Πράσινες διαδρομές στην Αττική by KEAN-Cell of Alternative Youth Activities

ΜΕΤΡΟ: «ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ» ΑΞΟΝΑΣ: «ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: «ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ» Θεματικό πεδίο A.3.6 : Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων.

Τίτλος Έργου : Πράσινες Διαδρομές σε όμορους Δήμους

ΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ – ΦΑΣΗ Α’ Δημιουργία Πράσινων Διαδρομών στους Δήμους Αθηναίων, Αγίων Αναργύρων – Καματερού και Φυλής

H παρούσα Μελέτη εκπονήθηκε από τους επιστημονικούς συνεργάτες του ΚΕΑΝ : Δρ. Τζούλια Τζώρτζη, Αν. Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Τοπίου, Παν. Νεάπολις Πάφου, Δανάη Ιωάννου, Αρχιτέκτων Τοπίου, Msc Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Πόλεων και Κτηρίων.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & ΚαινοτόμεςΔράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Η παρούσα Μελέτη συντάχθηκε στα πλαίσια υλοποίησης του έργου με τίτλο «Πράσινες Διαδρομές σε όμορους Δήμους» με κατεύθυνση την δημιουργία και ενίσχυση των πράσινων διαδρομών, στους όμορους Δήμους Αθηναίων, Αγίων Αναργύρων – Καματερού και Φυλής και εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων. Σκοπός του έργου είναι ο εντοπισμός των διαδρομών πρασίνου που υπάρχουν στους Όμορους καθώς

και

Δήμους (Δήμος Αγ. Αναργύρων – Καματερού, Δήμος Αθηναίων, Δήμος Φυλής) των

εγκαταλελειμμένων

«κρυμμένων»

διαδρομών

και

δημιουργία

προϋποθέσεων για την ενοποίηση τους. Για τη μελετητική αυτή πρόταση, που αφορά μεγάλες πολεοδομικές ενότητες, στα όρια της Περιφέρειας Αττικής, εξετάστηκαν προηγούμενες μελέτες, καθώς και επίκαιροι σχεδιασμοί και έργα που αναμφισβήτητα την επηρεάζουν. Για την καλύτερη τεκμηρίωση απαραίτητη ήταν η έρευνα πεδίου, με καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης Οι προτάσεις που θα ακολουθήσουν είναι σε επίπεδο στρατηγικών κατευθύνσεων, με προσδοκώμενα αποτελέσματα: 

Η δημιουργία, με βάση και τις επιδιώξεις των Δήμων, ενός συνολικού σχεδίου (master plan) που θα ενοποιεί (και θα εμπλουτίζει) τους χώρους πρασίνου της περιοχής μελέτης, ειδικά σε περιοχές με χαμηλό αστικό περιβαλλοντικό δείκτη και ενίσχυση του ρόλου των υφιστάμενων χώρων πρασίνου, μέσω της σύνδεσής τους ή και της γραμμικής επέκτασής τους (αποτελεί το τελικό προϊόν της παρούσας μελέτης και θα παρουσιαστεί στο δεύτερο στάδιο αυτής).



Η ενδυνάμωση της συνεργασίας των Τεχνικών Υπηρεσιών και των Υπηρεσιών Πρασίνου των Δήμων.



Η ενημέρωση των κατοίκων, αναφορικά με τα Δίκτυα Πρασίνου, το Φυσικό Περιβάλλον στις πόλεις και τις θετικές επιπτώσεις που έχουν στην καθημερινότητα των κατοίκων.



Η ενθάρρυνση της βιώσιμης κινητικότητας και προσβασιμότητας σε τομείς μεγάλης ζήτησης (διοικητικές - κοινωνικές υπηρεσίες, εστίες ψυχαγωγίας, εμπορίου κ.λπ.)



Η τουριστική ανάπτυξη, με ανάδειξη του ιδιαίτερου πολιτιστικού χαρακτήρα και ανάπτυξη επίκεντρων ψυχαγωγίας - πολιτισμού και εμπορίου.



Η ευαισθητοποίηση, τελικά, των κατοίκων των πόλεων και των όμορων Δήμων και η μεταξύ τους επικοινωνία.

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

σελ.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Ο ΑΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΑΙΘΡΙΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 1.1. Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ

2. 3. 4.

ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1.2. ΣΤΑΘΕΡΟΤΥΠΑ (standards) ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 1.3 ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΟΙ – ΔΙΚΤΥΑ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ ΤΑ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΘΗΝΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 4.1. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ 4.1.1. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 4.1.2. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4.1.3. ΚΛΙΜΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 4.1.4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ 4.1.5. ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 4.2. O ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ - ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ 4.2.1. ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 4.2.2. ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ 4.2.3. ΚΛΙΜΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 4.2.4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ 4.2.5. ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ O ΔΗΜΟΣ ΦΥΛΗΣ 4.3.1. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 4.3.2. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4.3.3. ΚΛΙΜΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 4.3.4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ 4.3.5. ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΦΥΛΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΧΩΡΩΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΟΥΝ ΣΕ ΔΙΚΤΥΟ ΠΡΑΣΙΝΩΝ

4.3.

ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ 5.1.

5.2.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ (Πάρκα, Άλση) 5.1.1. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ 5.1.2. ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ – ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ 5.1.3. ΔΗΜΟΣ ΦΥΛΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ (Πλατείες, Πεζόδρομοι,

Ποδηλατόδρομοι κ.α.) 5.2.1. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ 5.2.2. ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ – ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ 5.2.3. ΔΗΜΟΣ ΦΥΛΗΣ 6. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 7. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

σελ. σελ. σελ.

5 7 7

σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ.

11 13 16 20 26 26 26 28 31 31 33 36 37 38 40 41 45

σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ.

48 48 49 50 50 54 56

σελ. σελ. σελ. σελ. σελ.

56 56 58 58 59

σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ. σελ.

59 62 63 64 65 70 73

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Στις μέρες μας, ο χαρακτήρας, η χρήση, η έκταση και η σημασία των χώρων πρασίνου εντός του αστικού ιστού αλλάζουν συνεχώς, λόγω των μεγάλων – και συχνά ασυντόνιστων – αλλαγών που υφίστανται τα σύγχρονα πολεοδομικά συγκροτήματα. Ο ρόλος των δημόσιων υπαίθριων χώρων, ως συστατικών στοιχείων της ζωής της πόλης και της ποιότητας του περιβάλλοντός, είναι σημαντικά υποβαθμισμένος στα σύγχρονα μητροπολιτικά συγκροτήματα. Η υποβάθμιση αυτή, συνδεδεμένη άμεσα με τον τρόπο ανάπτυξης του αστικού χώρου, βρίσκεται στη βάση των προβλημάτων των δημόσιων υπαίθριων χώρων. Η έλλειψη, η απουσία ταυτότητας, η απομόνωση, η εγκατάλειψη, η αδυναμία λειτουργίας και διαχείρισής τους, έχουν τις ρίζες τους στο γεγονός ότι έχουν χάσει τη θέση του στην πόλη. Η χωροθέτηση, η οργάνωση, η διασύνδεση, η λειτουργία, η διαχείριση των ελεύθερων χώρων είναι ζητήματα που τίθενται συνήθως μετά την ανάπτυξη των διαφόρων τμημάτων της πόλης. Ο σχεδιασμός είναι συνήθως μια διορθωτική κίνηση που δύσκολα μπορεί να αντιμετωπίσει τα σύνθετα προβλήματά τους (Κοσμάκη Τζ., 2005). Ο περιορισμός και η υποβάθμισή τους τείνει να είναι η πραγματικότητα, παρόλο που η προσφορά των υπαίθριων χώρων και ιδιαίτερα του πράσινου στην πόλη και τους κατοίκους της είναι σημαντική και πολυσύνθετη (Αραβαντινός A., Κοσμάκη Π., 1988).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην σύγχρονη βιβλιογραφία συναντώνται πολλοί όροι, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο δόκιμοι, για να περιγράψουν τον όρο Πράσινες Διαδρομές: πράσινη υποδομή Green structure, πράσινη διάρθρωση - green infrastructure (Ευρωπαϊκή Επιτροπή COST11, 2005, Sandsrtom), διαδρομές και δίκτυα διαδρομών πρασίνου - Greenways (Fabos 1995, Ahern 1995), δίκτυα πρασίνου (Barker 1997). Μελετώντας ένα δίκτυο πρασίνου, αναλύοντας την δομή και την λειτουργία του, είναι δυνατόν να το ορίσουμε ως ένα ολοκληρωμένο σύμπλεγμα διαδρομών και τμημάτων, που δομεί και διαπερνά την πόλη (Λιονάτου – Φιλινδρή Μ., 2005). Σε αυτό αναγνωρίζουμε τις ιδιότητες ενός συστήματος αδόμητων χώρων με ποικίλες χρήσεις γης, όπου εξελίσσονται οι λειτουργίες της πόλης, αναπτύσσονται φυσικά και ημι-φυσικά ενδιαιτήματα, συμπορεύονται δίκτυα αστικών υποδομών (δρόμοι, τρένα και τραμ κ.ά.). Οι χώροι αυτοί είναι δυνατόν να είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί, οργανωμένοι (π.χ. διαμορφωμένα πάρκα) ή εγκαταλελειμμένοι (λατομεία, παλιά εργοστάσια, παλιά στρατόπεδα, εγκαταλελειμμένες γραμμές σιδηροδρομικού δικτύου κ.α.) ή και αδόμητοι αχρησιμοποίητοι χώροι της πόλης. Συχνά ένα δίκτυο πρασίνου λειτουργεί όπως ένα δίκτυο αστικών υποδομών, με κεντρικά σημεία συνάντησης και συνδεόμενες αρτηρίες (COST11 2005). Στο σύγχρονο αστικό τοπίο της ευρύτερης περιοχής του λεκανοπεδίου Αττικής, με εμφανή την έλλειψη οργανωμένων και καθορισμένων κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου, όπου οι κάτοικοι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τα προβλήματα της έλλειψης αστικού χώρου, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η θετική επίδραση των χώρων πρασίνου θεωρείται αυτονόητη. Οι υπάρχοντες χώροι πρασίνου είναι κατακερματισμένοι και ασύνδετοι, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τον αστικό ιστό, ενώ η λειτουργική τους αξία και ο ρόλος τους ως υποδομή και χωρικός - αισθητικός σκελετός της πόλης εξασθενίζει καθημερινά (Λιονάτου 2008). Συνεπώς, η ενοποίηση του αστικού πράσινου, μέσω της δημιουργίας δικτύου, μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην δημιουργία προϋποθέσεων για μια πιο άνετη, ευχάριστη και αειφορική κίνηση των κατοίκων, συνδέοντας παράλληλα ιδιαίτερους πόλους έλξης και προορισμούς. Αναγνωρίζεται επίσης, ο πρωταγωνιστικός τους ρόλος στην βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών και η συμβολή τους στην αειφόρο ανάπτυξη. Η διαμόρφωση και επέκταση των αστικών χώρων πρασίνου ως τμήματα ενός ενιαίου δικτύου, μακροπρόθεσμα οδηγεί και σε θετικά οικονομικά αποτελέσματα στις γειτνιάζουσες περιοχές, καθώς αυξάνεται η αξία της γης, δημιουργείται έδαφος για επιχειρηματικές δραστηριότητες και προκύπτουν νέες θέσεις εργασίας. Επίσης, δεν είναι αμελητέα η συμβολή τους στην εξοικονόμηση ενέργειας, μέσω του βιοκλιματικού τους ρόλου στο ευρύτερο αστικό περιβάλλον. Η αναβάθμιση του πράσινου, παράλληλα, σημαίνει και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, βελτίωση της ελκυστικότητας και της επισκεψιμότητας μια περιοχής. Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Κατά τον σχεδιασμό των πράσινων διαδρομών στον αστικό ιστό δίνεται ιδιαίτερη έμφαση και προσοχή στην επιλογή των πορειών – διαδρομών που θα συνδέσουν τους χώρους πρασίνου. Στόχος είναι, οι διαδρομές αυτές να μην αποτελέσουν μόνο διαδρομές περιπάτου και αναψυχής, αλλά πράσινες πορείες ενταγμένες στην καθημερινότητα των κατοίκων. Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου πράσινων διαδρομών στους υπό εξέταση Δήμους είναι εφικτή, με την αξιοποίηση των ελεύθερων και εν δυνάμει ελεύθερων και πράσινων χώρων (χώροι που στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των επί μέρους Δήμων χαρακτηρίζονται ως χώροι πρασίνου, αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί ως τέτοιοι σήμερα) και την σύνδεση των χώρων αυτών μεταξύ τους, με πεζόδρομους και ποδηλατοδρόμους, με μια συνεχή σχεδόν κάλυψη από βλάστηση και δρόμους ήπιας κυκλοφορίας. Αντικείμενο αποτελεί, τελικά, η δημιουργία ενός δικτύου δημόσιων χώρων μεταξύ των τριών εξεταζόμενων Δήμων, με προτεραιότητα στην κίνηση του πεζού, του ποδηλάτου και των ΜΜΜ. Τέλος, επισημαίνεται ότι τα τέσσερα κυρίαρχα χαρακτηριστικά των διαδρομών πρασίνου, που αναγνωρίζονται διεθνώς είναι (Ahern 1995): 1. το επιμήκες σχήμα τους, χαρακτηριστικό στοιχείο για τη μετακίνηση και την επικοινωνία. 2. η σύνδεσή τους με άλλες διαδρομές και η λειτουργία τους ως σύστημα - δίκτυο. 3. η πολυ-λειτουργικότητά τους, καθώς εξυπηρετούν ποικίλους σκοπούς και φιλοξενούν πολλές δραστηριότητες. 4. η λειτουργία τους, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας, καθώς είναι δυνατόν μέσω αυτών να επιτευχθεί ταυτόχρονα η χρήση τους από τον άνθρωπο και η προστασία των φυσικών πόρων.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Ο ΑΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΑΙΘΡΙΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ Περίπου το 80% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζει σε πόλεις και

κωμοπόλεις και το 20% περίπου, εξ αυτών, σε μεγάλα αστικά κέντρα, με πληθυσμό άνω των 250.000 κατοίκων και οι αριθμοί αυτοί δείχνουν αυξητική τάση, δεδομένης της συνεχούς εισροής πληθυσμού από τις αγροτικές περιοχές και των μεταναστών. Οι αστικές περιοχές είναι οι χώροι στους οποίους τα περιβαλλοντικά προβλήματα επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Οι υπαίθριοι χώροι πρασίνου έχουν σαφώς την ικανότητα να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, το αστικό περιβάλλον και την αστική βιωσιμότητα. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα αναγνωρίσιμο.

1.1.

Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Οι δημόσιοι υπαίθριοι χώροι της πόλης είναι χώροι ανοιχτοί (open spaces) προς τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος (τον ήλιο, τον αέρα, το νερό, το πράσινο). Επιτρέπουν δηλαδή, την παρουσία και – ως ένα βαθμό – την λειτουργία της φύσης στο δομημένο περιβάλλον. Με αυτή την έννοια έχουν ρυθμιστικό ρόλο όσον αφορά το μικροκλίμα και την ποιότητα του περιβάλλοντος στην πόλη (Κοσμάκη Π., Λουκόπουλος Δ., 2004). Παράλληλα είναι και δημόσιοι αστικοί χώροι και με αυτήν την έννοια κοινωνικοί χώροι. Φέρουν δηλαδή, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής ζωής στην πόλη, ως τόποι επιμέρους κοινωνικών δραστηριοτήτων ή ως χώροι κίνησης – στάσης, μέσα στο πλέγμα κελυφών, δραστηριοτήτων και ροών του δομημένου περιβάλλοντος (Λουκόπουλος Δ., 2006). Οι χώροι πρασίνου εντός του αστικού ιστού αποτελούν δείκτη βιωσιμότητας για την πόλη. Εάν δεν διαθέτει ελεύθερους χώρους πρασίνου μια πόλη δεν μπορεί να λειτουργήσει και να προσφέρει τις απαραίτητες συνθήκες ανθρώπινης διαβίωσης στους κατοίκους της, επομένως αχρηστεύεται και οι κάτοικοί της, είτε προσπαθούν να την εγκαταλείψουν, είτε είναι καταδικασμένοι να ζουν μια βασανισμένη και υποβαθμισμένη ζωή (Μάστορας Ν., 2001). Η συμβολή εξάλλου των χώρων πρασίνου, για τους κατοίκους των πόλεων αναγνωρίστηκε και από το συμβούλιο του Rio de Janeiro, για το περιβάλλον και την ανάπτυξη, το 1992. Η σημασία του πράσινου και των ελεύθερων χώρων στην πόλη είναι εξαιρετικά μεγάλη, για την ποιότητα ζωής του κατοίκου, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις πόλεων με υψηλές πυκνότητες δόμησης, όπως είναι οι εξεταζόμενοι Δήμοι, καθώς από την ύπαρξή τους προκύπτουν σημαντικά οικολογικά και κοινωνικά οφέλη, όπως : 

Βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα του αέρα. Οι χώροι πρασίνου δρουν σαν φίλτρα, αφού μέρος του ρυπαντικού φορτίου του αέρα των αστικών κέντρων, που οφείλεται στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, συγκρατείται από τους χώρους πρασίνου. Η βελτίωση αυτή συντελείται μέσω: α) της μηχανικής κατακράτησης της σκόνης, από το φύλλωμα των φυτών, β) μέσω του καθαρισμού του αέρα, σε βακτηριακό φορτίο

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

(μέσω της έκλυσης κάποιων βακτηριοκτόνων ουσιών που εκλύουν τα φυλλώματα ορισμένων φυτικών ειδών). Αποτελέσματα ερευνών δείχνουν πως αυτή η δράση είναι αυξημένη στο κέντρο των χώρων πρασίνου και μειώνεται σταδιακά, προς την περιφέρειά τους (Θεοχάρη, 2003), και γ) μέσω του χημικού καθαρισμού της ατμόσφαιρας, όπου κατά την διαδικασία της φωτοσύνθεσης των φυτών, ορισμένα είδη παρουσιάζουν εξαιρετική ικανότητα μεταβολισμού ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων, όπως είναι το διοξείδιο του θείου (SO2). Τα πάρκα είναι ικανά να φιλτράρουν μέχρι το 80% των ρύπων του αέρα, ενώ τα δέντρα στις οδικές αρτηρίες μέχρι το 70%. Ακόμα και χωρίς φύλλα, κατά την χειμερινή περίοδο, τα φυτά διατηρούν κατά 60% την αποτελεσματικότητά τους, ως προς τη μείωση των ρυπογόνων ουσιών του αέρα, και την παροχή οξυγόνου σε κανονικές κλιματικές συνθήκες. Έρευνες αποδεικνύουν ότι ατμοσφαιρικός αέρας με περιεκτικότητα 150 ppm όζοντος, που παραμένει πάνω από ένα δάσος για 8 ώρες, χάνει το 80% του όζοντός του, που απορροφάται από τα δένδρα (Ντάφης, 2001). 

Συμβάλλουν σημαντικά στο θερμικό ισοζύγιο των αστικών περιοχών, ιδιαίτερα την κρίσιμη, για τις μεσογειακές πόλεις, καλοκαιρινή περίοδο, οι θερμοκρασιακές ακρότητες μετριάζονται σημαντικά από την ύπαρξη των χώρων πρασίνου. Το πράσινο, απορροφά μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας και μετριάζει τη θερμοκρασία, με τη σκιά που δημιουργεί. Αντίθετα, τη νύχτα εμποδίζει τη διαφυγή της ακτινοβολίας μεγάλου μήκους προς τον ουράνιο θόλο.



Συμβάλλουν στην ρύθμιση της σχετικής υγρασίας του αέρα. Στις περιοχές με πράσινο, η σχετική υγρασία του αέρα είναι κατά 7-14% μεγαλύτερη από εκείνη των περιοχών χωρίς πράσινο. Αυτή είναι, κατά μέσο όρο, 60% στο δάσος, 56% στους κήπους και 44% στο επίπεδο των δρόμων της πόλης. Επίσης αναφέρεται πως η επίδραση των χώρων με πράσινο στην αύξηση της υγρασίας του αέρα, εκτείνεται σε απόσταση 600 μέτρων από τα όριά τους (Tibbatts D., 2002). Επιπρόσθετα, αναφέρεται ότι η σχετική υγρασία του αέρα πάνω από επιφάνεια φυτεμένη με γρασίδι φθάνει στο 90%, ενώ σε δρόμους και σε επιφάνειες από σκυρόδεμα, η σχετική υγρασία του αέρα βρίσκεται κάτω από το 55% (Ευμορφοπούλου et al., 2003).



Επιδράνε στην ταχύτητα και κατεύθυνση των ανέμων. Η βλάστηση και ειδικά τα δέντρα με την κατάλληλη διάταξή τους στο χώρο μπορούν να κατευθύνουν τον αέρα και να βελτιώσουν τις συνθήκες αερισμού. Η διαφορά της θερμοκρασίας που καταγράφεται ανάμεσα στους πράσινους και τους δομημένους χώρους οδηγεί, κυρίως σε στιγμές άπνοιας, στη δημιουργία ρευμάτων αέρα, που μπορεί να φτάσουν το 1m/sec. Τα ρεύματα αυτά επιδρούν θετικά στο μικροκλίμα της πόλης μειώνοντας τη θερμοκρασία το καλοκαίρι και αυξάνοντας τη σχετική υγρασία, το δε χειμώνα, ελαττώνοντας την ένταση του ψύχους και σε κάποιο ποσοστό τη σχετική υγρασία. Έρευνες έδειξαν ότι στα δενδροφυτεμένα πάρκα, η ταχύτητα του ανέμου είναι κατά 62% μικρότερη απ’ ότι έξω από αυτά. Το ρεύμα του αέρα φιλτράρεται, διαπερνώντας το πράσινο, μειώνεται η ταχύτητά του λόγω των τριβών με τους κορμούς, τα κλαδιά

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

και τα φύλλα των δέντρων (Θεοχάρη Χ., 2003). Επίσης, ανάλογα με το φυτικό είδος, το ύψος, τη μορφή, την πυκνότητα και συνοχή του φυλλώματος και την διάταξή τους στον χώρο είναι δυνατό να επιτευχθεί αλλαγή της κατεύθυνσης των ανέμων. 

Απορροφούν τους θορύβους της πόλης. Είναι τα καλύτερα φυσικά ηχοπετάσματα. Το πρόβλημα του αστικού θορύβου παίρνει σήμερα μεγάλες διαστάσεις. Οι πηγές θορύβου πολλαπλασιάζονται με γοργούς ρυθμούς, λόγω της έντονης αστικοποίησης και της τεχνολογικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να πληθαίνουν οι περιοχές όπου ο θόρυβος αποτελεί σημαντική όχληση. Η βλάστηση ανάλογα με τον όγκο, το ύψος, το είδος και τη διάταξη παρέχει ηχομονωτική και ηχομειωτική επίδραση, δεδομένου ότι απορροφά και διασπείρει τον ήχο, μέσω της απορρόφησης των ηχητικών κυμάτων από τα φύλλα και τα κλαδιά των δένδρων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι μια συστάδα δένδρων, μήκους 33 μέτρων και πλάτους 15 μέτρων μειώνει στο μισό το θόρυβο που προκαλεί ένας αυτοκινητόδρομος έντονης κυκλοφορίας. (Ντάφης, 2001). Η δενδροφύτευση κατά μήκος των οδών, μειώνει την ένταση θορύβου από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων, κατά 20 – 25 dB. Από τη μελέτη της έντασης του θορύβου, σε τρεις διαφορετικές συνοικίες μιας πόλης, με διαφορετική δόμηση και τρόπους μείωσης του θορύβου, με τη χρήση φυτοπετασμάτων, σε διαφορετικές διατάξεις, προέκυψε ότι, α) η δενδροφύτευση σε μια συνοικία μπορεί να μειώσει των ένταση του θορύβου κατά 4 – 6 φορές, β) ο θόρυβος από την κυκλοφορία μειώνεται όταν τα ακουστικά κύματα φιλτράρονται μέσα από τις ζώνες πρασίνου, γ) η ύπαρξη θάμνων ανάμεσα σε ψηλά δέντρα με πλατιά φύλλα, βελτιώνει το αποτέλεσμα, και δ) τη μεγαλύτερη επίδραση στη μείωση του θορύβου, την έχει η δενδροφύτευση σε ελεύθερη τοποθέτηση (Θεοχάρη, 2003).



Μειώνουν τον κίνδυνο πλημμυρών, καθώς απορροφούν το νερό της βροχής, εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα τον υδροφόρο ορίζοντα. Τα φυτά παρέχουν προστασία από τη βροχή, καθώς μεγάλο μέρος της βροχόπτωσης συλλέγεται από το φύλλωμά τους, πριν ακόμη το διαπεράσει, κρατούν τα κατακρημνίσματα, επιβραδύνοντας τη ροή τους προς το έδαφος, με αποτέλεσμα την αύξηση της διήθησης του νερού στο έδαφος, την επιβράδυνση της ροής του προς το έδαφος, αποτρέποντας έτσι πλημμυρικά φαινόμενα και φαινόμενα επιφανειακής διάβρωσης και συμβάλλοντας στην μείωση της εξάτμισης της εδαφικής υγρασίας. Οι επιστρωμένες επιφάνειες των αστικών περιοχών, που είναι συνήθως από μη υδατοπερατά υλικά, δεν επιτρέπουν την διήθηση των όμβριων προς το υπέδαφος και τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα, κυρίως όταν οι βροχοπτώσεις είναι έντονες, ενώ τα όμβρια κινούνται επιφανειακά με μεγάλες ταχύτητες.



Συμβάλλουν στην συγκράτηση των εδαφών, δεδομένου ότι το ριζικό σύστημα των διαφόρων φυτικών ειδών, και ιδιαίτερα εκείνων που έχουν μεγάλες ρίζες, έχουν την δυνατότητα να συγκρατούν τα εδάφη, αποτελώντας ένα αποτελεσματικό μέσο στην πρόληψη των κατολισθήσεων, των διαβρώσεων, των αποσαθρώσεων και των πλημμυρικών φαινομένων, στη σταθεροποίηση των εδαφών, και ιδιαιτέρως στην

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

σταθεροποίηση των όχθων και των αμμωδών εδαφών και προστατεύονται οι αγωγοί ομβρίων και φρεατίων από εμφράξεις. Επίσης, τα φυτά προστατεύουν το χώμα να παρασυρθεί από τον άνεμο (Ντάφης, 2001). Έχει υπολογιστεί ότι η διάβρωση παρασύρει πέντε φορές περισσότερο έδαφος σε καλλιεργούμενες περιοχές, απ’ ότι σε ένα δάσος και είκοσι πέντε φορές περισσότερο, όταν η περιοχή είναι αστική (Διαμαντόπουλος, Γ., κ.α., 1990). 

Είναι τα τελευταία καταφύγια βιοποικιλότητας στα αστικά κέντρα, διευκολύνοντας την λειτουργία της φύσης στους υπαίθριους χώρους της πόλης.



Αναβαθμίζουν την έννοια της γειτονιάς και τις κοινωνικές σχέσεις στις πόλεις.



Είναι χώροι συγκέντρωσης των κατοίκων, σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, όπως σε σεισμούς και φωτιές. Το σύγχρονο δομημένο αστικό περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από υψηλή ποιότητα

κατασκευών, δρόμων, κτιρίων και δημόσιων χώρων δεν μπορεί από μόνο του να δημιουργήσει ένα ελκυστικό μέρος διαβίωσης. Οι αστικοί υπαίθριοι χώροι πρασίνου και τα πάρκα συμβάλλουν τόσο στην ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος, όσο και στην βέλτιστη ενοποίηση του δομημένου με το φυσικό περιβάλλον.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

1.2.

ΣΤΑΘΕΡΟΤΥΠΑ

(standards)

ΓΙΑ

ΤΟΥΣ

ΧΩΡΟΥΣ

ΠΡΑΣΙΝΟΥ Στα αστικά κέντρα, έως και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η αξία και ο ρόλος των χώρων πρασίνου ήταν κυρίως αισθητικός. Η βίαιη αστικοποίηση και η έντονη αστυφιλία της περιόδου εκείνης ήταν που οδήγησαν, αφενός στην εντατική οικοπεδοποίηση των ελεύθερων χώρων των πόλεων και αφετέρου στην κατανάλωση των περιαστικών εκτάσεων, υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής των αστών, και επέδρασαν στην αλλαγή των χρήσεων γης, κατά τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Υπό αυτή την έννοια, οι χώροι πρασίνου αποτελούν βασική παράμετρο και συστατικό του πολεοδομικού σχεδιασμού, με την έκταση αυτών να πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένα σταθερότυπα. Οι περισσότερες σύγχρονες πόλεις έχουν καταλήξει στην εφαρμογή προδιαγραφών όσον αφορά στην πυκνότητα και τα είδη των χώρων πρασίνου. Καταγράφουν τις ανάγκες ανά πολεοδομική ενότητα (γειτονιά, συνοικία), αλλά και κατά λειτουργίες, προτείνοντας τη θέσπιση προδιαγραφών με βάση τις ειδικές συνθήκες κάθε οικισμού. Εισάγονται ειδικοί δείκτες χωρικής κατανομής –

σταθερότυπα (standards), στα οποία

περιλαμβάνονται ανώτατα όρια πυκνοτήτων και κορεσμού, που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των ΓΠΣ και των πολεοδομικών μελετών. Τα σταθερότυπα αυτά μπορεί να διαφοροποιούνται μεταξύ τους κυρίως ανάλογα με το μέγεθος και τη φυσιογνωμία του αστικού κέντρου ή της υπό σχεδιασμό περιοχής, τα ιστορικά, αρχαιολογικά, μορφολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά και τις επιθυμητές παραμέτρους εξέλιξης (Ν. 2508/1997, άρ.1). Πολλές φορές στον παρελθόν έγιναν προσπάθειες στην χώρα μας, προκειμένου να καταρτιστούν προδιαγραφές και σταθερότυπα για τους ελεύθερους χώρους, μέσω διαφόρων νομοθετικών ρυθμίσεων. Το πρώτο εγχείρημα για την επιθυμητή κατανομή των χώρων πρασίνου και των ελεύθερων χώρων, ανάλογα με την πολεοδομική τους λειτουργία, την ακτίνα εξυπηρέτησής τους και το μέγεθος πληθυσμού έγινε από το ΥΠΕΧΩΔΕ το 1983, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης. Σύμφωνα με την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία και τις νεότερες προδιαγραφές, στο Φ.Ε.Κ. 285/5-3-2004, δημοσιεύθηκε η Κανονιστική απόφαση για την «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνησης των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής μια οικιστικής οργάνωσης «ανοιχτής πόλης» και των πολεοδομικών μελετών». Στην Απόφαση αυτή γίνεται αναφορά στην επιθυμητή χωροθέτηση των χώρων πρασίνου και τη διασύνδεση τους με άλλα λειτουργικά στοιχεία της πόλης, κατά τον πολεοδομικό σχεδιασμό, ούτως ώστε : 

να υπάρχει διασύνδεση του πλέγματος πρασίνου – κίνησης πεζών, με τα σημαντικά

στοιχεία ιστορικής μνήμης και τα σημεία κοινωνικής και πολιτιστικής δραστηριότητας, 

να υπάρχει οπτική απομόνωση των μνημείων από ασύμβατο περιβάλλον,



η βλάστηση να απομονώνει κατά το δυνατόν τους χρήστες από το αστικό περιβάλλον,

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



η βλάστηση να χρησιμοποιείται σαν διαχωριστικό στοιχείο μεταξύ της περιοχής

κατοικίας

και

περιοχών

δραστηριοτήτων

βαριάς

όχλησης,

όπως

αρτηριών

μεγάλης

κυκλοφορίας κ.λ.π. Από την Κανονιστική Απόφαση προκύπτει πως το επιθυμητό μέγεθος ελεύθερων χώρων ανά κάτοικο, ορίζεται σε 8 τ. μ. (πίνακας 1.4). Επιθυμητό είναι αυτό να κατανέμεται σε νησίδες πρασίνου, πλατείες, παιδικές χαρές, πάρκα και πάρκα πόλης, τα οποία να κατανέμονται με τέτοιον τρόπο στον αστικό ιστό, ώστε να είναι άμεσα προσβάσιμα. ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΠΟΛΗΣ Επιφάνεια ανά κάτοικο Σημασία – Ρόλος

(μ2/κάτοικο) Πολ. Ενότητα Γειτονιά

εξυπηρέτησης Πόλη

Ορθολογική οριστικοποίηση του

Νησίδες πρασίνου

Πλατείες

σχεδιασμού και δημιουργία

0,25

«ανοιγμάτων» στον αστικό ιστό Κυρίως χώροι κοινωνικής επαφής και αναψυχής

Παιδικές

0,50

(μ.)

100 –

σχολείου (800)

1.000

Δημοτικού

1.000 –

σχολείου (800)

5.000 1.000

Γυμνασίου –

περιλαμβάνει δραστηριότητες

1,50

ενεργητικής αναψυχής

Λυκείου (1.500)

Φυσικές περιοχές που λειτουργούν ως

πόλης

«φυγές» από το αστικό περιβάλλον

ΣΥΝΟΛΟ

μέγεθος (μ2)

100 –

Εκτός από πράσινο μπορεί να

Πάρκο

Βιώσιμο

Δημοτικού

0,25

χαρές

Πάρκο

Ακτίνα

5,50

Πόλη

5.000 – 15.000

>15.000

8,0 Πίνακας 1.4 : Επιθυμητές επιφάνειες ελεύθερων χώρων ανά κάτοικο και βιώσιμο μέγεθος των ελεύθερων χώρων (πηγή : Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας - πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ -, www.minenv.gr)

Πέρα από διάφορα μεθοδολογικά προβλήματα του συστήματος των σταθεροτύπων, ένα χαρακτηριστικό τους είναι ότι δεν έχουν προκύψει ύστερα από συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων, κατά περίπτωση, φορέων και του ΥΠΕΝ (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ), αλλά αυτοτελώς από το τελευταίο. Από την άλλη, δυστυχώς, στην εν λόγω Απόφαση, τα αναφερόμενα μεγέθη είναι επιθυμητά και όχι υποχρεωτικά, με αποτέλεσμα τόσο οι υφιστάμενες περιοχές των πόλεων, όσο και οι νέες επεκτάσεις να υστερούν σημαντικά ως προς αυτά ή να χρησιμοποιούνται μέθοδοι χωρίς συνολικό σχεδιασμό. Στα διεθνή παραδείγματα αναφέρονται 15 – 20 τ.μ. υπαιθρίων χώρων ανά κάτοικο και σε πολλές περιπτώσεις τα υλοποιημένα σταθερότυπα είναι αισθητά μεγαλύτερα.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

1.3.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ

Προκειμένου να εξεταστεί ένας αστικός χώρος, σε σχέση με την βιώσιµη ανάπτυξή του, πρέπει να αναπτυχθεί ένας τρόπος μέτρησης και αξιολόγησης των παραγόντων που την επηρεάζουν. Για τον σκοπό αυτό έχουν αναπτυχθεί οι αποκαλούμενοι δείκτες βιωσιμότητας ή δείκτες βιώσιμης ανάπτυξης. Μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί εισήγαγαν σειρές δεικτών, με στόχο να απεικονίζουν την κατάσταση του περιβάλλοντος και την σχετική πρόοδο σε σχέση με την εκπλήρωση σύγχρονων περιβαλλοντικών κριτηρίων (European Environment Agency – EEA 1999), οι οποίοι, σε γενικές γραμμές, έχουν υιοθετηθεί σε παγκόσμια κλίμακα από κυβερνήσεις, οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα και μελετητές. Οι δείκτες αυτοί καλύπτουν όλες τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές συνιστώσες που επηρεάζουν το επίπεδο βιωσιμότητας μιας πόλης και στην ουσία πρόκειται για πληροφορίες που στηρίζονται σε επιστημονικές γνώσεις και περιγράφουν την κατάσταση και τις τάσεις που επικρατούν σε ένα δεδοµένο περιβάλλον, ενώ αποτελούν µια ποσοτικοποιηµένη πληροφορία που βοηθάει στην κατανόηση της εξέλιξης των συνθηκών του αστικού περιβάλλοντος, µε την πάροδο του χρόνου. Η σωστή απεικόνιση ενός δείκτη βοηθάει στον εντοπισµό του προβλήµατος προτού να είναι πολύ αργά. Σύμφωνα με την έκθεση Περιβαλλοντικών Συνθηκών των πόλεων στο διαδίκτυο (CEROI) (τo δίκτυο CEROI είναι ένα πρόγραμμα που λειτουργεί στα πλαίσια της Local Agenda 21, με σκοπό την εξασφάλιση και ανταλλαγή περιβαλλοντικών πληροφοριών μεταξύ των πόλεων, για την αφύπνιση του κοινού και την ενεργοποίηση υγιών περιβαλλοντικών δράσεων και προγραμμάτων στις σύγχρονες πόλεις, CITIES ENVIRONMENTAL REPORT ON THE INTERNET) και το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, παρουσιάζονται οι παρακάτω αστικοί περιβαλλοντικοί δείκτες, που συμβάλλουν στην αειφορική λειτουργία και ανάπτυξη µιας πόλης: 

Δείκτης Χώρων πρασίνου (Green areas): Πρόκειται για το σύνολο των περιοχών

πρασίνου που χαρακτηρίζονται ως ανοιχτού χώροι πρασίνου (οι ανοιχτοί χώροι, τα πάρκα, οι παιδικές χαρές, οι αθλητικές εγκαταστάσεις) και στις οποίες είναι ελεύθερη η πρόσβαση στους πολίτες. Ο δείκτης μετράει το ποσοστό των χώρων πρασίνου σαν ποσοστό (%) της αστικής περιοχής. Στόχος του συγκεκριμένου δείκτη είναι η δημιουργία όσο το δυνατόν περισσότερων πάρκων, πράσινων και ανοιχτών χώρων και παιδικών χαρών µέσα στον αστικό ιστό. Η μέτρηση πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. 

Δείκτης Προσβασιμότητας / Προσπελασιμότητας του κοινού στους χώρους πρασίνου

(Public Access to green spaces): Αφορά την συνολική έκταση των χώρων πρασίνου ανά κάτοικο, στους οποίους έχουν πρόσβαση οι πολίτες. Καταγράφεται η συνολική έκταση με ελεύθερη πρόσβαση / προσπελασιµότητα και διαιρείται με τον συνολικό αριθμό των κατοίκων (τ.μ. χώρων πρασίνου / κάτοικο). Στόχος του συγκεκριμένου δείκτη είναι η αύξηση της προσβασιµότητας / προσπελασιµότητας των χώρων πρασίνου στο ευρύ κοινό. 

Δείκτης Προσιτότητας Χώρων Πρασίνου (Accessibility of green space): Αφορά την

έκταση, χωροθέτηση και ποιότητα των χώρων πρασίνου στα αστικά κέντρα, που επηρεάζουν Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος για τους κατοίκους. Καταγράφεται το ποσοστό του πληθυσμού που µένει σε απόσταση πεζοπορίας διάρκειας 15 λεπτών από τους αστικούς πράσινους χώρους (αριθμός ατόµων και ποσοστό επί του συνολικού αστικού πληθυσμού). Στόχος του συγκεκριμένου δείκτη είναι η αύξηση της προσιτότητας των χώρων πρασίνου στους κατοίκους της πόλης. 

Δείκτης Διαθεσιμότητας τοπικών χώρων πρασίνου (Availability of local public open

areas): Είναι ο βαθμός τοπικής πρόσβασης στους δημόσιους αστικούς χώρους και προσδιορίζεται ως ο αριθμός των κατοίκων, που το σπίτι τους βρίσκεται σε ακτίνα πρόσβασης μέχρι 300 μ. από αυτούς τους χώρους. "Δηµόσιος αστικός χώρος πρασίνου" θεωρείται ένας δηµόσιος κήπος ή ένα δηµοτικό πάρκο. Η καταγραφή γίνεται µεν µε τη χρήση GIS (Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών), όµως δεν καταγράφεται η ποιότητα των χώρων. Για την ορθότερη καταγραφή και ανάλυση της διαθεσιμότητας των εξεταζόμενων χώρων γίνεται ομαδοποίηση των χώρων σε αυτούς που έχουν έκταση μεγαλύτερη από 5.000 τ.μ. και στο συνολικό αριθμό των χώρων. Ο δείκτης εκφράζεται σε ποσοστό κατοίκων που ζουν σε ακτίνα μικρότερη ή ίση των 300 μ. από τις αστικές περιοχές πρασίνου, σε σχέση µε το σύνολο του αστικού πληθυσµού (καταγράφεται ο πληθυσμός που κατοικεί σε ακτίνα μικρότερη ή ίση των 300 μ. και έπειτα διαιρείται ο αριθμός αυτός με το συνολικό πληθυσμό της πόλης). Στόχος του συγκεκριμένου δείκτη είναι η αύξηση της διαθεσιµότητας των χώρων πρασίνου στο κοινό. 

Δείκτης Εγκαταλελειμμένων περιοχών: Αφορά το σύνολο των περιοχών που είχαν

βιομηχανική ή άλλη χρήση, έχουν εγκαταλειφθεί και παραμένουν αδιαμόρφωτες και αχρησιμοποίητες. Ο δείκτης μετράει το ποσοστό των αστικών εγκαταλελειμμένων χώρων. 

Αναβάθµιση Αστικών Περιοχών (Urban renewal areas): Ο δείκτης αυτός καταγράφει

τις αστικές εκείνες περιοχές, που ήταν υποβαθµισµένες ή εγκαταλελειµµένες και τώρα αναπτύσσονται για άλλες χρήσεις. Καταγράφεται το σύνολο των αναβαθµισµένων περιοχών, σαν έκταση σε τετραγωνικά χιλιόµετρα και σαν ποσοστό της συνολικής αστικής έκτασης. Στόχος του συγκεκριμένου δείκτη είναι η αποκατάσταση και αναβάθµιση των υποβαθισµένων αστικών περιοχών µαζί µε τις κτιριακές υποδοµές τους. 

Δείκτης Προστατευόμενων περιοχών σε σχέση με τη συνολική αστική έκταση

(protected area as percent of total area): Ο δείκτης αυτός σχετίζεται µε την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Οι προστατευόµενες περιοχές αποτελούν είδος αµυντικού µηχανισµού απέναντι στις αλλαγές χρήσεων γης και σε άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Πρόκειται για περιοχές που έχουν παραμείνει ανεπηρέαστες από τα χωροταξικά σχέδια και αποτελούν τον πυρήνα του στρατηγικού σχεδιασμού, καθώς προβλέπεται η προστασία τους από οποιαδήποτε μεταβολή και η διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ο δείκτης καταγράφει την προστατευόμενη περιοχή ως τετραγωνικά χιλιόµετρα και σαν ποσοστό της συνολικής αστικής έκτασης. Η επαναχρησιμοποίηση αυτών των χώρων είναι δυνατόν να μειώσει τις πιέσεις που ασκούνται σε αδόμητες περιοχές. Επιπλέον δίνεται η ευκαιρία να χρησιμοποιηθούν, υπό προϋποθέσεις, οι περιοχές αυτές, από το ευρύ κοινό και να δημιουργηθούν βιώσιμοι αστικοί χώροι με αναψυχικές, εκπαιδευτικές και εμπορικές χρήσεις σε κατεστραμμένες περιβαλλοντικά περιοχές.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



Δείκτης Ποιότητας της αστικής άγριας ζωής (quality of urban wildlife): Πρόκειται για

δείκτη που καταγράφει την βιοποικιλότητα στις αστικές περιοχές. Μετράει αριθμό πουλιών σε μία αστική περιοχή, καθώς η ύπαρξη πουλιών δείχνει το βαθμό βιοποικιλότητας, καθώς και τις πιέσεις που δέχεται κάθε περιοχή.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΟΙ – ΔΙΚΤΥΑ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ Σύμφωνα με τον K. Lynch (1960), ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πόλη, μέσα από

τις διαδρομές κίνησής του. Η εικόνα της πόλης συμπυκνώνεται και αποτυπώνεται στη μνήμη του ως ένα δίκτυο διαδρομών και σημαντικών σημείων συνάντησης (κόμβων ή σημείων αναφοράς). Ο B. Maitland (1984) αναφέρει ότι το κεντρικό δίκτυο των δρόμων κίνησης των πεζών και των σημείων συνάντησης συνιστά μια βασική δομή (fundamental structure) στο δομημένο αστικό χώρο, στην οποία αναφέρεται όχι μόνο η συχνή κίνηση και χρήση, αλλά και η αντίληψη και κατανόηση της πόλης από τους κατοίκους. Παρουσιάζοντας διάφορες τυπολογίες για τους πράσινους διαδρόμους, ο Ahern συμπεραίνει ότι οι πράσινοι διάδρομοι πρέπει να περιλαμβάνουν κοινωνικούς και πολιτιστικούς στόχους, πέρα από την προστασία του περιβάλλοντος. Ένας από τους βασικούς σκοπούς των δικτύων, εξάλλου, είναι να φιλοξενούν τις υπαίθριες δραστηριότητες και την κίνηση των κατοίκων της πόλης, υπό το πρίσμα της βιώσιμης κινητικότητας, αφού με τη δημιουργία των δικτύων προωθείται η αειφορική μετακίνηση (ποδηλατόδρομοι, δίκτυο κίνησης πεζών), με ταυτόχρονη μείωση της εξάρτησης από μηχανοκίνητες μετακινήσεις. Οι τοπικοί αστικοί υπαίθριοι χώροι (χώροι που εξυπηρετούν τη γειτονιά) και οι κεντρικοί αστικοί υπαίθριοι χώροι (χώροι που εξυπηρετούν μια συνοικία ή όλη την πόλη) είναι επιθυμητό να συνδέονται σε δίκτυα, μέσω γραμμικών στοιχείων, όπως είναι οι δρόμοι, οι γραμμικοί άξονες πράσινου κ.α. Είναι κατανοητό, εξάλλου, ότι ένας τεχνητά διαμορφωμένος αστικός υπαίθριος χώρος δεν μπορεί να λειτουργήσει μεμονωμένα, αλλά σε συνέχεια και σε σύνδεση με άλλους γραμμικούς και σημειακούς υπαίθριους χώρους. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και ο Τ. Turner (1995), ο οποίος διαπιστώνει πως οι πόλεις, που έχουν γίνει πλέον μια ζούγκλα από τσιμέντο, δεν διαθέτουν μεγάλους υπαίθριους χώρους, χώρους πρασίνου και διαδρομές όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να κινούνται μεταξύ της υπαίθρου και του αστικού τοπίου. Η μετατροπή γραμμικών στοιχείων της πόλης, όπως είναι οι αχρησιμοποίητες σιδηροδρομικές γραμμές, οι δρόμοι χαμηλής κυκλοφορίας κ.α., σε γραμμικά πάρκα εξυπηρετεί στην διασύνδεση των μικρότερων πάρκων. Ο Turner προτείνει πως από τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού των νέων αστικών περιοχών, θα πρέπει να σχεδιάζονται τα πράσινα δίκτυα και στην πορεία να προγραμματίζονται οι χώροι για τις υπόλοιπες κοινωνικές εξυπηρετήσεις, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να διασυνδεθούν εκ των υστέρων οι αστικές περιοχές με τα πάρκα, καθώς επίσης να γίνεται διασύνδεση, όπου είναι δυνατόν, της κίνησης των πεζών με προορισμούς (π.χ. οικιστικές περιοχές με σταθμούς ΜΜΜ, καταστήματα, σχολεία κ.α.). Εξάλλου, όπως επισημαίνει και ο Α. Κανταρτζής (2015), το εντελώς καινοτόμο χαρακτηριστικό των δικτύων πρασίνου είναι ότι είναι γραμμικοί χώροι, φιλικοί προς τους πεζούς, και όχι μόνο χώροι πρασίνου, που παραμένουν ως διαμορφωμένα πάρκα ή «πράσινοι» δρόμοι. Ο γραμμικός σχεδιασμός αξιολογείται τόσο ως προς την συνδεσιμότητα τους, όσο και ως προς το μέγεθος τους. Η συνδεσιμότητα είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία τους, καθώς οι πράσινες διαδρομές είναι βασικοί διάδρομοι διασύνδεσης. Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Αναλύοντας, επομένως, ένα δίκτυο πρασίνου, στα επιμέρους δομικά του στοιχεία διακρίνουμε τις παρακάτω μορφές του τοπίου: 

τους κόμβους, που αποτελούνται από τους κύριους χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση,

ρέματα κτλ.) ή τμήματα πρασίνου (green wedges), που συνδέονται με το περιαστικό πράσινο, και 

τα γραμμικά στοιχεία, που αποτελούν τους συνδετήριους ιστούς που συνδέουν τις

διάφορες χρήσεις του ιστού, με τους αστικούς χώρους πρασίνου και τα φυσικά ενδιαιτήματα, μέσω επιμηκών διαδρομών. Οι διάδρομοι πρασίνου, είτε σαν ολοκληρωμένα δίκτυα, είτε σε συνδυασμό και με άλλες μορφές αστικού σχεδιασμού, συμβάλλουν στην ευκολότερη μετακίνηση των πολιτών, ενθαρρύνοντας τις εξωστρεφείς δραστηριότητες. Η Κ. Ντουνιαδάκη (2006) αναφέρει πως ένας από τους στόχους της δημιουργίας των διαδρομών πρασίνου στην πόλη, είναι η διατήρηση και η αναβίωση του εγκατεστημένου αστικού πρασίνου μέσα από τη συνεχή χρήση του από τους κατοίκους. Οι διάδρομοι πρασίνου ξεκινούν από το δομημένο αστικό περιβάλλον, με στόχο να συνεχίσουν μέχρι και μέσα στο φυσικό τοπίο. Για να εξυπηρετούν καλύτερα τους πολίτες, πρέπει στην αρχή τους να διαθέτουν θέσεις στάθμευσης, να έχουν θέσεις ανάπαυσης, πληροφοριακή σηματοδότηση με πινακίδες και ειδικές ράμπες. Το πράσινο πρέπει να κυλά μέσα στην πόλη και να αποτελεί υποδοχή των αστικών κοινωνικών δραστηριοτήτων. Τέλος, είναι απαραίτητο να γίνει αποσαφήνιση των δυο ορισμών, των δικτύων πρασίνου και των διαδρόμων πρασίνου. Αν και οι δυο ορισμοί συμπίπτουν σε πολλά σημεία στους στόχους και τις λειτουργίες που εξυπηρετούν και στη διάταξή τους, σε σχέση με τον αστικό ιστό, διαχωρίζονται δομικά. Και οι δύο ερμηνεύονται ως συστήματα ή δίκτυα περιοχών που προστατεύονται και έχουν ιδιαίτερη μεταχείριση. Η κυριότερη διαφορά τους εντοπίζεται στο ότι τα δίκτυα των χώρων πρασίνου αποτελούν ένα γενικότερο σύνολο και περιλαμβάνουν ως δομικά τους στοιχεία τις διαδρομές πρασίνου. Επιπλέον ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη των δικτύων πράσινων διαδρομών εστιάζεται κυρίως στο ενδιαφέρον των σύγχρονων πόλεων του 21ου αιώνα για αειφορική μετακίνηση και άμεση επικοινωνία μεταξύ ψυχαγωγικών, πολιτιστικών και οικονομικών πόλων έλξης και σύγχρονη επανεγκατάσταση της χλωρίδας και πανίδας μέσα στο αστικό περιβάλλον (M. Λιονάτου, 2008). Διάφορες μεθοδολογίες έχουν αναπτυχθεί για τα βήματα του σχεδιασμού των δικτύων πρασίνου, όπως του Steiner (1991) ή του McHarg (1969), τα βασικά σημεία των οποίων είναι: 

η κατανόηση, καταγραφή και ανάλυση του τοπίου, μελετώντας οικολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες, οπτική οργάνωση και συνδέσεις,



η αξιολόγηση και εκτίμηση του τοπίου, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες εξέλιξης και τους περιορισμούς που δημιουργούνται, και

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



η ολοκλήρωση της μελέτης και πρόταση ενός στρατηγικού πλάνου, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα καταγραφής και αξιολόγησης και τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ των ανθρώπινων αναγκών και των τοπιακών παραμέτρων. Οι διαφορές στα διάφορα μοντέλα σχεδιασμού που έχουν αναπτυχθεί, εντοπίζονται

κυρίως: 

στους πρωταρχικούς στόχους και τη θεωρητική ανάλυση του προτεινόμενου δικτύου (κατηγοριοποίηση δικτύων),



στα δομικά στοιχεία που επιλέγονται για τη δημιουργία του δικτύου, τον τρόπο επιλογής και την κατηγοριοποίησή τους (δομική ανάπτυξη), και



στα εργαλεία διαχείρισης και τους κανόνες σχεδιασμού που ακολουθούνται (χρήση δεικτών) Σύμφωνα με την European Greenways Association (2000), η διαμόρφωση των

δικτύων πρασίνου απαιτεί ειδική αρχιτεκτονική μελέτη, που θα λαμβάνει υπόψη της: 

τους περιορισμούς που έχουν σχέση με τις χρήσεις αλλά και τις προβλεπόμενες εξυπηρετήσεις του δικτύου,



τα υπόλοιπα δίκτυα υποδομής,



τη ροή των πεζών,



την αρχιτεκτονική των κτιρίων που τις περιβάλουν,



τα χαρακτηριστικά της περιοχή μελέτης,



την αισθητική του τοπίου,



τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των δρόμων,



τις ανάγκες στάθμευσης,



τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού,



την παράδοση και την ιστορία της περιοχής,



την κοινωνική διάρθρωση της περιοχής. Καταλήγοντας, σύμφωνα με τον Α. Αραβαντινό, η ανάπτυξη ενός δικτύου πρασίνου,

πρέπει να υπακούει σε βασικές αρχές αειφόρου σχεδιασμού που αφορούν: 

στην αξιοποίηση και προστασία των υπαρχόντων φυσικών και των ανθρωπογενών πόρων,



στην εξοικονόμηση πόρων, τόσο για την κατασκευή των πράσινων χώρων όσο και για τη λειτουργία τους,



στην προστασία του περιβάλλοντος και στη μείωση των παραγόμενων ρύπων και απορριμμάτων,



στη χρήση τοπικής χλωρίδας, που είναι προσαρμοσμένη στις τοπικές συνθήκες,



στη χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον,



στο βιοκλιματικό σχεδιασμό, που αξιοποιεί τους μηχανισμούς της φύσης και εξασφαλίζει θερμική άνεση σε κοινόχρηστους χώρους και κτίρια,

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



στη σύνδεση του αστικού χώρου με το περιαστικό πράσινο για τη διείσδυση της εξοχής στην πόλη,



στην ανάπτυξη επικαλυπτόμενων υποδικτύων, που να λειτουργούν ανεξάρτητα και συνδυαστικά και να εξυπηρετούν παράλληλες λειτουργίες, όπως είναι η αναψυχή και οι καθημερινές μετακινήσεις, εξοικονομώντας πόρους και μειώνοντας τους παραγόμενους ρύπους, και



στην ανασυγκρότηση της ήδη δομημένης περιοχής και στην προστασία της αδόμητης. Η διατύπωση των παραπάνω αρχών γίνεται με γνώμονα την προστασία του

περιβάλλοντος, τη σύνδεση της φύσης με την πόλη και την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Απαραίτητη κρίνεται η συμμετοχή και ο συνυπολογισμός των κοινωνικών αναγκών μέσα στις λειτουργίες του δικτύου και η διατήρηση της φυσιογνωμίας του τοπίου. Οι παραπάνω αρχές πρέπει να αντιμετωπίζονται συνολικά και να μελετώνται σε επίπεδο πόλης και συνοικίας.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΤΑ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΘΗΝΑΣ Παρόλο που οι περισσότεροι από τους υπάρχοντες χώρους πρασίνου στην Αθήνα

χρονολογούνται ακόμη και δύο αιώνες πριν, σταθερή πολιτική για το αστικό πράσινο άρχισε να διαμορφώνεται συνειδητά μετά την δεκαετία του 1980. Ουσιαστικός σταθμός για την εμπέδωση του ρόλου του αστικού πρασίνου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων, ήταν το πρώτο Ρυθμιστικό Σχέδιο (Ν. 1515/1985). Η περιβαλλοντική διάσταση του Ρ.Σ. είναι άλλωστε έκδηλη, ήδη από τον τίτλο του: «Ρυθμιστικό σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας». Το Ρυθμιστικό Σχέδιο του 1985, αφουγκραζόμενο την εποχή και τις ιδιαιτερότητες της μητροπολιτικής περιοχής, εστίασε στην αντιμετώπιση του νέφους και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης της πρωτεύουσας. Βασικοί περιβαλλοντικοί στόχοι υπήρξαν η οικολογική ανασυγκρότηση της αστικής περιοχής της μητρόπολης, ο περιορισμός της ρύπανσης από κάθε πηγή, η προστασία της περιαστικής αγροτικής γης, καθώς και η προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων (δάση, ορεινοί όγκοι, υγρότοποι κλπ). Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας του 1985 έχει γενικά αναγνωριστεί σαν ένα εξαιρετικά θετικό για την εξέλιξη της Αττικής σχέδιο, ενώ περιλαμβάνει κατευθύνσεις που στη συνέχεια αναδείχθηκαν και καθιερώθηκαν σαν βασικές αρχές από τη διεθνή πρακτική χωρικού σχεδιασμού,

κυρίως

σε

ότι

αφορά

στην

προστασία

του

περιβάλλοντος

(www.organismosathinas.gr, 2015).

Εικ. 3.α. ΡΣΑ 1985 (πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

Το ΡΣΑ λειτούργησε ως κατευθυντήριος οδηγός για την σταδιακή υλοποίηση μεγάλων αστικών παρεμβάσεων στο Κέντρο, κατεξοχήν του μεγάλου περίπατου γύρω από την Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Ακρόπολη, υπό την Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας (ΕΑΧΑ), αλλά και μια σταθερή αναφορά για αναπλάσεις που έκτοτε επανέρχονται τακτικά ως αστικά οράματα στη δημόσια συζήτηση, όπως αυτές της Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας Πλάτωνος, των Προσφυγικών της λεωφόρου Αλεξάνδρας/ Κουντουριώτικα και του Ελαιώνα (Λ. Τριάντης, 2017). Παράλληλα, υποστηρικτικά στις κατευθύνσεις σχεδιασμού του ΡΣΑ για το αστικό πράσινο, τη δεκαετία του 1990, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος επιδίδονταν στον προγραμματισμό σειράς έργων για την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και των χώρων πρασίνου. Χαρακτηριστικό είναι το ιδιαίτερα φιλόδοξο και οραματικό πρόγραμμα «Αττική S.O.S.», το οποίο προτείνει μεγάλες παρεμβάσεις για τη δημιουργία χώρων πρασίνου μητροπολιτικού επιπέδου, όπως η ανάπλαση του Ελαιώνα, το αεροδρόμιο Ελληνικού, το πάρκο Γουδή, το Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» και το Πάρκο Σελεπίτσαρι στη Νίκαια. Τα τρία τελευταία αποτελούν και τα μοναδικά υλοποιημένα μέχρι σήμερα πάρκα μητροπολιτικής σημασίας.

Εικ. 3.β. ΡΣΑ 2009 - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

Το ΡΣΑ του 1985, με τις τροποποιήσεις του, παρέμεινε τυπικά σε ισχύ για ένα διάστημα τριάντα χρόνων, μέχρι το 2014, οπότε θεσμοθετήθηκε το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο «Αθήνα-Αττική 2021». Οι συζητήσεις για ένα νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο είχαν ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του 2000, ενώ υπήρξε και νομοσχέδιο το 2009, το οποίο, όμως δεν θεσμοθετήθηκε (Λ. Τριάντης, 2017).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής 2009 υπήρξαν σημαντικές παρεμβάσεις στα περιβαλλοντικά ζητήματα, με προτάσεις που στόχευαν σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις και μέτρα για την προστασία, αλλά και την αναβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, του τοπίου της Αττικής και την οικολογική ανασυγκρότηση της Αθήνας, η οποία δεν περιορίζεται πλέον στα όρια του λεκανοπεδίου της Αττικής (Γ. Πατρίκιος, Ε. Χατζηκωνσταντίνου, 2009). Στρατηγικός στόχος του ΡΣΑ 2009 είναι η βιώσιμη χωρική ανάπτυξη, η συνετή διαχείριση και η προστασία των φυσικών πόρων, του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Γενικός στόχος είναι η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης και των αρχών της αειφορίας στους επιμέρους στόχους της οικιστικής ανάπτυξης, καθώς επίσης η προστασία, ανάδειξη και ορθολογική διαχείριση της γεωργικής γης, των δασών, των ορεινών όγκων, των υγροτόπων, των ρεμάτων, των ακτών, των γεωμορφολογικών σχηματισμών και των άλλων στοιχείων του περιβάλλοντος, καθώς και του αττικού τοπίου, ως πολύτιμων φυσικών πόρων, η ανασυγκρότηση της οικολογικής ισορροπίας, η προστασία των οικοσυστημάτων και η αποκατάσταση του περιβάλλοντος όπου έχει διαταραχθεί ή υποβαθμιστεί.

_ Εικ. 3.γ. ΡΣΑ 2009 – ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

Όσον αφορά ειδικότερα κατευθύνσεις για την αναβάθμιση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος, προτείνεται η διαμόρφωση ολοκληρωμένου δικτύου αστικού πρασίνου (στρατηγικό πράσινο). Συγκεκριμένα καθορίζονται οι κοινόχρηστοι χώροι αναψυχής, οι οποίοι Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

συνδυάζονται με λόφους, με την ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων, με άλλους χώρους ιστορικού και μνημειακού ενδιαφέροντος, με τα ιστορικά κέντρα Αθήνας και Πειραιά, με άλλα διατηρητέα σύνολα, με άλση, πάρκα και κήπους, με πράσινο περιοχών κοινωφελών δραστηριοτήτων, ακόμη και με ιδιωτικό πράσινο περιοχών κατοικίας, εφ’ όσον αυτό λόγω της ποσότητος ή της θέσης του, παίζει σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό. Τα στοιχεία αυτά, που αποτελούν οργανικά τμήματα του αστικού πρασίνου, προστατεύονται, αναδεικνύονται και συνδέονται κατάλληλα με ενοποιήσεις, πεζοδρομήσεις ή φυτεύσεις, ώστε να καθίστανται σημαντικοί πόλοι αναψυχής για τους κατοίκους. Θεσπίζονται ακόμα κίνητρα για την ενίσχυση του πρασίνου σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους και για την προστασία, διατήρηση και ενίσχυση του ιδιωτικού πρασίνου σε περιοχές που εξυπηρετεί την ενοποίηση ή διευκολύνει την κίνηση των αερίων μαζών. Με την οργάνωση αστικού - περιαστικού πρασίνου διαμορφώνεται ένα τόξο Πρασίνου στην Αττική, το οποίο αποτελεί αδιάκοπη συνέχεια πρασίνου από το Σαρωνικό και τον Κορινθιακό κόλπο μέχρι τον Ευβοϊκό. Τον κορμό του αποτελούν οι ορεινοί όγκοι των Γερανείων, του Πατέρα, της Πάστρας, της Βόρειας Αττικής και της Πάρνηθας, η οποία έχει κομβική θέση, τόσο στη σύνδεση του περιαστικού πρασίνου, όσο και του αστικού με το περιαστικό πράσινο. Με το τόξο πρασίνου, αλλά και μεταξύ τους, συνδέονται οι λοιποί ορεινοί όγκοι και χώροι πρασίνου της Αττικής (Αιγάλεω, Πεντέλη, Υμηττός, ορεινοί όγκοι Λαυρεωτικής). Οργανικό κομμάτι των συνδέσεων αποτελεί και η άρθρωση του αστικού πρασίνου. Ειδικότερα οι συνδέσεις του κέντρου της Αθήνας με την Πάρνηθα, τον Υμηττό και το Αιγάλεω συνδυαζόμενες με κατάλληλες φυτεύσεις και πεζοδρομήσεις θα διευκολύνουν την αναψυχή, ενώ θα συμβάλλουν με τις αλλαγές του μικροκλίματος στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Στο δίκτυο αυτό αστικού - περιαστικού πρασίνου, εντάσσονται κατά το δυνατόν όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, ιστορικά κέντρα, μνημεία, τοπία, ευαίσθητες περιοχές, σημαντικά ρέματα, ακτές, μητροπολιτικά πάρκα και χώροι πολιτισμού και αθλητισμού (Ευ. Ντάφα, 2015). Ακόμα και μετά το 2000 βλέπουμε πολλές μελέτες να καταρτίζονται, οι οποίες εστίαζαν, εκτός από την ανάπλαση ελεύθερων χώρων (παραλιακών μετώπων κ.λ.π.), και στο αστικό/περιαστικό πράσινο της μητρόπολης. Συγκεκριμένα, συνεχίστηκαν οι μελέτες για το Πάρκο πρώην αεροδρομίου Ελληνικού, το Πάρκο Γουδή κ.ο.κ.. Γενικά, το ενδιαφέρον του Οργανισμού κινήθηκε γύρω από τους υπερτοπικής εμβέλειας χώρους πρασίνου, εστιάζοντας άλλοτε στην αξιολόγησή τους και άλλοτε στην περαιτέρω θεσμική τους προστασία (επεκτάσεις ζωνών προστασίας, νέες ρυθμίσεις σε πολεοδομικούς όρους και περιορισμούς στις περιφερειακές ζώνες κλπ). Μια δεκαετία μετά, το 2014 το αρμόδιο ΥΠΕΚΑ κατέθεσε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο νομοσχέδιο που περιλάμβανε το αναθεωρημένο Ρυθμιστικό Σχέδιο, ΡΣΑ-Α 2021 (Ν. 4277/2014), του οποίου οι βασικοί στόχοι και αρχές σχεδιασμού, ήταν: 

η δημιουργία ενιαίου και συνεχόμενου δικτύου πρασίνου, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό προστατευόμενες περιοχές και φυσικά οικοσυστήματα,

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



η διαμόρφωση ενιαίου δικτύου, που θα περιλαμβάνει ελεύθερους χώρους, καθώς και περιοχές με πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία (αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία κλπ) για τη δημιουργία μικροκλιματικών συνθηκών,



η σύνδεση του αστικού με το περιαστικό πράσινο,



η ανάδειξη των περιαστικών ορεινών όγκων ως χώρων αδιάκοπης συνέχειας και προστασία τους πρασίνου,



η αύξηση των αστικών χώρων πρασίνου, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση της ποιότητας της φυτοκάλυψής τους,



η προστασία και ανάδειξη του φυσικού και δομημένου τοπίου, και



η διασφάλιση της ορθολογικής χρήσης των επιφανειακών, παράκτιων και υπόγειων υδάτων.

Εικ. 3.δ. ΡΣΑ 2021 - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

Δεδομένης όμως, της οικονομικής συγκυρίας των τελευταίων ετών, οι δράσεις του Οργανισμού ΡΣΑ για το περιβάλλον, υπήρξαν πολύ περιορισμένες, εστιάζοντας κυρίως σε θεσμικές ρυθμίσεις ή/και τροποποιήσεις ήδη θεσμοθετημένων χώρων πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής. Σήμερα, μετά την κατάργηση του Οργανισμού το 2014, η χάραξη χωροταξικής πολιτικής για την μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας αποτελεί ευθύνη του αρμόδιου Υπουργείου και συγκεκριμένα της Διεύθυνσης Σχεδιασμού Μητροπολιτικών Αστικών και Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Περιαστικών Περιοχών (ΣΜΑΠΠ), που πρόσφατα συστάθηκε στο πρώην ΥΠΕΚΑ, νυν ΥΠΑΠΕΝ. (Μ. Παπαγεωργίου, Γ. Γεμεντζή, 2016)

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 4.1.

ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Η Αθήνα, ως πρωτεύουσα της Ελλάδας και πανευρωπαϊκής εμβέλειας μητροπολιτική περιοχή, αναπτύσσεται εδώ και πολλά χρόνια με υποτυπώδεις χωρικές και οικιστικές πολιτικές. Τα προβλήματα της πόλης και του αστικού περιβάλλοντος είναι πολλά. Η έντονη αστική διάχυση και ο «υδροκεφαλισμός» της Αθήνας, εις βάρος του υπόλοιπου ελλαδικού αστικού χώρου είναι γεγονός, υπό την εμφανή έλλειψη περιφερειακής πολιτικής. Τα προβλήματα του αστικού περιβάλλοντος της Αθήνας συνιστούν τη σύγχρονη εικόνα «υποβάθμισης» της μεγαλούπολης. Υποβάθμιση όχι τόσο σε οικονομικούς όρους, όσο σε περιβαλλοντικούς, αλλά και κοινωνικούς. 4.1.1. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ο Δήμος Αθηναίων χωροθετείται στην καρδιά της ομώνυμης μητροπολιτικής περιοχής, που αποτελείται από τις Περιφερειακές Ενότητες του Πειραιά, του Κεντρικού, του Βόρειου, του Δυτικού και του Νότιου τομέα Αθηνών, καθώς και μεγάλου τμήματος της Ανατολικής και Δυτικής Αττικής. Αποτελείται από εφτά δημοτικές ενότητες. Καταλαμβάνει έκταση 38,96 τ.χμ, έχει πληθυσμό 664.046 κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011) και αναπτύσσεται σε υψόμετρο κέντρου 90 μ. (wikipedia.org).

Εικ. 4.1.1.α.

Ο Δήμος Αθηναἰων (πηγή : google maps, 2017)

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Συνορεύει:



Βόρεια με τους Δήμους Ν. Φιλαδέλφειας – Χαλκηδόνος, Γαλατσίου και Φιλοθέης – Ψυχικού.



Ανατολικά με τους Δήμους Χαλανδρίου, Παπάγου – Χολαργού, Ζωγράφου, Καισαριανής και Βύρωνα.



Νότια με τους Δήμους Δάφνης – Υμηττού, Νέας Σμύρνης, Καλλιθέας και Μοσχάτου – Ταύρου.



Δυτικά με τους Δήμους Αιγάλεω, Περιστερίου, Ιλίου και Αγίων Αναργύρων – Καματερού.

Οι Δημοτικές ενότητες του Δήμου είναι οι: 

Η πρώτη, που περιλαμβάνει το κέντρο των Αθηνών, με το λεγόμενο εμπορικό τρίγωνο (Σύνταγμα – Ομόνοια – Μοναστηράκι).



Η δεύτερη, που περιλαμβάνει τις Ν.Α. συνοικίες (Νέος Κόσμος, Παγκράτι).



Η Τρίτη, που περιλαμβάνει τις Ν.Δ. συνοικίες (Αστεροσκοπείο, Πετράλωνα, Θησείο).



Η τέταρτη, που περιλαμβάνει τις Δυτικές συνοικίες (Κολωνός, Ακαδημία Πλάτωνος, Βοτανικός, Προφ. Δανιήλ, Σεπόλια).



Η πέμπτη, που περιλαμβάνει τις Β.Δ. συνοικίες, από τα Κάτω Πατήσια, μέχρι τον Προμπονά.



Η έκτη, που περιλαμβάνει τις βόρειες – κεντρικές συνοικίες (Άγιος Παντελεήμονας, Κυψέλη κλπ).



Η έβδομη, που περιλαμβάνει τις Β.Α. συνοικίες (Αμπελόκηποι, Ερυθρός Σταυρός, Πολύγωνο κλπ).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 4.1.1.β. Οι Δημοτικές Ενότητες του Δήμου Αθηναίων (πηγή : www.arcgis.com)

4.1.2. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η Αθήνα χαρακτηρίζεται από την παρουσία των τεσσάρων ορεινών όγκων που περιβάλλουν το πολεοδομικό συγκρότημα και αποτελούν φυσικά αναχώματα για την αστική εξάπλωση προς την ενδοχώρα. Οι ορεινοί αυτοί όγκοι είναι: Α-ΝΑ ο Υμηττός (ή Τρελλός) με υψόμετρο 1.025μ, ΒΑ η Πεντέλη (ή Πεντελικό Όρος) με υψόμετρο 1.100μ, Β η Πάρνηθα με υψόμετρο 1.415μ και Δ-ΝΔ το Αιγάλεω (Ποικίλο Όρος) με υψόμετρο 470μ. Οι αυχένες του Σταυρού (210μ), του Μπογιατίου (350μ) και του Καματερού (180μ) χωρίζουν τα βουνά μεταξύ τους και συνδέουν το λεκανοπέδιο με τις όμορες πεδιάδες, ενώ μία τέταρτη πρόσβαση διαμορφώνεται από τον αυχένα του Δαφνιού (120μ) ανάμεσα στο Β. και Ν. τμήμα του Αιγάλεω. Η χαμηλή λοφοσειρά που διατρέχει το λεκανοπέδιο από βορρά προς νότο (υψηλότερη κορυφή τα Τουρκοβούνια, με ύψος 338μ), το χωρίζει σε ανατολικό και δυτικό, οι ποταμοί Ιλισός και Κηφισός που διατρέχουν τα αντίστοιχα τμήματα, η βλάστηση στο ίδιο το λεκανοπέδιο και τους ορεινούς όγκους και τέλος ο Σαρωνικός κόλπος, που ορίζει το νότιο όριό του, συμπληρώνουν τα φυσικογεωγραφικά χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν το κλίμα του λεκανοπεδίου. Οι βόρειοι, κυρίως, άνεμοι από τα βουνά, σε συνδυασμό με την ευνοϊκή επίδραση της πυκνής βλάστησης και των επιφανειακών υδάτων δημιούργησε ένα ήπιο κλίμα. (Δ. Λουκόπουλος, 1994).

Εικ. 4.1.2.α.

Το λεκανοπέδιο της Αττικής (πηγή : google maps, 2017)

Το 1961, η Πάρνηθα ανακηρύσσεται Εθνικός Δρυμός, ενώ το 1969 (ΦΕΚ 236/Β/69) οι τέσσερις ορεινοί όγκοι (συμπεριλαμβανομένου του όρους Κορυδαλλού) χαρακτηρίστηκαν ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους. Ακολούθησε η θέσπιση ειδικότερων ζωνών προστασίας, οι οποίες στην Πάρνηθα και στον Υμηττό, δέχτηκαν αλλεπάλληλες τροποποιήσεις για να οριστικοποιηθούν μόλις πρόσφατα. Μάλιστα, στον ορεινό όγκο του Αιγάλεω, η περιοχή Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

προστασίας διευρύνθηκε προκειμένου να συμπεριλάβει και το γειτονικό Ποικίλο Όρος και να επιτευχθεί έτσι, αδιάκοπη σύνδεση έως και το όρος Πάρνηθα. Σήμερα, με το Ν.2742/99 τα δύο όρη (Αιγάλεω και Ποικίλο) έχουν θεσμοθετηθεί ως πάρκο της δυτικής πύλης της Αθήνας. Αντίστοιχα, μέσα την περιοχή προστασίας του όρους Υμηττού και συγκεκριμένα στις βορειοδυτικές υπώρειες αυτού, έχουν θεσμοθετηθεί τα Πάρκα «Γουδή» και «Ιλισσίων», με το ίδιο Π.Δ. (187/Δ/16-6-2011), που ορίζει τους όρους προστασίας του Υμηττού. Αξίζει να αναφέρουμε και το περιαστικό Δάσος Τατοΐου, που βρίσκεται στους πρόποδες της Πάρνηθας και εντάσσεται μέσα την περιοχή προστασίας του όρους. Η αλληλοεπικάλυψη των καθεστώτων προστασίας στους χώρους περιαστικού πρασίνου οφείλεται στη διαφορετική ιστορία διαμόρφωσής τους, αλλά και στις διαφορετικές χρήσεις και σκοπούς που εξυπηρετούν (WWF, 2009). Όσον αφορά τους υδάτινους χώρους σήμερα, πολλά ήταν τα ρέματα που καταστράφηκαν από την έναρξη οικοδόμησης της σύγχρονης Αθήνας. Πάνω από 550 χλμ. ρεμάτων τσιμεντοποιήθηκαν και οι διαδρομές τους χάθηκαν κάτω από στρώματα μπετόν. Κάποια μπορεί να τα διακρίνει κανείς κάτω από τους πιο φαρδείς δρόμους, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν νησίδα στη μέση, μια ένδειξη καλυμμένου ρέματος. Είναι όμως δύσκολο να εντοπιστούν πλήρως οι διαδρομές τους, αφού σε μεγάλο μέρος τους έχουν καλυφθεί από κτίρια ή έχουν διευθετηθεί και αποτελούν μέρος του αποχετευτικού ή του οδικού δικτύου (Ντ. Βαΐου, Μ. Καραλή, 1995). Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να γίνει αναφορά στον ποταμό Κηφισό, που είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Αττικής, με μήκος 27 χιλιόμετρα και προστατεύεται από το ΠΔ 632/94. Πηγάζει από το φυσικό κόμβο της Πεντέλης και της Πάρνηθας και διχοτομεί την πρωτεύουσα, μέχρι την εκβολή του στο Φαληρικό όρμο, στον Σαρωνικό. Στην μεταπολεμική περίοδο, το νοτιοδυτικό τμήμα του ποταμού, που χωρίζει την Αθήνα από την περιοχή του Πειραιά εγκλωβίστηκε στη βιομηχανική ζώνη της Αττικής και αμφίπλευρα του ποταμού εγκαταστάθηκαν εργοστάσια, βιομηχανίες και βιοτεχνίες, σε ένα άναρχο και άτυπο βιομηχανικό πάρκο. Ταυτόχρονα, δεν υπήρχε σχέδιο διευθέτησης των εκτάσεων, ούτε και σχέδιο απορροής των βιομηχανικών αποβλήτων, που κατέληγαν στον ποταμό. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, και στο πλαίσιο των μεγάλων τεχνικών έργων που προωθήθηκαν εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004, προχώρησε ο εγκιβωτισμός του Κηφισού σε μήκος 13 χιλιομέτρων, από το ύψος της Νέας Φιλαδέλφειας, μέχρι τις εκβολές του στον Φαληρικό όρμο. Το έργο αυτό επέλυσε μεν το ζήτημα των πλημμυρών, αλλά είχε τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς αφάνισε την φυσική κοίτη και τα πρανή του ποταμού σε μεγάλο μέρος της συνολικής του διαδρομής και συνεπώς κατέστρεψε το οικοσύστημα που υπήρχε στο τμήμα αυτό. Ο ποταμός Ιλισός πηγάζει από τις βορειοδυτικές πλαγιές του Υμηττού και διερχόμενος νοτιοανατολικά μέσα από το λεκανοπέδιο της Αττικής, καταλήγει στο Φαληρικό όρμο. Η κοίτη του ποταμού ξεκίνησε να καλύπτεται στα τέλη της δεκαετίας του 1930, από το ύψος της παλαιάς Σχολής Χωροφυλακής μέχρι την άλλοτε γέφυρα του Σταδίου, για να δημιουργηθεί η

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

σημερινή λεωφόρος Μιχαλακοπούλου, που παραχωρεί τη θέση της πίσω από το Χίλτον στην Βασιλέως Κωνσταντίνου, μέχρι περίπου το Παναθηναϊκό Στάδιο. Από εκεί μέχρι της συμβολή της Βασ. Κωνσταντίνου, με την Βουλιαγμένης υπάρχει μικρό τμήμα ακάλυπτης κοίτης, παράλληλα με τη Βασ. Κωνσταντίνου. Στη συνέχεια, την κοίτη του ποταμού ακολουθεί η οδός Καλλιρρόης. Οι εργασίες επικάλυψης του Ιλισού ολοκληρώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Κατά τη διάρκεια των έργων κάλυψης, το ποτάμι εξετράπη και δημιουργήθηκε νέα κοίτη, κάτω από την Λεωφόρο Παναγή Τσαλδάρη, στα όρια των Δήμων Μοσχάτου και Καλλιθέας, η οποία εκβάλλει στο μέσο του Φαληρικού όρμου. Ο ποταμός Ηριδανός ήταν ποτάμι της αρχαίας Αθήνας και συγκεκριμένα παραπόταμος του Ιλισού. Πήγαζε από τον Λυκαβηττό και διέσχιζε την αρχαία πόλη των Αθηνών, από ανατολικά προς στα δυτικά. Αποτέλεσμα των ανθρώπινων παρεμβάσεων όμως, ήταν η πλήρης εξαφάνιση του ποταμού κάτω από επιχωματώσεις και κατασκευές. Σήμερα είναι ορατή μόνο η κοίτη του ποταμού, πλάτους δύο μέτρων στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού (δίπλα στην Ιερά Πύλη), η οποία διασχίζει τον χώρο των ανασκαφών (νεκρόπολη Κεραμεικού), από ανατολικά στα δυτικά για περίπου 200 μέτρα (wikipedia.org).

Εικ. 4.1.2.β.

Πλήρες Υδρογραφικό δίκτυο Περιφέρειας Αττικής (πηγή: ΣΜΠΕ ΡΣΑ 2021)

Είναι φανερό λοιπόν, ότι στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον της Αθήνας, οι υδάτινοι χώροι της Αττικής είναι κατακερματισμένοι και ασύνδετοι, τόσο όσον αφορά την μεταξύ τους σύνδεση, αλλά και όσον αφορά την σύνδεσή τους με τον αστικό ιστό. Πολύ μικρό μέρος από το κάποτε πυκνό δίκτυο των ρεμάτων μπορεί να εντοπιστεί, κάποια κομμάτια του παραμένουν Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ακόμη ορατά αλλά κατακερματισμένα στον αστικό χώρο και όχι ως ένα ενιαίο δίκτυο, ενώ η λειτουργική τους αξία και ο ρόλος τους ως υποδομή εξασθενίζει καθημερινά (Π. Δραγώνας, 2007). 4.1.3. ΚΛΙΜΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Το κλίμα της πρωτεύουσας χαρακτηρίζεται μεσογειακό. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται περί τα 350 mm, ενώ οι ημέρες βροχής κυμαίνονται από 50 μέχρι 100 ετησίως. Η χιονόπτωση είναι σπάνια. Η μέση ετήσια θερμοκρασία κυμαίνεται από 16°C μέχρι 18°C, ανάλογα με το υψόμετρο και την απόσταση από τη θάλασσα, ενώ το ετήσιο θερμομετρικό εύρος είναι περίπου 16°C. Οι επικρατούσες αέριες κυκλοφορίες είναι μικρής και μέσης κλίμακας, στην ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου. Κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, η θαλάσσια αύρα πάνω από την Αθήνα είναι σχετικά ισχυρή (νοτιοδυτικού άνεμοι 5-6m/sec), ενώ είναι ασθενέστερη τις μεταβατικές εποχές. Εξαιτίας του προσανατολισμού του λεκανοπεδίου της Αθήνας και των ορεινών όγκων που το περιβάλλουν, το πεδίο ροής δείχνει μία προτίμηση σε δύο διευθύνσεις: βόρειες ή βορειοανατολικές και νότιες ή νοτιοανατολικές. Οι βόρειοι άνεμοι είναι συνήθως ισχυροί και βοηθούν στον αερισμό του λεκανοπεδίου, αφού απομακρύνουν τους αέριους ρύπους που απελευθερώνονται μέσα σε αυτό και τους μεταφέρουν πάνω από τον Σαρωνικό. Οι βορείων διευθύνσεων άνεμοι εμφανίζονται όλες τις εποχές του έτους, είτε σαν αποτέλεσμα του συνδυασμού ενός αντικυκλώνα κι ενός χαμηλού, είτε όταν περνάει ένα χαμηλό ή μέτωπο (ΣΜΠΕ ΡΣΑ 2021). 4.1.4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Ως εξειδίκευση του ΡΣΑ 1985, το ΓΠΣ του 1988 μιλούσε και αυτό για αποσυμφόρηση κεντρικών περιοχών, καθώς και την τόνωση τοπικών κέντρων, εντός του Δήμου Αθηναίων (πολυκεντρικότητα), με παράλληλο έλεγχο και σταδιακό περιορισμό της ανάπτυξης νέων κεντρικών λειτουργιών κατά μήκος των μεγάλων αρτηριών. Επιπλέον, προέβλεπε και αυτό την ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα του κέντρου, τον έλεγχο των χρήσεων και τη μείωση των όρων δόμησης, την τόνωση της κατοικίας και περιορισμούς στη χωροθέτηση γραφείων και εμπορίου. Ως περαιτέρω εξειδικεύσεις του ΓΠΣ εκπονήθηκαν και θεσμοθετήθηκαν από τη δεκαετία του 1980, μέχρι και τη δεκαετία του 2000, μια σειρά από μελέτες (όπως το πρόγραμμα ανάπλασης που ανατέθηκε από τον Δήμο Αθηναίων, στο Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών ΕΜΠ: «Εμπορικό Τρίγωνο Κέντρου Αθήνας», 1989-1991), καθώς και αρκετές πεζοδρομήσεις (Κανελλοπούλου, 2016).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 4.1.4.γ.

ΓΠΣ Αθήνας

(πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, www. http://geodata.gov.gr/organization/orsa)

Πιο συγκεκριμένα όμως, για το αστικό πράσινο της πρωτεύουσας, και βάσει μελέτης του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ, που πραγματοποιήθηκε το 2010 και κατέγραψε το σύνολο των ελεύθερων χώρων υπερτοπικής και μητροπολιτικής εμβέλειας, με μέγεθος άνω των 50 στρεμμάτων, διαπιστώθηκε ότι οι ελεύθεροι χώροι έχουν περιοριστεί πλέον στο ελάχιστο. Το μεγαλύτερο μέρος του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας καλύπτεται από τις κατοικίες και τα μεταφορικά δίκτυα, ενώ οι ελεύθεροι χώροι είναι λίγοι και δεν αντιστοιχούν απαραίτητα σε χώρους πρασίνου, καθώς δεν διαθέτουν πάντα επαρκή φυτοκάλυψη. Συγκεκριμένα, μεγάλη έκταση εντός της πρωτεύουσας αντιστοιχεί σε χώρους που έχουν θεσμοθετηθεί ως ελεύθεροι χώροι, από το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθηνών του 1985 (και την μετεξέλιξη αυτού) και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί. Το συνολικό ποσοστό αυτών αντιστοιχούσαν στο 4,81% της έκτασης του πολεοδομικού συγκροτήματος, που αν είχαν υλοποιηθεί, θα είχαν αποδώσει επιπλέον περίπου 5 τ.μ. ελεύθερων χώρων/κάτοικο. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε με αλλαγές χρήσεων γης και χωροθετήσεις ολυμπιακών υποδομών, οι οποίες συντελέστηκαν την περίοδο 2000- 2004. Οι υλοποιημένοι, καταγεγραμμένοι ελεύθεροι χώροι αντιστοιχούν σήμερα στο 2,95% της έκτασης του πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας και αποδίδουν περίπου 3,84 τ.μ. ελεύθερων χώρων/κάτοικο, ενώ οι διεκδικούμενοι ελεύθεροι χώροι αντιστοιχούν σε 2,03 τ.μ./κάτοικο (Ευ. Ντάφα, 2015). 4.1.5. ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Η κατανομή του πρασίνου στον αστικό ιστό της πρωτεύουσας, μπορεί να ειπωθεί ότι εμφανίζει εντυπωσιακές ανισομέρειες μεταξύ των περιοχών του ιστορικού κέντρου, των βορείων και βορειοανατολικών συνοικιών και των νότιων και δυτικών συνοικιών. Σήμερα, στο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας, οι χώροι πρασίνου μητροπολιτικής εμβέλειας είναι περιορισμένοι και εντοπίζονται κυρίως στο κεντρικό τμήμα του. Εντοπίζεται στην ιστορική πράσινη ζώνη, με τα αστικά πάρκα και κήπους, την αρχαιολογική ζώνη και την πράσινη λοφοσειρά της κεντρικής Αθήνας (όπως είναι ο Αρδηττός, ο λόφος του Φιλοπάππου, ο λόφος του Στρέφη και του Λυκαβηττού), στα συνοικιακά άλση και πάρκα (όπως είναι το Πεδίον του Άρεως, ο Εθνικός Κήπος, το άλσος του Παγκρατίου), στα πάρκα που δημιουργήθηκαν σε πρώην βιομηχανικούς ή στρατιωτικούς χώρους ή σε αποκατεστημένα λατομεία (όπως είναι τα Τουρκοβούνια, ο Ελαιώνας) και στα διαμορφωμένα, ή υπό διαμόρφωση, μητροπολιτικά πάρκα (όπως στον Πύργο Βασιλίσσης, στο Σελεπίτσαρι, στο Γουδί, στο Ελληνικό και στη Φαληρική ακτή) (ΕΜΠ, 2010).

Εικ. 4.1.5.α

Οι χώροι πρασίνου του Δήμου Αθηναίων

(ιδία επεξεργασία, 2018, σε υπόβαθρο από http://gis.epoleodomia.gov.gr)

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Στην Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που συνέταξε ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, για το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας - Αττικής 2021, αναφέρεται ότι «ως προς τους υφιστάμενους ελεύθερους χώρους και τους χώρους πρασίνου, σε επίπεδο λεκανοπεδίου, αποτελεί ιστορική ιδιαιτερότητα η ύπαρξη χώρων πρασίνου σημαντικής έκτασης στο εσωτερικό του αστικού ιστού της Αθήνας, σε θέσεις όπου τα φυσικά χαρακτηριστικά και οι διαδικασίες αστικής ανάπτυξης θα μπορούσαν να έχουν οδηγήσει σε κατάληψή τους από αστικές χρήσεις». Εστιάζοντας λοιπόν στο λεκανοπέδιο, διακρίνονται ορισμένες χωρικές ενότητες που περιλαμβάνουν σημαντικούς θύλακες πρασίνου και έχουν τέτοια χαρακτηριστικά ώστε να μπορούν να θεωρηθούν ως ενιαίες ενότητες, χωρίς απαραίτητα να υπάρχουν πάντα ικανές συνδέσεις μεταξύ των θυλάκων αυτών. Συγκεκριμένα, και όσον αφορά τη συνολική περιοχή μελέτης της παρούσας, διακρίνουμε: 

Την διείσδυση της Πάρνηθας στον ιστό του λεκανοπεδίου, γενικότερα. Πρόκειται για την περιοχή εκείνη, που ξεκινώντας από τις νότιες υπώρειες της Πάρνηθας, διατρέχει τους Θρακομακεδόνες και το Μενίδι και φτάνει μέχρι τον Πύργο Βασιλίσσης, συμπεριλαμβάνοντας την βόρεια ζώνη του Κηφισού και το άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας.



Τις

ανατολικές

υπώρειες

του

όρους

Αιγάλεω.

Πρόκειται

για

μία

περιοχή

υποβαθμισμένη από άποψη βλάστησης. Χαρακτηριστικό της είναι η απότομη μετάβαση από τον ορεινό όγκο στον αστικό ιστό, χωρίς τις ενδιάμεσες ή μεταβατικές ζώνες που εμφανίζονται σε άλλες χωρικές ενότητες πρασίνου. 

Την περιοχή του Ελαιώνα. Ο Ελαιώνας, παρά την μεγάλη συγκέντρωση βιομηχανικών, βιοτεχνικών, μεταφορικών και αποθηκευτικών εγκαταστάσεων, διατηρεί ελεύθερες και αδόμητες επιφάνειες (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, εκτάσεις κατά μήκος των γραμμών του ΟΣΕ, Ακαδημία Πλάτωνα κ.λ.π.), ενώ η περιοχή διαπερνάται από τον Κηφισό και το ρέμα του Προφήτη Δανιήλ.



Την ραχοκοκαλιά του λεκανοπεδίου, από το λόφο του Φιλοπάππου, έως τα Τουρκοβούνια. Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τις λοφώδεις εξάρσεις στο εσωτερικό του λεκανοπεδίου, περιλαμβάνοντας τους λόφους του Φιλοπάππου, του Λυκαβηττού, του Στρέφη, του Αρδηττού, του Φινόπουλου, του Ελικώνα και του Κολωνού, το Πεδίον του Άρεως, τον Εθνικό Κήπο και τα λοφώδη εξάρματα των Τουρκοβουνίων. Οι παραπάνω χωρικές ενότητες περιλαμβάνουν κάθε μία μεγάλους και μικρούς,

μητροπολιτικής ή τοπικής σημασίας, θεσμοθετημένους και μη, κατοχυρωμένους και διεκδικούμενους, οργανωμένους και αυθόρμητους ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου. Εκτός από τη σύνδεση με τους ορεινούς όγκους που περιβάλλουν το λεκανοπέδιο και τη συμβολή τους στη βελτίωση των κλιματικών συνθηκών, η συμβολή τους στη συγκρότηση του αστικού χώρου έγκειται στη λειτουργία τους ως χώροι αναψυχής, αθλητισμού και πολιτισμού.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Τέλος, το αστικό πράσινο, σε μια αρχική κατηγοριοποίησης, μπορεί να ειπωθεί ότι αποτελείται από: α) Τεχνητά άλση, κήπους ή πάρκα, που δημιουργήθηκαν για αισθητικούς λόγους σε διάφορες ιστορικές φάσεις της πρωτεύουσας, με σκοπό την ενίσχυση του πρασίνου και τον εμπλουτισμό της βιοποικιλότητας μέσα στον αστικό ιστό, αποτελώντας είτε ανεξάρτητους

χώρους

πρασίνου,

είτε

τμήματα

μεγαλύτερων

εκτάσεων

που

φιλοξενούν και άλλες χρήσεις (π.χ. Πολιτιστικό Πάρκο «Σταύρος Νιάρχος»). β) Γραμμικό πράσινο, κατά μήκος οδικών αξόνων, καθώς και πεζόδρομοι και ποδηλατόδρομοι. Γ) Φυσικούς σχηματισμούς, όπως είναι τα ρέματα και οι ποταμοί (Κηφισός) και οι λόφοι (Λυκαβηττός) (Α. Γλαντζή, Β. Ράμφου, 2012).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

4.2.

O ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ - ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ

Ο Δήμος Αγίων Αναργύρων – Καματερού είναι ένας από τους δήμους της περιφέρειας Αττικής, που προέκυψε με το πρόγραμμα Καλλικράτης, από την συνένωση των παλαιότερων δήμων Αγίων Αναργύρων και Καματερού (2011). Εντοπίζεται στο Δυτικό Τομέα Αθηνών και έχει πληθυσμό 62.529 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Από τα δημογραφικά στοιχεία προέκυψε ότι το 2011 στο ∆ήμο Αγίων Αναργύρων – Καματερού υπήρξε αύξηση του συνολικού πληθυσμού κατά 11,26%, σε σχέση με το 2001, ενώ στη περιφέρεια Αττικής έχουμε μια μικρή αύξηση κατά 1,3% περίπου. Είναι ο 52ος μεγαλύτερος δήμος της Ελλάδας και η έκτασή του είναι 970 Ha. Η πυκνότητα πληθυσμού του ενοποιημένου Δήμου ανέρχεται στους 6.446 κατ./τ.χλμ., σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έδρα του είναι οι Άγιοι Ανάργυροι. Ο ∆ήμος Αγ. Αναργύρων - Καματερού βρίσκεται σε απόσταση 6 χιλιομέτρων βορειοδυτικά από το κέντρο της πόλης των Αθηνών και συνορεύει βόρεια με το ∆ήμο Αχαρνών (Μενιδίου) και Φυλής, ανατολικά με τον ∆ήμο Ν. Φιλαδέλφειας - Χαλκηδόνος, νότια με το ∆ήμο Αθηναίων και Περιστερίου και δυτικά με το ∆ήμο Ιλίου (Ν. Λιοσίων) και Πετρούπολης (wikipedia.org).

Εικ. 4.2.α.

Ο Δήμος Αγίων Αναργύρων – Καματερού (πηγή : google maps, 2017)

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Την περιοχή διασχίζει, το ρέμα Εσχατιάς, το οποίο καταλήγει στον Κηφισό αφού διασχίσει το ∆ήμο Ιλίου. Το ρέμα δέχεται καθημερινά 4.500 m3 νερού, από τα απόβλητα των διυλιστηρίων της ΕΥ∆ΑΠ, στο ∆ήμο Αχαρνών. Στην ανατολική περιοχή του ∆ήμου (ανατολικά της Λ. Φυλής), στην περιοχή με την ονομασία Γεροβουνό υπάρχουν δύο λόφοι με υψόμετρα 130μ. και 170 μ., αντίστοιχα. Με το ∆ήμο Φυλής, τα όρια είναι επί του Ποικίλου. 4.2.1. ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Σε ένα Οδηγό της Αθήνας του 1907 διαβάζουμε «…Άγιοι Ανάργυροι απέχοντες των Αθηνών ώραν μίαν. Κάτοικοι δέκα». Ήταν τότε αγροτική τοποθεσία στη νότια άκρη του κτήματος της βασίλισσας Αμαλίας. Πήρε το τοπωνύμιό της από τον ομώνυμο ναό. Στην ευρύτερη περιοχή πριν από τη δημιουργία της συνοικίας των Αγίων Αναργύρων, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, υπήρχαν αγροτικοί οικισμοί, τα Κάτω Λιόσια, τα Άνω Λιόσια, το Καματερό και το Μενίδι (σήμερα Αχαρνές). Στη μεταπολεμική περίοδο το τοπίο αλλάζει ραγδαία. Οι μέχρι τότε καλλιεργήσιμες εκτάσεις οικοπεδοποιούνται. Σπίτια παράνομα ξεπετάγονται μέσα σε μια νύχτα. Γειτονιές ολόκληρες φτιάχνονται με κινηματογραφική ταχύτητα. Πλάι στους παλιούς καλλιεργητές έρχονται βιομηχανικοί εργάτες, οικοδόμοι, κλπ. Κάτω από αυτή την πίεση, νέες περιοχές εντάσσονται στο Σχέδιο Πόλεως βιαστικά, χωρίς μελέτες και υποδομές, δημιουργώντας έτσι περαιτέρω προβλήματα. Στα αξιοθέατα της περιοχής περιλαμβάνονται : 

Η Ελιά του Πεισίστρατου, πίσω από την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Λέγεται ότι είναι 2.500 ετών, και ήταν μέρος του αρχαίου ελαιώνα των Αθηνών που έφτανε μέχρι τις παρυφές της Πάρνηθας. Έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο φυσικής ιστορίας.



Ο Ναός των Αγίων Ακινδύνων. Ναϊσκος μεταβυζαντινής περιόδου, ρυθμού Βασιλικής από τα σπάνια έργα αυτής της μορφής.



Ο Εσταυρωμένος. Ναϊσκος μεταβυζαντινής περιόδου, ρυθμού Βασιλικής.

Διαθέτει συνολική έκταση περί τα 320 Ha, από τα οποία η νομοθετημένη έκταση καλύπτει τα 250 Ha. Η μη νομοθετημένη, ωστόσο, είναι δομημένη έκταση και αφορά τις εγκαταστάσεις του στρατιωτικού εργοστασίου (301 Στρατόπεδο Βάσης) και τις εγκαταστάσεις του Ο.Σ.Ε. και του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η δημοτική ενότητα Αγίων Αναργύρων, προσδιορίζεται από τον άξονα Βορρά - Νότου και οριοθετείται ανατολικά από τον οδικό άξονα της Εθνικής Οδού Αθηνών - Λαμίας και δυτικά από τον οδικό άξονα της Λεωφόρου ∆ημοκρατίας. Σχηματοποιείται ορθογώνια, με αναλογία πλευρών 1:6, επιμεριζόμενη σε τρεις οικιστικές λωρίδες, οι οποίες ορίζονται κατά μήκος τριών συγκοινωνιακών αξόνων που διατρέχουν την περιοχή: α) την Εθνική Οδό Αθηνών - Λαμίας, β) τις σιδηροδρομικές γραμμές Αθηνών – Θεσσαλονίκης – Πελοποννήσου, και γ) τη Λεωφόρο ∆ημοκρατίας. Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Σήμερα, η δημοτική ενότητα Αγ. Αναργύρων διαχωρίζεται οικιστικά σε τρεις συνοικίες και οκτώ γειτονιές, η διαμόρφωση των οποίων είναι αποτέλεσμα της ιστορικής εξέλιξης των δημογραφικών, οικονομικών, πολεοδομικών και κοινωνικών στοιχείων της περιοχής. Πρώτο σοβαρό στοιχείο στην όλη εξέλιξη των Αγίων Αναργύρων στάθηκε η κατ΄ αρχήν εγκατάσταση προσφυγικού στοιχείου (κατά το 1922-1923), ενώ οι πρώτες εντάξεις των οικιστικών περιοχών στο σχέδιο πόλης έγιναν μεταξύ του 1927-36. Η συνέχιση εγκατάστασης πληθυσμού στην περιοχή ακολουθείται με, εκ των υστέρων, νέες εντάξεις οικιστικών τμημάτων στο σχέδιο, όπως των διαστημάτων 1966-67, 1968-72, 1980-81 έως και στις μέρες μας. Στη

διάρθρωση

του

οικονομικά

ενεργού

πληθυσμού,

αριθμητικά

κυρίαρχος

εξακολουθεί να παρουσιάζεται ο δευτερογενής τομέας, αλλά με υστέρηση δυναμικής επ' ωφελεία του τριτογενούς, που ουσιαστικά ραγδαία αναπτύχθηκε κυρίως τα τελευταία 15 χρόνια και στη μεγάλη του πλειοψηφία αφορά το εμπόριο (Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Δυτικής Αθήνας, 2012). 4.2.2. ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ Το Καματερό υπήρξε ένα μικρό αγροτικό χωριό μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Μέχρι τότε, κύρια απασχόληση των κατοίκων ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία, ενώ πολλοί εργάζονταν στα κτήματα του «Πύργου Βασιλίσσης». Αλματώδης ήταν η εξέλιξη του Καματερού, δημογραφική και οικιστική, στις επόμενες δεκαετίες: από 783 κατοίκους το 1950 έφθασε στους 3.304 κατοίκους το 1961. Μεταπολεμικά αναπτύχθηκε από την εγκατάσταση εσωτερικών μεταναστών Στο Καματερό καταγράφονται αρχαιολογικά ευρήματα, όπως το αρχαίο τείχος στην κορυφή του υψώματος «Γεροβουνό», τάφοι της Ελληνορωμαϊκής περιόδου και πρόσφατα η ανεύρεση μνημειακών τάφων μεγάλης αρχαιολογικής αξίας, στην περιοχή του κέντρου του ∆.Δ., που αποδεικνύουν ότι η περιοχή κατοικείται από τους ιστορικούς χρόνους. Επίσης πάνω από το Καματερό, από τα σημεία Λόφος και Προφήτης Ηλίας ο επισκέπτης μπαίνει πλέον στο Ποικίλο Όρος, στο οποίο έχουν γίνει εκτεταμένες αναδασώσεις, με σκοπό την οικολογική του ανασυγκρότηση. Χώρος πρασίνου στο Καματερό είναι και το Πάρκο Ειρήνης (wikipedia.org). Το Καματερό είναι πρώην δήμος του πολεοδομικού συγκροτήματος των Αθηνών και εντάσσεται γεωγραφικά στο συγκρότημα των δυτικών προαστίων της πρωτεύουσας. Βρίσκεται στους πρόποδες του Ποικίλου Όρους. Έχει συνολική έκταση περί τα 650 Ha, από τα οποία η νομοθετημένη έκταση καλύπτει περί τα 420 Ha. Η υπόλοιπη, μη νομοθετημένη, έκταση βρίσκεται κύρια έξω, αλλά και μέσα στη δομημένη περιοχή, και μάλιστα διαθέτοντας δόμηση. Από τα 650 Ha που καταλαμβάνει η δημοτική ενότητα του ∆ήμου Καματερού, τα 181 Ha βρίσκονται εκτός του πολεοδομικού ιστού, στο Ποικίλο όρος της οροσειράς του Αιγάλεω. Η περιοχή παρουσιάζει στέρηση από πλευράς τεχνικών υποδομών και δικτύων, κυρίως όσον αφορά το οδικό δίκτυο και το δίκτυο διάθεσης όμβριων. Σοβαρό είναι επίσης το πρόβλημα της

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

έλλειψης

κοινοχρήστων

χώρων

και

χώρων

πρασίνου,

οι

οποίοι

κινδυνεύουν

να

αποχαρακτηρισθούν. Το Κέντρο της ∆ημοτικής Ενότητας Καματερού, όπως είχε σχεδιαστεί στο ΓΠΣ, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο. Στη θέση και με τη μορφή που έχει αναπτυχθεί, είναι πολύ αποδυναμωμένο και κατά συνέπεια δεν έχει τη δυναμική που θα έπρεπε. Σήμερα, λειτουργεί ως τοπικό κέντρο, σε επίπεδο ∆υτικής Αθήνας, καθώς οι λειτουργίες που συγκεντρώνει είναι τοπικού επιπέδου για την εξυπηρέτηση των βασικών αναγκών των κατοίκων. Εξαρτάται από το πολεοδομικό κέντρο του ∆ήμου Αχαρνών, σύμφωνα με τις απόψεις εκείνων που συνέταξαν το ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας, ενώ στην πραγματικότητα επηρεάζεται από το δίπολο κεντρικών λειτουργιών Αγίων Αναργύρων - Ιλίου, με το Ίλιον να αυξάνει διαρκώς το μερίδιό του. Τα κυριότερα προβλήματα στην ανάπτυξη, οργάνωση και λειτουργία της δημοτικής ενότητας Καματερού συνίστανται στα εξής: 

πολύ μεγάλες ελλείψεις σε αστικό πράσινο. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από τα 130 στρ. χώρων πρασίνου που καθόριζε το Γ.Π.Σ., πριν 20 χρόνια, και για πληθυσμό που ξεπεράστηκε από τις εξελίξεις, μόνον τα 20 στρ. έχουν διαμορφωθεί (ποσοστό 15%). Την ανάγκη αυτή την ιεραρχούν και οι κάτοικοι πολύ υψηλά, αφού την αναδεικνύουν σε τρίτο ζήτημα, μετά τα ζητήματα της απομάκρυνσης της χωματερής και της καθαριότητας,



αδιάνοικτο οδικό δίκτυο, σε ποσοστό άνω του 50%, γεγονός που επιτείνει την εικόνα μιας άναρχης κατάστασης στη λειτουργία της πόλης και δεν επιτρέπει και τη βελτίωση άλλων υπηρεσιών, όπως π.χ. της αποτελεσματικής συλλογής απορριμμάτων,



ελλείψεις στην κτιριακή υποδομή των κοινωνικών και πολιτιστικών υπηρεσιών, καθώς και αθλητικών χώρων, αλλά και σχολείων, με τις πιθανότητες για χωρική ισοκατανομή τους σε όλες τις γειτονιές να λιγοστεύουν συνεχώς,



κυκλοφοριακή συμφόρηση και ανεπαρκείς συνθήκες ασφάλειας στην κίνηση πεζών και οχημάτων στο βασικό οδικό δίκτυο που διαπερνά την περιοχή, κυρίως στη λεωφόρο Φυλής.



ανεπαρκή έργα για την λειτουργική ενοποίηση του οικιστικού ιστού, ο οποίος τέμνεται στα δύο από τη διέλευση της σιδηροδρομικής γραμμής,



υψηλές πυκνότητες στην περιοχή του παλαιού εγκεκριμένου σχεδίου, σε συνδυασμό με την μεγάλη κατάτμηση στη γη και το σχετικό κορεσμό, με βάση τον υψηλό Συντελεστή

∆όμησης

του

1,6,

παρουσία

ζωνών,

που

χρήζουν

ιδιαίτερου

προγράμματος ανάπλασης μέσα στον οικιστικό ιστό, με έμφαση στους θύλακες, γεγονός που εντείνει τις ανισότητες μέσα στην ίδια την δημοτική ενότητα και την έλλειψη κοινωνικής και χωρικής συνοχής, 

η κακή εικόνα του δημόσιου χώρου, η υποβαθμισμένη αισθητική του κτιριακού αποθέματος, κ.ά.,

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



οι ανεπάρκειες στη διέξοδο των κατοίκων προς την περιαστική ζώνη του Ποικίλου Όρους. (∆ημος Αγίων Αναργύρων – Καματερού, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 20122014, Σχέδιο, 16/11/2011). 4.2.3.

ΚΛΙΜΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Η αποψίλωση του Όρους Αιγάλεω και του Ποικίλου Όρους, η έλλειψη σημαντικών επιφανειών πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αγίων Αναργύρων - Καματερού, εξαιρουμένου του Μητροπολιτικού Πάρκου Αντώνης Τρίτσης, η πυκνή δόμηση και η αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση, συμβάλλουν σημαντικά στην επιβάρυνση των βιοκλιματικών συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή. Η απογύμνωση του όρους Αιγάλεω και η λειτουργία του ως θερμοσυσσωρευτής (λόγω των πετρωμάτων

του), οδηγούν

στην αύξηση

της

θερμοκρασίας και την υπερθέρμανση της Δυτικής Αθήνας, εντείνοντας έτσι το φαινόμενο της «θερμικής αστικής νησίδας». Το ανάγλυφο της περιοχής, ο προσανατολισμός της και ο προσανατολισμός των δρόμων, η κλίση των εδαφών και η ταχύτητα και κατεύθυνση του ανέμου καθορίζουν την θερμοκρασία του αέρα, που αποτελεί το σημαντικότερο κλιματολογικό στοιχείο για την κλιματική κατάταξη μιας περιοχής. Η ευρύτερη περιοχή παρουσιάζει ομαλές κλίσεις, εκτός από τα τμήματα που εφάπτονται του Όρους Αιγάλεω και του Ποικίλου Όρους. Η κατεύθυνση των δρόμων ακολουθεί την κατεύθυνση από Β – ΒΔ, προς Ν και από Δ προς Α, στην κατεύθυνση των επικρατούντων ανέμων (κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους), συμβάλλοντας έτσι στον καλύτερο αερισμό της περιοχής. Οι υψηλότερες τιμές ανέμων εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες, χωρίς όμως να ξεπερνούν τα 6 Μποφώρ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμβολή των γειτονικών ορεινών όγκων, παρόλο που δεν έχουν πυκνή βλάστηση, καθώς και η ύπαρξη του Μητροπολιτικού Πάρκου Αντώνης Τρίτσης, βοηθούν στην διατήρηση της θερμοκρασίας σε φυσιολογικά επίπεδα και την μειωμένη εμφάνιση ακραίων θερμοκρασιών, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, και ιδιαίτερα στο άμεσο περιβάλλον των χώρων αυτών. Mε βάση τα στοιχεία των πλησιέστερων μετεωρολογικών σταθμών του Τατοΐου, της Νέας Φιλαδέλφειας και του Βοτανικού, το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από ασθενές ως έντονο θερμομεσογειακό, με ξηρό και θερμό καλοκαίρι και ήπιους και βροχερούς χειμώνες. Οι θερμοκρασιακές διακυμάνσεις της ευρύτερης περιοχής δεν κινούνται σε ακραία επίπεδα, σε σχέση με το τυπικό κλίμα του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Από τα κλιματολογικά δεδομένα του σταθμού της Νέας Φιλαδέλφειας, που βρίσκεται πλησιέστερα στον εξεταζόμενο δήμο, παρατηρούμε ότι η υψηλότερη μέση μηνιαία θερμοκρασία που καταγράφεται είναι στους 28 οC τον Ιούλιο, ενώ τον Ιανουάριο καταγράφεται η χαμηλότερη στους 8,7 oC. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι κατά τη τελευταία δεκαετία παρατηρούνται ανοδικές αποκλίσεις των μέσων θερμοκρασιών από τις κανονικές τιμές τους.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Το ύψος βροχόπτωσης στην ευρύτερη περιοχή δεν κινείται σε ακραία όρια, εκτός από ορισμένα ακραία φαινόμενα, που είναι γενικότερα για όλο το λεκανοπέδιο της Αττικής. Γενικά παρατηρούνται ικανοποιητικά ύψη υετού καθ΄ολη τη διάρκεια του έτους, εκτός από την καλοκαιρινή περίοδο, που γενικότερα δεν είναι αναμενόμενα μεγάλα ύψη βροχής. Πλημμυρικά φαινόμενα δεν παρατηρούνται συχνά, εκτός από ακραίες περιπτώσεις. Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, υψηλές τιμές σχετικής υγρασίας παρατηρούνται κυρίως τους χειμερινούς και φθινοπωρινούς μήνες (της τάξεως του 60 – 85 %), που σε συνδυασμό με την μέση μέγιστη θερμοκρασία (15 – 25 °C) δεν προκαλούν προβλήματα δυσφορίας. Την κρίσιμη περίοδο του καλοκαιριού (θερμοκρασία της τάξεως 30 – 40 °C), η σχετική υγρασία κυμαίνεται στα πλαίσια του 28 – 48 %, τιμές που επίσης δεν προκαλούν μεγάλη αίσθηση δυσφορίας. (Δ. Ιωάννου, 2012) 4.2.4.

ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ

Στα πλαίσια των κατευθύνσεων του Ρυθμιστικoύ Σχεδίου Αθηνών (Ρ.Σ.Α.), με το Ν. 1515/1985, καταρτίστηκαν τα Γ.Π.Σ., βάσει των οποίων καθορίστηκαν οι χρήσεις γης αλλά και οι προγραμματισμοί έργων σε κοινωνική και τεχνική υποδομή, καθώς επίσης προσδιορίστηκαν οι περιοχές οικιστικών επεκτάσεων, συμπεριλαμβανομένων των αυθαιρέτων συγκεντρώσεων κτισμάτων. Με το Ν. 4277/2014 (Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας / Αττικής (ΡΣΑ) 2021), ο Δήμος Αγίων Αναργύρων – Καματερού εντάσσεται στην χωρική ενότητα Αθήνας – Πειραιά, και πιο συγκεκριμένα στην χωρική υποενότητα Δυτικής Αθήνα (βλ. Εικ. 4.2.4.α. ΟΡΣΑ 2021 / ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ), για την οποία προβλέπεται - στο άρθρο 9 - ότι «διατηρείται και ενισχύεται ο χαρακτήρας της, ως περιοχής κυρίως κατοικίας, µε παράλληλη στήριξη της παραγωγικής βάσης. Προωθείται η αναζωογόνηση των περιοχών που παρουσιάζουν προβλήματα αστικής υποβάθμισης, κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς επίσης και η αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος. Προτεραιότητα αποτελεί η χωροθέτηση υποδομών υγείας, περίθαλψης και πρόνοιας, όπως επίσης και η διαδημοτική σύνδεση των δήμων της, με ΜΜΜ». Οι χρήσεις γης που καθορίζονται για τον ενοποιημένο Δήμο, είναι εκείνες που αναφέρονται στα Γ.Π.Σ. που καταρτίστηκαν την δεκαετία του ’80, δεδομένου ότι δεν έχουν καταρτιστεί νεότερα. Πιο συγκεκριμένα, για την δημοτική ενότητα των Αγίων Αναργύρων ισχύει το Γ.Π.Σ. που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 518/Δ/89, ενώ για την δημοτική ενότητα του Καματερού εκείνο που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 542/Δ/88 (βλ. Εικ. 4.2.4.β. Γ.Π.Σ. Δήμου Αγίων Αναργύρων - Καματερού). Τα βασικά σημεία που προβλέπει το Γ.Π.Σ., για τις χρήσεις γης και την πολεοδομική οργάνωση, όσον αφορά το περιβάλλον, προτείνεται η δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου (με παράλληλη δημιουργία χώρου πρασίνου) στο Γεροβουνό αλλά και θέσπιση ζώνης προστασίας στον ορεινό όγκο του Αιγάλεω. Σχετικά με τους ελεύθερους χώρους αναφέρεται, ότι το Γ.Π.Σ. καθόριζε 13,83 Ha συνολικής έκτασης υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων (παιδικές χαρές, αθλοπαιδιές, πλατείες, Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

κοινόχρηστο πράσινο). Οι χώροι πρασίνου αποτελούσαν συνολικά 7 Ha. Σήμερα, μόνο 2 Ha (σχεδόν το 15%) έχουν διαμορφωθεί σε πράσινους χώρους. Αναφορικά με τις χρήσεις γης του δημοτικού διαμερίσματος των Αγίων Αναργύρων καταγράφεται το πλαίσιο περιεχομένου γης γενικής κατοικίας, με αποτέλεσμα να υπάρχει διασπορά διαφόρων λειτουργιών, ενώ εγκαταστάσεις ασύμβατες με την αστική δομή που, επιπλέον, βρίσκονται σε κεντρικές περιοχές. Γενικά εκτός της κατοικίας καταγράφονται χρήσεις εμπορίου, διοίκησης, βιομηχανίας, ειδικών χρήσεων (στρατόπεδο, νεκροταφείο) και κοινωνικού εξοπλισμού, που όμως καταγράφεται ως ελλιπής και δεδομένου ότι είναι διάσπαρτες μέσα στον οικιστικό ιστό δεν στοιχειοθετούν ούτε οργανωμένες ζώνες, ούτε ολοκληρωμένα κέντρα (βλ. Εικ. 4.2.4.γ. Χρήσεις γης του Δήμου Αγίων Αναργύρων – Καματερού). Το σημερινό υπό ανάπτυξη ακόμα, κέντρο των Αγίων Αναργύρων, γραμμικά αναπτυγμένο κατά μήκος των κυριοτέρων οδικών αξόνων, τείνει να ενοποιηθεί με το αντίστοιχο κέντρο του γειτονικού Ιλίου, καλύπτει λειτουργίες τοπικού, λιανικού (μη εξειδικευμένου) εμπορίου και περιορισμένης δημόσιας διοίκησης. Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά, η εικόνα της πολεοδομικής οργάνωσης παρουσιάζεται σαν ένα ανοργάνωτο, ανορθολογικό δίκτυο κυκλοφοριακών αξόνων με διάσπαρτες, κατά μήκος του, χωροθετημένες λειτουργίες Η περιοχή σήμερα εμφανίζεται εγκλωβισμένη από τις γύρω κτισμένες περιοχές, χωρίς δυνατότητα επέκτασης. Η ισχύουσα επιτρεπόμενη κάλυψη κυμαίνεται από 40%-70% και ο ισχύων συντελεστής δόμησης έως 1,68. Το απόθεμα κάλυψης, σε σχέση με την πραγματοποιημένη δόμηση είναι σχετικά μικρό, αλλά με έντονες διαφοροποιήσεις από το κέντρο προς τις ακραίες περιοχές. Η ποιοτική κατάσταση των κτιρίων κρίνεται γενικά από μέτρια, ως καλή (Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Δυτικής Αθήνας, 2012). Το Καματερό, εκτός από το κέντρο του, δεν εμφανίζει συγκροτημένη οικιστική δομή. Η ισχύουσα επιτρεπόμενη κάλυψη κυμαίνεται από 60-70% και ο θεσμοθετημένος συντελεστής δόμησης είναι 1,6. Σήμερα το απόθεμα κάλυψης και δόμησης είναι ακόμα από τα μεγαλύτερα στο λεκανοπέδιο και η ποιότητα των κτιρίων κρίνεται γενικά μέτρια. Η υπογειοποίηση του κεντρικού ρέματος της Εσχατιάς και η διαμόρφωση του χώρου υπεράνω του ρέματος αλλάζουν την όψη της πόλης. Αναφορικά με τις χρήσεις γης στην Δημοτική Ενότητα του Καματερού, καταγράφεται στην πλειοψηφία τους εκείνη της γενικής κατοικίας, που για τις εκτός κέντρου περιοχές, ουσιαστικά λειτουργεί ως αμιγής κατοικία. Παράλληλα υπάρχουν ελάχιστες βιομηχανίες και πολλές βιοτεχνίες, κυρίως υπό την έννοια των συνεργείων αυτοκινήτων, που εντοπίζονται κυρίως εκτός κέντρου, στους βασικούς άξονες που συνδέουν το Καματερό με τους γειτονικούς δήμους. Η περιοχή καθίσταται προσβάσιμη μέσω της Λεωφόρου Φυλής που ενώνει την Αθήνα με τη Δυτική Αττική.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 4.2.4.α. ΟΡΣΑ 2021 / Χωρικές Ενότητες (πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

Εικ. 4.2.4.β.

Γ.Π.Σ. Δήμου Αγίων Αναργύρων - Καματερού

(πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

Η αναλογία των ελεύθερων χώρων ανά κάτοικο, εκτιμάται σε 3,7 τ.μ./κάτοικο. Αναφορικά με άλλες πόλεις, σημειώνεται ότι ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει 2,6 τ.μ./κατ., ενώ η Θεσσαλονίκη 2,7. Άλλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις, όπως το Λονδίνο, το Παρίσι και η Ρώμη διαθέτουν 9, 8,5 και 9 τ.μ./κατ. Αντίστοιχα (www.minenv.gr, 2004). Όπως ειπώθηκε και παραπάνω, η κυρίαρχη χρήση στον εξεταζόμενο Δήμο είναι η κατοικία (γενική κατοικία). Οι περισσότερες δραστηριότητες του λιανικού εμπορίου είναι εγκατεστημένες στο κέντρο, κατά μήκος των βασικών αξόνων. Σε γενικές γραμμές μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετούνται επαρκώς οι δραστηριότητες του λιανεμπορίου, οι οποίες όμως, είναι τοπικού επιπέδου και καλύπτουν τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού. Οι ελλείψεις εντοπίζονται σε υπερτοπικές λειτουργίες. Πρέπει να σημειωθεί, ότι τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί μεγάλα εμπορικά κέντρα, υπερτοπικού χαρακτήρα, κατά μήκος των μεγάλων αξόνων που οδηγεί σε ανατροπή των δεδομένων, γύρω από το λιανεμπόριο και την εμπορική δυναμική των δήμων. Αυτό σημαίνει την αριθμητική συρρίκνωση του λιανεμπορίου και την μεγεθυνόμενη εξάρτηση των δήμων από τα κέντρα αυτά.

Εικ. 4.2.4.γ

Χρήσεις γης του Δήμου Αγίων Αναργύρων - Καματερού

(πηγή: Τεχνική Υπηρεσία Δήμου Αγίων Αναργύρων – Καματερού, 2018) Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Όσον αφορά την εκπαίδευση, τα κτίρια της είναι διάσπαρτα σε όλη την έκταση του Δήμου. Οι χώροι πρασίνου, εκτός από το Μητροπολιτικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης», στον Δήμο Ιλίου (για το οποίο θα γίνει ειδική αναφορά στην συνέχεια) και από το περιαστικό άλσος στους πρόποδες του Ποικίλου Όρους, γενική διαπίστωση είναι η σημαντική έλλειψη σε κοινόχρηστους χώρους μέσα στον αστικό ιστό, όπου εντοπίζονται διάσπαρτες νησίδες, πεζόδρομοι και πλατείες, μη σημαντικής έκτασης και σε αποστάσεις τέτοιες μεταξύ τους, που δεν συνιστούν σε καμία περίπτωση κάποιο υποτυπώδες δίκτυο πρασίνου. 4.2.5. ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ - ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου, παρατηρείται έλλειψη στις βασικές περιβαλλοντικές ενότητες (πάρκα και άλση). Στους υφιστάμενους υπαίθριους χώρους πρασίνου κυριαρχεί το στοιχείο της βλάστησης, του χώματος και των μειωμένων τεχνητών διαμορφώσεων. Σημαντικό πλεονέκτημα της περιοχής αποτελεί η γειτνίαση της με το Μητροπολιτικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης». Όσον αφορά τους υπαίθριους κοινόχρηστους χώρους παρατηρείται μια σχετική επάρκεια (όσον αφορά πλατείες και παιδικές χαρές) βάσει της ελληνικών πολεοδομικών σταθεροτύπων. Σημαντικά

ζητήματα

αναδεικνύονται

σχετικά

με

την

«φτωχή»

σχεδιαστικά

και

περιβαλλοντικά - ποιότητα, τις άστοχες επιλογές χωροθέτησης και την μη ολοκλήρωση του Σχεδίου Πόλεως επί εδάφους, με αποτέλεσμα την ελλιπή ύπαρξη υπαίθριων χώρων και χώρων πρασίνου, βάσει των προδιαγραμένων στα υφιστάμενα ΓΠΣ.

Εικ. 4.2.5.α

Οι χώροι πρασίνου του Δήμου Αγίων Αναργύρων - Καματερού

(ιδία επεξεργασία, 2018, σε υπόβαθρο από http://gis.epoleodomia.gov.gr) Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Αναφορικά με τη βλάστηση που υπάρχει στην περιοχή, πρέπει να ειπωθεί ότι οι ζώνες που εμφανίζουν πυκνή βλάστηση, είναι η παραρεμάτια περιοχή της Εσχατιάς, η περιοχή εκατέρωθεν των σιδηροδρομικών γραμμών, το Πάρκο Ειρήνης στον Άτταλο και κάποιες περιαστικές ζώνες που βρίσκονται στο Ποικίλο. Αναγκαία είναι η αναφορά στα περιβαλλοντικά προβλήματα που εντοπίζονται, στο σύνολο του Δήμου, από την άποψη της χωρικής οργάνωσης: 

Οι παρακηφίσιες περιοχές, που κατά πλειοψηφία είναι γενικής κατοικίας, λόγω ηχορύπανσης και του μεγάλου κυκλοφοριακού φόρτου της οδού Λ. Κατσώνη. Επίσης, οι καταπατήσεις που έχουν γίνει σε εκτάσεις κατά μήκος του ποταμού, ιδιοκτησίας ΕΥΔΑΠ, από οχλούσες χρήσεις (συνεργεία αυτοκινήτων, σιδηρουργία).



Η περιβάλλουσα περιοχή του στρατοπέδου 301.



Οι περιοχές κατά μήκος του σιδηροδρομικού άξονα – εξυπηρετεί ανάγκες τόσο του εθνικού δικτύου όσο και του προαστιακού σιδηρόδρομου – και κυρίως μετά την απόφαση μη υπογειοποίησής του. Αυτήν την απόφαση την ακολούθησε η αποψίλωση του, παράλληλου με τον άξονα, πράσινου δικτύου, λόγω της διαπλάτυνσης του δικτύου για τις νέες ανάγκες του άξονα, και τη διχοτόμηση του δήμου με την ανέγερση «τοίχους» που απομονώνει τον άξονα από τον αστικό ιστό. Το τελευταίο, έχει ως αποτέλεσμα την αισθητική υποβάθμιση και τα προβλήματα που δημιουργούντα (κοινωνικά, κυκλοφοριακά, οικονομικά) με την κατάργηση της πλειονότητας των εγκάρσιων τομών.



Οι παραρεμάτιες περιοχές, στην περιοχή του Καματερού, κατά μήκος του σιδηροδρομικού άξονα (Δ. Ιωάννου, 2012).

Σε

περιβαλλοντικό

επίπεδο,

συνεπώς,

σε

επίπεδο

σχεδιασμού

είναι

αναγκαίο

να

αντιμετωπισθούν τα κάτωθι: 1.

Το σημαντικό έλλειμμα ύπαρξης ελεύθερων χώρων και πρασίνου.

Ο έντονος κυκλοφοριακός φόρτος, ο οποίος εκτονώνεται αποσπασματικά μέσα από τις γειτονιές.

Η αέρια ρύπανση από την κυκλοφορία αυτοκινήτων κάθε μεγέθους και ηχορύπανση, ιδιαίτερα στο κέντρο και κατά το μήκος των κύριων οδικών αξόνων.

Οι πιθανές απαλλοτριώσεις χώρων για χρήση πρασίνου, έτσι ώστε να προσεγγιστεί ο προβλεπόμενος σχεδιασμός, κατά το ισχύον Γ.Π.Σ.

Η απελευθέρωση του χώρου του 301 Στρατιωτικού Εργοστασίου Βάσης, έκτασης περίπου 22 ha και πολύπλευρη αξιοποίηση αυτού (χώρος στάθμευσης, πάρκο πρασίνου κ.ά.).

Η ενεργός προστασία του πευκώνα, παραπλεύρως του 301 Στρατιωτικού Εργοστασίου Βάσης.

Παραχώρηση στο ∆ήμο και περιβαλλοντικά αποδεκτή αξιοποίηση του χώρου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Η διερεύνηση μεταφοράς του υπάρχοντος νεκροταφείου, από τον οικιστικό ιστό της πόλης, σε νέα περιοχή, σύμφωνα με την πρόταση του Γ.Π.Σ. 1985, στα όρια των ∆ήμων Ιλίου και Καματερού (δημιουργία διαδημοτικού νεκροταφείου).

Η ανάπτυξη του Μητροπολιτικού Πάρκου «Αντώνης Τρίτσης», ως υπερτοπικού πόλου πρασίνου και αναψυχής, σε συνεργασία με τους όμορους δήμους, κάτι που έχει αρχίσει ήδη να δρομολογείται το τελευταίο διάστημα, αλλά χρήζει εντονότερων προσπαθειών.

10.

Η ανάπτυξη του Ποικίλου Όρους, ως εναλλακτικού υπερτοπικού πόλου πρασίνου – αναψυχής, σε συνεργασία με τους όμορους δήμους (Μ. Δανάκος, 2012).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

4.3.

O ΔΗΜΟΣ ΦΥΛΗΣ

4.3.1. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ο Δήμος Φυλής είναι δήμος της περιφέρειας Αττικής που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Προέκυψε από τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Φυλής, Άνω Λιοσίων και Ζεφυρίου. Η έκταση του νέου Δήμου είναι 10.912 Ha και ο πληθυσμός του 46.150 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Σε σχέση με το 2001, ο πληθυσμός του Δήμου Φυλής αυξήθηκε κατά 20,71%. Η πυκνότητα πληθυσμού του ενοποιημένου Δήμου ανέρχεται στους 422 κατ./τ.χλμ. και έκταση του οικιστικού ιστού στα 1.210 Ha, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έδρα του είναι τα Άνω Λιόσια. Ο Δήμος Φυλής συνορεύει δυτικά με το Δήμο Ασπροπύργου, νότια με τους Δήμους Πετρούπολης, Ιλίου και Αγίων Αναργύρων – Καματερού, ανατολικά με το Δήμο Αχαρνών, ΒΔ με το Δήμο Τανάγρας και ΒΑ με το Δήμο Ωρωπού.

Εικ. 4.3.1..α.

Ο Δήμος Φυλής

(πηγή : google maps, 2017) Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Ο Δήμος Φυλής συστάθηκε για πρώτη φορά το 1840. Μέχρι τότε η περιοχή του δήμου ανήκε στον δήμο Αχαρνών, με έδρα την Χασιά. Το 1912 το μεγαλύτερο τμήμα του δήμου Φυλής αποτέλεσε την νεοσύστατη κοινότητα Χασιάς και την μετέπειτα κοινότητα Φυλής. Το 1990 η κοινότητα Φυλής αναγνωρίστηκε σε δήμο, με συνολική έκταση 6.930 Ha και πληθυσμό 13.013 κατοίκους (2001), που τελικά, με την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης, συνενώθηκε με τους δήμους Άνω Λιοσίων και Ζεφυρίου σχηματίζοντας τον νέο διευρυμένο δήμο Φυλής (wikipedia.org). Η Δ.Ε. της Φυλής, παρόλο που είναι η μεγαλύτερη σε έκταση των τριών δημοτικών ενοτήτων που αποτελούν τον ενιαίο Δήμο Φυλής (καταλαμβάνει το 63% επί της συνολικής έκτασης του Δήμου), παρουσιάζει τα μικρότερα ποσοστά πληθυσμού, με μόλις το 8,5% των κατοίκων του Δήμου να κατοικεί στην Φυλή. Η Δ.Ε. Άνω Λιοσίων είναι η δεύτερη σε έκταση ενότητα του Δήμου, με έκταση που καλύπτει περίπου το 1/3 της συνολικής επιφάνειας του Δήμου Φυλής και με πυκνότητα πληθυσμού, περίπου 742 κατοίκους/τ.χλμ. Είναι η πολυπληθέστερη Δ.Ε., με πληθυσμό που αποτελεί το 72% του πληθυσμού του Δήμου. Η Δ.Ε. Ζεφυρίου έχει την μικρότερη έκταση από τις τρεις δημοτικές ενότητες του Δήμου, με επιφάνεια μόλις 1,5 τ.χλμ., παρουσιάζοντας όμως εξαιρετικά μεγάλες τιμές στην πυκνότητα πληθυσμού (5.137 κάτοικοι/τ. χλμ., επί της συνολικής επιφάνειας του Δήμου), ενώ ο πληθυσμός της Δ.Ε. αποτελεί το 19,5% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Φυλής. (ΑΣΔΑ, 2012) 4.3.2. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Στα όρια του Δήμου Φυλής βρίσκεται και μεγάλο τμήμα του ορεινού όγκου της Πάρνηθας, στον οποίο οι επιτρεπόμενες χρήσεις και διαδρομές καθορίζονται από το ΠΔ περί «Καθορισμού Ζωνών προστασίας του ορεινού όγκου Πάρνηθας» (ΦΕΚ 336/Δ/24-07-2007, ΦΕΚ 619Δ/19-12-2008), τα χαρακτηριστικά του οποίου έχουν ήδη αναλυθεί στο κεφάλαιο 4.1.2. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι, σύμφωνα με το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης Δήμου Φυλής» (ΑΣΔΑ, 2012), μεταξύ των περιβαλλοντικών πιέσεων που δέχεται ο Δήμος, είναι: 

Η σημαντική υποβάθμιση του τοπίου και του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, από άποψη θορύβου, σκόνης και αέριων ρύπων, από την λειτουργία του ΧΥΤΑ, σε ακτίνα μικρότερη των 500μ. (για την περιοχή άνω Λιοσίων και Φυλής)



Η απειλή ρύπανσης, από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις (για την περιοχή άνω Λιοσίων και Φυλής)



Οι καταστροφές και οι κίνδυνοι εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων, λόγω της πυρκαγιάς στην Πάρνηθα του 2007 (κυρίως για την περιοχή της Φυλής).

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

4.3.3. ΚΛΙΜΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Το κλίμα της περιοχής του Δήμου Φυλής δεν διαφέρει από εκείνο που περιγράφηκε ήδη στο κεφάλαιο 4.2.3., για τον Δήμο Αγίων Αναργύρων – Καματερού. 4.3.4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Ο Δήμος Φυλής, βάσει του νέου ΡΣΑ 2021, εντάσσεται στην χωρική ενότητα του Θριασίου, το οποίο θα έχει εξειδίκευση στην μεταποίηση. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης, στην διαμόρφωση της «ταυτότητας» του Δήμου η χωροθέτηση εντός των ορίων του, των χώρων διαχείρισης των απορριμμάτων της Αττικής. Στη Δ.Ε. Φυλής δεν υπάρχουν μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Παρόλα αυτά υπάρχουν διάσπαρτες βιοτεχνικές μονάδες στον οικιστικό ιστό. Στη Δ.Ε. Άνω Λιοσίων, οι μονάδες που υπάρχουν, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, είναι μικρού, οικογενειακού σχεδόν χαρακτήρα, χωρίς μεγάλο αριθμό απασχολουμένων. Στην περιοχή του Αγίου Νικολάου υπάρχει σημαντική συγκέντρωση βιοτεχνιών οικογενειακού χαρακτήρα. Κατά μήκος της λεωφόρου Μεγάλου Αλεξάνδρου, που οδηγεί στην Ο.Ε.Δ.Α. Δυτικής Αττικής, υπάρχουν μικρού μεγέθους βιοτεχνίες, ενώ λειτουργούν και μάντρες που ασχολούνται με την εκμετάλλευση των απορριμμάτων. Από το πρώτο ΡΣΑ (Ν.1515/1985 ΦΕΚ 18Α/18-02-1985) προβλέπεται η δημιουργία σημαντικού οδικού κόμβου στην περιοχή, με την κατασκευή βασικού οδικού άξονα (την μετέπειτα Αττική Οδό) και του προαστιακού τρένου. Στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) Ζεφυρίου (ΦΕΚ 1213Δ/30-12-1986 – ΦΕΚ 673Δ /15-071987) προβλέπεται η σύνδεση του αστικού ιστού με το νέο οδικό άξονα (Αττική Οδός), καθώς και η αναγκαιότητα προστασίας των ρεμάτων της Εσχατιάς, των Λιοσίων και Εσπειρίδων. Στο ΓΠΣ Άνω Λιοσίων (ΦΕΚ 829Δ/31-08-1987) προβλέπεται η δημιουργία δυο επιπλέον ΒΙΟΠΑ (το ένα δυτικά της Ζωφριάς κι ένα δυτικά του Αγίου Νικολάου), με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών της περιοχής, καθώς και η δημιουργία του Πάρκου Πόλης, που προσφέρεται για την ανάπτυξη θεματικού πάρκου. Με τα μεγάλα συγκοινωνιακά έργα (Αττική Οδός, Προαστιακός, ΟΣΕ), που πραγματοποιήθηκαν στη περιοχή πολλές εταιρείες επέλεξαν να εγκατασταθούν στα βιοτεχνικά πάρκα των Άνω Λιοσίων. Ακόμα, στο ΓΠΣ του 1987, προβλέπεται η σταδιακή ελάφρυνση της χωματερής Άνω Λιοσίων,

με τελικό στόχο την απομάκρυνσή της από τον δήμο. Ο Ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207Α/07-10-1999) ορίζει, μεταξύ άλλων, τις ζώνες προστασίας του όρους Αιγάλεω (που καλύπτουν και περίπου 9 τ.χλμ. εντός των ορίων του δήμου) και προβλέπει ζώνη 1,76 τ.χλμ ως Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), που γειτνιάζει με τους μη λειτουργούντες πια ΧΥΤΑ Ι και ΙΙ Άνω Λιοσίων (1973-1997) και τον ΧΔΑ Άνω Λιοσίων.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 4.3.4.α.

Ο αποκαταστημένος Χώρος Διάθεσης Απορριμμάτων Άνω Λιοσίων (08/2008) (πηγή: Γ. Ραφτόπουλος, 2012)

Εικ. 4.3.4.β.

ΓΠΣ Άνω Λιοσίων

(πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, www. http://geodata.gov.gr/organization/orsa) Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Η σημερινή επιφάνεια του ΧΥΤΑ είναι περίπου 1.000 στρέμματα και χωρίζεται σε δύο φάσεις. Η Α΄ φάση (τμήμα) έχει έκταση περίπου 364 στρέμματα κι εκτιμάται ότι η διάρκεια ζωής του εξαντλείται, πλέον. Η Β΄ φάση, έκτασης 360 στρεμμάτων, έχει σήμερα υπόλοιπο ζωής περίπου 1,5 έτος, το οποίο θα αυξηθεί σε 3-3,5 χρόνια με την προσθήκη του νέου κυττάρου. Πάντως, η διάρκεια ζωής του ΧΥΤΑ Φυλής παραμένει αδιευκρίνιστη. Ο Ν. 3164/2003 (ΦΕΚ 176Α/02-07-2003, Αρθρ. 3) προβλέπει την δημιουργία εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης υπολειμμάτων από τις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων Δυτικής Αττικής, στην θέση του Λατομείου Μουσαμά. Διάφορα ΠΔ και ΚΥΑ καθορίζουν ζώνες προστασίας (ζώνες προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας και ΖΕΑ) εντός των ορίων του Δήμου (συνολικά επιφάνεια σχεδόν 78 τ.χλμ, ήτοι περίπου το 70% της συνολικής επιφάνειάς του).

Εικ. 4.3.4.γ.

Χρήσεις Γης Δήμου Φυλής (πηγή: ΑΣΔΑ, 2012)

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Τέλος, το ΡΣΑ 2021 προβλέπει, αναφορικά με τον Δήμο Φυλής: 

Την δυνατότητα ανάπτυξης φυσιολατρικού τουρισμού, στο πλαίσιο του «Πράσινου τόξου ανάδειξης των ορεινών όγκων της Αττικής» (Γερανείων, Πατέρα, ορεινών όγκων της βόρειας Αττικής και κυρίως της Πάρνηθας), ως αδιάκοπης συνέχειας πρασίνου, που ξεκινά από τον Σαρωνικό και τον Κορινθιακό κόλπο και καταλήγει στον Ευβοϊκό. Επίσης, προβλέπεται η ενίσχυση των θυλάκων και ζωνών γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής.

Εικ. 4.3.4.δ.

ΡΣΑ 2021 - ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

(πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)



Την δημιουργία νέων δραστηριοτήτων, με ενσωμάτωση προηγμένης τεχνολογίας, στο πλαίσιο «εφαρμογής του Περιφερειακού σχεδιασμού, για την διαχείριση των απορριμμάτων».



Την αναβάθμιση των ΒΙΟΠΑ, στο πλαίσιο της οργάνωσης «Ισχυρού αναπτυξιακού /επιχειρηματικού πόλου του δευτερογενούς τομέα, χονδρεμπορίου και διαμετακομιστικού εμπορίου στον Ασπρόπυργο».



Την αξιοποίηση του Πάρκου Πόλης, με την δημιουργία ενός πάρκου πιλοτικών εφαρμογών, για κτίρια μηδενικής κατανάλωσης και βιοκλιματικές παρεμβάσεις στον ελεύθερο χώρο, στο πλαίσιο της «επιδίωξης για δημιουργία οικο-βιομηχανικών πάρκων, με έμφαση στην καινοτομία και στην πράσινη ανάπτυξη».



Την ανάδειξη δράσεων και δομών που συνδέονται με το ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον, στο πλαίσιο των «Ιστορικών –πολιτιστικών διαδρομών της Αττικής».

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 4.3.4.ε.

ΡΣΑ 2021 – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΤΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

(πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας)

4.3.5. ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΦΥΛΗΣ Σύμφωνα με το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης Δήμου Φυλής» (ΑΣΔΑ, 2012), οι Κοινόχρηστοι Χώροι του Δήμου Φυλής είναι: 

550 στρ. (ήτοι το 4,8% της συνολικής επιφάνειας του δήμου) Χώροι αστικού πράσινου – Πλατείες – Παιδικές χαρές.



210 στρ. (ήτοι το 1,8% της συνολικής επιφάνειας του δήμου) Οργανωμένοι χώροι εγκαταστάσεων αναψυχής και αθλητισμού.



250 στρ. (ήτοι το 2,2% της συνολικής επιφάνειας του δήμου) Θεματικά πάρκα.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 4.3.5.α.

Χρήσεις Γης Δήμου Φυλής (πηγή: ΑΣΔΑ, 2012)

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΧΩΡΩΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΟΥΝ ΣΕ

ΔΙΚΤΥΟ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ Βάσει των Πολεοδομικών Σταθεροτύπων, που θεσπίστηκαν στο Φ.Ε.Κ. 285/5-3-2004, διαχωρίζουμε τους χώρους πρασίνου που θα εξεταστούν για τις ανάγκες της μελέτης, σε: 

Βασικές Περιβαλλοντικές Ενότητες: Πάρκα, Άλση (επιφάνειας > 5.000 (0,5 Ha) τ.μ.)



Συμπληρωματικές Περιβαλλοντικές Ενότητες: Πλατείες, Ανοιχτοί Χώροι Πρασίνου (επιφάνειας <5.000 (0.5 Ha) τ.μ), Πεζόδρομοι, Ποδηλατόδρομοι κ.α.

Οι χώροι που παρουσιάζονται στην συνέχεια είναι εκείνοι οι χώροι που εντοπίστηκαν σε μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής και αξιολόγησης τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στην πορεία του σχεδιασμού και της δημιουργίας του τελικού masterplan δεν θα μπορούσαν να ενταχθούν και χώροι που θα εντοπιστούν κατά την διαδικασία αυτή.

5.1.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ (Πάρκα, Άλση)

5.1.1. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Για την παρουσίαση των χώρων πρασίνου του Δήμου Αθηναίων, που μπορούν να ενταχθούν στο εν δυνάμει Δίκτυο των Πράσινων Διαδρομών που εξετάζει η παρούσα, αντλήθηκαν στοιχεία από το Τμήμα Σχεδιασμού Τεκμηρίωσης & Προγραμματισμού, της Διεύθυνσης Πρασίνου & Αστικής Πανίδας του Δήμου, καθώς επίσης και από τα στοιχεία που παρουσίασε το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π., στο ερευνητικό πρόγραμμα «Προστασία και αναβάθμιση των χώρων πρασίνου στην μητροπολιτική Αθήνα», που πραγματοποιήθηκε το 2010. Η μελέτη κατέγραψε το σύνολο των ελεύθερων χώρων, υπερτοπικής και μητροπολιτικής εμβέλειας. 5.1.1.α.

1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Στο 1ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Λόφος Λυκαβηττού Πεδίον του Άρεως Άλσος Ιλισίων Εθνικός Κήπος Ζάππειο Λόφος του Στρέφη Πάρκο Ελευθερίας Πάρκο Ριζάρη Άλσος Ευαγγελισμού

37 23 15 15,8 12,6 4,2 3 1,1 1,1

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

5.1.1.β.

2ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Λόφος Αρδηττού Άλσος Παγκρατίου Λόφος Αγίου Ιωάννη Πάρκο Μητρόπουλου Λόφος Λαμπράκη Πολυκατοικίες Αγίου Σώστη Άλσος Αγίας Φωτεινής

7,1 2,5 1,9 1,6 1 1,3 1,0

5.1.1.γ.

3ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Στο 3ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι:

5.1.1.δ.

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Λόφος Φιλοπάππου Άλσος Θησείου Λόφος Κοίλης Άλσος Πετραλώνων Δασσύλιο Απολλωνίου

40 1,5 1,1 0,65 0,5

4ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Στο 4ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Ακαδημία Πλάτωνος Λόφος Ιππείου Κολωνού Λόφος Σκουζέ

5,4 1,2 0,5

5.1.1.ε.

5ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Στο 5ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

Άλσος Προμπονά 5.1.1.στ. 6ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Άλσος Σχολής Ευελπίδων Λόφος Γιαλούρου Λόφος Αλεπότρυπας (Ελικόνως)

8,5 1,35 1,3

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Λόφος Πατάτσου

1,2

7ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

5.1.1.ζ.

Στο 7ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Αττικό Άλσος Πάρκο Γουδή Άλσος Χωροφυλακής Λόφος Φινοπούλου Άλσος Αραχναίου

55 12,5 3,3 1,8 0,58

5.1.2. ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ – ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ Για την παρουσίαση των χώρων πρασίνου του Δήμου Αγίων Αναργύρων - Καματερού, που μπορούν να ενταχθούν στο εν δυνάμει Δίκτυο των Πράσινων Διαδρομών που εξετάζει η παρούσα, και παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα, αντλήθηκαν στοιχεία από το Τεχνική υπηρεσία του Δήμου. Οι χώροι αυτοί είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πάρκο Ειρήνης Πευκώνας Μητροπολιτικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης»

2 1,5 115

5.1.3. ΔΗΜΟΣ ΦΥΛΗΣ Για την παρουσίαση των χώρων πρασίνου του Δήμου Φυλής, που μπορούν να ενταχθούν στο εν δυνάμει Δίκτυο των Πράσινων Διαδρομών που εξετάζει η παρούσα, και παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα, αντλήθηκαν στοιχεία από τις πολεοδομικές υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι χώροι αυτοί είναι οι:

5.2.

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πάρκο Ζωής Άνω Λιοσίων

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

(Πλατείες,

Ανοιχτοί Χώροι Πρασίνου, Πεζόδρομοι, Ποδηλατόδρομοι κ.α.) Οι πλατείες, οι ανοιχτοί χώροι πρασίνου, το γραμμικό πράσινο κατά μήκος οδικών αξόνων, οι ποδηλατόδρομοι, οι πεζόδρομοι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του αστικού πολεοδομικού ιστού, λειτουργώντας

ως

χώροι

αναψυχής,

περιπάτου,

άθλησης

και

κοινωνικής

συναναστροφής.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις ως προς το μέγεθος, τα χαρακτηριστικά της βλάστησης, τις χρήσεις, τη σχέση τους με τον αστικό ιστό. Η κατανομή τους στο χώρο εμφανίζει ανομοιογένεια, με αποτέλεσμα κάποιες περιοχές να είναι πιο ευνοημένες από άλλες. Το γραμμικό πράσινο, σε οποιαδήποτε μορφή, συνήθως λειτουργεί ως συνδετήριο στοιχείο μεταξύ των μικρών και μεγάλων πράσινων χώρων του αστικού ιστού αλλά και του περιαστικού χώρου. Εκτός από την αισθητική αναβάθμιση του αστικού χώρου, συμβάλλει στη βελτίωση του αστικού μικροκλίματος, ενώ συχνά αποτελεί τον μοναδικό τρόπο ποιοτικής και ποσοτικής ενίσχυσης του πρασίνου σε πυκνοδομημένα τμήματα του αστικού ιστού. Στην συνέχεια παρουσιάζονται οι χώροι που αποτελούν τις συμπληρωματικές περιβαλλοντικές ενότητες των τριών εξεταζόμενων Δήμων. 5.2.1. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, για την παρουσίαση των χώρων πρασίνου του Δήμου Αθηναίων, που μπορούν να ενταχθούν στο εν δυνάμει Δίκτυο των Πράσινων Διαδρομών που εξετάζει η παρούσα, αντλήθηκαν στοιχεία από το Τμήμα Σχεδιασμού Τεκμηρίωσης & Προγραμματισμού, της Διεύθυνσης Πρασίνου & Αστικής Πανίδας του Δήμου, καθώς επίσης και από τα στοιχεία που παρουσίασε το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π., στο ερευνητικό πρόγραμμα «Προστασία και αναβάθμιση των χώρων πρασίνου στην μητροπολιτική Αθήνα», που πραγματοποιήθηκε το 2010. Η μελέτη κατέγραψε το σύνολο των ελεύθερων χώρων, υπερτοπικής και μητροπολιτικής εμβέλειας. 5.2.1.α.

1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ Πλατεία Πνευματικού Κέντρου / Πλατεία

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Βιβλιοθήκης / Πλατεία Ακαδημίας Πλατεία Συντάγματος Πλατεία Κουμουνδούρου Πλατεία Κλαυθμώνος Πεζόδρομος Διονυσίου Αρεοπαγίτου Πεζόδρομος Γεωργίου Ολυμπίου Πεζόδρομος Δράκου Κήπος Αρχαιολογικού Μουσείου & Πεζόδρομος Τοσίτσα 5.2.1.β.

1,1 0,25 0,54 0,28 0,19 0,09 0,08 0,45

2ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Στο 2ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πάρκο Ελλήνων Ολυμπιονικών 1996 Πλατεία Λαγουμιτζή και Ευρυδάμαντος Πλατεία Πλυτά Πεζόδρομος Καφαντάρη Νησίδα οδού Υμηττού Άλσος Λαμπράκη

1,1 0,65 0,38 0,15 0,35 0,29

5.2.1.γ.

3ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Πλατεία Κεραμεικού (πρώην Κορεάτικης Αγοράς) Πλατεία Πειραιώς και Ιερά Οδού Πλατεία Αυδή Πλατεία Απολλωνίου Νησίδες οδού Κωνσταντινουπόλεως 5.2.1.δ.

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

1,05 0,55 0,13 0,45 0,36

4ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πλατεία Πέτρουλα Πλατεία Πανταζόπουλου

0,42 0,05

5ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

5.2.1.ε.

Πλατεία Λαμπρινής Πλατεία Προφήτη Ηλία Πλατεία Συρακουσών Πλατεία Φιξ Πατησίων Πάρκο Δημητρίου Πικιώνη & Πλατεία Ροστάν Πλατεία Καρκαβίτσα & Πλατεία Κοίμησης Θεοτόκου Πλατεία Νικολοπούλου & Πλατεία Παπαλουκά Πάρκο Δρακόπουλου & Πεζόδρομος Πορφύρα 5.2.1.στ.

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

2 1,35 1,15 0,85 0,42 0,55 0,18 0,65

6ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Στο 6ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πλατεία Σχολής Ευελπίδων &

1,6

Γεωγραφικής Υπηρεσίας Πλατεία Μετανείρας &

0,4

Πεζόδρομος Δελβίνου Πεζόδρομος Φωκίωνος Νέγρη Πεζόδρομος Αγίας Ζώνης - Πλατεία

3,26

Κανάρη (Κυψέλης) Πλατεία Καραμανλάκη &

0,5

Πάρκο Κύπρου και Πατησίων Πλατεία Βικτωρίας 7ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

5.2.1.ζ. Στο 7ο

0,58

Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων, οι χώροι που μπορούν να

ενταχθούν στην συγκεκριμένη κατηγορία χώρων πρασίνου (παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα) είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πλατεία Αγωνιστών Εθν. Αντίστασης & Πλατεία Αργεντινής Δημοκρατἰας Πλατεία Παλουμπιώτη Πλατεία Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Πλατεία Αγίου Θωμά Πλατεία Ρώμης Πλατεία Πηνελόπης Δέλτα

0,75 0,45 0,35 0,22 0,5 0,65

5.2.2. ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ – ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ Όπως προαναφέρθηκε, για την παρουσίαση των χώρων πρασίνου του Δήμου Αγίων Αναργύρων

- Καματερού, που μπορούν να ενταχθούν στο εν δυνάμει Δίκτυο των Πράσινων

Διαδρομών που εξετάζει η παρούσα, και παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα, αντλήθηκαν στοιχεία από το Τεχνική υπηρεσία του Δήμου. Οι χώροι αυτοί είναι οι: 5.2.2.α.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ

Σύμφωνα με τον Μ. Δανάκο (2012), εκτιμώντας ποσοτικά τις πλατείες για το δημοτικό διαμέρισμα του Καματερού, (που είναι και οι βασικοί συμπληρωματικοί χώροι πρασίνου, αφού απουσιάζουν χώροι, όπως είναι οι πεζόδρομοι και οι ποδηλατόδρομοι σημαντικής επιφάνειας) διαπιστώνεται ότι η συνολική έκταση των πλατειών (βάσει πληθυσμιακών μεγεθών) θα έπρεπε να ανέρχεται τουλάχιστον στα 1,1 Ha (σύμφωνα με τα ισχύοντα πολεοδομικά σταθερότυπα). Σύμφωνα με την καταγραφή των υλοποιημένων πλατειών, η έκταση βρίσκεται στα 1,1 Ha, με τις περισσότερες όμως, να υπολείπονται του βιώσιμου μεγέθους, αφού είναι κάτω από 1.000 τ.μ. Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Η ποιοτική εκτίμηση τους, μας δείχνει ότι παρατηρείται περιορισμένη σχεδιαστική αξία (αρχιτεκτονικά και αισθητικά) των περισσότερων εξ αυτών, με χαρακτηριστική την απουσία βλάστησης. Η δε χωροθέτηση και πολεοδομική λειτουργία τους, καταδεικνύει ότι αποτελούν αποσπασματικά κομμάτια γης, που συχνά δεν συνδέονται με κοινωφελείς εγκαταστάσεις της περιοχής (χώρους εκπαίδευσης κτλ.). Οπότε, εντοπίζουμε τους παρακάτω χώρους, που θα μπορούσαν να ενταχθούν στο προτεινόμενο δίκτυο και οι οποίοι παρουσιάζονται στο Παράρτημα:

5.2.2.α.

ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πλατεία Αγίας Λαύρας Πλατεία Δημοκρατίας Πλατεία Λαμπράκη

0,25 0,16 0,08

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

Στο δημοτικό διαμέρισμα των Αγίων Αναργύρων, οι χώροι πρασίνου που εντάσσονται στην κατηγορία των συμπληρωματικών ενοτήτων είναι σαφώς περισσότεροι, με μεγαλύτερη επάρκεια πρασίνου και αρτιότερη συνδεσιμότητα με τον αστικό ιστό και τις κοινωνικές εξυπηρετήσεις, σε σχέση με το δημοτικό διαμέρισμα του Καματερού. Οι χώροι που θα μπορούσαν να ενταχθούν στο προτεινόμενο δίκτυο και οι οποίοι παρουσιάζονται στο Παράρτημα, είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Κεντρική πλατεία Αγίων Αναργύρων Πλατεία Κοκκινοπούλου Πλατεία Τροίας Ποδηλατόδρομος (μεταξύ σταθμών

0,4 0,36 0,16

προαστιακού Αγ. Αναργύρων –

μήκος: 2,1 χλμ.

Πύργος Βασιλίσσης) Σημαντικό είναι να σχολιαστεί ιδιαίτερα η δημιουργία (του πρώτου) τμήματος του ποδηλατόδρομου που θα ενώνει τους Αγίους Αναργύρους με το Λαύριο, πάνω στην ανενεργή σιδηροδρομική γραμμή. Η βασική ιδέα είναι η δημιουργία μιας ποδηλατικής οδού, δηλαδή η αξιοποίηση των ανενεργών σιδηροδρομικών γραμμών της ευρύτερης περιοχής της Αττικής, μετατρέποντας τις σε ποδηλατοδρόμους – οδούς αναψυχής (trails), ή αλλιώς RailTrails. Προς το παρόν έχει δημιουργηθεί τμήμα αυτής, αφήνοντας σημαντικές πιθανότητες να επεκταθεί περισσότερο. 5.2.3.

ΔΗΜΟΣ ΦΥΛΗΣ

Όπως προαναφέρθηκε, για την παρουσίαση των χώρων πρασίνου του Δήμου Φυλής, που μπορούν να ενταχθούν στο εν δυνάμει Δίκτυο των Πράσινων Διαδρομών που εξετάζει η παρούσα, και Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα, αντλήθηκαν στοιχεία από τις πολεοδομικές υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι χώροι αυτοί είναι οι: ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (Ha)

Πλατεία Ηρώων

0,67

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Μετά την παρουσίαση που προηγήθηκε, μπορεί αν ειπωθεί πως η ευρύτερη περιοχή μελέτης

παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι: 

αποτελεί την βόρειο – δυτική πύλη της Αθήνας,



παρουσιάζει μεγάλη σημασία για την ενοποίηση των ορεινών όγκων του βόρειο – δυτικού τμήματος του λεκανοπεδίου με το κέντρο της πρωτεύουσας (και δυνητικά με το νότιο θαλάσσιο μέτωπο του λεκανοπεδίου),



παρουσιάζει ιδιαίτερη γεωγραφική και λειτουργική σημασία, υπό την έννοια της σύζευξης βασικών και πολυπληθών δήμων του λεκανοπεδίου Αττικής,



εντοπίζονται σημαντικά τμήματα, με σημαντικό έλλειμμα κοινόχρηστων χώρων πρασίνου, που θα μπορούσαν, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να μετατραπούν σε πλεόνασμα. Οι προκλήσεις πολεοδομικού χαρακτήρα που εντοπίζονται είναι πολυσύνθετες, όπως είναι η αποσπασματικότητα των χρήσεων του αστικού ιστού, η συχνή ασυμβατότητα τους, η έντονη περιβαλλοντική υποβάθμιση, κ.α.,



ενώ, τέλος, περιλαμβάνονται περιοχές με οικονομικά, κοινωνικά (π.χ. δήμος Φυλής) και περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως είναι οι πυκνοδομημένες περιοχές κατοικίας – μικτών χρήσεων του κέντρου της Αθήνας. Η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, μπορεί να γίνει βάσει της φιλοσοφίας της

«S.W.O.T. Analysis», στην οποία θα καταγράφονται τα δυνατά σημεία (Strengths), οι ευκαιρίες (Opportunities), τα μειονεκτήματα (Weaknesses) και οι απειλές (Threats) που αφορούν την περιοχή μελέτης. Δεδομένου όμως ότι η περιοχή μελέτης είναι πολύ μεγάλη και είναι ανέφικτο, στα πλαίσια της παρούσας μελέτης να γίνει αναλυτική καταγραφή, αρκούμαστε στην συνεκτική περιβαλλοντική αξιολόγηση, ούτως ώστε να προκύψει ο δέων περιβαλλοντικός σχεδιασμός του προτεινόμενου δικτύου. Στόχος της πρότασης που θα προκύψει στην πορεία της μελέτης (Β’ Φάση σχεδιασμού) είναι κυρίως να διερευνηθεί η δυνατότητα σύνδεσης - και αξιοποίησης - των ελεύθερων πράσινων χώρων και η δημιουργία πλέγματος πράσινων διαδρομών, που θα μπορέσει να ενώσει τον ορεινό όγκο της Πάρνηθας, με το κέντρο της πρωτεύουσας, αλλά δυνητικά να επεκταθεί και στον υπόλοιπο αστικό ιστό του λεκανοπεδίου. Εξάλλου, με δεδομένη την απουσία μεγάλων χώρων πρασίνου στο εσωτερικό του αστικού ιστού και την μεγάλη σημασία που αυτοί έχουν, προκειμένου να μπορέσει να διαμορφωθεί ένα δίκτυο ελεύθερων χώρων στην πόλη, καθίσταται αναγκαία η διαφύλαξη των λιγοστών υφιστάμενων μεγάλων χώρων πρασίνου, καθώς και η δημιουργία νέων πάρκων (μητροπολιτικής σημασίας). Σε αυτό το πλαίσιο κρίνεται αναγκαία η θεσμική κατοχύρωση όλων των υφιστάμενων μητροπολιτικών πάρκων στην Αττική, ενώ παράλληλα κρίνεται αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα στέρεο πλαίσιο για το σχεδιασμό και την διαχείριση τους. Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΓΙΑ

ΤΗΝ

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

ΔΙΚΤΥΟΥ

ΠΡΑΣΙΝΩΝ

ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ Στην συνέχεια, γίνεται μια πρώτη αναφορά στις βασικές αρχές της στρατηγικής της πρότασης, για την συγκρότηση του προτεινόμενου δικτύου των πράσινων διαδρομών, που θα αναλυθεί περισσότερο στην φάση του σχεδιασμού, και η οποία επικεντρώνεται στην περιβαλλοντική κατεύθυνση του σχεδιασμού, αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των επί μέρους τοπίων, που εναλλάσσονται κατά την πορεία του δικτύου (από τον ορεινό όγκο, προς το κέντρο του πολεοδομικού συγκροτήματος), διευκολύνοντας την ομαλή σύνδεση του αστικού με το περιαστικό πράσινο, ούτως ώστε να υπάρχει συνέχεια και σταδιακή μεταφορά από το δομημένο περιβάλλον, στο φυσικό τοπίο. Προτείνεται η συγκρότηση ενός βασικού δικτύου πράσινων διαδρομών εντός του αστικού ιστού του λεκανοπεδίου (του κεντρικού και βόρειο δυτικού τμήματος του), στηριζόμενη σε επιστημονικές παραδοχές, διατυπώνοντας τελικά ένα όραμα, που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προσεγγίσεις διαβίωσης εντός της πόλης, αλλά και στις επιδιώξεις των δήμων που συμμετέχουν στην μελέτη. Θα προταθεί η διάρθρωση ενός δικτύου, σε επίπεδο πόλης, ενώ για τον προσεκτικότερο σχεδιασμό και για την ανάπτυξη των πράσινων διαδρομών σε επίπεδο συνοικίας, θα πρέπει να γίνουν μελέτες σε επίπεδο λεπτομερειακής – χωρικά – κλίμακας. Στην διαδικασία του σχεδιασμού και λαμβάνοντας υπόψη την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και τους παράγοντες του δομημένου περιβάλλοντος (χρήσεις γης, δίκτυα κυκλοφορίας κτλ.), θα επιχειρηθεί να οργανωθεί ένα δίκτυο πράσινων διαδρομών, που θα διατρέχει όλη την περιοχή μελέτης, με στόχο την διασύνδεση των πόλων έλξης και των σημαντικών χώρων πρασίνου του πολεοδομικού περιβάλλοντος, με τα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής, συνεισφέροντας έτσι στην διείσδυση της φύσης, στην πόλη. Η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί, κατά τον σχεδιασμό του δικτύου των πράσινων διαδρομών, δίνει ιδιαίτερη σημασία στο αστικό πράσινο, ως βασικό δομικό στοιχείο (κόμβοι) του δικτύου, ενώ τα δίκτυα υποδομής αποτελούν τις πράσινες γραμμικές διαδρομές. Η σύνδεση γίνεται, κυρίως, γραμμικά, μέσω των δικτύων μετακίνησης (οδικό δίκτυο, πεζόδρομοι, σιδηροδρομικό δίκτυο κτλ.) και μπορεί να αφορά είτε στην απλή ενίσχυση της δενδροφύτευσης και διαπλάτυνσης των πεζοδρομίων, είτε στην διαμόρφωση αυτών των αξόνων σε δίκτυα ήπιας μετακίνησης (με παρουσία ποδηλατόδρομων, πεζοδρομήσεις και δρόμους «ήπιας κυκλοφορίας»). Εξάλλου, σύμφωνα με την Λιονάτου Δ.Μ. (2008), ο αειφορικός σχεδιασμός των δικτύων πρασίνου θα πρέπει να βασίζεται: 

σε έναν σχεδιασμό, που να αναλύει, αξιολογεί και εκμεταλλεύεται την τοπιομορφία κάθε αστικής περιοχής (κλίμα, ανάγλυφο και τοπογραφία, βλάστηση),



στην αξιοποίηση των μηχανισμών της φύσης (αέρας, νερό, βλάστηση) και στην εξασφάλιση της θερμικής άνεσης σε κοινόχρηστους χώρους και κτίρια,



στην διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας, μέσω της φύτευσης ενδημικών φυτών,

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.



στην συμβολή της εξοικονόμησης πόρων (νερού και ενέργειας), τόσο στην φάση της κατασκευής, όσο και στην φάση της λειτουργίας τους,



στην χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον, που παράγονται τοπικά και δεν προέρχονται κατευθείαν από ενεργά οικοσυστήματα,



στην διασύνδεση του αστικού χώρου με το περιαστικό πράσινο, ώστε να διεισδύσει η φύση στην πόλη,



στην δημιουργία επικαλυπτόμενων υποδικτύων, που θα λειτουργούν ανεξάρτητα, αλλά και συνδυαστικά, ώστε να εξυπηρετούν παράλληλες λειτουργίες, όπως είναι η αναψυχή και οι καθημερινές μετακινήσεις,



τέλος, στην ανασυγκρότηση των ήδη δομημένων περιοχών, την προστασία των αδόμητων και την ανάκτηση των εγκαταλειμμένων χώρων. Σημαντικό ρόλο στην στρατηγική της πρότασης, διαδραματίζει και η προσιτότητα και

προσβασιμότητα των χώρων πρασίνου. Θα επιδιωχθεί η προσιτότητα σε ακτίνα επιρροής ικανή να καλύψει όλα τα νοικοκυριά, ώστε οι χώροι να είναι προσβάσιμοι με τα πόδια (πράσινο γειτονιάς) και με το ποδήλατο ή δημόσια συγκοινωνία (πράσινο πόλης) (CABE, 2006). Επίσης, αναφορικά με την διασπορά τους, θα επιδιωχθεί μια μέση διασπορά τέτοια, που χώροι αυτοί να είναι προσβάσιμοι σε όλους τους κατοίκους, χωρίς να επιδιώκεται η πλήρης συγκέντρωση ή ο πλήρης κατακερματισμός τους στον αστικό ιστό (Αραβαντινός & Κοσμάκη, 1988). Επίσης, ένας σημαντικός παράγοντας, που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά την πορεία σχεδιασμού είναι η έλλειψη χώρων πρασίνου, που βάσει των θεσμοθετημένων (σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία) πολεοδομικών σταθεροτύπων, θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά, κυρίως στους Δήμους Αγίων Αναργύρων – Καματερού και Αθηναίων (δεδομένου ότι ο Δήμος Φυλής είναι λιγότερο πυκνοδομημένος και με λιγότερο πληθυσμό). Εξάλλου, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία αναφέρεται ότι απαιτούνται 15 – 20 τ.μ. υπαίθριων χώρων/κάτοικο (European Commission, 2005, Λιονάτου, 2008), ενώ η Αθήνα διαθέτει μόλις 2,6 τ.μ./κάτοικο (σύμφωνα με στοιχεία του 2004 από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.). Για την αύξηση των υπαίθριων χώρων μπορούν να δημιουργηθούν σε επιλεγμένα σημεία δίκτυα δρόμων «ήπιας κυκλοφορίας» (μετά από συστηματική κυκλοφοριακή μελέτη), να ενοποιηθούν ακάλυπτοι χώροι για χρήσεις όπως στάθμευση, παιδικές χαρές κτλ., αλλά και η χωροθέτηση «pocket parks» (μικρά πάρκα) σε κενά οικόπεδα, συμβάλλοντας ως βιοκλιματικοί θύλακες και κοινωνικοί χώροι στον ιστό της περιοχής (Κοσμάκη & Λουκόπουλος, 2007). Μια ακόμα ενδιαφέρουσα προσέγγιση, στην κατεύθυνση της αύξησης των χώρων πρασίνου, εντός του αστικού ιστού, είναι η μετατροπή δρόμων με μικρή διατομή, που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τον υφιστάμενο κυκλοφοριακό φόρτο, σε γραμμικά πάρκα – αλσύλλια, τα οποία, στην ουσία, αποτελούν από μόνα τους πράσινες διαδρομές. Το βασικό δίκτυο, επομένως, θα αποτελείται κυρίως, από τους θεσμοθετημένους χώρους πρασίνου, όπως περιγράφονται στο παράρτημα, με την «διείσδυση» της φύσης στον αστικό ιστό να πραγματοποιείται κάθετα από τον ορεινό όγκο της Πάρνηθας, διαμέσω οδικών αξόνων κατάλληλης διατομής (Λ. Φυλής, Λ. Δημοκρατίας, Λιοσίων, Αχαρνών, Πατησίων κ.ά.), συνδέοντας το περιαστικό Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

πράσινο με το Πάρκο Ζωής, το Πάρκο Ειρήνης, το Μητροπολιτικό Πάρκο Τρίτση, το Πάρκο Προμπονά, τον Λόφο Ελικώνος, το Πεδίον του Άρεως, το Αττικό Άλσος, το Πάρκο Γουδή κ.α. Η αναλυτική διαδρομή του δικτύου, θα παρουσιασθεί στην Β’ Φάση της παρούσας. Χρήσιμο θεωρείται επίσης, η διείσδυση του περιαστικού «πρασίνου» να πραγματοποιηθεί μέσω σφηνών «πρασίνου» (green wedges), δηλαδή δια μέσω χώρων που συνδέονται με το περιαστικό πράσινο και διεισδύουν ακτινικά (Κουκλαδάς, 2002). Τέλος, θα ήταν σκόπιμο να γίνει αναφορά σε μια γενικότερη πολιτική που θα μπορούσε να ακολουθηθεί από τις κατά τόπους δημοτικές αρχές, προκειμένου να ενισχυθεί, εκεί που δεν ισχύει στην πράξη, η βιώσιμη διαχείριση των χώρων πρασίνου, και συνεπώς και του ίδιου του δικτύου. Έτσι, προτείνεται: 

η συντήρηση και βιώσιμη διαχείριση των υπαίθριων χώρων (εξοικονόμηση ενέργειας, νερού, ανακύκλωση κτλ.),



ο έλεγχος της προσβασιμότητας τους,



η εξυπηρέτηση και κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, ανά πολεοδομική ενότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην υιοθέτηση της ιδέας ότι τα ισχύοντα Πολεοδομικά Σταθερότυπα, πρέπει να αποτελούν απλά μία προσέγγιση για την επάρκεια και την κατανομή των χώρων, ενώ διασφαλίζουν την ελάχιστη δυνατή επάρκεια τους.



η απόδοση των χρήσεων (π.χ. κήποι, οικολογικοί διάδρομοι κ.ά.) ώστε να εμφανιστεί ποικιλομορφία στην παρωχημένη τυπολογία υπαίθριων χώρων της ελληνικής πόλης (σύμφωνα με τα Πολεοδομικά Σταθερότυπα).



Η παρακολούθηση δεικτών περιβαλλοντικής αειφορίας αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων του αστικού χώρου (θόρυβος, σκόνη, οπτική όχληση κτλ.).



Η εξασφάλιση κοινωνικής συμμετοχής στο σχεδιασμό αλλά και στη διαχείριση των χώρων πρασίνου. (Μ. Δανάκος, 2012). Εν κατακλείδι, τα οφέλη που αναμένεται να προκύψουν από την συγκρότηση του δικτύου των

πράσινων διαδρομών μπορεί να είναι οικονομικής, κοινωνικής και οικολογικής σημασίας, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στην περιβαλλοντική αναβάθμιση του λεκανοπεδίου της Αττικής. Απαραίτητο στοιχείο, όμως, για την επιτυχία περιβαλλοντικών στρατηγικών αποτελεί η ενεργή συμμετοχή του πολιτών, τόσο κατά την φάση του σχεδιασμού, όσο και κατά την εφαρμογή. Απαραίτητα στοιχεία, βέβαια, είναι η ευαισθητοποίηση, η δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης και παιδείας. Πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι το αστικό περιβάλλον «σχεδιάζεται» από τους κατοίκους, μέσω της συμμετοχικότητας, αφού απευθύνεται και στους ίδιους.

Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.

Εικ. 7.α. ΒΑΣΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ (απεικονίζεται ο βασικός άξονας, με κατεύθυνση βορράς – νότος και οι κάθετοι δευτερεύοντες άξονες, με κατεύθυνση προς τα ανατολικά (Υμηττό) και τα δυτικά (Αιγάλεω) (ιδία επεξεργασία, σε υπόβαθρο από τον ιστότοπο της http://gis.epoleodomia.gov.gr) Το έργο «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» εντάσσεται στο Πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις», στον Άξονα «Δράσεις Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος» στο Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» και στο Υπό-Μέτρο «A.3.6. Ανάπτυξη και εφαρμογή μεθόδων, πολιτικών ή δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, καθώς επίσης και του ελεύθερου περιβάλλοντος χώρου σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων», συνολικού προϋπολογισμού 45.250,00 Ευρώ, χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο. Δικαιούχος του έργου «Πράσινες Διαδρομές σε Όμορους Δήμους» είναι το ΚΕΑΝ - Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων.