Horeca
Horeca en Recreatie Rabobank Cijfers & Trends
De sector horeca en recreatie heeft een belangrijke
• Doordat de hoeveelheid vrije tijd per inwoner in Nederland
maatschappelijke functie. Door bij te dragen aan de kwaliteit
de laatste jaren is afgenomen en het aanbod in de
van leven in de vorm van de aangeboden ontspanning heeft
vrijetijdsbesteding is gegroeid, maken consumenten meer
de sector een positief effect op de samenleving als geheel.
keuzes. Hierdoor neemt de onderlinge concurrentie tussen
De sector horeca en recreatie onderscheidt veel verschillende
aanbieders toe.
type ondernemingen. De voornaamste groepen zijn hotels,
• Grote evenementen bieden mogelijkheden om meer
vakantiecentra, restaurants, cafés, cafetaria’s, fitnesscentra,
buitenlandse toeristen naar Nederland te halen. Deze
jachthavens, golfbanen en wellnesscentra.
evenementen bieden noodzakelijk nieuws naast het traditionele toeristisch aanbod.
Trends
• Het gebruik van internet neemt toe bij het zoeken en
• Toename van de buitenshuisconsumptie.
boeken van vrijetijdsactiviteiten zoals logies, eet- en
• De vrijetijdssector, waarvan de horeca en recreatie
uitgaansgelegenheden. Dit maakt de markt transparanter
een dominant onderdeel is, heeft een belangrijke
en biedt de consument de gelegenheid om ‘het vastleggen’
maatschappelijk én economisch belang. Zij draagt bij aan
zo lang mogelijk uit te stellen. Immers via internet is snel
de kwaliteit van leven door het bieden van ontspanning
het aanbod te traceren en te vergelijken.
en inspiratie. Het aantal bedrijven en banen in de totale
• De consument wil de schaarser wordende vrije tijd
vrijetijdsindustrie neemt nog steeds toe. In steeds meer
optimaal invullen. Onderscheidende combinaties van
gebieden vormt de vrijetijdssector een belangrijke nieuwe
vrijetijdsbestedingen worden steeds belangrijker om
economische pijler.
klanten te trekken. Beleving en welbevinden spelen daarin
• Door de groei van bevolking en toenemende ruimteclaims komt er meer bescherming voor kwetsbare
een steeds belangrijkere rol. • In een welvarende vergrijzende samenleving is er veel
natuurgebieden en wordt er meer gezocht naar multi-
aandacht voor gezondheid en vitaliteit. De vraag naar
functioneel ruimtegebruik.
verantwoord bewegen, goede en gezonde voeding en ontspanning neemt daardoor toe in Nederland.
Nr.
1
voor bedrijven
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, november 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
Kansen en bedreigingen
Perspectief
• Recreatie en natuur zijn nauw verbonden aan elkaar. Allianties met natuur, waarbij recreatie de natuur versterkt,
Hoog niveau vasthouden is dé uitdaging
bieden oplossingen in kwetsbare gebieden.
De stemming in de sector horeca en recreatie is minder
• Het totaalconcept van het vrijetijdsaanbod bepaalt in
positief dan vorig jaar. Weliswaar werd in de eerste helft van
sterke mate het succes van de individuele onderneming.
het jaar nog een omzetplus geboekt, maar dit wordt geheel
Een uniek aanbod met goede profilering levert
bepaald door de stijgende prijzen. De verkoopvolumes
ondernemingen in de vrijetijdsindustrie extra bezoekers
dalen namelijk onder invloed van de zwakkere conjunctuur.
en meer omzet op. Dit vraagt om een samenhangend
Bovendien heeft de natte horeca te maken met de gevolgen
overheidsbeleid voor de vrijetijdssector en een goede
van het per 1 juli 2008 ingevoerde rookverbod. Vooral de
samenwerking tussen de verschillende branches.
kleinere bedrijven in de natte horeca rapporteren flinke
• Het is van belang om voortdurend in te spelen op de snel
omzetverliezen die ze wijten aan dit verbod. De sector zal de
veranderende behoeften van de consument. Samenwerken
prestaties van het topjaar 2007 dan ook niet evenaren. Toen
biedt meer rendement door schaalvoordelen van inkoop
groeide de omzet nog met een gemiddelde van 5,5%.
en verbetering van inzichten. • Bij de groeiende groep welvarende ouderen heeft gezond
Het wordt moeilijker, maar nog steeds kansen
zijn en blijven een grote invloed op hun vrijetijdsbesteding.
Hoewel de indruk kan ontstaan dat het nu in de gehele horeca
De groep heeft veel vrije tijd en wil daarvan in steeds
slecht gaat, is dit toch zeker niet het geval. Zo boeken de hotel- en
grotere mate genieten.
recreatiebedrijven vergelijkbare of zelfs hogere omzetten dan in
• Van de vaak jonge werknemers in de horeca en
2007. Ook restaurants weten het omzetniveau op peil te houden.
recreatie (45% is jonger dan 23 jaar) blijven er weinig
Er zijn nog volop kansen voor de sector horeca en recreatie. Denk
hangen. Maar één vijfde van het personeel is ouder
daarbij aan het groeiend aantal senioren. Zij hebben meer vrije
dan 40 jaar. Onregelmatige werktijden en onvoldoende
tijd. Bovendien zijn ze op zoek naar luxe, comfort en service en
doorstroommogelijkheden door gebrek aan opleiding,
zijn ze ook bereid daarvoor te betalen. Een andere kans ligt in
zorgen ervoor dat veel werknemers na een tijdje weer
de verwachte groei van de buitenhuisconsumptie. Er liggen dus
afhaken. Het is duidelijk dat de sector behoefte heeft aan
nog genoeg uitdagingen voor de individuele ondernemer. Door
goed opgeleide vakmensen. De horeca en recreatie is
zichzelf te onderscheiden in de markt en de mogelijke kansen
naar verhouding een arbeidsintensieve sector waar een
te benutten, kan hij nog een prima resultaat behalen. Het zal
optimale inzet van arbeid cruciaal is.
lastiger worden dan de afgelopen jaren het geval was, maar door
• Opkomst van nieuwe ´horeca´-aanbieders zoals warenhuizen, supermarkten en sportaccommodaties. Nr.
1
voor bedrijven
een goede kostenbeheersing en wat inventiviteit kan hij een heel eind komen.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, november 2008
2
Rabobank Cijfers & Trends
Achtergrondinformatie Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Bedrijfschap Horeca en Catering
Zoetermeer
(079) 368 07 07
www.kenniscentrumhoreca.nl
Koninklijk Horeca Nederland Woerden (0348) 48 94 89
www.horeca.org
RECRON
Driebergen (0343) 52 47 00
www.recron.nl
HISWA
Driebergen
(0343) 52 47 24
www.hiswa.nl
Fit!Vak
Oosterbeek
(026) 339 07 30
www.fitvak.com
Nederlandse Saunavereniging (NSV)
Zwolle
(038) 460 23 10
www.nsv.nl
Nederlandse Vereniging van
Amsterdam
(020) 330 61 03
www.nvg-golf.nl
Exploitantenvan Golfaccommodaties (NVG)
“Al meer dan 30 jaar biedt Rabobank met Cijfers & Trends betrouwbare branche-informatie. Cijfers & Trends bundelt daarmee kennis die Rabobank heeft over in totaal 9 sectoren en 80 branches in het Nederlandse bedrijfsleven. Het betreft zowel kwantitatieve als kwalitatieve informatie over trends, ontwikkelingen, perspectief en achtergronden in de diverse sectoren en branches. Hiermee is Cijfers & Trends tot een begrip geworden bij MKB ondernemers. Ook over uw branche is meer informatie beschikbaar. Kijkt u hiervoor verder op www.rabobank.nl/cijfersentrends.” Nr.
1
voor bedrijven
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, november 2008
3
Horeca en recreatie
Hotels Rabobank Cijfers & Trends
Hotels hebben als hoofdactiviteit het verstrekken van logies.
• Steeds vaker wordt een hotelkamer lastminute geboekt.
De hotelbranche is op verschillende manieren onder te
De helft van alle gasten boekt maximaal twee dagen voor
verdelen. De meest gebruikte onderverdelingen zijn:
aankomst.
• Aantal sterren; het Nederlands Hotelclassificatiesysteem geeft een onderverdeling van hotels naar het aantal sterren. Deze classificatie loopt van één ster tot vijf sterren. Een logiesverstrekkend bedrijf zonder sterren mag zich geen hotel noemen. • Type gast; afhankelijk van het doel van het hotelbezoek
• Het aantal bed & breakfast ondernemingen neemt jaarlijks toe. • De badkamer is de doorslaggevende factor bij het boeken van een hotelkamer. • Steeds meer hotels hebben duurzaamheid op de agenda gezet.
wordt de hotelmarkt onderverdeeld in een zakelijke en een toeristische markt. • Locatie; in de hotelbranche is een onderscheid te maken
Kansen en bedreigingen • Opkomend zorgtoerisme waarbij de zorgvrager bereid is
tussen de regio Amsterdam / Schiphol en de rest van
meer te betalen voor goede voorzieningen. De zorgvraag
Nederland.
komt het beste tot zijn recht als dit geïntegreerd wordt in
• Organisatievorm; met behulp van de
het aanwezige hotelaanbod. De zorgvrager gaat namelijk
eigendomsverhoudingen is de branche onder te verdelen
samen met anderen op vakantie en is op zoek naar een
in: zelfstandige hotels, franchise hotels, management
hotel die naast gewone hotelkamers ook aangepaste
contract hotels en huur hotels.
accommodaties biedt.
• Type hotel; een onderverdeling naar productaanbod in de hotelbranche is ook mogelijk. De branche is dan onder te verdelen in: Hotel-Garni, Hotel-Café, Hotel-Restaurant en Hotel-Café-Restaurant.
Trends • Internet zorgt voor een geheel nieuw zoek- en boekgedrag van de gast. • Beleving wordt voor de gasten van hotels steeds belangrijker. • Gasten hebben in toenemende mate behoefte aan draadloos internet op de hotelkamer. Het gebruik van wifi
• Toename van het aantal kapitaalkrachtige ouderen met veel vrije tijd en behoefte aan luxe en comfort. • Bed & breakfast ondernemingen kunnen invulling geven aan de groeiende behoefte aan aandacht, authenticiteit en gastvrijheid. Zij bieden vaak mogelijkheden voor overnachtingen op locaties waar grootschalige verblijfsaccomodatie niet is toegestaan of haalbaar is maar wel vraag is. • Hotels in regio Amsterdam / Schiphol zijn sterk afhankelijk van internationaal toerisme, congresbezoekers en zakenverkeer. • Het concept wellness biedt mogelijkheden in de
neemt snel toe. Hotels zijn al goed voor 29% van het totale
hotelbranche. Wellness wordt in hotels aangeboden in de
mondiale gebruik.
vorm van een spa. De aanwezigheid van een spa kan de
• Hotelovernachtingen worden steeds gewoner gevonden.
hotelomzetten opkrikken. Een nieuw hotel wordt niet meer
Bij een weekend weg in eigen land kiest de gast veelal een
gebouwd zonder een spa. Toch is het voor bestaande hotels
hotel.
vaak niet rendabel om een spa erbij te bouwen. Dit komt vooral door de grote investering en de beperkte locatie.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
• Consumenten kiezen voor korte vakanties steeds vaker
Krachtig herstel bij hotels
voor een vakantie in het buitenland. Door de lage
De gemiddelde kamerprijzen in Nederland stijgen snel. Deze
dollarkoers worden vakanties in het buitenland relatief
prijsstijgingen zijn mogelijk door de toegenomen vraag naar
goedkoper.
hotelovernachtingen, waardoor ook de bezettingsgraden
• Individuele hotels doen te weinig met internet als
sterk zijn gestegen. Hierdoor is de opbrengst per kamer
reserveringskanaal. Dat blijkt uit onderzoek van Online
wederom gestegen. Met name de hotels in de Randstad
Results. Verreweg de meeste vakantiegangers geven de
deden goede zaken, met als uitschieter de regio Amsterdam
voorkeur aan hotelreserveringen via internet; de online
/ Schiphol. Ketenhotels doen het aanzienlijk beter dan
reserveringen hebben zelfs een aandeel van 80%. Volgens
onafhankelijke hotels. Hotels die eigendom zijn van een
het onderzoek van Online Results laten hotels kansen
keten behalen hogere bezettingsgraden en gemiddelde
liggen. Met onder andere een aantrekkelijke website met
kamerprijzen dan zelfstandige hotels. De opbrengst per
actuele informatie over activiteiten in de omgeving, zouden
kamer zal ook dit jaar naar verwachting stijgen. Tevens neemt
de hotels de online reserveringen flink kunnen stimuleren.
het gemiddelde aantal kamers en bedden per hotel toe wat
Hotels in regio Amsterdam / Schiphol zijn sterk afhankelijk
duidt op schaalvergroting.
van internationaal toerisme, congresbezoekers en zakenverkeer.
Perspectief
Internet wordt steeds belangrijker Het gebruik van het internet bij hotelboekingen stijgt tot boven de 40%. Het aandeel reserveringen via de eigen website ligt rond de 13%. Het ‘laagste prijs garantie’-beleid
Forse toename hotelovernachtingen
op de eigen websites van hotels werkt goed als instrument
Het aantal overnachtingen in Nederlandse hotels is in 2007
om een deel van de totale stroom aan internetreserveringen
fors toegenomen. Met een groei van 8,3% ligt dit ver boven
te sturen naar de hotelsites. Toch blijven er nog grote
het EU-gemiddelde wat uitkwam op een groei van 3,1%.
prijsverschillen bestaan tussen boekingssites. Het loont als
Daarmee kwam het aantal overnachtingen in Nederlandse
consument zeker om boekingssites te vergelijken met elkaar.
hotels uit op 34,4 miljoen. De groei in Nederland bestaat zelf; dat aandeel groeide met 13,9% tot 18 miljoen nachten.
Prijsstelling en kleinschaligheid belangrijke succesfactoren voor B&B
Vooral door de aanhoudende zakelijke bestedingen boekten
De toenemende populariteit van Bed & Breakfasts is voor
de hotels bijna 7 procent meer omzet. In 2007 was ook
een deel te danken aan de aantrekkelijke prijsstelling. Kost
een duidelijke opwaartse lijn waarneembaar in het aantal
een overnachting in een Nederlands hotel al snel ruim 100
hotelbouwplannen. De vooruitzichten voor de hotelbranche
euro, in een B&B is de gast gemiddeld 69 euro kwijt. Deze prijs
zijn voor 2008 positief. Een verdere stijging wordt verwacht
is gebaseerd op een bezetting van twee personen inclusief
en in het eerste kwartaal van 2008 was dit al merkbaar met
toeristenbelasting en ontbijt. Verder kiezen veel gasten
een stijging van 6%.
bewust voor de kleinschaligheid van de accommodatie en het
grotendeels uit hotelovernachtingen door Nederlanders
persoonlijk contact met de eigenaar.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
2
Rabobank Cijfers & Trends
Achtergrondinformatie Vakbladen Horeca EntrĂŠe Hospitality Management Misset Hotel Misset Horeca Horeca Nederland Leisure Management NRIT Magazine
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Koninklijk Horeca Nederland
Woerden
(0348) 48 94 89
www.horeca.org
Bedrijfschap Horeca en Catering
Zoetermeer
(079) 368 07 07
www.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
kenniscentrumhoreca.nl
3
Horeca en recreatie
Vakantiecentra Rabobank Cijfers & Trends
Vakantiecentra hebben als hoofdactiviteit het verstrekken van verblijfsaccommodaties voor één of meerdere overnachtingen. Het gaat hierbij om een recreatief verblijf. Tot deze groep behoren de campings, kampeerterreinen,
• Door de toegenomen welvaart groeit het aantal mensen met een tweede en derde (vakantiewoning). • De natuurrichtlijnen vastgelegd in Natura 2000 zorgen voor veel onduidelijkheid en onrust in de recreatiesector.
bungalowparken, vakantiehuizen, groepsaccommodaties en combinaties van deze vormen (ook wel gemengde bedrijven
Perspectief
genoemd).
Trends
Nederlanders meer op vakantie en recordaantal buitenlandse toeristen
• Het zoeken en boeken via internet van
In 2007 ging zo’n 81% van de Nederlanders één of meerdere
verblijfsaccommodaties neemt jaarlijks toe. • Binnen de groep vakantiegangers stijgt het aandeel
keren op vakantie. Samen brachten zij ruim 35 miljoen vakanties door, een stijging van 2% ten opzichte van 2006. De
senioren. Vooral de senioren gaan steeds vaker en langer
stijging deed zich alleen voor bij de buitenlandse vakanties
op vakantie.
(+5%); het aantal binnenlandse vakanties daalde licht met
• Toenemende behoefte aan comfort en luxe kampeervakanties in een aantrekkelijke omgeving.
1% naar 17,6 miljoen vakanties. De daling van het aantal binnenlandse vakanties kwam in z’n geheel voor rekening
• De vraag naar een compleet vakantiearrangement groeit.
van een lager aantal kampeervakanties en vakanties op
• Groeiende belangstelling voor het natuurkamperen.
vaste standplaatsen. In hotels en bungalows werden wel
• Steeds meer mensen kiezen voor een eigen tweede en
meer vakanties doorgebracht, respectievelijk +8% en +5%.
derde (vakantie) woning, vaak ook in het buitenland.
Nederland heeft in 2007 een recordaantal van zo’n 11 miljoen buitenlandse toeristen ontvangen; een stijging van 3% in
Kansen en bedreigingen
vergelijking met het jaar ervoor.
• Groeiende bewustwording bij lokale overheden dat
Ook het aantal overnachtingen dat deze gasten realiseerde
toerisme en recreatie het gebied veel te bieden heeft.
groeide met 3%. Duitsland, Groot-Brittannië en België zijn
• Toename van het aantal kapitaalkrachtige ouderen met
de belangrijkste herkomstlanden. Buitenlandse toeristen
veel vrije tijd en behoefte aan comfort. • Toenemende behoefte aan zorgverlening buiten de
blijven vooral overnachten bij hotels en in mindere mate bij bungalowparken en kampeerterreinen.
reguliere zorgcentra. Behoefte aan vakanties met zorgelementen. • De markt voor verblijfsrecreatie blijft sterk weersafhankelijk, ondanks vele extra al-weer voorzieningen. • Een verblijf op een vakantiepark in het buitenland wint aan populariteit. • Door de lage dollarkoers worden vakanties in het buitenland relatief goedkoper.
Lange termijn visie De Nederlandse vakantiemarkt gaat de komende jaren groeien, zo stelt NBTC-NIPO Research. De vakantiedeelname stijgt van 81% nu naar 84% in 2015. Ook het aantal vakanties per vakantieganger groeit van 2,8 in 2007 naar 3 in 2015. Dit resulteert in zo’n 40 miljoen vakanties in 2015 met een gemiddelde jaarlijkse groei van 1,5%. Toch zal deze groei vooral zitten bij de intercontinentale vakanties, de stedentrips
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
en de korte hotelvakanties (in Europa). De bungalowvakanties
een bepaalde product-marktcombinatie. Een vakantiecentra
zullen gelijk blijven en de kampeervakanties zullen licht
kan zich hierbij gaan specialiseren of kiezen voor een breed
dalen. De vakantiecentra zullen dus niet echt profiteren van
aanbod.
deze groei.
Toenemend gebruik van internet Doelgroepen
In toenemende mate zoekt en boekt de consument via
De grootste doelgroep voor vakantiecentra zijn de
internet een verblijfsaccommodatie. Meer dan de helft
Nederlandse toeristen en dan met name de gezinnen.
van alle bungalowvakanties worden via internet geboekt.
Gezien de demografische ontwikkeling zijn er ook andere
Voor kampeerterreinen ligt dit aandeel lager, maar is ook
interessante doelgroepen voor vakantiecentra.
groeiende. Het is een must voor vakantiecentra om aanwezig
Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de senioren. Deze groep is
te op het internet. Goede communicatie en duidelijkheid over
bijvoorbeeld niet op zoek naar spectaculairder, exotischer en
het aanbod en de beschikbare voorzieningen is belangrijker
luxer, maar juist naar sfeer, ontspanning en echtheid.
dan ooit. Door het inzicht geven van beschikbare plaatsen
Het is voor een vakantiecentra raadzaam om te kiezen voor
worden boekingen wel steeds later gedaan.
Achtergrondinformatie Vakbladen Recreactie Recreatie en toerisme NRIT-actueel Rekrea Vakkrant Leisure Management
Organisaties Naam
Plaats
Vereniging van Recreatie-Ondernemers Driebergen
Telefoonnummer
URL
(0343) 52 47 00
www.recron.nl
(076) 542 06 00
www.nrit.nl
(070) 370 57 05
www.nbt.nl
Nederland (RECRON) Nederlands Research Instituut voor
Breda
Recreatie en Toerisme (NRIT) Nederlands Bureau voor Toerisme (NBT) Leidschendam
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
2
Horeca en recreatie
Restaurants Rabobank Cijfers & Trends
Restaurants richten zich op de bereiding en verkoop van maaltijden. De branche kent een grote verscheidenheid aan typen bedrijven. Naast restaurants worden bistro’s, caférestaurants en wegrestaurants tot deze maaltijdverstrekkers
• De traditionele eetmomenten zijn aan het verschuiven naar meerdere eetmomenten op een dag. • De Japanse keuken wint aan populairiteit.
gerekend. Tevens kan onderscheid gemaakt worden in type
Kansen en bedreigingen
keukens. Voorbeelden hiervan zijn de Nederlands / Franse,
• Toename van het aantal kapitaalkrachtige ouderen met
Chinees / Indische en Zuid Europese keuken. Een restaurant
veel vrije tijd die een belangrijke doelgroep zijn voor
kan beschikken over meerdere typen keukens.
restaurants.
Trends • Toename van de buitenshuisconsumptie, ondermeer door stijging van de eenpersoonshuishoudens. • Op steeds meer plaatsen wordt de mogelijkheid tot
• Consumenten hebben in toenemende mate behoefte aan luxe en service. Ze willen graag in de watten gelegd worden en betalen daar graag wat meer voor. • Met het aankomende rookverbod zal het gebruik van terrassen gaan toenemen. Ook wordt de inrichting van het
consumeren geboden, steeds meer buiten de traditionale
terras steeds belangrijker. Het terras wordt meer en meer
verkoopplaatsen.
gezien als een uithangbord van het restaurant. Hip en
• Meer consumenten hebben belangstelling voor hun lichamelijke gezondheid, waarbij behoefte is aan gezonde voeding en minder vet. • Consumenten willen in toenemende mate de mogelijkheid hebben om alles te weten van het eten en drinken dat ze consumeren. Restaurants zullen meer openheid moeten
trendy zijn worden hierbij belangrijke trends. • Toenemend aantal foodconcepten die zich positioneren tussen de traditionele supermarkt en de horeca. Deze concepten spelen vaak in op de behoefte aan snelheid in een aantrekkelijke omgeving. • Het aanbod van kwalitatief goed gemaksvoedsel door
geven over hun inkopen en de manier van bereiden.
branchevreemde aanbieders groeit (zoals warenhuizen,
De open keuken in het restaurant wint hierdoor aan
tankstations en supermarkten).
populariteit. • Gebruik van streekproducten in gerechten raakt steeds
• Vergrijzing van de eerste generatie Chinese ondernemers waarbij de tweede en derde generatie minder interesse
meer in trek. De afgelopen vijf jaar is het aantal nationaal
blijken te hebben in de opvolging. Een deel van deze
erkende streekproducten gestegen met 50%.
ondernemers heeft de ‘overgestapt’ gemaakt naar een
De toenemende globalisering heeft als tegenwerking dat
cafetaria.
de consument behoefte heeft aan producten die dichtbij
• Toenemend tekort aan vakkundig keukenpersoneel.
staan. • Kleinere hapjes (meer variatie) vervangen steeds vaker het
Perspectief
traditionele driegangen menu. Met kleine, tapas-achtige
Net als in 2006 behaalden restaurants ook in 2007 een meer
gerechten kan men de consument meer variatie bieden
dan gemiddelde groei. Echter werd deze groei vooral in de
binnen een maaltijd (bijvoorbeeld zowel vlees als vis). Deze
eerste helft van 2007 gerealiseerd. In het laatste kwartaal was
trend is ook te herkennen aan de opkomst van dim sum en
zelfs een volumedaling te zien. Voor 2008 wordt weer een
sushi restaurants in met name de grote steden.
omzetgroei verwacht, maar of deze boven de gemiddelde
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
groei zal liggen is zeer de vraag. Door de toenemende
professionalisering van de sector. De Nederlanders krijgen het
concurrentie van zowel bedrijven binnen als buiten de sector,
steeds drukker en zijn op zoek naar tijdbesparing. Sinds 1985
blijft het rendement onder druk staan. Om voldoende marge
besteden consumenten wekelijks ongeveer 3 uur minder aan
te behouden zullen ondernemers kritisch op hun kosten
huishoudelijke taken, waaronder koken en boodschappen
moeten letten. Anderzijds dient men in te spelen op de
doen.
behoefte van de snel veranderende consument. Ook het vinden van geschikt personeel zal een steeds grotere
Nieuwe formules
uitdaging worden.
Elke dag eten circa 4 miljoen Nederlandse consumenten één of meer hoofdmaaltijden buiten de deur. Dit aantal
Groei voor de Foodservicemarkt
gaat de komende jaren toenemen. Vooral onderweg
De Nederlandse consument eet steeds vaker buiten de
eten tijdens het reizen of winkelen vormt een belangrijk
deur, en dat levert de ‘foodservice’ sector (waaronder de
groeisegment. Buiten de deur eten wordt de komende jaren
restaurants) de komende tijd een flinke omzetstijging op, zo
vanzelfsprekender. Geen tijd of geen zin om te koken vormt
blijkt uit onderzoek van het EFMI / Rabobank (2007). De vraag
daarbij de belangrijkste drijfveer voor de consument. Maar
‘wat eten we vandaag’ wordt steeds vaker vervangen door
ook de veranderingen in de sector zorgen voor omzetgroei.
‘waar eten we vandaag’. De Nederlandse voedselconsumptie
Restaurants, cateraars, pompshops, koffiebars, fastfoodketens
buitenshuis, de zogenaamde foodservicemarkt, breekt binnen
en andere foodservice-concepten kiezen steeds vaker
tien jaar door de omzetgrens van 30 miljard euro. In 2007
voor een vast concept. Die formule is vervolgens snel te
bedroeg die omzet nog iets minder dan 19 miljard euro.
reproduceren, waardoor een keten zich snel kan uitbreiden.
De belangrijkste aanjager voor die marktgroei is de
De komende jaren zullen er tientallen nieuwe formules
Nederlandse consument, die steeds vaker buiten de
bij komen in Nederland. Verwachte groeisegmenten zijn
deur eet. Oorzaken zijn onder meer het groeiend
werkrestaurants, restaurants op high traffic locations en front
aantal eenpersoonshuishoudens, de toename van het
cooking concepten (zelf ingredienten kiezen welke voor je
aantal vrouwen in het arbeidsproces, de vergrijzing en
neus worden klaargemaakt).
Achtergrondinformatie Vakbladen Misset Horeca Horeca Nederland NRIT Magazine
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Koninklijk Horeca Nederland
Woerden
(0348) 48 94 89
www.horeca.org
Bedrijfschap Horeca en Catering
Zoetermeer
(079) 368 07 07
www.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
kenniscentrumhoreca.nl
2
Horeca en recreatie
Cafés en discotheken Rabobank Cijfers & Trends
Cafés en discotheken richten zich in hoofdzaak op het verstrekken van alcoholhoudende dranken in een vaste horeca-inrichting. Daarnaast worden onder andere
• Het inspelen op gezondheidstendensen kan het draagvlak van het café verbreden. • De huidige senior heeft veel vrije tijd, is kritisch, is langer
alcoholvrije dranken en kleine hapjes verkocht. De branche
actief en wil bij voorkeur zijn zelfstandigheid zo lang
kenmerkt zich door een grote verscheidenheid aan typen
mogelijk bewaren. Service en persoonlijke aandacht
bedrijven. De differentiatie komt tot uiting in het interieur, de
vormen belangrijke aspecten van een mogelijk cafébezoek.
muziek of locatie.
• Consumenten bekijken steeds vaker de site van een onderneming voordat ze er daadwerkelijk naar toe gaan.
Trends
Ondernemers bedenken steeds creatievere mogelijkheden
• Opmars van koffiewinkels in Nederland.
om (potentiële) bezoekers naar hun site (en uiteindelijk
• De verkoopoppervlakte per drankverstrekker neemt toe.
naar de locatie) te lokken aan de hand van bijvoorbeeld
• Gezelligheid is een term die weer in is. Nostalgie, warmte
foto’s van de bezoekers en chatmogelijkheden.
en geborgenheid zijn de waarden waar veel mensen naar
• Het aantal concurrerende drankverstrekkende bedrijven
op zoek zijn. Bij cafés zien we deze trend terug door een
buiten de horeca is toegenomen (bijvoorbeeld tuincentra,
huiselijke sfeer te creëren.
banken en winkels). Daarnaast blijven meer bezoekers
• Nieuwe caféconcepten ontwikkelen zich ten koste van het
eerst thuis iets drinken voordat de horeca bezocht
aantal traditionele cafés en een toenemende ketenvorming
wordt (opkomst beertender), wat vaak resulteert in het
vindt plaats binnen de branche.
uiteindelijk niet meer gaan.
• Opkomst van formules. • Veel panden zijn in eigendom of (tussen)huur bij brouwerijen, drankengroothandels of andere eigendomsvormen (80%). • De aandacht van de overheid voor veiligheid resulteert in sterke regulering.
Kansen en bedreigingen
• Alcohol- en drugsgebruik onder jongeren krijgt veel aandacht. • Het aantal dans- en muziekevenementen is de laatste jaren sterk toegenomen. Vooral in de zomer is er elk weekend wel ergens iets te doen. De evenementen worden steeds grootschaliger.
Perspectief
• Verbetering van de efficiency in de onderneming biedt nog veel mogelijkheden om kosten te reduceren en risico’s te
Cafés profiteren onvoldoende
beperken.
De cafes zagen de omzet in het vierde kwartaal maar heel
• Er zijn in Nederland circa 17,2 miljoen mobiele telefoons.
licht stijgen met zo’n 1%. De omzetgroei van cafés over het
Eén van de nieuwste ontwikkeling is het betalen met
hele jaar 2007 bleef achter op de andere horeca branches.
het mobieltje. Hierbij liggen kansen voor de branche,
Dat komt vooral doordat de cafés als enige te maken hadden
want zowel voor het bedrijf als voor de gast betekent dit
met een krimpende afzet. Omdat de prijzen meer stegen,
voordelen. Geen gedoe meer met muntjes, het geld staat
realiseerden de cafés toch een bescheiden omzetgroei
direct op de rekening en er is minder geld in het pand
van 1,8%. Een deel van de omzet van cafes verdwijnt naar
aanwezig.
‘nieuwe’ horeca aanbieders zoals supermarkten, warenhuizen
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
en sportaccommodaties. Ook blijven consumenten in
is verwend, ‘eist’ vernieuwing en wil verrast worden. Een
toenemende mate thuis drinken. Bovendien hebben
beleving creëren die de verwachting overtreft is dus
discussies over de drankprijzen de horeca een duur imago
essentieel. Ook zoeken naar nieuwe doelgroepen voor
bezorgd. Het spontane cafébezoek heeft de aflopen jaren ook
andere momenten biedt kansen. Een discotheek moet het
geleden onder de populariteit van aanbiedingen uit andere
namelijk verdienen in steeds minder uur in het weekend.
sectoren (muziekevenementen, theaterarrangementen etc.)
Doordeweeks staat het bedrijf vaak leeg. De toekomst
en het aanbod van alternatieve vrijetijdsbesteding thuis
ligt open voor discotheken die hun zalen inzetten voor
(internet, DVD, games etc.). Het aantal cafés is het afgelopen
bijvoorbeeld productpresentaties, kinderopvang, modeshows
jaar weer verder gedaald. Deze jaarlijkse afname is vooral
of vergaderingen. Bepaal de doelgroep niet meer op leeftijd,
te wijten aan oneerlijke concurrentie door sportkantines
maar op gedrag. Leeftijdsgrenzen vervagen en bezoekers zijn
en drinkketen. Verder wordt het er voor ondernemers niet
niet te vangen in alleen de groep van 22-28 jaar. Zorg dan ook
makkelijker op door nieuwe wet- en regelgeving en de hoge
voor de organisatie van diverse ‘communities’ avonden.
kosten en beperkingen die lokale overheden opleggen. Het aantal ondernemingen blijft naar verwachting een
Verschillende doelgroepen
dalende lijn vertonen, terwijl de totale oppervlakte licht zal
De veranderende samenstelling van de Nederlandse
stijgen.
bevolking biedt voor de branche verschillende mogelijkheden. Het aantal jeugdigen stabiliseert de komende
Ontwikkelingen in discothekenland
jaren, waarbinnen het aandeel allochtonen stijgt. Daarnaast
In de afgelopen tien jaar is het aanbod van discotheken
blijft de groep senioren groeien door de vergrijzing. Tevens
steeds verder afgenomen. Daar is vorig jaar verandering
is er een jaarlijkse toename van eenpersoonshuishoudens
in gekomen. In 2007 zijn er weer een aantal discotheken
en wordt de groep dertigers en veertigers steeds
bijgekomen t.o.v. 2006. Ondanks de afname van het
kapitaalkrachtiger. Al deze wijzigingen in de samenstelling
discotheekaanbod in de afgelopen tien jaar nam de
van de bevolking bieden nieuwe mogelijkheden voor de café
schaalvergroting wel jaarlijks toe. Creativiteit is een zeer
branche. Zo kan een café inspelen op de specifieke wensen en
belangrijke eigenschap voor een discotheek. Het publiek
voorkeuren van een bepaalde doelgroep.
Achtergrondinformatie Vakbladen Misset Horeca Horeca Nederland NRIT Magazine De Café Krant
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Koninklijk Horeca Nederland
Woerden
(0348) 48 94 89
www.horeca.org
Bedrijfschap Horeca en Catering
Zoetermeer
(079) 368 07 07
www.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
kenniscentrumhoreca.nl
2
Horeca en recreatie
Cafetaria’s en kleine eetwarenverstrekkers Rabobank Cijfers & Trends
Cafetaria’s en kleine eetwarenverstrekkers behoren tot de
tankstations en supermarkten. Door verruiming van
spijsverstrekkende bedrijven. Zij richten zich op de bereiding
openingstijden bij deze ‘nieuwe’ aanbieders neemt
en verkoop van gemaksvoedsel vanuit een relatief eenvoudig
concurrentie toe.
ingerichte zaak. Een breed scala aan ondernemingen valt in deze categorie zoals snackbars, shoarmazaken, lunchrooms,
Perspectief
fastfoodrestaurants, pannenkoekenhuizen en ijssalons.
Trends • Toename van de buitenshuisconsumptie, ondermeer door stijging van de eenpersoonshuishoudens. • Consument heeft in toenemende mate belangstelling
Omzetontwikkeling De cafetariabranche heeft in 2007 een mooi omzetstijging van 5,8% gerealiseerd. Vooral in de eerste helft van 2007 steeg de omzet fors, met zo’n 11%. Terwijl in de tweede helft de groei beperkt bleeft met gemiddeld 1%. De omzetstijging
voor de lichamelijke gezondheid, waarbij behoefte is aan
werd wel grotendeelds gerealiseerd door het stijgen
gezonde voeding en minder vet.
van de prijzen. Dit kwam met name door de ingevoerde
• Toename van het gebruik van diepvriesproducten en
verpakkingsbelasting, stijgende energiekosten en duurdere
convienence producten bij de bereiding van voedsel in
oliën en vetten. Er wordt steeds vaker op willekeurige
eetgelegenheden.
tijdstippen gegeten. De huidige consument heeft weinig tijd
• Toename van het aantal Chinese ondernemers binnen de cafetariabranche.
en wil snel en gemakkelijk kunnen consumeren. Het zijn vooral de supermarkten en tankstations die met
• De consument is prijsgevoelig en kwaliteitsbewust.
een uitgebreid assortiment aan gemaksproducten hiervan
• Toename van het aantal koffiewinkels, lunchrooms
profiteren. De lunchrooms en ijssalons laten een gunstigere
en ijssalons in Nederland.
omzetontwikkeling zien wat zich ook vertaald in gemiddeld betere bedrijfsresultaten dan cafetaria’s. De omzet van de
Kansen en bedreigingen
totale branche zal het komende jaar een aardige groei kennen
• De consument heeft vaak weinig tijd en wil op momenten
door de opkomst van de foodservicemarkt. Toch blijft het
en plaatsen kunnen eten en drinken dat het hem uitkomt.
rendement onder druk staan.
• Nieuwe bereidingswijzen en producten die tegemoetkomen aan de behoefte aan gezond en goed
Groei voor de Foodservicemarkt
gedrag, zoals verantwoord frituren. Ook de introductie van
De Nederlandse consument eet steeds vaker buiten de deur,
de snackwijzer biedt de cafetaria kansen om aan te sluiten
en dat levert de ‘foodservice’ sector (waaronder de cafetaria’s)
bij de gezondheidsbehoefte van de consument.
de komende tijd een flinke omzetstijging op. De vraag ‘wat
• Het toenemende aantal eetmomenten per dag.
eten we vandaag’ wordt steeds vaker vervangen door ‘waar
• Stimuleren van de consumptie van frisdrank kan de omzet
eten we vandaag’. De Nederlandse voedselconsumptie
verhogen. Bij fastfood restaurants wordt dit al goed benut,
buitenshuis, de zogenaamde foodservicemarkt, breekt binnen
maar bij cafetaria’s kan dit beter.
tien jaar door de omzetgrens van 30 miljard euro. In 2007
• Er komen steeds meer aanbieders die vergelijkbare gemaksproducten als cafetaria’s aanbieden, zoals Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
bedroeg die omzet nog iets minder dan 19 miljard euro. De
voor een vast concept. Die formule is vervolgens snel te
belangrijkste aanjager voor die marktgroei is de Nederlandse
reproduceren, waardoor een keten zich snel kan uitbreiden.
consument, die steeds vaker buiten de deur eet. Oorzaken zijn
De komende jaren zullen er tientallen nieuwe formules bij
onder meer het groeiend aantal eenpersoonshuishoudens,
komen in Nederland.
de toename van het aantal vrouwen in het arbeidsproces, de vergrijzing en professionalisering van de sector. De
Inspelen op de behoefte
Nederlanders krijgen het steeds drukker en zijn op zoek naar
De cafetaria heeft verschillende mogelijkheden om de
tijdbesparing. Sinds 1985 besteden consumenten wekelijks
concurrentie tegen te gaan. Inspelen op de behoefte van
ongeveer 3 uur minder aan huishoudelijke taken, waaronder
de consument is hierbij belangrijk. Door een gevarieerder
koken en boodschappen doen.
assortiment met meer gezonde en verse producten en verantwoord frituren kan ingespeeld worden op de
Nieuwe formules
groeiende belangstelling voor gezond leven. Ook kan
Elke dag eten circa 4 miljoen Nederlandse consumenten
door het verbeteren van de toegang en het bieden van
één of meer hoofdmaaltijden buiten de deur. Dit aantal
zitmogelijkheden de klantvriendelijkheid naar de groeiende
gaat de komende jaren toenemen. Vooral onderweg
groep ouderen verbeterd worden. De opkomst van de luxe
eten tijdens het reizen of winkelen vormt een belangrijk
cafetaria biedt extra kansen voor de markt van eetcafés.
groeisegment. Buiten de deur eten wordt de komende jaren
Er worden menu’s geserveerd en de inrichting is comfortabel
vanzelfsprekender. Geen tijd of geen zin om te koken vormt
en gezellig. Doordat de klant langer blijft zitten gaan de
daarbij de belangrijkste drijfveer voor de consument. Maar
gemiddelde bestedingen omhoog. Een andere mogelijkheid
ook de veranderingen in de sector zorgen voor omzetgroei.
is de shop-in-shop formule, zoals bijvoorbeeld een
Restaurants, cateraars, pompshops, koffiebars, fastfoodketens
pizzavestiging in een cafetaria. Dit leidt tot een verbreding
en andere foodservice-concepten kiezen steeds vaker
van het assortiment, waarmee meer klanten bedient kunnen worden.
Achtergrondinformatie Vakbladen Misset Horeca Snack Koerier Lunchroom Horeca Nederland Horeca Entrée
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Koninklijk Horeca Nederland
Woerden
(0348) 48 94 89
www.horeca.org
Bedrijfschap Horeca en Catering
Zoetermeer
(079) 368 07 07
www.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
kenniscentrumhoreca.nl
2
Horeca en recreatie
Jachthavens Rabobank Cijfers & Trends
Jachthavens verhuren ligplaatsen voor pleziervaartuigen.
• Door het aanleggen van extra voorzieningen en het
Er zijn drie typen jachthavens te onderscheiden, namelijk:
bieden van meer luxe en gemak kunnen jachthavens
commerciële havens, verenigingshavens en gemeentelijke
zich onderscheiden. Uiteraard is dit voor alle jachthavens
havens. Ruim driekwart van de havens heeft ook inkomsten
belangrijk, maar het speelt vooral bij jachthavens in
uit verwante diensten, zoals reparatie en onderhoud van
gebieden waar de wachtlijsten teruglopen.
schepen, jachtverhuur, jachtbemiddeling en het bieden
• Toename van de regelgeving, waaronder milieuwetgeving
van (overdekte) winterstalling, kampeermogelijkheden en
en met name natuur- en waterwetgeving. Bijvoorbeeld
horecadiensten.
vanaf 2009 is een lozingsverbod voor toiletwater van kracht.
Trends • Verlenging van het vaarseizoen. • De lengte van de aaneengesloten bootvakanties wordt korter. • Toenemende behoefte aan luxe en gemak van de faciliteiten. • Toenemende concurrentie van goedkope zon-, zee- en strandvakanties in het buitenland, zoals zeilvakanties in
• De natuurrichtlijnen vastgelegd in Natura 2000 zorgen voor veel onduidelijkheid en onrust in de recreatiesector. • Het beveiligingsniveau van pleziervaartuigen is onvoldoende. Een middelgrote auto is vele malen beter beveiligd dan een klein jacht, wat gemiddeld twee keer zo duur is.
Perspectief
Griekenland en Turkije. • Toename aantal buitenlandse watersporters, vooral Duitsers.
Stemming is goed De teneur in de markt was in 2007 goed. Ondanks het slechte
• Vergrijzing bij de bezitters van motorboten.
zomerweer, hebben de meeste bedrijven toch een mooi
• Door de prijsstijging van jachthavens groeit de
seizoen gedraaid. Ook 2008 belooft een goed jaar te worden.
verhouding tussen geïnvesteerd vermogen en
De branche kan opnieuw meeliften op de sterke conjunctuur.
exploitatiemogelijkheden scheef.
Er is veel belangstelling voor de watersport en vooral de groeiende groep koopkrachtige vijftigplussers geeft de omzet
Kansen en bedreigingen
van de branche een impuls. Bij de meeste bedrijven ligt de
• Watersportvakanties zijn in trek, waarbij vooral de
bezettingsgraad op een hoog niveau. De locatie van de haven
Noordzeebadplaatsen druk bezocht worden. • Het vergrijzende bevolkingsdeel heeft veel vrije tijd,
en de kwaliteit van de faciliteiten bepalen in grote mate de hoogte van de tarieven.
een relatief hoog besteedbaar inkomen en besteedt het onderhoud van de boten veelal uit. Zowel de kleine
Behoefte aan extra voorzieningen
waterrecreatie als de toervaart kent een toenemende
Daarbij moet wel de nuancering worden gemaakt dat het niet
participatie van de groep vitale ouderen.
bij alle jachthavens goed gaat. Om de kritische, veeleisende
• Aansluiting vanuit de jachthavens naar het recreatieve
consument te bedienen zijn namelijk investeringen vereist
aanbod in de omgeving van de jachthavens versterkt het
in extra voorzieningen en in gemak en luxe. Commerciële
eigen aanbod.
havens met weinig voorzieningen hebben een minder goed
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
toekomstperspectief dan gemoderniseerde jachthavens met
kwaliteit van jachthavens neemt hierdoor toe. Dit zal zich
extra faciliteiten. Dit wordt nu duidelijker omdat op steeds
dan wel moeten vertalen in hogere tarieven. Er zijn echter
meer plaatsen de wachtlijsten verdwijnen. Ondernemers
ook jachthavens die deze investeringen bewust niet meer
in de branche beseffen dit ook meer en meer. Om het
maken. Vooral in de Randstad gebeurt het daarbij steeds
toekomstperspectief veilig te stellen is er de afgelopen jaren
vaker dat jachthavens verdwijnen om plaatst te maken voor
flink geïnvesteerd, ook in nieuwe havens. De gemiddelde
bijvoorbeeld 2e woningen aan het water.
Achtergrondinformatie Vakbladen HISWA Magazine Recreatie en Toerisme Nautique Waterkampioen
Organisaties Naam
Plaats
Telefoon
URL
HISWA Vereniging
Driebergen
(0343) 52 47 24
www.hiswa.nl
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
2
Horeca en recreatie
Golfbanen Rabobank Cijfers & Trends
Bij golfbanen is een onderscheid te maken naar verenigingsbanen (niet commercieel), commerciële banen en
Perspectief
openbare banen. Verenigingsbanen hebben niet het oogmerk
Groei van golfers en banen
om winst te maken. Commerciële banen hebben deze
De golfsport is onverminderd populair in Nederland. Golf is
doelstelling wel. Openbare banen zijn verplicht de baan voor
de afgelopen jaren één van de snelst groeiende sporten in
een deel open te stellen voor het publiek.
Nederland en deze groei zet ook in 2008 door. Jaarlijks neemt
Trends
het aantal mensen dat golft met circa 8% toe en inmiddels zijn er bijna 300.000 Nederlanders actief op de golfbaan.
• Professionaliteit in de branche neemt toe.
Hierdoor is er ook ruimte voor nieuwe golfbanen. Jaarlijks
• Toename van het aantal tweeverdieners en het aantal
komen er dan ook zo’n 5 à 6 golfbanen bij in ons land. Vooral
vijftigplussers met veel vrije tijd. • De consument heeft een toenemende behoefte aan
het aantal commerciële banen neemt toe en hiermee ook de professionalisering van de branche. In het algemeen is het
ontspanning en beleving. Ontwikkeling naar golfbanen in
toekomstperspectief voor deze ondernemingen gunstig, mits
een ruimere setting en met mogelijkheden voor recreatief
gevestigd in het juiste verzorgingsgebied. Dit geldt met name
medegebruik (wandelen, fietsen et cetera). Nu beslaan
voor de 18 holes banen. Wel wordt het belang van een goede
18 holes golfbanen rond de 50 - 60 hectare, in de ruimere
‘positionering’ van deze banen steeds belangrijker.
setting beslaan 18 holes banen 100 of meer hectare.
De groeiende groep vrije golfers is immers vrij in haar keuze
• Het aantal spelers met het golfvaardigheidsbewijs die
van een baan.
geen lid worden van een vereniging (‘vrije golfers’), groeit sneller dan het aantal clubgebonden golfers. Deze ‘vrije
Overcapaciteit dreigt
golfers’ kiezen voor de banen met een goede prijs-kwaliteit
Door de aanleg van nieuwe banen, is in sommige regio’s
verhouding.
(vooral in de dunner bevolkte gebieden buiten de Randstad)
Kansen en bedreigingen
al een verdringingsmarkt aan het ontstaan. Dit heeft een negatieve uitwerking op de bezettingsgraad
• Golf is een nog steeds groeiende sport.
en winstgevendheid van bestaande banen. Het perspectief
• Golf heeft ook een sociale functie en fungeert als zakelijk
voor golfbanen is dan ook niet overal even gunstig. Bij het
netwerk. De golfbaan is een uitermate geschikte plaats
plannen van een nieuwe baan dient goed onderzocht te
voor lokale ondernemers om elkaar te treffen.
worden of er in het betreffende gebied nog wel voldoende
• Golfbanen kunnen een goede bijdrage leveren aan natuuren landschapsontwikkeling. • Banen die wat betreft onderhoud achterblijven krijgen in de toekomst problemen met hun exploitatie. • In sommige delen van Nederland (vooral in meer
marktmogelijkheden zijn. Om winstgevend te zijn is namelijk een goede bezettingsgraad vereist. Vooral omdat de kapitaalslasten doorgaans hoog zijn. De aanleg van een nieuwe baan vergt immers al snel een investering van 5 tot 10 miljoen euro. De investeringsniveaus zijn daarmee hoog ten
dunbevolkte gebieden buiten de Randstad) begint
opzichte van de exploitatiemogelijkheden. Dit maakt ook de
verzadiging in het aanbod te ontstaan.
financierbaarheid vaak lastig. De inbreng van risicodragend kapitaal moet soms wel 40% tot 50% bedragen
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
Achtergrondinformatie Vakbladen GOLFjournaal (NGF); voor de golfer die lid is bij een club Golfers Magazine; voor iedereen die in golf ge誰nteresseerd is Golfnieuws (NGF); voor de vrije golfer Golfbusiness (NVG); voor exploitanten en golfclubs die lid zijn van de NVG Leisure Management
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Nederlandse Vereniging van Exploi-
Amsterdam
(020) 330 61 03
www.nvg-golf.nl
Nederlandse Golf Federatie (NGF)
De Meern
(030) 242 63 70
www.ngf.nl
Golf Consultancy Group (GCG)
Breda
(076) 524 50 80
www.
tanten van Golfaccommodaties (NVG)
golfbaanadviseurs.nl
Golf Course Management Europe
www.gcme.nl
Amsterdam
(020) 684 59 64
(GCME)
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
2
Horeca en recreatie
Fitnesscentra Rabobank Cijfers & Trends
De fitnesscentra ontwikkelen zich meer en meer tot multifunctionele bewegingscentra waarbij naast fitness ook andere sporten beoefend kunnen worden (health &
Kansen en bedreigingen • Het animo voor fitness neemt nog jaarlijks toe. • Er is veel aandacht voor overgewicht en gezonde
racketclubs). Fitness is opgeklommen tot de eerste sport
voeding, ook vanuit de overheid. Er is een toenemende
van Nederland. De branche heeft zich de afgelopen jaren
eigen verantwoordelijkheid waarneembaar wat betreft
in snel tempo geprofessionaliseerd. De kwaliteit van de
gezondheid.
dienstverlening is gericht op de leden van de club. Moderne trainingsapparatuur geeft informatie over de conditie van de gebruiker. Traditionele sportscholen maken een steeds kleiner deel uit van de fitnessbranche.
Trends • Fitnesscentra worden groter en bieden steeds meer voorzieningen. De traditionele sportschool is grotendeels verdwenen. • De Fitnessbranche is zich aan het diversifiëren. Opkomst
• Door de vergrijzing van de bevolking zal het aantal mensen dat gaat fitnessen vanwege ziektepreventie toenemen. • Persoonlijke begeleiding heeft kansen in de fitnessbranche. De vraag naar persoonlijke begeleiding neemt toe. 10 tot 30% van de fitnessers heeft belangstelling voor een personal trainer. • Het aantal vestigingen neemt jaarlijks flink toe, zodat er in steeds meer gebieden sprake is van een verdringingsmarkt. • Gekwalificeerd personeel is schaars. • De retentie bij de meeste fitnesscentra is hoog, gemiddeld
van formules variërend van luxe ketens tot lowbudget
is dit circa 35%. Actieve ledenwerving is nodig om het
clubs.
aantal leden op pijl te houden.
• De consument hecht steeds meer waarde aan gezondheid en vitaliteit. De maatschappelijke druk om iets aan gezondheid te doen is hoog. • Het accent bij fitness ligt op ‘sport en bewegen’ en op
Perspectief Professionalisering noodzakelijk
‘life-style’, waarbij ook de sociale contacten belangrijker
De fitnessbranche is in 2007 gegroeid en ook dit jaar zet
zijn geworden. In de praktijk betekent dit een intensieve
die groei door. Toch is de positieve stemming in de markt
begeleiding door gekwalificeerde trainers op elk gewenst
wat omgeslagen. Want weliswaar groeit de vraag naar
tijdstip.
fitness nog steeds, het aanbod van nieuwe centra neemt
• Door de medische zorg wordt steeds vaker gebruik
nog sneller toe. Bovendien wordt de concurrentie heviger.
gemaakt van de fitnessfaciliteiten. Fysiotherapeuten
Verschillende ketens openen in een rap tempo nieuwe
richten soms healthcentra op of huren een ruimte in een
vestigingen. Bovendien zijn lowbudgetbedrijven sterk in
fitnesscentrum. Clubleden stellen deze dienstverlening
opkomst. Dit betekent dat in steeds meer gebieden sprake
op prijs, omdat zij vinden dat daarmee de kwaliteit van de
is van een verdringingsmarkt. Het aantal grote bedrijven
dienstverlening toeneemt.
met veel voorzieningen neemt toe en in een groot aantal
• Er is veel aandacht voor bedrijfsfitness maar het animo
gevallen kan dit uiteindelijk ten koste gaan van de kleinere
hiervoor is nog beperkt.
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
bedrijven. De noodzaak voor bestaande fitnessbedrijven om
Service en persoonlijke aandacht
te professionaliseren neemt dan ook toe. Voor professionele
Bedrijven kunnen zich bijvoorbeeld onderscheiden met
ondernemers die op de juiste locatie starten met een
locatie, kwaliteit van voorzieningen en prijs. Dat zijn namelijk
onderscheidend concept, liggen er echter nog volop kansen
factoren die voor consumenten van belang zijn bij de
in de markt.
keuze voor een fitnesscentrum. Om succesvol te zijn zullen fitnessondernemers dus moeten inspelen op de wensen van de klanten. Dit kan leiden tot fitnesscentra voor specifieke doelgroepen. Bedrijven met een duidelijke positionering in de markt zullen er eerder in slagen klanten aan zich te binden. En klantenbinding is waar het om draait, nu de concurrentie in de branche toeneemt.
Achtergrondinformatie Vakbladen Body Biz Fitness Update Fit!Magazine Leisure Management
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Vereniging Fit!Vak
Oosterbeek
(026) 339 07 30
www.fitvak.com
European Association for Fitness
Weert
(0495) 53 32 29
www.efaa.nl
Vereniging van Exclusieve Sportcentra Vlaardingen
(010) 474 26 58
www.ves.nl
(VES) Wellnessplatform
(0348) 48 94 89
www.
Professionals (EFAA) Woerden
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
wellnessplatform.nl
2
Horeca en recreatie
Wellnesscentra en sauna’s Rabobank Cijfers & Trends
Een wellnesscentrum of sauna beschikt veelal over binnen-
• De toetredingsdrempel voor nieuwe aanbieders is hoog.
en buitensauna, binnen- en buitenzwembad, dompelbad,
• Het verzorgingsgebied van een sauna kan heel groot zijn,
stoombad, whirlpools, voetenbad, kruidenruimte,
zelfs landelijk.
zonnebanken, relaxruimte, bar / kantine en restaurant.
• Gekwalificeerd personeel is steeds moeilijker te krijgen.
Tevens is er vaak plaats voor een massagesalon en
• De marktgroei is beperkt en de concurrentie neemt toe.
schoonheidsinstituut of fitnessruimte. Synergie-effecten ontstaan door het aanbod van een volledig dienstenpakket
Perspectief
bestaande uit sauna, beautycentrum, massagefaciliteiten, zonnebanken en arrangementen.
Trends • Wellnescentra en sauna’s worden groter en bieden steeds meer voorzieningen.
Wellness Een druk leven met stress en irritaties, slechte eetgewoonten, te weinig beweging en als gevolg hiervan -op latere leeftijd- allerlei welvaartziektes. Dat is voor een groeiende groep mensen de realiteit van dit moment. Steeds meer
• Fitnessbedrijven bieden steeds vaker saunafaciliteiten aan.
mensen erkennen hun behoefte aan een prettige en
• De consument hecht steeds meer waarde aan gezondheid
evenwichtige leefstijl. Dit betekent behoefte aan ontspanning
en uiterlijk. • Consument heeft een toenemende behoefte aan ontspanning. • Alles wat te maken heeft met ontspanning, genot en een
/ onthaasting en aandacht voor gezondheid en uiterlijk. Een bezoek aan een wellnesscentrum of sauna kan deze behoeften goed invullen. Er zijn twee vormen van wellness te onderscheiden, namelijk wellness door inspanning en
goed gevoel, met andere woorden Wellness, wint sterk aan
wellness door ontspanning. De inspannings-wellness legt
populariteit.
de nadruk op het lichamelijke welzijn van mensen. Het gaat
• Opkomst van wellness-vakanties; de reisbranche ziet dergelijke vakanties als een blijvende trend. • Het aanbod en diversiteit van complete (beauty) arrangementen groeit. • Na de opkomst van herencosmetica en gezondheidsmagazines voor mannen wordt het ook steeds
hierbij om sportcentra met uitgebreide sportvoorzieningen en additionele faciliteiten en diensten waaronder sauna’s en baden. De ontspannings-wellness legt de nadruk op ontspanning, rust en geestelijk welzijn. Bij deze vorm is het aanbod van faciliteiten zoals sauna’s en spa’s veel breder van opzet.
gewoner voor mannen om een bezoek aan de sauna te brengen.
Personeel belangrijke succesfactor Goed opgeleid personeel wordt alleen maar belangrijker,
Kansen en bedreigingen
maar ook schaarser. De consument verwacht niet anders
• Consument heeft meer oog voor een goede verzorging van
dan dat de technische instrumenten en faciliteiten van
lichaam en geest. • De vegrijzing en de verslechterende gezondheid door
uitstekende kwaliteit zijn. Bedrijven met servicegericht personeel met een hoog niveau van sociale omvang zullen
drukke levensstijlen hebben baat bij doelgerichte
de winst maken. De groei die de markt de komende jaren
preventie-behandelingen.
doormaakt zal het kaf van de koren scheiden. Bedrijven
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
1
Rabobank Cijfers & Trends
moeten zichzelf goed profileren en hierin keuzes maken.
Toenemende schaalvergroting
Zodat de consument met de juiste verwachtingen naar het
Schaalvergroting zet door zodat de toetredingsdrempel
bedrijf komt.
voor nieuwe aanbieders hoog is vanwege het forse investeringsniveau. Waar mogelijk breiden sauna’s de
Diversiteit in markt
voorzieningen buiten uit zodat men ook in de zomer
De opkomst van nieuwe bedrijven in de branche wordt
verzekerd is van een acceptabel omzetniveau. De kleinere
geremd door alle bureaucratie. Het verkrijgen van alle
sauna’s krijgen het steeds moeilijker omdat zij onvoldoende
vergunning kost meer tijd dan het bouwen zelf. Daarnaast
in kunnen spelen op trends en behoeften in de markt.
wordt de markt steeds breder. Zo zien we een sportschool die
Om het toekomstperspectief te waarborgen zullen zij zich
spafaciliteiten biedt, maar ook een spa die sportfaciliteiten
moeten richten op de doelgroepen die behoefte hebben aan
biedt. Er ontstaat een enorme mozaik van bedrijven die eerst
een kleinschalige sauna met veel kwaliteit en persoonlijke
in andere markten opereerden. De multifunctionaliteit zal
aandacht.
alleen maar verder toenemen. De verwachting is dat over tien tot vijftien jaar alle grote fitnesscentra ook een uitgebreide saunacultuur bieden als extra faciliteit. Dit betekent toenemende concurrentie voor het saunabedrijf.
Achtergrondinformatie Vakbladen Sauna & Spa Wellness life Massage Zaken Leisure Management
Organisaties Naam
Plaats
Telefoonnummer
URL
Dutch Spa Association
Wageningen
www.dutchspa.nl
Nederlandse Saunavereniging (NSV)
Zwolle
(038) 460 23 10
www.nsv.nl
Thermen & Beauty Group Nederland
Zoetermeer
(0900) 235 23 28
www.thermenenbeauty-
group.nl
RECRON, bedrijfsgroep Sauna en Thermen Driebergen
(0343) 52 47 00
www.recron.nl
Wellnessplatform
(0348) 48 94 89
www.
Woerden
Rabobank Cijfers & Trends, 32e jaargang, juli 2008
wellnessplatform.nl
2