer W. Kop ‘s-Hertogenbosch beleidsmedewerker De heer P. Krekels Helenaveen De heer B. Martens Ulvenhout De heer C. Raats Baarle-Nassau De heer T. Schevers Sint-Oedenrode De heer G. Slagers Best

• ADVIESCOMMISSIE FINANCIËN

De adviescommissie is op 9 september 2015 gestart De heer M. van Ginneken Breda voorzitter De heer P. Bax Bergeijk De heer A. Beex Middelrode De heer W. Bles Hilvarenbeek De heer H. van der Bruggen Rosmalen De heer A. Buijs Putte De heer M. Eijkemans Loon op Zand De heer W. van Erp Liempde aandachtsbestuurder De heer J. van Gemert ‘s-Hertogenbosch financieel medewerker De heer J. van Ginkel Helmond De heer J. Heemskerk Megen De heer P. Jansen Valkenswaard De heer F. Maas Berkel-Enschot

36 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

37

• ADVIESCOMMISSIE TUSSENNIVEAU

De adviescommissie is op 3 december ontbonden De heer F. van den Boomen Asten voorzitter, aandachtsbestuurder De heer H. van der Bruggen Rosmalen De heer W. Damen Lieshout De heer M. Dollevoet Berlicum De heer J. Donkers Hoeven De heer J. van Doorn Reusel De heer W. van Erp Liempde De heer H. Fleerakkers Hapert De heer F. Francissen Gemert De heer M. van Ginneken Breda De heer C. Jaspers Ossendrecht De heer J. Koks Breugel De heer W. Kop ‘s-Hertogenbosch beleidsmedewerker De heer B. Martens Ulvenhout De heer F. Monchen Oisterwijk De heer G. Mustert Vught De heer C. Raats Baarle-Nassau De heer P. Schippers Asten De heer F. Sips Schijndel De heer L. Snijders Helmond De heer J. Spoorenberg Borkel en Schaft

• ADVIESCOMMISIE VRIJWILLIGERSVERZEKERINGEN (AD HOC)

De werkgroep is op 19 augustus 2015 gestart De heer W. van Erp Liempde voorzitter, aandachtsbestuurder De heer A. Beex Middelrode De heer J. van Gemert ‘s-Hertogenbosch financieel medewerker De heer L. Hamers Dongen De heer A. Herbrink Haaren De heer W. Kop ‘s-Hertogenbosch beleidsmedewerker De heer F. Maas Berkel-Enschot De heer A. Overvliet Landhorst De heer P. Plompen Valkenswaard

• REGIONAAL BERAAD

Het Regionaal Beraad heeft per 2 juli 2015 een nieuwe structuur en werkwijze gekregen De heer H. Dittner Asten voorzitter Zuidoost-Brabant De heer F. Monchen Oisterwijk voorzitter Midden-Brabant De heer C. Raats Baarle-Nassau voorzitter West-Brabant Mevrouw B. van der Sloot Liempde voorzitter Noordoost-Brabant

38 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

37

Bijlage 3 • MEDEWERKERS KBO-BRABANT

Mevrouw W. Schrover Mevrouw E. Geelen De heer W. Kop Mevrouw E. Mostert De heer S. van den Nieuwenhof Mevrouw M. Pette De heer P. Vermulst Mevrouw M. Hageman Mevrouw N. van der Knaap De heer J. van Gemert Mevrouw Y. Geenen-van Deinsen Mevrouw K. Roelofs-Vogel Mevrouw N. van Grinsven Mevrouw C. Bijnen Mevrouw J. Cuppers Mevrouw F. Gosma Mevrouw S. Hulsenboom Mevrouw P. van der Pas-Antonie

directeur beleidsmedewerker beleidsmedewerker beleidsmedewerker beleidsmedewerker beleidsmedewerker beleidsmedewerker tot 31 december 2015 communicatiemedewerker communicatiemedewerker financieel medewerker huishoudelijk medewerker ICT-medewerker projectmedewerker Ons Platform 1 mei tot 1 november 2015 secretaresse per 1 september 2015 secretaresse secretaresse secretaresse secretaresse tot 31 augustus 2015

• TAAKVERDELING BELEIDSMEDEWERKERS NAAR REGIO

Regio West-Brabant: Regio Midden-Brabant: Regio Noordoost-Brabant: Regio Zuidoost-Brabant: Regio Zuidoost-Brabant:

de heer S. van den Nieuwenhof de heer S. van den Nieuwenhof de heer W. Kop de heer P. Vermulst

de heer S. van den Nieuwenhof

tot 31 december 2015 per 31 december 2015

• TAAKVERDELING BELEIDSMEDEWERKERS NAAR BELEIDSTERREINEN

Welzijn en Zorg:

Wonen en Mobiliteit: Inkomen en Werk:

38 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

mevrouw E. Geelen, mevrouw M. Pette en de heer P. Vermulst mevrouw E. Mostert de heren W. Kop en S. van den Nieuwenhof

39

Bijlage 4

-

-

-

-

• REGIO’S MET KRINGINDELING

40 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

39

Bijlage 5 • REGIO-OVERZICHT MET KRINGEN, AFDELINGEN EN LEDENAANTALLEN

Regio West-Brabant KRING 1 MARKIEZAAT Afdeling Bergen op Zoom Halsteren Lepelstraat Hoogerheide/Woensdrecht Huijbergen Ossendrecht Putte Totaal

2013 1.261 205 105 447 257 433 308 3.016

2014 1.239 191 100 439 242 416 295 2.922

2015 1.361 187 97 413 236 426 306 3.026

KRING 2 DE VLIETLANDEN Afdeling Gemeente Heerle/Moerstraten Roosendaal Nispen Roosendaal Roosendaal Roosendaal Wouw Roosendaal Wouwse Plantage Roosendaal Dinteloord Steenbergen Kruisland Steenbergen Nieuw-Vossemeer Steenbergen Steenbergen Steenbergen Welberg Steenbergen Totaal

2013 251 368 1.841 398 112 165 324 212 352 100 4.123

2014 244 366 1.818 380 105 169 328 206 342 111 4.069

2015 233 367 1.829 350 105 159 313 212 370 95 4.033

KRING 3 DE MARKSTREEK Afdeling Gemeente Hoeven Halderberge Oud Gastel Halderberge Oudenbosch Halderberge Stampersgat Halderberge Fijnaart Moerdijk Klundert Moerdijk Langeweg Moerdijk Moerdijk-Dorp Moerdijk Noordhoek Moerdijk Standdaarbuiten Moerdijk Zevenbergen Moerdijk Zevenbergschen Hoek Moerdijk Totaal

2013 589 421 854 154 215 120 61 50 76 159 242 105 3.046

2014 598 423 882 154 216 120 65 50 75 151 227 118 3.079

2015 619 413 876 147 204 111 69 45 101 149 225 112 3.071

Gemeente Bergen op Zoom Bergen op Zoom Bergen op Zoom Woensdrecht Woensdrecht Woensdrecht Woensdrecht

34 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

41

Regio West-Brabant KRING 4 PANNENHOEF Afdeling Etten-Leur Centrum/Zuid Leur Rucphen Schijf Sprundel St. Willebrord Zegge Achtmaal Klein Zundert Rijsbergen Wernhout Zundert Totaal

Gemeente Etten-Leur Etten-Leur Rucphen Rucphen Rucphen Rucphen Rucphen Zundert Zundert Zundert Zundert Zundert

2013 1.282 704 347 209 411 187 278 225 302 587 271 444 5.247

2014 1.227 670 338 196 395 184 279 248 335 582 284 424 5.162

2015 1.227 646 373 217 432 198 263 247 326 571 286 407 5.193

KRING 5 BREDA Afdeling Bavel Breda Noord Breda Oost Breda West Breda Zuid Haagse Beemden Liesbos Prinsenbeek Teteringen Ulvenhout Totaal

Gemeente Breda Breda Breda Breda Breda Breda Breda Breda Breda Breda

2013 441 446 162 206 377 205 135 1.271 447 626 4.316

2014 436 444 151 221 357 204 145 1.259 438 616 4.271

2015 436 408 168 231 373 229 157 1.238 416 613 4.269

42 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Regio West-Brabant KRING 6 BERGSCHEVELD Afdeling Hooge Zwaluwe Lage Zwaluwe Made Terheijden Wagenberg Geertruidenberg Raamsdonk Raamsdonksveer Den Hout Dorst Oosteind Oosterhout Stad Hank Totaal

Gemeente Drimmelen Drimmelen Drimmelen Drimmelen Drimmelen Geertruidenberg Geertruidenberg Geertruidenberg Oosterhout Oosterhout Oosterhout Oosterhout Werkendam

2013 83 200 625 272 160 193 162 180 148 67 122 1.472 186 3.870

2014 84 198 620 270 155 180 155 142 144 83 116 1.455 205 3.807

2015 88 196 628 252 151 170 153 143 154 79 112 1.506 219 3.851

KRING 7 CUBAG Afdeling Alphen Chaam Galder/Strijbeek Baarle-Nassau Ulicoten Totaal

Gemeente Alphen-Chaam Alphen-Chaam Alphen-Chaam Baarle-Nassau Baarle-Nassau

2013 600 522 100 753 149 2.124

2014 576 519 90 729 147 2.061

2015 567 537 81 731 167 2.083

25.742

25.371

25.526

Totaal regio West-Brabant

36 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

43

Regio Midden-Brabant KRING 8 MIDDEN BRABANT WEST Gemeente Afdeling Dongen Dongen Gilze en Rijen Gilze Gilze en Rijen Hulten Gilze en Rijen Molenschot Gilze en Rijen Rijen Totaal

2013 846 1.198 47 197 1.274 3.562

2014 802 1.130 44 222 1.334 3.532

2015 846 1.102 43 238 1.336 3.565

KRING 9 DE LANGSTRAAT Gemeente Afdeling Heusden Drunen Heusden Elshout Heusden Haarsteeg Heusden Herpt Heusden Nieuwkuijk Heusden Vliedberg Heusden Vlijmen Dorp Loon op Zand De Moer Loon op Zand Kaatsheuvel Loon op Zand Loon op Zand Waalwijk Waalwijk Waalwijk Waspik Totaal

2013 1.148 295 183 43 206 221 417 102 1.010 976 1.530 572 6.703

2014 1.083 289 184 37 192 219 393 106 999 971 1.481 573 6.527

2015 1.029 283 189 35 192 207 399 108 1.041 933 1.398 576 6.390

44 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

37

Regio Midden-Brabant KRING 10 TILBURG Gemeente Afdeling 2013 Tilburg Berkel-Enschot 1.570 Tilburg De Goede Herder 76 Tilburg Gasthuisring ¹ 257 Tilburg Goirke-Hasselt 51 Tilburg Groenewoud 177 Tilburg Groeseind 221 Tilburg Heikant/Quirijnstok 173 Tilburg ’t Heike 560 Tilburg Koningshaven (Broekhoven 1) 465 Tilburg Korvel 109 Tilburg Petrus en Paulus 200 Tilburg Reeshof 375 Tilburg Sacrament 150 Tilburg St. Anna 80 Tilburg St. Maarten/De Reit 290 Tilburg Stokhasselt 161 Tilburg Theresia 146 Tilburg Trouwlaan 135 Tilburg Udenhout 1.209 Tilburg Vredesparochie 56 Tilburg Wandelbos 253 Tilburg Westend 107 Tilburg Zand 2 48 Totaal 6.869 ¹ Per 01-01-2014 opgeheven, leden toegetreden tot andere Afdelingen KRING 11 HILVARENBEEK Afdeling Goirle Riel Diessen Hilvarenbeek Moergestel Oisterwijk Totaal

Gemeente Goirle Goirle Hilvarenbeek Hilvarenbeek Oisterwijk Oisterwijk

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

2013 1.414 323 681 1.249 738 1.871 6.276

2014 1.537 73 211

2015 1.566 182

185 238 162 552 433 82 216 398 140 98 280 169 146 133 1.197 56 237 104 38 6.685

186 277 151 555 338 72 70 237 449 141 94 265 158 149 125 1.171 65 207 78 34 6.570

2014 1.413 366 674 1.238 736 1.835 6.262

2015 1.409 358 659 1.239 736 1.823 6.224

45

KRING HAAREN ¹ Gemeente Afdeling Haaren Biezenmortel Haaren Esch Haaren Haaren Totaal ¹ Per 19-06-2015 afkomstig uit Noordoost-Brabant, per 2016 Kringnummer 27 23.410

Totaal regio Midden-Brabant

2015 106 196 1.142 1.444

23.006

24.193

2014 1.935 451 110 210 1.163 3.869

2015 1.953 478

Regio Noordoost-Brabant KRING 12 MEIERIJ Afdeling Gemeente Boxtel Boxtel Liempde Boxtel Biezenmortel ¹ Haaren Esch ¹ Haaren Haaren ¹ Haaren Totaal ¹ Per 19-06-2015 naar Midden-Brabant

2013 1.950 446 112 216 1.184 3.908

KRING 13 ‘S-HERTOGENBOSCH Afdeling Gemeente 2013 2014 Binnenstad ² ’s-Hertogenbosch 202 195 Groot-West ’s-Hertogenbosch 423 405 Groot-Zuid ² ’s-Hertogenbosch 293 263 Nuland ¹ ’s-Hertogenbosch Noord-Maaspoort ’s-Hertogenbosch 361 337 Rosmalen ’s-Hertogenbosch 2.198 2.291 ’s-Hertogenbosch Vinkel ¹ Totaal 3.477 3.491 ¹ Afdelingen per 01-01-2015 afkomstig vanuit Kring De Maashorst ² Afdelingen per 15-10-2015 samengegaan in nieuwe Afdeling: Centrum-Zuid KRING 14 MAAS-DOMMEL Afdeling Gemeente Ammerzoden Maasdriel Maasdriel Maasdriel Berlicum St. Michielsgestel Den Dungen St. Michielsgestel Gemonde St. Michielsgestel St. Michielsgestel St. Michielsgestel Vught Vught Totaal

46 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

2013 465 841 975 418 174 826 373 4.072

2014 467 873 951 426 157 811 388 4.073

2.431

2015 198 410 238 516 357 2.356 266 4.341

2015 457 918 918 423 154 801 432 4.103

39

KRING 15 MAASLAND Afdeling Gemeente 2013 Beneden-Leeuwen West Maas en Waal 669 Berghem Oss 572 Don Bosco Oss 187 Geffen ยน Oss Gerardus Majella Oss 72 H. Hart / Vlashoek Oss 211 Haren Oss 72 Herpen Oss 348 Kortfoort Oss 73 Krinkelhoek-Centrum Oss 184 Lith Oss 190 Lithoijen Oss 100 Macharen Oss 81 Megen Oss 135 Overlangel Oss 93 Ravenstein Oss 525 Ruwaard Oss 559 Sacrament Oss 35 St. Jozef Oss 63 Ussen Oss 147 Totaal 4.316 ยน Afdeling per 01-01-2015 afkomstig vanuit Kring De Maashorst

40 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

2014 643 570 165 72 187 71 344 59 136 204 99 90 150 90 579 525 34 71 161 4.250

2015 646 572 171 335 62 181 76 341 55 124 219 107 101 160 90 575 504 35 69 165 4.588

47

KRING 16 DE MAASHORST Gemeente Afdeling Bernheze Dinther Bernheze Heesch Bernheze Heeswijk Bernheze Loosbroek Bernheze Nistelrode Bernheze Vorstenbosch Grave Escharen Grave Gassel Grave Grave Grave Velp Landerd Reek Landerd Schaijk Landerd Zeeland Maasdonk Geffen ¹ Maasdonk Nuland ² Maasdonk Vinkel ² Totaal ¹ Afdeling per 01-01-2015 naar Kring Oss ² Afdeling per 01-01-2015 naar Kring ‘s-Hertogenbosch

KRING 17 DE LEIJGRAAF Afdeling Gemeente Boekel Boekel Venhorst Boekel Schijndel Boschweg Schijndel Schijndel Centrum Schijndel Schijndel Hoevenbraak Schijndel Schijndel Wijbosch Schijndel Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Boskant Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Centrum Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Nijnsel Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Olland Uden Odiliapeel Uden Uden Uden Volkel Veghel Eerde Veghel Erp Veghel Mariaheide Veghel Veghel Veghel Zijtaart Totaal

48 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

2013 479 1.152 408 202 636 281 91 141 466 121 211 829 579 294 540 241 6.671

2014 477 1.150 401 200 650 290 86 134 478 118 218 834 594 302 523 252 6.707

2015 493 1.176 398 198 684 291 85 134 525 112 212 821 624

2013 871 159 303 751 469 178 155 1.364 152 101 244 2.304 490 215 773 213 1.498 245 10.485

2014 875 171 313 760 493 204 164 1.394 141 103 363 2.282 500 212 752 211 1.459 247 10.644

2015 876 182 318 791 496 216 167 1.400 140 105 398 2.237 493 212 770 221 1.463 241 10.726

5.753

41

KRING 18 LAND VAN CUIJK Afdeling Gemeente Beugen Boxmeer Boxmeer Boxmeer Maashees Boxmeer Oeffelt Boxmeer Overloon Boxmeer Rijkevoort Boxmeer Sambeek Boxmeer Vierlingsbeek/Groeningen Boxmeer Vortum-Mullem Boxmeer Beers Cuijk Cuijk Centrum Cuijk Cuijk Noord Katwijk Cuijk Haps Cuijk St. Agatha Cuijk Vianen Cuijk Langenboom Mill en Sint Hubert Mill Mill en Sint Hubert St. Hubert Mill en Sint Hubert Mill en Sint Hubert Wilbertoord Sint Anthonis Landhorst Sint Anthonis Ledeacker Sint Anthonis Oploo Sint Anthonis Sint Anthonis Sint Anthonis Stevensbeek Sint Anthonis Wanroij Sint Anthonis Westerbeek Totaal

Totaal regio Noordoost-Brabant

42 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

2013 181 1.310 130 273 748 239 240 326 84 175 479 360 309 90 157 273 616 181 168 122 96 248 606 110 454 101 8.076

2014 185 1.306 131 274 758 233 240 325 83 176 478 354 308 89 161 267 630 178 166 113 92 244 587 107 446 106 8.037

2015 190 1.246 127 274 747 232 234 336 85 180 487 374 311 87 159 268 646 168 171 127 102 230 568 97 463 103 8.012

41.005

41.071

39.954

49

Regio Zuidoost-Brabant KRING 19 DE PEELKANT Afdeling Bakel De Mortel De Rips Elsendorp Gemert Handel Milheeze Aarle-Rixtel Beek en Donk Lieshout Mariahout Totaal

Gemeente Gemert-Bakel Gemert-Bakel Gemert-Bakel Gemert-Bakel Gemert-Bakel Gemert-Bakel Gemert-Bakel Laarbeek Laarbeek Laarbeek Laarbeek

2013 549 160 184 137 1.212 235 302 599 829 725 241 5.173

2014 539 154 184 133 1.190 235 300 601 816 763 246 5.161

2015 538 156 200 129 1.176 243 286 628 789 789 248 5.182

KRING 20 BEST Afdeling Best Oirschot Oost-, West- en Middelbeers Breugel Son Totaal

Gemeente Best Oirschot Oirschot Son en Breugel Son en Breugel

2013 1.470 1.207 829 237 300 4.043

2014 1.555 1.239 850 245 295 4.184

2015 1.604 1.271 855 239 282 4.251

50 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

43

KRING 21 EINDHOVEN Afdeling Acht Genderdal Gestelse Ontginning Heilig Hart Jagershoef Judas Taddeus Lievendaal Lucas Michael St. Antonius Villapark St. Joris Tuindorp St. Lambertus St. Trudo St. Vincentius a Paulo St. Jan Woensel-Noord Woensel-Oost Totaal KRING 22 DOMMELDAL Afdeling Geldrop Mierlo Nuenen

Gemeente Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven Eindhoven

2013 184 116 240 74 315 171 109 261 97 298 240 108 153 162 214 489 3.231

2014 179 121 231 72 315 171 130 249 98 273 230 105 155 140 221 500 3.190

2015 181 114 250 76 325 175 150 259 101 278 244 96 124 121 217 542 3.253

Gemeente Geldrop-Mierlo Geldrop-Mierlo Nuenen, Gerwen en Nederwetten

2013 1.389

2014 1.358 149

2015 1.317 173

1.845 3.234

1.811 3.318

1.810 3.300

Totaal

44 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

51

Regio Zuidoost-Brabant KRING 23 HELMOND Gemeente Afdeling Helmond Bernadette Helmond Brouwhuis Helmond O.L. Vrouw ยน Helmond St. Lucia Helmond St. Trudo Totaal ยน Per december 2013 samengegaan met St. Trudo KRING 24 PEELLAND Afdeling Asten Heusden Asten Ommel Deurne Centrum Deurne H. Geest Deurne St. Jozef Deurne Vlierden Deurne Walsberg Deurne Zeilberg Helenaveen Liessel Neerkant Lierop Someren Dorp Someren Eind Someren Heide Totaal

Gemeente Asten Asten Deurne Deurne Deurne Deurne Deurne Deurne Deurne Deurne Deurne Someren Someren Someren Someren

KRING 25 DOMMEL EN AA Afdeling Gemeente Budel Cranendonck Maarheeze Cranendonck Heeze Heeze-Leende Leende Heeze-Leende Sterksel Heeze-Leende Borkel en Schaft Valkenswaard Dommelen Valkenswaard Valkenswaard Valkenswaard Aalst Waalre Waalre Waalre Totaal

52 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

2013 284 353 163 656 526 1.982

2014 276 390

2015 336 401

650 681 1.997

621 686 2.044

2013 414 1.576 743 354 289 197 313 328 158 547 315 240 1.260 406 244 7.384

2014 404 1.608 724 348 297 209 297 328 159 554 307 292 1.280 426 247 7.480

2015 399 1.639 705 329 315 198 287 330 163 568 296 282 1.332 441 247 7.531

2013 502 500 1.003 351 126 92 161 1.189 317 357 4.598

2014 491 483 1.033 334 121 98 155 1.208 336 355 4.614

2015 470 470 1.073 328 113 113 182 1.204 355 373 4.681

45

KRING 26 VELDHOVEN Afdeling Meerveldhoven-d’Ekker Oerle Veldhoven Dorp, Zonderwijk, ’t Look Veldhoven Heikant/de Kelen Zeelst Totaal KRING 27 DE KEMPEN Afdeling Bergeijk Luyksgestel Riethoven Westerhoven Bladel Casteren Hapert Hoogeloon Netersel Duizel Eersel Knegsel Steensel Vessem Wintelre Hooge Mierde Hulsel Lage Mierde Reusel Totaal

Gemeente Veldhoven Veldhoven

2013 579 224

2014 543 253

2015 569 238

Veldhoven Veldhoven Veldhoven

771 281 398 2.253

781 267 416 2.260

797 264 426 2.294

Gemeente Bergeijk Bergeijk Bergeijk Bergeijk Bladel Bladel Bladel Bladel Bladel Eersel Eersel Eersel Eersel Eersel Eersel Reusel-De Mierden Reusel-De Mierden Reusel-De Mierden Reusel-De Mierden

2013 991 258 224 161 1.215 164 751 310 116 258 1.147 135 154 284 257 238 88 154 1.260 8.165

2014 970 247 230 162 1.227 167 742 306 115 256 1.119 139 145 278 274 236 85 145 1.263 8.106

2015 968 243 249 159 1.227 171 733 316 116 249 1.103 148 143 275 282 239 86 134 1.250 8.091

40.063

40.310

40.627

Totaal regio Zuidoost-Brabant

46 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

53

• TOTAAL AANTAL KRINGEN, AFDELINGEN EN LEDEN

Regio’s Regio West-Brabant Regio Midden-Brabant Regio Noordoost-Brabant Regio Zuidoost-Brabant Totaal

Kringen 7 5 7 9 28

54 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Afdelingen 69 48 92 88 297

2013 Leden 25.742 23.410 41.005 40.063 130.220

2014 Leden 25.371 23.006 41.071 40.310 129.758

2015 Leden 25.526 24.193 39.954 40.627 130.300

47

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

55

Bijlage 6 • NIEUWE KRINGINDELING MET AFDELINGEN PER 2016

Regio West-Brabant

Kring 1 Gemeente Bergen op Zoom Bergen op Zoom Halsteren Lepelstraat Kring 2 Gemeente Woensdrecht Hoogerheide/ Woensdrecht Huijbergen Ossendrecht Putte

Kring 6 Gemeente Moerdijk Fijnaart Klundert Langeweg Moerdijk-Dorp Noordhoek Standdaarbuiten Zevenbergen Zevenbergschen Hoek Kring 7 Gemeente Etten-Leur Etten-Leur Centrum Zuid Leur

Kring 3 Gemeente Roosendaal Heerle/Moerstraten Nispen Roosendaal Wouw Wouwse Plantage

Kring 8 Gemeente Rucphen Rucphen Schijf Sprundel Sint Willebrord Zegge

Kring 4 Gemeente Steenbergen Dinteloord Kruisland Nieuw-Vossemeer Steenbergen Welberg

Kring 9 Gemeente Zundert Achtmaal Klein-Zundert Rijsbergen Wernhout Zundert

Kring 5 Gemeente Halderberge Hoeven Oud Gastel Oudenbosch Stampersgat

Kring 10 Gemeente Breda Bavel Breda Haagse Beemden Breda Liesbos Breda Noord Breda Oost Breda West Breda Zuid

56 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Prinsenbeek Teteringen Ulvenhout Kring 11 Gemeente Drimmelen Hooge Zwaluwe Lage Zwaluwe Made Terheijden Wagenberg Kring 12 Gemeente Geertruidenberg Geertruidenberg Raamsdonk Raamsdonksveer Kring 13 Gemeente Oosterhout Den Hout Dorst Oosteind Oosterhout Stad Kring 14 Gemeente Werkendam Hank Kring 15 Gemeente Alphen-Chaam Alphen Chaam Galder/Strijbeek Kring 16 Gemeente Baarle-Nassau Baarle-Nassau Ulicoten

47

Regio Midden-Brabant Kring 17 Gemeente Dongen Dongen Kring 18 Gemeente Gilze en Rijen Gilze Hulten Molenschot Rijen

Tilbrug Sint Anna Tilburg Sint Maarten/De Reit Tilburg Stokhasselt Tilburg Theresia Tilbrug Trouwlaan Tilburg Vredesparochie Tilburg Wandelbos Tilburg Westend Udenhout

Berlicum Den Dungen Gemonde Sint-Michielsgestel Vught

Regio Noordoost-Brabant

Kring 32 Gemeente Oss Berghem Geffen Haren Lith Lithoijen Herpen Macharen Megen Oss Don Bosco Oss Gerardus Majella Oss Heilig Hart/Vlashoek Oss Kortfoort Oss Krinkelhoek-Centrum Oss Ruwaard Oss Sacrament Oss Sint Jozef Oss Ussen Overlangel Ravenstein

Kring 21 Gemeente Waalwijk Waalwijk Waspik

Kring 26 Gemeente Boxtel Boxtel Liempde

Kring 33 Gemeente West Maas en Waal Beneden-Leeuwen

Kring 22 Gemeente Tilburg Berkel-Enschot Tilburg De Goede Herder Tilburg Goirke-Hasselt Tilburg Groenewoud (was Pius X) Tilburg Groeseind Tilburg Heikant/Quirijnstok Tilburg ’t Heike Tilburg Koningshaven (was Broekhoven) Tilburg Korvel Tilburg Petrus en Paulus Tilburg Reeshof Tilburg Sacrament

Kring 28 Gemeente ‘s-Hertogenbosch ‘s-Hertogenbosch Centrum-Zuid ‘s-Hertogenbosch Groot-West ‘s-Hertogenbosch Noord-Maaspoort Rosmalen Nuland Vinkel

Kring 34 Gemeente Bernheze Dinther Heesch Heeswijk Loosbroek Nistelrode Vorstenbosch

Kring 19 Gemeente Heusden Drunen Elshout Haarsteeg Herpt Nieuwkuijk Vlijmen Vliedberg Vlijmen Dorp Kring 20 Gemeente Loon op Zand De Moer Kaatsheuvel Loon op Zand

Kring 23 Bovengemeentelijk Beekland Goirle Riel Diessen Hilvarenbeek Moergestel Oisterwijk Kring 27 Gemeente Haaren Biezenmortel Esch Haaren

Kring 29 Bovengemeentelijk Maas-Dommel Ammerzoden Maasdriel

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Kring 35 Gemeente Grave Escharen Gassel Grave Velp

57

Kring 36 Gemeente Landerd Reek Schaijk Zeeland Kring 37 Gemeente Boekel Boekel Venhorst Kring 38 Gemeente Schijndel Schijndel Boschweg Schijndel Centrum Schijndel Hoevenbraak Schijndel Wijbosch Kring 39 Gemeente Sint-Oedenrode Sint-Oedenrode Boskant Sint-Oedenrode Centrum Sint-Oedenrode Nijnsel Sint-Oedenrode Olland

Cuijk Centrum Cuijk Noord Katwijk Cuijk Sint Agatha Cuijk Vianen Haps Landhorst Ledeacker Oploo Sint Anthonis Stevensbeek Wanroij Westerbeek Kring 44 Gemeente Mill en Sint Hubert Langenboom Mill Sint Hubert Wilbertoord

Regio Zuidoost-Brabant Kring 40 Gemeente Uden Odiliapeel Uden Volkel Kring 41 Gemeente Veghel Eerde Erp Mariaheide Veghel Zijtaart Kring 42 Bovengemeentelijk Cuijk Beugen Boxmeer Maashees Oeffelt Overloon Rijkevoort Sambeek Vierlingsbeek/Groeningen Vortum-Mullem Beers

Kring 46 Gemeente Gemert-Bakel Bakel De Mortel De Rips Elsendorp Gemert Handel Milheeze Kring 47 Gemeente Laarbeek Aarle-Rixtel Beek en Donk Lieshout Mariahout Kring 48 Gemeente Best Best

58 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

Kring 49 Gemeente Oirschot Oirschot Oost-, West- en Middelbeers Kring 50 Gemeente Son en Breugel Breugel Son Kring 51 Gemeente Eindhoven Eindhoven Acht Eindhoven Genderdal Eindhoven Gestelse Ontginning Eindhoven Heilig Hart Eindhoven Jagershoef Eindhoven Judas Taddeus Eindhoven Lievendaal Eindhoven Lucas Eindhoven Michael Eindhoven Sint Antonius Villapark Eindhoven Sint Trudo Eindhoven Sint Vincentius a Paulo Sint Jan Eindhoven Stratum Eindhoven Woensel-Noord Eindhoven Woensel-Oost Kring 52 Gemeente Geldrop-Mierlo Geldrop Kring 53 Gemeente Nuenen c.a.

Nuenen Kring 54 Gemeente Helmond Helmond Bernadette Helmond Brouwhuis Helmond Sint Lucia Helmond Sint Trudo Kring 55 Gemeente Asten Asten Heusden Asten Ommel

Kring 56 Gemeente Deurne Deurne Centrum Deurne Heilige Geest Deurne Sint Jozef Deurne Vlierden Deurne Walsberg Deurne Zeilberg Helenaveen Liessel Neerkant Kring 57 Gemeente Someren Lierop Someren Dorp Someren Eind Someren Heide Kring 58 Gemeente Cranendonck (nog niet gestart) Budel Maarheeze Kring 59 Gemeente Heeze-Leende Heeze Leende Sterksel Kring 60 Gemeente Valkenswaard Borkel en Schaft Dommelen Valkenswaard

Kring 63 Gemeente Bergeijk Bergeijk Luyksgestel Riethoven Westerhoven Kring 64 Gemeente Bladel Bladel Casteren Hapert Hoogeloon Netersel Kring 65 Gemeente Eersel Duizel Eersel Knegsel Steensel Vessem Wintelre Kring 66 Gemeente Reusel-De Mierden Hooge Mierde Hulsel Lage Mierde Reusel

* Ontbrekende nummers zijn gereserveerde nummers voor eventuele nieuwe Kringen

Kring 61 Gemeente Waalre Aalst Waalre Kring 62 Gemeente Veldhoven Meerveldhoven-d`Ekker Oerle Veldhoven Dorp, Zonderwijk, ’t Look Veldhoven Heikant/de Kelen Zeelst

KBO-Brabant Jaarverslag 2015

59

Bijlage 7 • BALANS PER 31 DECEMBER 2015 ACTIVA

31 december 2015

31 december 2014

Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa

174.063 0

145.219 908

Vlottende activa Voorraden Vorderingen/overlopende activa Liquide middelen Totaal vlottende activa

14.645 182.892 597.152

174.063

146.127

17.398 149.561 600.919 794.689

767.878

968.752

914.005

Kapitaal

504.683

474.699

Bestemmingsreserves

112.590

119.573

57.010

29.984

5.500

0

Kortlopende schulden en overlopende passiva

288.969

289.749

Totaal

968.752

914.005

Totaal

PASSIVA

Te bestemmen resultaat Voorzieningen

60 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

47

Bijlage 8 • STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2015 BATEN

Contributies Projectsubsidies (Belasting) Projectsubsidies (provincie/VBOB) Diverse opbrengsten Financiële inkomsten Totaal baten

Realisatie 2015 1.554.479 5.505 289.680 22.500 4.413 1.876.577

Begroting 2015 1.550.900 5.000 289.541 28.000 7.000 1.880.441

Realisatie 2014 1.548.013 6.056 235.389 31.085 8.634 1.829.177

973.542 -207.862 -765.680 0

916.799 -163.258 -753.541 0

881.536 -193.948 -687.588 0

61.244

61.420

91.325

46.808 55.481 70.744 12.518 13.259 33.850 31.159 325.063

48.304 49.781 49.344 12.266 9.000 34.218 30.208 294.541

0 110.090 0 19.691 28.539 0 34.965 284.610

153.875 61.407 43.474 134.785 40.500 54.068 488.109

118.139 56.554 69.019 137.864 35.112 31.911 448.599

134.118 151.976

135.416 253.543

13.802 76.565 25.466 93.332 495.259

6.847 72.158 22.397 126.843 617.204

LASTEN

Personeelslasten Personeel Doorberekende salariskosten Toegerekende salariskosten intern

Gesubsidieerde projecten Deskundigheidsbevordering lokale belangenbehartiging Werkplaats Lokale thema’s Vrijwillige Ouderenadvisering en thuisadministratie Cliëntondersteuning Veilig Thuis Woningaanpassing bestaande woningen Uitrol Woningaanpassing bestaande woningen Belastingservice

Centrale organisatie KBO-Brabant en functioneren vereniging Algemene Vergadering en Bestuur Bijeenkomsten t.b.v. functioneren vereniging 126.825 Communicatie 52.543 KBO Jaarcongres 16.667 Administratieve huishouding 185.236 Huisvesting bureau KBO-Brabant 31.912 Centrale voorzieningen 40.199 453.382 Afdelingen en Kringen Financiële ondersteuning Kringen (Kringbudget) 131.841 Collectieve belangenbehartiging/ondersteuning 104.264 Afdelingen/Kringen Supportactie, premieplan Afdelingen 16.457 Collectieve regelingen 77.959 Jubilea, onderscheidingen 26.073 Diversen 65.315 421.909

48 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

61

Werkgroepen en projectgroepen Lokale belangenbehartiging ICT ondersteuning Werkgroep verzekeringen

8.497 53.318 2.098 63.913

7.464 56.397 0 63.861

9.301 55.738 0 65.039

1.375 1.375

9.030 9.030

31.163 31.163

273.872 24.400 298.272

244.158 30.054 274.212

281.687 24.921 306.608

7.667 7.667

0 0

0 0

68.749 33.279 83.263 67.175 252.466

122.815 14.820 93.095 29.094 259.824

15.498 7.570 83.483 5.758 112.309

11.748 11.748

27.488 27.488

0 0

19.838 19.838

28.060 28.060

0 0

-29.083

0

0

1.826.550

1.940.384

1.865.532

Saldo resultaat

50.027

-59.943

-36.355

Onttrekking bestemmingsreserves Dotatie bestemmingsreserves

-6.983 0

0 0

-66.339 0

Te bestemmen resultaat 57.010

-59.943

29.984

Kadervorming Kadervorming en Educatie Dienstverlening rechtstreeks aan de leden Ledenpassen, ledenwerving beurzen Algemene Vraagbaak Externe organisaties VBOB, Steunfonds en Oud in Afrika

Welzijn en zorg Helpdesk en voorlichting Activiteiten Identiteit & Zingeving Tablet project Diverse activiteiten

Wonen en mobiliteit Diverse activiteiten

Inkomen en werk Diverse activiteiten

Buitengewone baten en lasten Totaal lasten

62 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

49

46 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

63

Bijlage 9 • GEDECOREERDE KBO-LEDEN

Gouden speld met briljant De heer F.J. van Beerendonk te Best De heer J.T.M. Hendriks te Tilburg Mevrouw P.H. Koolen-Theuws te Bergeijk

Zilveren speld met goud De heer P.A.C.M. Beers te Sint-Michielsgestel De heer H.P.A. Bergers te Haren De heer G.M. Brouwer te Sint-Oedenrode De heer A.G. Buijs te Putte De heer J.C.G. Callaars te Helmond Mevrouw A.M.E.M. Cunnen-van Damme te Neerkant De heer G.J.E.M. Dolman te Vessem De heer S.A. van Dommelen te Haps De heer M.J. van Eekelen te Lepelstraat De heer H.H.G. van der Eerden te Schijndel De heer J.J. Geene te Landhorst Mevrouw M.C.H. Graat-van Hoof te Oploo De heer P. de Greef te Veldhoven De heer H.A. Hendriks te Schaijk De heer P. Jochems te Lepelstraat

Zilveren Speld De heer A.M. van Aaken te Wintelre De heer W.C.M. Aarts te Veldhoven Mevrouw C. van Aert-Simonse te Lepelstraat De heer H.A.M. van Avendonk te Bladel Mevrouw T. Bakkers-Wouters te Oost-, Westen Middelbeers Mevrouw Beekmans-Goevaerts te Liessel Mevrouw J.M. Biemans-Kanters te Erp Mevrouw J.M.C. Biemans-van der Heijden te Erp Mevrouw M.A. Bonenkamp te Hilvarenbeek De heer F.W.J.M. van den Boomen te Asten De heer A. van Boven te Den Dungen Mevrouw J. Braken-van de Moosdijk te Bergeijk De heer A.P. Broeders te Teteringen Mevrouw J.M. van den Broek-Schouten te Heeswijk-Dinther De heer L.J.M. van den Broek te Veghel Mevrouw A.C.J. Brouwers-Goorden te Nispen

64 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

De heer M.J.J. Krol te Eerde De heer J.P. Mangnus te Sint Willebrord De heer C.J. Moonen te Haarsteeg De heer C. van Oorschot te Sprundel De heer J.C.C. Roeken te Nispen De heer L.T.J.M. van Schalkwijk te Overloon De heer P.J.B. Schippers te Asten De heer A.A. Smits te Waspik De heer J. Spitters te Eindhoven Mevrouw P.W.J. van der Velden-Janssen te Wanroij De heer A.B.A. van de Ven te Milheeze De heer Chr. Van Wanrooij te Dongen Mevrouw P.L.M. Wennekers-Keijsers te Maashees

De heer M.J. van den Camp te Velp De heer M.M. Claassen te Asten De heer J.P.M. Dons te Bergen op Zoom De heer A. van Doorn te Nuenen De heer T.W.M. Duivenvoorden te Eindhoven De heer A.J.J.M. van den Dungen te Goirle De heer C.J.W. van den Eeden te Helmond De heer J.M. van Eijden te Drunen De heer J.H.J. van Eijk te Bakel Mevrouw H.M.A. Fuchs-Hendrikx te Eindhoven De heer P.B.M. Geerts te Ulicoten Mevrouw C. Gennesen-Segers te Waspik De heer C.A.A. van Gool te Hoge Mierden De heer F.J.A. de Graauw te Tilburg Mevrouw C.J. Groot-Carpay te Olland De heer J.M. Hanegraaf te Heesch De heer M.J.N. van Hasselt te Westerbeek De heer M.W.J. Heessels te ‘s-Hertogenbosch

47

De heer P.J.W. Hems te Netersel De heer J.F.A. van der Hoeven te Schijndel De heer A.A.M. van der Hofstad te Eerde Mevrouw J.M. Hooglugt-Verhoeven te Bakel Mevrouw M.C.B. van der Hoogte te Bergen op Zoom De heer J. Horsten te Teteringen Mevrouw P.M.J. van Hulsel te Westerhoven De heer A. Hurkmans te Wilbertoord Mevrouw J. van Iersel-de Jong te Goirle De heer M.H.J. van Iersel te Heesch De heer G.A.R. Jacobs te Cuijk Mevrouw H.A.W.M. de Jager te ‘s-Hertogenbosch De heer A.W.M. Jenniskens te Overloon De heer A. Jonkers te Geffen Mevrouw W.T.M. Kamp-de Man te Heesch Mevrouw W. Kap-Geurs te Goirle Mevrouw C. Karremans-van Reijen te Lepelstraat Mevrouw D.M. de Klerk-Timmermans te Nieuw-Vossemeer De heer J.H. Knappers te Roosendaal De heer W.J.G. Konincks te Eindhoven Mevrouw A.M. van de Koolwijk-van Osch te Lith De heer A.C.J. Kuijstermans te Roosendaal Mevrouw J.M. Kusters-van Rijt te Deurne De heer H.C.M. de Laat te Moergestel De heer H.M. Langens te Loosbroek De heer J.P. Lijten te Deurne Mevrouw P. van de Loo-l’Herminez te ‘s-Hertogenbosch Mevrouw R. Loos-van den Boom te Halsteren De heer G.H. Louwers te Grave Mevrouw J.M.W.T. Maasakkers-de Groot te Aalst De heer F. Martens te Deurne De heer J. van Meer te Breda Mevrouw F.J. van Nistelrooij-van der Eerden te Gemonde De heer P.A.W. Obbens te Tilburg Mevrouw H.J.M. Opdam-Vooges te Asten De heer K.J. Ophof te Gilze De heer A. van Osta te Kruisland

De heer H.J.M. Otjens te Heesch De heer H.E.M. Peters te Cuijk Mevrouw W. Pijfers-Ekkers te Veldhoven De heer A.J. Plasmans te Diessen Mevrouw H.J.M. Pluk-Jacobs te Stevensbeek De heer P.L.F.M. Priems te Biezenmortel De heer M.F. Pulles te Elshout De heer W.M. Pulles te Berlicum Mevrouw A. van Riel te Grave Mevrouw A.E.C. van Rooij-Verhallen te Rosmalen De heer N.C.M. Roos te Westerhoven De heer P.H.J. Schalken te Heesch De heer F.L.M. Schouteten te Putte De heer C.J. Selten te Boekel De heer A.A.P. Smulders te Hoogeloon De heer G.M. Steenbakkers te Schijndel Mevrouw A. Stoop-Kouters te Stampersgat De heer N.A. Straver te Zundert De heer A.J.W. Strik te Beugen De heer F. Sweep te Berkel-Enschot De heer K. Swinkels te Heesch Mevrouw W.J.M. Timmermans-de Vaan te Vlijmen De heer J. van de Ven te Wintelre Mevrouw L.T.M. van de Ven-van den Berg te Heeswijk-Dinther De heer A. Verbogt te Steenbergen De heer A.F.M. Verhoeven te Eerde De heer P. Verstappen te Overloon Mevrouw M.C.C. Visser-Oymans te Overloon De heer F.J. Vlemmix te Stevensbeek Mevrouw A.H.G. Vloet-Verstraaten te Overloon De heer J.A.M. Vloet te Overloon Mevrouw H. van Vught-van de Meijden te Oost-, West- en Middelbeers De heer W.A.M. van Wees te Grave Mevrouw J.J.M. Westerlaken-van de Ven te Helmond Mevrouw A.J. Willems-Peters te Westerbeek De heer W.G.P. Willems te Maashees Mevrouw A.T.W. Wirken-Gosens te Gilze Mevrouw N.W. Wouters-van Arnhem te Drunen De heer A. van Zeeland te Zeeland

Er zijn in totaal 634 oorkondes uitgereikt voor een lidmaatschap van 25 jaar of langer.

48 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

65

Bijlage 10 • JUBILEA VAN AFDELINGEN EN KRINGEN

25-jarig jubileum

01 januari ‘s-Hertogenbosch Groot-West 08 juni Tilburg Wandelbos

40-jarig jubileum 15 mei Oss Kortfoort 50-jarig jubileum 20 maart Venhorst 15 april Vinke 18 april Deurne 08 mei Ulicoten 09 mei Lepelstraat 26 september Cuijk Vianen 14 oktober Knegsel

60-jarig jubileum 08 maart Aalst 07 mei Meerveldhoven-d’ Ekker 13 mei Gilze 26 mei Heesch 29 mei Bavel 14 juni Overloon 05 september Beugen 05 september Nistelrode 13 september Lieshout 18 september Westerhoven 09 oktober Schaijk 16 oktober Luyksgestel 15 december Nuenen 65-jarig jubileum 09 maart Standdaarbuiten 17 april Lage Zwaluwe 27 augustus Halsteren 08 september Dongen 17 september Sint Willebrord 01 oktober Geertruidenberg 24 oktober Rucphen Sint Joseph

66 KBO-Brabant Jaarverslag 2015

49

Colofon Redactie:

Vormgeving:

Marieke Hageman Wilma Schrover Frans Slangen !Sotto

Foto’s:

Theo van den Berg Roland van den Eijnden Anne Hamers Ivo Hutten Roy Lazet Rob Nelisse Jan Panhuijzen Timo Reisiger Angeline Swinkels

Druk:

Drukkerij Druk-Inn BV

Uitgever:

Telefoon: E-mail: Website: Facebook: Twitter: Oplage:

KBO-Brabant Albert Luthulilaan 10 Postbus 3240 5203 DE ‘s-Hertogenbosch (073) 644 40 66 info@kbo-brabant.nl www.kbo-brabant.nl www.facebook.com/kbobrabant twitter.com/kbo_brabant 800