MVP

ΤΟ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012

ΣΕΛΙΔΑ 1 ΑΠΟ 127

I. Περιεχόμενα I. II. III. IV.

Περιεχόμενα Σκοποί & Στόχοι Εισαγωγή Μεθοδολογική Προσέγγιση a. Βιβλιογραφική έρευνα b. Έρευνα ερωτηματολογίων c. Έρευνα συνεντεύξεων d. Σύνθεση V. Θεωρητική Προσεγγιση a. Αστικά Πάρκα i. Ορισμός Αστικού Πάρκου: 1. Πλατείες 2. Πάρκα 3. Άλση 4. Χώροι ειδικού ενδιαφέροντος ii. Πλαίσια Λειτουργίας Αστικών Πάρκων 1. Θεσμικό πλάισιο 2. Φορείς Διαχείρισης iii. Άναγκες Διαχείρισης Αστικών Πάρκων 1. Σχεδιασμός 2. Διαχείριση 3. Ανταγωνισμός 4. Συντήρηση 5. Κατασκευές 6. Παρακολούθηση b. Εθελοντισμός i. Εθελοντισμός στα Αστικά Πάρκα 1. Γενικές Αρχές 2. Δικαιώματα & υποχρεώσεις εθελοντών 3. Υπεύθυνος Εθελοντών ii. Καλά Διεθνή Παραδείγματα 1. Nord Milano 2. Boston Emerald Necklace 3. Colmar iii. Αξιολόγηση & Κατατάξη Βέλτιστων Διαθέσιμων

2 8 10 14 14 15 16 17 19 19 19 20 20 21 22 32 32 33 36 37 37 38 39 40 41 43 43 45 46 47 48 48 51 56 59

Πρακτικών 1. Σχεδιασμός Εθελοντικής Δράσης 2. Υλοποίηση Εθελοντικής Δράσης 3. Μετά το Τέλος της Εθελοντικής Δράσης c. Βιβλιογραφία V Κεφαλαίου i. Αστικά Πάρκα 1. Ορισμός Αστικού Πάρκου

59 68 76 78 78 78 ΣΕΛΙΔΑ 2 ΑΠΟ 127

2. Πλαίσια Λειτουργίας Αστικών Πάρκων 3. Άναγκες Διαχείρισης Αστικών Πάρκων ii. Εθελοντισμός 1. Καλά διεθνή Παραδείγματα 2. Αξιολόγηση & Κατατάξη Βέλτιστων Διαθέσιμων

78 79 80 80 80

Πρακτικών VI. Ερευνητική Προσέγγιση a. Καταγραφή Εθελοντικών Δρασεων στα Αστικά Πάρκα της

82 83

Αττικής i. Έρευνα Δήμων 1. Εθελοντισμός 2. Διασύνδεση Εθελοντισμού – Πρασίνου 3. Εθελοντικές δράσεις για το Αστικό Πράσινο 4. Πλήθος Δράσεων 5. Σχήμα Υλοποίησης Δράσης 6. Χωρικός Εντοπισμός Δράσης 7. Αντικείμενο Δράσης 8. Συνεργατικό Σχήμα Δράσης 9. Συμμετοχή στη Δράση 10. Υποστήριξη Δράσης ii. Έρευνα ΜΚΟ 1. Εθελοντισμός 2. Πλήθος Εθελοντικών δράσεων 3. Εθελοντικές δράσεις για το Αστικό Πράσινο 4. Πλήθος Εθελοντικών δράσεων για το Αστικό Πράσινο 5. Σχήμα Υλοποίησης Δράσης 6. Αντικείμενο Δράσης 7. Ανταπόκριση εθελοντών ανά αντικείμενο δράσης 8. Συνεργατικό Σχήμα Δράσης 9. Συμμετοχή στην Οργάνωση της Δράσης 10. Ανταπόκριση του συνεργάτη στην Οργάνωση της

83 84 84 86 86 87 89 89 90 91 92 94 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

Δράσης 11. Υποστήριξη Δράσης 12. Ανταπόκριση του συνεργάτη στην υποστήριξη της

103 104

δράσης b. Αξιολόγηση Αποτελεσματικότητας των Ελληνικών 105

Πρωτοβουλειών: i. Δήμων ii. ΜΚΟ VII. Συνθετική Προσέγγιση a. Οδηγός εφαρμογής εθελοντικών δράσεων σε χώρους

107 110 113 114

ΣΕΛΙΔΑ 3 ΑΠΟ 127

αστικού πρασίνου VIII. Παραρτήματα a. Ερωτηματολόγιο Δήμων b. Ερωτηματολόγιο ΜΚΟ c. Κατανομή Χώρων πρασίνου στους δήμους της Αθήνας d. Κυριότερες ΜΚΟ της περιοχής των

123 123 126 129 130

Αθηνών.

ΣΕΛΙΔΑ 4 ΑΠΟ 127

Πίνακας Εικόνων Τίτλος

Σελ.

22 23 25 26 27 28 29 30 49 50 52 53 54 55 56 57

Εικ. 1: Δάσος Αιγάλεω Εικ. 2: Δάσος Υμηττού Εικ. 3: Πάρκο Α. Τρίτση Εικ. 4: Αττικό Άλσος Εικ. 5: Πάρκο Γούδη Εικ. 6: Κτήμα Συγγρού Εικ. 7: Πάρκο Ναυαρίνου Εικ. 8: Ο Αγρός στο Ελληνικό Εικ. 9: Άποψη του πάρκου Nord Milano Εικ. 10: Οι εθελοντές του πάρκου το 2011 Εικ. 11: Το Δίκτυο Πάρκων Emerald Necklace της Βοστόνης Εικ. 12: Η Συνεταιριστική Πρωτοβουλία Συντήρησης Emerald Necklace σε δράση Εικ. 13: Η Πράσινη Ομάδα του Emerald Necklace σε δράση Εικ. 14: Οι Νέοι Ηγέτες του Emerald Necklace Εικ. 15: Ποδηλάτες στην Colmar Εικ. 16: Το πάρκο του αγάλματος στην Colmar

ΣΕΛΙΔΑ 5 ΑΠΟ 127

Πίνακας Σχημάτων Τίτλος Σχ. 1: Η συμμετοχή στην έρευνα Σχ. 2: Ύπαρξη ειδικής Υπηρεσίας Εθελοντισμού στους Δήμους. Σχ. 3: Διασύνδεση Υπηρεσιών Πρασίνου & Εθελοντισμού στους Δήμους. Σχ. 4: Οι δήμοι που αναπτύσουν εθελοντικές δράσεις σε χώρους αστικού πρασίνου. Σχ. 5: Ετήσιο πλήθος εθελοντικών δράσεων των Δήμων στο αστικό πράσινο Σχ. 6: Σχήμα υλοποίησης δημοτικών εθελοντικών δράσεων στο αστικό πράσινο Σχ. 7: Χωρική κατανομή δημοτικών δράσεων εθελοντισμού στο αστικό πράσινο Σχ. 8: Αντικείμενα δημοτικών εθελοντικών δράσεων στο αστικό πράσινο Σχ. 9: Αντικείμενα και μορφή συνεργασίας δημοτικών εθελοντικών δράσεων Σχ. 10: Συμμετοχή στη δράση του κάθε συνεργαζόμενου φορέα των δημοτικών εθελοντικών δράσεων Σχ. 11: Υποστήριξη της δράση από τον κάθε συνεργαζόμενο φορέα των δημοτικών εθελοντικών δράσεων Σχ. 12: Ο εθελοντισμός στις ΜΚΟ Σχ. 13: Οι εθελοντικές δράσεις των ΜΚΟ Σχ. 14: Δραστηριοποίηση των ΜΚΟ στο Αστκό Πράσινο Σχ. 15: Οι εθελοντικές δράσεις των ΜΚΟ στο Αστικό Πράσινο Σχ. 16: Σχήμα υλοποίησης εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ στο αστικό πράσινο Σχ. 17: Αντικείμενα εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ στο αστικό πράσινο Σχ. 18: Αντάποκριση εθελοντών ανά αντικείμενο των εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ Σχ. 19: Η συμμετοχή του κάθε συνεργάτη στην οργάνωση των εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ Σχ. 20: Η συμμετοχή του κάθε συνεργάτη στην υποστήριξη των εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ

ΣΕΛΙΔΑ 6 ΑΠΟ 127

Σελ.

82 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 95 95 96 97 98 99 100 101 103

II.

Σκοποί & Στόχοι

Η εκπόνηση της επιστημονικής μελέτης με τίτλο “Το Εθελοντικό Κίνημα στα Αστικά Πάρκα της Αθήνας” σκόπο έχει να αποσαφηνίσει το πεδίο εφαρμογής αλλά και τον τρόπο ανάπτυξης εθελοντικών δράσων στο αστικό πράσινο της Αθήνας. Αντιστοίχως σκοπός του προγράμματος “Κίνημα για τον Εθελοντισμό στα Αστικά Πάρκα”, στα πλαίσια του οποίου εντάσσεται η παρούσα μελέτη είναι η ενθάρρυνση των εθελοντικών πρωτοβουλιών σε αστικά πάρκα και αδόμητους χώρους γενικότερα. Στόχος της μελέτης είναι να παράξει όλα τα απαραίτητα εργαλεία που θα συνεισφέρουν στην επίτευξη των ανωτέρω σκοπών. Στο πλαίσιο αυτό και μέσω της παρούσης μελέτης, παρέχονται στους οργανισμούς προώθησης εθελοντισμού τα ακόλουθα εργαλεία: •

έναν πλήρη κατάλογο με την σύντομη περιγραφή και τα στοιχεία επαφής του αρμόδιου φορέα διαχείρισης για κάθε έναν από τους χώρους αστικού πρασίνου της Αθήνας.

•

Έναν ενδεικτκικό κατάλογο των βέλτιστων διαθέσιμων πρακτικών με βάση την διεθνή εμπειρία για την ανάπτυξη του Εθελοντισμού στα Αστικά Πάρκα.

Αντιστοίχως στους φορείς διαχείρισης των αστικών πάρκων παρέχεται ως ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο ένας κατάλογος των πλεόν γνωστών φορέων οργάνωσης εθελοντικών δράσεων. Και στους δύο εταίρους απευθύνονται τα δύο κύρια παραδοτέα της μελέτης: •

η πρωτογενής ερευνητική καταγραφή της διείσδυσης του εθελοντισμού στους χώρους αστικού πρασίνου της Αθήνας, η οποία παρέχει βασικές πληροφορίες για το είδος των δράσεων και τον βαθμό κορεσμού τους, ΣΕΛΙΔΑ 7 ΑΠΟ 127

όπως επίσης και για το επίπεδο κάλυψης των αναγκών των χώρων αστικού πρασίνου από τις δράσεις αυτές.

•

ο

οδηγός

καλών πρακτκικών ο οποίος

εξειδικευμένων

κατευθύνσεων

για

την

θα έχει

δόμηση

την μορφή

και

υλοποιήση

εθελοντικών δράσεων στο αστικό πράσινο. Το σύνολο της μελέτης θα αποτελέσει ένα e-book μεταφρασμένο σε έξι ευρωπαϊκές γλώσσες. Το e-book θα διανεμηθεί δωρεαν σε όλες τις οργανώσεις οι οποίες αναπτύσσουν ή θέλουν να αναπτύξουν εθελοντικό έργο σε αστικά πάρκα μεγάλων πόλεων της Ευρώπης. Οι

βασικές

θεματικές

ενότητες

που

περιλαμβάνονται

στην

μελέτη

προσδιορίζονται ως ακολούθως: •

Μελέτη και έκθεση των υφιστάμενων πρωτοβουλιών εθελοντισμού για τη διατήρηση και βελτίωση των αστικών πάρκων διεθνώς.

•

Περιγραφή των υφισταμένων εθελοντικών δράσεων.

•

Αξιολόγηση και κατάταξη των βέλτιστων πρακτικών.

•

Ταξινόμηση των υφιστάμενων και επιθυμητών δράσεως με μεγάλα οφέλη

•

Ταξινόμηση των υφιστάμενων και επιθυμητών μεθόδων εργασίας και της διάδοσης των δράσεων.

ΣΕΛΙΔΑ 8 ΑΠΟ 127

III.

Εισαγωγή

Η ανάπτυξη και η επέκταση των μεγάλων αστικών κέντρων έχει μετατρέψει μεγάλο μέρος του φυσικού περιβάλλοντος σε αστικό, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να θεωρούν τις πόλεις σαν περιοχές απασχόλησης, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα, και να επιλέγουν ως περιοχή κατοικίας τα πράσινα προάστια και την περιφέρεια των μεγάλων αστικών κέντρων με γνώμονα την βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Οι υπαίθριοι αστικοί χώροι, επομένως, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την ποιότητα του αστικού τοπίου και του περιβάλλοντος. Όπως όμως είναι φυσικό οι αντιλήψεις για τον επιθυμητό ρόλο, διάρθρωση και μορφή τους, αναπροσαρμόζονται συνεχώς καθώς ακολουθούν τις εξελισσόμενες απόψεις για το αστικό φαινόμενο και το φυσικό περιβάλλον και έρχονται αντιμέτωπες με τα συνεχώς μεταλλασσόμενα προβλήματα αλλά και τις δυνατότητες των πόλεων. Η πρώτη εμφάνιση των κοινόχρηστων χώρων πρασίνου, με την έννοια που τους αντιλαμβανόμαστε σήμερα, γίνεται στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι συνθήκες διαβίωσης των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων στις πόλεις γίνονταν πολύ δυσμενείς. Οι άνθρωποι εργάζονταν σε εργοστάσια με μολυσμένη εσωτερική ατμόσφαιρα και ανεπαρκή αερισμό και κοιμούνταν σε ανήλια μικρά σπίτια που δεν αερίζονταν επαρκώς. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν λοιπόν φανερό ότι απαιτούσαν βελτιώσεις του αστικού περιβάλλοντος. Οι πρώτες από αυτές δεν αφορούσαν τους χώρους εργασίας και κατοικίας, αλλά τους υπαίθριους χώρους της πόλης και είχαν σχέση με τη δημιουργία δημόσιων πάρκων ή κήπων, οι οποίοι θα λειτουργούσαν ως «πνεύμονες των ΣΕΛΙΔΑ 9 ΑΠΟ 127

κατοίκων των πυκνοδομημένων περιοχών». Έτσι αρχίζουν να δημιουργούνται κοινόχρηστοι κήποι ή πάρκα σε περιοχές που είχαν ανάλογα προβλήματα συνθηκών διαβίωσης, δηλαδή στις μεγάλες πόλεις του βιομηχανικά ανεπτυγμένου κόσμου της εποχής. Οι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου στην πόλη στην διάρκεια της εξέλιξης τους αναπτύχθηκαν

πολυδιάστατα

αποκτώντας

πολλά

και

διαφορετικά

χαρακτηριστικά σύμφωνα με τα οποία μπορούν να καταταχθούν σε πολλές κατηγορίες:  Με βάση την σημασία τους χαρακτηρίζονται ως τοπικοί, υπερτοπικοί και μητροπολιτικοί.  Με βάση το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς σε δημόσιους και ιδιωτικούς.  Με βάση τη χρήση τους σε κοινόχρηστους ή ανοιχτούς και κλειστούς.  Με βάση την θέση τους σε αστικούς και περιαστικούς.  Με βάση τη λειτουργία τους σε χώρους πρασίνου ή μεικτούς όπου στους

τελευταίους

συνδυάζονται

και

άλλες

λειτουργίες

όπως

εκδηλώσεις πολιτισμού και αναψυχής.  Με βάση το χαρακτήρα του πρασίνου σε Αστικούς, Αγροτικούς και Δασικούς.  Με βάση το ύψος του πρασίνου σε χαμηλούς και υψηλούς Η παραδοσιακή αντίληψη της αξίας γενικότερα των αστικών χώρων πρασίνου αλλά και ειδικότερα των αστικών πάρκων ήταν ότι συνεισφέρουν στην αισθητική των πόλεων και στις δυνατότητες αναψυχής. Σήμερα η αντίληψη αυτή τείνει να ανατραπεί αφού ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζεται η συμβολή των χώρων αυτών σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Μια προσπάθεια ανάλυσης των αξιών αυτών στο πλαίσιο της αειφορικής ΣΕΛΙΔΑ 10 ΑΠΟ 127

προοπτικής διαχωρίζει την αξία των αστικών πάρκων στις ακόλουθες κύριες κατηγορίες: Περιβαλλοντικές: Το αστικό πράσινο ασκεί ρυθμιστική επίδραση στο τοπικό μικροκλίμα, εξυγιαίνοντας την ατμόσφαιρα, βελτιώνοντας την ποιότητα του νερού, προστατεύοντας τους εδαφικούς πόρους και δημιουργόντας βιοτόπους για την χλωρίδα και την πανίδα υποστηρίζει την αστική βιοποικιλότητα. Ειδικότερα το γυμνό έδαφος των χώρων αυτών απωτελεί την πρώτη άμυνα του

αστικού

περιβάλλοντος

απέναντι

στους

κινδύνους

πλημμυρικών

φαινομένων μέσω της μείωσης των επιφανειακών απορροών. Σημαντική είναι επίσης η επίδραση της εξάτμισης και διαπνοής των φυτών στην ρύθμιση της θερμοκρασίας στην πόλη αφού μέσω των φαινομένων αυτών μετριάζεται το φαινόμενο της θερμικής νησίδας. Στην τελευταία επίδραση λειτουργεί ενισχυτικά και ο καθαρισμός του αέρα τόσο από τους άεριους ρυπαντές όσο και από τα αιωρούμενα σωματίδια, μειώνοντας με το τρόπο αυτό την πιθανότητα σχηματισμού νέφους σε τοπικό επίπεδο. Κοινωνικές: Οι πράσινοι χώροι στην πόλη συνεισφέρουν σημαντικά στην κοινωνική υγεία και την συνοχή του αστικού ιστού. Η αισθητική του αστικού τοπίου βελτίωνεται κάθετα με την παρουσία πρασίνου το οποίο συμβάλλει τα μέγιστα στην ψυχαγωγία, χαλάρωση και αναψυχή των κατοίκων. Οι δυνατότητες άθλησης που παρέχουν οι χώροι πρασίνου αλλά και οι περιβαλλοντικές επιδράσεις συνεισφέρουν από κοινού στην διασφάλιση και βελτίωση

της

δημόσιας

υγείας.

Η

βλάστηση

και

η

φιλοξενούμενη

βιοποικιλότητα φέρνουν σε επαφή τους κατοίκους και τους επισκέπτες με την φύση και εξυπηρετούν βασικούς εκπαιδευτικούς σκοπούς σχετικά με την φύση τις οικολογικές και περιβαλλοντικές διαδικασίες και την βιοποικιλότητα. ΣΕΛΙΔΑ 11 ΑΠΟ 127

Οικονομικές: Οι πράσινοι χώροι συνεισφέρουν επίσης στην οικονομική ανάπτυξη των πόλεων. Η επίδραση αυτή μπορεί να είναι άμεση αλλά και έμμεση. Στις άμεσες επιδράσεις των χώρων αυτών προσμετρώτνται τόσο η καταπόλεμηση της ανεργίας μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας, όσο και η τόνωση της τοπικής αγοράς μέσω της τοπικά αυξημένης ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών λόγω των επισκεπτών του πάρκου. Τέλος έχει διαπιστωθεί ότι η γειτνίαση με χώρους πρασίνου οδηγεί σε άμεση αύξηση της αξίας της γης. Στις έμμεσες επιδράσεις προσμετρώνται κυρίως αυτές που εστιάζονται στις υπηρεσίες που προσφέρουν οι πράσινοι χώροι και υπολογίζονται ως μείωση του τελικού κόστους διαχείρισης αλλά και λεοτουργίας του αστικού περιβάλλοντος. Για παράδειγμα η πρόληψη πλημμυρικών φαινομένων οδηγεί σε μικρότερες ζημιές αλλά ταυτόχρονα μειώνει και τις λειτουργικές απαιτήσεις και άρα το κόστος, των αντίστοιχων αστικών υποδομών. Σε αυτή την κατηγορία επίδρασης εντοπίζεται και τα βασικά ενεργειακά οφέλη που προκύπτουν από την ρύθμιη της θερμοκρασίας Μέσω της επίδρασης αυτής προκύπτουν λοιπόν σημαντικά οικονομικά οφέλη με την μορφή της μειωμένης κατανάλωσης ρεύματος λόγω μείωσης των αναγκών κλιματισμού.

ΣΕΛΙΔΑ 12 ΑΠΟ 127

IV.

Μεθοδολογική Προσέγγιση

Ο αναλυτικός προγραμματισμός εργασιών για την εκπόνηση της μελέτης και την διεξαγωγή τη έρευνας αναλύεται σε τέσσερα κύρια στάδια κατά τα οποία διαφοροποιείται τόσο η μορφή της έρευνας όσο και η ακολουθούμενη μεθοδολογία.

a. Βιβλιογραφική Έρευνα. Η εργασία αυτή αναφέρεται στην τεκμηρίωση όλων των χρησιμοποιούμενων στην εκπόνηση της μελέτης μεθοδολογιών τόσο για την διεξαγωγή της πρωτογενούς έρευνας όσο και για την αξιολόγηση των δράσεων. Επιπλέον από το στάδιο αυτό θα προκύψει η αντίστοιχη τεκμηρίωση για τον ορισμό κρίσιμων εννοιών αλλά και η σχετική ελληνική νομοθεσία και το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο. Επίσης στο στάδιο αυτό διεξήχθη αντιστοίχως η βασική έρευνα που οδήγησε στον προσδιορισμό των πηγών που χρησιμοποιήθηκαν στην συνέχεια της μελέτης. Ειδικότερα στο στάδιο αυτό αποσαφηνίστηκε μερικώς ο πίνακας αποδεκτών

των

ερωτηματολογίων

της

επόμενης

φάσης

αλλά

και

προσδιορίστηκε το διαθέσιμο πληροφοριακό υλικό για την εκπόνηση της μελέτης. Η έρευνα αυτή εστίασε στα αστικά πάρκα της Αττικής και διερεύνησε, κατά σειρά προτεραιότητας, τα σχετικά με το αντικείμενο της μελέτης διαθέσιμα επίσημα στατιστικά στοιχεία, μελέτες και αναφορές για κάθε έναν από τους χώρους ενδιαφέροντος. Τέλος στο στάδιο αυτό προσδιορίστηκαν τα διεθνή αστικά πάρκα τα οποία ενσωματώνουν κατάλληλες και επιθυμητές βέλτιστες πρακτικές για την ΣΕΛΙΔΑ 13 ΑΠΟ 127

προσέλκυση, διαχείριση και αποτελεσματική εμπλοκή εθελοντών στις λειτουργίες τους. Το σύνολο των αναφορών και πηγών που χρησιμοποιήθηκε στο στάδιο αυτό παρουσιάζεται συνοπτικά στο τέλος της παρούσης κάτω από τον τίτλο της βιβλιογραφίας.

b. Έρευνα Ερωτηματολογίων. Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση της διείσδυσης του εθελοντισμού στα αστικά πάρκα της Αττικής. Για τον σκοπό αυτό η έρευνα θα αναπτυχθεί σε δύο κύριες κατευθύνσεις. Η πρώτη αφορά τους Οργανισμούς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την λειτουργία των πάρκων, ενώ η δεύτερη θα αναφέρεται στους φορείς προώθησης του εθελοντισμού που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της έρευνας. Στη πρώτη περίπτωση ως φορείς διοίκησης και λειτουργίας των αστικών πάρκων προσδιορίζονται κατά κανόνα οι Δήμοι του Λεκανοπεδίου. Για τους δήμους αυτούς αντικείμενα έρευνας θα αποτελέσουν τα ακόλουθα ειδικά ερωτήματα: 1.

Σε τι ποσοστό οι Δήμοι εντάσσουν τον εθελοντισμό στο γενικότερο πλαίσιο λειτουργίας τους;

2.

Σε τι ποσοστό οι υπηρεσίες αστικού πρασίνου αξιοποιούν τον εθελοντισμό;

3.

Πως οι δήμοι υποστηρίζουν υλικοτεχνικά την εθελοντική δράση;

Στην δεύτερη περίπτωση ως φορείς εθελοντισμού νοούνται όχι μόνο οι σχετικές οργανώσεις αλλά και τυχόν αυτόνομες συλλογικές δράσεις εκτός ΣΕΛΙΔΑ 14 ΑΠΟ 127

οργανωμένου εθελοντικού πλαισίου. Στις περιπτώσεις αυτές ειδικότερα αντικείμενα έρευνας θα αποτελέσουν τα πεδία που προσδιορίζονται από τα ακόλουθα ερωτήματα: 1.

Σε τι ποσοστό οι εθελοντικές δράσεις αφορούν χώρους αστικού πρασίνου;

2.

Ποια η ανταπόκριση των εθελοντών στις δράσεις αυτές;

3.

Ποια η στάση των δήμων για τις δράσεις αυτές;

Για την διεξαγωγή της έρευνας αυτής δομήθηκαν 2 διακριτά ερωτηματολόγια τα οποία παρατίθενται ως παραρτήματα Α και Β. Τα ερωτηματολόγια αυτά απεστάλησαν ακολούθως στους δήμους του παραρτήματος Γ και τους εθελοντικούς φορείς του παραρτήματος Δ.

c. Έρευνα Συνεντεύξεων Στην συνέχεια και με βάση τα στοιχεία των ερωτηματολογίων επιλέχθηκαν ενδιαφέροντες περιπτώσεις δράσεων για τις οποίες συμπληρωματικά στοιχεία συλλέχθηκαν με την μέθοδο των συνεντεύξεων. Στο στάδιο αυτό η έρευνα εστίασε στην οργάνωση εθελοντικών δράσεων στα αστικά πάρκα αλλά και τους υπόλοιπους χώρους ενδιαφέροντος, όπως αυτοί προσδιορίστηκαν προηγουμένως. Η έρευνα αυτή διεξήχθη με την μέθοδο της συνέντευξης του υπευθύνου εθελοντισμού ή πρασίνου καθ’ υπόδειξη του εκάστοτε φορέα διαχείρισης, ή στην περίπτωση απουσίας διαχειριστικού φορέα του αρμόδιου εποπτεύοντα την λειτουργία του πάρκου οργανισμού. Από τις συνεντεύξεις αυτές και μετά την αποδελτίωση και συστηματική οργάνωση των πληροφοριών προέκυψε μια πλήρη καταγραφή των ΣΕΛΙΔΑ 15 ΑΠΟ 127

εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο στην Αττική. με συνοπτική περιγραφή που καλύπτει για κάθε δράση τα θεματικά πεδία:  στόχευσης της εθελοντικής δράσης,  τον τρόπο προσέλκυσης εθελοντών,  το συνεργατικό σχήμα της δράσης,  η διοικητική υποστήριξη και διαχείριση της δράσης,  και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της δράσης. Καταληκτικό στάδιο της έρευνας αυτής ήταν η επιτόπου επιβεβαίωση των δεδομένων σχεδιασμού της δράσης αλλά και μια μερική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της όπου αυτό ήταν δυνατό. Επιπλέον εξαγόμενα από την περιορισμένη αυτή έρευνα πεδίου αποτέλεσαν η αποσαφήνιση τόσο των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των περιοχών ενδιαφέροντος στην Αττική αλλά και ο προσδιορισμός των πρωτογενών αναγκών τους σε δράσεις συντήρησης και βελτίωσης και η μελέτη της συμβατότητα των αναγκών αυτών με τις δράσεις εθελοντισμού.

d. Σύνθεση Καταληκτικό στάδιο της μελέτης αποτελεί η σύνταξη ενός Οδηγού Βέλτιστων Πρακτικών για την εφαρμογή εθελοντικών δράσεων στα αστικά πάρκα. Για την εκτέλεση της εργασίας αυτής ακολουθήθηκε μια διαδικασία σύνθεσης των ευρημάτων της έρευνας. Την βάση για την συνθετική αυτή εργασία αποτέλεσε αφενός το σύνολο των εθελοντικών δράσεων που έχουν αναγνωρίσθηκαν και καταγράφηκαν στο πλαίσιο της διεξαχθείσας έρευνας και αφετέρου οι ιδιαίτερες απαιτήσεις διαχείρισης, συντήρησης ή βελτίωσης των χώρων αστικού πρασίνου. Στην ΣΕΛΙΔΑ 16 ΑΠΟ 127

συνέχεια και αφού αξιολογήθηκαν ως προς την αποτελεσματικότητα τους όλες οι σχετικές εθελοντικές δράσεις αλλά και συνεκτιμώντας τις διεθνείς καλές πρακτικές, προτείνεται ο πλέον ενδεδειγμένος συνδυασμός ως βέλτιστη διαθέσιμη πρακτική. Η κατάληξη της συνθετικής αυτής διαδικασίας είναι ένας οδηγός για την εθελοντική διαχείριση των χώρων αστικού πρασίνου, όπου κάθε στόχος διαχείρισης θα αντιστοιχίζεται με έναν βήμα προς βήμα οδηγό εφαρμογής της πλέον κατάλληλης εθελοντικής δράσης.

ΣΕΛΙΔΑ 17 ΑΠΟ 127

V.

Θεωρητική Προσέγγιση a. Αστικά Πάρκα i. Ορισμός Αστικού Πάρκου

Ξεπερνώντας τον σκόπελο της πολυμορφίας των αστικών χώρων πρασίνου θα προσπαθήσουμε να περιορίσουμε το πεδίο ορισμού τους στους κοινόχρηστους

χώρους

υψηλού

πρασίνου

τους

οποίους

θα

κατηγοριοποιήσουμε σύμφωνα με το μέγεθος τους, με σκοπό να γίνει δυνατή και μια σχετική ομογενοποίηση των αναγκών διαχείρισης τους. Στην καταλογογράφηση αυτή δεν συμπεριλαμβάνονται χώροι αστικού πρασίνου ειδικού καθεστώτος διαχείρισης καθώς και χώροι αμφισβητούμενης κυριότητας όπως όσοι ανήκουν σε αρχαιολογικούς χώρους και εκπαιδευτικά ιδρύματα,

καθώς

και

όσοι

βρίσκονται

υπό

διεκδίκηση.

Αντίθετα

συμπεριλαμβάνονται χώροι ειδικού ενδιαφέροντος οι οποίοι περιγράφονται επακριβώς ακολούθως.

ΣΕΛΙΔΑ 18 ΑΠΟ 127

1. Πλατείες Ορίζονται οι χώροι μικρής έκτασης, στους οποίους το μεγαλύτερο ποσοστό τους καλύπτεται με σκληρά υλικά (πλάκες, μπετόν, άσφαλτο κ.α.) και μικρά μόνο τμήματα περιέχουν καλλωπιστική βλάστηση. Οι επιφάνειες αυτές εξυπηρετούν κυρίως τη ρύθμιση της κυκλοφορίας και χρησιμοποιούνται ως χώροι αναψυχής εφόσον έχουν ικανό μέγεθος. Οι πλατείες έχουν ποικίλο μέγεθος και διακρίνονται ανάλογα με την έκταση τους σε 1, 5, και 10 στρέμμα. Λόγω του μεγάλου τους πλήθους αλλά και της μικρής τους σημασίας ως χώρων αστικού πρασίνου οι πλατείες δεν θα απωτελέσουν ειδική στόχευση στα πλαίσια της παρούσης έρευνας.

2. Πάρκα Ορίζονται οι χώροι, σχετικά μεγάλης έκτασης, έως 50 στρέμματα, που είναι διαμορφωμένοι με καλλωπιστική δενδρώδη, θαμνώδη και ποώδη αρδευόμενη βλάστηση.. Η ανάγκη δημιουργίας αστικών πάρκων βασίζεται στην απαίτηση για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του αστικού πληθυσμού και παράλληλα στις αυξημένες απαιτήσεις του σύγχρονου ανθρώπου για αναψυχή. Γι’ αυτό το αστικό πάρκο αποτελεί πόλο έλξης για πολιτιστικές κοινωνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων της πόλης. Εξαιτίας της σημαντικότητας και της πληθώρας τους, η σχεδιαστική προσέγγιση για τη δημιουργία αστικών πάρκων δεν είναι τυχαία, αλλά οφείλει να ακολουθεί κάποια βασικά χαρακτηριστικά και παραμέτρους που αφορούν αποκλειστικά και μόνο τη δημιουργία πάρκων, όπως:  Η προστασία του περιβάλλοντος ΣΕΛΙΔΑ 19 ΑΠΟ 127

 Η διατήρηση όσο είναι δυνατόν, του υπάρχοντος εδαφικού αναγλύφου,  Η διατήρηση στο μέγιστο δυνατό του περιβάλλοντο του τοπίου. ΄  Η ένταξη του χώρου-πάρκου στον υπάρχοντα αστικό ιστό με σκοπό την ενοποίηση του με τον ευρύτερο χώρο.  Η διατήρηση της προσβασιμότητας του χώρου.  Η λειτουργία του χώρου ως πνεύμονας πρασίνου, για όσο το δυνατό μεγαλύτερο τμήμα του ανθρώπινου δυναμικού της πόλης. Στην κατηγορία αυτή κατατάσονται 27 χώροι πρασίνου οι οποίοι κατανέμονται σε 20 συνολικά δήμους. Αναλυτικά η κατανομή αυτή παρουσιάζεται στον πίνακα του Παραρτήματος Δ,.

3. Άλση Τα άλση διαφέρουνε από τα πάρκα στο μέγεθος αλλά και στα είδη της βλάστησης. Ειδικότερα ανάλογα με την έκτασή τους διακρίνονται, σε μικρά (έως 50 στρέμματα) και μεγάλα (άνω των 100 στρεμμάτων). Τα μικρά άλση χαρακτηρίζονται από βλάστηση κυρίως ξηροφυτική και αποτελούνται από δένδρα και θάμνους που συμπληρώνονται από καλλωπιστικά φυτά. Στους χώρους αυτούς δίνεται η δυνατότητα περιπάτου, αναψυχής, άθλησης και παιχνιδιού. Τα μεγάλα άλση αποτελούνται και αυτά από ξηροφυτική βλάστηση και επικρατούν πεύκα και διάφοροι θάμνοι της μεσογειακής χλωρίδας, που έχουν προέλθει κυρίως από αναδάσωση. Στην κατηγορία αυτή κατατάσονται 13 χώροι πρασίνου οι οποίοι κατανέμονται σε 10 συνολικά δήμους. Αναλυτικά η κατανομή αυτή παρουσιάζεται στον πίνακα του Παραρτήματος Δ.

ΣΕΛΙΔΑ 20 ΑΠΟ 127

4. Χώροι Ειδικού Ενδιαφέροντος Στην κατηγορία αυτή εντάχθηκαν 2 περιαστικά δάση, 4 διαδημοτικά άλση με μητροπολιτικό χαρακτήρα αλλά και 2 ιδιαίτερες περιπτώσεις στις οποίες αναπτύχθηκε αυτόνομη εθελοντική δράση με πρωτοβουλία των κατοίκων. Ειδικότερα εδώ κατατάχθηκαν:

Εικ. 1: Δάσος Αιγάλεω Δάσος Αιγάλεω: Το όρος Αιγάλεω που το όνομά του σημαίνει καταιγίδα (αιγίς) και βράχος που πάνω του σπάνε τα κύματα (λέως) είναι μια έκταση 44.500 στρεμμάτων που ξεκινά από το Καματερό και φτάνει ως το Πέραμα. Κάποτε καλυπτόταν από δάση και αποτελούσε ένα πραγματικό «μουσείο» της αττικής χλωρίδας και πανίδας. Υπήρχαν φυσικά καταφύγια και σπηλιές, όπως η σπηλιά του Νταβέλη. Σήμερα, έχουν μείνει λίγα τμήματα του βουνού πευκόφυτα. Ένα από αυτά αποτελεί το δάσος που σκεπάζει την Αγία Βαρβάρα, μια πόλη που απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα από το κέντρο της ΣΕΛΙΔΑ 21 ΑΠΟ 127

Αθήνας. Το Δάσος του όρους Αιγάλεω αποτελεί στολίδι της πόλης αλλά και πνεύμονα ζωής για όλη τη δυτική Αθήνα.

Εικ. 2: Δάσος Υμηττού Αισθητικό Δάσος Υμηττού: Το Αισθητικό δάσος Υμηττού βρίσκεται στη δυτική πλευρά του όρους και συνορεύει προς βορρά, ανατολικά και νότια με τις βραχώδεις πλαγιές του Υμηττού και στα δυτικά με την Πανεπιστημιούπολη Αθηνών και τους δήμους Καισαριανής και Βύρωνα. Η συνολική έκταση του δάσους είναι 4.460 στρέμματα και συνιστά το αποτέλεσμα της μεγάλης αναδασωτικής προσπάθειας της Φιλοδασικής Ένωσης Αθηνών. Η προσπάθεια της Φιλοδασικής σε συνδυασμό με την αναστήλωση της Μονής Καισαριανής, είχε ως σκοπό τη δημιουργία ενός αρμονικού συνόλου φύσης και πολιτισμού και ταυτόχρονα την προστασία των εδαφών και της ΣΕΛΙΔΑ 22 ΑΠΟ 127

αυτοφυούς

βλάστησης

της

περιοχής,

την

αισθητική

βελτίωση

του

περιβάλλοντος και την προσφορά ενός χώρου για την αναψυχή των κατοίκων της πρωτεύουσας. Ολόκληρη η έκταση που αναδάσωσε με επιτυχία η Φιλοδασική, με το ΠΔ 91/74 κηρύχθηκε «αισθητικό δάσος». Το Αισθητικό δάσος Υμηττού απλώνεται από την άκρη της πόλης μέχρι τις βραχώδεις πλαγιές του Υμηττού στα 760 μέτρα υψόμετρο. Στην περιοχή κυριαρχούν οι μέτριες και οι ισχυρές κλίσεις (30% - 65%), και το ανάγλυφο είναι έντονο και κατακερματισμένο με πολλές λοφώδεις εξάρσεις. Το δάσος διασχίζουν τα ρεύματα του Ηριδανού και του Κουταλά με διεύθυνση από την ανατολή προς τη δύση με ελάχιστη έως μηδενική παροχή. Η περιοχή του Αισθητικού δάσους προσφέρεται για την άσκηση ελαφρών δραστηριοτήτων αναψυχής όπως είναι η πεζοπορία και η ποδηλασία.

Πάρκο Α. Τρίτση: Το Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» ανήκει στα γεωγραφικά όρια του δήμου Ιλίου και συνορεύει με τον Δήμο Αγίων Αναργύρων -Καματερού και συνιστά ένα από τα τελευταία καταφύγια άγριας ζωής στο αστικό περιβάλλον της Αθήνας. Με δεδομένο ότι οι

περισσότεροι

υγρότοποι

του

λεκανοπεδίου

έχουν

συρρικνωθεί

ή

αποξηρανθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες, οι πέντε τεχνητές λίμνες που η μία υπερχειλίζει στην άλλη αναδεικνύονται σε κυρίαρχο χαρακτηριστικό του τοπίου και δίνουν μια έναν πολύτιμο βιότοπο στους υδρόβιους οργανισμούς του λεκανοπεδίου. Το πάρκο έχει έκταση 1.000 στρ., αποτελεί ένα μοναδικό σημείο φιλοξενίας πουλιών στην Αθήνα και χαρακτηρίζεται από την ποικιλομορφία της βλάστησης. Την ευθύνη για τη διαχείριση του ήταν μέχρι πρόσφατα ειδικός ΣΕΛΙΔΑ 23 ΑΠΟ 127

Οργανισμός Διοίκησης και Διαχείρισης με τη συμμετοχή των τριών γειτονικών Δήμων, ο οποίος καταργήθηκε κατά την διάρκεια εκπόνησης της παρούσης μελέτης και αντικαταστάθηκε από ΧΧΧΧΧΧΧΧΧ

Εικ. 3: Πάρκο Α. Τρίτση Μέλη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (ΕΟΕ) παρατηρούν και καταγράφουν τα πουλιά του Πάρκου, ήδη από την αρχή της δημιουργίας του. Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί 147 διαφορετικά είδη πουλιών. Η ΕΟΕ οργανώνει προγράμματα περιβαλλοντικής ενημέρωσης για την ανάδειξη του φυσικού πλούτου του Πάρκου και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Το Πάρκο αποτελεί σημαντικό χώρο για πεζοπορία, ποδηλασία, φιλικές συναθροίσεις, κοινωνικές εκδηλώσεις, φυσιολατρικές δραστηριότητες κ.ά.

ΣΕΛΙΔΑ 24 ΑΠΟ 127

Εικ. 4: Αττικό Άλσος Αττικό Άλσος: Το Αττικό Άλσος αποτελεί χώρο περιαστικού δάσους, ένα χώρο πρασίνου και αναψυχής, σημαντικής οικολογικής αξίας για το Λεκανοπέδιο Αττικής. Καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του ορεινού όγκου των Τουρκοβουνίων, στα όρια των Δήμων Αθηναίων, Γαλατσίου και Νέας Φιλοθέης. Έχει έκταση 550 στρεμμάτων, μέγιστο υψόμετρο 337μ και ελάχιστο 200μ. Αποτελείται από δύο λόφους με βραχώδεις γυμνές πλαγιές και γκρεμούς. Περιέχει δασύλλια με κυπαρίσσια, πεύκα και άλλα είδη δένδρων και ένα σπήλαιο. Έχει ποσοστό φυτοκάλυψης 67% και ελεύθερους χώρους και εγκαταστάσεις 33%. Από τη συνολική έκταση 550 στρεμμάτων, τα φυτεμένα μέρη του Αττικού Άλσους είναι 230 στρέμματα. Στο Αττικό Άλσος υπάρχουν υπαίθριο θέατρο με εγκαταστάσεις παρασκηνίου και κυλικείο, θερινός κινηματογράφος, δύο

ΣΕΛΙΔΑ 25 ΑΠΟ 127

αναψυκτήρια, παιδική χαρά, υπαίθρια γήπεδα βόλεϊ, μπάσκετ και τένις, χώρος αποδυτηρίων και υπαίθριος χώρος στάθμευσης. Την τελευταία δεκαετία αποτελεί έναν από τους κυριότερους πόλους ψυχαγωγικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων των όμορων δήμων ενώ από το 2006 διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών στο υπαίθριο Θέατρο του Άλσους.

Εικ. 5: Πάρκο Γούδη Πάρκο Γούδη: Μέρος του χώρου που προορίζεται για το Μητροπολιτικό πάρκο στο Γουδή ανήκει στον Δήμο Ζωγράφου. Πρόκειται για έναν κατάφυτο χώρο έκτασης 49 στρεμμάτων, που φιλοξενούσε άλλοτε το Στρατόπεδο «Γουδή», και σήμερα έχει διαμορφωθεί σε οργανωμένο χώρο αναψυχής και αθλοπαιδιών αποτελώντας σημαντική διέξοδο για τους κατοίκους της περιοχής αλλά και υπερτοπικά. ΣΕΛΙΔΑ 26 ΑΠΟ 127

Στους επιμέρους χώρους πρασίνου και κατά μήκος των διαδρόμων εντάσσονται καθιστικά, κρήνες και σήμανση. Στους διαδρόμους του πάρκου υπάρχει ηλεκτροφωτισμός για την ασφαλή διακίνηση των επισκεπτών.

Εικ. 6: Κτήμα Συγγρού Κτήμα Συγγρού: Το Κτήμα Συγγρού ή Δάσος Συγγρού είναι έκτασης 970 περίπου στρεμμάτων επί της Λεωφόρου Κηφισίας και στα σύνορα των τριών όμορων δήμων Κηφισιάς, Αμαρουσίου και Μελισσίων. Αποτελεί κληροδότημα της Ιφιγένειας Μαυροκορδάτου - Συγγρού, συζύγου του Ανδρέα Συγγρού, προς την τότε Γεωργική Εταιρεία Αθηνών βάσει της διαθήκης της, το 1921, με ρητή επιθυμία η αξιοποίησή του να συμβάλλει στη «...μόρφωση καλών γεωργών και κηπουρών».[1] Από το 1988 διαχειριστής του Κτήματος είναι το Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών (ΙΓΕ), υπό τον έλεγχο και την εποπτεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Το 1981 απο πυρκαγιά που ξέσπασε αποτεφρώθηκαν 407 στρέμματα δάσους. ΣΕΛΙΔΑ 27 ΑΠΟ 127

Το Κτήμα Συγγρού, στο μεγαλύτερο ποσοστό του (περίπου 700 στρέμματα) είναι καλυμμένο με χαλέπιο πεύκη, 200 στρέμματα είναι γεωργικές εκτάσεις, ενώ τα κτίρια στο εσωτερικό του περιλαμβάνουν τις εγκαταστάσεις του ΙΓΕ, τη σχολή Αναβρύτων, τη διατηρητέα έπαυλη του Ανδρέα Συγγρού και τον διατηρητέο Άγιο Ανδρέα, ναό γοτθικού ρυθμού, του οποίου η πλήρης ανακαίνιση ολοκληρώθηκε το 2007.

Εικ. 7: Πάρκο Ναυαρίνου Πάρκο Ναυαρίνου: Στην πυκνοδομημένη γειτονιά των Εξαρχείων, τον Μάρτιο του 2009, οι κάτοικοι «κατέλαβαν» το οικόπεδο στη συμβολή των οδών Χαρ. Τρικούπη, Ναυαρίνου και Ζωοδόχου Πηγής, που μέχρι τότε λειτουργούσε ως ιδιωτικός χώρος στάθμευσης και τον μεταμόρφωσαν σε μια ανάσα ελεύθερου χώρου στην καρδιά της Αθήνας. Στο οικόπεδο, έκτασης 1.500 τ.μ., οι κάτοικοι φύτεψαν μόνοι τους λουλούδια, κατασκεύασαν παιδική χαρά και συχνά διοργανώνουν εκδηλώσεις και ΣΕΛΙΔΑ 28 ΑΠΟ 127

διάφορες άλλες δραστηριότητες εντός αυτού. Ο συγκεκριμένος χώρος ανήκει στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ) και είχε παραχωρηθεί στο Δήμο Αθηναίων προκειμένου να μετατραπεί σε πάρκο. Παρόλα αυτά και ενώ υπάρχει απόφαση του Δήμου Αθηναίων από το 1990, ο χώρος ήταν για πολλά χρόνια πάρκινγκ. Όταν έληξε η μίσθωση του δήμου, και ενώ κινδύνευε να οικοδομηθεί το οικόπεδο, επενέβησαν οι κάτοικοι της περιοχής μετατρέποντάς το σε χώρο αναψυχής και συλλογικής δράσης, μετά από 19 χρόνια.

Εικ. 8: Ο Αγρός στο Ελληνικό Πρώην Αεροδρόμιο Ελληνικού: Με την κατάργηση της αμερικάνικης βάσης και τη μετεγκατάσταση του αεροδρομίου του Ελληνικού στα Σπάτα, στην περιοχή των νοτιοανατολικών συνοικιών της Αθήνας, ελευθερώθηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της μια μεγάλη έκταση περίπου 5.300 στρεμμάτων για τη δημιουργία ενός πάρκου υψηλού πράσινου στο σύνολο της έκτασης του πρώην αεροδρομίου και της παραλίας του Ελληνικού, με ήπιες λειτουργίες άθλησης, πολιτισμού και αναψυχής, ανοικτού και ελευθέρου στη χρήση όλων,

ΣΕΛΙΔΑ 29 ΑΠΟ 127

χωρίς πολεοδόμηση. Την άποψη αυτή για τη δημιουργία πάρκου στηρίζουν οι Δήμοι Ελληνικού, Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Αλίμου θεωρώντας ότι η υπεράσπιση των τελευταίων μεγάλων ελεύθερων δημόσιων χώρων από την τσιμεντοποίηση έχει ζωτική σημασία για τη διασφάλιση μιας στοιχειώδους ποιότητας ζωής για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου, ιδιαίτερα μετά την καταστροφή του καλοκαιριού του 2007, που στέρησε τους Αθηναίους από σημαντικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς του κλίματος και της ποιότητας του αέρα, η πραγματικότητα αυτή κατανοείται από πολύ περισσότερους. Η διαμόρφωση πάρκου υψηλού πρασίνου στο χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού θα συμβάλλει στην περιβαλλοντική ανόρθωση της Αθήνας, αφού σύμφωνα με μελέτες το υψηλό πράσινο συμβάλλει στον καθαρισμό των ατμοσφαιρικών ρύπων και στη μείωση της θερμοκρασίας.

ΣΕΛΙΔΑ 30 ΑΠΟ 127

ii.

Πλαίσια Λειτουργίας Αστικών Πάρκων:

Αν και οι αξίες των αστικών πράσινων χώρων αναγνωρίζονται σε εθνικό επίπεδο το πλάισιο λειτουργίας τους εμφανίζεται πολυδιασπασμένο αφού η ανάθεση της διαχείρισης τους σε πολλούς και διαφρετικούς φορείς ακόμη και εντός της ίδιας διοικητικής μονάδας δυσχεραίνει την υιοθέτηση μιας εναίας πολιτικής και εμποδίζει την κοινή οργάνωση και την επίτευξη οικονομίας κλίμακος στα κόστη συντήρησης και λειτουργίας των χώρων αυτών.

1. Θεσμικό Πλάισιο Η ελληνική νομοθεσία προστατεύει τους ελεύθερους αστικούς χώρους πρασίνου ως είδος εν ανεπαρκεία, ως πολύτιμο κοινό αγαθό που χρήζει απόλυτης προστασίας από κάθε αλλαγή χρήσης και από κάθε εκμετάλλευση που αντίκειται στον κοινωφελή τους χαρακτήρα. Κυριότερα θεσμικά εργαλεία προστασίας των ελεύθερων χώρων πρασίνου είναι η δασική και η πολεοδομική νομοθεσία. Συγκεκριμένα, ο Νόμος 998/1979 «Προστασία δασών και δασικών εκτάσεων» κατατάσσει τους ελεύθερους αστικούς χώρους στα πάρκα (εκτάσεις εντός πόλεων ή οικιστικών περιοχών που καλύπτονται από βλάστηση που έχει δημιουργηθεί τεχνητά) και στα άλση (εκτάσεις εντός πόλεων ή οικιστικών περιοχών που καλύπτονται από φυσική δασική βλάστηση) και απαγορεύει οποιαδήποτε αλλαγή προορισμού ή χρήσης αυτών. Σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία, ο ν. 1515/1982 (Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας), όπως συμπληρώθηκε με τον ν. 2052/1992, αποτελεί νόμο - πλαίσιο για τον πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό. Θέτει γενικούς κανόνες και κατευθύνσεις για τα ζητήματα που άπτονται του πολεοδομικού σχεδιασμού ΣΕΛΙΔΑ 31 ΑΠΟ 127

της Αθήνας. Ειδικότερα, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Αθήνας, που καθορίζει την πολεοδομική οργάνωση του Δήμου Αθηνών, κατοχυρώνει τους υφιστάμενους χώρους πρασίνου και προτείνει τη δημιουργία νέων. Τέλος, ο όρος «μητροπολιτικά πάρκα» αναφέρεται σε διαδημοτικούς κοινόχρηστους χώρους πρασίνου ή σε μεγάλες διαδημοτικές εκτάσεις που αποδίδονται σε κοινή χρήση συνήθως κατόπιν της κατάργησης άλλων χρήσεων (π.χ. στρατόπεδα). Ο όρος δεν έχει ακόμα νομικό περιεχόμενο. Εδώ πρέπει επίσης να τονιστεί πως οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι προστατεύονται και από την συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή του ισοζυγίου των κοινοχρήστων χώρων που έχουν ενταχθεί σε σχέδιο πόλης, γεγονός που σημαίνει ότι επιτρέπεται η αναδιάρθρωσή τους μόνον όταν η συνολική επιφάνειά παραμένει η ίδια ή αυξάνεται. Συνταγματικά κατοχυρωμένη είναι και η αρχή του πολεοδομικού κεκτημένου, δηλαδή της μη χειροτέρευσης του οικιστικού περιβάλλοντος, όπως οι αρχές αυτές έχουν διαπλασθεί και ερμηνευθεί από το ΣτΕ.

2. Φορείς Διαχείρισης Ειδικά για τα μητροπολιτικά πάρκα προσφατα συστάθηκε ο ενιαίος φορέας διαχείρισης τους ο οποίος και θα αναλάβει τον συνολικό σχεδιασμό για τις ανάγκες ανάπτυξης και βελτίωσης των διαδημοτικών αυτών πάρκων. Ειδικότερα όμως και σχετικά με τα δημοτικά πάρκα σύμφωνα με το άρθρο 75 του κώδικα Δήμων & Κοινοτήτων (N. 3463/2006(ΦΕΚ Α 114/30.6.2006)), οι δημοτικές και οι κοινοτικές αρχές διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των ΣΕΛΙΔΑ 32 ΑΠΟ 127

συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Οι αρμοδιότητες αυτές των Δήμων και Κοινοτήτων που αφορούν την διαχείριση των δημοτικών πάρκων αναφέρονται κυρίως, τους τομείς:

α) Ανάπτυξης, ώπου προσδιορίζεται ως σχετική αρμοδιότητα η προστασία, η αξιοποίηση και η εκμετάλλευση των τοπικών φυσικών πόρων και περιοχών,

β) Περιβάλλοντος, ώπου προσδιορίζονται ως σχετικές αρμοδιότητες, η εκπόνηση τοπικών προγραμμάτων για την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού, αρχιτεκτονικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, στο πλαίσιο των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών, η προστασία και διαχείριση των υδάτινων πόρων, η προστασία του εδάφους και των εσωτερικών

υδάτων

από

την

αλιεία

(λιμνοθάλασσες,

λίμνες,

ιχθυοτροφεία, ποταμοί) και η καταπολέμηση της ρύπανσης στην περιφέρειά τους, η καθαριότητα όλων των κοινόχρηστων χώρων της εδαφικής τους περιφέρειας.

γ) Ποιότητας Ζωής, ώπου προσδιορίζεται ως σχετική αρμοδιότητα η εξασφάλιση και διαρκής βελτίωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών στις πόλεις με ιδιαίτερη αναφορά στη δημιουργία χώρων πρασίνου, χώρων αναψυχής, πλατειών και λοιπών υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων.

Μετά και τη διοικητική αναδιάρθρωση Καλικράτης (N. 3852/2010(ΦΕΚ Α ΣΕΛΙΔΑ 33 ΑΠΟ 127

114/30.6.2010)), οι αρμοδιότητες σχεδιασμού και ανάπτυξης ανατίθενται στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής (αρθ. 75) ενώ, οι αρμοδιότητες λειτουργίας και συντήρησης στις Τοπικές Κοινότητες.

ΣΕΛΙΔΑ 34 ΑΠΟ 127

iii.

Άναγκες Λειτουργίας Αστικών Πάρκων

Η σωστή διαχείριση των πάρκων μπορεί να έχει μια σημαντική συμβολή στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας της περιοχής παρέχοντας παράλληλα και τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για ψυχαγωγία και άλλες δραστηριότητες. Η αποτελεσματική συντήρηση της φύσης στις αστικές περιοχές απαιτεί συνήθως:  Φύλαξη χώρων (όπως ελεγχόμενη είσοδος οχημάτων κλπ.)  Ανάγκες συντήρησης και λειτουργείας φυτικού υλικού  Ανάγκες συντήρησης και λειτουργίας υδάτινων στοιχείων (φυσικών και τεχνικών)  Ανάγκες συντήρησης και λειτουργείας κτιριακών εγκαταστάσεων και δομικών κατασκευών  ελαχιστοποίηση των προβλημάτων που δημιουργούν τα κατοικίδια και τα αδέσποτα σκυλιά, γάτες και άλλα ζώα  διαχείριση της μετακίνησης των πεζών μέσω μονοπατιών και πεζοδρόμων  έλεγχο της παράνομης μόλυνσης και απόθεσης σκουπιδιών στους χώρους του πάρκου και της καταπάτησης των κήπων  εφαρμογή προγραμμάτων ολικής διαχείρισης  αποτελεσματικό σχεδιασμό και διαχείριση της διεπαφής μεταξύ των πάρκων και των χρηστών τους Στις μέρες μας εμφανίζεται έντονα η ανάγκη να γίνουμε περισσότερο επινοητικοί όσον αφορά το είδος του πάρκου και τους χώρους πρασίνου που χρειάζεται μια πόλη. Βέβαια αυτό συνεπάγεται την κατάρτιση ενός σχεδίου για ΣΕΛΙΔΑ 35 ΑΠΟ 127

τη συντήρηση και τη διαχείριση των χώρων πρασίνου και των πάρκων. Για μια συνολική θεώρηση της διαχείρισης των αστικών πάρκων απαιτείται ο συγκερασμός πολλών βασικών λειτουργιών

1. Σχεδιασμός Ο σχεδιασμός των αστικών πάρκων προϋποθέτει την ύπαρξη μιας στρατηγικής σχεδιασμού, η οποία θα βασίζεται στην πληροφόρηση και τη λεπτομερή ανάλυση των χώρων που υπάρχουν, καθώς και των δυνατοτήτων αξιοποίησής τους, προκειμένου να είναι αποτελεσματική η διαχείριση του πάρκου και η λήψη αποφάσεων γι' αυτό. Η στρατηγική που θα ακολουθηθεί στην περίπτωση ενός πάρκου είναι ένας τρόπος για να αποσαφηνιστούν οι προθέσεις και τα σχέδια για τις υπηρεσίες που θα προσφέρει, αλλά και για να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες των επισκεπτών του, τις οποίες θα πρέπει να ικανοποιεί. Ο σχεδιασμός αυτός ειδικά για την περίπτωση των εθελοντικών δράσεων δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον αφού έχει ήδη ολοκληρωθεί για τα υφιστάμενα αστικά πάρκα.

2. Διαχείριση Η στρατηγική διαχείρισης του πάρκου οφείλει να ξεπεράσει τη λογική πως υπάρχουν παροχές δύο ταχυτήτων, δηλαδή ανέσεις που παρέχονται σε ένα εσωτερικό χώρο και ανέσεις που μπορεί να προσφέρει ένας ανοιχτός χώρος, όπως είναι το πάρκο και να εξασφαλίσει για τους επισκέπτες του πάρκου τέτοιου είδους ανέσεις. Επίσης η στρατηγική διαχείρισης ενός πάρκου πρέπει να συμπεριλάβει ικανότητες πολλών ειδικοτήτων (διαχειριστές περιβάλλοντος, αρχιτέκτονες ΣΕΛΙΔΑ 36 ΑΠΟ 127

τοπίου, προσωπικό για την ασφάλεια των επισκεπτών και για τη συντήρηση του

πάρκου,

προσωπικό

για

την

οργάνωση

δραστηριοτήτων

και

εκδηλώσεων). Το σχέδιο διαχείρισης ενός πάρκου, πρέπει να έχει σαφή δομή, να αναφέρεται αναλυτικά σε καθετί που βρίσκεται στο πάρκο, παραμένοντας ωστόσο ευέλικτο, ικανό να ανταποκριθεί σε διαφορετικές ιδέες, να ικανοποιήσει καινούριες ανάγκες και να δεχτεί νέους φορείς χρηματοδότησης. Στον τομέα αυτό των λειτουργιών ενός αστικού πάρκου, αντίθετα με τον προηγούμενο υπάρχει αρκετός χώρος για την ανάπτυξη του εθελοντισμού. Ειδικότερο αντικείμενο που άπτεται της ανάπτυξης του εθελοντισμού στα αστικά πάρκα και εντάσεται στην διαχείριση του πάρκου είναι η σύνταξη ενός στρατηγικού εθελοντικού σχεδιασμού. Επιπρόσθετα πολλές από τις έκτακτες ανάγκες διαχείρισης είναι δύνατον να αποτελέσουν αντικείμενο εθελοντικής προσφοράς ειδικά στις περιπτώσεις που οι ανάγκες αυτές δεν εντασσονται στα κανονικά πλαίσια λειτουργίας ή/και ξεπερνούν τις ικανότητες και την τεχνογνωσία του μόνιμου επιστημονικού προσωπικού.

3. Ανταγωνισμός Η αρχή αυτή αναφέρεται στην καλύτερη δυνατή χρήση της διαδικασίας προσφοράς, από την πλευρά των φορέων που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για ανάμειξη στη λειτουργία του πάρκου, με ανταγωνιστικούς όρους, προκειμένου να αυξηθεί η αξία των πάρκων και των χώρων πρασίνου, αλλά και να διασφαλιστεί η καλή διαχείριση και η αποτελεσματική συντήρησή τους. Και στον τομέα αυτό ο οποίος αφορά κυρίως τις επ’ αμοιβή υπηρεσίες και τις ΣΕΛΙΔΑ 37 ΑΠΟ 127

προμήθειες του πάρκου δεν εμπλέκεται άμεσα ο εθελοντισμός αφού αυτός προϋποθέτει την αφιλοκερδή, και άρα πέραν του ανταγωνισμού προσφορά.

4. Συντήρηση Συντήρηση ενός πάρκου, σημαίνει τη δημιουργία μιας ευέλικτης υποδομής και ενός

ευχάριστου

περιβάλλοντος

που

θα

ανταποκρίνεται

και

θα

προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και απαιτήσεις. Είναι πολύ σημαντική, γιατί είναι αυτό που θα προσέξει πριν από όλα το κοινό από τη στιγμή που θα επισκεφτεί το πάρκο. Ο χώρος πρέπει να διατηρείται καθαρός, οι κατασκευές να βρίσκονται σε καλή κατάσταση και να μην υπάρχουν φθορές ενώ ο χώρος σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να δείχνει παραμελημένος. Η καλή συντήρηση του πάρκου είναι και μια απαραίτητη προϋπόθεση για να αισθανθεί ο επισκέπτης ασφάλεια. Μια επιτυχημένη συντήρηση πρέπει να ανταποκρίνεται στις αλλαγές που θα συμβαίνουν σε δύο διαφορετικά επίπεδα: στις αλλαγές των δραστηριοτήτων που θα αναπτύσσονται και στις αλλαγές των φυσικών γνωρισμάτων του χώρου μέσα στον χρόνο. Ο τομέας αυτός ισώς μαζί με τον επόμενο αποτελεί τον πιο προσδοφόρο έδαφος για την ανάπτυξη του εθελοντισμού. Στην παρούσα περίπτωση εντάσσονται εργασίες που παρουσιάζουν μεγάλες εποχιακές αιχμές και είναι δύσκολο να εξυπηρετηθούν αποκλειστικά από το προσωπικό του πάρκου. Ενδεικτκικά αναφέρονται ως πλέον σημαντικές εργασίες για την ανάπτυξη του εθελοντισμού οι ακόλουθες: o Καθαρισμός των χώρων του πάρκου ΣΕΛΙΔΑ 38 ΑΠΟ 127

o Εποχικές κηποτεχνικές εργασίες o Εποπτεία των χώρων o Φυτεύσεις o Προστασία της άγριας ζωής και των οικοσυστημάτων

5. Κατασκευές Ένα πάρκο δεν είναι απλά τα «υπολείμματα» ενός φυσικού τοπίου είναι ένας χώρος που δημιουργείται για να «συναντηθούν» και να ικανοποιηθούν κοινωνικές και ψυχαγωγικές ανάγκες. Η αντίληψη ότι τα πάρκα των πόλεων είναι μόνο ένας χώρος πράσινου, χωρίς την παρουσία κατασκευών ή την ανάπτυξη δραστηριοτήτων, είναι ένας μύθος που εμποδίζει τα ίδια να παίξουν έναν πιο σημαντικό ρόλο στη σύγχρονη καθημερινότητα των πολιτών. Οι διάφορες κατασκευές παρέχουν ανέσεις στους επισκέπτες, οι οποίες αποδεικνύονται απαραίτητες. Η απασχόληση και ψυχαγωγία των παιδιών, παραμένει ένας από τους πρωταρχικούς λόγους που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα πάρκα. Σε πολλές περιπτώσεις οι χώροι που είναι διαμορφωμένοι για το σκοπό αυτό, αποτελούν την «καρδιά» του πάρκου. Κάτι τέτοιο δημιουργεί την αίσθηση της ασφάλειας στους υπόλοιπους επισκέπτες. Ένας τέτοιος χώρος, εκτός από την παιδική χαρά, θα πρέπει να περιλαμβάνει και άλλους χώρους, στους οποίους θα παρέχονται ανέσεις και για τους συνοδούς όπως, τουαλέτες, κέντρο πρώτων βοηθειών, καφετέρια, βιβλιοθήκη και βέβαια χώροι στάθμευσης για τα αυτοκίνητα των επισκεπτών. Όπως είναι εύκολα αντιληπτό ειδικά για την περίπτωση αυτού του τομέα λειτουργιών του πάρκου η μόνη πιθανή εμπλοκή του εθελοντισμού μπορεί να

ΣΕΛΙΔΑ 39 ΑΠΟ 127

αφορά την παροχή υπηρεσιών εποπτείας και φύλαξης, αφού η συντήρηση των εγκαταστασεων αυτών ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες της ατομικής και αφιλοκερδούς προσφοράς.

6. Παρακολούθηση Τέλος είναι ανάγκη να γίνεται συνεχής καταγραφή και έλεγχος όχι μόνο του επιπέδου συντήρησης του πάρκου, αλλά και του βαθμού στον οποίο χρησιμοποιείται να γίνεται δηλαδή συνεχής έλεγχος των «πώς, γιατί, πότε και πού» της χρήσης του. Η απουσία των παραπάνω πληροφοριών μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξή του. Οι διαχειριστές του πάρκου πρέπει να έχουν πολύ καλή πληροφόρηση για τις μορφές χρήσης του πάρκου προκειμένου να λάβουν αποφάσεις σχετικά με τους τρόπους βελτίωσης τους. Οι μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συγκεκριμένη διαδικασία, είναι ο υπολογισμός του αριθμού των επισκεπτών του, απλή μέτρηση των επισκεπτών του πάρκου σε κάποιες συγκεκριμένες χρονικές περιόδους ή σε κάποιες ώρες της ημέρας, τα ερωτηματολόγια που θα συμπληρώσουν και οι συνεντεύξεις τους. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τέτοιου είδους έρευνες, συντελούν στη δημιουργία ενός προφίλ για το πάρκο ετησίως ενώ συγχρόνως δίνουν τις απαραίτητες πληροφορίες στους υπεύθυνους για το σχεδιασμό, τη διαχείριση και τη συντήρηση, προκειμένου να κάνουν ορισμένες αλλαγές, εάν χρειάζεται, αναπτύσσοντας το χώρο και δίνοντας προτεραιότητα στις ανάγκες και επιθυμίες των επισκεπτών του. Η τελευταία αυτή από τις λειτουργίες του πάρκου είναι ίσως η κρισιμότερη για την εξέλιξη του πάρκου αλλά και για την ανάπτυξη του εθελοντισμού σε αυτό. ΣΕΛΙΔΑ 40 ΑΠΟ 127

Μέσω της διαδικασίας παρακολούθησης συγκεντρώνεται ολη η κρίσιμη πληροφορία για τις δυνατότητες βελτίωσης των υπηρεσιών του πάρκου. Αυτές οι πληροφορίες είναι αυτές που θα πρέπει να κατευθύνουν το πρόσθετο εργατικό δυναμικό που θα προσφέρει την εθελοντική του εργασία ώστε να μεγιστοποιηθεί το αποτελέσμα της. Ωστόσο και η ίδια η παρακολούθηση μπορεί να αποτελέσει αντικέιμενο εθελοντικής προσφοράς αφού απαιτεί σημαντικούς ανθρώπινοιυ πόρους τόσο για την συλλογή των δεδομένων όσο και για την επεξεργασία τους και την εξαγωγή συμπερασμάτων.

ΣΕΛΙΔΑ 41 ΑΠΟ 127

b. Εθελοντισμός i. Εθελοντισμός στα Αστικά Πάρκα Ο εθελοντισμός αποτελεί μία συμμετοχική διαδικασία με τελικό σκοπό την επίτευξη ενός κοινά αποδεκτού στόχου. Ο εθελοντής, ως δομική μονάδα του εθελοντισμού, είναι οποιοσδήποτε προσφέρει την προσωπική του εργασία, χωρίς καμμία προσμονή χρηματικής ανταμοιβής πέραν των εξόδων στα οποία προβαίνει στο πλαίσιο της εθελοντικής του δραστηριότητας. Από τα προσφιλέστερα πεδία ανάπτυξης του εθελοντισμού είναι η προστασία του περιβάλλοντος αλλά και η κοινωνική αλληλεγγύη και προσφορά. Αυτά ακριβώς τα πεδία, όπου αυτό είναι δυνατό, θα πρέπει να προτάσονται ως προτεραιότητες στον σχεδιασμό κάθε εθελοντικής δράσης ή προγράμματος. Ο εθελοντισμός αποτελεί μια δραστηριότητα που από μόνη της είναι σημαντική στην αύξηση της ευαισθητοποίησης, αφοσίωσης και κατανόησης της λειτουργίας της φύσης, της σχέσης ανθρώπου με τη χρήση των φυσικών πόρων και της προώθησης του έργου των εθελοντικών οργανώσεων. Η ανάπτυξη του εθελοντισμού αποτελεί μια άκρως εξειδικευμένη εργασία η οποία εμπλέκει κυρίως τεχνικές και δεξιότητες διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, ψυχολογίας αλλά και ειδικές τεχνικές γνώσεις σε σχέση με το αντικείμενο της εκάστοτε δράσης. Αν και οι Φορείς Διαχείρισης διαθέτουν την τελευταία από τις προηγούμενες προτεραιότητες συχνά εμφανίζουν σμαντικές ελλείψεις ως προς τις δύο πρώτες. Για τον σκοπό αυτό μπορούν και πρέπει να εμπλέκονται στην διοργάνωση τετοιων δράσεων και εξειδιεκευμένοι φορείς, όπως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που διέπονται από ένα εθελοντικό πλαίσιο ΣΕΛΙΔΑ 42 ΑΠΟ 127

λειτουργίας. Σύμφωνα λοιπόν με τις αρχές αυτές παρουσιάζονται ακολούθως τα κρισιμα σημεία για την ανάπτυξη, και επιτυχή υλοποίηση εθελοντικών δράσεων: o Η επιτυχία στην συμμετοχή /εμπλοκή των εθελοντών βασίζεται κατά πολύ στην ανταπόκριση της δράσης στα κίνητρα, τις προσδοκίες και τις ανάγκες των ατόμων. o Ο εθελοντισμός αποτελεί ένα τομέα κλειδί στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα θέματα που απασχολούν την κοινωνία μας, και έτσι θα πρέπει στον σχεδιασμό της δράσης να εμπεριέχονται σαφής αναφορές στα θέματα αυτά. o Ο εθελοντισμός θα πρέπει να λειτουργεί σε μία βάση που να καθοδηγείται από την συγκεκριμένη δουλειά που πρέπει να γίνει και να ταιριάζει τις ανάγκες της Δράσης με τα προσόντα, τη γνώση, την εμπειρία και τα κίνητρα του εθελοντή. o Οι εθελοντές πρέπει να διαχωρίζονται από το προσωπικό και η ελαστικότητα και ανεπισημότητα που διέπει τη δουλειά τους θα πρέπει να συνδράμει και όχι να συμπληρώνει ή να υποκαθιστά την δουλειά του προσωπικού. Με βάση τις προηγούμενες λειτουργικές ανάγκες των πάρκων και τις βασικές παραδοχές του εθελοντισμού μπορεί να αξιολογηθεί ο πιθανός ρόλος του εθελοντισμού στην κάλυψη αυτών. Η αξιολόγηση αυτή προηγείται της δόμησης ενός εθελοντικού προγράμματος ή δράσης, λαμβάνει όμως σοβαρά υπόψη τις δομικές απαιτήσεις ανάπτυξης του εθελοντισμού. Μια τέτοια ιεράρχηση πάνω στην οποία στηρίζεται η ανάπτυξη εθελοντικών δράσεων

ΣΕΛΙΔΑ 43 ΑΠΟ 127

γενικότερα περιλαμβάνει τις ακόλουθες γενικές αρχές.

1. Γενικές Αρχές Περιγραφή ρόλου εθελοντών: Αναλυτική περιγραφή των δραστηριοτήτων στα πλαίσια της δράσης. Περιγραφή αναγκών, χρόνο δέσμευσης, ικανότητες κλπ. Θα υπάρχει ειδική φόρμα για κάθε δραστηριότητα Τι κερδίζει ο εθελοντής; Γνώση, εμπειρία, δημιουργική απασχόληση στον ελεύθερο χρόνο, συμμετοχή σε ομάδα, κοινωνικό έργο, κλπ. Μπορεί να κερδίζει και κάποια υλικά αγαθά, μπλουζάκι με την ένδειξη εθελοντής, βιβλίο...κλπ Αναζήτηση εθελοντών: Μέθοδοι αναζήτησης (διαδίκτυο, δια στόματος, δημοσιεύσεις, flyers, video kelp) Δημιουργία αίτησης στο site Επιλογή εθελοντών: Κριτήρια επιλογής, άτυπες συνεντεύξεις, χρονική δέσμευση, ικανότητες.. . Υποστήριξη: Οι νέοι εθελοντές θα πρέπει να αισθάνονται καλοδεχούμενοι και να τους παρέχεται μια εισαγωγή στην δράση και στον ακριβή ρόλο που θα έχουν να παίξουν σε αυτήν. Όλοι οι εθελοντές θα πρέπει να έχουν υποστήριξη και επόπτευση από ένα συγκεκριμένο άτομο του προσωπικού στο οποίο θα απευθύνονται Αναγνώριση: Η προσφορά τους θα πρέπει να αναγνωρίζεται, να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε συλλογικές διαδικασίες, να έχουν ιδέες και να εισακούονται Είναι σημαντικό με την έναρξη της εργασίας του κάθε εθελοντή να υπάρχει μια εισαγωγική περίοδος που να συζητούνται όλα τα προβλήματα και να ΣΕΛΙΔΑ 44 ΑΠΟ 127

επιλύονται στο αρχικό στάδιο της εργασίας τους. Εκπαίδευση: Κατά διαστήματα είναι καλό να οργανώνονται συγκεντρώσεις για σύσφιξη σχέσεων μεταξύ εθελοντών και προσωπικού. Επίσης, ειδικά σεμινάρια, διαλέξεις ή εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

2. Δικαιώματα & Υποχρεώσεις Εθελοντών Δικαιώματα  να έχουν μια καλή ενημέρωση για την δράση τους σκοπούς και τους στόχους της  να γνωρίζουν σε ποιον πρέπει να δίνουν αναφορά  να είναι πραγματικό μέρος της ομάδας  να τους παρέχεται ικανοποιητική εκπαίδευση  να γνωρίζουν σε ποιον θα απευθύνονται εάν αντιμετωπίζουν προβλήματα ή δυσκολίες  να αναγνωρίζεται η συνεισφορά τους και να τους ευχαριστούμε κατάλληλα  να δέχονται συχνές εποικοδομητικές αναδράσεις  να μπορούν να πουν όχι σε παράλογες απαιτήσεις

Υποχρεώσεις  να απευθύνονται προς το προσωπικό και τους άλλους εθελοντές με ευγένεια, έτσι όπως θα ήθελαν να τους φερθούν και στους ίδιους  να συνάδουν με τους γενικούς κανονισμούς, διαδικασίες και δεδομένα της δράσης  να είναι αξιόπιστοι ΣΕΛΙΔΑ 45 ΑΠΟ 127

 να ενημερώνουν εάν δεν μπορούν να έρθουν ή εάν θα αργήσουν  να σέβονται εμπιστευτικές πληροφορίες  να φέρνουν εις πέρας το συμφωνημένο έργο  να παρέχουν εποικοδομητικά σχόλια στους διοργανωτές  να δέχονται σχόλια και παρατηρήσεις από τον Υπεύθυνο

3. Υπεύθυνος Εθελοντών Για να επιτευχθεί η βέλτιστη συμμετοχή των εθελοντών στη δράση θα πρέπει αρχικά να στηθεί το παραπάνω πλαίσιο λειτουργίας. Εφόσον αναλυθούν οι δραστηριότητες και καθοριστούν οι πραγματικές ανάγκες, δημοσιοποιηθεί η δράση του εθελοντισμού και έχουμε τις πρώτες αιτήσεις/ συμμετοχές τότε ο Υπεύθυνος εθελοντών θα αναλάβει την παραλαβή των αιτήσεων, την επιλογή, υποδοχή, αρχική εισαγωγή στο χώρο και στην οργάνωση και την παράδοση του εθελοντή στον Υπεύθυνο της κάθε δραστηριότητας. Επίσης, θα είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση της επικοινωνίας, την επίλυση προβλημάτων και τον καθορισμό του εβδομαδιαίου/μηνιαίου προγράμματος. Επίσης σε συνεργασία με το τμήμα επικοινωνίας και marketing, θα πρέπει να προβάλει τη δράση των εθελοντών. Η αναζήτηση εθελοντών είναι μια συνεχή διαδικασία. Να συμμετέχει σε εκδηλώσεις/ παρουσιάσεις της εθελοντικής δράσης. Να διατηρεί βάση δεδομένων με όλους τους εθελοντές που συμμετέχουν στην οργάνωση και να ενημερώνονται τακτικά για όλες τις δράσεις / εκδηλώσεις / νέα, όπως και για τις ανάγκες εθελοντικής εργασίας που θα προκύπτουν.

ΣΕΛΙΔΑ 46 ΑΠΟ 127

ii.

Καλά Διεθνή Παραδείγματα:

Οι αρχές σχεδιασμού και διαχείρισης των αστικών πάρκων σε διεθνές επίπεδο διαφοροποιούνται σημαντικά σε σχέση με τα ισχύοντα στον ελληνικό χώρο. Ειδικότερα, ως το πλεόν σημαντικό σημείο διαφοροποίησης προσδιορίζεται η ενσωμάτωση των κοινωνικών επιστημών στον βασικό σχεδιασμό των Πάρκων και σχετικά με την διαχείριση τους η θεσμοθέτηση αυτόνομων φορέων, η δικτύωση τους με το σύνολο των κοινωνικών φορέων και σε ένα μεγάλο βαθμό η οικονομική τους αυτοτέλεια. Με βάση τις διαφορές αυτές ο εθελοντισμός παρουσιάζει μια ικανή και ποικιλόμορφη διείσδυση στα αστικά πάρκα του εξωτερικού.

1. Nord Milano Το πάρκο αυτό, αν και νεαρό, παρουσιάζει μια εξαιρετική ωριμότητα ως προς τον σχεδιασμό και τις λειτουργίες του. Θεσμοθετήθηκε κατ’ αρχήν το 1970, αλλά απέκτησε την ουσιαστική του υπόσταση το 1975, οπότε και ξεκίνησε ο σχεδιασμός του, και μόλις το 1980 ξεκίνησε η υλοποίηση του σχεδιασμού αυτού. Σήμερα χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η πλήρης εφαρμογή του σχεδιασμού απλώνεται σε μια έκταση περίπου 6.000 στρεμμάτων όπου συμπεριλαμβάνονται

χώροι

άθλησης

και

κοινωνικών δραστηριοτήτων,

οργανωμένοι χώροι στάθμευσης οχημάτων, πεζόδρομοι & ποδηλατόδρομοι και τέλος κοιμητήρια. Η είσοδος στο πάρκο είναι ελεύθερη. Την

διαχείριση

του

πάρκου

αυτού

ανέλαβε,

βάση

περιφερειακού

νομοθετήματος μια σύμπραξη με πενταμελές διοικητικό συμβούλιο και τετραετή θητεία. Στον φορέα αυτό λειτουργούν τρία διακριτά τμήματα, ΣΕΛΙΔΑ 47 ΑΠΟ 127

τεχνικών, διοικητικών και οικονομικών υπηρεσιών.

Εικ. 9: Άποψη του πάρκου Nord Milano Στο τεχνικό τμήμα του φορέα διαχείρισης έχει προβλεφθεί και αναπτυχθεί η υπηρεσία Εθελοντών Φυλάκων-Οικολόγων. Αυτή ακριβώς η πρόβλεψη αλλά και τα ειδικά χαρακτηριστικά εφαρμογής της είναι που καθιστούν το πάρκο του βόρειου Μιλάνου ένα καλό παράδειγμα εφαρμογής του εθελοντισμού στα αστικά πάρκα. Αυτή η υπηρεσία εθελοντισμού έχει δύο σαφής και διακριτές αποστολές, την προστασία του περιβάλλοντος και την φύλαξη του χώρου. Για την εκτέλεση της πρώτης αποστολής οι εθελοντές επωμίζονται σημαντικά καθήκοντα και ευθύνες και τους ανατίθενται οι ανάλογες αρμοδιότητες: •

Παρέχουν πληροφόρηση για τις ισχύουσες διατάξεις που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος

•

Συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος

•

Καταλογίζουν τις παραβάσεις των σχετικών διατάξεων

•

Συνδράμουν τις αρμόδιες υπηρεσίες στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών

•

Συντάσσουν υπηρεσιακές εκθέσεις κοκ ΣΕΛΙΔΑ 48 ΑΠΟ 127

Για την εκτέλεση της δεύτερης αποστολής αντίστοιχα διατηρούν έναν διακριτικότερο ρόλο ο οποίος περιορίζεται σε έλεγχο της παραστατικότητας σχετικά με τον εσωτερικό κανονισμό του πάρκου και εντοπίζεται στα θέματα των οικόσιτων ζώων, της κυκλοφορίας, της στάθμευσης και της δημόσιας αιδούς. Για την εξυπηρέτηση των σκοπών αυτών η υπηρεσία διασυνδέεται με τις υπηρεσίες φύλαξης και πολιτικής προστασίας του πάρκου και κατ’ επέκταση με τα αρμόδια σώματα ασφαλείας.

Εικ. 10: Οι εθελοντές του πάρκου το 2011 Η ένταξη στην υπηρεσία των Εθελοντών οικολογικών φυλάκων προϋποθέτει την παρακολούθηση ειδικά διαμορφωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων τα οποία πραγματοποιούνται ανά διετία περίπου. Οι εκπαιδευόμενοι μετά το τέλος

της

εκπαίδευσης

αναλαμβάνουν

την

υποχρέωση

προσφοράς

εθελοντικής εργασίας τουλάχιστον 10 ωρών ανά μήνα. Ένα ειδικό μέτρο ενίσχυσης του εθελοντισμού είναι η ένταξη του πάρκου στους φορείς υποδοχής εναλλακτικής κοινωνικής θητείας έναντι της υποχρεωτικής στράτευσης. ΣΕΛΙΔΑ 49 ΑΠΟ 127

2. Boston Emerald Necklace Η επόμενη περίπτωση καλού παραδείγματος ένταξης του εθελοντισμού στα αστικά πάρκα έρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ειδικότερα την Βοστόνη Η περίπτωση αυτή αφορά την διαχείριση των κηποτεχνικών εργασιών του πάρκου και αναφέρεται στις εργασίες συντήρησης του πρασίνου. Ο ρόλος της δράσης αυτής είναι διττός αφού εκτός της κάλυψης των αναγκών του πάρκου επιπλέον προσφέρεται μια αρχική επαγγελματική κατάρτιση στους εθελοντές αλλά και αυξάνεται το ποσοστό της κοινωνικής τους ένταξης. Το Emerald Necklace συνίσταται από μια αλυσίδα 9 πάρκων συνολικής έκτασης σχεδόν 4.500 στρεμμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Βοστώνης. Φορέας διαχείρισης του δικτύου

αυτού είναι

το

Emerald Necklace

Conservancy, το οποίο δημιουργήθηκε το 1998 ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός με αποστολή την προστασία, αποκατάσταση, διατήρηση και προώθηση των πάρκων αυτών. Συλλογικά για την εξυπηρέτηση των σκοπών αυτών διοργανώνονται σε ετήσια βάση εθελοντικά προγράμματα που ξεπερνούν τις 20.000 ώρες απασχόλησης, εντασόμενες σε προγράμματα όπως η Συνεαταιριστική Πρωτοβουλία Συντήρησης Emerald Necklace, η Νεανική Καλοκαιρινή Πράσινη Ομάδα και το πρόγραμα νέων ηγετών. Σημαντικοί εταίροι στα προγράμματα αυτά είναι τα τμήματα πάρκων των δήμων της Βοστώνης και του Brookline, το Σωφρονιστικό κατάστημα της Μασσαχουσέτης και το Ταμείο Δράσεων για την κοινωνική ανάπτυξη της Βοστώνης.

ΣΕΛΙΔΑ 50 ΑΠΟ 127

Εικ. 11: Το Δίκτυο Πάρκων Emerald Necklace της Βοστόνης Η Συνεταιριστική Πρωτοβουλία Συντήρησης Emerald Necklace φροντίζει για την συνεχή διαθεσιμότητα δύο ομάδων, των 8 ατόμων η κάθε μια, παραβατικών χαμηλής επικινδυνότητας οι οποίοι προέρχονται από το κέντρο κοινωνικής επανένταξης της Βοστώνης. Οι δύο αυτές ομάδες συμμετέχουν και παρακολουθούν ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης δύο εβδομάδων με αντικείμενο την αρχιτεκτονική τοπίου και την κηπουρική και στην συνέχεια εργάζονται στο πάρκο από 4 έως 5 ημέρες ανά εβδομάδα. Ο διευθυντής της πρωτοβουλίας και προσκεκλημένοι ομιλητές διδάσκουν στους εθελοντές κηποτεχνία, εισαγωγή στην επιστήη των φυτών και του εδάφους, τεχνικές συντήρησης και καλλιέργεια ανθοκομικών φυτών και λαχανικών. Η καθημερινή επίβλεψη και η παροχή εργαλείων, γεύματος και μεταφοράς εκτελούνται με την ευθύνη των υπηρεσίων πρασίνου των δήμων Βοστώνης και Brookline, ενώ το Σωφρονιστικό Κατάστημα της Μασσαχουσέτης είναι υπεύθυνο για την επιτήρηση και φύλαξη των εθελοντών και παράλληλα έχει αναπτύξει έναν εκπαιδευτικό κήπο στις εγκαταστάσεις του. ΣΕΛΙΔΑ 51 ΑΠΟ 127

Εικ. 12: Η Συνεταιριστική Πρωτοβουλία Συντήρησης Emerald Necklace σε δράση Αντιστοίχως η Νεανική Καλοκαιρινή Πράσινη Ομάδα και το πρόγραμα νέων ηγετών παρέχουν εκπαίδευση και καλοκαιρινή απασχόληση σε νέους που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία στις κατευθύνσεις της προστασίας της φύσης, της αρχιτεκτονικής τοπίου, της κηποτεχνίας και των περιβαλλοντικών επιστημών. Η Πράσινη Ομάδα του πάρκου ασχολείται κυρίως με εργασίες διαμόρφωσης του τοπίου αλλά παράλληλα διοργανώνει διάφορα κοινωνικά γεγονότα στο σύστημα των πάρκων. Τα μέλη της ομάδας αμοίβωνται ανταποδοτικά με προνομιακή πρόσβαση στις διάφορες δραστηριότητες των πάρκων, όπου συμπεριλαμβάνονται

η

ιστιοπλοϊα,

το

καγιάκ,

η

αναρίχηση

και

η

κατασκήνωση. ΣΕΛΙΔΑ 52 ΑΠΟ 127

Εικ. 13: Η Πράσινη Ομάδα σε δράση Οι εθελοντές στο πρόγραμμα ηγετών είναι κυρίως μαθητές οι οποίοι συναντιούνται δύο φορές την εβδομάδα μετά το τέλος του σχολικού προγράμματος καθώς και τα Σάββατα κατά την διάρκεια του Φθινοπώρου, του Χεμώνα και της Άνοιξης. Στην συναντήσεις αυτές οι εθελοντές του προγράμματος εκπαιδεύονται και προετοιμάζονται για να διοικούν και να εκπαιδεύουν τις Πράσινες Ομάδες του πάρκου, κατά την διάρκεια των Καλοκαιρινών προγραμμάτων. Με τις εμπειρίες αυτές οι εθελοντές του προγράμματος

Νέων

Ηγετών

προετοιμάζονται

για

την

έναρξη

της

επαγγελματικής τους καριέρας αλλά και ταυτόχρονα καλλιεργούν τα ηγετικά τους προσόντα και εκπαιδεύονται ως συνηγοροι του πάρκου. Ταυτόχρονα δε συμβάλλουν στις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του πάρκου.

ΣΕΛΙΔΑ 53 ΑΠΟ 127

Εικ. 14: Οι Νέοι Ηγέτες του Emerald Necklace Η αποτίμηση των εθελοντικών προγραμμάτων στο Emerald Necklace της Βοστώνης συνοψίζεται επιγραμματικά στα ακόλουθα επιτεύγματα: •

Συντήρηση των πάρκων του δικτύου Emerald Necklace

•

Διδασκαλία κηποτεχνιας και τεχνικών καλλιέργειας

•

Έμπνευση Οικολογίκής συνείδησης

•

Παροχή καλοκαιρίνη απασχόλησης και επαγγελματικής κατάρτισης

•

Δημιουργία εμπειρών ηγετών για την στελέχωση του πάρκου.

Με βάση τα προηγούμενα επιτεύγματα και την μεθοδολογία υλοποίησης τους μπορούν να εξαχθούν τα ακόλουθα κύρια συμπεράσματα: •

Η συντήρηση του πάρκου μπορεί να επιτευχθεί με παράλληλη

ΣΕΛΙΔΑ 54 ΑΠΟ 127

προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών •

Κηποτεχνικές

δεξιότητες,

περιβαλλοντική

εκπαίδευση,

ανάπτυξη

ηγετικών ικανοτήτων και επαγγελματική κατάρτιση μπορούν να επιτευχθούν μέσω καλά σχεδιασμένων εθελοντικών προγραμμάτων.

•

Τα προγράμματσ αυτά πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα τις ομάδες στόχους και να ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες τους.

Εικ. 15: Ποδηλάτες στην Colmar 3. Colmar Η πόλη Colmar βρίσκεται στην βόρειο ανατολική Γαλλία και είναι η πρωτεύουσα της διοικητικής περιφέρειας του Άνω Ρήνου. Με πληθυσμό 64.000 κατοίκων και μια πολυδιάστατη οικονομία στην οποία σημαντικό ρόλο παίζει ο Τουρισμός η πόλη αντιμετωπίζει κάθε καλοκαίρι ένα σημαντικό πρόβλημα που εντοπίζεται στους δημόσιους χώρους αναψυχής. Το πρόβλημα αυτό αφορούσε την κλοπή ποδηλάτων, η οποία ξεπερνούσε τα 500 περιστατικά ανά έτος. Το πρόβλημα αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού σε αντίθεση με την τυπική γαλλική πόλη στην Colmar περίπου το 15% της

ΣΕΛΙΔΑ 55 ΑΠΟ 127

κυκλοφορίας αφορά το ποδήλατο και άρα ένα τεέοιο αυξημένο επίπεδο κλοπών διατάρασε τους κανονικούς ρυθμούς της πόλης και έπλητε τον τουρισμό. Με δεδομένη την προτίμηση ως προορισμό των ποδηλατων τα αστικά πάρκα και τους χώρους πρασίνου της πόλης το πρόβλημα μεταφέρονταν και στην αξία χρήσης των χώρων αυτών.

Εικ. 16: Το πάρκο του αγάλματος στην Colmar Τον Ιούλιο του 1992 η πρώτη προσέγγιση για την λύση του προβλήματος αυτού

οδήγησε

στην

κατασκευή

ενός

κινητού

φράχτη

ο

οποίος

χρησιμοποιήθηκε για την οριοθέτηση ενός φυλασσόμενου χώρου στάθμευσης ποδηλάτων. Για την φύλαξη των χώρων αυτών αξιοποιήθηκε το μακροχρόνια άνεργο ανθρώπινο δυναμικό της πόλης σε εθελοντική βάση και ως ανταπόδοση στο επίδομα κοινωνικής πρόνοιας που ελάμβανε. Με τον τρόπο αυτό εξυπηρετήθηκαν άμεσα οι ανάγκες μιας μεγάλης μερίδας των επισκεπτών των πάρκων στην Colmar, ενώ ταυτόχρονα επιτεύχθηκε μέσω της δράσης: o Συμβολή στην βιωσιμότητα του συστήματος μετακινήσεων στην πόλη

ΣΕΛΙΔΑ 56 ΑΠΟ 127

o Συμβολή στην επίτευξη κοινωνικής δικαιοσύνης o Υποστήριξη της διαρκούς περιβαλλοντικής βελτίωσης o Ενδυνάμωση της κοινωνικής και οικονομικής αλληλεγγύης o Συμβολή στην ενδυνάμωση του αισθήματος ασφάλειας και της μείωσης της εγκληματικότητας

ΣΕΛΙΔΑ 57 ΑΠΟ 127

iii.

Αξιολόγηση

&

Κατατάξη

Βέλτιστων

Διαθέσιμων Πρακτικών

Τα προηγούμενα τρία παραδείγματα εθελοντισμού επιλέχθηκαν κυρίως γιατί κατάφεραν: o να καλύψουν βασικές ανάγκες λειτουργίας των αστικών πάρκων, περιβαλλοντικές ή/και κοινωνικές, o να συμβάλλουν ουσιαστικά στην ενεργοποίηση, κατάρτιση και απασχόληση του τοπικού πληθυσμού και μάλιστα ευαίσθητων κοινωνικά ομάδων, o να δημιουργήσουν προστιθέμενη οικονομική αξία για τις υπηρεσίες του πάρκου και να συμβάλλουν με τον τρόπο αυτό στην ανάπτυξη του. Η μελέτη της διαδικασίας δόμησης αυτών των εθελοντικών δράσεωνπρογραμμάτων, αλλά και πολλών άλλων στην διεθνή βιβλιογραφία, καταδεικνύει τις ακόλουθες προτεραιότητες ανά φάσεις δόμησης.

1. Φάση Σχεδιασμού Εθελοντικής Δράσης Στην φάση αυτή γίνεται κατ’ αρχήν η ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, η οποία ενσωματώνει διάφορες καλά εγκαθιδρυμένες πρακτικές αλλά και μερικές καινοτόμες ανά παράδειγμα, οι οποίες συζητιόνται στη συνέχεια. Η καταγραφή των λειτουργικών αναγκών του πάρκου αποτελεί το θεμέλιο του σχεδιασμού της εθελοντικής δράσης. Η καταγραφή αυτή είναι πολυεπίπεδη και επεκτείνεται σε τρεις κύριους τομείς, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος,

τις

εργασίες

συντήρησης

και

καθαριότητας

και

την

ΣΕΛΙΔΑ 58 ΑΠΟ 127

εξυπηρέτηση των αναγκών των χρηστών του πάρκου.

Προστασία

Φυσικού

Περιβάλλοντος:

Η

καταγραφή

των

ιδιαίτερων

χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα κρίσιμη αφού σε αυτό εδράζεται μία από τις κύριες λειτουργίες και αξίες των αστικών πάρκων. Η καταγραφή αυτή συνήθως προέρχεται από τον Φορέα Διαχείρισης του αστικού πάρκου ενδιαφέροντος και χρησιμοποιείται για να ανιχνεύσει τυχόν ανάγκες σε εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικές που τυχόν θα απαιτηθούν για την ορθή εκτέλεση όλων των δράσεων εθελοντισμού στο πάρκο. Ειδικά στην περίπτωση κατά την οποία η σχεδιαζόμενη δράση έχει στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, όπως στην περίπτωση του πάρκου του βόρειου Μιλάνου, στις καταγραφές αυτές πρέπει να ενσωματωθούν, απλοποιημένες φυσικά, οι σχετικές νομοθετικές διατάξεις καθώς και αυτές του κανονισμού του πάρκου σχετικά με την προστασία της φύσης. Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η ενσωμάτωση των εθελοντικών αυτών ομάδων προστασίας της φύσης του πάρκου του βόρειου Μιλάνου στον σχεδιασμό αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Οι καταγραφές θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριλάβουν οπωσδήποτε τα βασικά οικοπεριβάλλοντα του πάρκου, τα σημαντικά είδη για το οποία απαιτείται τακτική παρακολούθηση, και την σχετική νομοθεσία και διατάξεις του κανονισμού του πάρκου.

Εργασίες Συντήρησης & Καθαριότητας: Οι καταγραφές αυτές θα καταδείξουν τον

προγραμματισμό

του

φορέα

διαχείρισης

του

πάρκου

και

συμπεριλαμβάνουν ένα σύντομο ημερολόγιο εργασιών, τον διαθέσιμο ΣΕΛΙΔΑ 59 ΑΠΟ 127

υλικοτεχνικό εξοπλισμό και ανθρώπινους πόρους καθώς και τις βασικές υποδομές του πάρκου οι οποίες θα εξυπηρετήσουν την δράση. Το σύνολο των πληροφοριών αυτών θα προέλθει επίσης από τον φορέα διαχείρισης του πάρκου και ιδιαίτερα χρηστικές είναι οι πληροφορίες που αναφέρονται σε εντοπισμένες χρονικά αιχμές απαίτησης εργασιών. Συνήθως αλλά όχι πάντα οι αιχμές αυτές προσδιορίζονται στην άνοιξη, οπότε προγραμματίζεται ο κύριος όγκος εργασιών για την φύτευση των ετήσιων φυτών και τα κλαδέματα των θάμνων και των δέντρων, και το καλοκαίρι, όποτε ο αυξημένος αριθμός επισκεπτών δημιουργεί αντιστοίχως και αυξημένες απαιτήσεις για την καθαριότητα του χώρου αλλά και την γενικότερη εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Την πρακτική αυτή ενσωματώνει το πρόγραμμα των πράσινων ομάδων του Emerald Necklace της Βοστόνης, η οποία προβλέπει την ενεργοποίηση των ομάδων αυτών αποκλειστικά κατά την διάρκεια του καλοκαιριού Επίσης από τον ίδιο χώρο ενσωματώνεται μια άλλη καλή πρακτική στη συντήρηση του πάρκου η οποία αναφέρεται στην συγκρότηση των Συνεταιριστικών Ομάδων Συντήρησης του πάρκου οι οποίες λειτουργούν κατά την διάρκεια όλου του χρόνου παρέχοντας σημαντική υποβοήθηση στις τεχνικές υπηρεσίες του πάρκου, ειδικά για τις κηποτεχνικές εργασίες, και αυξάνουν με τον τρόπο αυτό την αποτελεσματικότητα τους.

Εξυπηρέτηση Χρηστών: Οι καταγραφές αυτές είναι οι πλέον δύσκολες να εντοπιστούν και εκτός από ιδιαίτερες περιπτώσεις, όπως της γαλλικής πόλης Colmar, οπόταν αυτές εκφράζονται μέσω επίσημων στατιστικών στοιχείων απαιτούν την διενέργεια πρωτογενούς έρευνας, η οποία με συστηματική ΣΕΛΙΔΑ 60 ΑΠΟ 127

έρευνα θα συλλέξει τις απαραίτητες πληροφορίες. Η συστηματική αυτή έρευνα μπορεί να αποτελέσει και η ίδια αντικείμενο εθελοντικής δράσης, η οποία θα χρησιμοποιήσει τους εθελοντές για την διεξαγωγή της έρευνας επί τόπου. Κύρια αντικείμενα της έρευνας αυτής αποτελούν τα ακόλουθα θεματικά πεδία: o Ποια τα χαρακτηριστικά των επισκεπτών του πάρκου (συνολικός αριθμός, ηλικία, μορφωτικό επίπεδο, απασχόληση, κοκ) o Πως χρησιμοποιούν οι επισκέπτες τον χώρο του πάρκου (ώρες επίσκεψης, άθληση, αναψυχή, εκπαίδευση κοκ) o Για ποιους λόγους οι επισκέπτες προτιμούν ή αποφεύγουν το πάρκο (Παροχή υποδομών προσβασιμότητας, πρόσθετων δραστηριοτήτων και εξυπηρέτησης των επισκεπτών, ή αντιστοίχως εγκληματικότητα, έλλειμμα καθαριότητας, δυσκολία πρόσβασης κοκ) o Ποια από τα χαρακτηριστικά του πάρκου αποτελούν πόλους έλξης των επισκεπτών. Η επιτυχής λειτουργία ενός πάρκου συνεπάγεται έναν αυξημένο αριθμό επισκεπτών ο οποίος δημιουργεί μεγαλύτερους κινδύνους υποβάθμισης του πάρκου είτε λόγω αυξημένων αναγκών συντήρησης είτε και λόγω της τοπικής αύξησης της παραβατικότητας. Το παράδειγμα της Colmar αναφέρεται σε αυτό ακριβώς το περιεχόμενο και αφορά την παροχή υπηρεσίας φύλαξης ποδηλάτων, η οποία διευκολύνει τους χρήστες των πάρκων της πόλης αντιμετωπίζοντας ένα βασικό πρόβλημα που αναγνωρίστηκε μέσα από τις επίσημες στατιστικές της αστυνομίας.

ΣΕΛΙΔΑ 61 ΑΠΟ 127

Μετά το στάδιο αυτό και αφού έχει αναγνωριστεί η προτεραιότητα και η αναγκαιότητα των προς επιλογή δράσεων και η αληλεπίδρασεις και η συνάφεια τους με τις υφιστάμενες υποδομές και το ανθρώπινο δυναμικό του πάρκου ακολουθεί η στοχοθέτηση της δράσης στο επίπεδο δραστηριότητας. Και τα τρία καλά παραδείγματα του προηγούμενου κεφαλαίου ακολούθησαν αυτή την διαδικασία για την επιλογή του τελικού στόχου δράσης με φυσικό αποτέλεσμα την αυξημένη αποτελεσματικότητα και ανταποδοτικότητα της.

Προέλευση Εθελοντών: Επόμενο κρίσιμο στάδιο στην φάση του σχεδιασμού της εθελοντικής δράσης είναι η επιλογή της δεξαμενής από την οποία θα επιχειρηθεί η προσέλκυση των εθελοντών. Αυτό βέβαια εξαρτάται κυρίως από τα χαρακτηριστικά της δράσης αλλά και σε μεγάλο βαθμό μπορεί να αποτελέσει και παράγοντα διαμόρφωσης της ίδιας της δομής της δράσης. Έτσι για παράδειγμα στην περίπτωση της δράσης για την προστασία της φύσης στο πάρκου του βορείου Μιλάνου, όπου απαιτούνται πολλές εξειδικευμένες

γνώσεις

και

η

εφαρμογή

πολύπλοκων

διαδικασιών,

προσεγγίζεται ως δεξαμενή εθελοντών το σύνολο της τοπικής κοινωνίας αλλά παρέχεται σε αυτούς ένα ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Αντίστοιχα για την χαμηλής εξειδίκευσης δράση φύλαξης στο Colmar, επιλέχθηκε η κοινωνικά ευαίσθητη ομάδα των ανέργων. Η ίδια προσέγγιση ακολουθήθηκε

και

στην

πρωτοβουλία

των

Συνεταιριστικών

Ομάδων

Συντήρησης του πάρκου Emerald Necklace της Βοστόνης όπου ως πηγή εθελοντών χρησιμοποιήθηκε το τοπικό ίδρυμα επανένταξης παραβατικών. Βέβαια στην δεύτερη αυτή περίπτωση και λόγω των αυξημένων απαιτήσεων σε γνώση και δεξιότητες εφαρμόστηκε παράλληλα και ένα εξειδικευμένο ΣΕΛΙΔΑ 62 ΑΠΟ 127

εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ωστόσο και στις δύο αυτές περιπτώσεις η τελική επιλογή της δεξαμενής προσέλκυσης εθελοντών έγινε με κριτήριο την χρησιμοποίηση των αναγκών του πάρκου ως ένα μέσο για την παροχή βασικής επαγγελματικής κατάρτισης σε κοινωνικά μειονεκτούντες ομάδες.

Συνεργατικό Σχήμα: Η κατάληξη του σχεδιασμού αφορά την προπαρασκευή της υλοποίησης της δράσης με πρώτη προτεραιότητα τον προσδιορισμό των κρίσιμων, για την αποτελεσματική υλοποίηση της δράσης, εταίρων. Με την απόφαση αυτή διευθετείται σειρά σημαντικών και ουσιαστικών θεμάτων με σημαντικότερα την χρηματοδοτική υποστήριξη της δράσης και την δημιουργία της προσήκουσας θεσμικής ομπρέλας. Επίσης με γνώμονα το συνεργατικό σχήμα διευκολύνονται δευτερεύουσες προτεραιότητες όπως η σύνταξη του προγράμματος εκπαίδευσης των εθελοντών. Από τα τρία καλά παραδείγματα του προηγούμενου κεφαλαίου προκύπτει η άμεση συμμετοχή στο συνεργατικό σχήμα του αρμόδιου για την διαχείριση του πάρκου φορέα καθώς και οι υπηρεσίες πρασίνου των οικείων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι φορείς αυτοί είναι επιφορτισμένοι στα παραδείγματα με τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και υποστήριξη της δράσης. Ωστόσο σε άλλες περιπτώσεις σημαντική συμμετοχή έχουν και οι μη κυβερνητικές εθελοντικές οργανώσεις οι οποίες συμμετέχουν μερικώς στον σχεδιασμό και ενεργότερα στην υλοποίηση της δράσης, εμπιστευόμενες την υποστήριξη της δράσης στις υλικοτεχνικές υποδομές και το προσωπικό των φορέων διαχείρισης ή και των δήμων. Μια επίσης σημαντική κατηγορία εταίρων που προκύπτει από τα τρία καλά παραδείγματα είναι διάφοροι άλλοι κοινωνικοί εταίροι που αξιοποιούνται ως ΣΕΛΙΔΑ 63 ΑΠΟ 127

δεξαμενές άντλησης εθελοντών. Στην περίπτωση του πάρκου του βόρειου Μιλάνου τον ρόλο αυτό παίζουν οι υπόχρεοι στράτευσης που επιλέγουν την εναλλακτική κοινωνική θητεία. Στην περίπτωση του Emerald Necklace της Βοστόνης τα Σχολεία αλλά και οι κοινότητες επανένταξης ανήλικων παραβατικών, ενώ στην περίπτωση της Colmar τα γραφεία απασχόλησης. Άλλες παρόμοιες περιπτώσεις αναφέρονται σε κοινότητες επανένταξης εξαρτημένων αλλά και σε υψηλής εξειδίκευσης οργανώσεις οι οποίες προσφέρουν την εθελοντική υπηρεσία των μελών τους. Τέτοιες περιπτώσεις αναφέρονται στην εθελοντική δραστηριοποίηση των μελών επιμελητηρίων, επαγγελματικών ενώσεων, εκπαιδευτικών κοκ.

Στρατηγικός Εθελοντικός Σχεδιασμός: Η κατακλείδα του σχεδιασμού μια εθελοντικής δράσης ή/και προαπαιτούμενο σε μερικές περιπτώσεις είναι η ένταξη

της

σε

ένα

ευρύτερο

στρατηγικό

πλαίσιο

προώθησης

του

εθελοντισμού. Το τμήμα κοινωνικής πρόνοιας του Hong Κong υλοποιεί ένα αντίστοιχο πρόγραμμα ήδη από το 1998 και προτείνει τις ακόλουθες στρατηγικές προώθησης του εθελοντισμού: o Το κυρίαρχο μήνυμα στην εκστρατεία προώθησης να αφορά την Προστιθέμενη Αξία του Εθελοντισμού, η οποία αποδίδεται στην ενδυνάμωση ή/και διεύρυνση που προσφέρει ο εθελοντισμός στις γνώσεις, την εμπειρία κι την δικτύωση των εθελοντών. o Την υιοθέτηση του Θεσμού του Μέντορα για νέους εθελοντές με σκοπό την δημιουργία έμπνευσης αλλά και την διασφάλιση αποτελεσματικής και διαρκούς δέσμευσης των εθελοντών.

ΣΕΛΙΔΑ 64 ΑΠΟ 127

o Την προώθηση του οικογενειακού εθελοντισμού μέσω της κοινής προσέγγισης συλλόγων δασκάλων και γονέων. o Την εστίαση της προώθησης σε ανέργους με σκοπό την ενθλαρυνση της συμμετοχης τους σε εθελοντικές δράσεις οι οποίες θα τους επιτρέψουν να διευρύνουν τις προοπτικές ανεύρεσης εργασίας μέσω της συμπληρωματικής επαγγελματικής κατάρτισης, και της δικτύωσης που συνεπάγεται η κοινώνικη τους αυτή δραστηριοποίηση. o Την χρήση πολυμέσων για την δημοσιοποίηση των εθελοντικών δράσεων. Στην προσέγγιση αυτή εντάσονται τόσο τα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα όσο και πλεόν καθιερωμένες μέθοδοι προώθησης όπως τα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά σποτ, οι διαφημίσεις στα μέσα μαζικής μεταφοράς καθως και αφίσες και μπροσούρες. o Την χρησιμοποίηση της επίσημης αλληλογραφίας των συμμετέχοντων κοινωνικών εταίρων για την τοποθέτηση σχετικών προωθητικών μυνημάτων. o Την προσπάθεια εξεύρεσης χορηγών μέσω γραπτών μηνυμάτων και πιστωτικών καρτών και την διασύνδεση των δράσεων αυτών με αποκλειστικές τηλεοπτικές και ραδιοφονικές εκπομπές. Σημαντική θέση μέσα στο Στρατηγικό Εθελοντικό Σχεδιασμό κατέχει και η σύνταξη και τυποποίηση όλων των σχετικών εγγράφων του προγράμματος όπως για παράδειγμα η Δήλωση Κατάταξης του Εθελοντή. Στην φόρμα αυτή θα πρέπει να προβλέπονται ως ελάχιστα απαιτούμενα πεδία τα ακόλουθα: o Όνομα και Επώνυμο o Στοιχεία Επικοινωνίας (Διεύθυνση, τηλέφωνο, διεύθυνση ηλεκτρονικού

ΣΕΛΙΔΑ 65 ΑΠΟ 127

ταχυδρομείου. o Το κίνητρο εθελοντισμού o Ειδική εμπειρία σχετική με την δράση o Άλλες δεξιότητες και γνώσεις o Ειδικές απαιτήσεις εθελοντή (προβλήματα υγείας, χρήση φαρμάκων αλλεργίες κοκ) o Στοιχεία επαφής 2ου προσώπου για την περίπτωση ασθένειας ή ατυχήματος του εθελοντή. Επίσης σημαντικό έγγραφο που θα πρέπει να προετοιμαστεί κατά την παρούσα φάση και εντάσσεται στον γενικότερο στρατηγικό σχεδιασμό είναι το Συμφωνητικό

Εθελοντισμού.

Οι

γενικότεροι

στόχοι

του

στρατηγικού

σχεδιασμού για τον εθελοντισμό όπως αποτυπώθηκαν στο διαχειριστικό σχέδιο του πάρκου Haden Hill θα πρέπει να: o Καταδεικνύουν την πρόβλεψη για το είδος και την ποιότητα της συμμετοχής των εθελοντών στη λειτουργία του πάρκου o Αναγνωρίζουν τις ευκαιρίες για περαιτέρω ανάπτυξη του εθελοντισμού. o Παρουσιάζουν τον τρόπο επίτευξης των στόχων των εθελοντικών δράσεων o Παρουσιάζουν την διαδικασία αξιολόγησης και διατήρησης του εθελοντισμού στο πάρκο. Στην περίπτωση του Emerald Necklace της Βοστόνης, ο στρατηγικός αυτός σχεδιασμός οδήγησε στην ανάπτυξη του προγράμματος Νέων Ηγετών. Ειδικότερα μετά την απόφαση για συγκρότηση των εθελοντικών Πράσινων Ομάδων, αναγνωρίστηκε η αναγκαιότητα για στελέχη που θα αναλάμβαναν ΣΕΛΙΔΑ 66 ΑΠΟ 127

την εκπαίδευση και καθοδήγηση των ομάδων αυτών. Αυτή η αναγνώριση σε συνδυασμό με την στρατηγική προσέγγιση οδήγησαν στην δόμηση του προγράμματος Νέων Ηγετών που κάλυψε ακριβώς τις ανάγκες αυτές, εμπλέκοντας το πλέον δυναμικό κομμάτι της τοπικής κοινωνίας, τους μαθητές.

2. Φάση Υλοποίησης Εθελοντικής Δράσης Στην φάση αυτή ο προγραμματισμός της προηγούμενης φάσης περνά σε εφαρμογή. Η εφαρμογή αυτή ξεκινά με την εγκαθίδρυση του σχήματος υλοποίησης της δράσης, τον καταμερισμό ευθυνών ανά συμμετέχοντα φορέα και την ανάθεση του ρόλου του συντονιστή φορέα. Αυτή η διαδικασία θα πρέπει να προηγηθεί της πρόσκλησης των εθελοντών και σε ένα βαθμό διασφαλίζει και την ελάχιστη απαιτούμενη χρηματοδότηση για την υλοποίηση της εθελοντικής δράσης. Ανεξάρτητα με το αν στην υλοποίηση συμμετέχουν ένας ή περισσότεροι φορείς το πρώτο αυτό στάδιο της υλοποίησης είναι απαραίτητο. Δηλαδή στην περίπτωση που ένας και μόνο φορέας υλοποιεί την δράση θα πρέπει ο καταμερισμός ευθυνών και αντικειμένων να εκτελεστεί αναφορικά με τις υπηρεσίες του φορέα αυτού, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και να αξιοποιηθεί το σύνολο της κατεχόμενης από τα στελέχη του φορέα τεχνογνωσίας.

Προσέλκυση Εθελοντών: Με το σχήμα υλοποίησης αποκρυσταλλωμένο, μπορεί να ξεκινήσει η εκστρατεία προσέλκυσης των εθελοντών. Οι τρόποι προσέγγισης αυτής της πρόσκλησης μπορούν και πρέπει να διαφέρουν ανάλογα και με την επιδιωκόμενη συμμετοχή των εθελοντών ή/και τα απαραίτητα προσόντα τους. Ακολούθως παρουσιάζονται οι κυρίαρχοι τύποι ΣΕΛΙΔΑ 67 ΑΠΟ 127

μιας πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος σε συνάρτηση με τους σκοπούς και τους στόχους που αυτές εξυπηρετούν. o Ανοιχτή πρόσκληση στον γενικό πληθυσμό: Ο τύπος αυτός παίρνει συνήθως την μορφή μιας εκστρατείας ενημέρωσης μέσα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και η αποτελεσματικότερη εφαρμογή του εντοπίζεται στην εκπομπή ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σποτ και καταχωρήσεων σε έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας όπως εφημερίδες και περιοδικά. Η πρόσκληση αυτή συνήθως έχει σκοπό την μέγιστη δυνατή προσέλκυση εθελοντών αλλά την επικοινωνία και προώθηση του εθελοντισμού. Ο στόχος της προσέγγισης αυτής είναι η δημιουργία μιας κρίσιμης μάζας εθελοντών από την οποία θα πρέπει να ξεκινήσει η ανάπτυξη ενός πιο σταθερού εθελοντικού σχήματος. Συνήθως αυτός ο τρόπος προσέλκυσης εφαρμόζεται για την εκτέλεση δράσεων χαμηλής εξειδίκευσης, όπως ο καθαρισμός και οι δενδροφυτεύσεων Άλλοι τρόποι εφαρμογής της προσέγγισης αυτής αναφέρονται στην τοποθέτηση πινακίδων και αφισών στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά και η ενσωμάτωση μιας ενημερωτικής μπροσούρας στους φακέλους αποστολής διάφορων λογαριασμών. o Ανοιχτή

πρόσκληση

στον

τοπικό

πληθυσμό:

Ο

τύπος

αυτός

περιορίζοντας χωρικά την προέλευση των εθελοντών διασφαλίζει την αυξημένη διαθεσιμότητα τους. Επίσης αυτή η πρόσκληση στοχεύει στην κάλυψη χαμηλής εξειδίκευσης δράσεων, οι οποίες όμως στην περίπτωση αυτή μπορούν να απαιτούν την συχνότερη και τακτικότερη παρουσία των εθελοντών Χαρακτηριστική κατηγορία δράσεων αυτού του τύπου είναι οι δράσεις φύλαξης και εποπτείας των χώρων και ΣΕΛΙΔΑ 68 ΑΠΟ 127

εγκαταστάσεων του πάρκου. Η πρόσκληση αυτή συνήθως προωθείται πρωταρχικά μεταξύ των χρηστών του πάρκου και δευτερευόντως μεταξύ των κατοίκων των όμορων δήμων. Για την επικοινωνία της πρόσκλησης αξιοποιούνται οι εγκαταστάσεις του πάρκου και των όμορων δήμων, όπου αναρτώνται σχετικές αφίσες, τα τοπικά μέσα ενημέρωσης όπου δημοσιεύονται καταχωρήσεις ή και εκπέμπονται τα ανάλογα σποτ, και αξιοποιούνται τέλος τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την εμπλοκή και άλλων κοινωνικών φορέων όπως οι τοπικές μη κυβερνητικές οργανώσεις. Μια εξέλιξη των τελευταίων 5 ετών αυτής της μορφής, αφορά ειδικά τα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. o Στοχευμένη

πρόσκληση

σε

ευαίσθητες

κοινωνικά

ομάδες:

Η

πρόσκληση αυτή μπορεί να απευθύνεται σε πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους κοινωνικές ομάδες των οποίων το κοινό χαρακτηριστικό είναι η μειωμένη συμμετοχή στον κοινωνικό ιστό. Στόχος της πρόσκλησης αυτής δεν είναι η αθρόα συμμετοχή αλλά μάλλον η δημιουργία μικρών ομάδων έως το πολύ δέκα ατόμων. Η στόχευση των δράσεων που εξυπηρετεί αυτός ο τύπος πρόσκλησης

είναι

συνήθως πιο εξειδικευμένη και προϋποθέτει την εκπαίδευση των εθελοντών. Με την εκπαίδευση αυτή παρέχεται στους εθελοντές μια βασική επαγγελματική κατάρτιση και με την συμμετοχή τους στην εθελοντική δράση τους παρέχεται μια διέξοδος ομαλής επανένταξης στο κοινωνικό ιστό. Δράσεις που μπορούν να εξυπηρετηθούν από την πρόσκληση αυτή είναι κυρίως οι δράσεις συντήρησης του πρασίνου ή/και των εγκαταστάσεων του πάρκου καθώς και οι κηποτεχνικές εργασίες αλλά και οι δράσεις ενημέρωσης των επισκεπτών του ΣΕΛΙΔΑ 69 ΑΠΟ 127

πάρκου. Συνήθως οι προσκλήσεις αυτής της μορφής απευθύνονται σε ανέργους, ανήλικους παραβατικούς και πρόσφατα απεξαρτημένους χρήστες ναρκωτικών. Για την υλοποίηση της πρόσκλησης αυτής απαιτείται μια προεργασία κατά την οποία θα ανιχνευθούν οι αντίστοιχοι συλλογικοί φορείς και μέσω αυτών θα κοινοποιήθει η πρόσκληση στους εν δυνάμει ενδιαφερόμενους. o Στοχευμένη πρόσκληση σε ειδικές ηλικιακές ομάδες: Η πρόσκληση αυτή απευθύνεται κυρίως είτε σε ηλικιωμένους – συνταξιούχους, είτε σε μαθητές. Στην μεν πρώτη περίπτωση η πρόσκληση εστιάζει στην αυξημένη διαθεσιμότητα της ηλικιακής αυτής ομάδας και κυρίως στην θέληση τους για ένταξη στον κοινωνικό ιστό, αναιρώντας το αίσθημα παραγκωνισμού που αυτοί πολλές φορές αισθάνονται. Η αξιοποίηση των εθελοντών αυτών ενέχει την βασική παραδοχή για μειωμένη παραγωγή έργου της ομάδας αυτής αλλά και την αναγνώριση του υψηλού αισθήματος ευθύνης που διακατέχει εθελοντές που ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Δράσεις φύλαξης και εποπτείας των χώρων ταιριάζουν καλύτερα στην ομάδα αυτή αφού αξιοποιούν τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και μετριάζουν την επίδραση των φυσικών μειονεκτημάτων των υπερήλικων εθελοντών. Στην δεύτερη περίπτωση η πρόσκληση εστιάζει στην προσθετική δράση που προκύπτει από την εθελοντική δέσμευση των μαθητών, μέρος των οποίων θα διατηρήσει την δέσμευση αυτή και μετά το πέρας της φοίτησης τους στο σχολείο. Για την ηλικιακή ομάδα αυτή συγκριτικό πλεονέκτημα είναι η ευκολία μάθησης και επίσης το υψηλό αίσθημα ευθύνης. Τα χαρακτηριστικά αυτά

αξιοποιούνται

καλύτερα

σε

δράσεις

προστασίας

του

ΣΕΛΙΔΑ 70 ΑΠΟ 127

περιβάλλοντος, οι οποίες προϋποθέτουν εξειδικευμένη γνώση και σε μερικές περιπτώσεις και ιδιαίτερες κινητικές ικανότητες. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η δημοσιοποίηση της πρόσκλησης πρέπει να γίνει μέσα από τις κατάλληλες δομές, οι οποίες στην πρώτη περίπτωση μπορούν να εντοπιστούν στους χώρους του πάρκου ή και σε άλλους χώρους συνάθροισης, όπως οι εκκλησίες και οι πλατείες. Στην δεύτερη περίπτωση η προσέγγιση των εθελοντών προτιμάται να ακολουθήσει ένα πιο θεσμικό μονοπάτι και να εκτελεστεί μέσω των διευθύνσεων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των όμορων του πάρκου δήμων. Ειδική κατηγορία ενδιαφέροντος μεταξύ των σχολικών υποδομών με αυξημένο ποσοστό συμμετοχής των μαθητών σε δράσεις εθελοντισμού αποτελούν τα δημοτικά κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, τα οποία θα πρέπει να συνιστούν μια από τις προτιμητέες

δεξαμενές

προσέλκυσης

εθελοντών

για

δράσεις

περιβαλλοντικής προστασίας. o Στοχευμένη πρόσκληση σε ειδικών ικανοτήτων εθελοντές: Η παρούσα πρόσκληση σκοπό έχει να προσελκύσει χαμηλό αριθμό αλλά υψηλής εξειδίκευσης εθελοντές. Οι δράσεις που εξυπηρετεί είναι συνήθως εντοπισμένες χρονικά και απαιτούν μικρή χρονική δέσμευση των εθελοντών και μικρή εμπλοκή του προσωπικού του πάρκου. Οι δράσεις αυτές μπορούν να αναφέρονται στην συντήρηση, καθαρισμό και παρακολούθηση ειδικών κατασκευών ή οικοσυστημάτων του πάρκου οι οποίες δεν μπορούν να καλυφτούν από το προσωπικό του φορέα διαχείρισης. Ενδεικτικά αναφέρονται οι δράσεις καθαρισμού υδάτινων οικοσυστημάτων που απαιτούν την εμπλοκή εκπαιδευμένων ΣΕΛΙΔΑ 71 ΑΠΟ 127

αυτοδυτών και οι δράσεις παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας που απαιτούν καλά εκπαιδευμένους παρατηρητές Επίσης στην κατηγορία αυτών των προσκλήσεων εντάσσονται προσκλήσεις που έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του συνόλου των εθελοντικών δράσεων του πάρκου, όπως η κάλυψη των αναγκών σε εκπαιδευτές εθελοντών, ή η διασφάλιση

της

δυνατότητας

παροχής

πρώτων

βοηθειών

σε

περίπτωση ατυχήματος ενός εθελοντή κατά την εκτέλεση του έργου του. όπως είναι εύκολα αντιληπτό αυτής της μορφής η πρόσκληση μπορεί να διατυπωθεί και με την μορφή επίσημου αιτήματος προς τους προσήκοντες κρατικούς φορείς, όπως τα νοσοκομεία και τα σώματα ασφαλείας αλλά και με την μορφή προσωπικής επιστολής του υπευθύνου της δράσης προς τους αρμόδιους επαγγελματικούς φορείς και κοινωνικούς εταίρους.

Υποδοχή Εθελοντών: Αφού συγκεντρωθούν οι ενδιαφερόμενοι και ανάλογα με τον σκοπό και την φύση της δράσης γίνεται, η εγγραφή και αξιολόγηση των υποψηφίων εθελοντών κατά την υποδοχή τους, όπου και τους διανέμεται το έντυπο υλικό της υπηρεσίας εθελοντισμού. Αν και άτυπη αυτή η διαδικασία «στρατολόγησης» των εθελοντών διασφαλίζει την τήρηση της πολιτικής των ίσων ευκαιριών για τους εθελοντές, ξεκαθαρίζει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες-ευθύνες των εθελοντών και των υπεύθυνων εθελοντισμού και επιβεβαιώνει την επάρκεια των δεξιοτήτων (ή της δυνατότητας για την ανάπτυξη τους) των εθελοντών για το έργο που θα κληθούν να προσφέρουν. Μια αναλυτική περιγραφή της διαδικασίας αυτής περιλαμβάνεται στο εγχειρίδιο εθελοντισμού του πάρκου Haden Hill, η οποία ΣΕΛΙΔΑ 72 ΑΠΟ 127

αναλύεται σε δύο κύριες περιπτώσεις. Ειδικά για την περίπτωση ημερήσιων δράσεων αθρόας εθελοντικής συμμετοχής η διαδικασία της υποδοχής θα πρέπει να συμπεριλάβει την προμήθεια προς τους εθελοντές των ακόλουθων στοιχείων: o Επιστολή καλωσορίσματος από τον φορέα διαχείρισης του πάρκου o Αντίγραφο του Συμφωνητικού Εθελοντισμού. o Δήλωση κατάταξης εθελοντή. o Εισαγωγικό

σημείωμα

δράσης,

όπου

θα

καταγράφονται

οι

απαιτούμενες ειδικές γνώσεις για την δράση o Κατάλογος ειδικών απαιτήσεων ασφάλειας και υγείας για την εκτέλεση της δράσης o Δήλωση ειδικής και σχετικής με την δράση εμπειρίας o Κατάλογος ευκαιρείων εκπαίδευσης, κατάρτισης και εξέλιξης στο πλαίσιο του εθελοντισμού. Αντίστοιχα για τις περιπτώσεις όπου η προσέλευση των εθελοντών αφορά σε μια μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας δέσμευση τους, συμπληρωματικά προς τα ανωτέρω θα πρέπει να ακολουθείται μια πρόσθετη διαδικασία στην οποία συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα στάδια: o Συνέντευξη με τον υπεύθυνο εθελοντισμού του πάρκου, κατά την οποία θα αναγνωριστούν οι ιδιαίτερες ικανότητες του εθελοντή και οι προοπτικές του και θα διασυνδεθούν αυτές με τις ανάγκες του πάρκου και τα διαθέσιμα εκπαιδευτικά προγράμματα. o Εκπαίδευση Εθελοντών ανάλογα και με τα καθήκοντα που θα ανατεθούν στον εθελοντή από τον υπεύθυνο αλλά και τις δικές του ΣΕΛΙΔΑ 73 ΑΠΟ 127

δεξιότητες.

Το

στάδιο

αυτό,

όπως

είναι

εύκολα

κατανοητό,

εφαρμόζεται με μεγάλη ελαστικότητα και κατά περίπτωση. Μπορεί μάλιστα πολλές φορές να υποκατασταθεί από το επόμενο, ειδικά για περιπτώσεις εθελοντών υψηλής εξειδίκευσης. o Δοκιμαστική περίοδος, η οποία προτείνεται να μην έχει διάρκεια μεγαλύτερη

των

τεσσάρων

εβδομάδων.

Στο

διάστημα

αυτό

προσφέρεται η δυνατότητα στον εθελοντή να εξοικειωθεί με την εργασία στην ύπαιθρο και να εγκλιματιστεί στον τρόπο λειτουργίας του πάρκου. Η δοκιμαστική αυτή περίοδος είναι επιβεβλημένη για τους εθελοντές που θα έρχονται σε επαφή με τους επισκέπτες του πάρκου και θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την επίβλεψη των εθελοντών αυτών από το προσωπικό του φορέα. Μετά και την ολοκλήρωση της υποδοχής των εθελοντών, η οποία θεωρείται τετελεσμένη μετά και την παραλαβή των υπογεγραμμένων εντύπων που προβλέπονται από την παρούσα διαδικασία, ξεκινά η υλοποίηση της εθελοντικής δράσης.

Εθελοντική Δράση: Η εκτέλεση της δράσης είτε αυτή αφορά την άπαξ προσφορά του εθελοντή, είτε εντάσσεται σε ένα μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας πρόγραμμα δράσης, θα πρέπει να ικανοποιεί κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις. Στις προϋποθέσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται: o Η δέσμευση και διάθεση από τον φορέα διαχείρισης του πάρκου όλου του απαραίτητου μηχανολογικού εξοπλισμού για την υποστήριξη της δράσης.

ΣΕΛΙΔΑ 74 ΑΠΟ 127

o Η δέσμευση και διάθεση από τον φορέα διαχείρισης του πάρκου ή τους συνεργαζόμενους

φορείς,

όλου

του

απαραίτητου

ανθρώπινου

δυναμικού για την υποστήριξη της δράσης. o Η προμήθεια και παροχή στους εθελοντές όλου του απαραίτητου εξοπλισμού και αναλωσίμων για την εκτέλεση της δράσης. o Η λήψη όλων των απαιτούμενων από την δράση μέτρων για την διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας, συμπεριλαμβανόμενης και της περίπτωσης ατυχήματος, των εθελοντών. Με την εξασφάλιση των ελάχιστων αυτών προϋποθέσεων και την συνεχή συνεργασία των εθελοντών με το προσωπικό του πάρκου θα εμπεδωθεί από τους εθελοντές και το προσωπικό του πάρκου ο επικουρικός ρόλος των εθελοντών, θα εδραιωθεί το αίσθημα κοινωνικής προσφοράς αλλά και το αίσθημα ευθύνης των εθελοντών για τον ενεργό ρόλο που έχουν στην προστασία και λειτουργία του πάρκου και θα το αντιλαμβάνονται εφ’ εξής ως ένα πολύτιμο κοινό αγαθό.

3. Μετά

την

Ολοκλήρωση

της

Εθελοντικής

Δράσης Η εδραίωση ωστόσο της αντίληψης αυτής στους εθελοντές είναι κάτι που πρέπει να ενδυναμωθεί από τον συντονιστή της εθελοντικής δράσης. Ο τρόπος που μπορεί αυτό να επιτευχθεί, ειδικά στην περίπτωση των εφ’ άπαξ δράσεων ακολουθεί δύο κύριες προσεγγίσεις, οι οποίες απαιτούν την εργασία του συντονιστή μετά το τέλος της δράσης.

ΣΕΛΙΔΑ 75 ΑΠΟ 127

Αξιολόγηση Δράσης: Με την εργασία αυτή επιτυγχάνεται η αποτύπωση του βαθμού επίτευξης των στόχων της δράσης. Η επιτυχής αξιολόγηση θα πρέπει να έχει προβλεφθεί ήδη από την φάση του σχεδιασμού και να περιλαμβάνει εύκολα απαριθμήσιμους δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν τόσο για την ευρύτερη επικοινωνία της δράσης, όσο και για την στοχευμένη επικοινωνία με τους εθελοντές που συμμετείχαν. Με την αξιολόγηση αυτή επιτυγχάνεται η πλήρης αποτίμηση των ωφελειών του εθελοντισμού σε διαχειριστικό αλλά και οικονομικό επίπεδο και ενδυναμώνεται η υιοθέτηση και επέκταση των δράσεων αυτής της μορφής και σε άλλους τομείς ενδιαφέροντος πέρα από το αντικείμενο της ίδιας της δράσης.

Διασύνδεση Εθελοντών: Η επικοινωνία με τους εθελοντές στα πλαίσια της κοινοποίησης των αποτελεσμάτων της δράσης θα πρέπει να συνοδεύεται από μια ευχαριστήρια επιστολή για την συμμετοχή τους και παράλληλα να τους ενημερώνει για τυχόν μελλοντικές ενέργειες αλλά και να τους κινητοποιεί στην ανάληψη πιο ενεργού ρόλου. Απώτερος σκοπός αυτής της επικοινωνίας είναι να δημιουργηθεί από την πρώτη αυτή συμμετοχή των εθελοντών, ένα σώμα ευαισθητοποιημένων και ενεργών πολιτών που θα μπορεί εύκολα να προσεγγιστεί στο μέλλον για άλλες εθελοντικές δράσεις ή ακόμη και για την αντιμετώπιση ακραίων φυσικών φαινομένων ή/και καταστροφών.

ΣΕΛΙΔΑ 76 ΑΠΟ 127

c. Βιβλιογραφία Κεφαλαίου V Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε ειδικά για το πρώτο αυτό τμήμα της έρευνας περιλαμβάνει έντυπες αλλά και ηλεκτρονικές πηγές. Ακολούθως παρουσιάζονται με βάση αυτή την διαφοροποίηση και με την μορφή ενός καταλόγου το σύνολο των γενικών πηγών που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα ανά κεφάλαιο αναφοράς. Αντιστοίχως παρουσιάζονται ακολούθως εξειδικευμένες πηγές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για την άντληση στοιχείων ή/και την υιοθέτηση συμπερασμάτων. i. Αστικά Πάρκα 1. Ορισμός Αστικού Πάρκου  Μπουκουβάλα Ε., 2011, Σχεδιαστική πρόταση για την ανάπλαση του χώρου του γηπέδου του Παναθηναϊκού και μελέτη της ενοποίησης της με την όμορη περιοχή των προσφυγικών, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.  www.attiko-prasino.gr/.

2. Πλαίσια Λειτουργίας Αστικών Πάρκων  Βαταβάλη Φ & Μπελαβήλας Ν, Πράσινο & ελεύθεροι χώροι στην πόλη, WWF, 2009  Βαταβάλη Φ & Μπελαβήλας Ν, Πράσινο & ελεύθεροι χώροι στην πόλη, WWF, 2009  Κοσμάκη & Λουκόπουλος, Monumenta, 10 Ιουν. 2007  Νάντσου Θ, Κυριακόπουλος Η, Τσιμπουκάκης Ν, Κουφοπούλου Β, Τόπακα Ι, Αστικό Πράσινο: Η ανάσα της πόλης που χάνεται, WWF Ελλάς, 2004  Κώδικάς Δήμων & Κοινοτήτων ΣΕΛΙΔΑ 77 ΑΠΟ 127

 Ευρωπαϊκή Ένωση, http://europa.eu/  Ελληνικό

Υπουργείο

Περιβάλλοντος

και

Κλιματικής

Αλλαγής,

http://www.ypeka.gr/  Ευρωπαϊκή

ομοσπονδία

εθνικών

πάρκων

και

φύσης,

http://www.europarc.org/  Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, 2007, “Ανάπτυξη του χώρου του Αεροδρομίου του Ελληνικού”, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων, σελ. 117

3. Άναγκες Διαχείρισης Αστικών Πάρκων  Σπανός Κ. Ολοκληρωμένο Δίκτυο Αστικού Πρασίνου-Λειτουργείες και πολλαπλά οφέλη ,  Κυριαζής Γ, 2008, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΕ ΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΠΑΡΚΟ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας.  Crompton, John L.; An exploration of the relationship between use of parks and access, park appeal, and communication effectiveness, 2008  Setha Low, Dana Taplin, Suzanne Scheld, Rethinking Urban Parks: Public Space and Cultural Diversity  Peter Harnik & Michael Bloomfield, Urban Green: Innovative Parks for Resurgent Cities  Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, 2007, “Ανάπτυξη του χώρου του Αεροδρομίου του Ελληνικού”, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων, σελ. 117 ΣΕΛΙΔΑ 78 ΑΠΟ 127

ii.

Εθελοντισμός 1. Καλά Διεθνή Παραδείγματα

 Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, 2007, “Ανάπτυξη του χώρου του Αεροδρομίου του Ελληνικού”, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων, σελ. 117  http://www.parconord.milano.it/servizio-volontario-di-vigilanzaecologica  http://www.eaue.de  http://www.emeraldnecklace.org/  http://www.cityparksalliance.org

2. Αξιολόγηση

&

Κατατάξη

Βέλτιστων

Διαθέσιμων Πρακτικών  Πρόγραμμα για τους δημόσιους χώρους, http://www.pps.org/  Αστικό Ινστιτούτο, http://www.urban.org/  Συμμαχία για τα Αστικά Πάρκα, http://www.cityparksalliance.org/  Αμερικάνικη Εθνική Ένωση Πάρκων Αναψυχής, http://www.nrpa.org/  Κίνημα Εθελοντισμού, http://www.volunteering-hk.org/  UN’s Best Practices Database  Best Practice for Sustainable Urban Infrastructures  CORDIS Energy, Environment and Sustainable Development Projects Database  http://www.volunteering-hk.org/  Rowley Regis, Haden Hill Park and Corngreaves Management Plan ΣΕΛΙΔΑ 79 ΑΠΟ 127

2009-2014, Sandwell Parks & Countryside Service, pp. 138

ΣΕΛΙΔΑ 80 ΑΠΟ 127

VI.

Ερευνητική Προσέγγιση

Για την διεξαγωγή της έρευνας προσεγγίστηκαν το σύνολο των δήμων της πρώην Νομαρχίας Αθηνών που έχουν στην ευθύνη τους κάποιο χώρο αστικού πρασίνου και οι καταγεγραμμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με τον εθελοντισμό ή/και το περιβάλλον στην ίδια περιοχή. Τα αποτελέσματα που δείχνουν την συμμετοχή στην έρευνα παρουσιάζονται ακολούθως και σε απόλυτα νούμερα.

Σχ. 1: Η συμμετοχή στην έρευνα Αν και το χαμηλό επίπεδο συμμετοχής των δήμων μπορεί να εξηγηθεί από τις αλλεπάληλες απεργειακές κινητοποιήσεις σε απάντηση των μέτρων λιτότητας που εξήγγειλε η κεντρική κυβέρνηση κατά την διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας, το ίδιο δεν ισχύει για τους Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς. Το ήδη χαμηλό επίπεδο συμμετοχής θα ήταν σχεδόν μηδενικό αν ατά την διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας δεν τροποποιούνταν ο αρχικός ερευνητικός σχεδιασμός. Ειδικότερα το σύνολο των ερωτηματολογίων συνοδευόμενο από

ΣΕΛΙΔΑ 81 ΑΠΟ 127

μια επιστολή που εξηγούσε το πλαίσιο του προγράμματος απεστάλλει μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομίου στο σύνολο των φορέων την προτελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου και μάλιστα την Δευτέρα 23, του τρέχοντος έτους. Ακολούθως επιβεβαιώθηκε τηλεφωνικά η παραλαβή του και προσδιορίστηκε ο υπέυθυνος για την συμπλήρωση του. Η επιβέβαιώση αυτή ολοκληρώθηκε την επόμενη Δευτέρα 30 Ιανουαρίου του 2012. Μέχρι και το τέλος της εβδομάδας αυτής μόνο μια καταγραφή έφτασε συμπληρωμένη στον υπέυθυνο διεξαγωγής της έρευνας. Στηριζόμενη στο γεγονός αυτό η ερευνητική ομάδα τροποποίησε τον αρχικό σχεδιασμό και διεξηγαγέ κατά τις επόμενες δύο εβδομάδες, από την Δευτέρα 6, έως και την Παρασκευή 18, Φεβρουαρίου του 2012, τηλεφωνική έρευνα συνεντεύξεων επιτυγχανοντας με τον τρόπο αυτό την συμμετοχή που μόλις παρουσιάστηκε.

a. Καταγραφή Εθελοντικών Δρασεων στα Αστικά Πάρκα της Αττικής Το σύνολο των φορέων που ερωτήθηκαν παρουσιάζεται συνοπτικά στους πίνακες των παραρτημάτων Χ και Χ. Από τους πίνακες αυτούς αφαιρέθηκαν όλα τα στοιχεία συμμετοχής ή μη στην έρευνα.

i. Έρευνα Δήμων Η έρευνα στους Δήμους επικεντρώθηκε στην υπηρεσία πρασίνου αφού από την υπηρεσία αυτή εκπορεύονται όλες οι βασικές δράσεις συντήρησης και αποκατάστασης στα αστικά πάρκα και άλση. Η έρευνα προσπάθησε να αποτυπώσει βασικά μεγέθη και ποιότητες διείσδυσης του εθελοντισμού στις δημοτικές υποδομές και να εξειδικεύσει ΣΕΛΙΔΑ 82 ΑΠΟ 127

σχετικά με τα χαρακτριστικά των εθελοντικών δράσεων που υλοποιήθηκαν σε χώρους αστικού πρασίνου κατά το έτος 2011. Ακολούθως

παρουσιάζονται

συνοπτικά

και

ανά

θεματικό

πεδίο

τα

αποτελέσματα της έρευνας αυτής.

1. Εθελοντισμός Το ερώτημα αυτό αφορούσε την λειτουργία ειδικής υπηρεσίας εθελοντισμού στον δήμο. Αν και μια τέτοια υπηρεσία προβλέπεται από την πρόσφατη διοικητική μεταρρύθμιση του Καλλικράτη, γεγονός που γνώριζε το σύνολο των ερωτηθέντων, διαπιστώνεται πολύ χαμηλή ανάπτυξη της υπηρεσίας αυτής στους δήμους που δεν ξεπερνά το 30%.

Σχ. 2: Ύπαρξη ειδικής Υπηρεσίας Εθελοντισμού στους Δήμους.

2. Διασύνδεση Εθελοντισμού – Πρασίνου Το ερώτημα σκοπό είχε να διερευνήσει την οργανική διασύνδεση που

ΣΕΛΙΔΑ 83 ΑΠΟ 127

προβλέπεται μεταξύ των υπηρεσίων πρασίνου και εθελοντισμού σε κάθε Δήμο. Η οργανική ωστόσο υπαγωγή που προβλέπεται στην νεά δημοτική δομή και τοποθετεί στον τομέα Περιβάλλοντος & Πολιτικής Προστασίας τόσο τις υπηρεσίες πρασίνου όσο και αυτές του εθελοντισμού αναπαρήγαγε με ακρίβεια τα αποτελέσματα του προηγούμενου ερωτήματος:

Σχ. 3: Διασύνδεση Υπηρεσιών Πρασίνου & Εθελοντισμού στους Δήμους. Το σχεδόν 30% των περιπτώσεων που αναγνωρίστηκε η διασύνδεση αυτή συνδέεται άμεσα με το ακρίβως ίδιο ποσοστό που αντιστοιχεί στους δήμους που έχουν αναπτύξει ειδική υπηρεσία εθελοντισμού. Και στο ερώτημα αυτό το σύνολο των ερωτηθέντων γνώριζε την οργανική διασύνδεση που προβλέπεται από το νέο νομοθετικό πλαίσιο αλλά δεν μπορούσε να την επιβεβαιώσει, αφού δεν υπήρχε ειδική υπηρεσία εθελοντισμού.

3. Εθελοντικές δράσεις για το Αστικό Πράσινο

ΣΕΛΙΔΑ 84 ΑΠΟ 127

Το ερώτημα αυτό αφορούσε την ανάπτυξη εθελοντικών δράσεων στους χώρους αστικού πρασίνου. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 4: Οι δήμοι που αναπτύσουν εθελοντικές δράσεις σε χώρους αστικού πρασίνου. Από τα δεδομένα αυτά συνεπάγεται ότι περίπου οι 3 στους 4 δήμους (ποσοστό 73%) έχουν υλοποιήσει μέσα στο προηγούμενο έτος τουλάχιστον μια εθελοντική δράση για το αστικό πράσινο. Σημαντικό εύρυμα της έρευνας είναι ότι οι δύο από τους τρείς δήμους που έχουν ειδική υπηρεσία εθελοντισμού δεν υλοποίησαν καμμία εθελοντική δράση.

4. Πλήθος Δράσεων Το ερώτημα αυτό αφορούσε το πλήθος των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο που υλοποιήθηκαν στην διάρκεια του 2011 από τους 8 δήμους που ανέπτυξαν ανάλογη δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα της

ΣΕΛΙΔΑ 85 ΑΠΟ 127

έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 5: Ετήσιο πλήθος εθελοντικών δράσεων των Δήμων στο αστικό πράσινο Από τα αποτλέσματα αυτά προκύπτει ότι για το 50% των δήμων που υλοποιούν εθελοντικές δράσεις στο αστικό πράσινο παρατηρείται χαμηλό ποσοστό διείσδυσης. Ενδιαφέρον έυρημα της έρευνας είναι οι τρεις στους τέσσερις δήμους που υλοποιούν περισσότερες από τρείς δράσεις ανά έτος δεν έχουν ανεπτυγμένη ειδική υπηρεσία εθελοντισμού.

5. Σχήμα Υλοποίησης Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε το σχήμα υλοποίησης των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο που υλοποιήθηκαν στην διάρκεια του 2011 από τους 8 δήμους που ανέπτυξαν ανάλογη δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

ΣΕΛΙΔΑ 86 ΑΠΟ 127

Σχ. 6: Σχήμα υλοποίησης δημοτικών εθελοντικών δράσεων στο αστικό πράσινο Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει ότι οι 2 στους 3 δήμους που υλοποιούν εθελοντικές δράσεις το κάνουν σε συνεργασία με άλλους φορείς. Σημαντικό εύρυμα της έρευνας αποτελεί το γεγονός ότι οι 2 από τους 3 δήμους που υλοποίησαν μόνοι τους τις δράσεις είναι οι ίδιοι που υλοποιήσαν περισσότερες από 3 εθελοντικές δράσεις στο αστικό πράσινο κατά την διάρκεια του τελευταίου έτους. Επίσης σημαντικό εύρυμα του ερωτήματος αυτού είναι το είδος των συνεργαζόμενων φορέων οι οποίοι είναι κυρίως τοπικής εμβέλειας ενώ μόνο σε δύο περιπτώσεις συμμετείχε εθνικής εμβάλειας φορέας επικοινωνίας και σε δύο ο μαθητικός πληθυσμός. Εντυπωσιακή είναι η απουσία εθνικής ή και υπερτοπικής εμβέλειας μη κυβερνητικών οργανισμών.

6. Χωρικός Εντοπισμός Δράσης

ΣΕΛΙΔΑ 87 ΑΠΟ 127

Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον χωρικό προσδιορισμό των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο που υλοποιήθηκαν στην διάρκεια του 2011 από

τους

8

δήμους

που

ανέπτυξαν

ανάλογη

δραστηριότητα.

Τα

αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 7: Χωρική κατανομή δημοτικών δράσεων εθελοντισμού στο αστικό πράσινο Ενδιαφέρον εύρυμα στην παρούσα περίπτωση είναι η μεγαλή διασπορά που παρουσιάζουν οι δράσεις των δήμων με έντονη ενσωμάτωση του εθεοντισμού αφού οι 3 στους 4 διέσπειραν τις δράσεις αυτές σε όλο το εύρος των χώρων αστικού πρασίνου.

7. Αντικείμενο Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του αντικειμένου των 13 εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο που υλοποιήθηκαν στην διάρκεια

του

2011

από

τους

8

δήμους

που

ανέπτυξαν

ανάλογη

ΣΕΛΙΔΑ 88 ΑΠΟ 127

δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 8: Αντικείμενα δημοτικών εθελοντικών δράσεων στο αστικό πράσινο Ενδιαφέρον εύρυμα από τα δεδομένα αυτά είναι ο διττός, ενίοτε και πολλαπλός χαρακτήρας των εθελοντικών δράσεων που υλοποιούνται στο αστικό πράσινο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι σε σύνολο 13 δράσεων αντιστοιχούν 21 αντικείμενα-στόχοι. Οι δράσεις που συνδυάζονταν συχνότερα ήταν αυτές των φυτεύσεων αι του καθαρισμού, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις εθελοντικών δράσεων σε περιαστικά δάση συνδυάζονταν το σύνολο σχεδόν των αντικειμένων. Η πολυδιάσπαση αυτή του αντικείμενου της δράσης μαρτυρά τις έντονες ανάγκες των χώρων αστικού πρασίνου και την ισχυρή θέληση για δράση των εθελοντών. Μαρτυρά όμως επίσης το χαμηλό επίπεδο οργάνωσης των δράσεων αυτών.

8. Συνεργατικό Σχήμα Δράσης

ΣΕΛΙΔΑ 89 ΑΠΟ 127

Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του ρόλου του κάθε συνεργάτη στις 5 περιπτώσεις δήμων που υλοποίησαν εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο, στην διάρκεια του 2011, σε συνεργασία με άλλους φορείς. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 9: Συμμετοχή στη δράση του κάθε συνεργαζόμενου φορέα των δημοτικών εθελοντικών δράσεων Από τα αποτελέσματα αυτά διαπιστώνεται επίσης χαμηλό ποσοστό εξειδίκευσης των συνεργασιών αφού στο 60% των συνεργασίων δεν υπήρξε σαφής διαχωρισμός ρόλων μεταξύ του εταιρικού σχήματος.

9. Συμμετοχή στη Δράση Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του τρόπου που ο κάθε συνεργάτης συμμετείχε στην εθελοντική δράση στις 5 περιπτώσεις δήμων που υλοποίησαν εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο, στην διάρκεια του 2011, σε συνεργασία με άλλους φορείς. Τα αποτελέσματα της έρευνας

ΣΕΛΙΔΑ 90 ΑΠΟ 127

παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 10: Συμμετοχή στη Δράση του κάθε συνεργαζόμενου φορέα Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει η σχεδόν απόλυτη ευθύνη των δήμων στον σχεδιασμό της δράσης και η πολύ μεγάλη συμμετοχή του συνεργάτη στην πρόσκληση των εθελοντών. Σημαντικό εύρυμα της έρευνας στο πεδίο αυτό είναι η απόλυτη απουσία αξιολόγησης των εθελοντών, γεγονός που μαρτυρά μια μάλον συγκυριακή αντμετώπιση των δράσεων αυτών από το σύνολο του εταιρικού σχήματος.

10. Υποστήριξη Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του τρόπου που ο κάθε συνεργάτης υποστήριξε την εθελοντική δράση στις 5 περιπτώσεις δήμων που υλοποίησαν εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο, στην διάρκεια του 2011, σε συνεργασία με άλλους φορείς. Επίσης εδώ συγκαταλλέχθηκε και ο τρόπο που υποστήριξαν τις εθελοντικές δράσεις οι 3 δήμοι που τις υλοποίησαν μόνοι τους.

Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται

ΣΕΛΙΔΑ 91 ΑΠΟ 127

συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 11: Υποστήριξη της δράση από τον κάθε συνεργαζόμενο φορέα των δημοτικών εθελοντικών δράσεων Το πλέον ενδιαφέρον εύρυμα που προκύπτει από τα δεδομένα αυτά είναι η σχεδόν μηδενική συμμετοχή των συνεργατών στην υποστήριξη της δράσης. Επίπλέον χαρακτηριστικό του συνόλου των δράσεων είναι η πολύ χαμηλή ποσοστιάια τεχνογνωσίας

συμμετοχή με

την

των

δράσεων

μορφή

όπου

εκπάιδευσης

αναπτύχθηκε στους

μεταφορά

εθελοντές.

Εδώ

καταδεικνύεται η σημαντικότητα της συμμετοχής των συνεργαζόμενων φορέων οι οποίοι παρείχαν από κοινού με εκπαίδευση στο 60% των περιπτώσεων αυτών. Επίσης σημαντικό εύρυμα είναι η καθολική υποστήριξη των δράσεων με την μορφή της παροχής υλικοτεχνικού εξοπλισμού, ανθρώπινου δυναμικού και αναλώσιμων από τους δήμους.

ΣΕΛΙΔΑ 92 ΑΠΟ 127

ii.

Έρευνα ΜΚΟ

Η έρευνα στους μη κυβερνητικούς οργανισμούς επικεντρώθηκε σε αυτούς που δραστηριοποιούνται στον εθελοντισμό αλλά και σε όσους ασχολούνται με το περιβάλλον και την προστασία του. Για τον σκοπό αυτό διατηρήθηκαν οι πρώτες ερωτήσεις με στόχο τον αποκλεισμό από την συνέχεια της έρευνας όσων οργανισμών δεν είχαν συνάφεια με το αντικείμενο. Η έρευνα προσπάθησε να αποτυπώσει βασικά μεγέθη και ποιότητες διείσδυσης του εθελοντισμού στις δημοτικές υποδομές και να εξειδικεύσει σχετικά με τα χαρακτριστικά των εθελοντικών δράσεων που υλοποιήθηκαν σε χώρους αστικού πρασίνου από μη κυβερνητικούς οργανισμούς κατά το έτος 2011. Δυστυχώς την χαμηλή διείσδυση που κατέγραψε η πρωτογενής έρευνα στους δήμους επιβεβαίωσαν τα ευρήματα και της παρούσης έρευνας. Μάλιστα από το ερώτημα υπ. Αριθμ. 5 και μετά το σύνολο των δεδομένων προέρχεται από έναν και μόνο οργανισμό, γεγονός που καθιστά την παρούσα έρευνα, αν όχι άγονη, σίγουρα περιορισμένης σημαντικόητας. Ακολούθως

παρουσιάζονται

συνοπτικά

και

ανά

θεματικό

πεδίο

τα

αποτελέσματα της έρευνας αυτής.

1. Εθελοντισμός Το ερώτημα αυτό αφορούσε την λειτουργία ειδικής υπηρεσίας εθελοντισμού στον μη κυβερνητικό οργανισμό. Αν και μια τέτοια υπηρεσία δεν έχει σκοπό ύπαρξης σε έναν οργανισμό που λειτουργεί προς χάριν του εθελοντισμού είναι κρίσιμη η ανίχνευση της παρουσίας του σε οργανισμούς που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση διαπιστώνεται πολύ καλή ανάπτυξη της υπηρεσίας αυτής ΣΕΛΙΔΑ 93 ΑΠΟ 127

στους μη κυβερνητικούς οργανισμούς αγγίζει το 100%.

Σχ. 12: Ο εθελοντισμός στις ΜΚΟ 2. Πλήθος Εθελοντικών δράσεων Το ερώτημα σκοπό είχε να διερευνήσει την συνολική δραστηριοποίηση του κάθε μη κυβερνητικού οργανισμού στον χώρο του εθελοντισμού. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 13: Οι εθελοντικές δράσεις των ΜΚΟ ΣΕΛΙΔΑ 94 ΑΠΟ 127

Τα ευρήματα του ερωτήματος αυτού ήταν ιδιαίτέρως ενθαρρυντικά, αφού ανέτρεψαν την εικόνα χαμήλης διείσδυσης του εθελοντισμού που είχε παρατηρηθεί στος δήμους. Μάλιστα το πλήθος των δράσεων αυτών σε απόλυτους αριθμούς υπερβαίνει τις 100 για μόλις 6 ΜΚΟ, γεγονός που αντιστοιχίζει περίπου 15 δράσεις ανά έτος σε κάθε ΜΚΟ.

3. Εθελοντικές δράσεις για το Αστικό Πράσινο Με το ερώτημα αυτό επιχειρήθηκε ο προσδιορισμός του ποσοστού των μη κυβερνητικών οργανσμών που δραστηριοποιείται στους χώρους αστικού πρασίνου. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 14: Δραστηριοποίηση των ΜΚΟ στο Αστκό Πράσινο Δυστυχώς τα αποτελέσματα αυτού του ερωτήματος επανέφεραν την κακή εικόνα που παρουσιάστηκε στους δήμους, αφού μόλις το 25% των ΜΚΟ έδειξε να δραστηριοποιείται στους χώρους ενδιαφέροντος της έρευνας.

ΣΕΛΙΔΑ 95 ΑΠΟ 127

4. Πλήθος Εθελοντικών δράσεων για το Αστικό Πράσινο Με το ερώτημα αυτό επιχειρήθηκε ο προσδιορισμός του ποσοστού των εθελοντικών δράσεων του κάθε μη κυβερνητικού οργανσμού που εκτελείται προς όφελος των χώρων αστικού πρασίνου. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 15: Οι εθελοντικές δράσεις των ΜΚΟ στο Αστικό Πράσινο Την απογοητευτική εικόνα του προηγούμενου ερωτήματος επιβεβαίωσαν και τα ευρήματα του τρέχοντος. Από τις 2 ΜΚΟ που επεδειξαν δραστηριοποιήση στους χώρους του αστικού πρασίνου μόλις η μια υλοποίησε σημαντικό αριθμό δράσεων που ξεπέρασε τις 3 ανά έτος. Μάλιστα σε αυτή και μόνη την περίπτωση υλοποιήθηκαν περισσότερες δράσεις ανά έτος, περίπου 20, από όσες εκτέλεσαν όλοι οι δήμοι μαζί στο ίδιο χρονικό διάστημα.

ΣΕΛΙΔΑ 96 ΑΠΟ 127

5. Σχήμα Υλοποίησης Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε το σχήμα υλοποίησης των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο που υλοποιήθηκαν στην διάρκεια του 2011 από τους 2 ΜΚΟ που ανέπτυξαν ανάλογη δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 16: Σχήμα υλοποίησης εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ στο αστικό πράσινο Από τα αποτελέσματα της έρευνας στο ερώτημα αυτό προκύπτει ότι ο μοναδικός ΜΚΟ που ανέπτυξε σημαντική δράση την προηγούμενη χρονιά λειτούργησε μερικώς αυτόνομα και κατά περίπτωση σε συνεργασία με άλλους φορείς. Επίσης σημαντικό εύρημα που προέκυψε κατά την διάρκεια της συνέντευξης με τον δεύτερο ΜΚΟ είναι το γεγονός ότι αναφέρονταν σε δράση που αφορούσε συνεργασία με Δήμο ο οποίος όμως δεν είχε στην δικαιοδοσία του κάποιον από τους χώρους αστικού πρασίνου που ενδιαφέρουν την παρούσα μελέτη.

ΣΕΛΙΔΑ 97 ΑΠΟ 127

Έτσι τα αποτελέσματα που προέκυψαν στην συνέχεια των ερωτημάτων για τον οργανισμό αυτό απορίφθηκαν ως μη σχετικά.

6. Αντικείμενο Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του αντικειμένου των 20 περίπου εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο που υλοποιήθηκαν στην διάρκεια του 2011 από την 1 ΜΚΟ που ανέπτυξε ανάλογη δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε απόλυτους αριθμούς στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 17: Αντικείμενα εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ στο αστικό πράσινο Τα αποτελέσματα της έρευνας που παρουσιάζονται ανωτέρω προσπαθούν να απεικονίσουν την λειτουργικότητας των δράσεων που υλοποιήθηκαν από τον οργανισμό και οι οποίες, κατά δήλωση του, αφορούσαν στο σύνολο των αντικειμένων.

7. Ανταπόκριση

εθελοντών

ανά

αντικείμενο

ΣΕΛΙΔΑ 98 ΑΠΟ 127

δράσης Το ερώτημα αυτό είχε σκοπό να καταγράψει τον βαθμό ανταπόκρισης των εθελοντών στα διακριτά αντικείμενα των δράσεων. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά και σε μορφή απαριθμήσιμων δεικτών στο ακόλουθο σχήμα:

Σχ. 18: Αντάποκριση εθελοντών ανά αντικείμενο των εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ (1=ανεπαρκής, 2=μέτρια, 3=ικανοποιητική) Όπως ήταν αναμενόμενενο από την στιγμή που δεν υπήρχε σαφής διαχωρισμός των αντικειμένων στον σχεδιασμό της ΜΚΟ τα αποτελέσματα της ανταπόκρισης των εθελοντων εμφανίζονται ομογενοποιημένα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απουσία νοήματος του ερωτήματος και άρα τα δεδομένα αυτά δεν μπορούν να προσφέρουν κάποια ιδιαίτερη πληροφορία για τις ιδιαίτερες προτιμήσεις των εθελοντών σε σχέση με τα αντικείμενα δράσης.

8. Συνεργατικό Σχήμα Δράσης ΣΕΛΙΔΑ 99 ΑΠΟ 127

Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του ρόλου του κάθε συνεργάτη στην 1 περίπτωση ΜΚΟ που υλοποίησε εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο, στην διάρκεια του 2011, σε συνεργασία με άλλους φορείς. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής δεν παρουσιάζονται σχηματικά. Ο ΜΚΟ δήλωσε ότι και στις περιπτώσεις που έδρασε μόνος του αλλά και στις περιπτώσεις που συνεργάστηκε με άλλο φορέα δεν υπήρχε διάκριση ρόλων μεταξύ οργάνωσης και υλοποίησης και συμμετείχαν όλοι οι συνεργαζόμενοι φορέις από κοινού και εξίσου.

9. Συμμετοχή στην Οργάνωση της Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του τρόπου συμμεετοχής του κάθε συνεργάτη στην εθελοντική δράση, στην 1 περίπτωση ΜΚΟ που υλοποίησε εθελοντικές δράσεις στο αστικό πράσινο σε συνεργασία με άλλους φορείς.

Σχ. 19: Η συμμετοχή του κάθε συνεργάτη στην οργάνωση ττων εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ

ΣΕΛΙΔΑ 100 ΑΠΟ 127

Τα αποτελέσματα απεικονίζονται στο σχήμα με την μορφή μη απαριθμήσιμων δεικτών (Συμμετοχή-Απουσία) και βρίσκονται σε συμφωνία με τις απαντήσεις στο προηγούμενο ερώτημα, απ’ όπου προέκυπτε η εξ’ ίσου συμμετοχή των συνεργατών. Με τις απαντήσεις στο ερώτημα αυτό προσδιορίζεται περαιτέρω η συμμετοχή των συνεργατών και εμφανίζεται για πρώτη φορά στην παρούσα έρευνα το στοιχείο της αξιολόγησης των εθελοντών.

10. Ανταπόκριση του συνεργάτη στην Οργάνωση της Δράσης Για το ερώτημα αυτό δεν πρόεκυψαν δεδομένα κατά την διεξαγωγή της έρευνας.

11. Υποστήριξη Δράσης Το ερώτημα αυτό αφορούσε τον προσδιορισμό του τρόπου που ο κάθε συνεργάτης υποστήριξε την εθελοντική δράση στην 1 περίπτωση ΜΚΟ που υλοποίησε εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο, στην διάρκεια του 2011, σε συνεργασία με άλλους φορείς. Τα αποτελέσματα απεικονίζονται στο σχήμα με την μορφή μη απαριθμήσιμων δεικτών (Συμμετοχή-Απουσία) και βρίσκονται σε συμφωνία με τις απαντήσεις στο προηγούμενο ερώτημα (υπ. Αριθμ. 8) απ’ όπου προέκυπτε η εξ’ ίσου συμμετοχή των συνεργατών.

ΣΕΛΙΔΑ 101 ΑΠΟ 127

Σχ. 20: Η συμμετοχή του κάθε συνεργάτη στην υποστήριξη των εθελοντικών δράσεων των ΜΚΟ

12. Ανταπόκριση του συνεργάτη στην υποστήριξη της δράσης Για το ερώτημα αυτό δεν πρόεκυψαν δεδομένα κατά την διεξαγωγή της έρευνας.

ΣΕΛΙΔΑ 102 ΑΠΟ 127

b. Αξιολόγηση

Αποτελεσματικότητας

των

Ελληνικών

Πρωτοβουλιών

Μετά και την ολοκλήρωση της πρωτογενούς έρευνας για τον εθελοντισμό στα αστικά πάρκα των Αθηνών, σαφή συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν για μερικά μόνο από τα ζητούμενα της παρούσης μελέτης. Ο πρώτος λόγος για την περιορισμένη ερμηνευσιμότηττα των ευρημάτων εδράζεται στην περιορισμένη συμμετοχή των ερωτηθέντων η οποία μόλις και ξεπέρασε το 50%. Ως

δεύτερη

αιτία

αναγνωρίζεται

η

αποσπασματική

προσέγγιση

του

εθελοντισμού και το μεταβατικό στάδιο των δήμων που οδεύουν προς μια νέα διοικητική δομή στην οποία θα ενσωματώνεται ο εθελοντισμός ως μία από τις βασικές λειτουργικές μονάδες. Ως τρίτη αιτία προσδιορίζεται η χαμηλή ενεργοποίηση των εξειδικευμένων ΜΚΟ στον χώρο του αστικού πρασίνου, γεγονός που αντανακλά τα διάφορα διαχειρισιτικά προβλήματα των χώρων αυτών. Ως τέταρτη και τελευταία αιτία εμφανίζεται η μικρή, έως ανύπαρκτη συνεργασία των δύο ισχυρών παικτών του χώρου. Οι αιτίες αυτές καθιστούν δυσχερή την εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς μια σειρά θεμάτων που αρχικά είχαν ενταχθεί στην στόχευση της μελέτης. Ειδικότερα: o Ανταπόκριση εθελοντών σε μακράς διάρκειας δέσμευση: Μιας και το σύνολο των δράσεων που αποτυπώθηκαν αφορούσε εφ’ άπαξ ημερήσιες δράσεις κανένα συμπέρασμα δεν μπορεί να εξαχθεί για το ζητούμενο αυτό. ΣΕΛΙΔΑ 103 ΑΠΟ 127

o Ανταπόκριση

εθελοντών

ανα

αντικείμενο

δράσης:

Η

χαμηλή

εξειδίκευση και ο αριθμός των δράσεων δεν επιτρέπουν την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων. o Αξιολόγηση

της

αποτελεσματικότητας

των

δράσεων:

Η

αποσπασματική προσέγγιση και η άπαξ εφαρμογή επίσης δεν επιτρέπουν την αξιολόγηση του βαθμού επίτευξης του στόχου της δράσης. Επιπλέον χαρακτηριστικό που επιτείνει την αδυναμία αυτή είναι ότι σε σχετική ερώτηση κατά την διάρκεια των συνεντεύξεων η κύρια απάντηση αφορούσε την προσέλευση των εθελοντών και όχι τα αποτελέσματα της δράσης. o Συνεργασία φορέων διαχείρισης πάρκων και λοιπων κοινωνικών φορέων:

Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν μια αδυναμία

συσχέτισης της εθελοντικής δράσης στα αστικά πάρκα με το βαθμό συνεργατισμού του φορέα διαχείρισης τους με άλλους φορείς. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε και από τα περιοσρισμένα δεδομένα της έρευνας που αφορούσε τους ΜΚΟ.

Ανεξάρτητα από την αδυναμία εξαγωγής συμπερασμάτων σε σχέση με τα προηγούμενα θέματα, η έρευνα αποδείχτηκε ιδιαίτερα χρήσιμη αφού κατέγραψε τις εεγενείς αδυναμίες αλλά και ευκαιρείες για την ανάπτυξη του εθελοντισμού από κάθε κατηγορία φορέα. Ακολούθως παρουσιάζονται και συζητιούνται τα συμπεράσματα αυτά.

ΣΕΛΙΔΑ 104 ΑΠΟ 127

i. Δήμοι

Η περίπτωση των Δήμων που είναι και οι κύριοι φορείς διαχείρισης των αστικού πρασίνου στην Αθήνα, καταδεικνύει τις ακόλουθες αδυναμίες: o Εμφάνης έλλειψη στρατηγικής εθελοντισμού. Δηλαδή δεν υπάρχει σε καμμία από τις περιπτώσεις της έρευνας μια διακριτή στόχευση των πάγιων αναγκών των Δήμων σε σχέση με την εθελοντική δράση. Ακόμη σημείο της απουσίας αυτής είναι το σημαντικό έλλειμα σε τεχνογνωσία και προσωπικό ικανό να διαχειριστεί εθελοντές. Ένδειξη της κατάστασης αυτής είναι η παντελής απουσία αξιολόγησης των εθελοντών στις δράσεις των δήμων, όπως και οι μονοδιάστατες τακτικές προσέλκυσης εθελοντών. o Αδυναμία εντοπισμού και ενσωμάτωσης στο εθελοντικό κίνημα ειδικού ενδιαφέροντος πληθυσμιακών ομάδων. Ακόμη και στις περιπτώσεις που προσεγγίζονται κάποιες από αυτές τις ομάδες, όπως οι μαθητές σχολείων αυτό γίνεται αποσπασματικά και χωρίς να δημιουργείται μια μόνιμη διασύνδεση, ενώ άλλες ειδικές ομάδες, όπως οι υπόχρεοι κοινωνικής θητείας ή κοινωνικής προσφοράς και οι άνεργοι δεν προσεγγίζονται καθόλου. o Αδυναμία μόνιμης ενσωμάτωσης στις λειτουργίες των Υπηρεσιών Πρασίνου του εθελοντικού δυναμικού. Σε καμμία περίπτωση οι εθελοντικές

δράσεις

που

υλοποίηθηκαν

δεν

ακολούθησαν

μια

φιλοσοφία ανάπτυξης ή επέκτασης των υπηρεσιών που προσφέρει το

ΣΕΛΙΔΑ 105 ΑΠΟ 127

αστικό πράσινο αλλά μάλον εντάχθηκαν σε ένα μονοδιάστατο πλαίσιο της κινητοποίησης των πολιτών και της περιορισμένης χρονικά και τοπικά

συμμετοχής

τους.

Δεν

υπήρξε

δηλαδή

ανίχνευση

και

προσδιορισμός των αναγκών σε εργασία των υπηρεσιών πρασίνου ώστε να δομηθεί επάνω στις ανάγκες αυτές και να κατανεμηθεί χρονικά και χωρικά η εθελοντική δραστηριοποιήση. o Αδυναμία εντοπισμού και πρόσεγγισης κρίσιμων στρατηγικών εταίρων. Αν και το σύνολο των προηγούμενων αδυναμιών έχει ένα ιδιαίτερο βάρος για την παρατηρούμενη εθελοντική δραστηριοποίηση των δήμων, όλες αυτές θα μπορούσαν να είχαν μετριαστεί ως προς το αποτέλεσμα

τους

συμμετάσχουν

αν

στην

οι

κατάλληλοι

διοργάνωση

εταίροι

των

είχαν

εθελοντικών

κληθεί

να

δράσεων.

Δυστυχώς στην μεγάλη του πλειονότητα οι εταίροι που συμμετείχαν στις εθελοντικές δράσεις των δήμων ήταν ή οργανισμοί και σύνδεσμοι της τοπικής αυτοδιοίκησης, ή μικρές τοπικές ομάδες εθελοντών με αυστηρά χαμηλή εξειδίκευση, ή τέλος σχολεία. Όλοι αυτοί οι οργανισμοί έχουν μια επίσης μειωμένη εξειδίκευση ως προς την τεχνγνωσία οργάνωσης και διαχείρισης εθελοντικών δράσεων με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να άρουν τις προηγούμενες αδυναμίες. Αν και η παρουσία αυτών των αδυναμιών είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την ανάπτυξη ενός μόνιμου εθελοντικού δικτύου στις οργανικές δομές των Δήμων, αυτά αναμένεται να αντιμετωπισθεί μέσω της διοικητικής αναδιάρθρωσης του Καλλικράτη, στην οποία προβλέπεται η ανάπτυξη ειδικής υπηρεσίας εθελοντισμού. Προσπερνώντας λοιπόν τις αδυναμίες αυτές μπορεί η μελέτη να εστιάσει και ΣΕΛΙΔΑ 106 ΑΠΟ 127

στις δυνατότητες των Δήμων όπως αυτές καταγράφηκαν στο πλαίσιο της έρευνας: o Άριστο επίπεδο υποστήριξης των δράσεων. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις των εθελοντικών δράσεων που υλοποίησαν οι Δήμοι υπήρξε άριστη υλικοτεχνική υποστήριξη των δράσεων γεγονός που καταδεικνύει την επάρκεια των δήμων σε υλικοτεχνικές υποδομές για την άρτια εκτέλεση των δράσεων. o Μεγάλη προσβασιμότητα σε ειδικού ενδιαφέροντος πληθυσμιακές ομάδες. Επιπλέον των διαθέσιμων υποδομών οι Δήμοι έχουν ειδική προνομιακή πρόσβαση, μέσω των διευθύνσεων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκαπίδευσης σε όλα τα σχολεία των χώρων ευθύνης τους. o Επάρκεια στελεχών. Οι δημοτικές υπηρεσίες παρουσιάζουν ένα ικανό επίπεδο στελέχωσης τουλάχιστον για να παρέχουν την ελάχιστη απαιτούμενη

διοικητική

και

τεχνική

υποστήριξη

των

δράσεων

εθελοντισμού σε χώρους αστικού πρασίνου. Τόσο το επιστημονικό προσωπικό όσο και το εργατικό επαρκούν για να προσφέρουν την κρίσιμη ειδική τεχνογνωσία αλλά και τεχνική υποστήριξη μέσω του χειρισμού ειδικών μηχανημάτων αλλά και της παροχής εργασιών μεταφοράς υλικών και αποκομιδής απορύμάτων που συλέχθησαν κατά την διάρκεια της εθελοντικής δράσης.

ΣΕΛΙΔΑ 107 ΑΠΟ 127

ii.

ΜΚΟ

Οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί στην Ελλάδα εντάσουν σε μεγάλο βαθμό τον εθελοντισμό στο λειτουργικό τους πλαίσιο, είτε αυτός αναφέρεται σε κοινωνική είτε σε περιβαλλοντική δράση. Όπως είναι φυσικό και λόγω του αντικειμένου ενδιαφέροντος η έρευνα εστίασε σε ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην Αθήνα και έχουν ενσωματώσει στις προτεραιότητες τους την περιβαλλοντική στόχευση. Ειδικότερα και αναφορικά με τα ευρήματα της έρευνας δύο μόνο αδυναμίες διαγνώστηκαν σε σχέση με την δραστηριοποίηση των ΜΚΟ στο πεδίο του εθελοντισμού στο Αστικό Πράσινο. o Μικρή διείσδυση στον χώρο του αστικού πρασίνου. Οι περισσότερες από τις ΜΚΟ που συμμετείχαν στην έρευνα αν και αναπτύσουν ιδιαίτερα έντονη εθελοντική δράση δεν έχουν δραστηριοποιηθεί επαρκώς στους χώρους του αστικού πρασίνου. Μία πιθανή αιτία για την χαμηλή αυτή διείσδυση, ίσως να μπορεί να αποδοθεί στην ιδιαίτερα πλούσια τόσο σε φυσικό πλούτο όσο και σε απειλές φύση της Ελλάδας, η οποία προσελκύει την προσοχή των οργανισμών αυτών. o Χαμηλή ανάδραση με τους Δήμους. Επίσης περιοριστικός παράγοντας για την εισαγωγή των ΜΚΟ στον χώρο του αστικού πρασίνου είναι η προφανής μειωμένη ανάδραση με τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι δύσκολα εκχωρού αρμοδιότητες και ειδικά όσες

αναφέρονται

στον

σχεδιασμό

των

δράσεων

και

την

συνεπαγώμενη μερική διαχείριση των υποδομών και του προσωπικού τους από τους συνεργαζόμενους φορείς. ΣΕΛΙΔΑ 108 ΑΠΟ 127

Αντίστοιχα

η δυναμική των ΜΚΟ

στο πεδίο έρευνας

της μελέτης

καταδεικνύεται από σειρά παρατηρήσεων που αναφέρονται: o Στην εθελοντική δραστηροποίηση. Είναι ενδεικτικό, ότι μία και μόνο ΜΚΟ υλοποίησε περισσότερες δράσεις εθελοντισμού για το αστικό πράσινο στο διάστημα ένος έτους απ’ ότι το σύνολο των δήμων. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τα οφέλη της ύπαρξης ενός σταθερού δικτύου

εθελοντών

αλλά

και

της

ύπαρξης

της

κατάλληλης

τεχνογνωσίας. o Στην εξειδείκευση των εθελοντικών δράσεων. Στις λίγες περιπτώσεις που διαπιστώθηκε εθελοτνική δράση από τις ΜΚΟ στον χώρο του Αστικού πρασίνου αυτή η δράση επεκτάθηκε πέρα από τις χαμηλών απαιτήσεων δράσεις καθαρισμού και φύτευσης και σε δύσκολα αντικείμενα όπως η περιβαλλοντική παρακολούθηση και προστασία. Για την διεξαγωγή των δράσεων αυτών βεβαίως απαιτήθηκε η κατάλληλη εκπαίδευση των εθελοντών και η δέσμευση τους για μεγαλύτερο της μίας ημέρας χρονικό διάστημα. o Στην

κατοχή

εξειδιεκευμένης

εθελοντικής

τεχνογνωσίας.

Χαρακτηριστικό της αξίας αυτής είναι η σχεδόν παγίως εκτελούμενη αξιολόγηση των εθελοντών για την ορθότερη κατανομή των ρόλων στο πλαίσιο της εκάστοτε δράσης. Αυτή η ιδιαίτερα σημαντική λειτουργία πανρτελώς

απούσα από

τις

εθελοντικές

δράσεις

των δήμων

σηματοδοτεί και την ιδιαιτέρως αποτελεσματική οργάνωση των εθελοντικών δράσεων από τις ΜΚΟ. o Στον επιμερισμό ρόλων. Αντιστοίχως ως ρπος τον καταμερισμό των

ΣΕΛΙΔΑ 109 ΑΠΟ 127

αρμοδιοτήτων και της αποστολής των εθελοντών στα πλαίσια της υλοποίησης των εθελοντικών δράσεων στέκευαι και η διάκριση των ρόλων των συνεργατών στον σχεδιασμό, δόμηση και υλοποίση της δράσης στο επίπεδο των φορέων. o Στην διατήρηση των εθελοντών. Οι ΜΚΟ επενδύοντας στους εθελοντές σε εκπαίδευση αλλά και προσφέροντας την κατάλληλη, και όχι χρηματική,

ανταμοιβή,

δημιουργούν

ένα

ικανό

πλαίσιο

ανταποδοτικότητας της εθελοντικής προσφοράς κι δημουργούν με αυτό τον τρόπο τις συνθήκες που επιτρέπουν στον εθελοντή να αναπτύξει πλήρως τις ικανότητες του και τον πρωοθούν στο να επεκτείνει την χρονική διάρκεια της δέσμευσης του.

ΣΕΛΙΔΑ 110 ΑΠΟ 127

VII.

Συνθετική Προσέγγιση

Με την ολοκλήρωση και του ερευνητικού τμήματος της μελέτης και αφού έχουν αναγνωρισθεί πλέον οι εγγενείς αδυναμίες αλλά και οι δυνατότητες και ευκαιρείες ανάπτυξης του εθελοντισμού στα αστικά πάρκα των Αθηνών, μπορούν να εξαχθούν σαφή συμπεράσματα με την μορφή μιας ειδικής πρότασης εφαρμογής. Η συνθετική αυτή προσέγγιση αξιοποιεί τα ευρήματα της μελέτης και κυρίως τις

διεθνείς

καλές

πρακτικές

οι

οποίες

θα

πρέπει

να

θεωρούνται

αναπόσπαστο τμήμα του οδηγού εφαρμογής. Ο οδηγός αυτός δεν επεκτείνεται σε ειδικά θέματα του εθελοντισμού τα οποία έχουν να κάνουν με την διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού αλλά και ούτε με ειδικότερα θέματα που αφορούν στην ψυχολογία του εθελοντή, αφού αυτά θα πρέπει να απωτελέσουν αντικείμενο στρατηγικής επιλογής του φορέα που θα αναπτύξει τις δράσεις. Ο οδηγός αυτός έχει την μορφή μιας διαδικασίας δόμησης που αναπτύσεται σε 4 διακριτά στάδια και ακόλουθόντας διαδοχικά βήματα σε κάθε στάδιο, επιτυγχάνει

την

την

κατ’

ελάχιστο

τήρηση

των

προαπαιτήσεων

προγραμματισμού όπως αυτές εμφανίστηκαν μέσα από τις διεθνείς καλές πρακτικές, επιδιώκοντας ταυτόχρονα την αναίρεση όλων των αδυναμιών που ανιχνεύθηκαν στην περιοχή μελέτης.

ΣΕΛΙΔΑ 111 ΑΠΟ 127

Οδηγός ανάπτυξης εθελοντικών δράσεων στα αστικά πάρκα

Στάδιο 1: Αναγνώριση Αναγκών Βήμα 1: Περιγράψτε τους Χώρους Πρασίνου ευθύνης σας ως προς:  Φυσικό Περιβάλλον  Κοινωνικό Περιβάλλον  Οικονομικό Περιβάλλον  Κύριες Χρήσεις

Βήμα 2: Περιγράψτε τις ανάγκες διαχείρισης των Χώρων Πρασίνου ευθύνης σας ως προς:  Ανάγκες σε εργασία για: o Κηποτεχνία o Καθαρισμό o Φύλαξη/εποπτεία o Συντήρηση εγκαταστάσεων/εξοπλισμού o Προστασία Της φύσης  Ανάγκες σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό  Ανάγκες σε μηχανολογικό εξοπλισμό  Ανάγκες σε αναλώσιμα  Ανάγκες σε εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό ή/και τεχνογνωσία

Βήμα 3: Περιγράψτε το ενδογενές ποσοστό εκπλήρωσης των ανωτέρω

ΣΕΛΙΔΑ 112 ΑΠΟ 127

αναγκών

Βήμα 4: Αναγνωρίστε με βάση τις ελλείπουσες ανάγκες του προηγούμενου

βήματος

τις

προτεραιότητες

για

ανάπτυξη

εθελοντισμού.

Βήμα 5: Μελετήστε με βάση τις προτεραιότητες αυτές τις απόψεις των χρηστών του κάθε χώρου πρασίνου

Βήμα 6: Δημιουργήστε έναν κοινό κατάλογο προτεραιοτήτων έτσι όπως προκύπτει από τα δύο προηγούμενα στάδια.

Βήμα 7: Θέστε διακριτούς και απαριθμήσιμους επιθυμητούς στόχους για κάθε μία από τις προτεραιότητες αυτές.

ΣΕΛΙΔΑ 113 ΑΠΟ 127

Στάδιο 2: Σχεδιασμός Στρατηγικής Εθελοντισμού

Βήμα

1:

Με

βάση

τον

τελικό

κατάλογο

προτεραιτήτων

του

προηγουμενου σταδίου περιγράψτε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις δεξιότητες που θα πρέπει να διαθέτει ο πιθανός εθελοντής για κάθε προτεραιότητα δράσης, συμπεριλαμβάνοντας:  Ηλικιακό εύρος  Ελάχιστες ώρες απασχόλησης  Ελάχιστη διάρκεια δέσμευσης  Ειδικές γώσεις ή/και δεξιότητες  Ειδικό ενδιαφέρον για την προτεραιότητα δράσης

Βήμα 2: Με βάση τα παραπάνω χαρακτηριστικά προσδιορίστε το κοινό στόχο για την στράτευση εθελοντών για κάθε προτεραιότητα δράσης.

Βήμα 4: Για κάθε προτεραιότητα δράσης συντάξτε ένα ετήσιο ημερολόγιο προγραμματισμού εργασιών.

Βήμα 5: Για κάθε προτεραιότητα δράσης υπολογίστε τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό εθελοντών για πλήρη κάλυψη των αναγκών του χώρου πρασίνου.

Βήμα

6:

Για

κάθε

προτεραιότητα

δράσης

προσδιορίστε

την

απαιτούμενη υποστήριξη σε υλικά, μέσα, αναλώσιμα και ανθρώπινο δυναμικό από τον Φορέα διαχείρισης . ΣΕΛΙΔΑ 114 ΑΠΟ 127

Βήμα 7: Για κάθε προτεραιότητα δράσης προσδιορίστε τις ανάγκες υποστήριξης σε υλικά, μέσα, αναλώσιμα και ανθρώπινο δυναμικό από άλλους κρατικούς φορείς όπως τα νοσοκομεία και τα σώματα ασφαλείας.

Βήμα 8: Για κάθε προτεραιοτητα δράσης εκτιμήστε τις ανάγκες εκπαίδευσης των εθελοντων και προσδιορίστε τα κύρια γνωστικά αντικείμενα και την διάρκεια εκπαίδευσης.

Βήμα 9: Για κάθε προτεραιότητα δράσης προβλέψτε τα κατάλληλα ανταποδοτικά ωφέλη για τους εθελοντές

Βήμα 10: Συντάξτε με την βοήθεια του συνόλου των πληροφορίων που έχετε συλλέξει στα 9 πρώτα βήματα του παρόντος σταδίου μια σύντομη περιγραφή για κάθε προτεραιότητα δράσης.

Βήμα 11: Για κάθε προτεραιότητα δράσης αναγνωρίστε πιθανούς στρατηγικούς εταίρους, τόσο από τον χώρο των μη κυβερνητικών οργανισμών όσο και από διάφορούς συναφείς με το αντικείμενο της προτεραιότητας φορείς, για το σύνολο των προηγούμενων βημάτων και αιτηθήτε την συνεργασία τους αποστέλοντας τους ταυτόχρονα την σύντομη περιγραφή της δράσης ενδιαφέροντος.

Βήμα 12: Με βάση την ανταπόκριση από τους φορείς στους οποίους ΣΕΛΙΔΑ 115 ΑΠΟ 127

επικοινωνήθηκε η προτεραίοτητα δράσης σχηματίστε ένα συνεργατικό σχήμα με καλά διακριτούς τομείς ευθύνης και δραστηριοποίησης.

Βήμα 13: Συντάξτε όλα τα πρότυπα έγγραφα και ειδικότερα:  Γενικό Συμφωνητικό Εθελοντισμού  Γενικό Έγγραφο Αίτησης Εθελοντή  Γενικός κατάλογος ευκαιρίων εκπαίδευσης, κατάρτισης και εξέλιξης στο εθελοντικό πλαίσιο του Φορέα.  Επιστολή Καλωσορίσματος, ειδικά για κάθε προτεραιότητα δράσης  Εισαγωγικό σημείωμα δράσης, όπου θα καταγράφονται οι απαιτούμενες ειδικές γνώσεις για την δράση  Κατάλογος ειδικών απαιτήσεων ασφάλειας και υγείας για την εκτέλεση της δράσης  Δήλωση ειδικής και σχετικής με την δράση εμπειρίας

ΣΕΛΙΔΑ 116 ΑΠΟ 127

Στάδιο 3: Υλοποίηση Δράσης

Βήμα 1: Προγραμματίστε την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος τουλάχιστον 2 μήνες πριν την προβλεπόμενη έναρξη της δράσης, και επεκτείνετε

τον

χρόνο

αυτό

ανάλογα

με

την

διάρκεια

του

προγράμματος εκπαίδευσης των εθελοντών.

Βήμα 2: Υλοποιήστε την εκστρατεία ενημέρωσης που ανταποκρίνεται καλύτερα στο εθελοντικό κοινό στόχο της δράσης, χρησιμοποιώντας κατά περίπτωση:  Ανοιχτή πρόσκληση στον γενικό πληθυσμό  Ανοιχτή πρόσκληση στον τοπικό πληθυσμό  Στοχευμένη πρόσκληση σε ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες  Στοχευμένη πρόσκληση σε ειδικές ηλικιακές ομάδες  Στοχευμένη πρόσκληση σε ειδικών ικανοτήτων εθελοντές Ορίστε στην πρόσκληση αυτή τον τόπο, το χρόνο και την συνολική χρονική διάρκεια αποδοχής εθελοντικών αιτήσεων καθώς και τον υπεύθυνο της δράσης.

Βήμα 3: Μεριμνήστε για την διαθεσιμότητα όλων των απαραίτητων εγγράφων, προσωπικού και υποδομών στον προβλεπόμενο χώρο κατά το χρονικό διάστημα υποδοχής αιτημάτων.

Βήμα 4: Αρχειοθετήστε το σύνολο των εθελοντικών αιτήσεων, για πιθανή μελλοντική χρήση. ΣΕΛΙΔΑ 117 ΑΠΟ 127

Βήμα 5: Σχηματίστε μια επιτροπή αξιολόγησης των εθελοντών, με την συμμετοχή του υπέυθυνου δράσης, και επιλέξτε διπλάσιο από τον προβλέπομενο στην περιγραφή της δράσης αριθμό, εθελοντών. Επιπλεόν αυτών δημιουργήστε έναν κατάλογο αναπληρωτών ίσο με τον προβλέπόμενο στη περιγραφή της δράσης αριθμό εθελοντών.

Βήμα 6: Αποστείλετε ευχαριστήριο σε όσους δεν επελεχθησαν και πρόσκληση για συμμετοχή στο πρόγραμμα εκπαίδευσης στους επιλεχθέντες και ενημερωτικό σημείωμα στους πιθανούς αναπληρωτές.

Βήμα 7: Κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης επαναξιολογείστε προφορικά τους εθελοντές ανάλογα με τις απαιτήσεις της δράσης και προβλέψτε ένα δοκιμαστικό διάστημα εργασίας στην ύπαιθρο.

Βήμα 8: Στην περίπτωση απωλειών καλύψτε τα κενά από τον κατάλογο των αναπληρωτών.

Βήμα 9: Φροντίστε για την διαθεσιμότητα όλων των απαιτούμενων υλικών,

μέσων,

ανθρώπινου

δυναμικού

και

αναλωσίμων

που

προϋπολογίστηκαν στο προηγούμενο στάδιο κατά την εκτέλεση της δράσης.

Βήμα 10: Φροντίστε για την άμεση διαθεσιμότητα στους εθελοντές όλων των προβλεπόμενων ανταποδοτικών ωφελημάτων ΣΕΛΙΔΑ 118 ΑΠΟ 127

Στάδιο 4: Μετά το τέλος της δράσης

Βήμα

1:

Φροντίστε

για

την

διαθεσιμότητα

του

απαραίτητου

προσωπικού για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της δράση

Βήμα 2: Αξιολογείστε την δράση σε σχέση με τους αρχικούς της στόχους και συντάξτε μιά σύντομη έκθεση απολογισμού της δράσης.

Βήμα 3: Φροντίστε για την επικοινωνία των αποτελεσμάτων της δράσης στο ευρύτερο κοινό.

Βήμα 4: Ευχαριστήστε του εθελοντές για την συμμετοχή τους, ενημερώστε τους για τα αποτελέσματα της εργασίας τους και ζητήστε την συμβολή τους για την μελλοντική βελτίωση της δράσης

ΣΕΛΙΔΑ 119 ΑΠΟ 127

VIII.

Παραρτήματα a. Ερωτηματολόγιο Δήμων

Φορέας: Ονοματεπώνυμο: Θέση στο Φορέα: Τηλ./Φαξ: e-mail:

Ερώτημα 1: Υπάρχει στο φορέα ειδική υπηρεσία εθελοντισμού; Ναι Όχι Δεν γνωρίζω Ερώτημα 2: Αν υπάρχει, προβλέπεται υπηρεσιακή διασύνδεση; Ναι Όχι Δεν γνωρίζω Ερώτημα 3: Υλοποιούνται εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο από τον φορέα; Ναι Όχι Δεν γνωρίζω Ερώτημα 4: Αν ναι, πόσες εθελοντικές δράσεις υλοποιούνται ετησίως για το αστικό πράσινο; 0 έως 1 2 έως 3 Περισσότερες από 3 (Προσδιορίστε)

` Ερώτημα 5:

ΣΕΛΙΔΑ 120 ΑΠΟ 127

Ο φορέας υλοποιεί τις εθελοντικές δράσεις αυτές: Μόνος του Σε συνεργασία (με ποιόν φορέα)

Ερώτημα 6: Ο φορέας υλοποιεί τις εθελοντικές δράσεις αυτές σε: Πλατείες Πάρκα Άλση Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 7: Πόσες εθελοντικές δράσεις υλοποιήθηκαν για κάθε έναν από τους ακόλουθους σκοπούς και με ποιά ετήσια συχνότητα; Συχνότητα Καθαρισμός Φύλαξη Συντήρηση Πρασίνου Φύτευση Συντήρηση Εγκαταστάσεων Προστασία Φύσης Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 8: Στην περίπτωση συνεργασίας πως συμμετείχε ο φορέας και πως ο συνεργάτης στην στην οργάνωση ή την υλοποίηση εθελοντικής δράσης για το αστικό πράσινο; Φορέας

Συνεργάτης

Οργάνωση Υλοποιήση Και τα δύο Κανένα από τα δύο

Ερώτημα 9:

ΣΕΛΙΔΑ 121 ΑΠΟ 127

Πως υποστήριξε ο φορέας και πως ο συνεργάτης την οργάνωση των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο; Φορέας Συνεργάτης Σχεδιασμός Δράσης Κάλεσμα εθελοντών Αξιολόγηση εθελοντών Υποδοχή Εθελοντών Ανάθεση καθηκόντων σε εθελοντές Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 10: Πως υποστήριξε ο φορέας την υλοποίηση των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο; Φορέας

Συνεργάτης

Εκπαίδευση εθελοντών Παροχή ατομικού εξοπλισμού Παροχή ειδικού ρουχισμού Μεταφορά εθελοντών Δέσμευση προσωπικού Παροχή τροφίμων ή ποτών Χρήση μηχανολογικού εξοπλισμού Χρήση κτιριακών υποδομών Παροχή αναλώσιμων δράσης Άλλο (προσδιορίστε)

ΣΕΛΙΔΑ 122 ΑΠΟ 127

b. Ερωτηματολόγιο ΜΚΟ Φορέας: Ονοματεπώνυμο: Θέση στο Φορέα: Τηλ./Φαξ: e-mail:

Ερώτημα 1: Υπάρχει στο φορέα ειδική υπηρεσία εθελοντισμού; Ναι Όχι Δεν γνωρίζω Ερώτημα 2: Πόσες αυτόνομες δράσεις εθελοντισμού υλοποιεί ο φορέας κατα μέσο όρο ετησίως; 0 έως 1 2 έως 3 Περισσότερες από 3 (Προσδιορίστε) Ερώτημα 3: Υλοποιούνται εθελοντικές δράσεις για το αστικό πράσινο από τον φορέα; Ναι Όχι Δεν γνωρίζω Ερώτημα 4: Αν ναι, πόσες εθελοντικές δράσεις υλοποιούνται ετησίως για το αστικό πράσινο; 0 έως 1 2 έως 3 Περισσότερες από 3 (Προσδιορίστε) Ερώτημα 5: Ο φορέας υλοποιεί τις εθελοντικές δράσεις αυτές: Μόνος του Σε συνεργασία (με ποιόν φορέα)

Ερώτημα 6:

ΣΕΛΙΔΑ 123 ΑΠΟ 127

Πόσες εθελοντικές δράσεις υλοποιήθηκαν για κάθε έναν από τους ακόλουθους σκοπούς και με ποιά ετήσια συχνότητα; Συχνότητα Καθαρισμός Φύλαξη Συντήρηση Πρασίνου Φύτευση Συντήρηση Εγκαταστάσεων Προστασία Φύσης Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 7: Πως ανταποκρίθηκαν οι εθελοντές στο κάλεσμα για δράση; (Ι=Ικανοποιητικά, Μ=Μετρια, Α=Ανεπαρκώς) Καθαρισμός Φύλαξη Συντήρηση Πρασίνου Φύτευση Συντήρηση Εγκαταστάσεων Προστασία Φύσης Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 8: Στην περίπτωση συνεργασίας πως συμμετείχε ο φορέας και πως ο συνεργάτης στην στην οργάνωση ή την υλοποίηση εθελοντικής δράσης για το αστικό πράσινο; Φορέας

Συνεργάτης

Οργάνωση Υλοποιήση Και τα δύο Κανένα από τα δύο Ερώτημα 9: Πως υποστήριξε ο φορέας και πως ο συνεργάτης την οργάνωση των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο; Φορέας Συνεργάτης Σχεδιασμός Δράσης Κάλεσμα εθελοντών Αξιολόγηση εθελοντών Υποδοχή Εθελοντών Ανάθεση καθηκόντων σε εθελοντές Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 10: Πως ανταποκρίθηκε ο συνεργαζόμενος φορέας στην οργάνωση της δράσης; (Ι=Ικανοποιητικά, Μ=Μετρια, Α=Ανεπαρκώς)

ΣΕΛΙΔΑ 124 ΑΠΟ 127

Σχεδιασμός Δράσης Κάλεσμα εθελοντών Αξιολόγηση εθελοντών Υποδοχή Εθελοντών Ανάθεση καθηκόντων σε εθελοντές Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 11: Πως υποστήριξε ο φορέας την υλοποίηση των εθελοντικών δράσεων για το αστικό πράσινο; Φορέας

Συνεργάτης

Εκπαίδευση εθελοντών Παροχή ατομικού εξοπλισμού Παροχή ειδικού ρουχισμού Μεταφορά εθελοντών Δέσμευση προσωπικού Παροχή τροφίμων ή ποτών Χρήση μηχανολογικού εξοπλισμού Χρήση κτιριακών υποδομών Παροχή αναλώσιμων δράσης Άλλο (προσδιορίστε)

Ερώτημα 12: Πως ανταποκρίθηκε ο συνεργαζόμενος φορέας στην υλοποίηση της δράσης; (Ι=Ικανοποιητικά, Μ=Μετρια, Α=Ανεπαρκώς)

Εκπαίδευση εθελοντών Παροχή ατομικού εξοπλισμού Παροχή ειδικού ρουχισμού Μεταφορά εθελοντών Δέσμευση προσωπικού Παροχή τροφίμων ή ποτών Χρήση μηχανολογικού εξοπλισμού Χρήση κτιριακών υποδομών Παροχή αναλώσιμων δράσης Άλλο (προσδιορίστε)

ΣΕΛΙΔΑ 125 ΑΠΟ 127

c. Κατανομή Χώρων πρασίνου στους δήμους της Αθήνας Επικοινωνία Δήμος Φιλαδέλφειας

Πάρκα Ποδονίφτης

Άλση Άλσος Ν. Φιλαδέλφειας

Πάρκο Λ. Κατσώνη Παπάγου

Τένις Άλσος Άρη Αλεξάνδρου

Κηφισιάς

Λόφος Πέτρου & Παύλου άλσος Κηφισιάς Άλσος Ολυμπιονικών

Μοσχάτου Φιλοθέης

Βατικιώτης 2106540211 2132085512 2109709797 Κα Μεντή Χαρά

Μυρτιάς Πεντέλης

Όνομα Κοντώρα Αγγελική

2102524386 Μεγάλο Πάρκο

Άλσος Χολαργού Δάφνης

Τηλέφωνο

2132007663 Δάσος ΠΙΚΠΑ

6973301416

Πάρκο Ενόπλων Δυνάμεων

6945548269

Δάσος Κάσδαγλη

2132051726

Κος Λύρας Δημητράκης Ευστάθιος

Άλσος Εθνικής Αντιστάσεως Εκπαιδευτικό οικολογικό πάρκο

Πεύκη Αργυρούπολη

Πάρκο Ανεξαρτησίας

Σταματάτος Στάθης

Λόφος Τρουμπάρι Αγ. Αναργύροι

Πάρκο Ειρήνης

Αθήνα

Στρέφη

Κορέλης Αλέξανδρος

2132026064 Εθνικός Κήπος Πεδίο Άρεως Λυκαβητός Παγκρατίου

Αγ. Βαρβάρα

2107482222

Πάρκο Μητέρας

Κος Νικολόπουλος

Φυσικός Πευκώνας

2105690485

Άλιμος

Λόφος Πανί

2132008000

Κος Γάκης

Βριλήσια

Μ. Θεοδωράκης

Βύρωνας

Καραολή & Δημητρίου

6972941562

Αλεξιάδου Ιωάννα

2102143332

Χριστίνα Μπούρα

2109940900

Χούτα Μαρίνα

2107293391

Διαμαντή Βάσω

Γαλάτσι

Άλσος Βεϊκου

Ζωγράφου

Νησίδα Γ. Παπανδρέου

Ηλιούπολη

Αλσύλιο Κριαρή

Καισαριανή

Σκοπευτήριο

Καλιθέα

Κεντρικό Πάρκο

Μαρούσι

Πάρκο Γαρδέλη

2132070452 2132038257

Κα Κορώνη Κατερίνα

Μεταμόρφωση

Κτήμα Δηλαβέρη

2132012900

Κα Μπουλουξή

Νέα Σμύρνη

Άλσος Ν. Σμύρνης

2132025889 2132025866

Παλαιό Φάληρο

Πάρκο Φλοίσβου

Περιστέρι

Άλσος Περιστερίου

2109880739

Κα Λεγάκη

ΣΕΛΙΔΑ 126 ΑΠΟ 127

d. Κυριότερες ΜΚΟ της περιοχής των Αθηνών. Επικοινωνία Επωνυμία

Δ/νση

Τηλέφωνο

Όνομα

E-mail

Όμιλος Φίλων του Δάσους

Ταχ.Θυρ. 5145 Κηφισιά, 14510

2106220231

-

ofd@ofd.gr

Ελιξ

Βερανζέρου 15, Αθήνα, 106 77

2103825506

Παπαλάμπρου Έλενα

elix@elix.org.gr

3ης Σεπτεμβρίου 56, Αθήνα, 104 33

2108847900

Βενεδίκη Μαρία

aephoria@aephoria.o rg

2103225245

Κατερίνα Βλάχου

ellet@ellinikietaireia. gr

Αειφορία, για τον άνθρωπο & το περιβάλλον Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος & Πολιτισμού Ινστιτούτο αειφορικής ανάπτυξης & διαχείρισης φυσικών πόρων Σύλλογος Προστασίας Κηφισιάς

Τριπόδων 28, Αθήνα, 105 58

Γεωργίου Μπάκου 15, 11514, Αθήνα

2106981173

-

Ολυμπίας 11, Κηφισιά, 145 63

2108014110

-

Η προστασία

Άνθιμου Γαζή 22, 12132, Περιστέρι

2105227723

Αλεξάνδρου Ηλίας

Σώμα Ελλήνων Προσκόπων

Πτολεμαίων 1, Αθήνα, 116 35

2107290097

Δέσποινα Χασιλίδη

Μαμάη 3α, Αθήνα

6977695999

aveneti@ath.forthnet .gr prostasia_kifissias@h ol.gr

dxasilidi@sep.org.gr

Επιδρώ Med Sos Athenistas Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία AISEC Αγρος στο Ελληνικό

6944273852

Έρμου 64, 10511, Αθήνα

2117109047

Αννυ Μητροπούλου Αμαλία Ζέππου

Σοφία Μιχαηλίδου Πάνος Τοτσικας

Ενναλακτική Οργάνωση

Δημητρακοπούλου 73, 16673, Βούλα

2108991145

Μαρία Κορομηλά

Φιλοδασική Ένωση Αθηνών Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Φύσης

Ηροδότου 10, Αθήνα, 106 75

2107220866

Λιαπης

Νίκης 20, 105 57 Αθήνα

2103224944

Μαρτίνος Γκαιτλιχ

anni@medsos.gr azep@otenet.gr

greece@aiesec.net ptots@tee.gr ena.drasi@gmail.com contact@philodassiki. org

ΣΕΛΙΔΑ 127 ΑΠΟ 127