(Turkce Ekitap) - Lenin - Bir Adim Ileri, Iki Adim Geri

V. Ý. LENÝN

BÝR ADIM ÝLERÝ, ÝKÝ ADIM GERÝ

ERÝÞ YAYINLARI V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

1

DÖRDÜNCÜ BASKI

BÝR ADIM ÝLERÝ, ÝKÝ ADIM GERÝ PARTÝMÝZDE BUNALIM

V. Ý. LENÝN

Þubat-Mayýs 1904 de yazýldý.

Mayýs 1904 de Cenevre de kitap olarak basýlmýþtýr.

V. Ý. Lenin, One Step Forward, Two Step Bac The Crisis in our Party (Progress Publi-shers, Moscow 1965) [Türkçe çevirisi Yurdakul Fincancý tarafýndan yapýlmýþtýr. Sol Yayýnlarý, Mart 1979, Dördüncü Baský] (Birinci baský: Nisan 1969; Ýkinci Baský: Eylül 1975; Üçüncü Baský: Aralýk 1976) Eriþ Yayýnlarý tarafýndan düzenlenmiþtir, 2003. erisyay@kurtuluscephesi.com http://www.kurtuluscephesi.com http://www.kurtuluscephesi.net http://www.kurtuluscephesi.org

ÝÇÝNDEKÝLER

7 11 14 18 27 31 39 47 57

155 175 187 217 223

Önsöz, N. Lenin A. Kongre Hazýrlýklarý B. Kongredeki Çeþitli Gruplaþmalarýn Önemi C. Kongrenin Baþlangýcý. Hazýrlýk Komitesi Olayý D. Yujni Raboçi Grubunun Daðýlýþý E. Dillerin Eþitliði Olayý F. Tarým Programý G. Parti Tüzüðü. Yoldaþ Martov un Tasarýsý H. Iskracýlar Arasýndaki Bölünmeden Önce. Merkeziyetçilik Konusundaki Tartýþmalar Ý. Tüzüðün Birinci Maddesi J. Haksýz Oportünizm Suçlamalarýnýn Masum Maðdurlarý K. Tüzük Üzerindeki Görüþmelerin Devamý. Konseyin Kuruluþu L. Tüzük Görüþmelerinin Tamamlanmasý. Merkez Kurullarýna Üye Çaðýrma.Raboçeye Dyelo Temsilcilerinin Çekiliþi M. Seçimler. Kongrenin Sonu N. Kongredeki Savaþýmýn Genel Görünümü. Partinin Devrimci ve Oportünist Kanatlarý O. Kongre Sonrasý. Ýki Savaþým Yöntemi P. Büyük Bir Kývancýn Yolunu Ufak Kaygýlar Engellememelidir Q. Yeni Ýskra. Örgütlenme Sorunlarýnda Oportünizm R. Diyalektik Üzerine Birkaç Söz. Ýki Devrim Ek. Yoldaþ Gusev ve Yoldaþ Deutsch Olayý

235 247

EKLER 233 Bir Adým Ýleri Ýki Adým Geri. N. Lenin in Rosa Luxemburg a Yanýt Açýklayýcý Notlar

61 83 94 101 115 142

ÖNSÖZ

UZAYIP giden inatçý ve hararetli bir savaþým sürecine girildiði zaman, bir yandan ilerdeki giriþimleri belirleyecek temel, ana noktalar ortaya çýkmaya baþlarken, bir yandan da bu noktalara bakýþla, savaþýmýn, göreceli olarak küçük ve önemsiz yanlarý giderek gerilere itilir.

Partimiz içinde, altý aydan beri bütün parti üyelerinin dikkatini üzerine çeken savaþýmda da durum böyledir. Bugün, bütün savaþýmýn genel çizgileri içinde, pek az ilgi çekici olan birçok ayrýntýya ve temelde hiç ilgi çekici olmayan birçok kavgaya deðinmek zorunda olduðum için, gerçekten önemli ve temel iki noktaya, hiç kuþkusuz tarihsel önemi olan ve bugün partimizin karþý karþýya bulunduðu [sayfa 7]* en ivedi siyasal ve son derece önemli iki nokta* Sol Yayýnlarý baskýsýnýn sayfa numaralarý, Mart 1979, Dördüncü Baský.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

7

ya, daha baþýndan, okurun dikkatini çekmem gerekiyor.

Birinci nokta, partimizin çoðunluk ve azýnlýk olarak ikiye bölünmesinin siyasal önemine iliþkindir. Bu bölünme, partinin Ýkinci Kongresinde ortaya çýkmýþ, ve Rus sosyal-demokratlarý arasýndaki bütün öteki bölünmeleri geriye itmiþtir. Ýkinci nokta, örgütlenme sorunlarýnda, yeni Ýskra nýn[2] tuttuðu yerin bu yer gerçekten bir ilkeye dayandýðý sürece ilke olarak önemine iliþkindir.

Birinci nokta, partimizdeki savaþýmýn baþlamasýyla, bu savaþýmýn kaynaðýyla, nedenleriyle ve temel siyasal niteliðiyle ilgilidir. Ýkinci nokta, savaþýmýn kesin sonuçlarýyla, bitimiyle, ilke diye ne varsa hepsinin biraraya getirilmesi, kavga diye ne varsa hepsinin bir yana konmasýyla elde edilecek ilkeler toplamýyla ilgilidir. Birinci noktanýn yanýtý, parti kongresindeki savaþýmýn tahliliyle; ikinci noktanýn yanýtý ise yeni Ýskra nýn ilkelerindeki yeni þeylerin tahliliyle verilmiþtir. Broþürümüzün onda-dokuzunu kaplayan bu iki tahlil, çoðunluðun devrimci, azýnlýðýn ise, partimizin oportünist kanadýný oluþturduðu sonucunu ortaya koymuþtur. Bugün partiyi iki kanada bölen ayrýlýklar, program ya da taktik sorunlarýna deðil, genellikle örgütlenme sorunlarýna iliþkindir. Yeni Ýskra tutumuna derinlik kazandýrmaya çalýþtýkça ve bu tutum merkez kurullarýna üye çaðýrma kavgalarýndan arýndýkça, ortaya çýkan yeni görüþün, örgütlenme sorununda oportünizmden baþka bir þey olmadýðý daha iyi anlaþýlmaktadýr.

Partimizdeki bunalýmla ilgili mevcut yazýlarýn, gerçekleri yorumlama ve inceleme açýsýndan baþlýca eksikliði, parti kongresi tutanaklarý üzerine hemen hemen hiç eðilmemiþ olmasýdýr; temel örgütlenme ilkelerini aydýnlatmalarý açýsýndan bakýldýðý zaman, ayný yazýlarda görülen eksiklik, bir yandan yoldaþ Martov la yoldaþ Akselrod un, [sayfa 8] Tüzüðün birinci maddesini yazarken yapmýþ olduklarý ana yanlýþ ve bu yanlýþý savunmalarý, öte yandan Ýskra nýn örgütlenme ilkeleriyle ilgili tüm sistemi (burada bir sistemden sözedilebilirse) arasýnda bulunan, varlýðý sugötürmez baðýn tahlil edilmemesidir. Çoðunluðun yazýlarýnda, birinci madde üzerindeki tartýþmanýn önemine birçok kez deðinildiði halde, Ýskra nýn þimdiki yazýkurulu, açýktýr ki, sözkonusu iliþkiye dikkat bile etmemektedir. Gerçekte yoldaþ Akselrod la yoldaþ Martov, birinci madde üzerinde yaptýklarý ilk yanlýþlýðý þimdi yalnýzca derinleþtiriyor,

8

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

geliþtiriyor, geniþletiyorlar. Aslýnda, oportünistlerin örgütlenme sorunu üzerindeki tutumlarý, birinci madde üzerindeki çekiþmeler sýrasýnda zaten ortaya çýkmaya baþlamýþtý: sýmsýký kaynaþmamýþ gevþek bir parti örgütünü savunmalarý; parti kongresinden ve onun seçtiði kurullardan baþlayarak, partiyi yukardan aþaðý örgütleme düþüncesine (bu bürokratik düþünceye) düþmanlýklarý; her profesöre, her yüksek okul öðrencisine, her grevci ye, kendini parti üyesi ilân etme olanaðýný verecek biçimde, partiyi aþaðýdan yukarýya örgütleme eðilimi; bir parti üyesinin, parti tarafýndan tanýnmýþ bir örgüte baðlý olmasýný öngören biçimciliðe düþmanlýklarý; örgütlenme iliþkilerini yalnýzca platonik olarak kabule yatkýn burjuva aydýnýnýn anlayýþýna kaymalarý; oportünist anlayýþta daha da derine gitme ve anarþistçe sözlere baðlanma eðilimleri; merkeziyetçiliðe karþý özerkliðe yatkýnlýk göstermeleri kýsacasý bütün bunlarýn hepsi, yeni Ýskra da þimdi bol bol çiçekleniyor ve ilk yanýlgýnýn, tümüyle ve somut biçimde giderek daha çok açýða çýkmasýna yardým ediyor.

Parti kongresi tutanaklarýna gelince, bu tutanaklarýn haksýz yere ihmal edilmesi, ancak, tartýþmalarýmýzýn kavgalarla içinden çýkýlmaz bir duruma getirilmiþ olmasý gerçeðiyle ve ola ki bu tutanaklarýn, çok tatsýz birçok gerçeði içermesiyle açýklanabilir. Parti kongresi tutanaklarý, [sayfa 9] partimizdeki gerçek durumu ortaya koymasý açýsýndan kendi türünde tektir ve doðruluk, tamlýk, kapsam, zenginlik ve sahih olma bakýmýndan eþsizdir; harekete katýlanlarýn görüþlerini, duygularýný, tasarýmlarýný ortaya koyan, bizzat onlar tarafýndan çizilmiþ bir resimdir; partideki siyasal hizipleri, onlarýn göreceli güçlerini, karþýlýklý iliþkilerini ve savaþýmlarýný gözler önüne seren bir resimdir. Eskiye ait kalýntýlarýn ve salt hizip baðlarýnýn temizlenmesinde ve bunlarýn yerine tek bir büyük parti baðýnýn konmasýnda ne denli baþarý saðlamýþ olduðumuzu bize gösteren þey, parti kongresi tutanaklarýdýr ve yalnýzca bu tutanaklardýr. Partisinin iþlerine bilinçli olarak katýlmak isteyen her parti üyesine düþen görev, parti kongremizi incelemektir. Ýncelemekten sözediyorum, çünkü salt, tutanaklardaki hammadde yýðýnýný okumak, kongrenin görünümünü kavramak için yeterli deðildir. Kýsa konuþma özetlerinin, kuru tartýþma özetlerinin, küçük (görünüþte küçük) noktalar üzerindeki ufak çekiþmelerin biraraya gelerek bir bütün halini almasý, ancak dikkatli ve kendi baþýna yapýlan bir incelemeyle saðlana-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

9

bilir ve bir parti üyesi, ancak böylelikle, her ünlü konuþmacýnýn canlý çehresini kavrayacaðý ve parti kongresine gelmiþ her temsilci grubunun siyasal yüzünü bütün yanlarýyla anlayacaðý bir noktaya ulaþabilir (ulaþmasý gerekir). Bu satýrlarýn yazarý, okuru, parti tutanaklarý üzerinde geniþ ve kendi baþýna bir inceleme yapmaya özendirebilirse, çalýþmasýnýn boþa gitmediðine inanacaktýr.

Sosyal-demokrasinin karþýtlarýna da bir-iki söz. Onlar, bizim tartýþmalarýmýzý zevkle seyrediyor ve yüzlerini buruþturuyorlar; kuþku yok ki, benim bu broþürümden yalnýzca partimizin baþarýsýzlýk ve kusurlarýyla ilgili bölümleri seçip, kendi amaçlarý için kullanmayý deneyeceklerdir. Ancak Rus sosyal-demokratlarý, savaþ alanýnda öylesine çelikleþmiþlerdir ki, bu tür iðnelemeler onlara výzgelecek ve iþçi sýnýfý hareketi büyüyüp geliþerek bu eksiklikleri [sayfa 10] kesinlikle ortadan kaldýrýncaya kadar, o kiþiler ne derse desin, sosyaldemokratlar kendi iþlerini özeleþtirinin ölçüsüne vurmaya, kendi eksikliklerini amansýzca sergilemeye devam edeceklerdir. Muhaliflerimize gelince, býrakalým, bizim Ýkinci Kongremizin tutanaklarýyla ortaya çýkarýlan resme uzaktan bile benzese, kendi partileri ndeki gerçek durumun bir görünümünü gözler önüne sermeyi denesinler! [sayfa 11] Mayýs 1904

10

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

N. LENÝN

A. KONGRE HAZIRLIKLARI

BÝR söz vardýr, herkes sabahtan akþama kendi yargýcýna sövme hakkýna sahiptir, derler. Bizim parti kongremiz de, herhangi bir partinin kongresi gibi, önderliðe oynayan ama bozguna uðrayan bazý kiþiler için bir yargýçtý. Bugün bu azýnlýk temsilcileri, zavallýlýk sýnýrýna yaklaþan tam bir bönlükle kendi yargýçlarýna sövüyorlar , kongreye gölge düþürmek, onun önemini ve yetkisini küçültmek için ellerinden geleni yapýyorlar. Bu çaba, belki de en canlý biçimde, 57 sayýlý Ýskra daki bir yazýda, kongrenin egemen göksel bir varlýk olduðu düþüncesini tiksintiyle karþýladýðýný söyleyen Pratik Ýþçi [3] tarafýndan dile getiriliyor. Bu, yeni Ýskra nýn, suskunlukla geçiþtirilmesi olanaksýz, çok [sayfa 12] karakteristik bir özelliðidir.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

11

Çoðunluðu kongre tarafýndan reddedilen yazýkurulu, bir yandan kendisine parti nin yazýkurulu adýný yakýþtýrýyor, öte yandan kongrenin göksel bir varlýk olmadýðýný öne süren kiþilere kucak açýyor.

Ne güzel deðil mi? Evet beyler, kongre gerçekte göksel bir varlýk deðildi; ama orada yenik düþtükten sonra kongreye sövüp sayanlara ne demeli?

Gerçeði görmek için, kongre hazýrlýklarýnýn geçmiþindeki baþlýca olaylarý anýmsayalým. Ýskra, 1900 de yayýn hayatýna giriþini duyururken,* daha ilk baþtan, birleþmemizden önce, sýnýr çizgilerinin belirlenmesi gerektiðini belirtmiþti, Ýskra, 1902 konferansýný[4] bir parti kongresi** olarak deðil, özel bir toplantý olarak gerçekleþtirmeye çalýþýyordu. Ýskra, konferansta seçilen hazýrlýk komitesini yeniden kurduðu 1902 yaz ve güz aylarýnda aþýrý ölçüde ihtiyatlý davranýyordu. Sonunda, sýnýrlarýn çizimi iþlemi, hepimizin bildiði gibi, tamamlanmýþtý. Hazýrlýk komitesi, 1902 yýlýnýn sonunda kurulmuþtu. Ýskra, komitenin saðlam bir þekilde kuruluþunu olumlu karþýladý ve 32 nci sayýsýnda yayýnlanan bir baþyazýda, bir parti kongresinin toplantýya çaðrýlmasýnýn çok ivedi ve ciddi bir zorunluk olduðunu ilân etti.*** Bu durumda, bize yüklenebilecek en son suç, ikinci kongreyi toplamakta ivedi davranmýþ olmamýzdýr. Gerçekte bize rehberlik eden kural, kumaþý kesmeden önce yedi kez ölçünüz, kuralýydý; kumaþ kesildikten sonra, artýk yoldaþlarýmýzýn sýzlanmaya baþlamamalarýný ve kumaþý tekrar tekrar ölçmeye kalkýþmamalarýný beklemek hakkýmýzdý.

Hazýrlýk komitesi Ýkinci Kongre için çok dikkatli kurallar (þimdi bazýlarý, siyasal ürkekliklerini örtmek için bu [sayfa 13] kurallarý biçimci ve bürokrat diye tanýmlýyorlar) koydu; bu kurallarý bütün öteki kurullardan geçirdi ve sonunda onayladý. Komite, baþka noktalarýn yani sýra, 18 inci maddede þu koþulu da koydu: Kongrenin bütün kararlarý ve yaptýðý bütün seçimler, partinin kararlarýdýr ve bütün parti örgütlerini baðlar. Hiç kimse, hiç bir bahane ile bu kararlara karþý koyamaz. Bu kararlar, ancak, bir sonraki parti kongresi tarafýndan deðiþtirilebilir ya da kaldýrýlabilir. **** Zamanýnda, * Bkz: Collected Works, Vol. 4, s. 351-356. -Ed. ** Bkz: Ýkinci Kongre Tutanaklarý, s. 20. -Ed. *** Bkz: Hazýrlýk Komitesi nin Kurulduðuna Dair Açýklama (Collected Works, Vol. 6, s. 307). -Ed. **** Bkz: Ýkinci KOngre Tutanaklarý, s. 22-23 ve 380.

12

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

hiç bir yakýnmaya neden olmaksýzýn kesin bir gerçek olarak kabul edilen bu sözler, kendi baþlarýna ne kadar masum, deðil mi? Ama ne garip, bugün azýnlýða karþý bir yargý olarak görünüyorlar. Bu noktaya neden yer verildi? Salt formalite olsun diye mi? Elbette deðil. Bu madde gerekli görüldü. Gerçekten de gerekliydi. Çünkü parti, birbirinden ayrý, baðýmsýz birtakým gruplardan oluþuyordu.

Bunlar kongreyi tanýmayý reddedebilirlerdi. Bu madde gerçekte bütün devrimcilerin özgür iradesini yansýtýyordu. (þimdi bu özgür sözcüðü, yerli-yersiz ve gereðinden çok kullanýlýyor, gerçekte kaprisli nitelemesini gerektiren durumlar için kullanýlýyor.) Bu madde, bütün Rus sosyal-demokratlarý tarafýndan karþýlýklý olarak üstlenilen bir onur sözü ydü. Amaç, kongrenin gerektirdiði giderlerin, büyük çabanýn ve göze alýnan tehlikenin boþ yere olmamasý, kongrenin bir güldürüye dönüþmemesinin güven altýna alýnmasýydý. Bu madde, kongrede alýnan kararlarý ve yapýlan seçimleri kabul etmemeyi, daha iþin baþýnda, baðlýlýðýn ihlâli olarak niteliyordu.

Bu durumda yeni Ýskra, kongrenin göksel ve kararlarýnýn da kutsal olmadýðý hakkýndaki yeni buluþuyla kime dudak büküyor?

Bu buluþ, örgütlenme konusunda yeni görüþler i mi ifade ediyor, yoksa yalnýzca eski izleri örtmek için yapýlan yeni bir giriþimi mi? [sayfa 14]

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

13

B. KONGREDEKÝ ÇEÞÝTLÝ GRUPLAÞMALARIN ÖNEMÝ

KONGRE, çok titiz bir hazýrlýktan sonra ve tam bir temsil temeline dayalý olarak toplantýya çaðrýldý. Kongrenin yapýsýnýn doðru olduðu ve kararlarýnýn kesinlikle baðlayýcý bir nitelik taþýdýðý yolundaki genel kaný, kongre toplandýktan sonra baþkanýn söylevinde de (tutanaklar, s. 54) ifadesini buldu.

Kongrenin baþlýca görevi neydi? Ýskra tarafýndan geliþtirilmiþ ve ayrýntýlarýyla hazýrlanmýþ ilkelere ve örgütlenme görüþlerine dayalý gerçek bir parti yaratmak. Kongre çalýþmalarýnýn bu doðrultusu, Ýskra nýn üç yýl süren çalýþmalarýyla ve komitelerin çoðunluðunun Ýskra yý tanýmýþ olmasýyla önceden belirlenmiþti. Ýskra nýn programý ve eðilimi, [sayfa 15] partinin programý ve eðilimi olacaktý; Ýskra nýn

14

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

örgütlenme planlarý, Parti Örgüt Tüzüðünün maddeleri halinde somutlaþacaktý. Ama söylemeye bile gerek yok, bu, savaþým vermeksizin baþarýlamazdý. Çünkü kongre geniþ ölçüde temsili bir nitelik taþýyordu; temsilciler arasýnda Ýskra yla var gücüyle savaþan örgütlerin (Bund[5] ve Raboçeye Dyelo[6]) temsilcileri ile Ýskra yý önder organ olarak sözde tanýmakla birlikte, gerçekte kendi planlarý doðrultusunda davranan ve ilke sorunlarýnda tutarlý olmayan örgütlerin temsilcileri (Yujni Raboçi grubu[7] ve bazý komitelerin bu grupla yakýn iliþki kuran temsilcileri) de vardý. Bu koþullar altýnda kongre, Ýskra nýn yöneltisinin zaferi için verilen savaþýmýn arenasýndan baþka bir þey olamazdý. Tutanaklarý þöyle bir okumak, kongrenin böyle bir arena durumuna geldiðini hemen gösterecektir. Þimdi bizim görevimiz, kongrede çeþitli konularda ortaya çýkan belli-baþlý gruplaþmalarý geriye doðru izlemek ve ana gruplardan herbirinin siyasal çehresini, tutanaklardaki açýk, kesin verilere dayanarak ortaya koymaktýr. Kongrede Ýskra nýn rehberliðinde bir tek parti içinde birleþecek olan bu gruplar, eðilimler ve farklýlýklar nelerdi? Görüþmeleri ve oylamalarý tahlil ederek göstermemiz gereken þey budur. Hem bizim sosyal-demokratlarýmýzýn gerçekten ne olduklarýný gösterecek bir inceleme için, hem de onlar arasýndaki ayrýlýk nedenlerini anlamak bakýmýndan, bunun aydýnlatýlmasý büyük bir önem taþýmaktadýr. Hem Birlik Kongresinde[8] yaptýðým konuþmada, hem yeni Ýskra yazýkuruluna gönderdiðim mektupta, gruplaþmalarýn tahliline en önde yer vermemin nedeni budur.

(Martov un baþý çektiði) azýnlýk ta olan muhaliflerim, sorunun özünü hiç kavrayamadýlar. Birlik Kongresinde onlar, oportünizme kaydýklarý suçlamasýna karþýlýk, haklý olduklarýný göstermeye çalýþarak ayrýntý türünden noktalarý düzeltmekle yetindiler, ama kongredeki gruplaþmalara dair benim çizdiðim resmi daha deðiþik bir resim çizerek karþýlamaya [sayfa 16] bile kalkýþmadýlar. Þimdi Martov, Ýskra da (n° 56), kongredeki deðiþik siyasal gruplarýn sýnýrlarýný ortaya koymaya dönük her çabayý hizipçilik siyaseti olarak göstermeye çalýþýyor. Bu biraz kuvvetli bir ifade yoldaþ Martov! Ama yeni Ýskra nýn bu sert dilinin þu garip özelliði var: Bu sert dilin tümden ve herkesten önce þimdiki yazýkurulunu hedef almýþ bir dil haline dönüþmesi için, kongreden bu yana, aramýzdaki farklýlýðýn bütün aþamalarýný ortaya koyuvermek yeter de artar bile. Hizipçi siyasetten sözeden siz, sözüm-ona parti yazýkurulu, önce bir kendinize ba-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

15

kýn!

Martov, bizim kongredeki savaþýmýmýzýn dayandýðý gerçekleri öylesine tatsýz buluyor ki, þimdi o gerçekleri tümden küçümsemeye, karalamaya çalýþýyor. Bir iskracý diyor Martov, parti kongresinde ve ondan önce, Ýskra ile tam dayanýþma içinde olduðunu söylemiþ, onun programýný ve örgüt görüþünü savunmuþ ve örgütlenme politikasýný desteklemiþ kiþidir. Kongrede kýrktan fazla böyle iskracý vardý; Ýskra nýn programýyla Ýskra yý partinin merkez yayýn organý olarak kabul eden önerge için verilen oylarýn sayýsý buydu.

Kongre tutanaklarýný açýn, göreceksiniz ki, program, çekimser kalan Akimov un dýþýndakilerin hepsinin oybirliðiyle kabul edilmiþtir (tutanaklar, s. 233). Böylece yoldaþ Martov, bundcularýn, Bruker in ve Martinov un, Ýskra yla tam bir dayanýþma içinde olduklarýný gösterdiklerine, onun örgütlenme görüþlerini savunduklarýna bizi inandýrmak istiyor. Bu gülünçtür! Kongreden sonra, katýlanlarýn tümünün (gene de tümü deðil, çünkü bundcular çekilmiþti), partinin eþit üyeleri haline geldiði gerçeði, burada, kongredeki savaþýmý yaratan gruplaþmalarla karýþtýrýlýyor. Kongreden sonra çoðunluðu ve azýnlýðý meydana getiren öðeleri incelemek yerine, programý kabul ettiler yollu resmi bir sözle karþýlaþýyoruz. Ýskra nýn merkez yayýn organý olarak kabul ediliþine iliþkin oylamayý alýn. Göreceksiniz ki, önergenin iki [sayfa 17] bölümünü, yani Ýskra nýn salt merkez yayýn organý olarak kabul edilmesiyle, yaptýðý hizmetlerin tanýnmasýna iliþkin bölümü birbirinden ayýrmakta ýsrar eden kiþi, þimdi yoldaþ Martov un, daha iyi bir dava uðruna harcamasý gereken bir cesaretle, Ýskra nýn örgütsel görüþlerini ve örgüt siyasetini savunduðunu söyleyerek övdüðü Martinov du. Önergenin ilk bölümü (yani Ýskra nýn hizmetlerini kabul eden, onunla dayanýþma içinde bulunulduðunu ifade eden bölümü) oya konduðu zaman, lehte yalnýzca otuzbeþ oy verildi; iki oy (Akimov la Bruker) aleyhteydi; onbir kiþi (Martinov, beþ bundcu ve yazýkurulunun beþ oyu, yani benim ve Martov un ikiþer oyu ile Plehanov un bir oyu) çekimserdi. Görülüyor ki, Martov un þimdi taþýdýðý görüþler açýsýndan onun hayli yararýna olan ve bizzat kendisinin ortaya attýðý bu örnekte bile Ýskra ya karþý grup (beþ bundcu ve üç Raboçeye Dyelo yanlýsý) apaçýk ortadadýr. Önergenin ikinci bölümünün, yani herhangi bir biçimde dayanýþma ifade etmeksizin, Ýskra nýn merkez yayýn organý olarak kabulü hakkýndaki bölümünün oylanmasýný

16

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

(tutanaklar, s. 147) alýn: lehte verilen oylar, þimdiki Martov un iskracý sýnýfýna soktuðu kýrkdört kiþiydi. Kullanýlacak toplam oylarýn sayýsý ellibirdi. Çekimser kalan yazýkurulunun beþ oyunu bundan çýkarýrsak elde kýrkaltý oy kalýr, iki oy (Akimov ve Bruker) aleyhteydi. Görüldüðü gibi, geri kalan krkdört oyun içinde beþ bundcunun hepsinin oyu vardý. Ve böylece kongredeki bundcular, Ýskra yla tam bir dayanýþma içinde olduklarýný ifade ettiler Ýþte resmi Ýskra, resmi tarihi böyle yazýyor. Bu noktayý bir parça öne alarak, okura, bu resmi doðrunun gerçek nedenlerini açýklayacaðýz: eðer bundcularla Raboçeye Dyelo yanlýlarý kongreden çekilmeselerdi, Ýskra nýn þimdiki yazýkurulu (bugünkü gibi, sözde parti yazýkurulu deðil) gerçek parti yazýkurulu olurdu, olabilirdi. Bugünün bu güvenilir bekçilerinin, sözümona parti yazýkurulunun, iskracý olarak ilân edilmesi zorunda kalýnmasý buradan ileri [sayfa 18] geliyor. Ama bu konudan, daha sonra, ayrýntýlarýyla söz edeceðim. Ýkinci sorun þudur: eðer kongre iskracýlarla Ýskra-karþýtlarý arasýnda bir savaþým idiyse, bu ikisi arasýnda yalpalayan, kararsýz, ortada öðeler yok muydu? Partimiz hakkýnda birazcýk fikri olan ve hangi türden olursa olsun bütün kongrelerin gösterdiði manzarayý bilen herhangi bir kiþi, bu soruya a priori, [önsel.-ç.] olumlu yanýt verme eði- limini gösterecektir. Yoldaþ Martov, þimdi, bu kararsýz öðeleri anýmsamakta pek isteksiz görünüyor; bu nedenle de Yujni Raboçi grubunu ve ona yanaþan temsilcileri tipik iskracýlar olarak, bizim onlarla ayrýlýðýmýzý da deðersiz ve önemsiz þeyler gibi gösteriyor. Bereket versin, tutanaklarýn tam metni önümüzde; bu soruyu kuþkusuz gerçek soruyu belgesel verilere dayanarak yanýtlama olanaðýna sahibiz. Kongredeki genel gruplaþmalara dair yukarda söylediklerimiz, kuþkusuz, soruya yanýt olma iddiasýnda deðildir, yalnýzca sorunu doðru olarak ortaya koymak içindir.

Siyasal gruplaþmalarýn tahlili yapýlmaksýzýn, belli eðilimler arasýndaki savaþýmýn niteliðiyle kongrenin görünümü ortaya konmaksýzýn, aramýzdaki ayrýlýðý anlama olanaðý yoktur. Martov un, bundcularý bile iskracýlar safýna koyarak, farklý eðilimleri gizlemeye kalkýþma çabalarý, yalnýzca sorundan kaçmaktýr. Kongre öncesi Rus sosyal-demokrat hareketinin tarihi çerçevesinde (daha ilerdeki doðrulamalar ve ayrýntýlý incelemeye temel olmak üzere) bellibaþlý üç grup bulunduðu a priori belirtilmelidir: iskracýlar, Ýskra-karþýtlarý ve kararsýz, yalpalayan, sallantýda öðeler. [sayfa 19]

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

17

C. KONGRENÝN BAÞLANGICI HAZIRLIK KOMÝTESÝ OLAYI

GÖRÜÞMELERÝ ve oylamalarý en iyi biçimde tahlil etmenin yolu, bunlarý, kongrenin oturum sýrasýna göre ele almaktýr. Böylece siyasal cepheler, giderek belirgin duruma geldikçe, onlara gereði gibi deðinilebilir. Ancak birbiriyle yakýndan ilgili sorunlarý ya da benzer gruplaþmalarý birlikte gözden geçirmek gerektiði zaman tarih sýrasýndan ayrýlýnacaktýr. Tarafsýz olabilmek için, bütün önemli oylamalarý belirtmeye çalýþacaðýz, ama (bir ölçüde, konularý, komisyonlarla genel kurul arasýnda daðýtmaktaki deney eksikliðimiz ve yeterince etkin olamayýþýmýz, bir ölçüde de engellemeye varan kaçamaklar yüzünden) kongrenin zamanýný çok fazla alan küçük noktalar üzerindeki hadsiz hesapsýz [sayfa 20] oylamalarý bir yana

18

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

býrakacaðýz.

Tartýþmaya yolaçan ve görüþ ayrýlýklarýný ortaya koymaya baþlayan ilk sorun, Bund un parti içindeki durumu konusunun (kongrenin gündeminde ) ilk maddede yer alýp almamasýndan çýktý (tutanaklar, s. 29-33). Plehanov, Martov, Trotski ve benim savunduðumuz iskracý görüþe göre, bu noktada kuþkuya yer yoktu.

Bund un partiden çekilmesi, bizim þu görüþümüzü pek açýk biçimde doðruluyordu: Bund bizim yolumuzda yürümeyi ve parti çoðunluðunun Ýskra ile paylaþtýðý örgütlenme ilkelerini kabul etmeyi reddettiyse, bizim de ayný yolu tutacaðýmýz inancýný yaratmak ve (bundcularýn yaptýðý gibi) kongreyi uzatmak yararsýz ve anlamsýz olurdu. Sorun, her yönüyle, bizim yazýnýmýzda esasen aydýnlýða kavuþturulmuþtu. Düþünen her parti üyesi için geriye kalan tek þey, sorunu içtenlikle ortaya koymak, seçimi dobra dobra ve dürüstçe yapmaktý: özerklik (bu durumda onlarýn yoluna girmiþ olurduk) ya da federasyon (bu durumda ise bundcularla yollarýmýz ayrýlýrdý).

Bundcular, tüm politikalarýnda nasýl kaçamak davranýyorlarsa, burada da kaçamak davranmak ve konuyu ertelemek istediler. Onlara, Raboçeye Dyelo nun ardýndan gidenleri temsil ettiði apaçýk belli olan Akimov yoldaþ da katýldý ve örgütlenme sorunu üzerinde Ýskra ile aralarýndaki ayrýlýklarý bir çýrpýda ortaya döküverdi (tutanaklar, s. 31). Bund ve Raboçeye Dyelo, (kýsa bir süre önce Ýskra ile dayanýþma içinde olduðunu belirtmiþ olan Nikolayev Komisyonunun iki oyunu temsil eden) Mahov yoldaþ tarafýndan desteklendi. Mahov yoldaþa göre, sorun tümüyle aydýnlýða kavuþmamýþtý; ona göre bir baþka hassas nokta da, demokratik sistem mi, yoksa tam tersine [buna dikkat ediniz!] merkeziyetçilik mi sorunu ydu týpký kongrede henüz bu hassas nokta ya dikkat etmemiþ olan þimdiki parti yazýkurulunun çoðunluðu gibi!

Böylece bize karþý kullanýlan toplam on oyu denetim [sayfa 21] altýnda tutan Bund, Raboçeye Dyelo ve yoldaþ Mahov iskracýlara muhalefet ettiler (tutanaklar, s. 33). Otuz oy lehteydi daha sonra göreceðimiz gibi, iskracýlarýn oyu sýk sýk bu rakam dolaylarýnda dolaþmýþtýr. Onbir oy çekimserdi; açýkça görülüyordu ki, bu onbir kiþi, çekiþen taraflar dan birinin yanýnda yer almak istememiþti. Þu nokta, belirtilmeye deðer: Bund un tüzüðünün 2 nci maddesi (Bund un partiden çekilmesine bu maddenin reddi sebep olmuþtur) oya konduðu zaman, bu madde lehindeki oylarla çekimser oylarýn

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

19

toplamý da on olacaktý (tutanaklar, s. 289); üç Raboçeye Dyelo cuyla (Bruker, Martinov ve Akimov) yoldaþ Mahov çekimser kalacaktý.

Açýkça görülüyor ki, Bund un yeri konusundaki gündem maddesinin oylanýþýnda ortaya çýkan gruplaþma raslantý deðildi. Anlaþýlýyordu ki, bütün bu yoldaþlar, yalnýzca görüþme gündemine ait teknik sorunda deðil, ama iþin özünde de Ýskra dan ayrýlýyorlardý. Raboçeye Dyelo nun, iþin özünde gösterdiði ayrýlýk herkesçe bilinmektedir; yoldaþ Mahov a gelince, Bund un çekiliþi konusunda yaptýðý konuþmayla, bu yoldaþ, tutumunun eþsiz bir tanýmýný gözler önüne sermiþtir (tutanaklar, s. 289-290). Bu konuþma üzerinde durmaya deðer. Yoldaþ Mahov, federasyonu reddeden karardan sonra, Bund un, Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisi (RSDÝP) içindeki yeri benim için artýk bir ilke sorunu olmaktan çýkmýþ, ve tarihsel olarak gelismiþ bir örgüte iliþkin pratik bir siyasal sorun halini almýþtýr diyordu.

Burada diye sürdürmüþtü sözünü konuþmacý, yaptýðýmýz oylamayý izleyebilecek bütün sonuçlarý dikkate almaktan baþka bir þey yapamazdým; 2 nci maddeye tümüyle oy vermemin nedeni de budur. Yoldaþ Mahov pratik siyaseti , hayran olunasý bir biçimde içine sindirmiþti: ilke olarak federasyonu çoktan reddetmiþti ve bu nedenle, pratikte federasyonu ifade eden bir noktanýn tüzükte yer almasý için oy verebilirdi. Ve bu pratik yoldaþ, derin tutumunu þu sözlerle açýkladý: Ama [sayfa 22] [Þçedrin in ünlü ama sý] benim oyum þu ya da bu biçimde, yalnýzca ilke [!!] açýsýndan bir önem taþýdýðýna ve hemen hemen kongredeki bütün temsilcilerin oybirliðinde oluþu karþýsýnda herhangi bir pratik önemi bulunmadýðýna göre, ilke olarak [Tanrý bizi böyle ilkelerden korusun!] bu sorunda benim tutumumla, lehte oy veren Bund temsilcilerinin tutumu arasýndaki farklýlýðý ortaya koymak için çekimser kalmayý yeð gördüm. Tersine, Bund temsilcileri, ilkin israr ettikleri gibi çekimser kalsalardý, o zaman ben lehte oy verirdim. Yazý tura atar mýsýnýz?

Herkesin hayýr dediði bir sýrada evet demenin hiç bir pratik önemi olmayacaðý için ilkelere baðlý bir insan, çekimser kalarak, yüksek sesle evet demekten geri duruyor.

Bund un yeri konusundaki gündem maddesi için, yapýlan oylamadan sonra, kongrede Borba grubu[9] sorunu patlak verdi.

Bu sorun da hayli ilgi çekici bir gruplaþmaya yolaçtý; sorun, kongredeki hassas noktayla, adýný koyalým, merkez organlarýnýn kimlerden oluþacaðý konusuyla yakýndan iliþkiliydi. Kongrenin

20

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

kimlerden oluþacaðýna karar vermek üzere görevlendirilen komisyon, hazýrlýk komitesinin iki kez kabul ettiði karara (tutanaklar, s.

383 ve 375) ve komitenin bu komisyondaki temsilcilerinin raporuna (tutanaklar, s. 35) uyarak, Borba grubunun çaðrýlmamasý kararýna vardý.

Bunun üzerine, hazýrlýk komitesi üyelerinden yoldaþ Egorov, Borba sorunu nun (Borba ya dikkat edin, grubun bazý üyelerinden deðil, tüm gruptan söz ediliyor) kendisi için yeni olduðunu söyledi ve görüþmenin ertelenmesini istedi. Hazýrlýk komitesinin üzerinde iki kez karar aldýðý bir sorunun, o komitenin üyesi olan bir kiþi için nasýl olup da yeni bir þey olduðu sýr kalmaya devam ediyor. Görüþmelerin ertelendiði süre içinde, hazýrlýk komitesi bir toplantý yaptý (tutanaklar, s. 40); bu toplantýya, komitenin kongrede bulunan üyeleri katýldýlar (hazýrlýk komitesinin birçok üyesi, [sayfa 23] Ýskra örgütünün eski üyeleri, kongrede deðillerdi).* Borba konusundaki tartýþma böylece baþladý. Raboçeye Dyelo yanlýlarý lehte (Martinov, Akimov ve Bruker - tutanaklar, s. 36-38), iskracýlar (Pavloviç, Sorokin, Lange, Trotski, Martov ve ötekiler) aleyhte konuþtular.

Kongre bir kez daha, artýk iyi bildiðimiz gruplara bölündü. Borba konusundaki çekiþme hayli inatçýydý; yoldaþ Martov çok ayrýntýlý (tutanaklar, s. 38) ve savaþkan bir konuþma yaptý; konuþmasýnda, Rusya daki ve yurtdýþýndaki gruplarýn temsilindeki eþitsizliðe haklý olarak deðindi; yabancý bir gruba ayrýcalýk (pýrlanta gibi sözler, kongreyi izleyen olaylarýn ýþýðýnda, bugün özellikle öðretici nitelikte olan sözler) tanýmanýn hiç de iyi olmayacaðýný söyledi; partide daðýnýklýðý gözler önüne seren ve hiç bir ilkenin haklý göstermediði bir örgüt kargaþasý ný (parti kongresindeki azýnlýðýn gözünde bir hak!) teþvik etmememiz gerektiðini belirtti. Söz alan konuþmacýlarýn sonuna gelinceye dek, Raboçeye Dyelo yandaþlarý dýþýnda hiç kimse, açýkça ortaya çýkmadý ve Borba lehine makûl bir neden göstermedi (tutanaklar, s. 40). Yoldaþ Akimov la dostlarýna haksýzlýk etmemek için belirtmek gerekir ki, onlar hiç deðilse o yana, bu yana yalpalamadýlar, tutumlarýný saklamadýlar, içtenlikle savundular, istediklerini açýkyüreklilikle söylediler. * Bu toplantýyla ilgili olarak, hazýrlýk komitesi üyesi olan ve kongreden önce, yazýkurulunun güvenilir temsilcisi, yedinci üyesi olarak oybirliði ile seçilen Pavloviç, in Mektup una[10] bakýnýz (Birlik tutanaklarý, s. 44).

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

21

Konuþmacýlar listesi kapandýktan sonra, artýk konu üzerinde konuþmanýn usulsüz hale geldiði bir sýrada yoldaþ Egorov, hazýrlýk komitesi tarafýndan henüz kabul edilmiþ bir kararýn açýklanmasýný ýsrarla istedi . Bu manevranýn temsilcileri rahatsýz etmiþ olmasý hiç de þaþýrtýcý deðildir; nitekim baþkan yoldaþ Plehanov, yoldaþ Egorov un isteðinde direnmesini hayretle karþýladýðý ný söyledi. Kiþinin ya tüm kongre önünde þu ya da bu tutumu takýnmasý, ya [sayfa 24] tartýþma konusu üzerinde açýk ve kesin bir tutum almasý ya da hiç bir þey söylememesi beklenirdi. Ancak konuþmalarýn tamamlanmasýna ses çýkarmamak ve ondan sonra, tartýþmalarý yanýtlama perdesi ardýnda, kongreyi, tartýþma konusu sorun üzerinde hazýrlýk komitesinin yeni bir kararýyla karþýkarþýya getirmek, arkadan vurulmuþ bir býçak gibiydi.

Akþam yemeðinden sonra oturum yeniden açýldýðý zaman, hâlâ þaþkýnlýk içinde olan Büro, formaliteler i bir yana koymaya, kongrelerde istisnai durumlarda benimsenen son yönteme, yani yoldaþca anlatma yöntemine baþvurmaya karar verdi. Hazýrlýk komitesi sözcüsü Popov, komitenin bir oya, Pavloviç in oyuna karþýlýk (tutanaklar, s. 43) bütün üyelerin oyuyla kabul ettiði kararý, kongreye, Riyazanov u davet etmeyi salýk veren kararýný açýkladý.

Pavloviç, hazýrlýk komitesi toplantýsýnýn meþru olmadýðýný öne sürdüðünü, öne sürmeye devam edeceðini söyledi, komitenin yeni kararýnýn daha önceki kararýyla çeliþtiði ni ifade etti. Bu sözler gürültüye yol açtý. Hazýrlýk komitesinin ve Yujni Raboçi grubunun üyesi olan yoldaþ Egorov, sözkonusu noktayý yanýtlamaktan kaçýndý ve konuyu disiplin sorunu haline getirmeye çalýþtý. Egorov, yoldaþ Pavloviç in öne sürdüðü itirazý hazýrlýk komitesinin dinlediðine ve onun karþý görüþünü kongrenin dikkatine sunmamaya karar verdiðine göre, yoldaþ Pavloviç in bu tutumuyla parti disiplinini ihlâl etmiþ (!) olduðunu iddia etti. Görüþmeler, parti disiplini sorununa kaydý ve Plehanov, temsilcilerin alkýþlarý arasýnda, yoldaþ Egorov öðrensin diye, bizim böyle baðlayýcý kurallarýmýz yok þeklinde bir açýklama yaptý (tutanaklar, s. 42; karþ: s. 379, kongre tüzüðü, madde 7: Temsilcilerin yetkileri baðlayýcý kurallarla sýnýrlanamaz. Temsilciler, yetkilerini kullanmakta kesinlikle serbest ve baðýmsýzdýrlar. ). Kongre en yüksek parti otoritesidir , bundan ötürü, parti yaþamýna iliþkin herhangi bir sorunu doðrudan doðruya kongreye getiren kiþiyi sýnýrlamaya [sayfa 25] çalýþan, hem parti disiplinini,

22

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

hem kongre tüzüðünü ihlal etmiþ olur. Böylece sorun, hizipler mi parti mi sorununa geldi dayandý. Temsilcilerin haklarý, çeþitli kurullarýn ya da hiziplerin var olduðu düþlenen haklarý ya da kurallarý adýna, kongrede sýnýrlanacak mýydý, yoksa tüm alt düzeydeki kurullar ve eski gruplar, partinin gerçek resmi kurumlarýnýn yaratýlmasý için, salt sözde deðil, gerçekten ve tamamen daðýtacak mýydý?

Okurlar, amacý partiyi gerçekten ihya etmek olan kongrenin daha baþýnda (üçüncü oturumda) ortaya çýkan bu anlaþmazlýðýn, ilke açýsýndan ne kadar önemli olduðunu hemen göreceklerdir. Bu anlaþmazlýðýn odak noktasýnda bulunan þey, eski gruplar ve (Yujni Raboçi gibi) küçük topluluklarla, yeniden doðan parti arasýndaki çatýþmaydý. Ýskra ya-karþý gruplar bir anda kendilerini ortaya koydular: bundcu Abramson, þimdiki Ýskra yazýkurulunun ateþli dostu yoldaþ Martinov ve dostumuz yoldaþ Mahov, hepsi hepsi, Pavloviç e karþý Egorov un ve Yujni Raboçi grubunun yanýnda yer aldýlar. Þimdi örgütte demokrasi oyununda Martov ve Akselrod la yarýþa çýkan yoldaþ Martinov, üst makama baþvurunun ancak daha alt bir makam aracýlýðýyla yapýlabildiði orduyu bile örnek diye gösterdi!! Ýskra ya karþý kurulan bu saðlam muhalefetin gerçek anlamýný, kongrede hazýr bulunan herkes ya da kongre öncesinde partimizin iç tarihini dikkatle izlemiþ olan herkes iyice biliyordu. Muhalefetin amacý (belki de muhalefetin her temsilcisinin her zaman kavramadýðý, bazan süredurum kurallarýnýn zorladýðý amacý), küçük, önemsiz gruplarýn baðýmsýzlýðýný, bireyselliðini ve grup çýkarlarýný, Ýskra ilkeleri temelinde kurulmakta olan geniþ bir partinin yutmasýna karþý korumaktý.

Henüz Martinov la güçbirliði yapmamýþ olan yoldaþ Martov, soruna iþte tam bu açýdan yaklaþýyordu. Yoldaþ Martov parti disiplini anlayýþý, bir devrimcinin baðlý olduðu daha alt düzeydeki belli bir gruba karþý yükümlü olduðu [sayfa 26] görevleri yerine getirme anlayýþýnýn ötesine geçmeyenler e karþý cesaretle ve haklý olarak ortaya atýldý. Martov, hizip kafasýnýn þampiyonlarýna, sözlerinin, kongrenin sonunda ve onun ardýndan kendi siyasal tutumu için nasýl bir harman döveni olabileceðini düþünmeksizin birleþmiþ bir parti içinde hiç bir zorunlu [italikler Martov un] gruplaþma hoþgörülemez dedi. Hazýrlýk komitesi sözkonusu olduðu zaman hiç bir zorunlu gruplaþma hoþgörülemez, ama yazýkurulu sözkonusu olduðu zaman pekâlâ hoþgörülebilir. Martov, merkezden baktýðý zaman

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

23

zorunlu gruplaþmayý kýnýyor, ama merkezin kuruluþundan hoþnut olmadýðý anda böyle bir gruplaþmayý savunuyor...

Yoldaþ Martov un, konuþmasýnda, yalnýzca yoldaþ Egorov un ciddi yanýlgýsý na deðil, ayný zamanda hazýrlýk komitesinin gösterdiði siyasal kararsýzlýða da özel bir aðýrlýk verdiðini belirtmek ilgi çekici olacaktýr. Martov haklý bir öfkeyle þöyle diyordu: Hazýrlýk komitesi adýna, komite raporuna [burada bu raporun, hazýrlýk komitesi üyelerinin raporuna dayandýrýldýðýný ekleyelim - s. 43, Koltsov un sözleri] ve hazýrlýk komitesinin daha önceki önerilerine karþýt bir öneri ortaya atýlýyor (italikler benim). Gördüðümüz gibi, Martov, Borba nýn yerini Riyazanov un almasýnýn, hazýrlýk komitesinin davranýþlarýndaki aþýrý çeliþki ve tutarsýzlýklarý ortadan kaldýrmadýðýný, dönüþ yapmadan önce, o zaman açýkça görmüþtü (Martov un dönüþ yaptýktan sonra, konuyu nasýl düþündüðünü, parti üyeleri, Birlik kongresi tutanaklarý, s. 57 den öðrenebilirler). Martov, o zaman, yalnýzca disiplin sorununu tahlille yetinmedi, hazýrlýk komitesine açýkça þunu sordu: Deðiþikliði gerektiren yeni koþul nedir? (italikler benim). Gerçekten de hazýrlýk komitesi yeni önerisini ortaya attýðý zaman, fikrini Akimov la baþkalarýnýn yaptýðý gibi açýkça savunma yürekliliðini dahi gösteremedi. Martov bunu yadsýyor (Birlik tutanaklarý, s. 56), ama kongre tutanaklarýný okuyanlar, onun hatalý olduðunu [sayfa 27] göreceklerdir. Hazýrlýk komitesinin önerisini sunan Popov, gerekçe üzerinde tek söz söylemedi (parti kongresi tutanaklarý, s. 41). Egorov sorunu disiplin konusuna kaydýrdý; sorunun kendisi üzerinde söylediði ise yalnýzca þuydu: Hazýrlýk komitesinin kendine göre bazý yeni gerekçeleri olabilir [ama yeni gerekçeleri var mýydý, varsa bunlar nelerdi, bilinmiyor]; komite, herhangi birini aday göstermeyi unutmuþ olabilir, vb.. [Bu vb. , konuþmacýnýn sýðýnabileceði tek þeydi, çünkü hazýrlýk komitesi, iki kez kongre önünde, bir kez de komite toplantýsýnda görüþtüðü Borba yý unutmuþ olamazdý.] Hazýrlýk komitesi bu kararý, Borba grubuna karþý tutumunu deðiþtirdiði için almýþ deðildir; komite, partinin gelecekteki merkez örgütünün yolu üzerindeki gereksiz taþlarý, daha çalýþmalarýnýn baþýnda temizlemek istemektedir. Bu gerekçe deðil, gerekçeden kaçýnmaktýr. Her içten sosyal-demokrat (kongre temsilcilerinden herhangi birinin içtenliði konusunda en ufak bir kuþkumuz yok), batýk kayalar olarak gördüðü þeyleri temizleme ve salýk verilebilir saydýðý yöntemlerle temizleme endiþe-

24

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

sini taþýr. Gerekçe vermek demek, kiþinin sorunu nasýl göidüðünü ifade etmesi, açýklamasý demektir, herkesçe bilinen gerçekleri aðzýnda gevelemesi demek deðildir. Borba ya karþý tutumlarýný deðiþtirmiþ olmaksýzýn, herhangi bir gerekçe gösteremezlerdi, çünkü hazýrlýk komitesi daha önceki karþýt kararlarýnda, gömülü kayalarý temizleme endiþesini dile getirmiþti, ama o zamanlar, kayalar olarak gördüðü þey, tam karþýt þeylerdi. Yoldaþ Martov, öne sürülen savýn önemsiz bir sav olduðunu, sorundan sýyrýlma düþüncesinden esinlendiðini söyleyerek ve hazýrlýk komitesine insanlar ne der diye korkmamalarýný öðütleyerek, çok haklý ve sert bir saldýnýda bulundu. Kongrede önemli bir rol oynayan, ve baðýmsýzlýk isteðiyle, küçük iþlerle uðraþmasýyla, belirli bir çizgisi olmayýþýyla, baþkalarý ne der korkusunu taþýmasýyla, belli iki taraf arasmda yalpalayýþýyla, inançlarýný açýkça ortaya [sayfa 28] koymaktan korkmasýyla, kýsacasý bir bataklýðýn * bütün özelliklerini göstermesiyle kesin olarak kendini belli eden siyasal cephenin ana yapýsýný, bu sözler çok iyi niteliyor.

Kararsýz grubun bu siyasal ürkekliðinin sonuçlarýndan biri, yeri gelmiþken belirtelim, bundcu Yudin dýþýnda (tutanaklar, s. 53) hiç kimsenin, Borba grubu üyelerinden birinin davet edilmesine iliþkin herhangi bir önerge getirmemesi oldu. Yudin in önergesi beþ oy aldý anlaþýlan beþi de bundcuydu: yalpalayanlar yeniden taraf deðiþtirmiþlerdi. Ortadaki grubun oylarýnýn sayýsýnýn ne olduðunu, Koltsov la Yudin in bu soruna iliþkin önergesi üzerindeki oylama yaklaþýk olarak göstermektedir: iskracýlar otuziki oy aldýlar (tutanaklar, s. 47); bundcular onaltý oy aldýlar, yani iskracýlara-karþý grubun sekiz oyu, yoldaþ Mahov un iki oyu (kare: s. 46), Yujni Raboçi grubu üyelerinin dört oyu ve iki baþka oy. Bu saf tutmanýn hiç bir biçimde raslantý olarak görülemeyeceðini birazdan göstereceðiz, ama ilkin, bu hazýrlýk komitesi olayýnda Martov un þimdiki düþüncesi üzerinde kýsaca duralým. Martov, Birlik kongresinde, * Bugün partimizde bu sözü iþitince dehþete kapýlan ve yoldaþça olmayan tartýþma yöntemleri kullanýlýyor feryadýný basan kiþiler var. Resmiyet anlayýþýnýn yanlýþ anlaþýlmasýndan ileri gelen garip bir duyarlýlýk!.. Bir iç savaþýmla karþý karþýya bulunan, hemen hemen hiç bir siyasal parti yoktur ki, o partide, kararsýz öðeler, çekiþen taraflar arasýnda bir o yana, bir bu yana yalpalayan öðeler bu sözlerle nitelenmemiþ olsun. Ýç savaþýmlarýný gerçekten belli sýnýrlar içinde tutmayý bilen Almanlar bile versumpft [bataða gömülmüþ ç.] sözcüðünden gocunmamýþlar, dehþete kapýlmamýþlar ve gülünç, resmi bir erdemlilik oyunu oynamamýþlardýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

25

Pavloviç le baþkalarýnýn ihtiraslarý körüklediði görüþünde sonuna kadar direndi. Borba ya ve hazýrlýk komitesine karþý en uzun, en ateþli, en keskin konuþmalarýn Martov tarafýndan yapýldýðýný görmek için kiþinin, yalnýzca kongre tutanaklarýna bakývermesi yeter.

Martov suçu Pavloviç e yýkmaya çalýþarak yalnýzca kendi kararsýzlýðýný göstermiþti: kongreden önce yazýkurulunun yedinci üyesi olarak Pavloviç in seçilmesine yardým eden oydu; kongrede Egorov a karþý Pavloviç le [sayfa 29] tam bir iþbirliði yaptý (tutanaklar, s.

44); ama daha sonra Pavloviç e yenik düþünce onu ihtiraslarý körüklemek le suçlamaya baþladý. Bu gülünçtür.

Martov Ýskra da (n° 56), X in ya da Y nin çaðrýlmasýna atfedilen önemle alay ediyor. Ne var ki, X i ya da Y yi Merkez Yönetim Kuruluna ya da merkez yayýn organýna davet etmek gibi böyle önemli bir sorunu ortaya çýkaran þey hazýrlýk komitesi olayý olduðuna göre, bu alay bir kez daha Martov a geri dönüyor. Ýþin, sizin (partiye göre) daha alt düzeyde olan kendi grubunuzu ya da baþkasýnýnkini ilgilendiriþine bakarak iki farklý ölçü kullanmak yakýþýk almaz. Bu tamýtamýna darkafalý bir grup davranýþýdýr, partili davranýþý deðil. Martov un Birlik kongresindeki konuþmasýyla (tutanaklar, s. 57), kongredeki konuþmasýný (tutanaklar, s. 44) þöyle bir karþýlaþtýrmak, bunu göstermeye yeter. Martov Birlik kongresinde, inter alia, [Baþka þeylerin yanýsýra. -ç.] insanlarýn diyordu, hem kendilerine iskracý demekte israr etmelerini, hem de ayný zamanda iskracý olmaktan utanç duymalarýný anlayamýyorum .

Kendine bir ad koymak la öyle olmak arasýndaki farký, sözle eylem arasýndaki farký kavrayamama garipliði... Martov kongrede, kendisini zorunlu gruplaþmalarýn hasmý olarak nitelemiþti, oysa kongreden sonra onlarýn destekçisi oldu...[sayfa 30]

26

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

D. YUJNÝ RABOÇÝ GRUBUNUN DAÐILIÞI

TEMSÝLCÝLERÝN, hazýrlýk komitesi sorunundaki saflaþmalarý bir raslan-tý gibi görünebilir. Ancak böyle bir düþünce yanlýþ olur; böyle bir düþünceyi silmek için olaylarý tarih sýrasýyla incelemeyi bir yana býrakýp, kongrenin sonunda tanýk olunan, ama tartýþmakta olduðumuz konuyla yakýndan iliþkili olan bir olayý ele alacaðýz. Bu olay Yujni Raboçi grubunun daðýlýþýydý. Ýskra nýn örgüt anlayýþý parti güçlerinin tam anlamýyla kaynaþtýrýlmasý ve o güçleri ayýran karga-þaya son verilmesi bu noktada, ortada gerçek bir partinin bulunmadýðý sýralarda çok yararlý hizmetler gören, ancak þimdi çalýþ- malarýn bir merkezde toplanmaya baþlamasýyla, gereksiz hale gelen gruplardan birinin [sayfa 31] çýkarlarýyla çatýþmaya düþtü. Grup

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

27

çý-karlarý açýsýndan bakýldýðý zaman Yujni Raboçi grubunun da devamlýlýk ve dokunulmazlýk iddiasýnda bulunmaya, en az Ýskra yazýkurulu kadar hakký vardý. Ancak parti çýkarlarý açýsýndan bakýldýðý zaman, o gruba düþen görev, kendi güçlerini münasip parti örgütleri ne (tutanaklar, s. 313, kongrece kabul edilen önergenin sonu) aktarmayý kabul etmekti. Grup çýkarlarý açýsýndan ve darkafalý bir görüþle bakýldýðý zaman, daðýlmayý eski Ýskra yazýkurulundan daha fazla arzu etmemiþ olan bir grubun daðýlmasý (yoldaþ Rusov la yoldaþ Deutsch un kullandýðý bir deyiþle) gýdýklayýcý bir sorun du. Ancak parti çýkarlarý açýsýndan bakýldýðý zaman, grubun daðýlmasý, (Gusev in deyiþiyle) parti içinde özümlenmesi gerekliydi. Yujni Raboçi grubu, daðýldýðýný ilân etmeyi gerekli saymadýðýný açýkladý ve kongrenin kendi fikrini kesinlikle belirtmesini ve evet ya da hayýr þeklinde, derhal belirtmesini istedi. Eski Ýskra yazýkurulunun, daðýldýktan sonra öne sürdüðü süreklilik isteði gibi, Yujni Raboçi grubu da ayný sürekliliði açýkça istedi! Gerçi dedi yoldaþ Egorov, biz bireyler olarak bir partinin üyesiyiz, ama o parti birçok örgütlerden oluþmaktadýr; o örgütleri tarihsel birimler olarak saymak zorundayýz. ... Böyle bir örgüt partiye zararlý deðilse, onu daðýtmak için neden yoktur. Önemli bir ilke sorunu böylece açýk-seçik ortaya atýlmýþ oluyordu. Bütün iskracýlar kendi grup çýkarlarýnýn henüz ön plana gelmemiþ olduðunu dikkate alarak kararsýz öðelere karþý kesin bir tutum takýndýlar (bundcular ve Raboçeye Dyelo üyelerinden ikisi kongreden çoktan çekilmiþti; kuþku yok ki bunlar tarihsel birimleri hesaba katma düþüncesini yürekten desteklerlerdi). Oylamada otuzbir kiþi lehte, beþ kiþi aleyhte oy verdi, beþ kiþi de çekimser (Yujni Raboçi grubu üyelerinin dört oyu ile, daha önceki konuþmalarýna bakarsak tutanaklar, s. 308 büyük bir [sayfa 32] olasýlýkla Byelov un oyu) kaldý. On oyluk bir grubun, Ýskra nýn tutarlý örgütlenme tasarýmýna açýk-seçik karþý durduðu ve parti anlayýþýna karþý grup anlayýþýný savunduðu, burada oldukça kesinlikle görülüyordu. Görüþmeler sýrasýnda iskracýlar sorunu üke açýsýndan ortaya koydular (bkz: Lange nin konuþmasý, tutanaklar, s. 315), amatör cemaatçiliðe ve daðýnýklýða karþý durdular, tek tek örgütlerin sempatisi ni dikkate almayý reddettiler ve eðer Yujni Raboçi grubundaki yoldaþlar, ilkelere daha erkenden, bir ya da iki yýl önce daha sýkýca sarýlmýþ olsalardý, parti birliðinin ve burada onayladýðýmýz

28

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

program ilkelerinin zaferinin daha yakýn bir zamanda gerçekleþtirilebilecek olduðunu açýkça belirttiler. Orlov, Gusev, Liyadov, Muravyov, Rusov, Pavloviç, Glebov ve Görin, hepsi bu doðrultuda konuþtu. Yujni Raboçi nin, Mahov un ve ötekilerin izlediði siyasette ve çizgi de görülen ilke eksikliðine iliþkin olarak kongrede birçok kez öne sürülen bu tür kesin ifadelere itiraz etmek þöyle dursun, bu konuda bazý görüþleri saklý tuttuklarýný öne sürmek þöyle dursun, azýnlýðýn iskracýlarý, Deutsch un kiþiliðinde, büyük bir istekle bu görüþe katýldýlar, kargaþa yý yerdiler ve o ayný oturumda, eski yazýkurulu sorununu tamamen parti temeline dayalý olarak (tutanaklar, s. 325) dobra dobra ortaya koyma cüretini gösteren ne dehþet verici ayný yoldaþ Rusov un soruna açýkça parmak basmasý ný (tutanaklar, s. 315) memnunlukla karþýladýlar.

Yujni Raboçi grubunun daðýlmasýna iliþkin önerge, grubun þiddetli bir öfke göstermesine yolaçtý. Bu öfkenin izleri tutanaklarda görülecektir (unutulmamasý gerekir ki, tutanaklar, görüþmelerin yalnýzca soluk bir çýkartmasýdýr; çünkü tutanaklar konuþmalarýn tam metnini deðil, yalnýzca çok kýsa bir özetini ve bazý parçalarým vermektedir). Hatta yoldaþ Egorov, Yujni Raboçi grubunun yaný sýra Raboçaya Mysýl[11] grubunun adýnýn da anýlmasýný bir yutturmaca diye niteledi kongrede tutarlý bir ekonomizm doðrultusunda kendini [sayfa 33] gösteren davranýþýn karakteristik bir örneði... Çok sonralarý bile, 37 nci oturumda, Egorov, Yujni Raboçi grubunun daðýlmasýndan büyük bir sinirlilikle söz etti (tutanaklar, s. 356), Yujni Raboçi grubuna iliþkin görüþmelerde, grup üyelerine, ne yayýna ayrýlan kaynaklar, ne de merkez yayýn organý ya da Merkez Yönetim Kurulu tarafýndan denetlenme konularýnda hiç bir þey sorulmadýðýnýn tutanaklara geçirilmesini istedi. Yujni Raboçi grubu hakkýndaki görüþmelerde, yoldaþ Popov, saðlam bir çoðunluðun grubun yazgýsý hakkýnda önceden kararýný vermiþ olduðunu ima etti. Þimdi , dedi yoldaþ Popov (tutanaklar, s. 316), Gusev ve Orlov yoldaþlarýn konuþmalarýndan sonra, her þey açýk-seçik ortaya çýkmýþtýr. Bu sözlerin anlamý, kuþkuya yer býrakmayacak biçimde bellidir: þimdi, iskracýlar kendi görüþlerini ifade ettikten ve bir önerge sunduktan sonra her þey açýk-seçik ortadadýr, yani Yujni Raboçi, kendi isteðine karþýn daðýtýlacaktýr. Bu noktada Yujni Raboçi sözcüsü, iskracýlarla (hatta Gusev ve Orlov gibi iskracýlarla) kendilerini destekleyenler arasýnda, örgütlenme siyasetinde ayrý çizgiler i

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

29

temsil eden taraflar olarak bir ayrým yaptý. Bugünkü Ýskra, Yujni Raboçi grubunu (ve büyük bir olasýlýkla Mahov u bile) tipik iskracýlar diye gösterirken, yalnýzca, yeni yazýkurulunun, (o grup bakýmýndan) kongrenin en önemli olaylarýný unuttuðunu ve azýnlýk olarak bilinen þeyi hangi öðelerin oluþturduðunu gözlerden gizlemekte çok istekli olduðunu ortaya koymuþ oluyor.

Popüler bir yayýn organý sorunu, kongrede, ne yazýk ki görüþülmedi. Konu gerek kongreden önce, gerek kongre sýrasýnda oturumlar dýþýnda bütün iskracýlar tarafýndan uzun uzadýya tartýþýlmýþtý; iskracýlar, o sýralarda, partinin çalýþmalarýnda böyle bir yayýna giriþmenin ya da var olan yayýnlardan birini bu amaçla deðiþtirmenin akýldýþý olduðunda görüþ birliðine vardýlar. Ýskraci-karþýtlarý kongrede karþý görüþü dile getirdiler; Yujni Raboçi grubu da kendi [sayfa 34] raporunda ayný seyi yaptý. Bu konuda hazýrlanan on imzalý bir önergenin kongreye sunulmamasý gerçeði, yalnýzca þansa ya da çýkmaz bir iþi ortaya atma isteksizliðine yorulabilir. [sayfa 35]

30

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

E. DÝLLERÝN EÞÝTLÝÐÝ OLAYI

KONGREe oturumlarýnýn tarih sýrasýna dönelim yeniden.

Gayet inandýrýcý bir biçimde gördük ki, henüz kongre asýl iþlerini görüþmek üzere toplanmadan önce, yalnýzca iskracý-karþýtlarýndan (sekiz oy) oluþan tam anlamýyla kesin bir grubun deðil, ara yerde kararsýz öðelerden oluþan, sekiz iskracý-karþýtýný desteklemeye ve bu oylarý yaklaþýk onaltý ya ya da onsekize çýkarmaya hazýr bir grubun daha var olduðu açýða ortaya çýkmýþtý.

Kongrede alabildiðine ve ayrýntýlarýyla tartýþýlan Bund un parti içindeki yeri sorunu, pratik karar, örgüt konusundaki tartýþmalara kadar ertelenirken, gelip ilke konusunda karar vermeye dayanmýþtý.

Buna iliþkin noktalara kongreden [sayfa 36] önce basýnda geniþ geniþ

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

31

yer verildiði için, kongredeki görüþmeler yeni pek az þey getirdi.

Ancak belirtilmesi gerek ki, Raboçeye Dyelo yandaþlarý (Martinov, Akimov ve Bruker) bir yandan Martov un önergesini benimserken, bir yandan da önergeyi yeterli bulmadýklarýný ve bu önergeden çýkarýlan sonuçlarla görüþ birliðinde olmadýklarýný belirttiler (tutanaklar, s. 69, 73, 83 ve 86).

Kongre, Bund un yeri sorununu tartýþtýktan sonra programa geçti. Bu konudaki görüþmeler, daha çok, pek az ilgi çekici olan ayrýntýlara iliþkin deðiþtirgeler üzerinde yoðunlaþtý. Ýlke sorunlarýnda iskracý-karþýtlarýnýn muhalefeti, kendiliðindenlik ve bilinçlilik sorununun ünlü sunuluþuna yoldaþ Martinov un yönelttiði saldýrýda ifadesini buldu. Kuþku yok ki, Martinov u, bundcular ve Raboçeye Dyelo yandaþlarý, son neferlerine kadar desteklediler. Martinov un itirazlarýnýn çürüklüðünü, baþkalarýnýn yaný sýra, Martov la Plehanov gözler önüne serdi. Ýþin dikkati çeken garip yaný þu ki, Ýskra yazýkurulu (anlaþýlan bir kez daha düþünüp taþýndýktan sonra) þimdi Martinov un yanýnda yer almýþtýr ve bugün, bir zamanlar kongrede söylediklerinin tersini söylüyorlar![12] Bu, ünlü süreklilik , ilkesinden ileri geliyor olsa gerek. ... Bize, yazýkurulunun sorunu tümden aydýnlýða çýkarmasýný ve Martinov la hangi noktalarda, ne zamandan beri, ne ölçüde görüþ birliðinde olduklarýný açýklamalarýný beklemek kalýyor. Bu arada yalnýzca þunu soralým: Herhangi bir kiþi, þimdiye dek, kongrede söylediðinin tam tersini söyleyen bir parti organý yazýkurulu görmüþ müdür? Ýskra nýn merkez yayýn organý olarak kabulüne iliþkin savlarý (bunu yukarda ele almýþtýk) ve tüzük üzerindeki görüþmelerin baþlangýcýný (bu konuyu tüzük görüþmelerinin tümü içinde incelemek daha yerinde olacaktýr) bir yana býrakarak, program görüþmelerinde ortaya çýkan ilke ayrýlýklarý üzerinde duralým. Her þeyden önce, çok karakteristik bir nitelikte olan bir ayrýntýya, nispi temsil üzerindeki [sayfa 37] görüþmeye deðinelim. Yujni Raboçi den yoldaþ Egorov, bu noktanýn programa alýnmasýný istedi; ancak bunu öyle bir biçimde öne sürdü ki, (azýnlýk iskracýsý) Posadovski, haklý olarak, ciddi bir görüþ ayrýlýðý bulunduðuna iþaret etti. Hiç kuþku yok ki , dedi yoldaþ Posadovski, þu temel sorunda ayný görüþte deðiliz: Gelecekteki siyasetimizi belli temel demokratik ilkelere baðlamalý ve o ilkelere mutlak bir deðer mi vermeliyiz, yoksa tüm demokratik ilkeler partimizin çýkarlarýna bakýþla ikinci derecede mi

32

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

gelmeli? Ben kesinlikle ikincisinden yanayým. Plehanov da, daha kesin ve kuvvetli ifadelerle demokratik ilkelerin mutlak deðeri ne ve o ilkelerin soyut biçimde ele alýnmasýna itiraz ederek, Posadovski ye tam olarak katýldýðý ný belirtti. Teorik olarak dedi Plehanov, biz sosyal-demokratlarýn genel oya karþý çýkabileceðimiz bir durum sözkonusu olabilir. Bir zamanlar Ýtalyan cumhuriyetleri burjuvazisi, soylularý siyasal haklarýndan yoksun býrakmýþtý. Yüksek sýnýflar devrimci proletaryanýn siyasal haklarýný nasýl sýnýrladýysa, devrimci proletarya da onlarýn siyasal haklarýný ayný biçimde sýnýrlayabilir. Plehanov un konuþmasý alkýþlarla ve ýslýkla karþýlandý.

Plehanov, salondakilerden birinin Zwischenruf unu* protesto ederek ýslýklamamanýz gerekir dediði ve yoldaþlara, tezahüratlarýný gemlememelerini söylediði zaman yoldaþ Egorov ayaða kalktý: Böyle konuþmalar alkýþlandýðý zaman, ben ýslýklamak zorundayým dedi.

Yoldaþ Goldblatt la (Bund temsilcisi) birlikte yoldaþ Egorov, Posadovski yle Plehanov un görüþlerine karþý çýktý. Ne yazýk ki, görüþmeler sona ermiþti, bu nedenle o görüþmeler sýrasýnda ortaya çýkan bu sorun, çabucak sahneden çekildi. Ama þimdi yoldaþ Martov un Birlik kongresinde Bu sözler [Plehanov un sözleri] bazý temsilcilerin öfkesine yolaçtý; eðer yoldaþ Plehanov, proletaryanýn, kendi zaferini [sayfa 38] pekiþtirmek için, basýn özgürlüðü gibi siyasal haklarý ayaklar altýna almasý kadar trajik bir durumu düþünmenin bile kuþkusuz olanak dýþý olduðunu ekleseydi, temsilcilerin öfkesinden sakýnýlabilirdi... (Plehanov: Mersi ) dediði zaman, bu olayýn önemini küçümsemeye hatta tümden yadsýmaya çalýþýyor. Oysa bu yarar saðlamaz (Birlik kongresi tutanaklarý, s. 58). Martov un bu yorumu, yoldaþ Posadovski nin ciddi görüþ ayrýlýðý hakkýnda ve temel sorunda beliren anlaþmazlýk konusunda kongrede söylediði sözlerle cepheden çeliþiyor. Bu temel sorunda, kongredeki bütün iskracýlar, Ýskra ya-karþý olan sað ýn (Goldblatt) ve kongre merkezi nin (Egorov) sözcülerine karþý durdular. Bu bir gerçek. Üstelik rahatlýkla söylenebilir ki, eðer merkez (umarým bu sözcük, ýlýmlýlýðýn resmi yandaþlarýný, baþka herhangi bir sözderi daha az sarsacaktýr) sýnýrlama olmaksýzýn (yoldaþ Egorov ya da Mahov un aðzýyla) bu konuda ya da benzer sorunlarda konuþma fýrsatýný bulsaydý, ciddi görüþ ayrýlýðý derhal kendini gösterirdi. * Müdahalesini. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

33

Ama ciddi görüþ ayrýlýðý, gene de dillerin eþitliði sorununda daha da göze batýcý biçimde ortaya çýktý (tutanaklar, s. 171 ve devamý). Bu nokta üzerinde belagatli olan þey, görüþmelerden çok, oylamaydý: sayarsak tam onaltý kez oylama yapýldý. Ne üzerinde?

Programda bütün yurttaþlarýn, cins, vb., ve dil ayrýmý gözetmeksizin eþit olduðu koþulunu belirtmek yeterli miydi, yoksa dillerin eþitliði ya da dil özgürlüðü esasý mý getirilmeliydi? Ýþte bunun üzerinde... Birlik kongresinde yaptýðý konuþmada yoldaþ Martov: Programýn bir noktasýnýn yazýlýþý üzerindeki önemsiz bir tartýþma, sonunda tam bir ilke sorununa dönüþtü. Çünkü kongrenin yarýsý, program komisyonunu devirmeye hazýrlanmýþtý dediði zaman, bu olayý oldukça doðru bir biçimde dile getirmiþti. Gerçekten böyle!* Anlaþmazlýðýn ilk aðýzdaki [sayfa 39] nedeni gerçekten önemsizdi; bununla birlikte bir ilke sorununa dönüþtü ve sonunda program komisyonunu devirme giriþimine, bazý kiþilerde kongreyi yanlýþ yola yöneltme isteðinin var olduðundan kuþkulanýlmasýna (Egorov un Martov dan kuþkulanmasý), en çirkininden kiþisel sövgülere (tutanaklar, s. 178) kadar varan acý biçimlere büründü. Hatta yoldaþ Popov bile, küçücük þeylerin , üç oturum boyunca (16, 17 ve 18 inci oturumlar) egemen olan böyle bir havaya yolaçmasýndan üzüntü duyduðunu belirtti .

Bütün bu sözler, kesinlikle ve açýkça çok önemli bir gerçeði ortaya koyuyor: kuþku havasý ve en tatsýz çatýþma biçimleri ( devirme ), ki sonradan, Birlik kongresinde bundan iskracý çoðunluk sorumlu tutulmuþtur biz daha çoðunluk ve azýnlýk diye bölünmeden çok önce ortaya çýkmýþtý. Bir kez daha belirtiyorum, bu çok büyük önem taþýyan bir gerçektir, temel bir gerçektir; bunu kavrayamamak birçok kiþiyi, kongrenin sonundaki çoðunluðun yapay * Martov ekledi: Bu noktada Plehanov un katýrlarla ilgili nüktesi çok zarar vemiþtir.

(Dil özgürlüðü sorunu tartýþýlýrken, sanýyorum bir bundcu, baþka yerler arasýnda, haralarý da anmýþtý. Bunun üzerine Plehanov, baþkalarýnýn da duyabileceði bir tonla: Atlar konuþmaz ama katýrlar bazan, konuþur demiþti.) Bu nüktede ben itidâl, incelik ve yumuþaklýk görmüyorum kuþkusuz. Ama tartýþmanýn bir ilke sorunu haline geldiðini kabul etmesine karþýn Martov un, bu ilkenin ne olduðunu ve hangi düþünce eðilimlerinin ifade olanaðý bulduðunu tahlile giriþmemesini, yalnýzca nüktelerin zararý hakkýnda konuþmakla yetinmesini de garip buluyorum. Bu, gerçekten biçimsel ve bürokratça bir tutumdur. Kongrede yalnýzca bundculara deðil, ama onlarýn desteklediði ve hatta bazan yenilgiden kurtardýðý kiþilere yönelmiþ kýrýcý nüktelerin çok zarar verdiði doðrudur. Ne var ki, bir kez, iþin içinde ilke sorunu olduðunu söylediniz mi, artik þu ya da bu nüktenin caiz olmayýþý hakkýnda konuþmakla (Birlik tutanaklarý, s. 58) yetinemezsiniz.

34

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

olduðu þeklinde düþüncesiz yargýlara sürüklemiþtir. Kongredeki temsilcilerden onda-dokuzunun iskracý olduðunu iddia eden yoldaþ Martov un þimdiki görüþü açýsýndan, ufaktefek þeyler in, önemsiz bir nedenin, sonunda ilke sorunu na dönüþen ve bir kongre komisyonunun neredeyse devrilmesine varan bir çatýþmaya yolaçmýþ olmasý gerçeði, kesinlikle anlaþýlmaz ve saçma bir þeydir. Yakýnýp sýzlanarak [sayfa 40] ve zarar verici nükteler için üzülerek bu gerçekten kaçýnmak gülünçtür. Hiç bir kýrýcý nükte çatýþmayý bir ilke sorunu haline getiremezdi; böyle bir þey, ancak kongredeki siyasal gruplaþmalarýn karakteri nedeniyle ortaya çýkabilirdi. Çatýþmaya yolaçan þey, kýrýcý ifadeler ya da nükteler deðildi bu ifadeler ve nükteler, kongredeki siyasal gruplaþmanýn kendisinin bir çeliþki yi içinde taþýdýðý, çatýþmayý yaratacak bütün her þeyi içinde barýndýrdýðý, en küçük bir konuda, en ufak bir neden üzerine her yerde kendini gösteren bir güçle patlak veren bir iç benzeþmez (heterogen) yapýyý barýndýrdýðý gerçeðinin belirtileriydi. Öte yandan, benim kongreye bakýþ açýmdan, olaylarýn belli bir siyasal yorumu olarak yüce tutmayý görev saydýðým görüþ açýsýndan her ne kadar bu yorumu bazý kiþiler saldýrgan görseler de , evet bu görüþ açýsýndan, ufak bir nedenden çýkan deva bulmaz müzmin ilke çatýþmasý hem anlaþýlýr bir þeydir, hem de ka- çýnýlmaz bir þey. Kongremizin baþýndan sonuna kadar iskracýlarla iskracýkarþýtlarý arasýndaki bir savaþým sürüp gittiðine, bunlarýn ara- sýnda kararsýz öðeler bulunduðuna ve bu kararsýz öðeler iskracýkarþýtlarýyla birlikte oylarýn üçte-birini denetim altýnda tuttuðuna göre (51 oydan, benim yaklaþýk hesabýma göre, 8 + 1 0 = 18), apaçýk ve doðal olarak ortada ki, iskracýlardan ufak bir azýnlýðýn kopmasý bile, Ýskra ya-karþý olan eðilimin zaferi olasýlýðýný yaratabilirdi; çýlgýnca bir savaþýma yolaçmasý bundandýr. Bu durum, yersiz, kýrýcý ifadelerin ve saldýrýlarýn deðil, siyasal toplaþmalarýn sonucuydu. Siyasal çatýþmaya yolaçan þey, kýrýcý ifadeler deðildi; kýrýcý ifadelere ve saldýrýlara yolaçan þey, kongredeki gruplaþmalarýn kendisinde siyasal çatýþmanýn var olmasýydý. Bu karþýtlýk, kongrenin siyasal önemini ve sonuçlarýný deðerlendirmede Martov la benim aramda bulunan büyük ilke anlaþmazlýðýný gözler önüne seriyor.

Kongre boyunca toplam üç büyük konuda az sayýda iskracý [sayfa 41] çoðunluktan koptu. Bu üç konu, dillerin eþitliði sorunu, tü-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

35

züðün birinci maddesi ve seçimlerdi. Her üç konuda da çok þiddetli bir savaþým ortaya çýktý, bugün partide tanýk olduðumuz sert bunalýma yolaçtý. Bu bunalýmý ve savaþýmý siyasal yönden kavrayabilmek için, nüktelerin yakýþýksýzlýðýna dair sözlerle yetinmemeli, kongrede çatýþan görüþlerin siyasal gruplaþmalarýný incelemeliyiz. Farklýlýðýn nedenleri açýsýndan, dillerin eþitliði olayý iki kat ilginçti. Çünkü o noktada Martov iskracýydý (evet, henüz idi!) ve iskracý-karþýtlarýyla ve merkez le belki de herkesten daha sert savaþmýþtý.

Savaþ, yoldaþ Martov la, bundcularýn önderi Lieber arasýndaki bir tartýþmayla baþladý (tutanaklar, s. 171-172). Martov, yurttaþlarýn eþitliði isteminin yeterli olduðunu iddia etti. Dil özgürlüðü reddedildi, ama hemen dillerin eþitliði önerisi ortaya atýldý ve yoldaþ Egorov bu kavgada Lieber e katýldý. Martov, konuþmacýlarýn, ulusal topluluklarýn eþitliðinde ýsrar edip eþitsizliði dil alanýna aktarmalarýnýn fetiþizm olduðunu söyledi, oysa sorun tam ters açýdan ele alýnmalýydý: ulusal topluluklarýn eþitsizliði ortadaydý, bunun görünümlerinden biri de belli bazý uluslara baðlý olan insanlarýn kendi ana dillerini kullanmaktan yoksun býrakýlmalarýydý (tutanaklar, s. 172). Bu noktada Martov, kesinlikle haklýydý. Lieber le Egorov un, kendi formüllerinin doðruluðunda direnmeleri ve bizim, ulusal topluluklarýn eþitliði ilkesini yüce tutmadýðýmýz ya da bunda isteksiz olduðumuzu kanýtlama þeklindeki temelsiz çabalarý, gerçekten bir tür fetiþizmdi. Gerçekten de fetiþe tapanlar gibi, ilkeyi deðil, sözcüðü savunuyorlardý, bir ilke yanýlgýsýna düþme korkusundan deðil, insanlar ne der korkusundan hareket ediyorlardý. Hazýrlýk komitesi olayýyla ilgili olarak daha önce belirttiðimiz bu zayýf ruh hali (acaba baþkalarý ne der?) bu noktada tüm merkez cilere egemendi.

Sözcülerinden bir baþkasý, Yujni Raboçi grubuna daha yakýn olan, [sayfa 42] maden bölgesi temsilcisi Lvov þöyle dedi: Sýnýr bölgelerinin ortaya attýðý, dillerin baský altýna alýnmasý sorunu ciddi bir sorundur. Programýmýzda dil konusunda bir maddeye yer vermek ve sosyal-demokratlarýn ruslaþtýrma eðilimi taþýdýklarýna dair herhangi bir olasý kuþkuyu böylece gidermek önemlidir. Sorunun ciddiliði hakkýnda dikkate deðer bir açýklama! Çok ciddi, çünkü sýnýr bölgelerinin duyabileceði kuþkularýn yatýþtýrýlmasý gerekiyor! Konuþmacý, sorunun özü hakkýnda kesinlikle hiç bir þey söylemiyor, fetiþizm suçlamasýný çürütmüyor, ama tamamen doðruluyor, çünkü kendi savlarýný ortaya koymuyor, yalnýzca sýnýr bölgelerinin ne

36

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

diyeceðini söylüyor. Kendisine, onlarýn söyleyebileceklerinin doðru olmayacaðý anlatýlýyor. Ama o, bunun doðru olup olmadýðýný araþtýrmaksýzýn þu yanýtý veriyor: Kuþkulanabilirler.

Sorunun böyle konmasý, üstelik ciddi ve önemli olduðu savýyla pekiþtirilmesi, ortaya gerçekten bir ilke sorunu çýkarýr, ama Lieber lerin, Egorov larýn ve Lvov larýn anladýklarý türden bir ilke sorunu deðil. Ortadaki ilke sorunu þudur: Programýn genel ve temel tezlerini, kendi özel koþullarýna uygulamayý ve o tezleri böyle bir uygulama amacýyla geliþtirmeyi partinin örgütlerine ve üyelerine mi býrakmalýyýz, yoksa salt kuþku duyulur korkusuyla programý, küçük ayrýntýlarla, ufak-tefek þeylerle, yinelemelerle ve kaçamaklý safsatayla mý doldurmalýyýz? Ortadaki ilke sorunu þudur: Sosyaldemokratlar, kaçamaklý safsatayla savaþta nasýl olur da temel demokratik haklarýn ve özgürlüklerin sýnýrlandýrýlmasý çabasýný görebilirler ( bundan kuþkulanabilirler ). Kaçamaklý safsataya fetiþist tapýnýdan kendimizi ne zaman kurtaracaðýz? Diller konusundaki çekiþmeyi gözlerken aklýmýza gelen düþünce bu oldu.

Birbirini izleyen ve ad okunarak yapýlan oylamalar, bu konudaki çekiþmede temsilcilerin gruplaþmasýný özellikle gözler önüne serdi. Üç kez oylama yapýldý. iskracýlara-karþý [sayfa 43] olanlar (sekiz oy), her oylamada, Ýskra çekirdeðine, tam bir birlik içinde karþý durdular. Tüm merkez de (Mahov, Lvov, Egorov, Popov, Medvedev, Ývanov, Çaryov ve Byelov ilk kez son ikisi yalpaladý, gâh çekimser kaldý, gâh bizimle birlikte oy kullandý ve tutumlarý ancak üçüncü oylamada açýklýða çýktý) hafif dalgalanmalarla Ýskra çekirdeðine muhalefet etti. Ýskracýlardan bazýlarý daha çok da Kafkasyalýlar (altý oyu olan üç temsilci) ve bu sayede, fetiþist eðilim sonunda üstünlük kazandý. Her iki eðilimin yandaþlarýnýn tutumlarýný tam olarak aydýnlýða çýkardýklarý üçüncü oylamada, altý oya sahip üç Kafkasyalý, çoðunluk iskracýlardan koptular ve karþý tarafa geçtiler; iki oya sahip iki temsilci Posadovski ve Kostiþ azýnlýk iskracýlardan koptu. Ýlk iki oylamada aþaðýdaki kiþiler ya karþý tarafa geçti ya çekimser kaldý: Çoðunluk iskracýlardan Lenski, Stepanov ve Gorski ve azýnlýktan Deutsch. Ýskracýlarýn (toplam otuzüç oyundan) sekizinin karþý tarafa geçmesi, iskracýlara-karþý olanlarla kararsýz öðeler arasýndaki koalisyona üstünlük kazandýrdý. Tüzüðün l inci maddesiyle seçimler için yapýlan oylamada (bu kez baþka iskracýlarýn ayrýlmasýyla) yinelenen þey, kongredeki bu temel gruplaþma

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

37

gerçeði idi. Seçimlerde yenilgiye uðrayanlarýn, þimdi, bu yenilginin siyasal nedenlerine ve bunun yaný sýra kararsýz ve siyasal yönden zayýf olanlarý giderek ortaya çýkaran ve partinin gözünde, ne olduklarýný amansýz bir biçimde sergileyen çatýþmalarýn hareket noktasýna gözlerini dikkatle yummalarý hiç de þaþýrtýcý deðildir. Dillerin eþitliði olayý, bize, bu çatýþmayý daha da açýklýkla göstermektedir. Çünkü o zaman yoldaþ Martov, henüz Akimov la Mahov un onayýný ve övgülerini kazanmamýþtý. [sayfa 44]

38

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

F. TARIM PROGRAMI

ÝSKRACILARA-KARÞI olanlarla merkez in ilke tutarsýzlýklarý, kongrenin epey zamanýný alan tarým programý görüþmelerinde de kendini gösterdi (tutanaklar, s. 190-226) ve hayli ilginç bir sürü noktayý ortaya çýkardý. Beklendiði gibi programa karþý kampanyayý (Lieber ve Egorov yoldaþlarýn ufak-tefek çýkýþlarý ardýndan) yoldaþ Martinov baþlattý. Martinov eski savý öne sürdü; bu tarihsel adaletsizliði düzeltirken, dolaylý olarak baþka tarihsel adaletsizlikleri onayladýðýmýzý iddia etti. Ona yoldaþ Egorov katýldý. Hatta Egorov programýn anlamýnýn iyi aydýnlanmadýðý kanýsýndaydý; Bu program bizim için mi, yani bizim istemlerimizi mi tanýmlýyor, yoksa bu programý popüler hale mi [sayfa 45] getirmek istiyoruz? (!?!?) dedi.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

39

Yoldaþ Lieber de yoldaþ Egorov un ortaya attýðý noktalarý belirtmek istemiþ olduðunu söyledi. Yoldaþ Mahov alýþýlagelen olumlu tavrýyla konuþtu, konuþmacýlarýn çoðunluðu [?] sunulan programýn anlamýný ve amaçlarýný olumlu biçimde anlayamamýþlardýr dedi. Önerilen program, görüyorsunuz ki, pek de sosyal-demokrat bir tarým programý sayýlamaz ; bu program tarihsel adaletsizlikleri düzeltme oyununun kokusunu taþýyor ; safsatanýn ve serüvenciliðin izlerini taþýyor. Bu derin düþünceleri teorik açýdan haklý çýkarmak üzere de bayaðýlaþtýrýlmýþ marksizme özgü olan karikatür ve aþýrý basitleþtirme imdada koþtu: Bize, iskracýlar köylüleri, yapýlarý bakýmýndan türdeþ (homogeneous) bir þey gibi ele alýyorlar; oysa köylüler çok zaman önce [?] sýnýflara bölündüðüne göre, tek bir program öne sürmek, tüm programý, ister-istemez safsataya dönüþtürür ve uygulamaya konduðunda da serüvenci hale getirir dendi (tutanaklar, s. 202). Ýskra yý (Mahov un yaptýðý gibi) tanýmaya hazýr olan, ama onun doðrultusunu, teorik ve taktik tutumunu hiç bir biçimde kavrayamayan birçok sosyal-demokratýn, bizim tarým programýmýzý beðenmeyiþinin gerçek nedenini yoldaþ Mahov burada aðzýndan kaçýrdý . Bu programý kavrayamamanýn nedeni, ayrýntýlar üzerindeki görüþ ayrýlýðý deðil, bugünkü Rus köylü ekonomisi gibi örgün (complex) ve çok yanlý bir görüngüye (phenomenon), bayaðýlaþtýrýlmýþ bir marksizmle yanaþýlmasýydý; kavrayamama nedeni bugün de budur. Ýskra ya-karþý olanlarýn önderleriyle (Lieber ve Martinov) merkez in önderleri (Egorov ve Mahov) bu bayaðýmarksist görüþte çabucak buluþtular ve uyuþtular.

Yoldaþ Egorov ayný zamanda Yujni Raboçi nin ve onun çevresinde toplanan gruplarla topluluklarýn karakteristik özelliklerinden birini de dile getirdi. Bu özellik, onlarýn, köylü hareketinin önemini kavrayamamalarýydý; ilk ünlü köylü ayaklanmalarý sýrasýnda bizim sosyal-demokratlarýmýzýn zayýf [sayfa 46] yanýnýn, bu önemi abartmak deðil, tam tersine, yeterince deðerlendirmemek (ve ondan yaralanacak güçlerden yoksun bulunmak) olduðunu kavrayamamalarýydý. Yoldaþ Egorov, Ben yazý kurulunun köylü hareketine karþý duyduðu karasevdayý, köylü karýþýklýklarýndan bu yana birçok sosyal-demokratýn dayanamadýðý karasevdayý paylaþmaktan çok uzaðým dedi. Ama ne yazýk ki, Yoldaþ Egorov, yazýkurulunun bu karasevdasýnýn neleri kapsadýðýna dair kongreye kesin bir fikir verme zahmetine girmedi; Ýskra da yayýnlanan herhangi bir yazýya özel

40

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

olarak deðinme zahmetine katlanmadý. Üstelik Egorov, bizim tarým programýmýzýn bütün temel noktalarýnýn, köylü karýþýklýklarýndan çok önce Ýskra nýn üçüncü sayýsýnda* geliþtirilmiþ olduðunu da unuttu. Ýskra yý tanýmalarý sözde kalmayanlar, onun teorik ve taktik ilkelerine biraz daha fazla dikkat gösterebilirlerdi!

Yoldaþ Egorov, hayýr, köylüler arasýnda çok fazla bir þey yapamayýz! diye haykýrdý, bu haykýrýþýn herhangi bir karasevda yý protesto anlamýný taþýmadýðýný ama tüm tutumumuzun yadsýnmasý anlamýný taþýdýðýný gösteren sözlerle devam etti: Demek istiyorum ki, bizim sloganýmýz, serüvencilerin sloganýyla yarýþamaz. Her þey farklý partilerin sloganlarý arasýnda bir yarýþ a indirgeyen ilkesiz bir tutumun çok karakteristik bir ifadesi! Üstelik bu sözler, uyarma giriþimlerimizde, geçici baþarýsýzlýklardan düþ kýrýklýðýna uðramaksýzýn ömürlü bir baþarý için çalýþtýðýmýzý ve program saðlam bir temele sahip olmadýkça (bizimle yarýþanlar in kýsa bir süre için çýn çýn çýnlayan yaygaralarýna karþýlýk) bu ömürlü baþarýnýn olanaksýz olduðunu gösteren teorik açýklamalardan (tutanaklar, s. 196) konuþmacýmýzýn tatmin olduðunu belirtmesinden sonra söylendi. Bayaðý bazý düþünceleri izleyen bu tatmin olmuþluk güvencesinin ortaya döktüðü þaþkýnlýk, her þeyi, yani [sayfa 47] yalnýzca tarým sorununu deðil, ama iktisadi ve siyasal savaþýmýn tüm program ve taktiklerini kararlaþtýran þeyin sloganlar yarýþý olduðuna inanan eski ekonomizmden[13] miras kalmadýr! Yoldaþ Egorov, Tarým iþçilerini büyük ölçüde zengin çiftçilerin elinde bulunan otrezkiler[14] için, o zengin çiftçilerle yanyana çarpýþmaya inandýramayacaksýnýz diyordu.

Bir kez daha, hiç kuþkusuz bizim oportünist ekonomizmimizle akraba olan aþýrý bir basitleþtirmeyle yüzyüzeyiz. Oportünist ekonomizm de, büyük ölçüde burjuvazinin elinde olan ve gelecekte daha büyük çapta eline geçecek olan þey için çarpýþmaya proletaryayý inandýrma nýn olanaksýz olduðunda ýsrar ederdi. Bir kez daha, tarým iþçisiyle zengin köylü arasýndaki genel kapitalist iliþkilerin Rusya ya özgü yanlarýný unutan bir bayaðýlaþtýrmayla yüzyüzeyiz. Gerçekte, otrezkiler bugün tarým iþçisini de eziyor; bu nedenle o tarým iþçisinin, kölelik durumundan kurtulmak için inandýrýlmasý gerekmiyor. Ýnandýrýlmasý gerekenler, görevlerine daha * Bkz: Collected Works, Vol. 4, s. 420-428. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

41

geniþ bir açýdan bakmaya, özel sorunlarý tartýþýrken basmakalýp formülleri bir yana koymaya, amaçlarýmýzý örgünleþtiren ve deðiþtiren tarihsel durumu dikkate almaya inandýrýlmasý gerekenler, belli bazý aydýnlardýr. Tarým programýna karþý olanlarýn, bizim tarým iþçimizin gerçek yaþam koþullarýný unutmalarýnýn nedeni, yoldaþ Martov un haklý olarak iþaret ettiði gibi (tutanaklar, s. 202), yoldaþ Mahov un ve tarým programýna karþý olanlarýn konuþmalarýnda kendini gösteren, mujik budaladýr yollu boþinandýr.

Sorunu çýrýlçýplak bir iþçi-kapitalist karþýtlýðýna indirgeyip basitleþtiren bizim merkez sözcüleri, sýk sýk yaptýklarý gibi kendi darkafalýlýklarýný mujiðe yüklemeye çalýþtýlar. Mujiði, kendi dar sýnýf bakýþ açýsý içinde zeki bir adam saydýðým içindir ki dedi yoldaþ Mahov, o, topraða elkoyma ve bölüþme þeklindeki küçük-burjuva düþüncesinden [sayfa 48] yana çýkacaktýr. Burada, açýkça görüldüðü gibi, iki þey birbirine karýþtýrýlýyor: Mujiðin sýnýf görüþünün küçükburjuva görüþü olarak tanýmlanmasýyla, bu görüþün dar sýnýrlar la sýnýrlanmasý, o sýnýrlara indirgenmesi, birbirine karýþtýrýlýyor.

Egorov larla Mahov larýn yanýlgýsý, (Martinov larla Akimov larýn yanýlgýsýnýn proletaryanýn görüþünü dar sýnýrlar a indirgeyiþleri gibi) iþte bu indirgemede yatýyor. Çünkü gerek mantýk, gerek tarih, bize, küçük-burjuvanýn ikili statüsü nedeniyle, küçük-burjuva sýnýf görüþünün az ya da çok dar veya az ya da çok ilerici olabileceðini öðretiyor. Mujiðin darkafalýlýðý ( budalalýðý ) nedeniyle, ya da ona önyargýlar egemendir diye umutsuzluk içinde, elimiz-kolumuz yanýmýza düþeceðine, onun görüþünü geniþletmek, mantýðýnýn önyargýsý üzerinde utkunluk saðlamasý için yardým etmek üzere durup dinlenmeksizin çalýþmalýyýz.

Rus tarým sorununa bayaðý marksist bakýþ, yoldaþ Mahov un sözlerinin sonunda, tepe noktasýna ulaþtý. O, sözlerinde, eski Ýskra yazýkurulunun bu sadýk þampiyonu, kendi ilkelerini ortaya döktü. O sözlerin, alkýþlarla karþýlanmasý boþuna deðildi. Her ne kadar, bu alkýþlar istihza dolu idiyse de... Plehanov un, Genel Yeniden Daðýtým[15] hareketi karþýsýnda hiç bir þekilde telaþa kapýlmadýðýmýzý ve bu ilerici (burjuva ilerici) hareketi gemleyecek kiþilerin bizler olmadýðýmýzý söylemesinden öfkelenen yoldaþ Mahov neye talihsizlik adýný vereceðimi gerçekten bilemiyorum dedi. Ama bu devrim, eðer ona bu ad verilebilirse, devrimci bir devrim olmaz. Buna devrim deðil, gericilik demek (gülüþmeler), daha çok

42

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

ayaklanmaya benzer bir devrim demek daha doðru olur. ... Böyle bir devrim bizi geriye götürür, bugünkü durumumuza geri gelebilmemiz için belli bir süreyi gerektirir. Bugün, Fransýz devriminden çok daha fazla þeylere sahibiz (alaycý alkýþlar), bir sosyal-demokrat partiye sahibiz (gülüþmeler)... Evet, Mahov gibi düþünen ya da Mahov un inancýný taþýyan merkez kuruluþlarýna sahip olan bir [sayfa 49] sosyal-demokrat partiye yalnýzca gülünür...

Böylece görüyoruz ki, tarým programýnýn ortaya çýkardýðý salt teorik sorunlarda bile, artýk iyice bilinen gruplaþma hemen kendini gösterdi. Ýskracýlara-karþý olanlar (sekiz oy), bayaðýlaþtýrýlmýþ marksizm adýna kavgaya koþtular, merkez in önderleri Egorov larla Mahov lar, sürekli hata yaparak ve ayný darkafalý görüþe sürüklenerek, onlarý izlediler. Bu nedenledir ki, tarým programýnýn belli bazý noktalarý üzerinde yapýlan oylamada lehteki oylarýn otuz ve otuzbeþ olmasý (tutanaklar, s. 225 ve 226) çok doðaldý. Gündemde, Bund un yeri sorununda beliren tartýþmada, hazýrlýk komitesi olayýnda ve Yujni Raboçi nin kapatýlmasý sorununda da oy sayýsý yaklaþýk buydu. Ortada, yerleþik ve alýþýlmýþ modele pek de uymayan ve Marx ýn teorisinin, özgün ve yeni (Almanlar için yeni) toplumsal ve ekonomik iliþkilere ayrý olarak uygulanmasýný gerektiren bir sorun vardý ve bütün merkez dönüp Lieber lerle Martinov larý izlerken, sorunlarý ayný tutumla ele alan iskracýlar oylarýn ancak beþte-üçünü elde ettiler. Ama yine de yoldaþ Martov, görüþ cepheleþmelerini açýkça ortaya koyan oylamalarý anmaktan köþe-bucak kaçýyor ve bu apaçýk gerçeðin üstüne sünger çekiyor!

Tarým sorunu üzerindeki görüþmeler apaçýk göstermiþtir ki, iskracýlar kongrenin hiç deðilse beþte-ikisine karþý savaþmak zorundaydýlar. Bu sorunda Kafkasya temsilcileri kesinlikle doðru bir tutum takýndýlar. Büyük bir olasýlýkla bu, Kafkasyalýlarýn kendi bölgelerinde feodalizmin birçok kalýntýsýnýn büründüðü biçimler hakkýnda birinci elden edindikleri bilgilerin, onlarý, Mahov gibileri tatmin eden, okul çocuklarýna özgü soyut ve çýplak karþýtlamalardan (contrasts) uzak tutmasýnýn ürünüydü. Martinov la Lieber e, Mahov la Egorov a karþý savaþanlar, Plehanov, ( Rusya da faaliyet gösteren yoldaþlar arasýnda , kýrsal alandaki çalýþmalarýmýz hakkýnda yoldaþ Egorov unki gibi karamsar [sayfa 50] görüþlerle sýk sýk karþýlaþtýðýný söyleyen) Gusev, Kostrov, Karski ve Trotski ydi. Trotski, haklý olarak, tarým programýný eleþtirenlerden gelen iyi niyetli

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

43

öðütler in çok fazla darkafalýlýk koktuðunu söyledi. Kongredeki siyasal gruplaþmalarý incelemekte olduðumuza göre, þu nokta belirtilmelidir ki, Trotski, konuþmasýnýn bu bölümünde (tutanaklar, s.

208), yoldaþ Lange yi, Egorov ve Mahov la ayný yere koyarken pek de haklý deðildi. Tutanaklarý dikkatle okuyanlar, Lange yle Gorin in, Egorov la Mahov dan hayli farklý bir tutum takýndýðýný göreceklerdir. Lange yle Gorin, otrezki topraklar hakkýndaki maddenin yazýlýþýný beðenmediler; bizim tarým programýmýzýn kapsadýðý düþünceyi tam olarak anlamýþlardý, ama o programý daha baþka bir yolda uygulamaya çalýþýyorlardý; daha kusursuz gördükleri bir ifade biçimi bulabilmek üzere yapýcý bir biçimde çalýþtýlar; önergelerini sunarken, programýn yazarlarýný ikna etmeyi, bu olmazsa bütün iskracý-olmayanlara karþý programý yazanlarýn yanýnda yer almayý düþünüyorlardý. Örneðin, Mahov un, tüm tarým programýnýn reddini öngören önerileriyle (tutanaklar, s. 212; önerge lehinde dokuz, aleyhinde otuzsekiz oy) ya da o önergelerdeki bazý noktalarla (tutanaklar, s. 216, vb.) otrezki topraklar hakkýnda kendi maddesini öneren Lange nin tutumunu karþýlaþtýrmak, ikisi arasýndaki kökten ayrýlýðý görmeye yeter.* Darkafalýlýk kokan savlara deðinen yoldaþ Trotski, yaklaþan devrimci dönemde köylüyle baðlantý kurmamýz gerektiðini belirtti; Bu görev karþýsýnda, Mahov la Egorov un kuþkuculuðu ve siyasal uzak-görürlüðü, kýsa-görüþlülüðün her türlüsünden daha zararlýdýr. dedi. Azýnlýktaki iskracýlardan bir baþkasý, yoldaþ Kostiþ, gayet yerinde olarak, yoldaþ Mahov un kendisinden, ilkelerinin kararlýlýðýndan emin olmayýþýna deðindi bizim merkez imize uyan [sayfa 51] bir unvan biçen bir taným bu. Yoldaþ Kostiþ, Gerçi farklý eðilimdeler ama, yoldaþ Mahov kötümserlikte yoldaþ Egorov dan geri kalmýyor dedi ve sözünü sürdürdü: Sosyal-demokratlarýn, zaten köylüler arasýnda çalýþmakta olduklarýný, köylü hareketini olabildiði ölçüde zaten yönlendirmekte olduklarýný unutuyor. Bu karamsarlýðý, bizim çalýþmalarýmýzýn çapýný daraltýyor. (Tutanaklar, s. 210.)

Kongrenin program görüþmelerine iliþkin incelememizi bitirirken, muhalif eðilimleri destekleme konusunda yapýlan kýsa görüþmeyi anmakta da yarar var. Bizim programýmýz, sosyal-demokrat * Karþ: Gorin in konuþmasý, s. 213.

44

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

partinin Rusya da var olan toplumsal ve siyasal düzene yönelik her muhalif ve devrimci hareketi desteklediðini açýkça belirtiyor.

Bu satýrlarda ortaya konan kaydýn bizim tam hangi muhalif eðilimleri desteklediðimizi açýk-seçik belirlemiþ olmasý gerekir. Ama her ne kadar, bunca zaman aðýzlarda sakýz olmuþ bir sorunda karýþýklýðýn ya da yanlýþ anlamanýn olasý olmadýðý varsayýlsa bile, partimizde uzun süre önce geliþen farklýlýklar, bu konuda da kendilerini derhal ortaya koymuþlardýr. Apaçýk görünüyordu ki, sorun bir yanlýþ anlama sorunu deðil, farklýlýklar sorunuydu. Mahov, Lieber ve Martinov derhal tehlike çanlarýný çaldýlar ve bir kez daha saðlam bir azýnlýk olduklarýný kanýtladýlar. Yoldaþ Martov olsaydý, büyük bir olasýlýkla, bunu da entrikaya, dolap geçirmeye, diplomasiye ve saðlam bir azýnlýk ve çoðunluk gruplarý kurulmasýnýn siyasal nedenlerini anlayamayan insanlarýn baþvurduðu öteki hoþ þeylere (birlik kongresinde yaptýðý konuþmaya bakýnýz) baðlama gereðini duyardý.

Mahov, bir kez daha marksizmi kabaca bayaðýlaþtýrarak iþe baþladý. Bizim tek devrimci sýnýfýmýz proletaryadýr diye ilân etti ve bu doðru önermeden hemen yanlýþ bir sonuç çýkardý: Geri kalanlar hesaba katýlmaya bile deðmez, onlar yalnýzca asalaklardýr (genel gülüþmeler). ... Evet onlar yalnýzca asalaktýrlar ve yalnýzca parsayý toplamak [sayfa 52] için ortaya çýkarlar. Onlarýn desteklenmesine karþýyým. (tutanaklar, s. 226). Yoldaþ Mahov un, kendi durumunu eþsiz bir biçimde ortaya koymasý (onun destekçilerinden) bir çok kiþinin canýný sýktý, ama Lieber le Martinov, muhalefet sözcüðünün çýkarýlmasýný ya da demokratik muhalefet diye bir ekleme yaparak sýnýrlanmasýný önererek onunla birleþtiler. Plehanov, Martinov un bu deðiþtirgesine karþý, haklý olarak ortaya atýldý.

Liberalleri eleþtirmeliyiz dedi Plehanov, onlarýn gönülsüzlüklerini sergilemeliyiz. Bu doðrudur. ... Ama sosyal-demokrat hareketin dýþýndaki bütün hareketlerin darkafalýlýðýný ve sýnýrlýlýðýný sergilerken, genel oyu kabul etmeyen bir anayasanýn bile, mutlakiyetle karþýlaþtýrýldýðý zaman ileri bir adým olduðunu ve bu nedenle yerleþik düzeni böyle bir anayasaya yeð tutmamasý gerektiðini proletaryaya anlatmak görevimizdir. Martinov, Lieber ve Mahov yoldaþlar bunu kabul etmediler, tutumlarýnda direndiler. Onlarýn bu tutumunu Akselrod, Starover, Trotski ve bir kez daha Plehanov kýnadýlar. Yoldaþ Mahov, bu konuda, kendini aþmayý baþardý; ilkin, öteki sýnýflarýn

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

45

(proletaryadan baþka sýnýflarýn) hesaba katýlmaya deðmez olduðunu ve onlarýn desteklenmesine karþý olduðunu söylemiþti; daha sonra gerçi esasta gerici olmakla birlikte burjuvazi sýk sýk devrimcidir örneðin feodalizme ve onun kalýntýlarýna karþý savaþýmda diye itirafta bulunma alçakgönüllüðünü gösterdi. Ama bazý gruplar vardýr diye sürdürdü sözünü Mahov kendini iyice bataða saplayarak, ki o gruplar her zaman [?] gericidirler zanaatkârlar böyledir. Ýþte, merkez in, daha sonra aðzýndan köpükler saçarak eski yazýkurulunu savunan bu önderlerinin teori incileri bunlardý.

Lonca düzeninin çok kuvvetli olduðu Batý Avrupa da bile, mutlakiyetin düþüþ çaðýnda istisnai bir devrimci anlayýþ gösterenler, kentlerin bütün öteki küçük-burjuvalarý gibi, zanaatkârlardý. Üstelik, hele hele bir Rus sosyal-demokratýn, mutlakiyetin devrilmesinden yarým ya da [sayfa 53] bir yüzyýl sonra bugün batýlý yoldaþlarýn zanaatkârlar hakkýnda söylediklerini düþünmeksizin yinelemesi özellikle saçmadýr. Rusya daki zanaatkârlarýn, burjuvaziyle karþýlaþtýrýldýðý zaman siyasal bakýmdan gerici olduklarýndan sözetmek ezberlenmiþ bir kalýp sözü yinelemekten baþka bir þey deðildir.

Ne yazýk ki, Martinov, Mahov ve Lieber in reddedilen bu konuya iliþkin deðiþtirgeleri hakkýnda kaç oy kullanýldýðýna dair tutanaklarda herhangi bir kayýt yoktur. Söyleyebileceðimiz tek þey, burada da, Ýskra ya-karþý olanlarýn önderleriyle merkez in önderlerinden birinin* iskracýlara karþý artýk iyi bilinen gruplaþma içinde güçbirliði yaptýklarýdýr. Program üzerindeki görüþmelerin bütününü toparlarken, genel bir ilgi çeken ve uyandýran tartýþmalarda, þimdi yoldaþ Martov un ve yeni iskra yazýkurulunun dikkatle görmezlikten geldiði fikir cephelerini ortaya koymayan bir görüþme bile bulunmadýðýný söylememek elden gelmiyor. [sayfa 54]

* Baþka bir vesileyle, Akselrod un, sosyalist-devrimcilere iliþkin önergesi nedeniyle muhalefet eðilimlerinin desteklenmesi üzerinde, ayný grubun, merkez in önderlerinden bir baþkasý, yoldaþ Egorov da durmuþtu (tutanaklar, s. 359). Yoldaþ Egorov, her muhalefet hareketiyle devrimci hareketin desteklenmesine iliþkin istemle, sosyalist devrimcilere ve liberallere karþý takýnýlan çatýþmacý tutum arasýnda bir çeliþki bulduðunu söylemiþti.

Yoldaþ Egotov bir baþka biçimde ve soruna bir ölçüde deðiþik bir tutumla yaklaþarak, burada da ayný dar marksizm anlayýþýný, (kabul ettiði) Ýskra tutumuna karþý ayný kararsýz ve yarý-düþman tutumu ortaya koydu. Mahov, Lieber ve Martinov yoldaþlarýn yaptýðý gibi.

46

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

G. PARTÝ TÜZÜÐÜ YOLDAÞ MARTOV UN TASARISI

KONGRE, programdan sonra parti tüzüðüne geçti (yukarda deðinilen merkez yayýn organý sorununu ve temsilcilerin çoðunun doyurucu bir biçimde sunamadýðý temsilci raporlarýný bir yana býrakýyoruz). Söylemeye bile gerek yok, tüzük sorunu, hepimiz için çok büyük bir önem taþýyordu. Her þey bir yana, ta baþýndan bu yana, Ýskra, yalnýzca bir yayýn organý olarak deðil, ayný zamanda bir örgüt çekirdeði olarak davranmýþtý. Ýskra dördüncü sayýsýndaki baþyazýsýnda ( Nereden Baþlamalý? ), üç yýlý aþkýn bir süreden beri sistemli ve kararlý olarak izlediði tüm bir örgütlenme planý öne-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

47

sürmüþtü.* Ýkinci parti kongresi, Ýskra yý merkez [sayfa 55] yayýn organý olarak kabul ettiði zaman, konuya iliþkin kararýn giriþ bölümündeki üç maddeden ikisi (tutanaklar, s. 147), iþte bu örgütlenme planýna ve Ýskra nýn örgütlenme görüþlerine ayrýlmýþtý; gazetenin, pratikteki parti çalýþmalarýný yönetmesine ve birliðin saðlanmasýnda oynadýðý role ayrýlmýþý. Ýþte bu nedenledir ki, tüm parti, örgütlenmeye iliþkin belirli görüþleri benimseyip resmen yasalaþtýrmadýkça, Ýskra nýn çalýþmalarý ve partinin örgütlenmesi iþleri, gerçekte partinin canlandýrýlmasý çalýþmalarý tamamlanmýþ sayýlamazdý. Bu amaca partinin örgütlenme tüzüðüyle varýlacaktý. Ýskra nýn, parti örgütüne temel yapmaya çalýþtýðý iki ana fikir vardý: birincisi, örgütlenmenin bellibaþlý ve ayrýntýlý sorunlarýný kararlaþtýrma yöntemini ilke olarak belirleyen merkeziyetçilik fikri; ikincisi de, ideolojik önderlik için bir organýn, bir gazetenin özel iþlevi fikri varolan siyasal kölelik koþullarý altýnda, Rus sosyal-demokrat iþçi sýnýfý hareketinin geçici ve özel gereksinmelerini, ilk eylem üssünü yurt dýþýnda kurma düþüncesi çerçevesinde dikkate alma fikri. Bir ilke sorunu olarak birinci düþüncenin tüm tüzüðe egemen olmasý gerekiyordu; ikinci fikir, geçici yer ve eylem biçimi koþullarýnýn zorladýðý özel bir fikir oluþuyla, biri merkez yayýn organý, öteki de Merkez Yönetim Kurulu olmak üzere iki merkez kurulmasýný öngören önerge çerçevesinde, merkeziyetçilikten bir çeþit ayrýlýþ gibi görünüyordu. Partinin örgütleniþine iliþkin bu iki belli-baþlý Ýskra fikrini, Ýskra nýn , baþyazýsý (n° 4) Nereden Baþlamalý? da ve Ne Yapmalý da ben geliþtirmiþtim. Bu fikirler, [sayfa 56] son olarak, Bir Yoldaþa Mektup ta, pratik olarak tamamlanmýþ bir tüzük biçiminde, ayrýntýlarýyla açýklanmýþtý. Gerçekte, eðer Ýskra nýn tanýnmasý salt sözde kalmayacaksa, salt beylik bir söz olmayacaksa, geriye kalan tek þey, bu fikirleri somutlaþtýracak bir tüzüðün maddelerinin yazýlmasýndan ibaretti. Bir Yoldaþa Mektup un yeni baskýsýna yazdýðým giriþ yazýsýnda, parti tüzüðünün o broþürle þöyle bir kar* Ýskra nýn merkez yayýn organý olarak kabulü konusunda yaptýðý konuþmada yoldaþ, Popov, inter alia, þöyle dedi: Ýskra nýn n° 3 ya da n° 4 teki Nereden Baþ1amalý baþlýklý yazýyý anýmsýyorum. Rusya da faaliyet gösteren yoldaþlarýn çoðu o yazýyý incelikten uzak buldular; baþkalarý ayný yazýnýn hayalci olduðunu düþündü ve çoðunluk [?] herhalde Popov un çevresindeki çoðunluk] yazýyý tutkuya yordu (tutanaklar, s. 140). Okurlarýn gördüðü gibi, benim siyasal görüþlerimin tutkuya yorulmasý yeni bir þey deðil þimdi ayný görüþleri yoldaþ Akselrod la, yoldaþ Martov un yeniden piþirip ortaya koymalarýný, bu gayet iyi açýklýyor.

48

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

þýlaþtýrýlmasýnýn, her ikisindeki örgütlenme fikirlerinin tam bir özdeþlik içinde olduðunu görmeye yeteceðini belirtmiþtim. Ýskra nýn örgütlenme düþüncelerinin tüzükte biçimlendirilmesi çalýþmalarýndan söz ederken, yoldaþ Martov un andýðý bir olaya, à propos* deðinmem gerekiyor. Bir gerçeðin ortaya konmasý dedi Martov birlik kongresinde (tutanaklar, s. 58), Lenin in, benim bu madde üzerinde [yani birinci madde] oportünizme kaymamý beklememiþ olduðunu göstermeye yetecektir. Kongreden bir-buçuk ya da iki ay kadar önce, tasarýmý Lenin e gösterdim. O tasarýdaki birinci madde, tam kongreye önerdiðim madde gibi yazýlmýþtý. Lenin, tasarýma çok ayrýntýlý olduðu gerekçesiyle itiraz etti ve bana, beðendiði tek þeyin birinci maddedeki yani parti üyeliðinin tanýmý maddesindeki fikir olduðunu söyledi, benim maddeyi yazýþ þeklimin iyi olmadýðýný, bu nedenle o maddedeki fikri bazý deðiþikliklerle kendi tüzüðüne geçireceðini ifade etti. Görüldüðü gibi, Lenin benim maddeyi yazýþ þeklimi çok önceden biliyordu, bu konudaki görüþlerimden haberdardý. Görüyorsunuz ki, ben kongreye açýk-seçik bilinen görüþlerimle geldim, düþüncelerimi gizlemedim. Karþýlýklý üye seçimine, merkez yönetim kuruluyla merkez yayýn organýna üye seçiminde oybirliði ilkesine, vb., karþý duracaðýma dair kendisini uyardým. [sayfa 57] Söz, karþýlýklý üye seçimine karþý durma uyarýsýna geldiði zaman, o konudan söz ederken, iþin aslýný göreceðiz. Þimdi bu noktada, Martov un tüzüðünün açýk-seçik bilinen görüþleri üzerinde duralým. Birlik kongresinde, münasebetsiz tüzüðüyle ilgili bu olayý belleðinden çýkarýp yeniden ortaya koyarken (ki o tüzüðü, münasebetsiz olduðu için kongrede geri almýþ, ama kongreden sonra, kendisine özgü tutarlýlýðýyla, bir kez daha gün ýþýðýna çýkarmýþtýr) Martov, sýk sýk olduðu gibi, birçok þeyi unuttu ve bu nedenle de iþleri birbirine karýþtýrdý. Ýnsan düþünüyor da, özel konuþmalarý aktarmamasý ve belleðine dayanmamasý için, (insanlar ellerinde olmadan, yalnýzca kendi yararlarýna olan þeyi anýmsarlar), þimdiye dek gelmiþ-geçmiþ bazý olaylarýn kendisini yeter ölçüde uyarmýþ olmasý gerekirdi ama yine de yoldaþ Martov, elinde daha baþka malzeme olmadýðý için, çürük malzeme kullandý. Bugün yoldaþ Plehanov bile onu taklit etmeye baþlýyor anlaþýlan kötü örnek * Yeri gelmiþken, bu vesileyle. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

49

bulaþýcý.

Martov un tasarýsýnýn birinci maddesindeki fikri beðenmiþ olamazdým; çünkü kongreye gelen bu tasarýda herhangi bir fikir yoktu. Belleði kendisini yanýltýyor. Ýyi bir talih eseri, Martov un tasarýsýný, kâðýtlarýmýn arasýnda buldum. Bu tasarýda, birinci madde, kongrede önerdiði biçimde yazýlmýþ deðildi. Bu kadarý açýk-seçik görüþler için yeterlidir!

Martov un tasarýsýndaki birinci madde þöyle: Rus SosyalDemokrat Ýþçi Partisinin üyesi, parti programýný kabul ederek, parti organlarýnýn [aynen böyle!] denetim ve yönetimi altýnda, partinin amaçlarýný gerçekleþtirmek için faal olarak çalýþan kiþidir.

Benim tasarýmdaki birinci madde þöyle: Parti üyesi, parti programýný kabul eden ve hem mali yönden, hem parti örgütlerinden birine bizzat katýlarak partiyi destekleyen kiþidir. [sayfa 58] Martov un kongrede yazdýðý ve kongrece kabul edilen birinci maddesi þöyle: Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin üyesi, parti programýný kabul eden, partiyi mali yönden destekleyen ve parti örgütlerinden birinin yönetimi altýnda partiye düzenli olarak kiþisel yardýmda bulunan kiþidir.

Maddeleri böyle yanyana koyunca açýkça görülüyor ki, Martov un tasarýsýnda herhangi bir fikir yoktur, yalnýzca boþ bir tümce vardýr. Parti üyelerinin, parti organlarýnýn denetim ve yönetimi altýnda çalýþmak zorunda olduklarýný söylemeye gerek yoktur; baþka türlü olamaz. Böyle bir maddeden, ancak hiç bir þey söylemeksizin konuþmayý sevenler, tüzüðü bir söz kalabalýðý ve bürokratik formüller (yani iþ için yararý olmayan ama gösteriþ için yararlý olduðu düþünülen formüller) içinde boðmayý sevenler söz edebilir. Birinci maddenin fikri, ancak þu soru sorulduðu zaman ortaya çýkýyor: Parti organlarý, parti örgütlerinden herhangi birine baðlý olmayan parti üyelerini gerçekte yönlendirebilirler mi? Yoldaþ Martov un tasarýsýnda bu düþüncenin izi bile yoktur. Ýþte bundan ötürüdür ki, bu konu üzerinde yoldaþ Martov un görüþleri ni bilmiþ olamazdým. Çünkü yoldaþ Martov un tasarýsýnda bu konuda hiçbir görüþ yoktur. Yoldaþ Martov un gerçekleri dile getiriþi, iþleri yüzüne gözüne bulaþtýrmaktýr. Öte yandan, yoldaþ Martov a þu noktanýn belirtilmesi gerekir ki, benim bu konudaki görüþlerimi tasarýmdan biliyordu; görüþlerimi protesto etmedi; tasarýmý kongreden iki-üç hafta önce her-

50

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

kese gösterdiðim halde, Martov, görüþlerimi, ne yazýkurulunda, ne de yalnýzca benim tasarýmý bilen temsilcilerle konuþmalarýnda reddetmiþ deðildir. Dahasý var, kongrede bile, ben tüzük tasarýmý* sunduðum [sayfa 59] ve tüzük komisyonunun seçiminden önce savunduðum zaman, yoldaþ Martov açýkça þöyle dedi: Lenin yoldaþýn vargýlarýyla birleþiyorum. Ondan yalnýzca iki noktada ayrýlýyorum (italikler benim) konseyin kuruluþ biçiminde ve karþýlýklý üye seçmenin oybirliðine dayanmasýnda (tutanaklar, s. 157). Birinci madde üzerinde herhangi bir ayrýlýk olduðuna dair henüz tek sözcük söylenmiþ deðil.

Sýkýyönetim hakkýndaki broþüründe yoldaþ Martov, kendi tüzüðünü geniþ ayrýntýlarýyla bir kez daha anýmsamayý uygun görmüþ. Bu broþürde Martov, birkaç ufak nokta dýþýnda þimdi bile (Þubat 1904 bundan üç ay sonra ne olacaðýný söyleyemeyiz) imzasýný atacaðýný söylediði tüzüðünün, merkeziyetçiliðin aþýrý serpilmesini onun onaylamadýðýný açýkça gösterdiði ne dair bize güvence veriyor (s. IV). Yoldaþ Martov un þimdi yaptýðý açýklamaya göre, bu tüzüðü kongreye sunmamasýnýn nedenlerinden birincisi, Ýskra dan öðrendiklerinin onda tüzüðü küçük görme duygusunu yaratmýþ olmasý dýr (iþine geldiði zaman Ýskra sözcüðü yoldaþ Martov un gözünde dar bir hizip ruhunu deðil, ama eðilimlerin en kararlýsýný ifade ediyor! Ne yazýk ki, Ýskra dan öðrendikleri, üç yýl içinde, aydýn bir kiþinin kararsýz ruh halinin, ortak rýzayla kabul edilmiþ tüzüðün ihlalini haklý gösterebilmek için baþvurduðu anarþist sözleri, yoldaþ Martov un küçük görmesini saðlayamamýþtýr). Ýkincisi, görmüyor musunuz, yoldaþ Martov, Ýskra nýn ortaya çýkardýðý temel örgüt çekirdeðinin taktiklerine herhangi bir uyumsuzluk getirmek ten sakýnmak istemiþtir! Çok tutarlý, deðil mi? [sayfa 60] Birinci * Bu arada belirtelim, tutanak komisyonu, Ek XI de Lenin tarafýndan kongreye sunulan tüzük taslaðýný yayýnladý (tutanaklar, s. 393) Tutanak komisyonu da iþleri biraz karýþtýrmýþ. Komisyon, bütün temsilcilere (ve çoðuna kongreden önce) gösterdiðim benim ilk tasarýmla kongrede önerilen tasarýyý karýþtýrmýþ ve birinci tasarýyý, ikinci tasarýymýþ gibi yayýnlamýþtýr. Kuþkusuz. bütün hazýrlýk aþamalarýnda bile olsa, benim tasarýlarýmýn yayýnlanmasýna hiç bir itirazým yoktur; ama karýþýklýk yaratmanýn gereði yoktu. Oysa böyle bir karýþýklýk yaratýlmýþtýr. Gerçekten de Popov la Martov, benim aslýnda kongreye sunduðum tasarýnýn, tutanaklar komisyonunca yayýnlanan tasarýda yer almayan bazý maddelerini (Karþ: s. 394, madde 7 ve 11) eleþtirmiþlerdir (tutanaklar, s.

154 ve 157). Birazcýk daha dikkat gösterilseydi, sözünü ettiðim sayfalar karþýlaþtýrýlarak, hata kolayca yakalanabilirdi.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

51

maddenin oportünist biçimde yazýlýþýyla ya da merkeziyetçiliðin aþýrý serpilmesiyle ilgili bir ilke sorununda yoldaþ Martov (yalnýzca dar hizip kafasýyla dehþet verici olan) bir uyumsuzluktan öylesine korkuyor ki, yazýkurulu gibi bir çekirdekle ilgili görüþ ayrýlýðýný bile ortaya koymuyor! Merkez organlarýnýn kuruluþuna iliþkin pratik sorunda ise yoldaþ Martov, Ýskra örgütünün (bu gerçek temel örgüt çekirdeðinin) çoðunluðunun oyuna karþý Bund un ve Raboçeye Dyelo cularýn yardýmýný isteyebilmiþtir. Yoldaþ Martov, en yetkili yargýcýlarýn sorunu deðerlendiriþindeki hizip ruhu nu reddedebilmek için, salt bunun için giriþtiði sözümona yazýkurulunu savunma çabalarýna sýzan kendi hizipçiliðindeki uyumsuzluðu görmüyor bile. Onu cezalandýrmak için, tüzüðünün tam metnini, hangi görüþleri ve hangi aþýrý serpilmeleri ortaya koyduðunu göstererek, buraya aynen alýyoruz:*

Parti tüzük tasarýsý. 1. Parti Üyeliði. l° Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin üyesi, parti programýný kabul ederek, parti organlarýnýn denetim ve yönetimi altýnda partinin amaçlarýný gerçekleþtirmek için faal olarak çalýþan kiþidir. 2° Bir üyenin, parti çýkarlarýyla baðdaþmayan iþler dolayýsýyla partiden çýkarýlmasýna Merkez Yönetim Kurulu karar verir. [Gerekçeli çýkarma cezasý, parti dosyalarýnda saklanýr ve istek halinde bütün parti yönetim kurullarýna bildirilir. Merkez Yönetim Kurulunun kararýna karþý iki ya da daha fazla yönetim kurulunun isteðiyle kongreye baþvurulabilir.] ... Ben, Martov un tasarýsýnda yer alan açýkça anlamsýz, herhangi bir fikir içermemekle kalmayan, ama herhangi bir belirli koþul ya da istemi de içermeyen maddeleri çýkarma cezasýna iliþkin kararýn tam nerede saklanacaðý hükmünün tüzükte yer almasý gibi eþsiz bir tanýmý ya da Merkez Yönetim Kurulunun bir üyeyi çýkarma kararýna karþý kongreye baþvurma (genel olarak bütün kararlarýna karþý deðil mi?) maddesi gibi maddeleri köþeli ayraçlar içinde göstereceðim. Bu, gerçekte, gereksiz, açýkça yararsýz ya da kýrtasiyeci madde ve [sayfa 61] esaslarý biçimleyen bir laf kalabalýðý ya da gerçekten bürokratik bir biçimselliktir. II. Yerel Yönetim Kurullarý. 3° Yerel çalýþmalarda partiyi, parti yönetim kurullarý temsil eder. (Ne yeni ve zekice bir þey!) 4° [Ýkinci Kongre sýrasýnda varolan ve kongrede temsil edilen yönetim kurullarý parti yönetim kurullarý olarak kabul edilir.] 5° Dördüncü maddede anýlanlara ek olarak partinin yeni yönetim kurullarý

* Yoldaþ Martov un tasarýsýnýn ilk þeklini. ne yazýk ki, bulamadýðýmý söylemeliyim. O tasarý 48 maddelikti; deðersiz bir biçimsellik yönünden daha da þiþkin di.

52

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Merkez Yönetim Kurulu tarafýndan atanýr. [Merkez Yönetim Kurulu, ya halen varolan belli bir yerel örgütün üyelerini yönetim kurulu olarak onaylar, ya da eski örgütü yenileyerek bir yerel yönetim kurulu oluþturur.]

6° Yönetim kurullarý, kendi üye sayýlarýný, kurul içinde seçim yaparak artýrabilirler. 7° Merkez Yönetim Kurulu, bir yerel yönetim kurulunun üye sayýsýný, (kendisince bilinen) yoldaþlarla, yönetim kurulunun toplam üye sayýsýnýn üçte-birini geçmemek üzere, artýrma hakkýna sahiptir. Bürokrasinin mükemmel bir örneði. Niçin üçte-birini geçmiyor?

Amaç nedir? Artýrma tekrar tekrar yapýlabileceðine göre, hiç bir þeyi sýnýrlamayan bu sýnýrlamanýn anlamý nedir? 8° [Bir yerel yönetim kurulunun adli kovuþturma nedeniyle daðýlmasý ya da parçalanmasý durumunda (bu, bütün üyelerin tutuklanmamasý mý demek oluyor?)

Merkez Yönetim Kurulu, o yerel yönetim kurulunu yeniden kurar.]

(7 nci maddeyi dikkate almaksýzýn mý? Yurttaþlara, hafta içinde çalýþmalarýný, tatil günleri dinlenmelerini emreden Rus yasalarýyla bu 8 inci madde arasýnda yoldaþ Martov bir benzerlik görmüyor mu?) 9° [Eðer herhangi bir yerel yönetim kurulunun çalýþmalarý partinin çýkarlarýyla baðdaþmazsa, olaðan parti kongresi, Merkez Yönetim Kuruluna, o yerel yönetim kurulunu yenileme emrini verebilir. Böyle bir durumda, o yönetim kurulu daðýlmýþ sayýlýr ve o kurulun çalýþma alanýndaki yoldaþlar ona baðlý olmaktan* çýkarlar.] Bu maddede yer alan hüküm, Her türlü sarhoþluk yasaktýr yollu Rus yasasýnýn bugüne kadar gelen maddesi kadar yararlý görünüyor. 10° [Partinin yerel yönetim kurullarý, kendi bölgelerinde, partinin bütün propaganda, uyarma ve örgütlenme iþlerini yürütürler ve partinin Merkez Yönetim Kuruluyla merkez yayýn organlarýnýn, kendilerine emanet edilmiþ parti görevlerini yerine getirme çalýþmalarýna yardýmcý olmak üzere bütün güçleriyle çalýþýrlar.] Öf! Kutsal bildiðiniz tüm þeyler aþkýna söyleyin, bunun [sayfa 62] amacý nedir? 11° [Yerel bir örgütün iç düzenlemeleri, bir yönetim kurulu ile ona baðlý gruplar arasýndaki karþýlýklý iliþkiler (iþitiyor musunuz yoldaþ Akselrod?) ve bu gruplarýn yetki ve özerklik sýnýrlarý (yetki sýnýrlarýyla özerklik sýnýrlarý ayný þey deðil mi?) bizzat yerel yönetim kurulu tarafýndan kararlaþtýrýlacak ve Merkez Yönetim Kuruluyla merkez yayýn organlarýnýn yazýkuruluna bildirilecektir.] (Bir þey unutulmuþ: Bu bildirimlerin nerede dosyalanacaðý belirtilmemiþ.) 12° [Yönetim kurullarýna baðlý bütün gruplar ve parti üyesi bireyler, herhangi bir konudaki düþün* Bu sözcüðe yoldaþ Akselrod un dikkatini çekeriz. Ne müthiþ! Bu sözcükte, bir yazýkurulunun kuruluþunu deðiþtirmeye kadar varabilecek bir Jakobenciliðin kökleri var.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

53

celerinin ve tavsiyelerinin, parti Merkez Yönetim Kuruluyla merkez yayýn organlarýna iletilmesini isteme hakkýna sahiptirler.] 13° Yerel parti yönetim kurullarý, kendi gelirlerinden, Merkez Yönetim Kurulu fonlarýna, Merkez Yönetim Kurulunun saptayacaðý miktarda yardýmda bulunurlar. III. Rusçadan Baþka Dillerde Giriþilecek Ajitasyon Çalýþmalarý Ýçin Kurulacak Örgütler. 14° [Rusça dýþýndaki herhangi bir dilde yürütülecek ajitasyon çalýþmalarý için ve aralarýnda böyle bir ajitasyon iþinin yürütüleceði iþçileri örgütlemek amacýyla, böyle bir özel ajitasyon iþinin ve bu tür örgütler ortaya çýkarýlmasýnýn gerekli görüldüðü yerlerde bu tür ayrý örgütler kurulabilir.] 15° Böyle bir zorunluk olup olmadýðýna parti Merkez Yönetim Kurulu ve anlaþmazlýk hallerinde parti kongresi karar verir. Tüzüðün daha sonraki maddeleri düþünülürse, bu maddenin ilk bölümü gereksizdir; anlaþmazlýk halleriyle ilgili ikinci bölümü ise yalnýzca gülünçtür. 16° [14 üncü maddede anýlan yerel örgütler, özel iþlerinde özerk olacaklardýr, ancak yerel yönetim kurulunun denetimi altýnda çalýþacaklar ve ona baðlý olacaklardýr; bu denetim biçimi ve yönetim kuruluyla özel örgüt arasýndaki örgütsel iliþkilerin niteliði, yerel yönetim kurulu tarafýndan kararlaþtýrýlacaktýr. (Tanrýya þükürler olsun! Bu boþ söz kalabalýðýnýn ne kadar gereksiz olduðu artýk iyice ortaya çýkmýþ bulunuyor.) Partinin genel çalýþmalarý açýsýndan bu örgütler, yönetim kurulunun bir parçasý olarak hareket ederler.] 17° [14 üncü maddede anýlan yerel örgütler, özel görevlerini daha etkin biçimde yerine getirebilmek üzere, özerk birlikler kurabilirler. Bu birlikler kendi özel gazetelerine ve yönetim organlarýna sahip olabilirler; bunlarýn her ikisi de parti Merkez Yönetim Kurulunun doðrudan denetimi altýndadýrlar. Bu birlikler kendi tüzüklerini bizzat hazýrlarlar, ancak bu tüzüklerin parti Merkez Yönetim Kurulunca onaylanmasý gereklidir.] 18° [17 nci maddede sözü edilen özerk birlikler, yerel koþullar gereði yerel parti yönetim kurullarý, esas itibariyle belli bir dilde ajitasyon [sayfa 63] çalýþmalarý yapýyorlarsa, onlarý da içine alabilir. Not: Özerk birliðin bir parçasýný oluþtururken, böyle bir yönetim kurulu, partinin yönetim kurulu olma niteliðini yitirmez.] (Bu madde bütünüyle, müthiþ yararlý ve çok zekice. Hele not a diyecek yok.) . 19° [Özerk bir birliðe baðlý olan yerel örgütlerin o birliðin merkez organlarýyla iliþkileri, yerel yönetim kurullarýnýn denetimi altýndadýr.] 20° [Özerk birliklerin merkez basýnýnýn ve yönetim organlarýnýn parti Merkez Yönetim Kuruluyla iliþkisi, yerel yönetim kurullarýnýn parti Merkez Yönetim Kuruluyla iliþkisi gibidir.] IV. Parti Merkez Yönetim Kurulu ve Basýn Organlarý. 21° [Parti bir bütün olarak Merkez Yönetim Kuruluyla siyasal ve teorik basýn organlar tarafýndan temsil edilir.] 22° Merkez Yönetim Kurulunun gö-

54

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

revleri þunlardýr: partinin bütün pratik çalýþmalarýnýn genel yönünü yürütmek; bütün güçlerinin tam yerinde ve yararlý bir biçimde kullanýlmasýný saðlamak; partinin bütün kesimlerinin çalýþmalarýný denetlemek; yerel örgütleri yayýnlarla beslemek; partinin teknik yapýsýný örgütlemek; parti kongrelerini toplamak. 23° Partinin basýn organlarýnýn görevleri þunlardýr: partinin ideolojik yönünü yürütmek, parti programý için propaganda yapmak, sosyal-demokrasinin dünya görüþünün teorik ve popüler yönden iþlenmesini gerçekleþtirmek. 24° Partinin bütün yerel yönetim kurullarý ve özerk birlikler, hem Merkez Yönetim Kuruluyla, hem parti yayýn organlarýnýn yazýkuruluyla, doðrudan haberleþme iliþkisi kurarlar ve onlarý, hareketin geliþiminden ve kendi bölgelerindeki örgütlenme çalýþmalarýndan, belli aralýklarla haberdar ederler. 25° Parti yayýn organlarýnýn yazýkurulu parti kongrelerinde atanýr ve gelecek kongreye kadar görev yapar. 26° [Yazýkurulu kendi içiþlerinde özerktir] ve her defasýnda Merkez Yönetim Kuruluna haber vererek, iki kongre arasýnda, kendi üyelerinin sayýsýný artýrabilir ya da deðiþtirebilir. 27° Merkez Yönetim Kurulunun yayýnladýðý ya da onayladýðý bütün bildiriler, Merkez Yönetim Kurulunun isteði üzerine, parti organýnda yayýnlanýr. 28° Merkez Yönetim Kurulu, parti organlarýnýn yazýkuruluyla anlaþarak, yayýn çalýþmalarýnýn çeþitli yönleri için özel yazarlar grubu kurabilir. 29° Merkez Yönetim Kurulu, kongre tarafýndan atanýr ve gelecek kongreye kadar görev yapar. Merkez Yönetim Kurulu, herhangi bir sýnýrlama olmaksýzýn, üyelerinin sayýsýný, kendi içinde yapacaðý seçim yoluyla artýrabilir. Bu durumda, her defasýnda parti merkez yayýn organlarýnýn yazýkuruluna haber verir. V. Parti Yurtdýþý Örgütü. 30° Yurtdýþýndaki parti örgütü, yurtdýþýnda yaþayan Ruslar arasýnda propaganda [sayfa 64] yapar ve onlarýn içindeki sosyalist öðeleri örgütler.

Yurtdýþýndaki parti örgütüne, seçimle gelmiþ bir yönetim organý önderlik eder. 31° Partiye baðlý özerk birlikler, özel görevlerini yürütmelerine yardým etmesi için yurtdýþýnda þubeler bulundurabilirler. Bu þubeler, yurtdýþýndaki genel örgüt içinde özerk gruplarý oluþtururlar. VI. Parti Kongreleri. 32° En yüksek parti otoritesi kongredir. 33° [Parti kongresi programý, tüzüðü ve parti çalýþmalarýnýn rehber ilkelerini saptar; bütün parti organlarýnýn çalýþmalarýný denetler ve bu organlar arasýnda çýkan anlaþmazlýklarý çözümler.] 34° Kongrelerde temsil hakký þunlara aittir: a) Yerel parti yönetim kurullarý, b) Partiye baðlý bütün özerk birliklerin merkez yönetim organlarý; c) Parti Merkez Yönetim Kurulu ve merkez yayýn organlarýnýn yazýkurulu; d) Yurtdýþýndaki parti örgütü.

35° Temsilcilere vekâlet verilebilir, ancak hiç bir temsilci, üçten fazla geçerli vekâlet yüklenemez. Bir vekâlet iki temsilciye bölüþtürülebilir.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

55

Baðlayýcý talimatlar yasaktýr. 36° Merkez Yönetim Kurulu, bulunmasýnda yarar umulan danýþman yoldaþlarý kongreye çaðýrma yetkisine sahiptir.

37° Parti program ve tüzüðünde deðiþiklik için üçte-iki çoðunluk gereklidir; öteki sorunlar salt çoðunlukla kararlaþtýrýlýr. 38° Kongrenin yapýldýðý tarihte iþbaþýnda olan parti yönetim kurullarýnýn yarýdan fazlasý kongrede temsil ediliyorsa, o kongre geçerli sayýlýr. 39° Kongreler, olanak elverdiði ölçüde, iki yýlda bir toplanýr. [Eðer Merkez Yönetim Kurulunun elinde olmayan nedenlerle, kongre bu süre içinde toplanamazsa, Merkez Yönetim Kurulu, kendi sorumluluðu altýnda, kongreyi erteler.]

Bu sözümona tüzüðü, istisnai bir sabýr göstererek, baþýndan sonuna kadar okuyan herhangi bir okur, aþaðýda vardýðým sonuçlar için, her halde benden gerekçe sormayacaktýr. Birinci sonuç: Tüzük, onmaz bir aþýrý þiþkinlik hastalýðýna tutulmuþtur. Ýkinci sonuç: Bu tüzükte, aþýrý ölçüde geliþmiþ bir merkeziyetçiliðin onaylanmadýðýný gösteren özel herhangi bir örgütlenme görüþünün izini bulmak olanaksýzdýr. Üçüncü sonuç: Yoldaþ Martov, hazýrladýðý tüzüðün 39 da 38 inden çoðunu dünyanýn gözünden gizlemekle (ve kongrede tartýþmadan geri tutmakla) gayet akýllýca davranmýþtýr. Ne var ki à propos böyle bir gizlemeye sapmasý, ama bir yandan da açýkseçik davranmaktan sözetmesi gariptir. [sayfa 65]

56

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

H. ISKRACILAR ARASINDAKÝ BÖLÜNMEDEN ÖNCE MERKEZÝYETÇÝLÝK KONUSUNDAKÝ TARTIÞMALAR

CEPHE ayrýlýklarýnýn varlýðýný hiç kuþkuya yer býrakmayacak biçimde ortaya döken bir soruna, birinci maddenin yazýlýþýna iliþkin gerçekten ilginç soruna geçmeden önce, kongrenin 14 üncü oturumuyla 15 inci oturumunun bir bölümünü alan genel tüzük tartýþmalarý üzerinde kýsaca duralým. Bu tartýþma, merkez organlarýnýn kuruluþu konusunda Ýskra örgütü içindeki kesin ayrýlýktan önce olduðu için bazý yönlerden önem taþýyor. Genel olarak tüzük üzerinde, özel olarak organlara üye çaðýrma konusunda onu izleyen tartýþmalar ise, Ýskra örgütündeki bu kesin ayrýlýðý izlemiþtir. Bu ayrýlýktan önce, görüþlerimiz, hepimiz için çok önemli bir sorun haline gelen Merkez Yönetim Kurulunun kimlerden [sayfa 66] oluþaca-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

57

ðýna iliþkin düþüncelerden etkilenmemiþti. Bu nedenle doðal olarak, görüþlerimizi daha tarafsýz ifade edebiliyorduk. Daha önce belirtmiþ olduðum gibi yoldaþ Martov, benim örgüt konusundaki görüþlerimi paylaþýyordu (tutanaklar, s. 157), yalnýzca ayrýntýlara ait iki noktada kendi görüþlerini saklý tutuyordu. Buna karþýlýk gerek iskracýlara karþý olanlar, gerek merkez , Ýskra nýn örgütlenme planýnýn (ve dolayýsýyla bütünlüðü içinde tüzüðün) iki temel görüþüne karþý bir anda savaþ alanýna atýlmýþlardý: merkeziyetçiliðe ve iki merkez e karþýydýlar. Yoldaþ Lieber, benim tüzüðümden, örgütlü güvenmezlik diye söz ediyordu; (Popov ve Egorov yoldaþlarýn yaptýðý gibi) iki merkez önerisinde ademi merkeziyetçilik bulmaktaydý. Yoldaþ Akimov, yerel yönetim kurullarýnýn yetkilerini geniþletmek ve özellikle, onlara kendi kuruluþlarýný deðiþtirme hakký ný vermek istiyordu. Yerel yönetim kurullarýna daha geniþ hareket özgürlüðü verilmelidir. ... Merkez Yönetim Kurulu nasýl Rusya da faal olan bütün örgütlerin temsilcileri tarafýndan seçiliyorsa, yerel yönetim kurullarý da kendi bölgelerinde faal olan iþçiler tarafýndan seçilmelidir. Eðer bu olmazsa, yerel yönetim kurullarýna Merkez Yönetim Kurulunun atayabileceði üyelerin sayýsý sýnýrlanmalýdýr... (tutanaklar, s. 158). Görüldüðü gibi yoldaþ Akimov, merkeziyetçiliðin aþýrý geliþmesi ne karþýt bir sav öne sürüyordu, ama aðýrlýðý olan bu savlara karþý yoldaþ Martov un kulaklarý týkalýydý, çünkü henüz merkez organlarýnýn kuruluþu konusuna iliþkin olarak yenilgiye uðramýþ deðildi, o nedenle Akimov un izinden gitmeye zorlanmamýþtý. Yoldaþ Akimov, yoldaþ Martov a kendi tüzüðünün fikri ni (Madde 7 Merkez Yönetim Kurulunun, yönetim kurullarýna üye atama hakkýnýn sýnýrlanmasý) önerdiði zaman bile kulaklarýný týkamaya devam etti. O sýralarda yoldaþ Martov henüz bizimle uyuþumsuzluk içinde olmak istemiyordu; bu nedenle de hem yoldaþ Akimov la hem kendisiyle uyuþumsuzluða düþmeye [sayfa 67] gözyumdu. O sýralarda canavar merkeziyetçiliðin karþýtlarý, yalnýzca, Ýskra merkeziyetçiliðini kendileri için açýkça yararsýz bulanlardý: bu merkeziyetçiliðe karþý duranlar Akimov, Lieber ve Goldblatt tý. Onlarý da ihtiyatla ve gayet dikkatle (çünkü onlar her zaman geri dönebilirlerdi) Egorov (tutanaklar, s. 156 ve 276) ve onun gibiler izliyordu. O sýralarda, merkeziyetçiliðe yönelen tepkiyi yaratan þeyin, Bund, Yujni Raboçi, vb. nin çevre ve hizip çýkarlarý olduðunu, partinin büyük bir çoðunluðu açýk-seçik biliyordu. Merkeziyetçiliðe þimdi de Ýsk-

58

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

ra nýn eski yazýkurulunun karþý durmasýnýn, ayný biçimde, onun grup çýkarlarýyla ilgili olduðunu partinin çoðunluðu yine biliyor. Örneðin yoldaþ Goldblatt ýn konuþmasýný (tutanaklar, s. 160161) ele alalým. Goldblatt, benim canavar merkeziyetçiliðimi eleþtiriyor; bu merkeziyetçiliðin, daha alt düzeydeki örgütlerin yýkýmý na yolaçacaðýný, merkeze, her þeye karýþabilmesini saðlayacak sýnýrsýz bir güç ve sýnýrsýz bir hak tanýma arzusuyla dolup taþtýðýný , örgütlere yalnýzca, yukardan gelen buyruklara gýk çýkarmaksýzýn boyuneðme hakkýný tanýdýðýný, vb., öne sürüyor. Tasarýnýn önerdiði merkez, kendisini bir boþluk içinde bulacaktýr; çevresinde yan örgütler deðil, merkezin yetkili temsilcilerinin içinde at oynatacaðý, belli bir biçimden yoksun bir yýðýn bulacaktýr. Bu, kongredeki yenilgileri ardýndan Martov larla Akselrod larýn bize yönelttikleri sahte laf ebeliðinin tam aynýsýdýr. Bund, kendi merkez kuruluna daha da kesin sýnýrsýz haklar, (yani üye atama ve çýkarma; hatta temsilcilerin kongreye girmesine izin vermeyi reddetme haklarý) tanýrken, bizim merkeziyetçiliðimizle savaþtýðýnda, herkes gülmüþtü. Ýþin aslý ortaya çýktýðý zaman, insanlar, azýnlýðýn ulumalarýna da güleceklerdir; çünkü onlar merkeziyetçiliðe ve tüzüðe karþý azýnlýkta olduklarý zaman yaygarayý basmýþlar, ancak kendilerini bir kez çoðunluk haline getirmeyi baþardýktan sonra tüzükten yararlanmakta bir saniye bile geri kalmamýþlardýr. [sayfa 68] Ýki merkez sorunu üzerinde de gruplaþma açýkça ortadaydý; Ýskracýlarýn tümüne karþý duranlar Lieber, (merkez yayýn organýnýn konseyde, Merkez Yönetim Kuruluna aðýr bastýðý yollu, þimdi pek tutulan Akselrod-Martov havasýný ilk kez çalan) Akimov, Popov ve Egorov du. Ýki merkez planý, eski Ýskra nýn her zaman savunduðu (ve Popov larla Egorov larýn sözle onayladýklarý) örgütlenme düþüncesinin ürünüydü. Eski Ýskra nýn siyaseti, Yujni Raboçi nin planlarýna, ayný zamanda popüler bir yayýn organý yaratma ve sonunda bu organý egemen organ haline çevirme planlarýna kestirmeden gidiyordu. Ýlk bakýþta çok garip görünen paradoksun, bütün iskracýlara-karþý olanlarla tüm Bataklýðýn bir tek merkez kurulundan, yani görünüþe göre daha geniþ bir merkeziyetçilikten yana olmalarýndaki paradoksun kökleri burada yatýyor. Kuþkusuz, (özellikle Bataklýk içinde), Yujni Raboçi nin örgütlenme planýnýn neye yolaçacaðýný ve iþin yapýsý gereði neye yolaçmak zorunda olduðunu bilmeyen, bu konuda açýk bir fikri olmayan bazý temsilciler vardý, ama bun-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

59

lar, kararsýzlýklarý ve kendilerine güven duymayýþlarý nedeniyle iskracýlara-karþý olanlarý izlemek zorunda kalmýþlardý.

Tüzük üzerinde (iskracýlar arasýndaki bölünmeden önce yapýlan) bu görüþme sýrasýnda iskracýlarýn yaptýðý konuþmalardan özellikle belirtilmesi gerekenler, yoldaþ Martov un (benim örgütlenme görüþlerimle birleþen ) konuþmasýyla Trotski nin konuþmasýdýr.

Trotski nin, Akimov ve Lieber yoldaþlara verdiði yanýtýn her sözcüðü, azýnlýðýn kongre sonrasý tutumunun ve teorilerinin tüm sahteliðini gözler önüne sermektedir. Trotski þöyle demiþti: Yoldaþ Akimov, Merkez Yönetim Kurulunun yetkilerini, tüzüðün yeter açýklýk ve kesinlikle tanýmlamadýðýný söyledi. Kendisiyle ayný görüþte deðilim. Tam tersine bu tanýmlama kesindir ve parti bir bütün olduðu ölçüde, Merkez Yönetim Kurulunun yerel yönetim kurullarý üzerindeki denetiminin saðlama [sayfa 69] baðlanmasýný ifade etmektedir. Yoldaþ Lieber, benim bir sözümü kullanarak, tüzüðün örgütlü güvenmezlik olduðunu söyledi. Doðrudur. Ama ben bu sözü, Bund sözcülerinin önerdiði tüzük için, partinin bir kesimi adýna partinin tümüne karþý gösterilen örgütlü güvenmezliði temsil eden tüzük için kullandým. Öte yandan bizim tüzüðümüz (o sýralarda, yani merkez kurullarýnýn kuruluþu konusunda henüz yenilgiye uðranmadýðý sýralarda, tüzük, bizim tüzüðümüzdü) partinin, kendine baðlý tüm bölümlere karþý örgütlü güvenmezliðini, yani tüm yerel, bölgesel, ulusal ve öteki örgütler üzerinde denetimini temsil etmektedir. (tutanaklar, s. 158). Evet, bizim tüzüðümüz burada doðru bir biçimde tanýmlanmaktadýr. Örgütlü güvenmezlik ya da ayný þey demek olan sýkýyönetim i tasarlayan ve ortaya atanlarýn entrikaya baþvuran çoðunluk olduðunu rahat rahat öne sürebilenlere, bu sözleri sürekli olarak akýllarýnda tutmalarýný salýk veririz.

Sorunun kendi gruplarýný ya da baþka bir grubu ilgilendirmesine bakarak Martov ve hempasýnýn görüþlerinin nasýl deðiþtiðinin örneðini, yani siyasal kaypaklýðýn örneðini görmek isteyenlerin bu konuþmayla, Yurtdýþý Birliði Kongresinde yapýlan konuþmalarý þöyle bir karþýlaþtýrmalarý yeter de artar bile. [sayfa 70]

60

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Ý. TÜZÜÐÜN BÝRÝNCÝ MADDESÝ

KONGREDE ilgi çekici bir tartýþmaya yolaçan farklý metinleri daha önce belirtmiþtik. Bu tartýþma hemen hemen iki oturum boyunca sürdü ve tek tek ad okunarak yapýlan iki oylamayla sona erdi (tüm kongre boyunca, eðer yanýlmýyorsam, ad okunarak sekiz oylama yapýlmýþtý; çok fazla zaman yitirilmesine yolaçtýðý için, ancak çok önemli konularda bu yola baþvuruluyordu). Bu sorun da kuþkusuz bir ilke sorunuydu. Kongrenin tartýþmaya gösterdiði ilgi çok büyüktü. Bütün temsilciler oy kullandý bu, (herhangi bir büyük kongrede olduðu gibi) bizim kongremizde de az görülen bir olaydý. Tartýþmacýlarýn gösterdiði ilgiyi, bu durum da tanýtlýyor. [sayfa 71]

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

61

Öyleyse, tartýþýlan sorunun özü neydi? Kongrede söylediðim ve ondan sonra birçok kez yinelediðim gibi, Ben [birinci madde üzerindeki] ayrýlýðýmýzý hiç bir biçimde partinin ölüm-kalým sorunu sayacak kadar hayati saymýyorum. Tüzükteki yersiz bir madde yüzünden, kuþkusuz, yok olacak deðiliz! (tutanaklar, s. 250).* Her ne kadar, birbirinden farklý eðilimlerini ortaya koyduysa da bu farklýlýk, kongreden sonra ortaya çýkan ayrýlýða (hatta açýk konuþalým, bölünmeye) yolaçmayabilirdi. Ama üzerinde ýsrar edilirse, öne çýkarýlýrsa, insanlar ayrýlýðýn köklerini-kollarýný araþtýrmaya koyulurlarsa, her küçük ayrýlýk büyük bir ayrýlýk haline gelebilir. Eðer belli hatalý görüþlere sapmakta baþlangýç noktasý olarak iþ görürse, eðer bu hatalý görüþler ek yeni ayrýlýklardan ötürü, partiyi bölünme noktasýna getiren anarþist giriþimlerle birleþirse, her küçük farklýlýk çok büyük bir önem kazanýr.

Bu olayda da böyle olmuþtur. Birinci madde üzerinde, göreceli olarak, ufak bir ayrýlýk, þimdi çok büyük bir önem kazanmýþ bulunuyor. Çünkü, azýnlýðýn (özellikle Birlik Kongresinde ve ayný zamanda yeni Ýskra nýn sütunlarýnda) oportünizmin derinliklerine ve anarþist laf ebeliðine sapmasýný baþlatan þey budur. Ýskracý azýnlýðýn, iskracýlara-karþý olanlarla ve Bataklýkla, son ve kesin biçimine seçimler sýrasýnda bürünen koalisyonunun baþlangýcýný belirleyen iþte buydu; bu koalisyonu anlamaksýzýn, merkez kurullarýnýn kuruluþu hakkýndaki büyük ve temel azýnlýðý anlamak olanaksýzdýr.

Martov la Akselrod un birinci madde üzerindeki ufak yanýlgýsý, (Birlik Kongresinde de belirttiðim gibi) bizim çanaðýmýzdaki ufak bir çatlaktý. Çanak (Birlik Kongresinde isterinin sýnýrýna varan Martov un yanlýþ anladýðý gibi bir cellat düðümüyle deðil) saðlam bir düðümle baðlanabilirdi; ya da bütün çabalar çatlaðý büyütmeye ve çanaðý ikiye bölmeye, [sayfa 72] yönelebilirdi. Gayretkeþ martovcularýn boykotu ve benzeri anarþistçe hareketleri sonucu, olan budur. Birinci madde üzerindeki ayrýlýk, merkez kurullarýnýn seçiminde az rol oynamadý; seçimlerde yenik düþmesi, Martov un, büyük ölçüde mekanik ve hatta (Yurtdýþýndaki Rus Devrimci Sosyal-Demokrat Birliðinin kongresindeki konuþmalarý gibi) gürültülü patýrtýlý yöntemler kullanarak, ilkeler üzerinde bir savaþým a giriþmesine yolaçtý. * Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 501. -Ed.16

62

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Þimdi, bütün bu olup-bitenlerden sonra, birinci madde sorunu çok büyük bir önem kazanmýþtýr. Bundan ötürü hem kongrede bu madde üzerindeki oylamada görülen gruplaþmalarýn özelliðini, hem de daha önemlisi kendilerini birinci madde üzerinde gösteren ya da göstermeye baþlayan fikir eðilimlerinin gerçek yapýsýný iyice anlamamýz gerekiyor. Þimdi, artýk okurlarýn yabancýsý olmadýklarý olaylardan sonra, sorun þudur: Martov un, Akselrod tarafýndan desteklenen madde metni, benim parti kongresinde ifade ettiðim gibi (tutanaklar, s. 333), onun (ya da onlarýn) kararsýzlýðýný, yalpalamalarýný ve siyasal bakýmdan belirli olmayýþlarýný, ya da Plehanov un Birlik Kongresinde söylediði gibi (Birlik tutanaklarý, s.

102 ve baþka yerlerde) onun (ya da onlarýn Jorecilike (Jauresism)[16] ve anarþizme saptýklarýný mý yansýtýyordu, yoksa, benim, Plehanov tarafýndan da desteklenen madde metnim yanlýþ, bürokratik, biçimci ve sosyal-demokratça olmayan bir merkeziyetçilik fikrinin mi ifadesiydi? Oportünizm ve anarþizm mi, yoksa bürokrasi ve biçimcilik mi? Küçük bir ayrýlýðýn büyük bir ayrýlýða dönüþtüðü noktada, sorun þimdi iþte böyle görünüyor. Benim metnimin lehinde ve aleyhinde söylenebilecekleri, kendi deðerleri çerçevesinde tartýþýrken, sorunun ortaya böyle konmasýna bizi olaylarýn zorladýðýný, akýldan çýkarmamalýyýz; eðer çok tantanalý bir laf olmasaydý, bunu tarih zorlamýþtýr, derdim.

Bu lehte ve aleyhte konuþmalarý incelemeye, kongre [sayfa 73] görüþmelerini tahlille baþlayalým. Birinci konuþma, yani yoldaþ Egorov un konuþmasý bir noktadan ilgi çekicidir. Onun davranýþý (non liçuet,* henüz benim yönümden aydýnlanmýþ deðil, gerçeðin ne olduðunu henüz bilmiyorum) bu gerçekten yeni ve oldukça örgün (complex) sorunun doðru ve yanlýþ yanlarýný anlamakta güçlük çeken birçok temsilcinin davranýþýndaki karakteristik özellikleri taþýyordu. Ýkinci konuþma, yani yoldaþ Akselrod un konuþmasý, sorunu bir anda ilke sorununa dönüþtürdü. Bu, yoldaþ Akselrod un kongrede ilke sorunlarý üzerinde yaptýðý ilk konuþmaydý, hatta yaptýðý ilk konuþmaydý, denebilir; sahneye ilk çýkýþýnýn ünlü profesör le birlikte olmasýnýn pek de talihli olduðu söylenemez. Sanýrým dedi yoldaþ Akselrod, parti ve örgüt kavramlarýný birbirinden ayýrmamýz gerekiyor. Bu iki kavram burada birbirine karýþtýrýlmaktadýr. * Sorun açýk deðil, -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

63

Ve bu karýþtýrma tehlikelidir. Benim madde metnime karþý öne sürülen ilk sav buydu. Bu savý daha yakýndan inceleyelim. Ben, parti örgütlerin* toplamý (yalnýzca aritmetik toplamý deðil, örgün toplamý) olmalýdýr derken, bu, ben parti ve örgüt kavramlarýný birbirine karýþtýrýyorum mu demek oluyor? Kuþkusuz deðil. Ben o sözümle, sýnýfýn öncüsü olarak, partinin, olabildiði ölçüde örgütlenmesi, kendi saflarýna, hiç deðilse asgari ölçüde örgütlenmiþ öðelerin girmesine izin vermesi dileðimi [sayfa 74] ve isteðimi açýkça ve kesinlikle belirtmiþ oluyorum. Benim muhalifimse, tam tersine, örgütlenmiþ ve örgütlenmemiþ öðeleri, yönlendirilebilir, ve yönlendirilemez öðeleri, ileri olanlarla düzeltilemeyecek ölçüde geri olanlarý düzeltilebilecek olan geri öðeler bir örgüte baðlanabilir biraraya getiriyor. Bu karýþtýrma gerçekten tehlikelidir. Yoldaþ Akselrod bununla yetinmedi, geçmiþin tam anlamýyla gizli ve merkeziyetçi örgütleri ni (Zemliya i Volya[17] ve Narodnaya Volya[18]) andý, bu örgütlerin çevresinde, dedi, örgüte baðlý olmayan ancak ona þu ya da bu yönde yardým eden ve parti üyeleri sayýlan bir sürü insaný biraraya getirdik. ... Bu ilke, sosyal-demokrat örgütte daha da titizlikle izlenmelidir. Burada sorunun kilit noktalarýndan birine geliyoruz: Bu ilke , yani partinin herhangi bir örgütüne baðlý olmayan ama yalnýzca ona þu ya da bu yönde yardým eden kiþilerin kendilerine parti üyesi demelerine izin veren bu ilke, gerçekten sosyal-demokratça bir ilke midir? Plehanov, bu soruya verilebilecek olasý tek yanýtý verdi; Akselrod 70 leri anarken yanýlýyor dedi, o tarihlerde çok iyi örgütlenmiþ ve mükemmel bir disipline sahip bir merkez vardý. Bu merkezin çevresinde, onun yarattýðý çeþitli kategorilerden örgütler toplanmýþtý. Bu örgütlerin dýþýnda kalan þey ise kaos ve anarþiydi. Bu kaosun içindeki öðeler, kendilerine parti * Örgüt sözcüðü, geniþ ve dar olmak üzere, genellikle iki anlamda kullanýlýr. Dar anlamda bu sözcük, hiç deðilse en asgari ölçüde bir uyuþuma sahip bir insan topluluðunun kurduðu çekirdeði ifade ediyor. Geniþ anlamda ise, sözcük, bu tür çekirdeklerin bir bütün içinde birleþmiþ toplamýný kastediyor. Örneðin donanma, ordu ya da devlet hem bir yandan (sözcüðün dar anlamýnda) örgütler toplamýdýr, hem de (sözcüðün geniþ anlamýnda) toplumsal örgüt çeþitleridir. Eðitim bakanlýðý (sözcüðün geniþ anlamýnda) bir örgüttür ve (sözcüðün dar anlamýnda) bir dizi örgütü içerir. Bunun gibi, parti bir örgüttür, (sözcüðün geniþ anlamýnda) bir örgüt olmasý gerekir, ama ayný zamanda parti, (sözcüðün dar anlamýnda) bir dizi çeþitli örgütten oluþmak durumundadýr. Bu nedenledir ki, parti ve örgüt kavramlarýný birbirinden ayýrmaktan söz ettiði zaman, yoldaþ, Akselrod, her þeyden önce örgüt sözcüðünün geniþ ve dar anlamlarý arasýndaki farký dikkate almamýþtýr, ikincisi de, örgütlü ve örgütsüz öðeleri birbirine karýþtýranýn kendisi olduðunu farketmemiþtir.

64

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

üyesi diyorlardý. Ama bu, davaya yarar saðlamaktan çok zarar verdi. 70 lerdeki anarþiyi taklit etmemeliyiz, ondan kaçýnmalýyýz. Görüldüðü gibi, yoldaþ Akselrod un sosyal-demokrat bir ilke gibi göstermek istediði bu ilke , gerçekte bir anarþist ilkedir. Bu savý çürütmek için, denetim, yönlendirme ve disiplinin, bir örgütün dýþýnda da mümkün olabileceðini ve kaosun öðeleri ne parti üyesi unvanýný vermenin gerekli olduðunu gösterme zorunluðu vardýr. Yoldaþ Martov un metnini destekleyenler, bunlardan hiç birini göstermemiþler, gösterememiþlerdir. Yoldaþ Akselrod, kendisini sosyal-demokrat gören ve böyle ilân eden bir profesör ü [sayfa 75] örnek verdi.

Bu örnekteki düþünceyi tamamlayabilmesi için yoldaþ Akselrod un, bu profesöre örgütlü sosyal-demokratlarýn, bir sosyal-demokrat gözüyle bakýp bakmadýklarýný da söylemesi gerekirdi. Bu soruyu ortaya atamadýðý içindir ki, yoldaþ Akselrod, kendi savýný yarým býrakmýþtýr. Ya o, ya bu. Ya örgütlü sosyal-demokratlar, sözkonusu profesörü bir sosyal-demokrat olarak görürler, ki bu durumda onu sosyal-demokrat örgütlerden birine neden üye yazmasýnlar? Tabii böylece üye yazýlacak profesörün kendini sosyal-demokrat ilân etmesi (profesörce açýklamalarda sýk sýk olduðu gibi) boþ bir söz olarak kalmayacak ve onun eylemlerine uygun düþecekse, neden onu üye yazmasýnlar? Ya da örgütlü sosyal-demokratlar, o profesörü bir sosyal-demokrat saymazlar, ki bu durumda da onurlu ve sorumluluðu bulunan parti üyeliði unvanýný taþýma hakkýný ona vermek saçma, anlamsýz ve zararlý olur. Görüldüðü gibi, sorun iki seçenekten birine gelip dayanýyor: ya örgüt ilkesinin tutarlý biçimde uygulanmasý, ya da daðýnýklýk ve anarþinin kutsallaþtýrýlmasý. Biz, partiyi, örneðin parti kongresini ortaya çýkarabilen ve her türlü parti örgütlerini geniþletip çoðaltmasý gereken zaten biçimlenmiþ ve birleþmiþ sosyal- demokratlar çekirdeði üzerinde mi kuracaðýz, yoksa yardýmcý olan herkes parti üyesidir gibi yatýþtýrýcý sözlerle mi yetineceðiz? Eðer Lenin in metnini kabul edersek diye devam etti yoldaþ Akselrod, bir örgüte doðrudan doðruya alýnamamýþ olsalar bile yine de parti üyesi olanlarýn bir bölümünü bordadan denize atmýþ olacaðýz. Yoldaþ Akselrod, beni, kavramlarý karýþtýrmakla suçlarken, burada ayný karýþýklýk onun kendi sözlerinde, apaçýk ortadadýr: Yoldaþ Martov, bütün yardým edenlerin parti üyesi olduklarýný mutlaka öyledir diye kabul ediyor, oysa bütün tartýþma burada ve bizim karþýtlarýmýz, böyle bir yorumun gereðini ve deðerini henüz

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

65

kanýtlamak zorundalar. Ýlk bakýþta ürkünç görünen, bordadan denize atma sözünün anlamý [sayfa 76] nedir? Yalnýzca parti örgütü olarak kabul edilen örgütlerin üyeleri parti üyesi sayýldýðý zaman bile, herhangi bir parti örgütüne doðrudan doðruya katýlamayan kiþiler, partiye ait olmayan, ancak onunla iliþkisi bulunan bir örgüt içinde yine çalýþabilirler. Bu durum karþýsýnda, kiþileri harekete katýlmaktan, o hareket için çalýþmaktan alýkoyma anlamýnda, hiç kimsenin bordadan denize atýlmasý sözkonusu edilemez. Tam tersine, parti örgütlerimiz, gerçek sosyal-demokratlarý bünyesinde toplayarak daha güçlü hale geldikçe, parti içinde yalpalama ve istikrarsýzlýk daha az olacak, partiyi çevreleyen ve parti tarafýndan yönlendirilen iþçi sýnýfý yýðýnlarýnýn öðeleri üzerinde partinin etkisi daha geniþ, daha çeþitli, daha zengin ve daha verimli hale gelecektir. Ýþçi sýnýfýnýn öncüsü olarak parti, tüm sýnýfla karýþtýrýlmamalýdýr.

Akselrod yolda, aþaðýdaki sözleri söylerken (genel olarak bizim oportünist ekonomizmimizin karakteristik özelliði olan) bu tür bir karýþtýrmadan suçludur: Her þeyden önce, biz, kuþkusuz, partinin en faal üyelerinden oluþan bir örgüt, devrimciler örgütü yaratýyoruz; ama bir sýnýfýn partisi olduðumuza göre, bilinçli olarak, ama belki de çok faal olmaksýzýn kendilerini partiyle baðlayan kiþileri parti saflarýnýn dýþýnda býrakmamaya dikkat etmeliyiz. Birincisi, sosyal-demokrat iþçi sýnýfý partisinin faal öðeleri, yalnýzca devrimci örgütleri deðil, ayný zamanda parti örgütleri olarak kabul edilen birçok iþçi örgütlerini de içine alacaktýr. Ýkincisi, bizim bir sýnýf partisi olduðumuz gerçeðinden, partiye baðlý olanlarla kendilerini partiyle iþbirliði içinde görenler arasýnda bir ayrým yapýlmasýnýn gereksiz olduðu sonucu nasýl ve hangi mantýkla çýkarýlabilir? Bunun tam tersi doðrudur: Bilinçlilik ve eylem derecesi arasýnda farklýlýk olduðu için, partiye yakýnlýk derecesinde de bir ayrým yapýlmalýdýr. Biz bir sýnýf partisiyiz; bu nedenledir ki, hemen hemen tüm sýnýf (ve savaþ zamanlarýnda, iç savaþ döneminde tüm sýnýf) partimizin [sayfa 77] önderliði altýnda hareket etmelidir, partimize olabildiði ölçüde yakýndan sarýlmalýdýr. Tüm sýnýfýn, ya da sýnýfýn hemen hemen tümünün, kapitalizmde, öncüsünün, sosyal-demokrat partisinin bilinç ve eylem düzeyine yükselebileceðini düþünmek manilovizm[19] ve halk dalkavukluðu olur. Mantýklý hiç bir sosyal-demokrat, kapitalizmde (daha ilkel ve geliþmemiþ kesimlere daha makul gelen) iþçi birliði (trade- union) örgütlerinin bile iþçi sýný-

66

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

fýnýn tümünü, ya da hemen hemen tümünü kapsayabilecek güçte olmadýðýndan hiç bir zaman kuþku duymamýþtýr. Öncüyle, ona eðilimli yýðýnlar arasýndaki farký unutmak, öncünün, gittikçe daha geniþ kesimleri kendi düzeyine çýkarma þeklindeki sürekli ödevini unutmak, yalnýzca kendini aldatmaktýr, bize düþen ödevlerin enginliðine gözlerini yummaktýr ve bu ödevleri daraltmaktýr. Ýþbirliði yapanlarla mensup olanlar arasýndaki, bilinçli ve faal olanlarla yalnýzca yardým edenler arasýndaki farký silip atmak, iþte böylesi bir gözlerini yumma, böylesine bir unutmadýr. Örgütsel gevþekliði haklý göstermek için, örgütü örgütsüzlükle karýþtýrmayý haklý göstermek için, bizim bir sýnýf partisi olduðumuzu öne sürmek, hareketin derinliði , kökleri sorunu gibi felsefi ve toplumsal-tarihsel olan sorunu, ... teknik ve örgütsel bir sorunla (Ne Yapmalý?, s. 91)* karýþtýran Nadejdin in yanýlgýsýný yinelemektir. Daha sonra, yoldaþ Martov un madde metnini savunan konuþmacýlarýn birçok kez yineledikleri karýþýklýk, iþte yoldaþ Akselrod un becerikli elleriyle iþlediði bu karýþýklýktýr. Parti üyeliði unvaný ne kadar yaygýnlaþýrsa o kadar iyi olur dedi Martov, ama gerçeklere uygun düþmeyen yaygýn bir parti üyeliði unvanýnýn yararlarýný açýklamadý. Herhangi bir parti örgütüne mensup olmayan parti üyelerinin denetim altýnda tutulmasýnýn yalnýzca bir kurgu (fiction) olduðu yadsýnabilir mi? [sayfa 78] Yaygýn bir kurgu yararlý deðil, zararlýdýr? Eðer her grevci, her gösteriþi bu hareketiyle uyuþumlu olarak kendini parti üyesi ilân edebilirse, biz bundan yalnýzca mutluluk duyarýz (tutanaklar, s. 239). Öyle mi? Her grevci, kendini parti üyesi ilân etme hakkýna mý sahip olmalýdýr? Bu ifadesiyle yoldaþ Martov, sosyal-demokrasiyi yalnýzca grev yapma düzeyine indirgeyerek ve böylece Akimov larýn talihsizliðini yineleyerek, yanýlgýsýný bir anda saçmalýða vardýrýyor. Biz ise, ancak sosyal-demokratlar her grevi yönlendirmeyi baþarabilirlerse mutluluk duyabiliriz; çünkü proletaryanýn sýnýf savaþýmýnýn her görüntüsünü yönlendirmek, onlarýn tartýþma götürmez ödevi ve planýdýr; ve grevler de o savaþýmýn en derin ve en güçlü görünümlerinden biridir. Ne var ki, ipso facto** bir sendikacý (trade-unionist) savaþýmýndan daha fazla bir þey olmayan bu savaþým biçimini, çok yanlý ve bilinçli * Bkz: V. Ý. Lenin, Ne Yapmalý?, Sol Yayýnlarý, Ankara 1977, s. 149. -Ed. ** Kendiliðinden, otomatik olarak. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

67

sosyal-demokrat savaþýmla özdeþleþtirirsek, kuyrukçuluk ya da halk dalkavukluðu etmiþ oluruz. Eðer her grevcinin kendini parti üyesi ilan etme hakkýna izin verirsek, açýk bir yanlýþlýðý oportünistçe meþrulaþtýrmýþ oluruz; çünkü çoðu zaman böyle bir ilan ediþ yanlýþtýr. Kapitalizmde, eðitilmemiþ , vasýfsýz geniþ iþçi kesimlerinde ister-istemez aðýr basan sýnýrsýz daðýnýklýk, baský ve köreltme karþýsýnda, her grevcinin bir sosyal-demokrat ve sosyal-demokrat partinin üyesi olabileceðine kendimizi ve baþkalarýný inandýrmaya çalýþýrsak, yalnýzca rahat bir düþe kapýlmýþ oluruz. Bu grevci örneði, her grevi sosyal-demokratik yolda, devrimci bir çaba doðrultusunda yönlendirmekle, her grevciyi parti üyesi ilân eden oportünist laf ebeliði arasýndaki farký, özellikle gözler önüne seriyor. Biz, gerçekte, hemen hemen tüm ya da tüm proletarya sýnýfýný sosyal-demokrat bir yolda yönlendirdiðimiz için sýnýf partisiyiz; ama bundan, yalnýzca Akimov lar, [sayfa 79] parti ile sýnýfý sözde özdeþ tutmamýz gerektiði sonucunu çýkarabilirler.

Yoldaþ Martov, ayný konuþmada Ben gizli-eylemci örgütten (conpiratorial organisation) korkmuyorum dedi, ama þunu ekledi: Benim için gizli-eylemci örgüt, ancak geniþ bir sosyal-demokrat iþçi sýnýfý partisi tarafýndan sarýlýp örtüldüðü zaman bir anlam taþýr,. (tutanaklar, s. 239). Doðru olmak için þöyle demeliydi: Geniþ bir sosyal-demokrat iþçi sýnýfý hareketi tarafýndan sarýlýp örtüldüðü zaman. Ancak bu durumda yoldaþ Martov un savý yalnýzca tartýþmaya yer býrakmamakla kalmaz, üstelik herkesin bildiði açýk bir gerçek olurdu. Bu nokta üzerinde duruyorum, çünkü daha sonraki konuþmacýlar, yoldaþ Martov un bu ifadesini, Lenin tüm parti üyeliðini, salt gizli-eylemcilerle sýnýrlamak istiyor yollu çok yaygýn ve çok bayaðý bir sava dönüþtürdüler. Yalnýzca gülümsemeyle karþýlanabilecek olan bu sonucu, hem yoldaþ Posadovski, hem yoldaþ Popov çýkardý; Martinov la Akimov un dilindeyse bu tür bir sonucun gerçek oportünist karakteri bütün bütün ortaya çýktý. Bugün yoldaþ Akselrod, yeni yazýkurulunun örgüt konusundaki yeni görüþlerini okurlara tanýtýrken, yeni Ýskra da bu ayný savý geliþtiriyor.

Kongrede, birinci maddenin görüþülmesine baþlandýðý zaman, daha ilk oturumda, muhaliflerimizin bu ucuz silahtan yararlanmak istediklerini gördüm ve yaptýðým konuþmada, bu nedenle kendilerini uyardým (tutanaklar, s. 240): Parti örgütlerinin yalnýzca profesyonel devrimcilerden oluþmasý gerektiði düþünülmemelidir. Aþýrý ölçü-

68

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

de sýnýrlý ve gizli örgütlerden gayet geniþ, özgür, lose Organisationen lere* kadar, her türden, dereceden ve cepheden örgütlere gereksinmemiz var. ** Bu öylesine açýk bir gerek ki, üzerinde durmaya gerek olduðunu bile düþünmedim. Ne var ki, birçok bakýmdan geriye sürüklendiðimiz [sayfa 80] bugün, kiþinin, bu konuda da eski dersleri yinelemesi gerekiyor. Bu amaçla, Ne Yapmalý? dan ve Bir Yoldaþa Mektup tan bazý bölümleri buraya alýyorum: ... Alekseyev ve Miþkin tipinde, Halturin ve Jelyabov tipinde bir liderler çevresi, en gerçek ve en pratik anlamýyla siyasal görevlerle baþedecek yetenektedir, ve böyleleri, siyasal görevleri, ateþli propagandalarýnýn kendiliðinden uyanan yýðýnlarda yanký bulmasýndan ötürü, kaynayan enerjilerinin devrimci sýnýfýn enerjisinde destek bulmasýndan ötürü baþarabilmektedirler. *** Sosyal-demokrat bir parti olmak için, sýnýfýn desteðini kesinkes kazanmak zorundayýz. Yoldaþ Martov un düþündüðü biçimde, gizli-eylemci örgütü sarýp örtüleyecek olan parti deðildir, ama partiyi sarýp örtüleyecek olan, hem gizli-eylemci örgütleri, hem gizli-eylemci olmayan örgütleri içine alacak olan devrimci sýnýftýr, proletaryadýr. ...Ýktisadi savaþýmý amaçlayan iþçi örgütleri, iþçi birliði (trade-union) örgütler olmalýdýrlar. Her sosyal-demokrat iþçi, elinden geldiði kadar bu örgütleri desteklemeli ve bunlarýn içinde etkin olarak çalýþmalýdýr. Ama ... iþçi birliklerinde (trade-union) üyeliðe yalnýz sosyal-demokratlarýn seçilebilmesini istemek, elbette ki bizim çýkarýmýza olan bir þey deðildir; çünkü böyle bir þey, olsa olsa, bizim yýðýnlar üzerindeki etkimizin kapsamýný daraltýr. Ýþverenlere ve hükümete karþý savaþým için birleþmenin gereðini anlayan her iþçi, iþçi birliklerine (trade-union) girebilmelidir. Eðer iþçi birlikleri (trade-union), hiç deðilse bilinçlenmenin bu ilkel derecesine ulaþmýþ olan herkesi birleþtirmezse, ve çok geniþ örgütler olarak kurulmazsa, iþçi birliklerinin asýl amacýna ulaþmak olanaksýzlaþýr. Bu örgütler ne kadar geniþ tutulursa, bunlar üzerindeki etkimiz de o ölçüde geniþ olur. Bu etki, yalnýzca iktisadi savaþýmýn kendiliðinden [sayfa 81] geliþmesi yüzünden ileri gelmez, sosyalist sendika üyelerinin yoldaþlarýný etkilemede gösterdikleri doðrudan ve bilinçli * Baðlantýsýz örgütlere.-ç. ** Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 500. -Ed. *** Bkz: V. Ý. Lenin, Ne Yapmalý?, s. 133. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

69

çabadan da ileri gelir. (s. 86.)* Yeri gelmiþken, tartýþmalý birinci madde sorununun deðerlendirilmesi açýsýndan, iþçi birlikleri (trade-union) örneði özellikle önemlidir. Bu birliklerin, sosyal-demokrat örgütlerin denetimi ve yöneltimi altýnda çalýþmalarý gerektiði hususunda, sosyal-demokratlar arasýnda iki ayrý düþünce yoktur.

Ama bu temeller üzerinde, iþçi birliklerinin (trade-union) bütün üyelerine kendilerini sosyal-demokrat partinin üyesi olarak ilân etme hakkýný vermek hem açýkça saçmalýk olur, hem de iki yönlü bir tehlike yaratýr: bir yandan iþçi birliði hareketinin boyutlarýný daraltýr ve böylece iþçiler arasýndaki dayanýþmayý zayýflatýr; öte yandan sosyal-demokrat partinin kapýsýný belirsizliðe ve kararsýzlýða açar. Alman sosyal-demokratlarý, buna benzer bir sorunu, pratik bir olayda, parça baþýna ücretle çalýþan Hamburg duvarcýlarýna iliþkin ünlü olayda çözme fýrsatýný elde etmiþlerdi. [20] Sosyal-demokratlar, grev kýrýcýlýðýn, sosyal-demokratlarýn gözünde þerefsizce bir þey olduðunu belirtmekte bir an bile duraksamadýlar, böylece grevleri desteklemekte ve yönlendirmekte kendileri için hayati bir önem olduðunu kabul ediyorlardý; ama ayný zamanda, partinin çýkarlarýyla iþçi birliklerinin çýkarlarýnýn özdeþleþtirilmesi, ayrý ayrý iþçi birliklerinin kendi baþlarýna hareketlerinden partinin sorumlu olmasý isteðini de ayný kararlýlýkla reddettiler. Parti, iþçi birliklerine kendi anlayýþýný aþýlamaya ve onlarý kendi etkisi altýna almaya çalýþmalýdýr, çalýþacaktýr; ama böyle yapabilmek için, bu iþçi birliklerindeki sosyal-demokrat öðelerle (sosyal-demokrat partiye mensup olanlarla) sýnýf bilincine tam ulaþmamýþ, siyasal yönden etkin olmayan kiþileri, yoldaþ Akselrod un bize yaptýrmak istediði gibi birbirine [sayfa 82] karýþtýrmak deðil, birbirinden ayýrmak gerekir. ... En gizli iþlevlerin bir devrimciler örgütünde merkezileþmesi, geniþ yýðýnlara yönelik ve bu yüzden de olabildiðince gevþek ve gizlilikten uzak bulunan iþçi birlikleri gibi, iþçilerin kendi kendilerini eðitme çevreleri ve illegal yazýný okuma çevreleri gibi, sosyalist ve demokratik çevreler, nüfusun bütün öteki kesimleri arasýnda sosyalist ve demokratik çevreler, vb., vb. gibi büyük sayýdaki öteki örgütlerin eylem alanýný geniþletecek ve niteliðini zenginleþtirecektir.

Böyle çevreleri, sendikalarý ve örgütleri her yerde kurmak gerekir; bunlar olabildiðince çok sayýda olmalý ve yerine getirdikleri iþlevler * Bkz: Ne Yapmalý?, s. 141. -Ed.

70

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

olabildiðince çeþitli olmalýdýr; ama bunlarý devrimciler örgütüyle birbirine karýþtýrmak, aralarýndaki sýnýr çizgisini silmek, saçma ve zararlý olur. (s. 96.) * Bu alýntý, devrimcilerin örgütünün, iþçilerin yaygýn örgütleri tarafýndan sarmalanýp örtülmesini bana yoldaþ Martov un anýmsatmasýnýn ne kadar yersiz olduðunu gösteriyor.

Ben bunu Ne Yapmalý? da zaten göstermiþ ve Bir Yoldaþa Mektup ta da daha somut biçimde, geliþtirmiþimdir. Fabrika gruplarý, diye yazmýþtým orada, bizim için özellikle önem taþýr: hareketin esas gücü, büyük fabrikalardaki iþçi örgütlerindedir. Çünkü büyük fabrikalar (ve büyük tesisler) iþçi sýnýfýnýn yalnýzca sayý bakýmýndan büyük kesimini deðil, etki, geliþme ve savaþým kapasitesi bakýmýndan da büyük kýsmýný içerirler. Her fabrika bizim kalemiz olmalýdýr. ... Fabrika altkomitesi, bütün fabrikayý, iþçilerin olabildiði ölçüde geniþ kesimini, her türden deðiþik gruplar (ya da temsilciler) aðýyla kucaklamaya çalýþmalýdýr. ... Bütün gruplar, topluluklar, altkomiteler, vb., bir yönetim kurulunun ya da kurulun yan kuruluþlarýnýn statüsüne sahip olmalýdýr. Bunlardan bazýlarý Rus Sosyal Demokrat Ýþçi Partisine katýlma isteðini açýkça öne sürecekler [sayfa 83] ve yönetim kurulu tarafýndan onaylanýrsa, partiye katýlacaklardýr. Böylece (ya yönetim kurulunun buyrultularý çerçevesinde ya da onunla anlaþmaya vararak) belirli ödevler yüklenecekler, parti organlarýnýn buyruðuna uymayý kabul edecekler, bütün parti üyelerinin sahip olduðu ayný haklara sahip olacaklar, ve kurul üyeliði için aday ola- bileceklerdir, vb.. Bazýlarý RSDÝP ne katýlmayacaklar, parti üyelerince kurulan gruplarýn ya da þu veya bu parti grubuyla iliþkisi olan topluluklarýn statüsüne sahip olacaklardýr, vb.. (s. 17-18.)** Ýtalik ifadeler, benim birinci metnimdeki düþünceyi, Bir Yoldaþa Mek- tup ta zaten açýkça ifade ettiðimi gösteriyor. Partiye girme koþullarý orada açýkça belirtilmiþtir: 1) Belli bir örgütlenme derecesi; 2) Bir parti yönetim kurulunun onayý. Bir sayfa sonra da, hangi gruplarýn ve örgütlerin, hangi nedenlerle partiye girmelerine izin verilebileceðini (ya da verilemeyeceðini) ana çizgileriyle göstermiþimdir: Daðýtým gruplarý RSDÝP ne mensup olmalýdýrlar ve parti üyelerinden ve görevlilerinden bir kýsmýný tanýmalýdýrlar. Çalýþma koþullarýný inceleme ve iþçi birliklerinin isteklerini sapta* Bkz: Ne Yapmalý?, s. 55-56. -Ed. ** Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 243, 245, 246. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

71

ma gruplarýnýn mutlaka RSDÝP ne mensup olmasý gerekmez. Bir ya da iki parti üyesine baðlý olarak kendini eðitme iþinde çalýþan öðrenci, subay ya da büro görevlileri gruplarý, bazý durumlarda, beraber çalýþtýklarý kiþi-lerin parti üyesi olduðunu bile bilmemelidirler, vb.. (s. 18-19.)* Ýþte size açýk olma konusunda ek malzeme! Yoldaþ Martov un tüzük tasarýsý, partiyle örgütler arasýndaki iliþkilere dokunmazken, ben, kongreden hemen hemen bir yýl önce bazý örgütlerin partiye baðlý olmasýný bazýlarýnýn olmamasýný gösterdim.

Kongrede savunduðum düþünceyi, Bir Yoldaþa Mektup ta daha önce çoktan açýkça belirtmiþtim. Sorun, açýk bir biçimde þöyle ortaya konabilir. Genel olarak [sayfa 84] örgütlenme derecesine ve özel olarak da örgütün gizliliðine iliþkin olarak ana çizgileriyle þu kategoriler düþünülebilir: 1) devrimcilerin örgütleri; 2) olabildiði ölçüde yaygýn ve çeþitli iþçi örgütleri (belli koþullarda, öteki sýnýflarýn belli öðelerini de kapsamýna alacaðýný düþünerek, kendimi iþi sýnýfýyla sýnýrlýyorum). Partiyi bu iki kategori meydana getirir. Ayrýca, 3) partiyle iliþiði olan iþçi örgütleri; 4) partiyle iliþiði olmayan ama fiilen onun denetim ve yönetiminde bulunan iþçi örgütleri; 5) iþçi sýnýfýnýn, sýnýf savaþýmýnýn büyük ölçüde kendini gösterdiði olaylarda, belli bir oranda sosyal-demokrat partinin kýsmen yönetimi altýna giren örgütlenmemiþ öðeleri. Bu, aþaðý-yukarý, benim sorunu nasýl ele aldýðýmý gösterir. Oysa tam tersine, yoldaþ Martov un sorunu ele alýþ þeklinde, partinin sýnýr çizgisi belirsiz kalmaktadýr. Çünkü her grevci , kendini parti üyesi ilân edebilmektedir. Bu gevþekliðin yararý nedir? Yaygýn bir unvan . Bunun zararý daðýnýklýk anlayýþýný getirmesinde, sýnýfla partiyi birbirine karýþtýrmasýndadýr.

Ortaya koyduðumuz genel önerileri iyice gözler önüne serebilmek için, kongrede birinci madde üzerinde yapýlan görüþmelere, þöyle geliþigüzel bir gözatalým. Yoldaþ Bruker, benim metnimden yana olduðunu söylemiþti (Martov yoldaþ bunu büyük bir sevinçle karþýladý), ama onun benimle kurduðu ittifakýn, yoldaþ Akimov un Martov la kurduðu ittifakýn tersine, bir yanlýþ anlama temeli üzerine oturtulduðu ortaya çýktý. Bruker yoldaþ bir bütün olarak tüzükle, tüzüðün ruhuyla görüþ birliðinde deðildi (tutanaklar, s. 239), benim metnimi, Raboçeye Dyelo yandaþlarýnýn arzuladýðý demo* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 247. -Ed.

72

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

krasinin temeli olarak gördüðü için savunuyordu. Bruker yoldaþ, siyasal savaþýmda bazan daha az kötüyü seçmenin gerekli olduðu görüþüne henüz ulaþmamýþtý; bizim kongremiz gibi bir kongrede, demokrasiyi savunmanýn yararsýz olduðunu kavramamýþtý. Yoldaþ Akimov daha keskin zekalýydý. Akimov, Martov ve Lenin yoldaþlar, ortak amaçlarýna [sayfa 85] hangi [metnin] daha uygun geleceðini tartýþýyorlar (tutanaklar, s. 252) derken, sorunu oldukça doðru biçimde koymuþtu. Bruker ve ben diye devam etti Akimov, bu amaca en az uygun düþecek olaný seçmek istiyoruz. Bu açýdan, ben Martov un metnini seçtim. Ve yoldaþ Akimov, onlarýn asýl amacýnýn (yani Plehanov un, Martov un ve benim, devrimcilerin yönetici örgütünü yaratma amacýmýzýn) pratik olmadýðýný ve zararlý olduðunu içtenlikle öne sürdü. Yoldaþ Martinov gibi* Akimov da devrimciler örgütünün gereksiz olduðu yolundaki ekonomist düþünceyi savundu. Akimov, ister Martov un metniyle, ister Lenin in metniyle engelleyin, sonunda, yaþamýn gerçeklerinin kendilerini partimize zorla kabul ettirecekleri nden emindi. Yaþamýn gerçekleri þeklindeki bu halk dalkavukluðu anlayýþýyla yoldaþ Martov da da yüzyüze gelmeseydik, üzerinde durmaya deðmeyebilirdi. Genel olarak yoldaþ Martov un ikinci konuþmasý (tutanaklar, s. 245) öylesine ilginç ki, ayrýntýlarýyla incelemeye deðer.

Yoldaþ Martov un ilk kanýtý þu: parti örgütlerinin, kendilerine baðlý olmayan parti üyeleri üzerinde denetimde bulunmasý pratikte olanaklýdýr, yönetim kurulu herhangi birine görev verdiðine göre, o görevin yerine getirilmesini gözleyebilecektir (tutanaklar, s. 245). Bu tez, dikkate deðer ölçüde karakteristiktir, çünkü eðer deyim yerindeyse, Martov un metnine kimin gerek duyduðunu ve o metnin gerçekte kime serbest aydýnlar ya da iþçi gruplarý ve iþçi yýðýnlarý [sayfa 86] hizmet edeceðini ifþa ediyor . Martov un metni* Martinov yoldaþýn Akimov yoldaþtan farklý olmak istediði doðrudur. Yoldaþ Martinov, gizli-eylemciliðin (conspiratorial), gizlilik (secret) anlamýna gelmeyeceðini, bu iki sözcüðün gerisinde farklý iki kavram bulunduðunu göstermek istemiþtir. Ne yoldaþ Martinov, ne de þimdi onun izinden giden yoldaþ Akselrod, aradaki farkýn ne olduðunu hiç bir zaman açýklamýþ deðildirler. Yoldaþ Martinov, sanki ben örneðin Ne Yapmalý? da ve onun yaný sýra Görevler de [Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 2, s. 325-351. -Ed.] siyasal savaþýmýn yalnýzca gizli-eylemcilikle sýnýrlanmasý na kesinlikle karþý durmamýþým gibi davranmýþtýr .

Yoldaþ Martinov, benim savaþtýðým kiþilerin (þimdi yoldaþ Akimov un yaptýðý gibi) bir devrimciler örgütünün gerekli olduðunu görmemiþ olduklarýný, kendisini dinleyenlerin unutmasýný istiyordu.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

73

nin iki biçimde yorumlanmasý olanaklýdýr: 1) partiye, parti örgütlerinden birinin yönetimi altýnda düzenli olarak kiþisel yardýmda bulunan herhangi bir kiþi kendini parti üyesi ilân etme (yoldaþ Martov un kendi sözleri) hakkýna sahiptir; 2) bir parti örgütü, kendi yönetimi altýnda kendisine düzenli kiþisel yardýmda bulunan kiþiyi parti üyesi sayma hakkýna sahiptir. Her grevci ye, kendini parti üyesi görme fýrsatýný gerçekten veren yorum, birinci yorumdur ve bu nedenle yalnýzca o yorum derhal Lieber lerin, Akimov larýn ve Martinov larýn kalbini kazanmýþtýr. Ama açýkça görülüyor ki, bu yorum, bir sözden baþka bir þey deðildir; çünkü bu yorum bütün iþçi sýnýfý için sözkonusudur ve partiyle sýnýf arasýndaki ayrýmý ortadan kaldýrmaktadýr; bu yorum karþýsýnda her grevcinin denetlenmesinden ve yönlendirilmesinden ancak sembolik olarak söz edilebilir. Yoldaþ Martov un, ikinci konuþmasýnda, (ayraç içinde söyleyelim, Kostiç in önergesini[21] kabul etmediði zaman, kongrenin doðrudan doðruya reddetmiþ olduðu tutanaklar, s. 255) bir anda bu ikinci yoruma kaymasý, yani bir yönetim kurulunun [bazý kiþilere -ç.1 görev verebileceðini ve bu görevin yerine getirilebileceðini öne sürmesi, iþte bundan ötürüdür. Böyle özel görevler, kuþkusuz, iþçi yýðýnlarýna, (yoldaþ Akselrod la yoldaþ Martinov un sözünü ettiði) binlerce proletere hiç bir zaman verilecek deðildir bu görevler yoldaþ Akselrod un sýk sýk andýðý profesörlere, yoldaþ Lieber le yoldaþ Popov un çok ilgilendiði (tutanaklar, s. 241) lise öðrencilerine (high school students), yoldaþ Akselrod un ikinci konuþmasýnda deðindiði (tutanaklar, s. 242) devrimci gençliðe verilecektir. Sözün kýsasý, yoldaþ Martov un metni ya ölü bir söz, boþ bir söz olarak kalacak ya da hemen hemen yalnýzca, bir örgüte katýlmayý arzu etmeyen burjuva bireyciliðiyle tepeden týrnaða dolup taþan aydýnlar ýn yararýna iþleyecektir. Martov un metni söz olarak geniþ proletarya [sayfa 87] katmanlarýnýn çýkarýný savunmaktadýr, gerçekte ise, proletarya disiplininden ve örgütünden kaçýnan burjuva aydýnlarýn çýkarýna hizmet etmektedir. Modern kapitalist toplumun özel bir tabakasý olarak aydýnlarýn kesinkes bir bireycilik, disiplin ve örgüt yetersizliði içinde olduklarýný hiç kimse yadsýmaya kalkýþmaz (Kautsky nin, aydýnlar üzerine yazdýðý ünlü yazýlarla karþýlaþtýrýnýz). Yeri gelmiþken belirtelim, bu durum, bu toplumsal tabakayý proletaryadan ayýran, aleyhte bir özelliktir; aydýn kararsýzlýðýnýn ve gevþekliðinin nedenlerinden biri budur, proletarya bunu

74

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

sýk sýk hisseder; ve aydýnlarýn bu özelliði, onlarýn alýþýlagelen yaþam biçimiyle, birçok yönden küçük-burjuvanýn var oluþ biçimine yaklaþan yaþamýný kazanýþ biçimiyle (bireysel olarak ya da çok küçük gruplar halinde çalýþma, vb.) içsel olarak baðlýdýr. Son olarak, profesörler ve lise öðrencileri örneðini anmak zorunda kalanlarýn, yoldaþ Martov un metnini savunanlar oluþu da bir raslantý deðildir.

Birinci madde üzerindeki tartýþmada, esas itibariyle gizli-eylemci örgütün þampiyonlarýna karþý savaþ alanýna atýlanlar, Martinov ve Akselrod yoldaþlarýn düþündüðü gibi, geniþ bir proletarya savaþýmýnýn þampiyonlarý deðil, ama proletarya örgütünün ve disiplininin destekleyicileriyle savaþan, burjuva aydýn bireyciliðinin destekçileriydi.

Popov yoldaþ þöyle diyordu: Her yerde, Nikolayev de ya da Odesa da olduðu gibi St. Petersburg da, bu kentler temsilcilerinin tanýklýk edeceði üzere, bir örgütün üyesi olamayan ama yayýnlarý daðýtan fýsýltý gazetesi yoluyla uyarma iþlerini yürüten düzinelerle iþçi vardýr. Bunlar bir örgüte baðlanabilirler, ama üye sayýlamazlar (tutanaklar, s. 241). Bunlarýn bir örgüte neden üye olamayacaklarý, yoldaþ Popov da sýr olarak kalmýþtýr. Daha önce Bir Yoldaþa Mektup tan aldýðým bölümde, böyle iþçilerin (üstelik düzinelerle deðil, yüzlerle) bir örgüte girmelerine izin verilmesinin hem olanaklý hem gerekli olduðunu, hatta bu örgütlerden [sayfa 88] çoðunun partiye ait olabileceðini ve olmasý gerektiðini göstermiþtim.

Yoldaþ Martov un ikinci kanýtý da þu: Lenin in görüþünce, partide, parti örgütlerinden baþka örgüt olmamalýdýr... Evet doðru!

Bence, tam tersine, böyle örgütler olmalýdýr. Günlük yaþam, bu örgütleri, bizim onlarý profesyonel devrimcilerin militan örgütü olan örgütümüzün hiyerarþisi içine alýþýmýzdan daha hýzlý bir biçimde yaratýyor ve üretiyor... Bu, iki yönden yanlýþ: 1) günlük yaþam ýn ürettiði etkin devrimci örgütlerin sayýsý, bizim gereksindiðimizden, iþçi sýnýfý hareketinin gerek duyduðundan çok daha azdýr; 2) bizim partimiz, yalnýzca devrimcilerin örgütlerinin hiyerarþisi deðil, iþçi yýðýnlarý örgütlerinin de hiyerarþisi olmalýdýr... Lenin, Merkez Yönetim Kurulunun, parti örgütü unvanýný, yalnýzca ilke bakýmýndan tam anlamýyla güvenilir olan örgütlere vermesini düþünüyor. Ama Bruker yoldaþ, yaþamýn [aynen böyle!] kendi etkisini yürüteceðini ve Merkez Yönetim Kurulunun, tam anlamýyla güvenilir bir nitelik taþýmadýklarý halde birçok örgütü, parti dýþýnda býrakmamak için

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

75

yasallaþtýracaðýný çok iyi anlýyor. Bruker yoldaþýn Lenin le birleþmesinin nedeni budur... Nasýl da gerçekten kuyrukçu bir yaþam görüþü! Kuþku yok ki, Merkez Yönetim Kurulu kendi fikirlerinin deðil, baþkalarý ne der düþüncesinin (vide* Hazýrlýk Komitesi Olayý) rehberliði altýnda olan kiþilerden kurulmak zorunda kalsaydý, o zaman yaþam , partideki en geri öðelerin en yüksek yere geçmeleri anlamýnda, kendi etkisini yürütürdü (gerçekte þimdi, geri öðelerin parti azýnlýðý olarak biçimlenmeleriyle ortaya çýktýðý gibi).

Ama makul bir Merkez Yönetim Kurulunun güvenilmez öðeleri partiye kabul etmesi konusunda hiç bir akla yatkýn gerekçe gösterilemez. Yoldaþ Martov, güvenilmez öðeler üreten bu ifadesiyle, yani yaþam a [sayfa 89] atýfta bulunmasýyla, kendi örgütlenme tasarýsýnýn oportünist niteliðini açýkça ortaya koymuþ oluyor... Bana gelince diye sürdürdü sözü Martov, eðer böyle bir örgüt [yani güvenilir olmayan örgüt] parti programýný ve parti denetimini kabule hazýrsa, o örgütü, bir parti örgütü haline getirmeksizin aramýza alabiliriz. Örneðin, baðýmsýzlar ýn iþçi birliklerinden biri sosyal-demokrasinin görüþleriyle programýný kabul ettiðini ve partiye katýlacaðýný ilân ederse, ben bunu, partimiz için büyük bir zafer sayarým; doðal olarak bu, o iþçi birliðini parti örgütüne aldýðýmýz anlamýna gelmez... Ýþte Martov un metninin bizi içine soktuðu karmakarýþýklýk budur: partiye ait olan partisiz örgütler! Onun planýný hele bir düþünün: parti = (1) devrimcilerin örgütleri + (2) parti örgütü olarak kabul edilen iþçi örgütleri + (3) parti örgütü olarak kabul edilmeyen iþçi örgütleri (baþlýca baðýmsýzlar dan oluþan örgütler) + (4) çeþitli iþlevleri olan bireyler profesörler, lise öðrencileri, vb. + (5) her grevci . Bu dikkate deðer planýn yanýna kiþi ancak yoldaþ Lieber in þu sözlerini koyabilir: Bizim görevimiz yalnýzca bir örgütü örgütlemek [!!] deðildir, biz, bir parti örgütleyebiliriz ve örgütlemeliyiz (tutanaklar, s. 241). Evet kuþkusuz bunu yapabiliriz ve yapmalýyýz, ama gerekli olan þey örgüt örgütleme gibi anlamsýz sözler deðil, parti üyelerinin gerçekte bir örgüt yaratmaya alýþmalarý gerektiði þeklindeki açýk istemdir. Bir parti örgütlemek ten söz eden, ama parti sözcüðünün her türlüsünden daðýnýklýðý ve örgütsüzlüðü örtmek için kullanýlmasýný savunan kiþi, yalnýzca boþ sözcüklere sapýyor demektir. * Bakýnýz. -ç.

76

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Bizim metnimiz diyordu yoldaþ Martov, devrimcilerin örgütüyle yýðýnlar arasýnda bir dizi örgüte sahip olunmasý arzusunu ifade ediyor. Hayýr etmiyor! Martov un metninin hiç mi hiç ifade etmediði þey, bu gerçekten temel arzudur; çünkü bu metin, bir örgütlenme dürtüsü uyandýrmýyor, bir örgütlenme istemini kapsamýyor, örgütlü olaný örgütsüzden [sayfa 90] ayýrmýyor. Getirdiði tek þey bir unvandýr.* Bununla ilgili olarak yoldaþ Akselrod un þu sözlerini anýmsamamak elden gelmiyor: Hiç bir buyruk, onlarýn [devrimci gençlik çevreleriyle benzerlerinin] ya da bireylerin kendilerini sosyal-demokrat diye adlandýrmalarýný [pek doðru!] ya da kendilerini partinin bir parçasý olarak görmelerini yasaklayamaz. Ýþte bu hiç doðru deðil! Herhangi bir kiþinin kendini sosyal-demokrat olarak adlandýrmasýný yasaklamak, hem olanaksýz hem de anlamsýzdýr, çünkü bu sözcük, doðrudan anlamýyla, belirli örgütsel iliþkileri deðil, bir inançlar sistemini ifade eder. Ama deðiþik gruplarýn ve kiþilerin, kendilerini partinin bir parçasý olarak görmelerini yasaklamaya gelince, eðer bu çevreler ve kiþiler, partiye zarar veriyor, partiyi bozuyor ya da daðýnýk hale getiriyorsa, o zaman, böyle bir yasaklamaya gidilmelidir ve bunu yapmak [sayfa 91] zorunludur. Eðer parti, bir çevrenin, kendisini bütünün bir parçasý olarak görmesini , * Birlik kongresinde yoldaþ Martov, kendi metnini desteklemek üzere bir kanýt daha, gülünesi bir kanýt daha gösterdi. Lenin in metnini harfi harfine alýrsak dedi Martov, bu metnin, Merkez Yönetim Kurulu temsilcilerini; partinin dýþýnda tuttuðunu söyleyebiliriz. Çünkü bu temsilciler bir örgüt meydana getirmiyorlar. (Tutanaklar, s. 59.) Tutanaklarda görüldüðü gibi, birlik kongresinde bile bu sava kahkahalarla gülündü. Martov Yoldaþ, sözünü ettiði güçlüðün , Merkez Yönetim Kurulu temsilcilerinin, Merkez Yönetim Kurulu örgütü ne alýnmalarýyla çözümlenebileceðini düþünüyor. Oysa sorun bu deðil. Asýl sorun þu: verdiði örnek açýkça gösteriyor ki, yoldaþ Martov, birinci maddedeki fikri hiç bir biçimde anlayamamýþtýr. Bu, gerçekten gülünesi, bilgiççe bir eleþtirinin çarpýcý bir örneðidir. Resmi bakýmdan gereken þey, Merkez Yönetim Kurulu temsilcileri örgütü nü kurmaktý, bu örgütü partinin kapsamýna alacak bir önergeyi kabul etmekti; o zaman, yoldaþ Martov un kafasýný bunca yormuþ olan güçlük bir anda çözülüverirdi. Benim hazýrladýným þekliyle birinci maddedeki düþünce, örgütlenme dürtüsünü içeriyor: gerçek bir denetimi ve yönlendirmeyi güvence altýna alýyor. Ýþin aslýnda, Merkez Yönetim Kurulu temsilcilerinin partiye baðlý olup olmayacaklarý sorusunun kendisi gülünçtür. Bu kiþilerin atanmýþ temsilciler olduklarý ve temsilci olarak tutulmalarý gerçeði, onlar üzerindeki fiili denetimin tam ve kesin güvencesidir. Bu nedenledir ki, burada, örgütlüyle örgütsüzün (ki bu, yoldaþ Martov un metninin kökündeki hatadýr) birbirine karýþtýrýlmasý diye bir þey sözkonusu olamaz.

Yoldaþ Martov un metni, herhangi bir kiþinin, herhangi bir oportünistin, herhangi bir gevezenin, herhangi bir profesör ün, herhangi bir lise öðrencisi nin, kendisini parti üyesi ilân etmesi hakkýna izin verdiði için iyi deðildir. Ýnsanlarýn, kendilerini geliþigüzel üye ilan etmeleriyle hiç bir iliþiði olmayan örnekler vererek Martov un, kendi metnindeki Aþil topuðunu [efsaneye göre, Aþil in topuðu yaralanabilirdi, -ç.] örtmeye kalkýþmasý boþunadýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

77

kararýyla yasaklayamýyorsa , partinin, bir bütün olduðundan, bir siyasal bütün olduðundan söz etmek saçma olur. Böyle bir durumda, partiden çýkarma iþlem ve koþullarýný tanýmlamanýn ne anlamý kalýr? Akselrod yoldaþ, Martov yoldaþýn temel yanýlgýsýný açýk bir saçmalýða vardýrdý; hatta bu yanýlgýyý, þu sözleriyle oportünist bir teori haline soktu: Lenin in hazýrladýðý þekliyle birinci madde, proletaryanýn sosyal-demokrat partisinin yapýsý [!!] ve amaçlarýyla ilke olarak çatýþma halindedir. (Tutanaklar, s. 243.) Bu, ilke olarak sýnýf çatýþmasýndan beklenenden daha fazlasýný, proletaryanýn amaçlarýnýn yapýsýný öne sürerek partiden beklemek demektir en azýndan. Akimov un, böyle bir teoriyi yürekten desteklemesi hiç de þaþýrtýcý deðil. Bu hatalý ve açýkça oportünist eðilimli anlayýþý þimdi, yeni görüþlerin özü haline dönüþtürmek isteyen Akselrod yoldaþ, insaflý davranmak gerekirse, kongrede, tam tersine, pazarlýða hazýr olduðunu þu sözlerle ifade etmiþti: Açýk bir kapýyý çaldýðýmý görüyorum (ben bunu yeni Ýskra da da görüyorum), çünkü Lenin yoldaþ, parti örgütünün parçasý olarak kabul edilecek olan yan (peripheral) topluluklar anlayýþýyla, benim istemimi karþýlýyor (yalnýzca yan topluluklarla deðil, her çeþit iþçi birliðiyle: tutanaklarýn 242 nci sayfasýyla, yoldaþ Strahov un konuþmasýyla, Ne Yapmalý? dan ve Bir Yoldaþa Mektup tan alýnan bölümlerle karþýlaþtýrýnýz). Þimdi ortada, yalnýzca bireyler kalýyor, ama bu konuda da pazarlýk edebiliriz. Akselrod yoldaþa, genel olarak pazarlýða karþý olmadýðýmý söyledim. Þimdi, bunun hangi anlama geldiðini açýklamalýyým. Bireyler konusunda bütün þu profesörler, lise öðrencileri, vb. ödün vermeyi hiç bir biçimde kabul edemezdim; ancak iþçi örgütleri konusunda, eðer kuþku varsa (yukarda kanýtladýðým gibi, her ne kadar böyle bir kuþkuya yer yoksa da) kendi birinci madde metnime þöyle bir not eklemeyi kabul ederdim: Rus [sayfa 92] SosyalDemokrat Ýþçi Partisinin program ve tüzüðünü kabul eden iþçi örgütleri, parti örgütleri içinde, olabildiði ölçüde çok sayýda, yer alýrlar. Ýþin aslýný konuþmak gerekirse, böyle bir tavsiyenin yeri, kuþkusuz, tüzel tanýmlamalarý kapsamasý gereken tüzükte deðil, açýklayýcý yorumlar ve broþürlerdedir (ve tüzük hazýrlanmadan çok önce, broþürlerimde böyle açýklamalar yaptýðýmý esasen belirtmiþtim); ama böyle bir not, en azýndan, yoldaþ Martov un metninde var olduðuna kuþku bulunmayan þeyleri, [örneðin -ç.] daðýnýklýða yol açabilecek yanlýþ fikirlerin zerresini, oportünist savlarýn* zerre-

78

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

sini ve anarþist kavramlar ý içermezdi. [sayfa 93] Týrnak içinde aktardýðým bu son ifade yoldaþ Pavloviç e aittir. Pavloviç; sorumsuz ve kendi kendini üye diye yazdýrmýþ kiþilerin parti üyesi kabul edilmelerini, haklý olarak anarþizm sözcüðüyle nitelemiþti. Benim metnimi yoldaþ Lieber e anlatýrken Pavloviç yoldaþ, basitçe söylersek diyordu, bu metnin anlamý þudur: eðer parti üyesi olmak istiyorsanýz, örgütsel iliþkileri kabul ediþiniz de yalnýzca platonik olmamalýdýr . Bu yorum her ne kadar basitse de (kongreden bu yana gelip-geçen olaylarýn da gösterdiði üzere) * Martov un metnini haklý gösterme çabalarýna giriþildiði zaman ister-istemez ortaya çýkan bu çabalar arasýnda yoldaþ Trotski nin bir ifadesi de (tutanaklar, s. 248 ve 346) vardýr. Trotski þöyle demiþti: Oportünizmi ortaya çýkaran nedenler, tüzüðün þu ya da bu maddesinden daha karmaþýk nedenlerdir [ya da daha derin nedenler tarafýndan belirlenir]; oportünizmi ortaya çýkaran þey burjuva demokrasisiyle proletaryanýn geliþmesinin nispi düzeyidir... Sorun, tüzükteki maddelerin oportünizm üreteceði sorunu deðil, ama o maddelerin yardýmýyla oportünizme karþý azçok keskin bir silah yapýlabilmesi sorunudur.

Oportünizmin nedenleri derine gittikçe, bu silahýn daha keskin olmasý gerekir. Bu nedenledir ki, oportünizmin daha derin nedenler e dayandýðýný öne sürerek oportünizme kapýyý açýk býrakan bir metni haklý göstermek en âlâsýndan kuyrukçuluktur. Yoldaþ Trotski, yoldaþ Lieber e karþý çýktaðý sýralarda, tüzüðün, bütünün parçaya, öncünün geri topluluða karþý örgütlü güvenmezliði demek olduðunu kabul ediyordu; ama yoldaþ Trotski, yoldaþ Lieber in yanýnda yer aldýðý zaman bunu unutuverdi ve hatta, karmaþýk nedenler den, proletaryanýn geliþme düzeyi nden falan söz ederek, bu güvenmezliðin (oportünizmin duyduðu güvenmezliðin) bizim örgütümüzü haklý olarak zayýflattýðýný ve kararsýz hale getirdiðini öne sürmeye baþladý. Yoldaþ Trotski nin bir baþka savý daha: Þu ya da bu biçimde örgütlenmiþ aydýn gençliðin partiye kendilerini üye yapmalarý [italikler benim] çok daha kolaydýr. Aynen böyle. Kiþilerin kendilerini üye yapmalarý ný önleyen benim metnimin deðil, örgütsüz öðelerin bile kendilerini parti üyesi olarak ilân etmelerine olanak veren metnin, aydýnca belirsizlikle malül olmasý iþte bundan ötürüdür. Yoldaþ Trotski, eðer Merkez Yönetim Kurulu, oportünistlerin herhangi bir örgütünü tanýmayý reddederse , bunun, bazý bireylerin karakterinden ötürü böyle olacaðýný, bu kiþiler siyasal þahsiyetler olarak bilindiklerine göre, tehlikeli olamayacaklarýný ve genel bir parti boykotuyla defedilebileceklerini söyledi. Bu, ancak bazý kiþilerin partiden çýkarýlmalarý durumunda doðrudur (ve yalnýzca yarý-yarýya doðrudur, çünkü örgütlü bir parti, bazý kiþilerin çýkarýlmasýna boykotla deðil oyla karar verir). Gerek duyulan þeyin yalnýzca denetim olduðu, çýkarmanýn saçma olduðu daha yaygýn durumlar içinse kesinlikle yanlýþtýr. Merkez Yönetim Kurulu, belli bazý koþullarda, tam güvenilir olmayan ama çalýþabilme gücünde olan bazý örgütleri, denetim saðlamak amacýyla, bile-bile partiye alabilir; bunu, o örgütü denemek için yapabilir, o örgütü doðru yola yöneltebilmeyi denemek için yapabilir, kendi rehberliði altýnda o örgütün , kýsmi hatalarýný düzeltebilmek için yapabilir, vb.. Eðer partiye kendi kendine girme ye izin verilmezse, bu, tehlikeli olmaz. Yanlýþ görüþlerin ve yanlýþ taktiklerin, sýnýr tanýyan, açýk sorumluluk duygusuna sahip biçimde ifade edilmesi (ve görüþülmesi) çoðu zaman yararlýdýr. Ama tüzel tanýmlamalar gerçek iliþkilere uygun düþecekse, yoldaþ Lenin in metni reddedilmelidir dedi yoldaþ Trotski ve bir kez daha bir oportünist gibi konuþtu. Gerçek iliþkiler ölü þeyler deðildir, canlýdýrlar ve geliþirler. Tüzel tanýmlamalar, bu iliþkilerin ileriye dönük geliþimine uyabilirler, ama o tanýmlamalar (eðer kötü iseler) gerilemeye ve durgunluða da uyabilirler . Bu ikincisi yoldaþ Martov un durumu dur.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

79

yalnýzca çeþitli kararsýz profesörler ve lise öðrencileri için deðil, ayný zamanda partinin en erdemli üyeleri için, tepedeki kiþiler için de gerekliydi... Yoldaþ Pavloviç, yoldaþ Martov un bizim partimiz, bilinçsiz bir sürecin bilinçli bir sözcüsüdür derken talihsiz bir þekilde ortaya koyduðu bilimsel sosyalizmin bu tartýþma kabul etmez kuralýyla kendi metni arasýndaki çeliþkiyi iþaret ederken, ayný þekilde haklýydý. Evet tam yoldaþ Martov un ortaya koyduðu gibi!

Zaten o nedenledir ki, her grevci nin, kendini parti üyesi olarak görme hakkýna sahip olmasýný istemek yanlýþtýr; çünkü her grev , kaçýnýlmaz olarak toplumsal devrime götüren sýnýf savaþýmýnýn ve güçlü sýnýf içgüdüsünün yalnýzca kendiliðinden ifadesi olmakla kalmayýp, o sürecin bilinçli bir ifadesi olsaydý, o zaman... o zaman genel grev sözü anarþist bir ifade olmazdý, partimiz bütün iþçi sýnýfýný derhal ve bir anda kucaklar ve bunun sonucu olarak, burjuva toplumuna tümden [sayfa 94] derhal son verirdi. Eðer gerçekten bilinçli bir sözcü olacaksa parti, bilinçlenmede kesin bir düzeyi saðlama baðlayacak ve bu düzeyi sistemli biçimde yükseltecek örgütlenme iliþkilerini ortaya koyabilmelidir. Eðer Martov un yolunda yürüyeceksek diyordu Pavloviç yoldaþ, her þeyden önce, programý benimsemeyi öngören maddeyi çýkarmamýz gerekir; çünkü bir programýn benimsenmesinden önce, iyice öðrenilmesi ve anlaþýlmasý gerekir. ...Programýn benimsenmesi, oldukça yüksek bir siyasal bilinç düzeyini öngerek sayar. Biz sosyal-demokrasiye gösterilen desteðin, onun yönettiði savaþýma katýlmanýn, herhangi bir koþulla (öðrenmek, anlamak, vb. gibi) yapay biçimde sýnýrlandýrýlmasýna asla izin vermeyeceðiz; çünkü hem bilinci hem örgütlenme güdüsünü ilerleten þey, bu katýlmanýn kendisidir; ama bir parti içinde, sistemli bir çalýþmayý yürütmek için biraraya geldiðimize göre, bu çalýþmanýn sistemli olmasýný saðlamalýyýz.

Pavloviç yoldaþýn programla ilgili uyarýsýnýn boþuna olmadýðý, daha o oturumda derhal ortaya çýktý. Yoldaþ Martov un metni* Yirmi sekiz oy lehte, yirmi iki oy aleyhteydi. Ýskracýlara-karþý olan sekiz kiþiden yedisi Martov un metni, biri benim metnim lehine oy vermiþti. Oportünistlerin yardýmý olmaksýzýn, Martov yoldaþ, oportünist metninin kabulünü saðlayamazdý. (Birlik kongresinde yoldaþ Martov, bu apaçýk gerçeði çürütmeye boþ yere uðraþtý durdu; bazý nedenlerle, yalnýzca bundcularýn oyunu andý, yoldaþ Akimov la dostlarýný unuttu - ya da bu kiþileri, yalnýzca kendi iþine geldiði, yani bana karþý kendine yarar saðlayabileceði zaman, örneðin yoldaþ Bruker in benimle görüþ birliðinde oluþu gibi durumlarda anýmsadý.)

80

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

nin kabul edilmesin* saðlayan Akimov ve Lieber yoldaþlar, program bakýmýndan da yalnýzca platonik bir kabulün, yani (parti üyeliði için) temel ilkeler i kabul etmiþ olmanýn yeterli sayýlmasý gerektiðini öne sürerek (tutanaklar, s. 254-255) gerçek kimliklerini bir anda ortaya koyuverdiler. Yoldav Pavloviç, yoldaþ Akimov un önerisi, Martov yoldaþýn bakýþ açýsýndan oldukça mantýklýdýr dedi.

Ne yazýk ki, Akimov un bu önerisinin ne kadar oy topladýðýný tutanaklarda bulmak olanaksýz ama bu önergenin aldýðý oy [sayfa 95] herhalde yediden (beþ bundcu, Akimov ve Bruker) az deðildir.

Tüzüðün birinci maddesi ile ilgili olarak biçimlenmeye baþlayan saðlam çoðunluðu (iskracýlara-karþý olanlar, merkez ve martovcular) saðlam bir azýnlýða dönüþtüren þey de yedi temsilcinin kongreden çe- kilmesi oldu! Eski yazýkurulunun onaylanmasýný öngören önergenin yenik düþmesi sonucunu veren, güya Ýskra yazýkurulunun sürek-liliði nin açýkça ihlali sonucunu veren þey de, bu yedi temsilcinin çekilmesiydi. Ýskra nýn sürekliliði nin tek güvencesi ve kurtuluþunu saðlayan bir garip yedi ydi bu: bundcular, Akimov ve Bruker. Yani Ýskra nýn merkez yayýn organý olarak kabulünü öngören önergelere karþý oy kullanan temsilciler, yani oportünizmi, kongrece birçok kez saptanmýþ, özellikle program açýsýndan birinci maddenin yumu-þatýlmasý sorununda oportünist tutumlarý Martov ve Plehanov tarafýndan saptanmýþ temsilciler. Ýskracýlarakarþý olanlar tarafýndan korunan Ýskra sürekliliði ! bu, bizi, kongre sonrasý acýklý-güldü-rünün baþlangýç noktasýna getiriyor. * Tüzüðün birinci maddesi üzerinde oy gruplaþmasý, dillerin eþitliði olayýnda tanýk olunan ayný türden bir görüngünün varlýðýný ortaya koymuþtur: Ýskra çoðunluðundan (yaklaþýk olarak) dörttebirinin çekilmesi, merkez tarafýndan desteklenen iskracýlara-karþý olanlarýn zaferini mümkün hale getirmiþtir. Kuþkusuz burada da görünümün simetriðini bozan bireysel oylar vardý bizim kongremiz gibi geniþ toplantýlarda, sýk sýk bir taraftan öteki tarafa kayanlar , özellikle birinci madde gibi, ayrýlýðýn gerçek niteliðinin yeni yeni ortaya çýkmaya baþladýðý ve birçok temsilcinin kendi davranýþlarýný henüz saptayamadýklarý (sorunun daha önce baþýnda tartýþýlmamýþ olmasýný da dikkate almak gerek) konularda yer deðiþ-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

81

tiren kiþiler olur. Çoðunluktaki iskracýlardan ayrýlanlar [sayfa 96] beþ oydur (Rusov ve Karski nin ikiþer oyuyla Lenski nin bir oyu); öte yandan bunlara bir iskracýlara-karþý olan (Bruker) ve merkezden üç kiþi (Medvedev, Ego-rov ve Çaryov) katýlmýþtýr; sonuç yirmi üç oydu (24 - 5 + 4), bu, seçimlerdeki son gruplaþmadan bir oy eksiktir. Martov a çoðunluðu verenler isk-racýlara-karþý olanlardýr. Yedisi ondan yana, biri benden yana ( merkez den de yedi kiþi Martov dan yana, üçü benden yana) oy kullanmýþtýr. Kongrenin sonunda ve kongreden sonra biçimlenmeye baþlayan özlü azýnlýðý oluþturan þey, iþte, azýnlýktaki iskracýlarla iskracýlara-karþý olanlar ve merkez arasýndaki bu koalisyondur. Birinci madde metnini yazýþlarýnda ve özellikle bu metni savunularýnda, hiç kuþkuya yer býrakmayacak biçimde oportünizme ve anarþist bireyciliðe doðru adým atan Martov la Akselrod un siyasal yanýlgýsý, kongrenin özgür ve açýk bir arena oluþundan ötürü bir anda ortaya çýkývermiþtir; bu siyasal yanýlgý, kendini, en az kararlý öðelerin, ilkelere en az baðlý olanlarýn, bir anda, bütün güçlerini, devrimci sosyal-demokratlarýn görüþlerinde beliren çatlak ve gediklerin geniþletilmesi amacýyla kullanmalarýnda göstermiþtir. Kongrede birlikte çalýþanlar, örgütlenme sorunlarýnda, içtenlikle deðiþik amaçlar izleyenlerdi (Akimov un konuþmasýna bakýnýz) bu durum, bizim örgütlenme planýmýza ve tüzüðümüze ilkede karþý olanlarýn, Martov ve Akselrod yoldaþlarýn yanýl-gýsýný desteklemelerine yolaçtý. Bu sorunda da devrimci sosyal-demok-rasinin görüþlerine baðlý kalan iskracýlar kendilerini azýnlýkta buldular. Bu çok önemli bir noktadýr; bu önemi kavramadýkça, ne tüzüðün ayrýntýlarý üzerindeki savaþýmý, ne de merkez yayýn organý ile Merkez Yönetim Kurulunun kimlerden oluþacaðýna iliþkin sorun üzerindeki savaþýmý anlama olanaðý yoktur. [sayfa 97]

82

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

J. HAKSIZ OPORTÜNÝZM SUÇLAMALARININ MASUM MAÐDURLARI

TÜZÜK üzerinde daha sonra yapýlan görüþmelere geçmeden önce, merkez kurumlarýnýn kimlerden kurulacaðý konusundaki görüþ ayrýlýðýmýzý açýklamak için, Ýskra örgütünün, kongre boyunca düzenlediði özel toplantýlara deðinmek gerekiyor. Bu dört toplantýnýn sonuncusu ve en önemlisi, tüzüðün birinci maddesi üzerindeki oylamadan hemen sonra yapýlmýþtýr ve Ýskra örgütünde, bu toplantýda kesinleþen bölünme, hem zaman, hem mantýk yönünden, daha sonraki savaþýmýn bir baþlangýcý olmuþtur. Ýskra örgütü, hazýrlýk komitesi olayýndan hemen sonra, Merkez Yönetim Kurulu için aday olmasý olasý kiþiler konusunun tartýþýlmasýna yolaçan özel* toplantýlar yapmaya baþlamýþtý. [sayfa 98] Bu

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

83

toplantýlarda baðlayýcý kararlar alýnmamasý kararlaþtýrýldýðý için, gayet akla yatkýndýr ki, bu toplantýlarýn yapýsý, yalnýzca danýþma niteliðindeydi; kararlarý baðlayýcý türden deðildi; ama önemleri yine de büyüktü. Gizli isimleri ve Ýskra örgütünün, gerçek parti birliðini saðlayan ve pratik eyleme önderliði, Ýskra nýn resmen benimsenmesinin bellibaþlý itici güçlerinden biri olan bu örgütün iç çalýþmalarýný bilmeyen temsilcilerin, Merkez Yönetim Kurulu adaylarýný saptamasý epey güç bir iþti. Daha önce gördüðümüz gibi, birleþtikleri zaman iskracýlar, kongrede, beþte-üç ölçüsünde bir çoðunluðu güven altýna almaktaydýlar; bütün temsilciler, bunu çok iyi biliyorlardý. Gerçekte bütün iskracýlar, Merkez Yönetim Kurulunun kimlerden kurulacaðý konusunda Ýskra örgütünün kesin bazý tavsiyelerde bulunmasýný bekliyorlardý; o örgütün üyelerinden hiç biri, Merkez Yönetim Kurulunun kimlerden oluþacaðý konusunda örgüt içinde yapýlan ilk görüþmelere hiç bir biçimde itirazda bulunmadý; hiç bir üye hazýrlýk komitesinin tümünün onaylanmasý, yani bu komite Merkez Yönetim Kurulu haline dönüþtürülmesi konusunda, hatta Merkez Yönetim Kurulu adaylarýyla ilgi olarak hazýrlýk komitesiyle görüþülmesi konusunda herhangi bir anýþtýrmada bile bulunmadý.

Bu nokta son derece dikkate alýnmasý gereken bir noktadýr; þimdi, olup-bitenlerin ardýndan, martovcular hazýrlýk komitesini canla-baþla savunduklarý ve böylece, yüzüncü, bininci kez siyasal kaypaklýklarýný ortaya koyduklarý için, bu noktanýn akýlda tutulmasý büyük önem taþýmaktadýr.** Merkez kurullarýnýn kimlerden oluþacaðý [sayfa 99] konusundaki bölünme Martov un Akimov larla iþbirliði yapmasýna yol açýncaya kadar, kongredeki herkes çok iyi biliyordu ki, hazýrlýk komitesi, esas olarak kongreyi toplamak üzere kurulmuþ, kasýtlý olarak, bundcular dahil, farklý eðilimlerin temsilcilerinden * Bu özel toplantýlarda olup-bitenleri, anlamsýz tartýþmalardan sakýnabilmek için hep apaçýk gerçeklere dayanarak, daha önce Birlik Kongresinde anlatmaya çalýþmýþtým. Baþlýca gerçekleri, Ýskra Yazýkuruluna Mektup umda da (s. 4) ortaya koydum. Yoldaþ Martov Yanýt ýnda o gerçeklere karþý çýkmadý. ** Þu ahlaki görüntü yü düþünün: Ýskra örgütünün temsilcisi, kongrede yalnýzca o örgütle görüþüyor ve hazýrlýk komitesine danýþýlmasýna anýþtýrmada bile bulunmuyor.

Ama gerek örgütte, gerek kongrede yenilgiye uðradýktan sonra, o temsilci, hazýrlýk komitesinin onaylanmayýþýndan esef etmeye, o komiteyi övmeye ve kendisine yetki vermiþ olan örgütü, tepeden bakarak görmezlikten gelmeye baþlýyor! Gerçek bir sosyal-demokrat partinin, gerçek bir iþçi sýnýfý partisinin tarihinde buna benzer bir baþka olay bulunmadýðýna yemin edilse yanlýþ olmaz.

84

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

oluþmuþ bir komisyondu, buna karþýlýk partinin örgütlü birliðini yaratma çalýþmalarý baþýndan sonuna kadar Ýskra örgütü tarafýndan yapýlmýþtý. Tarafsýz herhangi bir kiþi, kongre tutanaklarýna ve Ýskra nýn tüm geçmiþine bakarak bunu kolaylýkla saptayabilirdi. (Ayrýca anýmsanmasý gerekir ki, hazýrlýk komitesindeki bazý iskracýlar, salt bir raslantý sonucu, ya tutuklandýklarý için ya da ellerinde bulunmayan baþka nedenlerle kongrede hazýr deðillerdi.) Ýskra örgütünün, kongrede hazýr bulunan üyeleri yoldaþ Pavloviç in broþüründe (onun Ýkinci Kongre Hakkýnda Mektup u, s. 13 e bakýnýz) esasen tek tek gösterilmiþti.[22] Ýskra örgütündeki hararetli tartýþmalarýn sonunda, daha önce Yazýkuruluna Mektup umda belirttiðim gibi, iki oylama yapýldý. Birinci oylama: Martov un desteklediði adaylardan biri, dörde karþý dokuz oyla reddedildi, üç kiþi çekimser kaldý . Ýnsan düþünüyor da, kongredeki Ýskra örgütü üyelerinin 16 üyesinin ortak rýzasýyla, bütün olasý adaylarýn görüþülmesinden ve yoldaþ Martov un öne sürdüðü adaylardan birinin (bu aday, yoldaþ Martov un Sýkýyönetim de, s. 69, aðzýndan kaçýrdýðý üzere yoldaþ Stein di) reddedilmesinden daha sade, daha doðal ne olabilir! Her þey bir yana, parti kongresinde biraraya gelmemizin nedenlerinden biri, yönetici deðneði ni, kimin eline vereceðimizi tartýþmak ve kararlaþtýrmaktý; biz parti üyelerine, tümümüze düþen ortak ödev, gündemin bu maddesine ciddiyetle önem vermek, bu sorunu, daha sonra yoldaþ Rusov un haklý olarak [sayfa 100] belirttiði gibi darkafalý bir duyarlýk la deðil, iþin gereði açýsýndan karara baðlamaktý. Hiç, kuþku yok ki, kongrede adaylarý tartýþýrken, ister-istemez belli bazý kiþisel niteliklere deðinmek, özellikle resmi olmayan, kapalý bir toplantýda, þu ya da bu kiþiyi kabul ya da reddettiðimizi* söylemek zorundaydýk. * Yoldaþ Martov, Birlikte, kendi yakýnmalarýnýn kendisine karþý bir kanýt haline dönüþtüðünü görmeksizin, benim onaylamayýþýmýn þiddetinden dert yandý. Lenin onun deyimiyle söyleyeyim çýlgýnca davrandý (Birlik tutanaklarý, s. 63). Evet öyle. Kapýyý yumrukladý.

Doðru, (Ýskra örgütünün ikinci ya da üçüncü toplantýsýnda) Lenin in tutumu, toplantýda kalan üyelerin öfkesine yolaçtý. Evet açtý. Ya ondan sonrasý? Ondan sonrasý? Tartýþýlan sorunlarýn özü üzerinde yalnýzca benim kanýtlarým inandýrýcýydý ve kongredeki geliþmeler o kanýtlarýn doðruluðunu ortaya koydu. Eðer sonunda Ýskra örgütünün 16 üyesinden 9 u benim yanýmda yer aldýysa, bu, benim hiddetime bakýlmaksýzýn ve ona karþýn olmuþtu. O halde ben hiddet göstermeseydim, belki de 9 dan daha fazla kiþi benim yanýmda yer alacaktý. Benim kanýtlarýmýn ve gerçeklerin üstesin-den gelmek zorunda olduðu hiddet arttýðý, ölçüde, o kanýtlar daha inandýrýcý olmak zorundaydý.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

85

Zaten, Birlik Kongresinde de belirttiðim gibi, bir temsilcinin adaylýðý onaylanmadýðý zaman onun onuruyla oynandýðý ný düþünmek (Birlik tutanaklarý, s. 49) saçmaydý; bir parti üyesinin, görevlendirilecek kiþileri bilinçli olarak ve basiretle sevme ödevi üzerinde olay çýkarmak , isteriye kapýlmak saçmaydý. Ne var ki, bizim azýnlýðýn yaptýðý iþte buydu, yani ateþin üstüne yað dökmekti; kongreden sonra ünler yýkýlýyor diye yaygarayý kopardýlar (Birlik tutanaklarý, s. 70); yoldaþ Stein in eski hazýrlýk komitesinde önde gelen bir kiþi olduðuna ve iblisane tasarýmlarý bulunduðu yolunda (Sýkýyönetim, s. 69) yersiz suçlamalarla karþýlaþtýðýna dair halk yýðýnlarýna yazýlarýyla açýklamalar yaptýlar. Bir adayýn onaylanmasý ya da onaylanmamasýyla ilgili olarak ünler yýkýlýyor diye yaygara koparmak isteri deðil midir? Hem Ýskra örgütünün özel toplantýsýnda, hem resmi en yüksek kurulu kongrede yenik düþtükten sonra önüne gelene yakýnmaya baþlamak, reddedilen adaylarý deðerli topluluða önde gelen kiþi diye salýk vermek, sonra da bölünme yaratarak ve, üye çaðýrma isteðinde bulunarak [sayfa 101] kendi adaylarýný partiye yeniden zorla kabul ettirmeye çalýþmak hýr çýkarmak deðil midir? Bizim küf kokan göçmen havamýz içinde siyasal kavramlar öylesine arap saçýna dönmüþ durumda ki, yoldaþ Martov parti göreviyle kiþilere ya da bazý çevrelere baðlýlýðý artýk birbirinden ayýramaz oldu! Adaylar hakkýndaki tartýþmalarýn yapýlabileceði ve kararlarýn alýnabileceði yerin, yalnýzca, temsilcilerin her þeyden önce, önemli ilke sorunlarýný tartýþmak üzere biraraya geldikleri, kiþilerin kimliði sorununu tarafsýzlýkla ele alabilecek olan ve oylarýný vermeden önce adaylar hakkýnda gerekli bütün bilgileri toplayabilecek ve isteyebilecek olan (bununla yükümlü bulunan) temsilcilerin toplandýðý, yönetici deðneðinin kime verileceðine iliþkin kanýtlara belli bir yer ayrýlmasýnýn doðal ve zorunlu bulunduðu kongreler olduðunu düþünmek bürokrasi ve biçimcilik olacak. Bu bürokratik ve biçimci görüþün yerine, þimdi yeni alýþkanlýklar ve gelenekler ortaya çýktý: kongreler olup bittikten sonra bizler saðda-solda, Ývan Ývanoviç in siyasal bir ölü haline geldiðinden ya da Ývan Nikiforoviç in[23] yýkýlan ününden söz edeceðiz; yazarlar, bir yandan göðüslerini yumruklayýp bu bir grup deðildir, bir partidir diye ikiyüzlü iddialarda bulunurken, bir yandan yayýnladýklarý broþürlerde aday salýk verecekler. Bu yayýnlarý okuyan, skandal kokusu almýþ okurlar, Martov un verdiði güvenceye* bakarak, filancanýn falancanýn hazýrlýk

86

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

komitesinin önde gelen kiþisi olduðu þeklindeki sansasyonel haberin tadýný çýkaracaklar. Bu okurlar, kongreler gibi, oyçoðunluðuna dayalý tamamen mekanik kararlar alan biçimci kurullara bakýþla, sorunu tartýþmakta [sayfa 102] ve karara baðlamakta daha çok ehliyetlidirler. Evet, hâlâ, göçmen çekiþmesinin yarattýðý gerçek Augean ahýrlarý[24] vardýr; bunlarý ancak gerçek partililer temizleyebilir!

Ýskra örgütündeki ikinci oylama: Beþ kiþilik bir liste [Merkez Yönetim Kurulu adaylarý] iki karþýt ve dört çekimser oya karþýlýk 10 oyla onaylandý; benim önerim üzerine listede iskracý-olmayan unsurlarýn önderlerinden biriyle iskracý azýnlýðýn bir önderi de yer almýþtý. ** Bu oylama çok büyük önem taþýyor; çünkü daha sonra hýrlaþma havasý içinde, yýðýn yýðýn ortaya atýlan masallarýn, bizim, iskracý-olmayanlarý partiden atmak ya da bir yana koymak istediðimiz ya da çoðunluðun yaptýðý þeyin, kongrenin yarýsý arasýndan adaylar seçmek ve o adaylarý, kongrenin o yarýsýna seçtirmek olduðu yollu masallarýn tümden yanlýþ olduðunu bu oylama açýkça ve yadsýnamaz biçimde göstermektedir. Bütün bunlarýn hepsi yalandýr. Sözünü ettiðim oylama, bizim iskracý-olmayanlarý partinin dýþýnda tutmak þöyle dursun Merkez Yönetim Kurulunun bile dýþýnda tutmadýðýmýzý, karþýtlarýmýza çok esaslý bir azýnlýk olmalarý iznini verdiðimizi göstermektedir. Bütün sorun þudur: Onlar bir çoðunluða sahip olmak istemiþlerdir; bu alçakgönüllü istek gerçekleþmeyince, gürültü çýkarmaya baþlamýþlar ve merkez kurullarýnda temsil edilmeyi tümden reddetmiþlerdir. Yoldaþ Martov un birlik kongresindeki açýklamalarý bir yana, kongre, tüzüðün birinci maddesini kabul ettikten kýsa süre sonra, Ýskra örgütündeki azýnlýðýn bize, yani iskracý çoðunluða (ve yedilerin çekiliþinden sonra kongre çoðunluðuna) hitaben hazýrladýðý aþaðýdaki mektup durumun bu ol* Ben de Martov gibi, Ýskra örgütü içinde, Merkez Yönetim Kurulu için bir aday gösterdim, ama kabul ettiremedim. Ben de pekala bu adayýn, gözönündeki gerçeklerin doðruladýðý üzere, kongreden önce ve kongrenin baþýnda sahip olduðu parlak ününden söz edebilirdim. Ama bunu hiç bir zaman aklýma getirmedim. Bu yoldaþýn, kongreden sonra, hiç kimsenin kendisini aday olarak öne sürmesine, siyasal ölülerden, yýkýlmýþ ünlerden yakýnmasýna izin vermeyecek kadar kendisine saygýsý vardýr. ** Bkz: Lenin, Ýskra Yazýkurulundan Çekiliþimin Nedeni , Collected Works, Vol. 7, s.

120-121. Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

87

duðunu göstermektedir (dikkat edilsin ki, sözünü ettiðim Ýskra örgütü toplantýsý sonuncu toplantýydý; ondan sonra örgüt gerçekte parçalandý, [sayfa 103] her iki taraf da öteki kongre üyelerini, kendisinin haklý olduðuna inandýrmaya çalýþtý). Ýþte mektubun metni: Yazýkurulu çoðunluðuyla Emeðin Kurtuluþu grubunun [filanca tarihte]* toplantýda hazýr bulunma isteðine iliþkin açýklamalarý temsilci Sorokin le Sablina dan dinledik ve bu temsilcilerin yardýmýyla, bir önceki toplantýda, bizden çýktýðý varsayýlan ve bizim siyasal tutumumuzu tümden yanlýþ göstermek için kullanýlan bir Merkez Yönetim Kurulu adaylarý listesinin okunduðunu saptadýk. Birincisi, bu listenin gerçek kaynaðýný bulmak üzere herhangi bir araþtýrma yapýlmaksýzýn bize atfedilmesi; ikincisi, bu durumun, Ýskra yazýkuruluyla Emeðin Kurtuluþu grubunun çoðunluðuna karþý açýktan açýða dolaþtýrýlan oportünizm suçlamasýyla iliþkilendirilmesi; ve üçüncüsü, bize göre açýkça ortada olduðu üzere, bu suçlamanýn Ýskra yazýkurulunun oluþumunu deðiþtirmeye dönük, oldukça kesin bir planla baðlantýlý bulunmasý nedeniyle, toplantýnýn dýþýnda tutuluþumuzun nedenlerine dair bize verilen bilgilerin doyurucu olmadýðý ve toplantýya kabul edilmemizin reddedilmesinin bize, yukarda sözü edilen sahte suçlamalarý çürütme fýrsatýný vermeyi istememenin kanýtý olduðu düþüncesindeyiz.

Merkez Yönetim Kurulu için ortak bir adaylar listesi üzerinde anlaþmaya varmamýz olasýlýðýna gelince, bir anlaþmaya temel olarak kabul edebileceðimiz tek listenin Popov, Trotski ve Glebov listesi olduðunu belirtiriz. Ayrýca bu listenin bir uzlaþma listesi olduðunu belirtiriz, çünkü listede yoldaþ Glebov un da bulunmasý, yalnýzca, çoðunluðun isteklerine verilmiþ bir ödün olarak görülecektir, onun kongrede oynadýðý rol tarafýmýzdan açýkça bilindiði için, yoldaþ Glebov u, Merkez Yönetim Kurulu için aday olacak bir kiþide bulunmasý gereken nitelikleri taþýyan bir kiþi saymýyoruz.[sayfa 104] * Benim hesabýmca, mektupta sözü edilen gün, salý günüydü. Toplantý, salý akþamý, yani kongrenin 28 inci oturumundan sonra yapýldý. Bu tarih çok önemli. Martov yoldaþýn, merkez kurullarýnýn kimlerden kurulacaðý konusunda deðil de nasýl birer örgüt olacaðý konusunda bölündüðümüz yolundaki görüþünü, bu nokta, belgesel olarak çürütmeye yeter. Bu, benim konu üzerinde, Birlik Kongresinde ve Yazýkuruluna Mektup ta yaptýðým açýklamanýn doðruluðunun da belgesel kanýtýdýr. Kongrenin 28 inci oturumundan sonra Martov ve Starover yoldaþlar bol bol haksýz oportünizm suçlamasýndan söz etmiþler, ama konseyin kimlerden kurulacaðý ya da merkez kurullarýna üye çaðýrma konusundaki görüþ ayrýlýklarý üzerinde (ki bunlarý 25 inci, 26 nci ve 27 nci oturumlarda tartýþtýk) tek sözcük bile söylememiþlerdir.

88

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Ayný zamanda belirtmek isteriz ki, Merkez Yönetim Kurulu adaylarý için bir görüþmeye giriþimizin, merkez yayýn organýnýn yazýkurulunun kimlerden kurulacaðý sorunuyla hiç bir ilintisi yoktur; çünkü bu konuda (yazýkurulunun kimlerden kurulacaðý konusunda) herhangi bir görüþmeye girmeye hazýr deðiliz.

Yoldaþlar adýna Martov ve Starover

Çekiþen taraflarýn düþünce yapýsýný ve tartýþmanýn niteliðini doðruca ortaya koyan bu mektup, bizi, bir anda, henüz baþlayan bölünmenin tam ortasý na getirmekte ve o tartýþmanýn gerçek nedenlerini gözler önüne sermektedir. Çoðunluðun görüþünü kabul etmeyi reddeden ve kongrede taraf kazanma özgürlüðünü yeð tutan (kuþkusuz buna sonuna kadar haklarý vardýr) Ýskra örgütü azýnlýðý, yine de çoðunluðun temsilcileri ni, onlarýn özel toplantýsýna kendilerinin de alýnmasýna inandýrmaya çalýþmýþlardýr; Doðaldýr ki, bu eðlendirici istek, bizim toplantýmýzda (mektup kuþkusuz, toplantýda okundu) yalnýzca gülümseme ve omuz silkiþiyle karþýlanmýþ, haksýz oportünizm suçlamalarý hakkýnda isteri sýnýrýna varan yaygaraya ise kahkahayla gülünmüþtür. Ama ilkin Martov la Starover in acý yakýnmalarýný madde madde ele alalým.

Liste onlara yanlýþ olarak atfedilmiþ, siyasal tutumlarý yanlýþ gösterilmiþ. Ama Martov un da bizzat itiraf ettiði gibi (Birlik tutanaklarý, s. 64), listeyi hazýrlayanýn kendisi olmadýðý yolundaki ifadesinin doðruluðundan kuþkulanmak, benim aklýmýn köþesinden geçmedi. Genel olarak, liste hazýrlamanýn, konuyla hiç bir ilgisi bulunmamaktadýr. Listenin bazý iskracýlar ya da merkez in bazý temsilcileri tarafýndan hazýrlanmýþ olmasýnýn hiç mi hiç önemi yoktur.

Bu, yalnýzca bir tahmin ya da varsayým olsa bile, asýl önemli olan þey, baþýndan sonuna þimdiki azýnlýðýn mensuplarýndan oluþturulan bu listenin kongrede daðýtýlmýþ olmasýdýr. Son olarak, bunlardan da önemlisi þudur: yoldaþ Martov, þimdi memnunlukla [sayfa 105] karþýlamak durumunda bulunduðu böyle bir listeyle iliþiði bulunmadýðýný kongrede büyük bir þiddetle söylemek zorunda kalmýþtýr. Ýnsanlarýn ve hiziplerin, iki ay gibi bir süre içinde, müfterice dedikodular diye feryadetmekten, müfterice sayýlan bu listede yer alan adaylarý parti merkez kurullarýna zorla kabul ettirmeye çalýþmak gibi bir tutuma dönme kararsýzlýðýný göstermelerine, hiç bir þey

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

89

bundan daha çarpýcý bir örnek olamaz.* Bu liste, demiþti yoldaþ Martov Birlik kongresinde, bizim bir yandan Yujni Raboçi yle bir yandan Bund la, doðrudan anlaþma anlamýnda bir koalisyon içinde olduðumuz anlamýna gelmektedir, siyasal bakýmdan bunu ifade etmektedir . (Birlik tutanaklarý, s.

64.) Bu doðru deðildir. Çünkü, birincisi, bir tek bundcuyu bile içine almayan bir liste üzerinde Bund, herhangi bir anlaþma ya girmezdi; ikincisi, Bund u bir yana býrakalým, Yujni Raboçi grubu ile doðrudan bir anlaþmaya (Martov un utanç verici diye düþündüðü anlaþmaya) girilmesi diye bir sorun yoktu, olamazdý. Sözkonusu olan bir anlaþma deðil, koalisyondu; Martov yoldaþýn bir pazarlýk yapmýþ olmasý deðil, tüzüðün birinci maddesi üzerinde yaptýðý hataya sarýlan iskracýlara-karþý olanlarýn ve kararsýzlarýn, kongrenin ilk yarýsýnda kendileriyle savaþtýðý bu kiþilerin desteðine el açmak durumunda kalmasýydý. Aktardýðým mektup, yakýnma nýn kökünün, açýk ve üstelik haksýz oportünizm suçlamasýnda yattýðýný, sugötürmez biçimde ortaya koymaktadýr. Benim Yazýkuruluna Mektup da ortaya koyduðum uyarýya karþýn, yangýný körükleyen ve yoldaþ Martov un þimdi dikkatle uzak durmaya çalýþtýðý bu suçlama iki yönlüydü. Birincisi, tüzüðün birinci maddesi üzerindeki görüþmeler sýrasýnda, birinci maddenin bizi, oportünizmin her türlü temsilcilerinden uzak tutma sorunu olduðunu ve benim maddemin, oportünistlerin partiyi istila [sayfa 106] etmesine karþý bir siper oluþu nedeniyle, yalnýzca bu nedenle bile olsa, oportünizmin bütün düþmanlarýnýn oyunu almasý gerektiðini sözünü sakýnmaksýzýn belirtmiþti.

(Kongre tutanaklarý, s. 246.) Her ne kadar ben biraz yumuþattýysam da (kongre tutanaklarý, s. 250)** bu kuvvetli sözler heyecan yarattý.

Rusov (tutanaklar, s. 247), Trotski (tutanaklar, s. 248) ve Akimov (tutanaklar, s. 253) yoldaþlar, konuþmalarýnda bu heyecaný açýkça dile getirdiler. Bizim parlamento muzun kulisi nde Plehanov un tezi üzerinde hararetli yorumlar yapýldý ve birinci madde üzerindeki sonu gelmez tartýþmalarda o tez bin türlü deðiþikliðe uðratýldý.

Ama bizim sevgili yoldaþlarýmýz, kendi davalarýný deðerince savunacak yerde, gülünç bir gadre uðramýþlýk havasýna büründüler ve * Yoldaþ Gusev ve yoldaþ Deutch olayýný haber aldýðýmýz zaman ben bu satýrlarý yazmýþtým. Bu olayý kitabýn sonundaki ekte ayrýca ele alacaðým. ** Bkz: Lenin, Parti Tüzüðüne Ýliþkin Tartýþmalarda Ýkinci Konuþma. 2 (15) Aðustos , Collected Works, Vol. 6, s. 501-502. -Ed.

90

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

hatta iþi, haksýz oportünizm suçlamasý üzerinde yazýlý yakýnmalara kadar vardýrdýlar!

Bu kiþilerin, herkesin gözü önünde yapýlacak açýk bir tartýþmanýn taze rüzgârýna dayanamayacak olan dar grup anlayýþlarý ve parti üyesi olarak gösterdikleri þaþýrtýcý toyluk, burada açýkça ortaya çýkýyor. Bu anlayýþ, bir atasözünde de ifade edildiði gibi, Ruslarýn yakýndan bildiði bir anlayýþtýr: ya ceketini çýkar dövüþelim, ya elini ver barýþalým! Bu insanlar, içine kapalý dar bir çevrenin, bir sýrça köþkün yalnýzlýðýna öylesine alýþmýþlardýr ki, herhangi biri, serbest ve açýk bir arenada, kendi sorumluluðunu bilerek, çekinmeden açýkça konuþtuðu zaman neredeyse bayýlacak gibi olurlar.

Oportünizm suçlamasý! Kime karþý? Emeðin Kurtuluþu grubuna, onun çoðunluðuna karþý daha ürkünç bir þey düþünebiliyor musunuz? Ya bu temizlenemez hakaret yüzünden partiyi böleceksin, ya da sýrça köþkün devam etmesi ni saðlayarak bu iç tatsýzlýðý örtbas edeceksin bu ikinci seçenek, incelemekte olduðumuz mektupta açýk-seçik ortadadýr, Aydýn bireyciliði ve grup anlayýþý, parti önünde [sayfa 107] açýkça konuþma gereðiyle çatýþmaya düþmüþtür. Alman partisinde, böyle bir saçmalýk, böyle bir kavga ve haksýz oportünizm suçlamasý hakkýnda böyle bir yakýnma düþünebilir misiniz? Orada, proletarya örgütü ve disiplini, onlarý, böylesi aydýn kaypaklýðýndan, uzun süre önce vazgeçirmiþtir. Örneðin kimse Liebknecht e karþý derin bir saygýdan baþka bir þey duymaz; ama 1895 kongresinde[25] ,tarým sorunu üzerinde, Liebknecht (Bebel le birlikte) kendisini, adý kötüye çýkmýþ Vollmar ve arkadaþlarýnýn biçimsiz dostluðu içinde bulunca açýkça oportünizmle suçlanmýþ olmak tan ötürü yakýnsaydý, herkes ona gülerdi. Liebknecht in adý, Alman iþçi sýnýfý hareketinin tarihiyle ayrýlmaz biçimde baðlýdýr; kuþku yok ki bu, oldukça küçük ve özel bir konuda oportünizme saptýðý için deðil, buna karþýn böyledir. Ayný biçimde, savaþýmýn bütün sertliðine karþýn, örneðin Akselrod yoldaþýn adý, her sosyaldemokrat Rus a saygý telkin eder ve her zaman edecektir; bu, Akselrod yoldaþ, partimizin ikinci kongresinde, oportünist bir fikri savunduðu Birliðin ikinci kongresinde, eski anarþist zýrvalarý tazeleyip ortaya çýkardýðý için deðil, buna, karþýn böyledir. Ýsteriye, kavgaya ve Emeðin Kurtuluþu grubunun çoðunluðuna karþý haksýz oportünizm suçlamasý yüzünden partinin bölünmesine, yalnýzca, ya ceketini çýkar dövüþelim, ya elini ver barýþalým mantýðýný taþýyan

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

91

darkafalý bir hizip anlayýþý neden olabilir.

Bu korkunç suçlamanýn öteki yönü de bir öncekiyle içten baðýntýlýdýr (Martov yoldaþ, Birlik kongresinde [s. 63] bu olayýn bir yönünü örtbas etmeye, ondan özenle sakýnmaya çalýþmýþtýr). Bu ikinci yön, gerçekte, tüzüðün birinci maddesiyle ilgili olarak ortaya çýkmaya baþlayan koalisyonla, iskracýlara-karþý olanlarýn ve iki taraf arasýnda yalpalayanlarýn yoldaþ Martov la yaptýklarý koalisyonla iliþkilidir. Doðal olarak, Martov yoldaþla iskracýlara-karþý olanlar arasýnda, dolaylý ya da dolaysýz bir anlaþma yoktu, olamazdý; hiç kimse, onun böyle bir anlaþmaya girdiðinden kuþkulanmýþ deðildir. [sayfa 108] O yalnýzca korktuðu için böyle sandý. Ama siyasal bakýmdan onun yanýlgýsý, oportünizme kapýldýklarýndan kuþku duyulmayanlarýn, onun çevresinde saðlam ve sýký bir çoðunluk (þimdi, yalnýzca yedi temsilcinin raslantý türünden çekiliþi sonucu azýnlýk haline gelen bir çoðunluk) oluþturmaya baþlamasý gerçeðinde kendini göstermiþtir. Biz bu koalisyona, birinci madde konusundan hemen sonra hem kongrede (Pavloviç yoldaþýn, daha önce aktarýlmýþ olan ifadesine bakýnýz: kongre tutanaklarý, s. 255), hem de Ýskra örgütü içinde (anýmsadýðýma göre Plehanov bu noktaya özellikle dokunmuþtur) açýktan deðindik. Klara Zetkin in 1895 de Bebel le Liebknecht e Es tut mir in der Seele weh, dass ich dich in der Gesellschaft seh ( Sizi [Bebel i] böyle bir arkadaþlar [Vollmar ve arkadaþlarý] topluluðu içinde görmek beni derinden yaralýyor )[26] sözüyle bizim sözlerimiz aynýdýr ve harfi harfine birbirini tutmaktadýr. Bebel le Liebknecht in, Kautsky ye ve Zetkin e, haksýz oportünizm suçlamasýndan yakýnan isterik bir mesaj göndermemiþ olmalarý, inanýn pek garip...

Merkez Yönetim Kurulu adaylarý listesine gelince, Martov yoldaþýn, Birlik kongresinde, bizimle bir anlaþmaya varmanýn henüz kesinlikle reddedilmiþ olmadýðýný söylerken düþtüðü yanýlgýyý bu mektup gösteriyor bu, siyasal bir savaþýmda, belgelere dayanmak yerine, söylenmiþ sözleri belleðe dayanarak yinelemenin, ne denli basiretsizce olduðunun bir baþka örneðidir. Ýþin aslýnda azýnlýk , çoðunluða ultimatom verecek kadar alçakgönüllüydü: Azýnlýk tan iki aday ve çoðunluk tan da bir aday (doðrusunu söylemek gerekirse, bir uzlaþma ve yalnýzca bir ödün olarak!) alýn. Bu ürküntü verici bir þey, ama gerçek. Ve bu gerçek, çoðunluðun , adaylarý kongrenin yalnýzca bir yarýsýnýn temsilcileri arasýndan derlediði ve

92

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

o yarý tarafýndan seçilmelerini saðladýðý yolunda. Þimdilerde yayýlan masallarýn ne denli saçma olduðunu açýkça göstermektedir. Tam tersi: martovcular, [sayfa 109] üç kiþiden birini bize yalnýzca ödün olarak lütfetmiþlerdi; bu eþsiz ödünü kabul etmeyiþimiz sonucu, bütün iskemlelerin kendi adaylarý tarafýndan doldurulmasýný istediler! Özel toplantýmýzda martovcularýn alçakgönüllülüðüne bol bol güldük ve kendi listemizi hazýrladýk: Glebov Travinski (daha sonra Merkez Yönetim Kuruluna seçilmiþtir) Popov. Sonuncu adayýn yerine daha sonra (yine 24 lerin özel toplantýsýnda) yoldaþ Vasilyev i (daha sonra Merkez Yönetim Kuruluna seçilmiþtir) koyduk. Çünkü Popov, ilkin özel bir görüþmede ve ardýndan kongrede açýkça (tutanaklar, s.338) bizim listemizde olmayý reddetti. Ýþin gerçek yüzü budur.

Alçakgönüllü azýnlýk , alçakgönüllülükle, çoðunlukta olmayý istedi. Bu alçakgönüllü istek kabul edilmeyince, azýnlýk bir bütün olarak çekilmeyi ve kavgaya giriþmeyi yeðledi. Ama hala çoðunluðun uzlaþmazlýðý ndan papavari söz edenler var!

Kongrede herkese açýk olan taraftar kazanma arenasýnda kavgaya tutuþan azýnlýk , çoðunluða eðlendirici ultimatomlar verdi. Yenilgiye uðradýktan sonra da kahramanlarýmýz aðlayýp sýzlanmaya ve sýkýyönetim yaygarasý koparmaya baþladýlar. Voila tout. * Yazýkurulu kadrosunun kuruluþunu deðiþtirmeye niyetlendiðimiz yolundaki dehþetli suçlama da (yirmidört kiþilik özel toplantýmýzda) gülümsemeyle karþýlandý: kongrenin ta baþýndan beri, hatta kongreden önce, bir baþlangýç üçlüsü seçerek, yazýkurulunu yeniden kurmayý öngören bir planýn var olduðunu herkes çok iyi biliyordu (kongrede yazýkurulunun seçimine sýra geldiði zaman, bu konuyu ayrýntýlarýyla anlatacaðým). Azýnlýðýn iskracýlara-karþý olanlarla koalisyonu bu planýn doðruluðunu þahane bir biçimde gösterdikten sonra, onlarýn korkuya kapýlmýþ olmalarý bizi þaþýrtmadý [sayfa 110] bu çok doðaldý. Kuþkusuz, kongrede savaþmaksýzýn, kendi isteðimizle, kendimizi azýnlýða çevirecek bir öneriyi ciddiye alamazdýk; haksýz oportünizm suçlamalarý konusunda inanýlmaz bir öfkeye kapýlanlarýn yazdýðý mektubu da ciddiye alamazdýk. Onlarýn particilik duygusunun, kýsa sürede, kinlerini kusma doðal arzusunu bastýracaðýný güvenle umduk.[sayfa 111] * Ýþte hepsi bu. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

93

K. TÜZÜK ÜZERÝNDEKÝ GÖRÜÞMELERÝN DEVAMI KONSEYÝN KURULUÞU

TÜZÜÐÜN sonraki maddeleri, ayrýntýlar üzerinde, örgüt ilkeleri üzerinde olduðundan daha fazla anlaþmazlýða yolaçtý. Kongrenin 24 üncü oturumu, baþtan sona, parti kongrelerinde temsil edilme sorununa ayrýldý ve bir kez daha tüm iskracýlarýn ortak planýna karþý, bundcularla (Goldblatt ve Lieber, tutanaklar, s. 258-259) Akimov yoldaþ, yine kesin ve kararlý bir savaþým verdiler. Akimov yoldaþ, övülesi bir içtenlikle, kongredeki görevini þöyle açýkladý: Her konuþtuðumda, kanýtlarýmýn yoldaþlarý etkilemeyeceðini, ama tam tersine, savunmaya çalýþtýðým konuya zarar vereceðini çok iyi biliyorum. (Tutanaklar, s. 261.) Tüzüðün birinci maddesinden hemen sonra, bu tür zekice bir ifade çok yerindeydi; [sayfa 112] yalnýzca

94

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

tam tersine sözü yerinde deðildi, çünkü yoldaþ Akimov, bazý konulara zarar verebilmekle kalmýyor, ama ayný zamanda, yani böyle yaparak, laf cambazlýðýna eðilim duyan yoldaþlarý etkiliyordu , hani þu çok tutarsýz iskracýlarý...

Evet, tüzüðün, kongrelerde temsil edilmenin koþullarýný gösteren üçüncü maddesi, sonunda yedi çekimsere anlaþýlan iskracýlara-karþý olanlar karþý çoðunlukla kabul edildi (tutanaklar, s.

263).

Kongrede 25 inci oturumun büyük kýsmýný alan, konseyin kuruluþuna iliþkin savlar, sayýsýz önerge çerçevesinde, çok sayýda gruplaþmanýn varlýðýný ortaya koydu. Abramson la Çaryov, konsey planýný, tümden reddettiler. Panin, konseyi özellikle bir hakem kuruluna dönüþtürmekte direndi, bu nedenle de gayet tutarlý olarak, konseyin yüksek bir kurul olduðu ve üyelerinden herhangi ikisinin isteði üzerine toplantýya çaðrýlabileceði hükmünün maddeden çýkarýlmasýný önerdi.* Hertz ve Rusov, tüzük komisyonunun beþ üyesi tarafýndan önerilen üç yönteme ek olarak, konseyin kuruluþu hakkýnda farklý yöntemler savundular.

Konu geldi, konseyin iþlevlerinin tanýmlanmasýna dayandý: Konsey bir hakem kurulu mu, yoksa partinin yüksek bir kurulu mu olacaktý? Panýn yoldaþ, belirttiðim gibi, baþýndan sonuna kadar, birinci görüþten yanaydý; ama tek baþýna kaldý. Martov yoldaþ bu düþünceye þiddetle karþý durdu: Ben, konsey yüksek bir kuruldur ifadesinin maddeden çýkarýlmasýna iliþkin önergenin reddedilmesini öneriyorum. Bizim metnimiz [yani konseyin görevlerine iliþkin [sayfa 113] olarak, tüzük komisyonunda, üzerinde görüþ birliðine vardýðýmýz metin], konseyin, partinin yüksek bir kurulu haline dönüþmesi olasýlýðýný, bile bile açýk býrakmaktadýr. Çünkü bize göre konsey, yalnýzca bir uzlaþtýrma kurulu deðildir. Gene de konseyin yapýsý, Martov yoldaþ tarafýndan önerildiði þekliyle, bir uzlaþtýrma kurulu ya da hakem kuruluydu: merkez organlarýn herbirinden alýnacak ikiþer üye ve bu dört üye tarafýndan seçilecek beþinci * Anlaþýldýðýna göre Starover yoldaþ da Panin Yoldaþýn görüþüne eðilim göstermekteydi. Arada bir fark vardý: Panin yoldaþ ne istediðini gayet iyi bilmekteydi, tutarlý bir tutumla, konseyi bir hakem kuruluna ya da bir uzlaþtýrma kuruluna dönüþtürmeyi amaçlayan önergeler veriyordu. Oysa Starover yoldaþ, tasarýya göre, konseyin ancak taraflarýn isteði üzerine toplanabileceðini söylediði zaman, ne istediðini bilmediðini ortaya koydu (tutanaklar, s. 266). Halbuki dediði doðru deðildi.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

95

üyeden kuruluyordu. Konseyin, deðil böyle kurulmasý, Rusov ve Hertz yoldaþlarýn önerisi üzerine kongrece kabul edilen þekil bile (beþinci üyenin kongre tarafýndan seçilmesi þekli) salt uzlaþma ya da aracýlýk amacýna yanýt verebilecek nitelikte deðildir. Konseyin bu tür kuruluþu ile, onun, partinin en yüksek kurulu haline gelme misyonu arasýnda, uzlaþmaz bir çeliþki vardýr. Yüksek parti kurulunun yapýsý sürekli olmalý, merkez organlarýndaki raslantý türünden deðiþikliklere (bazan tutuklamalarýn yolaçtýðý deðiþiklere) baðlý bulunmamalýdýr. Yüksek kurul, doðrudan doðruya parti kongresine baðlý olmalýdýr, gücünü, kongreye baðlý öteki iki kuruldan deðil, kongreden almalýdýr. Yüksek kurul, parti kongresince bilinen kiþilerden oluþmalýdýr. Son olarak yüksek kurul, varlýðý kadere kalmýþ bir biçimde örgütlenmemelidir beþinci üyenin seçiminde iki kurul anlaþmaya varamazsa, parti, böyle bir yüksek kuruldan yoksun kalýr. Buna itiraz edildi: 1) Eðer beþ üyeden biri çekimser kalýr, öteki dört üye de eþit olarak ikiye bölünürse, durum yine çýkmaza girer (Egorov). Bu itiraz temelsizdir, çünkü, karar alma olanaksýzlýðýnýn, zaman zaman herhangi bir kurul için kaçýnýlmaz oluþu baþka þeydir, bir kurulun kurulmasýnýn olanaksýzlýðý daha baþka bir þey. 2) Ýkinci itiraz: Konsey gibi bir kurul beþinci üyeyi seçme gücünde olmadýðýný gösterirse, bu onun genel olarak baþarýsýz olduðunu ortaya koyar (Zasuliç). Ama burada sorun konseyin baþarýsýz olup olmamasý sorunu deðil, yüksek kurulun kurulamamasý sorunudur: beþinci [sayfa 114] üye seçilemedikçe konsey olmayacaktýr, herhangi bir kurul olmayacaktýr, ve bu nedenle kurulun baþarýlý olup olmadýðý sorusu ortaya çýkmayacaktýr. 3) Son olarak, eðer zorluk, üzerinde daha yüksek bir parti organý bulunan herhangi bir kurulu kurmakta kendini gösteriyorsa, bunun çaresinin bulunabileceði söylendi; ivedi durumlarda daha yüksek organ, þu ya da bu yolda, bu boþluðu doldurabilirdi. Ama konseyin üstünde kongreden baþka organ yoktur; bu nedenle, tüzüðü, konseyin kuruluþunu olanaksýz hale getirebilecek bir biçimde hazýrlamak, açýk mantýksýzlýk olurdu.

Bu sorun üzerinde kongrede yaptýðým kýsa iki konuþmada (tutanaklar, s. 267 ve 269), Martov un ve onun önerisini savunan öteki yoldaþlarýn öne sürdükleri bu iki yanlýþ itirazý incelemekle yetindim. Merkez yayýn organýnýn, ya da Merkez Yönetim Kurulunun konseye egemen olmasý konusuna gelince, buna deðinme-

96

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

dim bile. Bu sorun daha kongrenin 14 üncü oturumunda (tutanaklar, s. 157) Yoldaþ Akimov tarafýndan ortaya atýlmýþtý; merkez yayýn organýnýn egemenlik kurmasýnýn tehlikesinden sözeden ilk kiþi o olmuþtu; Martov ve Akselrod yoldaþlarla öteki yoldaþlar, kongreden sonra, Merkez Yönetim Kurulunu çoðunluðun , yazýkurulunun bir aracý haline dönüþtürmek istediði saçma ve demagojik hikayesini icad ettikleri zaman, yalnýzca Akimov un izinden gitmiþ oldular. Yoldaþ Martov, Sýkýyönetim inde bu konuyu ele aldýðý zaman, onu ilk kez ortaya atanýn kim olduðunu anmaktan alçakgönüllülükle kaçýndý!

Merkez yayýn organýnýn, Merkez Yönetim Kurulu üzerinde egemenlik kuracaðý sorununun kongrede tüm olarak nasýl ele alýndýðýný öðrenmek isteyen ve baþý-sonu kýrpýlarak, özünden yoksunlaþtýrýlmýþ kýsa alýntýlarla yetinmeyen herhangi bir kiþi, yoldaþ Martov un sorunu nasýl çarpýttýðýný kolayca görebilir. Merkez yayýn organýnýn etkisini zayýflatmak için partinin en tepesinde çok katý bir merkeziyetçilik ki bu sistemin [Akimov sisteminin] asýl anlamý [sayfa 115] budur (tutanaklar, s. 154, italikler benim) isteyen yoldaþ Akimov un görüþlerine karþý, daha 14 üncü oturumda polemiðe giriþen kiþi yoldaþ Popov dan baþkasý deðildi. Böyle bir merkeziyetçiliði savunmak þöyle dursun diye ekledi yoldaþ Popov, bütün gücümle o merkeziyetçiliðe karþý savaþmaya hazýrým; çünkü o oportünizmin bayraðýdýr. Ýþte merkez yayýn organýnýn Merkez Yönetim Kurulu üzerinde egemenlik kuracaðý ünlü sorununun kökü buradadýr; þimdi yoldaþ Martov un, bu sorunun gerçek kaynaðý hakkýnda susma gereðini duymasýnda, bu bakýmdan þaþýlacak bir þey yoktur. Merkez yayýn organýnýn egemenlik kuracaðýna dair Akimov un yaptýðý konuþmanýn oportünist niteliðini yoldaþ Popov bile görmüþtü.* Kendisini yoldaþ Akimov dan bütün bütün ayrý tutabilmek için * Ne Yoldaþ Popov, ne yoldaþ Martov yoldaþ Akimov a oportünist demekten çekinmiþ deðillerdir; ancak dillerin eþitliði yle ya da birinci maddeyle ilgili olarak, oportünist unvaný kendilerine karþý da kullanýlmaya baþlayýnca, kýzmaya ve itiraz etmeye koyulmuþlardýr.

Bununla birlikte, yoldaþ Akimov -ki yoldaþ Martov onun izinden gitmiþtir- parti kongresinde, Martov la þürekasýnýn Birlik Kongresinde davrandýðýndan çok daha gururlu, çok daha erkekçe davranmýþtýr. Akimov yoldaþ parti kongresinde þöyle demiþtir: Bana burada oportünist dendi. Bunu tahkir edici, saldýrgan bir terim olarak kabul ediyorum. Bunu hak edecek bir þey yaptýðýma inanmýyorum. Ama protesto da etmiyorum. (s. 296.) Acaba Martov ve Starover yoldaþlar, haksýz oportünizm suçlamalarýna karþý yönelttikleri kendi protestolarýna katýlmaya yoldaþ Akimov u da çaðýrdýlar da katýlmadý mý dersiniz?

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

97

yoldaþ Popov kesin bir ifadeyle þöyle demiþti: Bu merkez kurulunda [konseyde], yazýkurulundan üç, Merkez Yönetim Kurulundan iki kiþi bulunsun. Bu ikinci dereceden bir sorundur. [Ýtalikler benim.] Önemli olan þey, önderliðin, partinin yüksek önderliðinin bir kaynaktan çýkmasýdýr. (Tutanaklar, s. 155.) Yoldaþ Akimov itiraz etti: Tasarýda, yazýkurulunun sürekli, buna karþýlýk Merkez Yönetim Kurulunun deðiþebilir olmasý gibi bir nedenden ötürü bile olsa, merkez yayýn organýnýn egemenliði güven altýna alýnmýþtýr (tutanaklar, s. 157) dedi. Önderlerin yalnýzca ilke sorunlarýnda sürekliliði ne iliþkin olan (ki bu olaðandýr ve arzu edilir), ama baðýmsýzlýðýn yokedilmesi ya da [sayfa 116] baðýmsýzlýða müdahale anlamýnda bir egemenliði hiç bir biçimde ifade etmeyen bir sav bu. Merkez Yönetim Kurulunun yeterince baðýmsýz olmadýðý hikayesini yayarak, merkez kurullarýnýn kuruluþundan duyduðu hoþnutsuzluðu maskeleyen azýnlýða henüz o sýralarda baðlanmýþ olmayan yoldaþ Popov, Akimov yoldaþa gayet mantýklý bir biçimde þöyle demiþti: Ben bunun [konseyin], partinin yönlendirici merkezi olarak görülmesini öneriyorum; o zaman, konseyde merkez yayýn organýndan mý, yoksa Merkez Yönetim Kurulundan mý daha fazla temsilci bulunacaðý sorunu tamamen önemsiz hale gelecektir. (Tutanaklar, s. 157-158, italikler benim.)

25 inci oturumda konseyin kuruluþuna iliþkin görüþmeler yeniden baþladýðý zaman, yoldaþ Pavloviç eski tartýþmayý sürdürdü; merkez yayýn organýnýn daha istikrarlý olmasý nedeniyle Merkez Yönetim Kurulu üzerinde üstünlüðü olmasýndan yana olduðunu bildirdi (tutanaklar, s. 264). Pavloviç in kastettiði istikrar, ilke sorunlarýnda istikrardý. Yoldaþ Martov da Pavloviç i böyle anlamýþtý. Gerçekten de yoldaþ Pavloviç ten hemen sonra konuþan yoldaþ Martov, bir kurulun öteki üzerindeki egemenliðini önceden saptamanýn gereksiz olduðunu söyledi, Merkez Yönetim Kurulu üyelerinden birinin yurtdýþýnda oturmasý sayesinde, ilke sorunlarýnda Merkez Yönetim Kurulunun istikrarýnýn bir ölçüye kadar korunabileceði ne iþaret etti (tutanaklar, s. 264). Buraya kadar, ilke sorunlarýnda istikrar ve o istikrarýn korunmasýyla, Merkez Yönetim Kurulunun baðýmsýzlýðýnýn ve inisiyatifinin korunmasý arasýnda henüz demagojik bir karýþýklýk yapmak sözkonusu deðil. Kongreden bu yana pratikte yoldaþ Martov un koz asý haline gelen bu karýþýklýðý kongrede yalnýzca yoldaþ Akimov daha ilerilere götürdü. Daha o sýralarda Arak-

98

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

çeyev anlayýþýnda bir tüzük ten[27] sözeden Akimov (tutanaklar, s.

268) þöyle diyordu: Eðer parti konseyinin üç üyesi merkez yayýn organýndan olursa, o zaman [sayfa 117] Merkez Yönetim Kurulu, yazýkurulunun basit bir aleti haline döner. [Ýtalikler benim.] Yurtdýþýnda oturan üç kiþi, partinin bütün [!!] çalýþmalarýný düzenleme hakkýný sýnýrsýz [!!] bir þekilde eline geçirmiþ olur. Güvenlikleri saðlama alýnýr ve bu nedenle güçleri yaþamboyu sürer. (Tutanaklar, s. 268.) Ýþte yoldaþ Pavloviç in konuyu yeniden ele almasýna ve Ýskra tarafýndan temsil edilen ilkelerin saflýðýndan ve istikrarýndan yana olduðunu belirtmesine neden olan þey, yoldaþ Akimov un, bu konuþmasýydý; ideolojik önderliði tüm partinin çalýþmalarýna müdahale diye niteleyen (ve kongreden sonra yoldaþ Akselrod a teokrasi hakkýndaki konuþmasýnda ucuz bir silah saðlayan) bu kesinlikle saçma ve demagojik konuþmaydý. Yoldaþ Pavloviç Merkez yayýn organýnýn yazýkuruluna üstünlük saðlayarak bu ilkeleri pekiþtirmek istiyorum dedi (tutanaklar, s. 268).

Merkez yayýn organýnýn Merkez Yönetim Kurulu üzerinde egemenlik kurmasý sorununun aslý budur. Akselrod ve Martov yoldaþlarýn bu ünlü ilke ayrýlýðý , yoldaþ Akimov un oportünist ve demagojik konuþmasýný yinelemekten baþka bir þey deðildir. Akimov un o konuþmasýnýn gerçek niteliðini, merkez kurullarýnýn kuruluþu sorununda yenilgiyi henüz tatmadýðý günlerde yoldaþ Popov bile açýkça görmüþtür! * Konseyin kuruluþu sorununu özetlersek, benim Yazýkuruluna Mektup ta bu konuya deðgin ifademin çeliþkili ve yanlýþ olduðunu kanýtlamak üzere, yoldaþ Martov un Sýkýyönetim inde gösterdiði çabalara karþýn, kongre tutanaklarý açýkça gösteriyor ki, birinci maddeyle karþýlaþtýrýldýðý zaman, bu sorun gerçekten bir ayrýntý niteliðindedir; hemen hemen yalnýzca partinin merkez kurullarýnýn kuruluþunu tartýþtýðýmýza dair Kongremiz (Ýskra. n° 53) baþlýklý yazýda öne sürülen iddia, tam bir tahriftir. Bu makalenin yazarý, [sayfa 118] birinci madde üzerindeki çekiþmeyi tümden bilmezlikten geldiði için, bu tahrif, üstelik de çirkindir. Ayrýca, konseyin kuruluþu konusunda iskracýlarýn belli bir gruplaþmaya gitmediklerini de tutanaklar doðrulamaktadýr: bu konuda ad okunarak oyla-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

99

ma yapýlmamýþtýr; Martov, Panin den ayrýlmýþtýr; ben ve Popov ortak bir ortam bulmuþuzdur; Egorov ve Gusev ayrý bir tutum takýnmýþlardýr, vb.. Son olarak, benim (yurtdýþý Devrimci Sosyal-Demokrasi Birliði kongresinde yaptýðým) son konuþmamda, martovcularýn iskracýlara-karþý olanlarla kurduðu koalisyonun gittikçe güçlenerek geliþtiðine dair sözlerimin ne kadar doðru olduðunu, yoldaþ Martov la yoldaþ Akselrod un þimdi herkesin gördüðü þekilde bu sorunda da yoldaþ Akimov a doðru kaymalarý bir kez daha kanýtlamýþtýr. [sayfa 119]

100

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

L. TÜZÜK GÖRÜÞMELERÝNÝN TAMAMLANMASI MERKEZ KURULLARINA ÜYE ÇAÐIRMA RABOÇEYE DYELO TEMSÝLCÝLERÝNÝN ÇEKÝLÝÞÝ

TÜZÜK üzerinde daha sonraki görüþmelerden (kongrenin 26 nci oturumu), yalnýzca, Merkez Yönetim Kurulunun yetkisini sýnýrlama sorununa iliþkin olanlarýn sözü edilmeye deðer. Çünkü bu görüþmeler, martovcularýn þimdi aþýrý merkeziyetçiliðe yönelttikleri saldýrýlarýn niteliðine ýþýk tutmaktadýr. Egorov ve Popov yoldaþlar, kendilerinin ya da destekledikleri kiþilerin aday oluþuna bakmaksýzýn, merkeziyetçiliðin sýnýrlandýrýlmasý için daha büyük bir inançla çaba göstermiþlerdir. Sorun henüz tüzük komisyonundayken, bu yoldaþlar Merkez Yönetim Kurulunun yerel yönetim kurullarýný fesih hakkýnýn, konseyin onayý koþuluna baðlanmasýný, ayrýca bu hakkýn kullanýlacaðý durumlarýn belirtilmesini [sayfa 120] önerdiler

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

101

(tutanaklar, s. 272, not 1). Buna tüzük komisyonunun üç üyesi (Glebov, Martov, ben) karþý durdu; kongrede bizim görüþümüzü yoldaþ Martov savundu (tutanaklar, s. 273), bir örgütün feshi gibi çok ciddi bir sorunda karar vermeden önce Merkez Yönetim Kurulunun durumu elbette inceleyeceði ni söyleyerek Egorov la Popov u yanýtladý. Gördüðünüz gibi, o sýralarda yoldaþ Martov, merkeziyetçiliðe karþýt olan her plana henüz kulaklarýný týkýyordu. Kongre de Egorov la Popov un önerisini reddetti. Ne yazýk ki tutanaklarda önergenin kaç oyla reddedildiði belirtilmiyor.

Kongrede Martov yoldaþ ayrýca örgütleme sözcüðünün yerine onaylama sözcüðünün kullanýlmasýna da karþýydý [Merkez Yönetim Kurulu, kurullarý örgütler, vb. parti tüzüðü, madde 6], Merkez Yönetim Kuruluna örgütleme hakký da tanýnmalýdýr diyordu.

Yoldaþ Martov un o zamanlar söylediði buydu; birlik kongresinde keþfettiði, örgütleme kavramý onaylamayý içermez þeklindeki harikulade fikir henüz kafasýnda parlamamýþtý.

Bu iki noktanýn dýþýnda, tüzüðün 5-11 inci maddeleri üzerindeki görüþmeler (tutanaklar, s. 273-276), ayrýntýlar üzerindeki ufaktefek tartýþmalara özgü kaldý, pek ilginç deðildi. Ardýndan, sýra 12 nci maddeye geldi. Bu madde, genel olarak bütün parti organlarýna ve özel olarak merkez organlarýna ortaklaþa üye çaðrýlmasýyla ilgiliydi. Komisyon, üye çaðýrýmý için, gerekli çoðunluðu üçte-ikiden beþte-dörde yükseltmeyi öneriyordu. Komisyonun raporunu sunan Glebov, Merkez Yönetim Kuruluna üye çaðýrma kararlarýnýn oybirliðiyle alýnmasýný önerdi. Uyuþumsuzluklarýn istenir bir þey olmadýðýný kabul eden yoldaþ Egorov, gerekçeli bir vetonun bulunmadýðý durumlarda basit çoðunlukla yetinilmesinden yana çýktý. Yoldaþ Popov, komisyonun görüþüne de, Egorov yoldaþýn görüþüne de katýlmadý, ya (veto hakký olmaksýzýn) basit çoðunluk esasýnýn, ya da oybirliði esasýnýn kabulünü istedi. Yoldaþ Martov, ne komisyona, ne Glebov a, [sayfa 121] ne Egorov a, ne de Popov a katýldý; oybirliðine, (üçte-iki lehine) beþte-dörde ve karþýlýklý olarak üye çaðýrma ya, yani merkez yayýn organý yazýkurulunun Merkez Yönetim Kuruluna ve Merkez Yönetim Kurulunun yazýkuruluna üye çaðrýlmasýný protesto etme hakkýna ( üye çaðýrmada karþýlýklý denetim hakký na) karþýydý.

Okurlarýn göreceði üzere, gruplaþmalar hayli deðiþik renkler taþýyordu; farklýlýk o kadar çoktu ki, neredeyse her temsilcinin

102

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

görüþü hemen hemen kendine özgü ydü! Þöyle diyordu yoldaþ Martov: Ýstenmeyen kiþilerle çalýþmanýn psikolojik bakýmdan olanaksýzlýðýný kabul ederim. Ama örgütümüzün güçlü ve etkin olmasý da önemlidir... Merkez Yönetim Kuruluyla merkez yayýn organý yazýkurulunun, üye seçimi konusunda, birbirleri üzerinde karþýlýklý denetim hakký bulunmasýna gerek yoktur. Ben buna, birinin, ötekine ait alanda yeterli olmadýðýný düþündüðüm için karþý çýkýyor deðilim. Hayýr! Örneðin merkez yayýn organýnýn yazýkurulu, diyelim Bay Nadejdin in Merkez Yönetim Kuruluna seçilip seçilmemesi konusunda, Merkez Yönetim Kuruluna tavsiyede bulunabilir. Karþýlýklý üye çaðýrma iþine itiraz ediyorum, çünkü her iki tarafý da sinirlendirici bir kýrtasiyecilik yaratmak istemiyorum.

Ben þöyle itiraz ettim: Burada iki sorun var. Birincisi, gerekli çoðunluk sorunudur. Ben bu çoðunluðun beþte-dörtten, üçteikiye indirilmesine karþýyým. Gerekçeli bir protesto koþulu da uygun deðildir, ona da karþýyým. Göreceli olarak, daha önemli sorun ikinci sorundur, Merkez Yönetim Kuruluyla merkez yayýn organýnýn, üye çaðýrma iþinde karþýlýklý denetim hakký sorunudur. Ýki merkez organýnýn karþýlýklý rýzasý, uyuþumun esaslý bir koþuludur. Burada araya giren þey, iki-merkez organý arasýnda olasý bir kopmadýr.

Bölünmeyi istemeyenler, uyuþumu güven altýna alma endiþesini taþýmalýdýrlar. Parti tarihinden bildiðimiz gibi, aramýzda, bölünmeye neden olan kiþiler bulunmuþtur. [sayfa 122] Bu bir ilke sorunudur, çok önemli bir sorundur, partinin tüm geleceðinin dayandýðý bir sorundur. (Tutanaklar, s. 276-277.) Yoldaþ Martov un özel ve ciddi bir önem atfettiði konuþmamýn özetinin tam metni, kongrede tutanaklara geçtiði þekliyle budur. Gerçi ciddi bir önem atfetmiþtir ama, yoldaþ Martov, ne yazýk ki, bu konuþmamý, kongrede yapýldýðý zamanki tüm siyasal durum ve görüþmeye baðlantýlý olarak deðerlendirme zahmetine katlanmamýþtýr.

Burada ortaya çýkan ilk soru, benim ilk tasarýmda (bkz: s.

394, madde 11)* niçin yalnýzca üçte-iki çoðunluðu yeterli gördüðüm ve merkez organlarýna üye çaðýrma iþinde karþýlýklý denetimi neden istemediðim sorusudur. Benden hemen sonra konuþan yoldaþ Trotski (tutanaklar, s. 277) hemen bu soruyu ortaya atmýþtýr. * Bkz: Lenin, Collected Works, vol. 6, s. 411. Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

103

Bu soru, benim. Birlik Kongresinde yaptýðým konuþmada ve yoldaþ Pavloviç in ikinci kongreye iliþkin mektubunda yanýtlanmýþtýr.

Birlik Kongresinde, tüzüðün birinci maddesinin çanaðý kýrdýðýný ve çift düðümle saðlamca baðlanmasý gerektiðini söyledim. Bu ifadeyle, her þeyden önce, salt teorik bir sorunda Martov un bir oportünist olduðunu kanýtladýðýný ve onun yanýlgýsýný Lieber le Akimov un baþtacý ettiklerini kastediyordum. Ýkincisi, martovcularýn (yani, önemsiz bir iskracý azýnlýðýn) iskracýlara-karþý olanlarla kurduðu koalisyonun, onlara, merkez organlarýnýn kimlerden kurulacaðýna iliþkin oylamada, kongrede bir çoðunluk saðladýðýný kastediyordum. Burada, uyuþum gereðini vurgulayarak ve bölünmeye neden olan kiþiler hakkýnda uyarýda bulunarak yaptýðým konuþma da, merkez kurullarýnýn hangi kiþilerden kurulacaðýna dairdi. Bu uyarý, ilke olarak gerçekten önemliydi, çünkü (bütün sorunlarý ve bütün adaylarý, pratik olarak en yakýndan bildiði için merkez organlarýnýn kiþisel kuruluþu konusunda, kuþkusuz en uygun kararlarý verebilecek olan) Ýskra örgütü, bu konuda gerekli tavsiyelerde [sayfa 123] bulunmuþ, kuþku uyandýran adaylarla ilgili olarak bildiðimiz kararý almýþtý. Hem ahlaksal açýdan, hem yeterliliði (yani bir yargýya varma yeteneði) bakýmýndan, bu nazik konuda sonsöz Ýskra örgütünde olmalýydý. Ama resmen, hiç kuþku yok ki, Martov, Ýskra örgütünün çoðunluðuna karþý Lieber lerle Akimov lara yanaþma hakkýna sahipti. O Akimov ki, birinci madde üzerindeki parlak konuþmasýnda, dikkate deðer bir açýklýk ve akýllýlýkla, iskracýlar arasýnda, ortak Ýskra amacýna ulaþma yöntemlerinde ne zaman bir farklýlýk görse, bile bile, bilinçli olarak daha kötü olan yöntemden yana oy kullandýðýný, çünkü kendi amaçlarýnýn, iskracýlarýn amacýna tamamen ters düþtüðünü söylemiþti. Bu nedenle, yoldaþ Martov un niyet ve arzusu ne olursa olsun, Lieber lerle Akimov larýn desteðini saklayacak olan þeyin, merkez kurumlarýnýn en kötü biçimde kurulmasýna yolaçacak önerge olduðundan en ufak kuþku yoktu. Onlar (sözlerine deðil eylemlerine, birinci maddedeki oy veriþlerine bakarak söylüyorum) ancak, bölünmelere neden olacak kiþileri kapsayan bir listeye oy verebilirlerdi ve bunu bölünmelere neden olmak için yaparlardý; böyle yapmaya mahkümdular. Bu duruma bakarak, benim, bu sorunun (iki merkez organý arasýndaki uyuþum sorununun) önemli bir ilke sorunu olduðunu, partinin bütün geleceðinin buna baðlý olduðunu söylemem þaþýrtýcý

104

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

mýdýr?

Ýskra nýn düþüncelerini, planlarýný ve hareketin tarihini bilen ve bu düþünceleri paylaþmakta istekli olan hiç bir sosyal-demokrat, merkez organlarýnýn kuruluþu konusunda Ýskra örgütü içinde beliren anlaþmazlýðýn, Lieber lerle Akimov larýn oyuyla sonuca baðlanmasýnýn resmen, oldukça doðru ve uygun bir þey olduðundan, ama bunun, kötünün kötüsü sonuçlar doðuracaðýndan bir an bile kuþku duyamazdý. Bu kötünün kötüsü sonuçlarý önleyebilmek için savaþmak zorunluydu.

Nasýl savaþacaktýk? Biz isteriyle, yaygarayla savaþmadýk, [sayfa 124] oldukça dürüst ve oldukça meþru yöntemlerle savaþtýk: (birinci maddede olduðu gibi) azýnlýkta kaldýðýmýzý gördüðümüz için kongreden, azýnlýðýn haklarýnýn korunmasýný istedik. Merkez organlarýnýn kiþisel kuruluþu sorununda azýnlýkta kaldýðýmýz zaman, [merkez organlarýna -ç.] üye çaðýrýlmasý için gerekli oy çoðunluðunun daha fazla olmasýný (üçte-iki yerine beþte-dört), üye çaðýrma iþleminde oybirliðini, merkez organlarýna üye çaðýrmada karþýlýklý denetimi savunmaya baþladýk. Dostlarla ayaküstü bir-iki söyleþiden sonra, bütün tutanaklarý ve ilgili kiþilerin tanýklýðý ný ciddi olarak incelemeksizin, kongre hakkýnda üstün körü fikir öne sürmeye çok fazla hazýr olan Ývan larla Peter ler bu gerçeði [kongrede azýnlýkta kalmýþ olma gerçeðini -ç.] sürekli olarak bilmezlikten geliyorlar. Ama bu tutanaklarý ve bu tanýklýðý doðru dürüst inceleyecek olan herhangi bir kiþi, benim sözünü ettiðim gerçekle, özellikle o anda kongredeki tartýþmanýn köklerinin, merkez organlarýnýn kiþisel kuruluþu sorununa dayandýðý, azýnlýkta olduðumuz için, bizim, denetim koþullarýný daha saðlamlaþtýrmak için çalýþtýðýmýz ve Lieber lerle Akimov larýn gönüllü yardýmcýlýðýyla Martov un zafer sevinci içinde . kýrdýðý çanaðý biraraya getirebilmek için çift düðüm atmak istediðimiz gerçeðiyle, ister-istemez yüzyüze gelecektir.

Yoldaþ Pavloviç kongrenin o anýndan söz ederken, Eðer böyle olmasaydý diyor, üye çaðýrma iþlerinde oybirliði önerisinde bulunarak, hasýmlarýmýzýn çýkarýna hizmet ettiðimiz, düþünülebilirdi; çünkü kurullardan herhangi birinde egemen olan taraf için oybirliði gereksiz ve hatta zararlýdýr. (Ýkinci Kongre Üzerine Mektup, s.

14.) Ama bugün, olaylarýn zaman sýrasý sýk sýk unutuluyor; þimdiki azýnlýðýn (Lieber lerle Akimovlar ýn katkýsý sayesinde) kongrede çoðunlukta olduðu bütün bir dönem bulunduðu, merkez organlarý-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

105

na ve çaðýrma sorunu üzerindeki tartýþmanýn iþte tam o dönemde ortaya çýktýðý, o tartýþmanýn temel nedeninin [sayfa 125] merkez organlarýnýn kiþisel kuruluþuna dair Ýskra örgütü içinde beliren görüþ ayrýlýklarý olduðu unutuluyor. Bu gerçeði kavrayan herkes, tartýþmalarýmýza damgasýný vuran hýrsý anlayacak ve ayrýntýlara iliþkin küçük farklýlýklarýn gerçekten önemli ilke sorunlarýna yolaçmasý gibi görünüþteki paradokstan þaþkýnlýk duymayacaktýr.

Ayný oturumda konuþan yoldaþ Deutsch (tutanaklar, s. 277), Bu önerge kuþkusuz, belli bir zaman için hazýrlanmýþtýr derken, birçok yönden haklýydý. Evet, anlaþmazlýðýn asýl niteliðini gerçekten de o belirli zamaný bütün örgünlüðüyle (complexity) anladýðýmýz zaman kavrayabiliriz. Azýnlýkta olduðumuz zaman, bizim, azýnlýðýn haklarýný, herhangi bir Avrupalý sosyal-demokratýn meþru ve hoþgörülebilir sayacaðý yöntemlerle, örneðin merkez organlarýn kiþisel kuruluþunun daha sýký bir denetim altýna alýnmasý için kongreye baþvurarak savunduðumuzu unutmamak çok önemlidir. Gene ayný biçimde, ama bir baþka oturumda, Egorov yoldaþ da þöyle derken birçok bakýmdan haklýydý: Bu tartýþmada yeniden ilkelerden söz edildiðini duymak demiþti Egorov, beni son derece þaþýrttý. [Bu, kongrenin 31 inci oturumunda, Merkez Yönetim Kurulu seçimlerine iliþkin olarak söylenmiþti. Eðer yanýlmýyorsam, 31 inci oturum perþembe sabahý yapýlmýþtý. Oysa þimdi üzerinde durduðumuz 26 ncý oturum pazartesi akþamý toplanmýþtý.] Sanýyorum, birkaç günden beri tartýþmalarýn, herhangi bir ilke sorunu çerçevesinde deðil, þu ya da bu kiþinin merkez kurullarýna girmesini saðlama ya da önleme çerçevesinde döndüðünü herkes açýkça görüyor. Bu kongrede ilkelerin uzun süreden beri yitirildiðini bilelim ve bunu açýkça söyleyelim. (Gülüþmeler, Muravyov: Yoldaþ Martov un da güldüðünün tutanaklara geçirilmesini rica ediyorum. ) (Tutanaklar, s. 337.) Hepimiz gibi yoldaþ Martov un da, yoldaþ Egorov un gerçekten gülünç olan yakýnmalarýna gülmesinde þaþýlacak bir þey yoktur. Evet, son birkaç gün boyunca , merkez organlarýnýn kimlerden [sayfa 126] kurulacaðý konusunda epeyce þey dönmüþtür. Bu doðrudur. Gerçekten de bu, kongredeki herkesin bildiði bir þey (þimdi yalnýzca azýnlýk bu açýk gerçeði gözlerden saklamaya çalýþýyor). Son olarak, bunun açýkça ortaya konmasýnýn gerektiði de doðrudur. Ama Tanrý aþkýna, ilkelerin yitirildiði nereden çýkýyor?

Biz kongrede, her þeyden önce, ilk günlerde (bkz: s. 10, kongre

106

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

gündemi) programý, taktikleri, tüzüðü tartýþmak ve bunlara iliþkin konularda karar vermek, sonraki günlerde de (gündemin 18 ve 19 uncu maddeleri) merkez organlarýnýn kimlerden kurulacaðýný tartýþmak ve bunlar üzerinde karar vermek için biraraya geldik.

Kongrelerin son günlerinin, yönetici deðneðinin kime verileceðine iliþkin savaþýma ayrýlmasý doðal ve çok meþrudur. (Ama yönetici deðneðini kimin tutacaðý konusunda kongrelerden sonra savaþ açýldýðý zaman, o hýr çýkarmaktýr.) Eðer herhangi bir kiþi, kongrede, merkez kurullarýnýn kimlerden kurulacaðý konusunda (Egorov yoldaþýn baþýna geldiði gibi) yenilgiye uðrarsa, ondan sonra, onun ilkelerin yitirildiði nden sözetmesi yalnýzca gülünçtür. Herkesin yoldaþ Egorov a gülmesinin nedeni, sanýrým anlaþýlýyor. Ve yine sanýrým, Martov yoldaþýn gülüþmelere katýldýðýnýn tutanaklara geçirilmesini Muravyov yoldaþýn neden rica ettiði, de anlaþýlýyor: Martov yoldaþýn, Egorov yoldaþa gülerken, aslýnda kendine güldüðü...

Yoldaþ Muravyov un kinayesine ek olarak þu gerçeði de anmak herhalde fazla olmasa gerek. Bildiðimiz gibi, Martov yoldaþ kongreden sonra, saðda-solda, ayrýlýðýmýzda en büyük rolü oynayan þeyin, merkez organlarýna üye çaðýrma sorunu olduðunu ve merkez organlarýna üye çaðýrma konusunda karþýlýklý denetime eski yazýkurulu çoðunluðu nun þiddetle karþý koyduðunu iddia etti. Kongreden önce, üçteiki çoðunlukla iki taraflý üye çaðýrmak suretiyle iki üçlü seçme planýmý kabul ettiði zaman, yoldaþ Martov, konu hakkýnda bana þunlarý yazmýþtý: Bu iki taraflý üye çaðýrma [sayfa 127] þeklini kabul ederken, kongreden sonra merkez organlarýnýn herbirine yapýlacak eklemelerin deðiþik doðrultularda gerçekleþeceði belirtilmelidir. (Ben þunu salýk veririm: Her organ, niyetinden ötekini haberdar ederek, yeni üyeler seçer; ikinci organ bu durumu protesto ettiði takdirde, anlaþmazlýk konsey tarafýndan çözümlenir. Gecikmelerden sakýnmak üzere, hiç deðilse Merkez Yönetim Kurulu için daha önceden aday gösterilmiþ kiþilerle ilgili olarak bu yöntem uygulanmalýdýr; o zaman bu adaylar arasýndan, yeniden üye seçme iþi çabuklaþtýrýlabilir.) Daha sonraki üye çaðýrma iþlemlerinin, parti tüzüðünde gösterilen esaslar çerçevesinde gerçekleþtirileceðini belirtmek üzere 22 nci maddeye* þu sözler * Benim ilk kongre Tagesordnung (gündem -Ed.) tasarýma ve ona iliþkin olarak, bütün temsilcilerin bildiði yorumuna atýfta bulunuluyor. Bu tasarýnýn 22 nci maddesi -

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

107

eklenmelidir: ...ki onun tarafýndan, alýnmýþ kararlar onaylanmalýdýr . (italikler benim.)

Yoruma gerek yok.

Merkez organlarýna üye çaðýrma konusundaki tartýþmalarýn yapýldýðý zamanýn önemini açýkladýktan sonra, þimdi biraz da konuya iliþkin oylamalara deðinelim. Tartýþma üzerinde durmayý gerekli görmüyorum, çünkü yoldaþ Martov un ve benim burada zaten aktarýlmýþ olan konuþmalarýmýzý, kýsa, karþýlýklý konuþmalar izledi.

Bu kýsa konuþmalara pek az temsilci katýldý (bkz: tutanaklar, s.

277-280). Oylamayla ilgili olarak yoldaþ Martov, Birlik Kongresinde, benim, tüzük çevresindeki savaþýmý [Martov farkýna varmadan, büyük bir gerçeði itiraf etti: birinci maddeden sonra hararetli tartýþmalar gerçekten tüzük çevresindeydi], Bund la koalisyona giren martovculara karþý Ýskra nýn verdiði bir savaþým olarak göstermek suretiyle , konuyu büyük ölçüde çarpýtmak tan suçlu olduðumu (Birlik tutanaklarý, s. 60) iddia etti. [sayfa 128] Bu ilginç büyük tahrifçiliði ele alalým. Yoldaþ Martov, konseyin kuruluþuna iliþkin oylamalarla üye çaðýrmaya iliþkin oylamalarý birbirine ekleyerek, hepsini sekiz maddede sýraladý. l° Ýkisi merkez yayýn organýndan, ikisi Merkez Yönetim Kurulundan olmak üzere konseye dört üye seçimi 27 lehte (M), 16 aleyhte (L), 7 çekimser.* (Burada ayraç içinde belirteyim, çekimserler, tutanaklar, s. 270 te 8 kiþi olarak gösterilmiþtir. Ama bu bir ayrýntýdýr.) 2° Konseyin beþinci üyesinin kongre tarafýndan seçilmesi 23 lehte (L), 18 aleyhte (M), 7 çekimser. 3° Konsey üyeliðinden düþenlerin yerinin, bizzat konsey tarafýndan doldurulmasý 23 aleyhte (M), 16 leh-te (L), 12 çekimser. 4° Merkez Yönetim Kuruluna üye çaðýrmada oybirliði 25 lehte (L), 19 aleyhte (M), 7 çekimser. 5° Üye çamerkez yayýn organýyla Merkez Yönetim Kuruluna- iki üçlü seçilmesini, bu altý kiþinin üçte-iki oy çoðunluðuyla iki taraflý olarak üye çaðýrmasýný, bu iki taraflý üye çaðýrma iþlemlerinin kongre tarafýndan onaylanmasýný, daha sonraki üye çaðýrma iþlemlerinin merkez yayýn organýyla Merkez Yönetim Kurulu tarafýndan ayrý ayrý yürütülmesini öngörüyordu. * Ayraç içindeki M ve L harfleri, benim (L) ve Martov un (M) bulunduðu tarafý gösteriyor.

108

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

ðýrmamayý savunan gerekçeli bir protesto koþulu 21 lehte (L), 19 aleyhte (M), 11 çekimser. 6° Merkez yayýn organýna üye çaðýrmada oybirliði 23 lehte (L), 21 aleyhte (M), 7 çekimser. 7° Merkez yayýn organýnýn ya da Merkez Yönetim Kurulunun yeni üye çaðýrmama kararýnýn iptali hakkýný konseye vermeyi öngören bir önergenin oylanabilirliði 25 lehte (M), 19 aleyhte (L), 7 çekimser. 8° Bu önergenin kendisi 24 lehte (M), 23 aleyhte (L), 4 çekimser. Açýkça görülüyor ki dedi yoldaþ Martov (Birlik tutanaklarý, s. 61), önergeden yana yalnýzca bir Bund temsilcisi oy kullanmýþ, gerisi çekimser kalmýþtýr. (Ýtalikler benim.)

Akla þu soru geliyor. Oylama ad okunarak yapýlmadýðý halde, yoldaþ Martov, bundculardan birinin onun, Martov un lehine oy kullandýðýnýn açýkça görüldüðünü nasýl düþünüyor? [sayfa 129] Çünkü Martov atýlan oylarý saymýþ, rakamlar, bundcularýn da oylamaya katýldýðýný gösterince, o, yoldaþ Martov, o oyun kendi tarafýnda, Martov un tarafýnda olduðundan kuþku duymamýþtýr.

O zaman, benim büyük bir tahrifçilik yaptýðým nereden çýkýyor?

Toplam oylar 51 di, bundcular hariç 46 ydý, Raboçeye Dyelo cular hariç 43 tü. Yoldaþ Martov un andýðý sekiz oylamadan yedisine 43, 41, 39, 44, 40, 44, 44 temsilci katýldý; birine 47 temsilci (daha doðrusu oy) katýldý. Ve yoldaþ Martov un kendisi, bu oylamada, bir bundcu tarafýndan desteklendiðini itiraf etti. Böylece, Martov tarafýndan çizilen (üstelik biraz sonra göreceðimiz gibi eksik çizilen) resmin, benim, savaþýma iliþkin açýklamamý yalnýzca doðruladýðýný ve pekiþtirdiðini görüyoruz! Birçok durumda çekimser oylarýn çok fazla olduðuna tanýklýk ediyoruz. Bu, kongrenin belli bazý küçük konulara az ilgi göreceli olarak az ilgi duyduðunu ve Ýskracýlarýn bu konularda belli bir gruplaþmaya gitmediklerini gösteriyor.

Martov un, bundcular çekimser kalarak açýkça Lenin e yardým etti (Birlik tutanaklarý, s. 62) þeklindeki ifadesi, gerçekte Martov a karþýt bir ifadedir; bu, benim, ancak bundcular oylamaya katýlmadýðý ya da çekimser kaldýðý zaman, bazan utkunluk elde edebileceðimi gösterir. Ama bundcular, savaþýma müdahale etmenin bir deðer taþýdýðýný düþünmüþlerse o zaman yoldaþ Martov u desteklemiþlerdir. Biraz önce sözüedilen, 47 temsilcinin oy kullandýðý olay, bundcularýn müdahale ettiði tek olay deðildir. Kongre tutanaklarýna bakma zahmetine katlanan herkes, Martov yoldaþýn çizdiði ta-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

109

bloda çok garip bir eksiklik olduðunu görecektir. Martov yoldaþ, bundcularýn oylamaya katýldýðý üç durumdan sözetmemiþtir. Söylemeye gerek yok, bu üç durumda da Martov yoldaþ kazanmýþtýr.

Bu üç oylama þunlardýr: 1° Yoldaþ Fomin in, gerekli çoðunluðu beþte-dörtten üçte-ikiye indirmeyi amaçlayan deðiþtirgesinin [sayfa 130] kabulü 27 lehte, 21 aleyhte (tutanaklar, s. 278), yani 48 oy. 2° Yoldaþ Martov un, iki taraflý üye çaðýrma yönteminin kaldýrýlmasýna iliþkin önergesinin kabulü 26 lehte, 24 aleyhte (tutanaklar, s.

279), yani 50 oy. Son olarak 3° Merkez yayýn organýna ya da Merkez Yönetim Kuruluna üye çaðýrýlmasýna, bütün konsey üyelerinin onayýyla izin verilmesine iliþkin benim önergemin reddi (tutanaklar, s. 280) 27 aleyhte, 22 lehte (bu konuda ad okunarak oylama yapýldýðý halde, tutanaklarda, ne yazýk ki, bir kayýt bulunmamaktadýr), yani 49 oy. Özetlersek, merkez organlarýna üye çaðýrma sorununda bundcular yalnýzca dört oylamaya katýlmýþlardýr (benim belirttiðim, 48, 50 ve 49 oyun kullanýldýðý üç oylamayla, Martov un sözünü ettiði, 47 oyun kullanýldýðý bir oylama). Bütün bu oylamalarda yoldaþ Martov kazanmýþtýr. Benim buna iliþkin sözlerim, her yönden haklý olduðumu göstermektedir: Bund la bir koalisyon olduðunu söylerken, sorunlarýn göreceli olarak önemsizliðine deðinirken (birçok durumda çok sayýda çekimser oy) ve iskracýlarýn belli bir gruplaþmaya gitmediklerine iþaret ederken (ad okunarak oylama yapýlmamasý, tartýþmalara pek az konuþmacýnýn katýlmasý), haklý olduðum ortadadýr.

Yoldaþ Martov un, benim konuya iliþkin sözlerimde bir çeliþki bulma çabasý, anlaþýlýyor ki, saðlam temellere dayanmamaktadýr.

Yoldaþ Martov, baþý-sonu atýlmýþ bazý sözleri içeriðinden yoksunlaþtýrarak almýþ ve resmi tam çizme zahmetine katlanmamýþtýr.

Tüzüðün, yurtdýþý örgütlerine iliþkin sonuncu maddesi de kongredeki gruplaþmalarý ortaya koymasý açýsýndan çok dikkate deðer olan tartýþmalara ve oylamaya yolaçmýþtýr. Tartýþma konusu olan þey, Birliðin (League), yurtdýþýndaki parti örgütü olarak tanýnmasý sorunuydu. Akimov yoldaþ [sayfa 131] hemen atlanýp pusatlanýp ortaya atýldý, birinci kongre tarafýndan onaylanmýþ olan Yurtdýþý

110

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Birliðini (Union Abroad) kongreye anýmsattý ve sorunun bir ilke sorunu olduðuna iþaret etti. Þöyle diyordu Akimov: Her þeyden önce, sorunun hangi yolda çözümleneceðine özel, pratik bir önem vermediðimi belirtmeme izin verin. Partimizde sürüp giden ideolojik savaþým, kuþkusuz henüz sona ermemiþtir; bu savaþým, farklý güçlerin ittifakýyla, deðiþik bir düzeyde sürüp gidecektir. ... Tüzüðün 13 üncü maddesi, bir kez daha, kongremizi bir parti kongresi olmaktan çýkarýp bir hizipler kongresi haline getirme eðilimini, hem de çok dikkate deðer bir yolda, yansýtmaktadýr. Bütün parti örgütlerini birleþtirerek, Rusya daki bütün sosyal-demokratlarýn, parti birliði adýna, parti kongresi kararlarýna uymalarýný saðlamak varken, kongrenin azýnlýk örgütünü yýkmasý ve azýnlýðýn sahneden silinmesini saðlamasý önerilmiþtir. (Tutanaklar, s. 281.) Okurun gördüðü gibi, yoldaþ Martov un, merkez organlarýnýn kuruluþu konusundaki yenilgisinden sonra, çok aziz saymaya baþladýðý süreklilik fikrine, Akimov yoldaþ daha az candan baðlanmýþ deðildir. Ama kongrede, kendilerine ve baþkalarýna farklý ölçüler uygulayan bu kiþiler, Akimov yoldaþa karþý hararetli bir protestoyla ayaða fýrlamýþlardýr.

Program kabul edilmiþ, Ýskra onaylanmýþ, tüzüðün hemen hemen tümü kabul edilmiþ olduðu halde, ilkede Birliði (League) Yurtdýþý Birliðinden (Union Abroad) ayrý tutan ilke ön plana çýkarýlmýþtýr.

Eðer yoldaþ Akimov, sorunu bir ilke sorunu haline getirmekte sabýrsýzlanýyorsa diye baðýrmýþtýr yoldaþ Martov, özellikle, bir savaþýmda, iki eðilimle olasý bazý düzenlemelerden söz ettiðine göre, buna bir diyeceðimiz yoktur. Eðilimlerden birinin utkunluðu teslim edilmelidir [dikkat edilsin, bu söz, kongrenin 27 nci oturumunda söylenmiþtir]. Bunu, Ýskra önünde bir kez daha baþeðelim anlamýnda söylemiyorum; yoldaþ Akimov un sözünü ettiði bütün olasý düzenlemelere son defa veda edelim [sayfa 132] anlamýnda söylüyorum. (Tutanaklar, s. 282; italikler benim.)

Ne manzara! Programa iliþkin bütün kongre görüþmeleri çoktan bittikten sonra bile, yoldaþ Martov, merkez organlarýnýn kuruluþu konusundaki yenilgisini tadýncaya kadar, bütün olasý düzenlemelere son defa veda etmeye devam etti! Yoldaþ Martov, kongrenin hemen ertesinde güle-oynaya ortaya çýkardýðý olasý düzenleme ye, kongrede son defa veda ediyor du. Ama yoldaþ Akimov o zaman bile yoldaþ Martov dan çok daha uzak görüþlü olduðunu gösterdi; birinci kongrenin isteðiyle komite adýný almýþ olan

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

111

eski bir parti örgütü nün beþ yýldan beri süregelen çalýþmalarýna deðindi ve ne yaptýðýný önceden bilen, zehirli bir çýkýþla þöyle dedi: Partimizde yeni bir eðilimin ortaya çýkmasýna iliþkin umutlarýmýn boþuna olduðuna dair yoldaþ Martov un söylediklerine gelince, izin verirseniz, belirteyim, o bile bana bu umutlarý aþýlýyor. (Tutanaklar, s. 283, italikler benim.)

Evet, itiraf edilmesi gerek, yoldaþ Martov, yoldaþ Akimov un umutlarýný tamamen haklý çýkardý! Üç yýldan beri çalýþtýðý varsayýlan eski bir parti örgütünün sürekliliði ne son verilince, yoldaþ Martov, Akimov yoldaþýn haklý olduðuna inandý ve ona katýldý. Akimov yoldaþýn, bu baþarý için çok fazla çaba göstermesi gerekmedi.

Ama kongrede Akimov yoldaþý destekleyenler ve sürekli olarak destekleyenler yalnýzca Martinov ve Bruker yoldaþlarla bundculardý (sekiz oy). Egorov yoldaþ, merkez in gerçek önderine yaraþaný yaptý, ölçülü olma yolunu seçti: Görüyorsunuz, iskracýlarla ayný görüþü paylaþtý, onlara yakýnlýk gösterdi (tutanaklar, s. 282) ve ilke sorunundan tüm olarak kaçýnmayý ve ne Birlik ne de Yurtdýþý Birliði hakkýnda hiç bir þey söylememeyi içeren önergesiyle (tutanaklar, s. 283), gösterdiði bu yakýnlýðý kanýtladý. Önerge onbeþe karþý yirmiyedi oyla reddedildi. Anlaþýldýðýna göre, Ýskracýlara-karþý olanlarýn (sekiz oy) yaný sýra, hemen hemen merkez ,in tamama yakýný (on oy) yoldaþ Egorov un [sayfa 133] önergesinden yana oy kullanmýþtý (toplam oy sayýsý kýrkikiydi, görüldüðü gibi birçok kiþi, ilgi çekici olmayan ya da sonucu kaçýnýlmaz olarak belli olan oylamalarda sýk sýk görüldüðü gibi, çekimser kalmýþ ya da oylamaya katýlmamýþtý). Ne zaman Ýskra ilkelerini uygulamaya koyma sorunu ortaya çýktýysa, merkez in gösterdiði yakýnlýk sözde kalmýþ, biz ancak otuz ya da biraz daha fazla bir oy saðlayabilmiþizdir. Bu, Rusov un (Birliði yurtdýþýndaki tek örgüt olarak tanýmayý öngören) önergesi üzerindeki görüþmelerde ve oylamada daha da kesinlikle görülecekti. Bu noktada, iskracýlara-karþý olanlarla Bataklýk birdenbire bir ilke tutumu takýndýlar ve o tutumun þampiyonlarý olan Lieber ve Egorov yoldaþlar, yoldaþ Rusov un önergesinin oylanamayacaðýný, böyle bir önergeye izin verilemeyeceðini söylediler: Bu önerge, yurtdýþýndaki bütün öteki örgütleri boðazlýyor (Egorov). Konuþmacý örgütleri boðazlama kta herhangi bir payý olmasýný istemediði için, yalnýzca oylamaya katýlmayý reddetmekle kal-

112

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

madý, salondan da çýktý. Ama merkez in önderinin hakkýný yememek gerek: Egorov, yoldaþ Martov la hempasýna bakýþla on kat daha fazla siyasal erkeklik ve (yanlýþ ilkelerine) baðlýlýk gücü gösterdi; çünkü boðazlanmakta olan bir örgütten yana çýkmýþtý, üstelik bunu, açýk bir savaþta yenik düþen örgüt yalnýzca kendi örgütü olduðu zaman yapmýþ da deðildi.

Yoldaþ Rusov un önergesinin oylanabilirliðine onbeþe karþý yirmi-yedi oyla karar verildi, sonra da önerge onyediye karþý yirmibeþ oyla onaylandý. Bu onyediye, oylamaya katýlmamýþ olan yoldaþ Egorov u da eklersek, Ýskra karþýtlarýyla Merkez in tümünü (onsekiz) elde ederiz.

Tüzüðün yurtdýþý örgütüne iliþkin 13 üncü maddesinin tümü, oniki aleyhte ve altý çekimsere karþýlýk otuzbir oyla kabul edildi.

Bu otuzbir rakamýyla kongredeki iskracýlarýn, yani Ýskra nýn görüþlerini baþýndan sonuna savunan ve pratikte uygulayan kiþilerin yaklaþýk sayýsýný gösteren bu rakamla [sayfa 134] kongredeki oylamalarý tahlil ederken hiç deðilse altýncý kez (gündemde Bund sorununun yeri, hazýrlýk komitesi olayý, Yujni Raboçi grubunun daðýlýþý, ve tarým programýndaki iki oylama) karþýlaþmýþ bulunuyoruz. Ama yoldaþ Martov yine de böyle dar bir iskracýlar grubu diye bir grup ayýrdetmenin temelsiz olduðuna bizi inandýrmak istiyor.

Tüzüðün 13 üncü maddesinin kabulünün yarattýðý son derece karakteristik bir tartýþmaya da deðinmeden geçmeyeceðiz., Bu tartýþma Akimov ve Martinov yoldaþlarýn oylamaya katýlmayý reddettikleri ne iliþkin bir açýklamayla (tutanaklar, s. 288) baðlantýlý olarak ortaya çýktý. Kongre bürosu bu açýklamayý görüþtü ve haklý olarak Yurtdýþý Birliðinin doðrudan doðruya kapatýlmasý halinin bile, temsilcilere, kongre çalýþmalarýna katýlmayý reddetmeleri hakkýný vermediði sonucuna vardý. Büronun görüþü, oy vermeyi reddetmenin kesinlikle anormal olduðu ve hoþgörüyle karþýlanama- yacaðý þeklindeydi. 31 inci oturumda kendi yaptýklarý þeyi 28 inci oturumda þiddetle kýnayan azýnlýk iskracýlarý dahil, tüm kongre büronun bu görüþünü paylaþtý. Yoldaþ Martinov açýklamasýný savunmaya kalkýþýnca (tutanaklar, s. 291) kendisine Pavloviç, Trotski, Karski ve Martov karþý çýktýlar. Yoldaþ Martov (kendisini azýnlýkta buluncaya kadar) tatmin olmamýþ bir azýnlýða düþen görevler konu- sunda özellikle açýk-seçik görüþler taþýyordu; gayet öðretici bir tutumla konu üzerinde uzun bir söylev verdi. Yoldaþ Martov,

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

113

Ya kongrede temsilcisinizdir dedi Akimov ve Martinov yoldaþlara, o takdirde bütün kongre çalýþmalarýna katýlmanýz gerekir [italikler benim; yoldaþ Martov, azýnlýðýn çoðunluða tabi olmasýnda henüz herhangi bir biçimsellik ya da bürokrasi görmüyordu] ya da temsilci deðilsinizdir, o zaman oturumda kalamazsýnýz. ... Birlik temsilcilerinin açýklamasý, beni, iki soru sormaya zorluyor: parti üyesi midirler ve kongre temsilcisi midirler? (Tutanaklar, s. 292.) [sayfa 135] Yoldaþ Martov, yoldaþ Akimov a bir parti üyesinin görevlerini talim ettiriyor! Ama yoldaþ Akimov un, yoldaþ Martov a bazý umutlar baðladýðýný söylemesi de pek boþuna deðildi. ... Bu umutlar gerçekleþecekti, ne var ki, Martov seçimlerde yenilgiye uðradýktan sonra! Sorunun ucu kendisine dokunmadýðý ama baþkalarýný ilgilendirdiði zaman, yoldaþ Martov, (eðer yanýlmýyorsam) ilk kez yoldaþ Martinov un ortaya attýðý olaðanüstü yasa türünden ürkünç sözlere karþý bile kulaklarýný týkýyordu. Sözlerini geri almasý için ýsrar edenlere verdiði yanýtta yoldaþ Martinov yapýlan açýklama demiþti, kararýn bir ilke kararý mý yoksa Yurtdýþý Birliðine karþý olaðanüstü bir önlem mi olduðunu açýklýða kavuþturmuþ deðildir.

Eðer ikincisiyse, biz Yurtdýþý Birliðini tahkir edilmiþ sayarýz. Yoldaþ Egorov da bizim edindiðimiz izlenimi edinmiþtir, yani bunun Yurtdýþý Birliðine karþý olaðanüstü bir yasa [italikler benim] olduðu izlenimini edinmiþ ve bu nedenle salondan bile çýkmýþtýr. (Tutanaklar, s. 295.) Kongrenin yaptýðý bir oylamayý hakaret sayan saçma, gerçekten saçma görüþü, Plehanov un yanýsýra gerek yoldaþ Martov, gerek yoldaþ Trotski þiddetle protesto ettiler. Yoldaþ Trotski (Akimov ve Martinov yoldaþlara verilen bilgilerin yeterliðine iliþkin olan) kongrenin kabul ettiði önergesini savunurken, kararýn bir ilke kararý olduðunu, darkafalý bir karar olmadýðýný söyledi, herhangi biri bu karardan gocunursa, bu bizi ilgilendirmez dedi (tutanaklar, s. 296).

Ama kýsa bir süre içinde, grup anlayýþýnýn ve darkafalý bakýþ açýsýnýn partimizde hala çok güçlü olduðu ortaya çýktý ve italik harflerle dizilen gururlu sözlerin, yalnýzca gösteriþli ifadeler olduðu anlaþýldý.

Akimov ve Martinov yoldaþlar, açýklamalarýný geri almayý reddettiler ve temsilcilerin hiç gereði yok baðýrýþlarý arasýnda kongreyi terkettiler! [sayfa 136]

114

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

M. SEÇÝMLER KONGRENÝN SONU

TÜZÜÐÜ kabul ettikten sonra kongre, bölge örgütleri hakkýndaki bir kararý ve belli bazý parti örgütlerine iliþkin kararlarý kabul etti, sonra, Yujni Raboçi grubuyla ilgili olarak daha önce tahlil ettiðim, büyük ölçüde öðretici görüþmeler ardýndan, partinin merkez kurullarý için yapýlacak seçimi görüþmeye koyuldu.

Tüm kongrenin, kendisinden yönlendirici tavsiyeler beklediði Ýskra örgütü, bildiðimiz gibi, bu sorun üzerinde parçalanmýþtý; çünkü örgütün azýnlýk kanadý, açýk ve serbest bir savaþta, kongrede çoðunluðu kazanýp,kazanamayacaðýný denemek istiyordu. Yine biliyoruz ki, kongreden çok önce ve kongre sýrasýnda bütün temsilciler tarafýndan bilinen [sayfa 137] bir plan vardý. Bu plan, biri mer-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

115

kez yayýn organýna, öteki Merkez Yönetim Kuruluna iki üçlü seçmek suretiyle yazýkurulunun yeniden kurulmasýný öngörüyordu.

Kongre görüþmelerine ýþýk tutabilmek için bu plan üzerinde ayrýntýlý olarak duralým.

Bu planýn ortaya atýldýðý kongre Tagesordnung taslaðý hakkýnda benim yaptýðým yorumun tam metni þöyle* : Kongre, merkez yayýn organýnýn yazýkuruluyla Merkez Yönetim Kuruluna üçer kiþi seçer. Bu altý kiþi, gerektiði zaman, biraraya gelerek, merkez yayýn organýnýn yazýkuruluyla Merkez Yönetim Kuruluna, üçte iki oy çoðunluðuyla yeni üyeler çaðýrýrlar ve bu durumu bir raporla kongreye bildirirler. Kongre raporu onayladýktan sonra, onu izleyen üye çaðýrma iþlemini, merkez yayýn organýnýn yazýkurulu ve Merkez Yönetim Kurulu ayrý ayrý yürütürler.

Plan bu metinde, hiç bir bulanýklýða yer býrakmayacak biçimde apaçýk ve oldukça kesinlikle bellidir: planýn öngördüðü þey, pratik çalýþmanýn en etkin önderlerinin katýlmasýyla, yazýkurulunun yeniden kurulmasýdýr. Metni dikkatle okuma zahmetine katlanan herhangi biri, bu planýn, benim vurguladýðým iki özelliðini derhal görecektir. Ama þimdilerde, insanýn durup en basit gerçekler saydýðý þeyleri açýklamasý gerekiyor. Planýn öngördüðü þey, yazýkurulunun yeniden kurulmasýdýr yazýkurulu üye sayýsýnýn mutlaka artýrýlmasý ya da mutlaka azaltýlmasý deðil, yeniden kurulmasýdýr; çünkü olasý bir geniþletme ya da daraltma yapýlmasý sorunu açýk býrakýlmýþtýr: üye çaðýrma yolu, gerek olursa diye düþünülmüþtür. Bu yeniden kuruluþ için çeþitli kiþiler tarafýndan yapýlan tavsiyeler arasýnda, bazýlarý yazýkurulu üyeleri sayýsýnýn azaltýlmasýný önermiþtir; bazýlarý yazýkurulu üye sayýsýnýn yediye çýkarýlmasýný (ben yedi üyeyi altýya her zaman yeð tutmuþumdur), bazýlarý da hatta onbire (ben [sayfa 138] bunu, genel olarak bütün sosyal-demokrat örgütlerin ve özel olarak Bund un ve Polonya sosyal-demokratlarýnýn barýþçýl birliði halinde olasý görmüþümdür) çýkarýlmasýný önermiþtir.

Ama en önemli nokta ki üçlü den sözeden kiþiler bu noktaya genellikle dikkat etmiyorlar þudur: merkez yayýn organýna yapýlacak üye çaðýrma iþleri, Merkez Yönetim Kurulu üyelerinin katýlmasýyla kararlaþtýrýlacaktýr. Bu planý bilen ve (ya açýkça ya zýmnen) onaylayan hiç kimse, örgütün azýnlýk kanadýna mensup * Benim Ýskra Yazýkuruluna Mektup uma, s. 5 ve Birlik tutanaklarý s. 53 e bakýnýz.

116

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

yoldaþlardan hiç biri ya da kongre temsilcilerinden hiç biri, bu noktanýn anlamýný açýklama zahmetine katlanmamýþtýr. Birincisi, yazýkurulunu yeniden kurmakta baþlangýç noktasý olarak neden bir üçlü ve yalnýzca bir üçlü alýnmýþtýr? Apaçýk ortadadýr ki, tek amaç, ya da en azýndan ana amaç, kurulu geniþletmek olsaydý ve bu kurul gerçekten uyuþan bir kurul sayýlsaydý, bir üçlü seçimi kesinlikle anlamsýz olurdu. Eðer amaç uyuþan bir kurulu geniþletmekse, tüm kurulla deðil de, yalnýzca bir parçayla iþe baþlamak garip olurdu. Açýktýr ki, kurul üyelerinin hepsi, kurulun yeniden kurulmasý sorununu ve eski yazýkurulu grubunun bir parti kurumu haline dönüþtürülmesini tartýþma ve karara baðlama konusunda yeterli görülmüþ deðildir. Açýktýr ki, yeniden kurmanýn bir geniþletme þeklinde olmasýný þahsen arzu edenler bile, kurulun eski yapýsýnýn uyumlu olmadýðýný ve bir parti kurumu idealine karþýlýk vermediðini kabul ediyorlardý; çünkü aksi takdirde, kurulu geniþletmek için ilkin altý üyeyi üçe indirmenin hiç bir anlamý olmazdý. Yineliyorum, bu apaçýk ortadadýr. Ancak muhterem zevatýn sorunu geçici olarak karýþtýrmasý, bunun unutulmasýna neden olmuþtur. Ýkincisi, yukarýya alýnan metinden anlaþýlacaðý üzere, merkez yayýn organýndaki üç üyenin görüþ birliðinde olmasý bile, kendi baþýna, üçlüyü geniþletmek için yeterli deðildi. Bu nokta da her zaman gözden kaçýrýlmýþtýr. Üye çaðýrma iþlerinde altý üyenin üçteikisinin oyu, yani dört oy gerekliydi; [sayfa 139] böylece Merkez Yönetim Kuruluna seçilmiþ üç üyenin yalnýzca vetolarýný kullanmalarý yeterliydi, o zaman üçlünün geniþletilmesi olanaksýzlaþýrdý. Bunun tersine, merkez yayýn organý yazýkurulunun üç üyesinden ikisi üye çaðýrma iþlemine karþý dursaydý bile, Merkez Yönetim Kurulu üyelerinin üçü bu iþlemden yana çýkarsa, üye çaðýrmak yine mümkün olurdu. Buradan açýkça anlaþýlacaðý üzere, niyet, eski bir grubu bir parti kurumu haline dönüþtürmekte, karar sözünü, pratik çalýþmanýn kongrede seçilmiþ önderlerine tanýmaktý. Aþaðýyukarý hangi yoldaþlarý düþündüðümüz, kongrede, kurul adýna bir açýklama yapmanýn gerekebileceðini düþünerek, kongreden önce, yazýkurulunun, yedinci üye olarak, yoldaþ Pavloviç i oybirliðiyle seçmiþ olmasý gerçeðinde görülebilir; Pavloviç yoldaþýn yanýsýra, Ýskra örgütünün ve hazýrlýk komitesinin, sonradan Merkez Yönetim Kuruluna seçilen bir üyesi de yedinci üyelik için aday gösterilmiþti.

Görüldüðü gibi, iki üçlü seçimi planý, þu amaçlarla hazýrlan-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

117

mýþtý: 1° yazýkurulunu yeniden kurmak; 2° bir parti kurumunda yeri olmayan eski grup anlayýþýndaki belli bazý öðelerden kurtulmak (eðer kurtulunacak herhangi bir þey olmasaydý, bir baþlangýç üçlüsü fikrinin hiç bir anlamý olmazdý!); ve son olarak 3° bir yazarlar grubunun teokratik özelliklerinden kurtulmak (üçlüyü geniþletme sorununu pratik çalýþmanýn önde gelen kiþilerinin kararlaþtýrmasýný saðlayarak kurtulmak). Bütün yazýkurulu üyelerinin bildiði bu plan, açýkça, üç yýllýk bir çalýþma deneyimine dayanmaktaydý ve bizim, baþýndan beri sunduðumuz devrimci örgütlenme ilkeleriyle tam uyuþum içindeydi. Ýskra nýn arenaya girdiði daðýnýklýk döneminde gruplar çoðunca rasgele ve kendiliðinden kurulmuþtu ve bu gruplar, ister-istemez grup anlayýþýnýn bazý zararlý belirtileriyle malüldüler. Bir partinin yaratýlmasý bu özelliklerin ortadan kaldýrýlmasýný öngörmekte, gerektirmekteydi. Önde gelen parti yetkililerinin bu eleme [sayfa 140] iþine katýlmasý zorunluydu, çünkü yazýkurulunun belli bazý üyeleri her zaman örgüt iþleriyle meþgul olmuþlardý; ve parti kurumlarý arasýna girecek olan kurul, yalnýzca bir yazarlar topluluðu deðil, siyasal önderler topluluðu olacaktý. Ýskra nýn öteden beri izlediði siyaset açýsýndan da ilk üçlünün seçimini kongreye býrakmak çok doðaldý: Kongreyi hazýrlarken çok ihtiyatlý hareket etmiþ, programa, taktiklere ve örgüte iliþkin tartýþmalý bütün ilke sorunlarý tamamen aydýnlýða çýkýncaya dek beklemiþtik; büyük çoðunluðunun, bu temel sorunlarda bir bütünlük içinde duracaðýný düþündüðümüz kongrenin iskracý bir kongre olacaðýndan kuþkumuz yoktu (Ýskra yý önder organ olarak tanýyan kararlar da bir ölçüde bunu gösteriyordu); bu nedenledir ki biz, yeni parti kurumu için en uygun adaylarýn kimler olacaðýna karar vermeyi, Ýskra nýn fikirlerini yayma ve onun bir partiye dönüþmesini hazýrlama iþinde en aðýr yükü yüklenen yoldaþlarýn kendilerine býrakmak zorundaydýk. Þu planýn genel bir onayla karþýlanmasý ve herhangi bir rakip plan bulunmamasý, yalnýzca iki üçlü planýn doðal bir þey olmasý gerçeðiyle, yalnýzca Ýskra nm tüm siyasetine ve çalýþmalardan haberdar olan kiþilerin Ýskra hakkýnda bildikleri þeylere tamamen uygun düþmesiyle açýklanabilir. Ýþte böylece, yoldaþ Rusov, kongrede, her þeyden önce iki üçlü seçimini önermiþtir. Bu planýn, haksýz oportünizm suçlamalarýyla baðlantýlý olduðunu bize yazýlý olarak bildiren Martov yandaþlarýnýn aklýna, altý ya da üç kiþilik bir yazýkurulu üzerindeki tartýþmayý,

118

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

bu suçlamanýn doðru ya da yanlýþ olduðu konusuna indirgemek, hiç bir zaman gelmemiþtir. Bir teki dahi bunu ima bile etmemiþtir.

Hiç biri, yazýkurulunun altý ya da üç kiþi olmasý konusundaki tartýþmaya fikir ayrýlýklarýnýn neden olduðuna dair bir tek söz söylemeye kalkýþmamýþtýr. Onlar herkesçe bilinen, ucuz bir yöntem seçmiþler, yani kendilerine acýndýrma, duygularýn yaralanmasý olasýlýðýndan sözetme, Ýskra nýn merkez yayýn [sayfa 141] organý olarak görevlendirilmesiyle yazýkurulu sorununun zaten çözümlenmiþ olduðu izlenimini verme yolunu tutmuþlardýr. Yoldaþ Koltsov un, Rusov yoldaþa karþý öne sürdüðü bu sonuncu sav, büsbütün yanlýþtý.

Kongre gündeminde iki ayrý madde kuþkusuz kazara deðil yer alýyordu (bkz: tutanaklar, s. 10): Madde 4- Merkez yayýn organý , ve Madde 18- Merkez Yönetim Kurulu ve merkez yayýn organý yazýkurulu seçimi . Bu bir. Ýkincisi, merkez yayýn organý atandýðý zaman, bütün temsilciler kesin olarak, bunun, yazýkurulunun onaylanmasý anlamýna gelmediðini yalnýzca eðilimin onaylanmasý anlamýna geldiðini* belirttiler ve bu açýklamalara karþý tek bir protestoda bulunulmadý.

Görüldüðü gibi, belli bir organý onaylayarak kongrenin gerçekte yazýkurulunu onayladýðý þeklindeki ifade azýnlýðýn yandaþlarýnca (Koltsov, s. 321, Posadovski, s. 321, Popov, s. 322 ve baþkalarý tarafýndan) birçok kez yinelenen bu ifade gerçekte düpedüz yanlýþtý. Bu, merkez organlarýnýn kuruluþunu henüz herkesin gerçekten serinkanlýlýkla ele aldýðý bir sýrada tutulmuþ olan mevzilerden geri çekilmeyi örtmek için kullanýlan pek açýk bir manevraydý. Bu geri çekiliþ, ne ilke gerekçeleriyle (çünkü kongrede haksýz oportünizm suçlamalarý iddiasýný ortaya atmak azýnlýðýn çok fazla zararýna olduðundan bunu ima bile etmediler), ne de altý ya da üç üye* Bkz: Tutanaklar, s. 140, Akimov un konuþmasý: ... Bana, merkez yayýn organý seçimini, sonunda tartýþacaðýmýz söylendi ; Muravyov un, merkez yayýn organýnýn gelecekteki yazýkurulu sorunundan çok fazla etkilenen Akimov a karþý yaptýðý konuþma (s.

141); Pavloviç in, merkez yayýn organýný atamak suretiyle, Akimov un böylesine fazla ilgilendiði iþlemleri üzerinde yürüteceðimiz somut malzemeyi elde ettiðimize ve Ýskra nýn, parti kararlarý ný kabul edeceðinden en ufak bir þekilde kuþku duyulamayacaðýna iliþkin konuþmasý (s. 142); Trotski nin konuþmasý: Yazýkurulunu onaylýyor olmadýðýmýza göre, Ýskra da onayladýðýmýz þey nedir? ... Ad deðil, eðilim ... ad deðil, bayrak (s. 142); Martinov un konuþmasý: ... Birçok yoldaþ gibi ben de Ýskra nýn, belli eðilimde bir gazete olarak, merkez yayýn organýmýz olarak kabulünü tartýþýrken, bu noktada gazetenin yazýkurulunu onaylama ya da seçme yöntemini görüþmememiz gerektiði kanýsýndayým; bunu daha sonra, gündemdeki yeri geldiði zaman tartýþacaðýz... (s. 143).

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

119

nin gerçekten daha etkin olduðunu ortaya [sayfa 142] koyacak olan, olaylara dayalý veriler öne sürerek (çünkü bunlarýn yalnýzca öne sürülmesi bile azýnlýða karþý bir yýðýn kanýt ortaya çýkarabilirdi) haklý gösterilebilirdi. Simetrik bütün den, uyumlu takým dan, simetrik ve bütünleþmiþ kristal tüm den, vb. söz ederek, dolambaçlý yoldan, iþin içinden sýyrýlmaya çalýþmak zorundaydýlar. Bu savlarýn derhal gerçek adlarýyla zavallý sözler diye nitelenmesi (tutanaklar, s. 328) þaþýrtýcý deðildir. Üçlü planýnýn kendisi bir uyum eksikliðinin varlýðýna açýkça tanýklýk ediyordu. Bir ayý aþkýn bir süre birlikte çalýþmak, o süre içinde temsilcilere, kendi baþlarýna bir yargýya varmalarýný saðlayacak malzeme yýðýný saðlamaya yetmiþti. Posadovski yoldaþ bu malzemeyi ( sýnýrlý anlayýþ tan söz ederken uyumsuzluk sözcüðünü kullanarak kendi açýsýndan ihtiyatsýz ve basiretsiz bir biçimde, tutanaklar, s. 321 ve 325) ima edince, Muravyov yoldaþ, sözünü sakýnmaksýzýn þöyle demiþti: Bana göre, böyle uyumsuzluklarýn* hiç kuþkusuz var olduðu, kongrenin çoðunluðu için gayet açýk-seçik ortadadýr (tutanaklar, s. 321). Azýnlýk (piyasaya Muravyov tarafýndan deðil, Posadovski tarafýndan sürülen) uyumsuzluklar sözcüðünü salt kiþisel anlamda yorumlamayý yet tuttu, yoldaþ Muravyov un meydan okuyuþuna karþýlýk verme, altý kiþilik bir yazýkurulunu, hakettiði biçimde savunmak üzere tek bir kanýt öne sürme cesaretini gösteremedi. Sonuç, kýsýrlýðý nedeniyle gülünç olmanýn da ötesine geçen bir tartýþmaydý: çoðunluk (yoldaþ Muravyov un aðzýyla) altý ya da üç kiþi konusunun gerçek anlamýnýn kendileri için oldukça açýk olduðunu belirtiyordu, ancak azýnlýk dinlemeyi ýsrarla reddediyor ve [sayfa 143] bunu inceleyecek bir durumda olmadýðýmýzý söylüyordu. Çoðunluk, kendisini, yalnýzca bu noktayý inceleyecek durumda görmekle kalmamýþ, incelemiþ ve bu inceleme sonuçlarýnýn kendisi için oldukça açýk olduðunu ilân etmiþti, azýnlýksa, anlaþýldýðýna göre, böyle bir incelemeden korkmuþ ve zavallý sözler in gerisine sýðýnmýþtý. Çoðunluk, bizim merkez yayýn organýmýzýn, bir yazarlar topluluðundan daha * Posadovski yoldaþýn kafasýndaki uyumsuzluklar ýn ne olduðunu kongre hiç bir zaman öðrenemedi. Yoldaþ Muravyov ise ayný oturumda, (tutanaklar, s. 322) onun kastettiði anlamýn yanlýþ yorumlandýðýný ifade etti; tutanaklar onaylanýrken yaptýðý konuþmada da kongrede çeþitli noktalar üzerindeki tartýþmalarda ortaya çýkan uyumsuzluklardan, maalesef, varlýðýný hiç kimsenin reddedemeyeceði, ilkelere iliþkiri uyumsuzluklardan söz ettiðini açýkladý (tutanaklar, s. 353).

120

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

fazla bir þey olduðunu akýlda tutmamýz gerektiðini belirtiyordu. Çoðunluk, merkez yayýn organýnýn baþýnda belli kiþilerin, kongrece bilinen kiþilerin, sözünü ettiðim özellikleri kendinde toplamýþ kiþilerin (yani yalnýzca yazarlýk özellikleri deðil; yoldaþ Lange nin konuþmasý, tutanaklar, s. 327) bulunmasýný istiyordu . Azýnlýk bir kez daha meydan okumaya kalkýþmadý kendi görüþünce, bir yazarlar grubundan daha fazla bir þey olan bir kurul için kimin uygun düþtüðüne, kongrece bilinen , oldukça belli kiþinin kim olduðuna dair tek söz bile söylemedi. Azýnlýk, o ünlü uyum un gerisine sýðýnmaya devam etti. Bu kadar da deðil. Azýnlýk, tartýþmalarda, ilke yönünden kesinlikle yanlýþ olan savlar da öne sürdü; bu, yüzden de çok haklý olarak sert bir karþýlýk gördü. Anlamýyor musunuz, kongrenin, ne ahlaki, ne siyasal yönden, yazýkurulunu yeniden biçimlendirmeye hakký yoktur (Trotski, tutanaklar, s. 326); bu çok nazik [aynen böyle!] bir sorundur (yine Trotski); yeniden seçilemeyen yazýkurulu üyeleri, kongrenin, onlarý artýk yazýkurulunda görmek istemediði gerçeði karþýsýnda ne düþünecekler? (Çaryov, tutanaklar, s, 324.)* Böylesi savlar, tüm sorunu, yalnýzca acýndýrma ve duygularýn yaralanmýþlýðý düzeyine indirgemekteydi; gerçek ilke savlarý ve gerçek siyasal savlar açýsýndan da iflasýn [sayfa 144] düpedüz kabul edilmesi demek oluyordu. Çoðunluk, derhal, bu davranýþa gerçek adýný verdi: darkafalýlýk (yoldaþ Rusov). Gayet yerinde bir ifadeyle, yoldaþ Rusov þöyle diyordu: Devrimcilerin dudaðýndan garip konuþmalar, parti ahlaký ve parti çalýþmasýyla açýktan açýða uyuþmayan, konuþmalar iþitiyoruz. Üçlüler seçimine karþý çýkanlarýn dayandýðý baþlýca sav, parti iþlerini salt darkafalý bir görüþle ele alýyor [bütün italikler benim]. ... Eðer, bir parti görüþü olmayan, ama darkafalý bir görüþ olan bu görüþü benimsersek, her seçimde þöyle düþünmek zorunda olacaðýz: Petrov deðil de Ývanov seçilirse, Petrov gücenmez mi, eðer hazýrlýk komitesinin filan üyesi deðil de falan üyesi seçilirse o filanca gücenir mi? Bu bizi nereye götürür yoldaþlar? Eðer burada bir parti yaratmak amacýyla biraraya geldiysek, eðer karþýlýklý övgülere ve darkafalý duygulara teslim olmaya* Posadovski yoldaþýn þu konuþmasýyla karþýlaþtýrýnýz: ... Eski yazýkurulunun altý üyesinden üçünü seçerek, geri kalan üç kiþinin gereksiz ve fazla olduðunu söylemiþ olursunuz. Böyle yapmaya ne hakkýnýz, ne de herhangi bir neden vardýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

121

caksak, o zaman böyle bir görüþü hiç bir biçimde kabul edemeyiz.

Görevlileri seçmek üzereyiz; seçilmemiþ bir kiþiye güvensizlik sözkonusu deðildir; bizim gözönünde bulunduracaðýmýz tek þey, görevin gerekleri ve seçilecek kiþinin, seçileceði yere uygunluðu olmalýdýr. (Tutanaklar, s. 325.)

Partideki bölünmenin nedenlerini tarafsýz biçimde araþtýrmak ve bu bölünmenin kongredeki köklerine inmek isteyen herkese yoldaþ Rusov un bu konuþmasýný tekrar tekrar okumalarýný salýk veririz; azýnlýk onun kanýtlarýný çürütmek þöyle dursun, itiraz bile etmemiþtir.

Gerçekten de, Rusov yoldaþýn gayet yerinde bir açýklamasýyla, yalnýzca sinirli bir heyecan ýn unutturduðu böylesine basit ve temel doðrulara itiraz edilemez. Böyle bir açýklama, gerçekte, darkafalý bir grup anlayýþýna kapýlanarak parti anlayýþýndan uzaklaþan azýnlýk için en az kötüleyici bir açýklamadýr.* [sayfa 145] * Martov yoldaþ, Sýkýyönetim inde, bu sorunu da, deðindiði bütün öteki sorunlarý ele aldýðý biçimde deðerlendiriyor. Martov, tartýþmayý tam olarak ortaya koyma zahmetine katlanmýyor; bu tartýþmada ortaya çýkan tek ilke sorununu çok alçakgönüllü bir tutumla atlýyor. O ilke sorunu þudur: darkafalý duygusallýk mý, yoksa görevlilerin seçimi mi? Parti anlayýþý mý yoksa Ývan Ývanoviç lerin yaralanmýþ duygularý mý? Yoldaþ Martov burada da, olup bitenleri parça bölük aktarmakla yetiniyor ve benim hesabýma, sövgünün her türlüsünü ekliyor. Bu yetmez Martov yoldaþ!

Martov yoldaþ, beni, özellikle Akselrod, Zasuliç ve Starover yoldaþlarýn kongrede neden seçilmedikleri sorusuyla sýkýþtýrýyor. Takýndýðý darkafalý tutum, bu sorunun ne kadar yersiz olduðunu görmekten onu alakoymaktadýr (neden yazýkurulundaki arkadaþý yoldaþ Plehanov a sormuyor?). Azýnlýðýn kongrede altý kiþilik bir yazýkurulu sorunundaki davranýþýný taktikten yoksun sayýþýmla, konunun bütün parti tarafýndan bilinmesini isteyiþim arasýnda Martov yoldaþ bir çeliþki olduðu kanýsýnda. Yoldaþ Martov, tüm sorunu, parça bölük deðil de her yönüyle ele alma zahmetine katlansaydý, burada bir çeliþki olmadýðýný o da kolayca görebilirdi. Sorunu darkafalý bir grup anlayýþýyla ele almak ve yaralanmýþ duygulardan söz etmek, acýndýrmaya çalýþmak taktikten yoksundu; konunun bütün parti tarafýndan bilinmesine gelince, üç kiþilik bir Yazýkuruluna bakýþla altý kiþilik bir yazýkurulunun yararlý olup olmadýðýnýn, o kurula seçilecek kiþilerin ve çeþitli görüþlerin, gerçeklere dayalý bir deðerlendirmeden geçirilmesi parti çýkarlarýnýn gereðiydi. Azýnlýk bu noktalardan hiç biri üzerinde kongrede en ufak bir imada dahi bulunmadý.

Yoldaþ Martov, tutanaklarý dikkatlice inceleseydi, temsilcilerin konuþmalarýnda, altý kiþilik bir yazýkuruluna karþý bir dizi kanýt bulabilirdi. Ýþte bu konuþmalardan bir seçme: Birincisi, deðiþik ilke anlayýþlarý anlamýnda uyumsuzluklar, altý kiþilik eski kurulda açýkseçik görülüyordu. Ýkincisi, yazýiþleri çalýþmalarýnýn teknik yönden sadeleþtirilmesi arzulanan bir þeydi. Üçüncüsü, çalýþmanýn selameti, darkafalý duygusallýktan önce gelmekteydi, seçilen kiþilerin o yere uygunluðu ancak seçimle saðlanabilirdi. Dördüncüsü, kongrenin seçme hakký sýnýrlanamazdý. Beþincisi, partinin, merkez yayýn organýnda artýk, salt bir yazarlar grubu olmaktan öteye geçen bir gruba gereksinmesi vardý, merkez yayýn organýnýn gerek duyduðu þey yalnýzca yazarlar deðil, ama yöneticilerdi. Altýncýsý, merkez

122

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Ama azýnlýk, seçimlere karþý anlamlý, ciddi kanýtlar bulmakta öylesine yetersizdi ki, partiye darkafalý bir grup anlayýþý getirmelerinin yanýsýra, açýktan açýða skandal türünden davranýþlara girdiler.

Gerçekten de Muravyov yoldaþa nazik görevler yüklenmemesini salýk veren Popov yoldaþýn davranýþýna (tutanaklar, s. 322) baþka ne ad verebiliriz? Yoldaþ Sorokin in doðruca belirttiði gibi (tutanaklar, s.328), bu, iþi kiþiliðe dökmek ten baþka bir þey midir? [sayfa 146] Bu, siyasal kanýtlardan yoksun bir tutum takýnarak, kiþiler üzerinde spekülasyon yapmaktan baþka bir þey midir? Yoldaþ Sorokin, böyle tutumlarý her zaman kýnadýk derken haklý mýydý, haksýz mýydý? Yoldaþ Deutsch un, kendisiyle ayný görüþü paylaþmayan yoldaþlarý, üzerine basa basa, sergilemeye kalkýþmasý hoþgörülebilir miydi? * (Tutanaklar, s. 328.)

Yazýkuruluna iliþkin tartýþmalarý özetleyelim. Bir üçlü seçim planýný, kongrenin hemen baþýnda ve kongreden önce temsilcilerin bildiðine ve bu planýn, kongredeki tartýþmalarla ve olaylarla hiç bir iliþkisi olmayan düþüncelere ve gerçeklere dayandýðý yolunda çoðunluðun birçok kez öne sürdüðü açýklamalarý azýnlýk çürütmedi (çürütmeye çalýþmadý bile). Altý kiþilik bir yazýkurulunu savunurken azýnlýk, ilke bakýmýndan yanlýþ ve hoþgörüyle karþýlanamaz bir tutum, darkafalý düþüncelere dayalý bir tutum takýndý. Azýnlýk, görevlilerin seçimi sorununa yaklaþýmýnda, herbir aday hakkýnda yayýn organýnda belli kiþiler, kongre tarafýndan bilinen kiþiler bulunmalýydý. Yedincisi, altý kiþilik bir yazýkurulu çoðu zaman etkin olamýyordu, kurul görevlerini yerine getirebilmiþse, bu anormal yapýsý nedeniyle deðil, ona karþýn olabilmiþti. Sekizincisi bir gazetenin yönetimi (bir grubun deðil) partinin iþiydi, vb.. Eðer Martov yoldaþ, bu kiþilerin seçilmeyiþ nedenleriyle çok ilgileniyorsa, bütün bu düþüncelerin herbirinin anlamýna nüfuz etsin ve bir tekini olsun yalanlayabilsin. * Yoldaþ Sorokin, bu ayný oturumda, yoldaþ Deutsch un sözlerini böyle anladý (tutanaklar, s. 324 le karþýlaþtýrýnýz - Orlov la þiddetli bir atýþma ). Yoldaþ Deutsch, böyle bir þey söylemediðini açýkladý (tutanaklar, s. 351), ama hemen hemen ayný anda, buna çok yakýn bir þey söylediðini itiraf etti. Ben kim cüret eder demedim diye açýkladý yoldaþ Deutsch, Söylediðim þudur: Üçlü bir yazýkurulu seçmek gibi caniyane [aynen böyle!] bir önergeyi desteklemeye cüret edebilecek [aynen böyle! - Yoldaþ Deutsch kýzartma tavasýndan ateþe düþtü!] kiþjleri görmeyi çok isterdim . (Tutanaklar, s. 351.)

Yoldaþ Deutsch, Sorokin yoldaþýn sözlerini çürütmedi, doðruladý; Burada her þey birbirine karýþtýlýyor (yani azýnlýðýn altý kiþilik bir yazýkurulundan yana savlarýnda) diyen Yoldaþ Sorokin in sitemindeki gerçeði doðruladý. Yoldaþ Deutsch, yoldaþ Sorokin in, bizler parti üyesiyiz, bize özellikle siyasal düþünceler rehberlik etmelidir þeklindeki temel bir gerçeði dile getiren uyarýsýnýn ne kadar yerinde olduðunu doðruladý. Seçimlerin caniyane olduðu yaygarasýný koparmak, yalnýzca darkafalýlýða saplanmak deðildir, ama ayný zamanda skandal türünden yollara girmektir.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

123

ve o adayýn sözkonusu görevler için uygun olup olmadýðýna dair hiç bir deðerlendirme giriþiminde bile bulunmaksýzýn, partili olduðunu bütün bütün unuttuðunu gösterdi. Azýnlýk, sorunu hakettiði biçimde tartýþmaktan kaçýndý, [sayfa 147] onun yerine, sanki biri , boðazlanýyormuþ gibi gözyaþý dökerek ve merhamet dilenerek (Lange nin konuþmasý, tutanaklar, s. 327) ünlü uyuþumdan sözetti.

Heyecanlý sinirlilik hali içinde (tutanaklar, s. 325) azýnlýk iþi kiþiliðe dökmeye , seçimlerin caniyane olduðunu haykýrmaya ve benzeri hoþgörülemez tutumlara vardýrdý.

Kongremizin 30 uncu oturumunda, yazýkurulu kadrosu üç kiþi mi olsun, altý kiþi mi olsun konusunda verilen savaþ darkafalýlýkla parti ruhu arasýnda, siyasal düþüncelerle þahsiyatýn en kötüsü arasýnda, zavallýca sözlerle devrimci görev arasýnda verilen bir savaþtý.

Ve 31 inci oturumda, kongre, üç çekimserle onyediye karþýlýk on-dokuz oy çoðunluðuyla, eski yazýkurulunu bir bütün olarak onaylamayý reddettiði (tutanaklar, s. 330 a ve düzeltme cetveline bakýnýz) ve eski yazýkurulu salona döndüðü zaman, Martov yoldaþ, eski yazýkurulunun çoðunluðu adýna yaptýðý açýklamada (tutanaklar, s. 330-331) siyasal tutum ve siyasal anlayýþtaki bu ayný yalpalayýþý ve istikrarsýzlýðý daha da büyük ölçüde gösterdi. Bu ortak açýklamanýn her noktasýný ve benim yanýtýmý daha ayrýntýlý olarak inceleyelim (tutanaklar, s. 332-333).

Eski yazýkurulu onaylanmadýðý zaman yoldaþ Martov þu andan itibaren dedi, eski Ýskra artýk mevcut deðildir; onun adýný deðiþtirmek daha tutarlý olur. Ýlk oturumlardan birinde Ýskra ya verilen güven oyunun, kongrenin bu yeni kararýnda esaslý ölçüde daraltýldýðýný görüyoruz.

Yoldaþ Martov ve arkadaþlarý böylece, gerçekten ilginç ve birçok bakýmdan öðretici bir siyasal tutarlýlýk sorunu ortaya atmýþ oluyorlardý. Ýskra onaylanýrken herkesin ne söylediðine deðinerek, bunu daha önce yanýtlamýþtým (tutanaklar, s. 349, yukarda s. 82 ile karþýlaþtýrýnýz*). Burada karþýkarþýya olduðumuz þey, su götürmez biçimde, siyasal tutarsýzlýðýn [sayfa 148] çarpýcý bir örneðidir; ama bu tutarsýzlýk, kongrenin çoðunluk kanadýnda mýdýr, yoksa eski yazýkurulunun çoðunluk kanadýnda mýdýr, bunu, okurun yargýsýna bý* Bu kitabýn 141-142. sayfalarýna bakýnýz.-ç.

124

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

rakýyoruz. Bundan baþka, Martov yoldaþla arkadaþlarýnýn, gayet yerinde olarak su yüzüne çýkardýðý iki sorun daha vardýr ki, bunlar hakkýnda karar vermeyi de okura býrakýyoruz: 1° Merkez yayýn organýnýn yazýkurulunda görevlendirileceklerin seçimine iliþkin kongre kararýnda, Ýskra ya verilmiþ güven oyunun daraltýldýðý ný keþfetme arzusu, bir partili davranýþýnýn mý, yoksa darkafalý bir hizip davranýþýnýn mý varlýðýný ortaya koyar? 2° Eski Ýskra nýn varlýðý gerçekte ne zaman sona ermiþtir 46 nci sayýdan itibaren, içimizden iki kiþi, Plehanov ve ben, gazeteyi yönetmeye baþladýðýmýz zaman mý, yoksa 53 üncü sayýdan itibaren, eski yazýkurulunun çoðunluðu gazetenin yönetimini ele aldýðý zaman mý? Bu sorulardan birincisi çok ilginç bir ilke sorunuysa, ikincisi de çok ilginç bir gerçek ne sorunudur (question of fact).

Yoldaþ Martov þöyle devam etti: Üç kiþilik bir yazýkurulu seçmeye karar verildiðine göre, kendi adýma ve öteki üç yoldaþ adýna açýklamak zorundayým ki, biz hiç birimiz bu yeni yazýkurulunda yeralmayacaðýz. Kendi adýma þunu eklemeliyim: Eðer bazý yoldaþlarýn, bu üçlü için hazýrladýklarý listeye benim adýmý da koymak istedikleri doðruysa, bunu, hiç bir biçimde haketmediðim bir hakaret saydýðýmý söylemeliyim [aynen böyle!]. Bunu, yazýkurulunun deðiþtirilmesinin kararlaþtýrýldýðý koþullar nedeniyle, böyle söylüyorum. Bu karar, bazý sürtüþmeler * olduðu, eski yazýkurulunun [sayfa 149] etkinliðini yitirdiði gerekçesiyle alýnmýþtýr: Dahasý var, kongre, bu sürtüþme hakkýnda eski yazýkurulunu sorguya çekmeksizin ya da yazýkurulunun etkinliðini yitirip yitirmediðini inceleyip bir rapor vermek üzere bir komisyonu görevlendirmeksizin, belli çizgiler doðrultusunda kararlaþtýrmýþtýr. [Ne gariptir ki, azýnlýðýn herhangi bir mensubu, kongreye yazýkurulunun sorguya çekilmesi ni ** Martov yoldaþ, herhalde, bu ifadeyle Posadovski yoldaþýn uyumsuzluklar sözünü ima ediyordu. Bir kez daha belirtiyorum, yoldaþ Posadovski bu sözle neyi kastettiðini kongreye hiç bir zaman anlatmadý; buna karþýlýk, ayný sözü kullanmýþ olan yoldaþ Muravyov, kongre görüþmelerinin ortaya çýkardýðý ilke uyuþmazlýklarýný kastettiðini söyledi.

Okurlar anýmsayacaklardýr, yazýkurulunun dört üyesinin (Plehanov, Martov, Akselrod ve ben) katýldýðý tek gerçek ilke tartýþmasý tüzüðün birinci Maddesiyle ilgiliydi; ve Martov ve Starover yoldaþlar, yazýkurulunu deðiþtirilmesi ni savunan savlardan birinin haksýz oportünizm suçlamasý olduðundan, yazýlý olarak yakýnmýþlardý. Bu mektupta yoldaþ Martov yazýkurulunun deðiþtirilmesiyle oportünizm arasýnda açýk bir baðlantý keþfetmiþti; ancak kongrede, yalnýzca bir tür sürtüþme imasýnda, o da çok kapalý olarak deðinmekle yetindi.

Haksýz oportünizm suçlamasý çoktan unutulmuþtu!

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

125

ya da bir komisyon kurulmasýný önermeyi hiç mi hiç düþünmedi!

Acaba bu, Ýskra örgütündeki bölünmeden ve yoldaþ Martov la Starover in sözünü ettiði baþarýsýz pazarlýktan sonra, böyle bir þey yararsýz olacaðý için deðil miydi?] Bu koþullar altýnda, bazý yoldaþlarýn, bu yolda yeniden düzenlenmiþ bir yazýkurulunda benim yer almayý kabul edebileceðimi düþünmelerini siyasal ünüme leke sayarým......* Þamatadan baþka bir sözcükle nitelenemeyecek olan bu sözleri kongreden bu yana pýtrak gibi çiçeklenmekte olan þeyin baþlangýcýna okurlarý götürebilmek, onlara bir örnek verebilmek için bile bile tam metin olarak aldým. Bu þamata sözcüðünü daha önce Ýskra Yazýkuruluna Mektup da kullanmýþtým; yazýkurulu üyeleri her ne kadar bu sözden rahatsýzlýk duyuyorlarsa da, ben ayný sözü yineleme gereðini duyuyorum, çünkü bu sözcüðün doðruluðu su götürmez. [sayfa 150] Þamatanýn bazý kirli saikler e dayandýðýný (yeni Ýskra yazýkurulunun yaptýðý gibi) düþünmek hatadýr: bizim sürgünler topluluðumuzu ve siyasal göçmenlerimizi bilen herhangibir devrimci, sinir bozukluklarý ve anormal, durgun yaþam koþullarý nedeniyle, en saçma suçlamalarýn, kuþkularýn, kendi kendini suçlamalarýn, kiþilerle uðraþmalarýn ortaya döküldüðü, üzerinde ýsrarla yazýlýp çizildiði düzinelerle þamataya tanýklýk edecektir. Bu çekiþmelerin, bu þamatalarýn görünüþü ne kadar kirli olsa da makul hiç bir kiþi onlarýn altýnda kirli saikler aramaya gerek görmez.

Yoldaþ Martov un konuþmasýndan yukarýya aldýðýmýz bölümde görülen arapsaçýna dönmüþ saçmalýklarý, kiþilerle uðraþmalarý, hayali ürküntüleri, uydurma aþaðýlamalarý ve lekelemeyi ancak böyle bir sinir bozukluðu na baðlayabiliriz. Durgun yaþam koþullarý, ara* Yoldaþ Martov ayrýca þunu ekledi: Riyazanov böyle bir rolü kabul edebilir, ama, sanýrým, çalýþmalarýndan bildiðiniz Martov, bunu kabul edemez. Bu, Riyazanov a kiþisel bir saldýrý olduðu ölçüde, Martov sözünü geri aldý. Bu saldýrý, Riyazanov un kiþisel niteliklerinden (bu niteliklere burada deðinmenin yeri yok) ötürü deðil, Borba grubunun siyasal görünüþünden, siyasal yanýlgýlarýndan ötürüydü. Yoldaþ Martov, gerçek ya da varsayýlan kiþisel hakaretleri geri almakta ustadýr, ama bu, partiye ders olmasý gereken siyasal yanýlgýlarý unutmamýza yol açmamalýdýr. Borba grubu, kongremizde, örgüt kaosu na, herhangi bir ilke düþüncesinin haklý gösteremeyeceði daðýnýklýða (Yoldaþ Martov'un konuþmasý, tutanaklar, s. 38) neden olmakla suçlanmýþtý. Böylesi siyasal bir davranýþ, yalnýzca parti kongresinden önce, genel kaos döneminde, küçük bir grup içinde görüldüðü zaman deðil, ama ayný zamanda, parti kongresinden sonra, kaosun ortadan kaldýrýldýðý bir dönemde, Ýskra yazýkurulunun çoðunluðunun ve Emeðin Kurtuluþu Grubunun saplandýðý bir þey olduðu zaman da gerçekten kýnanmayý hakeder.

126

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

mýzda belki yüzüncü kez, böyle kavgalar yaratýyor. Eðer bir siyasal parti, hastalýða doðru ad koymak, hastalýðý doðru teþhis etmek ve tedavi çaresini aramak cesaretini gösteremiyorsa, o, saygýya deðer bir parti olamaz.

Bu arapsaçýndan çýkarýlabilecek, ilkeye iliþkin þey, kaçýnýlmaz olarak, seçimlerin, siyasal ünlere leke sürmekle hiç bir ilgisi olmadýðý dýr; kongrenin yeni seçimler yapma, þu ya da bu türden atamalara giriþme ve yetkili kurullarýnýn yapýsýný deðiþtirme hakkýný yadsýmak , konuyu baþka þeylerle bulandýrmaktýr; yoldaþ Martov un, eski yazýkurulunun yalnýzca bir bölümünü seçmeye izin verilip verilemeyeceðine iliþkin görüþleri (kongrede de belirttiðim gibi tutanaklar, s. 332)* siyasal düþünceleri ayrý ölçüde birbirine karýþtýrmaktan, bulandýrmaktan baþka bir þey deðildir. Üçlü planý kimin ortaya attýðýna dair yoldaþ Martov un [sayfa 151] öne sürdüðü kiþisel ifadeleri bir yana koyup, eski yazýkurulunun onaylanmayýþýný onun siyasal yönden nasýl deðerlendirdiðine geçeceðim: ... Þimdi olup-bitenler, kongrenin ikinci yarýsýnda ortaya çýkan savaþýmýn son perdesidir. [Oldukça doðru! Kongrenin bu ikinci yarýsý, tüzüðün birinci maddesi üzerindeki tartýþmalarda Martov, yoldaþ Akimov un kuvvetli pençesine düþtüðü zaman baþlamýþtýr.] Herkes biliyor ki, bu reformda sözkonusu olan þey, eski yazýkurulunun etkinliði sorunu deðil., ama Merkez Yönetim Kurulunda etkinliði ele geçirme savaþýmýdýr. [Birincisi, herkes biliyor ki, sorun, Merkez Yönetim Kurulunun kuruluþundaki ayrýlýk olduðu kadar, kurulun etkinliði sorunu idi; çünkü reform planý, henüz ayrýlýðýn ortada olmadýðý ve yoldaþ Pavloviç in yedinci üye olarak yazýkuruluna seçilmesinde Martov yoldaþýn bize katýldýðý tarihte önerilmiþti. Ýkincisi, daha önce, belgeye dayalý kanýtlarla gösterdiðimiz gibi, sorun, Merkez Yönetim Kurulunun hangi kiþilerden oluþacaðý sorunuydu; bu sorun a la fin des fins** gelip farklý listelere dayanmýþtý: Glebov-Travinski-Popov listesi mi, yoksa GlebovTrotski-Popov listesi mi.] Yazýkurulunun çoðunluðu, Merkez Yönetim Kurulunun, yazýkurulunun bir aleti haline dönüþtürülmesini istemediðini gösterdi. [Bu, Akimov un nakaratýdýr: Her parti kongresinde çoðunluðun, uðrunda savaþtýðý etkinliði ele geçirme soru* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 505-506. -Ed. ** En sonunda.- ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

127

nu, çoðunluðun yardýmýyla merkez kurullarýnda etkinliði saðlama baðlama sorunu, daha sonra yoldaþ Martov un da öne sürdüðü gibi, yazýkurulunun aleti olmak gibi, yazýkurulunun basit bir eklentisi olmak gibi oportünist hakaretlere dönüþtürülmüþtür (tutanaklar s. 334).] Yazýkurulunun üye sayýsýný azaltmaya gerek görülmesinin nedeni budur [!!]. Ben iþte bu nedenle, böyle bir yazýkuruluna katýlamam. [Þu iþte bu nedenle yi biraz daha dikkatle inceleyelim. Yazýkurulu, [sayfa 152] Merkez Yönetim Kurulunu bir eklentiye, bir alete nasýl dönüþtürebilirdi? Bunu ancak, konseyde üç oya sahip olsaydý ve üstünlüðünü kötüye kullansaydý yapabilirdi. Bu açýk deðil mi? Ve yoldaþ Martov un üçüncü üye olarak seçildiði zaman, böyle bir kötüye kullanmayý her zaman önleyebileceði ve yalnýzca kendi oyuyla, yazýkurulunun konseydeki bütün üstünlüðünü yýkabileceði de ayný þekilde açýk deðil mi? Görülüyor ki, bütün iþ gelip, Merkez Yönetim Kurulunun kimlerden kurulacaðý sorununa dayanýyor; bir bakýþta görülüyor ki, aletten, eklenti olmaktan söz etmek yalnýzca iftiradýr. Eski yazýkurulunun çoðunluðuyla birlikte, kongrenin partide sýkýyönetime son vereceðini ve durumu normale getireceðini düþündüm. Ama gerçekte sýkýyönetim, belli bazý gruplara karþý uygulanan olaðanüstü hal yasalarýyla sürüp gidiyor, hatta daha da þiddetlenmiþtir. Tüzükte yazýkuruluna verilen haklarýn, partinin zararýna kullanýlmamasýný, ancak eski yazýkurulu bir bütün olarak kalýrsa güven altýna alabiliriz. ... Ýþte yoldaþ Martov un þanlý sýkýyönetim narasýný ilk kez ortaya attýðý konuþmasýndaki tüm bölüm bu. Þimdi de benim ona yanýtýmý görelim. ... Ne var ki, iki üçlü planýnýn özel niteliði konusunda Martov un söylediklerini düzeltirken, eski yazýkurulunu onaylamamak suretiyle attýðýmýz adýmýn siyasal önemine ve anlamýna iliþkin ifadesini yadsýmak niyetinde deðilim. Tam tersine, bu adýmýn büyük bir siyasal önemi ve anlamý olduðunda yoldaþ Martov la tamamen ve açýktan görüþ birliðindeyim. Ama bu anlam ve önem, Martov un anladýðý türden deðildir. Martov, bunun, Rusya daki Merkez Yönetim Kurulunda etkinliði ele geçirme savaþýmýnda bir giriþim olduðunu söylemiþti. Ben Martov dan da ileri gidiyorum. Þimdiye dek ayrý bir grup olan Ýskra nýn bütün giriþimleri, etkinliði elde etme savaþýmýydý; þimdi ise bu daha da fazla bir þeydir, yalnýzca etkinliði ele geçirme savaþýmý deðildir, o etkinliðin örgütsel olarak pekiþ-

128

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

tirilmesidir. [sayfa 153] Bu noktada yoldaþ Martov la benim siyasal bakýmdan, ne kadar derin ölçüde ayrýldýðýmýz þu gerçekte pek açýk görünüyor: onun, beni Merkez Yönetim Kurulunda etkinliði ele geçirmeye çalýþma arzusunu taþýmakla suçlamasýna karþýlýk, ben bu etkiyi örgütsel yollardan pekiþtirmeye çalýþmýþ olmamý ve hala da çalýþmamý þeref sayýyorum. Anlaþýldýðýna göre, deðiþik diller konuþuyoruz! Eðer tüm çalýþmalarýmýz, tüm çabalarýmýz eski, ayný etkin olma savaþýmýnda bitseydi, o etkinliðin tüm olarak ele geçirilmesini ve pekiþtirilmesini saðlamasaydý, bütün o çalýþmalarýn, çabalarýn ne anlamý kalýrdý? Evet, yoldaþ Martov kesinlikle haklýdýr: attýðýmýz adým, hiç kuþkusuz, büyük siyasal bir adýmdýr; eðilimlerden, bundan böyle izlenecek olanýnýn, partimizin gelecekteki çalýþmalarý için seçilmiþ olduðunu göstermektedir. Ben, Partide sýkýyönetim gibi, belli bazý kiþilere ve gruplara karþý olaðanüstü hal yasalarý gibi dehþetli sözlerden asla korkmam. Ýstikrarsýz ve yalpalayan öðelere karþý bir sýkýyönetim yaratabilmeliyiz, yaratmalýyýz; parti tüzüðümüzün tümü, kongre tarafýndan onaylanan merkeziyetçilik sisteminin tümü, siyasal muðlaklýðýn türlü kaynaðýna karþý bir sýkýyönetim den baþka bir þey deðildir. Muðlaklýða karþý gereksinilen önlemler, isterseniz olaðanüstü hal yasalarý deyiniz, özel yasalar, kurallardýr. Kongrenin attýðý adým böyle önlemler ve yasalar için saðlam bir temel yaratarak, izlenecek siyasal yönü doðruca göstermiþtir. * Konuþmamýn bu parçasýnda, yoldaþ Martov un kendi Sýkýyönetim inde (s. 16) atladýðý tümcemi italik harflerle gösterdim.

Martov un bu tümceyi sevmemesinde ve o tümcenin açýk anlamýný kavrama yolunu seçmemesinde þaþýlacak bir þey yoktur.

Dehþetli sözler deyimi neyi ifade ediyor yoldaþ Martov? [sayfa 154] Bu deyim, bir alayý ifade ediyor, küçük þeylere büyük adlar verenlerle, basit bir sorunu gösteriþçi laf cambazlýðýyla bulandýranlarla alayý ifade ediyor. Yoldaþ Martov un sinirlerini bozan tek küçük ve basit gerçek, merkez kurullarýnýn hangi kiþilerden kurulacaðý konusunda kongrede tattýðý yenilgiden baþka bir þey deðildir. Bu basit gerçeðin siyasal anlam ve önemi þuydu: parti kongresinin çoðunluðu, kazandýðý için, parti önderliðinde kendi çoðunluðunu * Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 507-508. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

129

gerçekleþtirerek ve yalpalama, istikrarsýzlýk ve muðlaklýk * olarak gördüðü þeye karþý, tüzüðün yardýmýyla savaþým için bir örgüt temeli yaratarak etkinliðini saðlamlaþtýrmýþtý. Bunu, dehþet içinde, bir etkin olma savaþýmý ndan sözetmek ve sýkýyönetim den yakýnmak için fýrsat bilmek, gösteriþçi laf cambazlýðýndan, dehþetli sözler kullanmaktan baþka bir þey deðildir.

Yoldaþ Martov bu görüþe katýlmýyor mu? Þu halde belki de, çoðunluðun kazandýðý etkinliði saðlama baðlamak için, 1° merkez kurullarýna çoðunluðunu güven altýna alarak ve 2° yalpalamaya, istikrarsýzlýða ve muðlaklýða karþý hareket etmek üzere çoðunluða gerekli yetkileri vererek yoluna devam etmeyeceði bir parti kongresinin var olduðunu ya da genel olarak böyle bir kongrenin düþünülebileceðini bize kanýtlamaya çalýþacaktýr.

Seçimlerden önce, kongremiz, gerek merkez yayýn organýnda, gerek Merkez Yönetim Kurulunda oylarýn üçtebirini parti çoðunluðuna ya da azýnlýðýna vermeyi kararlaþtýrmak durumundaydý. Altý kiþilik bir yazýkurulu ve yoldaþ Martov un listesi, oylarýn üçte-birinin bize, üçte-ikisinin [sayfa 155] ise, onun yandaþlarýna çevrilmesi demek oluyordu. Yoldaþ Martov bizimle uyuþmayý ya da bize boyuneðmeyi reddetti ve yazýlý olarak bizi, kongrede bir savaþa çaðýrdý. Kongrede yenilince de Martov sýzlanmaya ve sýkýyönetim den yakýnmaya baþladý! Peki, bu þamata koparmak deðil midir? Bu aydýn hafifliðinin yeni bir ifadesi deðil midir?

Bununla ilgili olarak, insan, Karl Kautsky nin, bu tür kiþileri, toplumsal ve psikolojik açýdan nasýl parlak bir biçimde tanýmladýðýný anýmsamadan edemiyor. Çeþitli ülkelerin sosyal-demokrat partileri, benzer hastalýklarýn acýsýný, þimdilerde hiç de seyrek duymuyor. Bu hastalýklarýn doðru teþhisini ve doðru tedavisini, daha deneyimli yoldaþlardan öðrenmek, bizim için çok yararlýdýr. Bu yüzden, Karl Kautsky nin, bazý aydýnlarý tanýmlayýþý, konumuzun dýþýnda görülmemelidir: Bugün bizi yakýndan ilgilendiren sorun ... aydýnlar * Ýskracý azýnlýðýn yalpalayýþý, istikrarsýzlýðý ve muðlaklýðý kongrede nasýl ifade edilmiþti?

Birincisi, tüzüðün birinci maddesi üzerindeki oportünist laf cambazlýklarýyla; ikincisi, Akimov ve Lieber yoldaþla kurduklarý, kongrenin ikinci yarýsýnda daha da belirginleþen koalisyonla: üçüncüsü merkez yayýn organýna üye seçme sorununu, darkafalý bir hizip anlayýþýna, sefil sözlere, hatta kiþilerle uðraþma düzeyine indirgemeye hazýr olmalarýyla, Kongreden sonra bütün bunlar birer tomurcuk olmaktan çýktý, çiçeðe dönüþtü meyve verdi.

130

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

tabakasýyla* (intelligentsia) proletarya arasýndaki uzlaþmaz karþýtlýktýr. Bu karþýtlýðý itiraf ettiðim için arkadaþlarýmýn çoðu [Kautsky nin kendisi de bir aydýn, bir yazar ve bir editördür] öfkelenecektir. Ama bu uzlaþmaz karþýtlýk gerçekten vardýr ve baþka konularda olduðu gibi, gerçeði yadsýyarak yenmeye çalýþmak çok yersiz bir taktik olur. Bu uzlaþmaz karþýtlýk toplumsaldýr, kiþilere deðil sýnýflara iliþkindir. Birey olarak aydýn, kapitalist birey gibi, kendisini, sýnýf savaþýmýnda proletaryayla özdeþleþtirebilir.

Böyle yaptýðý zaman, o kiþi karakterini de deðiþtirmiþ olur. Aþaðýda üzerinde duracaðýmýz aydýn tipi, henüz kendi sýnýfýnda bir istisna olan bu tür aydýn deðildir. Aksini belirtmedikçe, ben aydýn sözcüðünü, burjuva toplumunun tarafýný tutan sýradan aydýný, bir sýnýf olarak aydýnlar tabakasýnýn karakteristiðini [sayfa 156] taþýyan aydýný ifade etmek için kullanacaðým. Bu sýnýf, proletaryayla belli bir uzlaþmaz karþýtlýk içindedir.

Ancak bu uzlaþmaz karþýtlýk, emekle sermaye arasýndaki uzlaþmaz karþýtlýktan farklýdýr. Aydýn, kapitalist deðildir. Gerçi onun yaþam düzeyi burjuvacadýr ve eðer bir yoksul haline gelmeyi istemiyorsa o düzeyi sürdürmelidir, ama ayný zamanda kendi emeðinin ürününü ve çoðu zaman emek-gücünü satmak zorundadýr ve kendisi de çoðu zaman kapitalist tarafýndan sömürülür ve aþaðýlanýr.

Görüldüðü gibi, aydýnla proletarya arasýnda herhangi bir iktisadi karþýtlýk yoktur. Ama aydýnýn yaþam durumu ve çalýþma koþullarý proleterce deðildir. Duygularda ve düþüncelerde belli bir karþýtlýða yolaçan da budur.

Proleter, tek baþýna bir birey olarak hiç bir þey deðildir. Onun bütün gücü, bütün geliþmesi, bütün umutlarý ve bekleyiþleri, örgütten, arkadaþlarýyla birlikte yürüttüðü sistemli eylemden gelir. O kendini, büyük ve güçlü bir organizmanýn parçasý olduðu zaman büyük ve güçlü hisseder. Bu organizma, onun için temeldir; bu organizma* Aydýn ve aydýnlar tabakasý (intellectual and intelligentsia) sözcüklerini, Almanca daki Literal ve Literatentum karþýlýðý kullanýyorum. Bu sözcükler, yalnýzca yazarlarý deðil, ama genel olarak eðitim görmüþ herkesi, serbest meslek sahiplerini, Ýngilizlerin kol iþçisinden ayýrmak için kullandýklarý bir deyime kafa iþçilerini kapsar.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

131

ya oranla birey, pek az þey ifade eder. Proleter, adsýz kitlenin bir parçasý olarak, herhangi bir kiþisel çýkar ya da ün saðlamayý düþünmeksizin, nerede görevlendirilirse orada ve bütün benliðini ve düþüncesini saran gönüllü bir disiplinle, tam bir baðlýlýkla savaþýr.

Aydýna gelince, durum oldukça deðiþiktir. O, bileðinin gücüyle deðil, kafasýyla savaþýr. Onun silahlarý, kiþisel bilgisi, kiþisel yetenekleri, kiþisel inançlarýdýr. Herhangi bir yere, ancak kendi kiþisel nitelikleriyle eriþebilir. Bu yüzden bireyselliðini en özgür biçimde kullanabilmesi, ona, baþarýlý çalýþmasýnýn temel koþulu olarak görünür.

Bir bütüne baðlý bir parça olmaya güçlükle razý olur, o zaman da bu eðilimden ötürü deðil, zorunluktan ötürüdür. Disiplin gereðini seçkin kafalar için deðil, yalnýzca yýðýnlar için kabul eder. Ve kuþkusuz, kendini birinciler arasýnda sayar... [sayfa 157] Nietzsche nin, kendi öz bireyciliðinin gereðini yapmayý her þey sayan ve bu bireyciliðin büyük bir toplumsal amaca, þu ya da bu biçimde baðýmlýlýðýný, aþaðýlýk, bayaðý bir þey gören üstün insan felsefesi, gerçek bir aydýn felsefesidir; ve bu felsefe, proletaryanýn sýnýf savaþýmýna o aydýnýn katýlmasýný tümden olanaksýzlaþtýrýr.

Nietzsche nin yaný sýra, aydýnlar tabakasýnýn duygularýna yanýt veren felsefenin en önemli parçalarýndan biri Ýbsen dir. Onun (Bir Halk Düþmaný ndaki) Doktor Stockmann i, birçok kiþinin sandýðý gibi bir sosyalist deðil, ama içinde çalýþma giriþiminde bulunduðu proletarya hareketiyle ve genel olarak herhangi bir halk hareketiyle, eninde sonunda çatýþma zorunda bulunan bir aydýn tipidir.

Her demokratik* hareketin temelinde olduðu gibi proletarya hareketinin temelinde de kiþinin, arkadaþlarýnýn çoðunluðuna saygý duymasý gereði yatar. Oysa Stockmann türünden tipik aydýn, kaynaþýk çoðunluða , alaþaðý edil* Bizim martovcularýn, Akimov a ve yanlýþ yere oturtulmuþ bir demokrasiye kayarken, bir yandan da ayný zamanda yazýkurulunun demokratik yoldan seçmine, herkes tarafýndan daha önceden planlandýðý biçimde kongrede seçilmesine öfkelenmeleri, örgiltlenme sorunlarýnýn her türlüsüne bulaþtýrdýklarý kargaþanýn aþýrý ölçüde karakteristik örneðidir.

Sizin prensibiniz bu mu baylar?

132

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

mesi gereken bir canavar gözüyle bakar. ...

Proletarya duygularýyla dolup taþan, ve parlak bir yazar olmasýna karþýn, özgür aydýn anlayýþýný büyük ölçüde terkeden, parti kadrosuyla birlikte coþkuyla yürüyen, atandýðý her görevde çalýþan, kendini bütün yüreðiyle amacýmýza baðlayan, azýnlýkta kaldýðýnda Ýbsen ve Nietzsche den eðitilmiþ aydýnýn boynu büküklüðü içerisinde kiþiliðinin ezilmesine aklayýp sýzlamayý [weichliches Gewirsel] aþaðýlayan ideal aydýn örneði sosyalist hareketin gerektirdiði aydýn türünün ideal örneði Liebknecht di Ayný biçimde, kendini hiç bir zaman ön safta olmak için zorlamayan ve sýk sýk azýnlýkta kaldýðý Enternasyonal deki parti disiplini örnek alýnacak [sayfa 158] olan Marx ý da örnek sayabiliriz. * Martov la dostlarýnýn, salt eski grup onaylanmadý diye, görev için aday gösterilmeyi reddetmeleri, kendilerini azýnlýkta bulan aydýnlarýn, iþte böylesi aðlayýp-sýzlanmalarýndan baþka bir þey deðildir. Sýkýyönetimden ve belli bazý gruplara karþý olaðanüstü hal yasalarýndan yakýnmalarý da böyledir. Oysa Martov, Yujni Raboçi ve Raboçeye Dyelo daðýtýldýðý zaman, kýlýný dahi kýpýrdatmamýþ, yalnýzca kendi grubu daðýtýldýðý zaman ortaya fýrlamýþtýr. Önce Martov un baþlattýðý, ardýndan da parti kongresinde** (hatta ondan sonra da) bir sel halinde gelen kaynaþýk çoðunluða yöneltilmiþ sonsuz. yakýnmalar, serzeniþler, suçlamalar, iftiralar ve üstü kapalý sözler, iþte, kendilerini azýnlýkta buluveren aydýnlarýn böylesi aðlayýp sýzlanmalarýndan baþka bir þey deðildir.

Azýnlýk, kaynaþýk çoðunluðun özel toplantýlar yaptýðýndan acý acý yakýnmýþtýr. Elbetteki azýnlýk, bir yandan, kendi özel toplantýlarýna seve seve katýlmaya hazýr olanlarý (Egorov larý, Mahov larý, Bruker leri), kongrede onlarla savaþtýðý için çaðýramazken, bir yandan da özel toplantýlarýna çaðýrdýðý temsilcilerin gelmeyi reddediþleri gibi tatsýz bir gerçeði gözlerden gizlemek için, bir þeyler yapmak zorundaydý.

Azýnlýk, haksýz oportünizm suçlamasý ndan acý acý yakýnmýþtýr. Elbetteki azýnlýk, parti kurumlarýnda grup anlayýþýnýn þampiyon* Karl Kautsky, Franz Mehring , Neue Zeit, XXII, I, s. 101-103, 1903, n° 4. ** Bkz: Kongre tutanaklarý, s. 337, 338, 340, 352, vb..

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

133

luðuna, savlarda oportünizme, parti iþlerinde darkafalý grup anlayýþýna ve aydýn istikrarsýzlýðýyla hafifliðine dört elle sarýlarak, bir çok durumda iskracýlara-karþý olanlarý izleyen oportünistlerin ve bir ölçüde bu iskracýlara-karþý olanlarýn kaynaþýk azýnlýðý oluþturduðu tatsýz gerçeðini gözlerden saklamak için bir þeyler yapmak zorundaydý. [sayfa 159] Kongrenin sonuna doðru kaynaþýk bir çoðunluðun kurulmuþ olmasý gibi çok ilginç bir siyasal gerçeðin nedenlerini ve her türlü meydan okumaya karþýn, böyle bir oluþumun nedenlerinden ve tarihinden azýnlýðýn neden dikkatle kaçýndýðýný gelecek bölümde göstereceðiz. Ama önce, kongre görüþmelerine iliþkin tahlillerimizi tamamlayalým.

Merkez Yönetim Kurulu seçimleri sýrasýnda yoldaþ Martov, üç ana özelliðine, o zaman üç hamlede mat diye deðindiðim çok karakteristik bir önerge sundu (tutanaklar, s. 336). Önergenin üç ana özelliði þunlardýr: 1°) Merkez Yönetim Kurulu adaylarýna liste halinde oy verilmesi, tek tek adaya oy verilmemesi; 2° listeler açýklandýktan sonra iki oturum geçmesi (anlaþýldýðýna göre görüþme için); 3° mutlak çoðunluk elde edilemezse, ikinci oylamanýn yeter sayýlmasý. Bu önerge, çok dikkatle düþünülmüþ bir savaþ tuzaðýydý (düþmana hakkýný vermeliyiz!). Egorov yoldaþ bu önergeyle ayný görüþte deðildi (tutanaklar, s. 337). Ama eðer yedi bundcu ve Raboçeye Dyelo cular kongreyi terketmemiþ olsalardý, bu önerge, hiç kuþku yok, Martov a tam bir zafer saðlayabilirdi. Bu savaþ hilesinin nedeni þuydu: Ýskra nýn azýnlýk kanadý, Bund la Bruker þöyle dursun, Egorovlar ve Mahovlarla bile (Ýskra çoðunluðu içinde olduðu türden) doðrudan bir anlaþma yapmamýþ, yapamamýþtý.

Birlik Kongresinde yoldaþ Martov un, haksýz oportünizm suçlamasý nýn, kendisiyle Bund arasýnda doðrudan bir anlaþmayý varsaydýðýndan yakýndýðýný anýmsayalým. Bir kez daha yineliyorum, bu, Martov yoldaþýn yersiz bir kaygýya kapýlmasýndan baþka birþey deðildi. Egorov yoldaþýn, listelere oy verilmesini reddetmesi, (yoldaþ Egorov henüz prensiplerini yitirmemiþti herhalde, demokratik güvencelerin mutlak önemini takdir etmekte onu Goldblatt la birleþtiren prensipler), Egorov la bile doðrudan bir anlaþma nýn sözkonusu olamayacaðý önemli gerçeðini açýkça göstermektedir. Ama hem Egorov la, hem Bruker le martovcular [sayfa 160] arasýnda bir koalisyon olabilirdi ve oldu da. Þu anlamda ki, mar-

134

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

tovcular bizimle ciddi bir çatýþmaya düþtükleri her zaman onlarýn desteðinden emindiler; Akimov la dostlarý da ehveni þer i seçmek zorundaydýlar. Hiç kuþku yoktu ve yoktur ki, Akimov ve Lieber yoldaþlar, hem merkez yayýn organý yazýkurulunun altý kiþilik olmasýna, hem Martov un Merkez Yönetim Kurulu listesine kesinlikle oy verirlerdi; çünkü bunlar, onlarýn açýsýndan ehveni þer di, Ýskra nýn amaçlarýný en az baþaracak þeylerdi (Akimov un, tüzüðün birinci maddesi üzerindeki konuþmasýna ve Martov a baðladýðý umutlar a bakýnýz). Listelere oy verilmesi, listelerin açýklanmasýndan sonra iki oturum geçmesi ve yeniden oylama, herhangi bir doðrudan anlaþma olmaksýzýn, hemen hemen mekanik bir kesinlikle iþte bu sonuçlarý saðlamak amacýyla düþünülmüþtü.

Ne var ki, bizim kaynaþýk çoðunluðumuz öyle kalmaya devam ettiði için, yoldaþ Martov un yandan çevirme hareketi, yalnýzca iþleri geciktirebilirdi; biz enindesonunda bu önergeyi reddedecektik. Bu durum karþýsýnda azýnlýk, yakýnmalarýný, yazýlý bir açýklamayla (tutanaklar, s. 341) ortaya döktü, Martinov la Akimov un yolunu izleyerek, seçimlerin yapýldýðý koþullarý dikkate alýp Merkez Yönetim Kurulu seçimlerinde oy kullanmayý reddetti. Kongreden bu yana da seçimlerin anormal koþullarýna iliþkin bu tür yakýnmalar (bkz: Sýkýyönetim, s. 31) saðda-solda yüzlerce parti dedikoducusunun kulaðýna akýtýldý. Peki ama bu anormallik neydi? Kongre içtüzüðünün (6 nci madde, tutanaklar, s. 11) daha baþýndan öngördüðü, içinde herhangi bir ikiyüzlülük ya da adaletsizlik bulmanýn saçma olacaðý gizli oylama mý? Hafif aydýnlarýn gözünde bir canavar olan kaynaþýk bir çoðunluðun kurulmasý mý? Yoksa, bu deðerli aydýnlarýn, bütün seçimleri kabul edeceklerine dair kongre önünde verdikleri sözden (kongre içtüzüðünün 18 nci maddesi, tutanaklar, s. 380) dönmekteki anormal istekleri mi? [sayfa 161] Popov yoldaþ, bu isteði, kongrede seçim günü, ince bir imayla þu soruyu sorarak ortaya koydu: Temsilcilerin yarýsý oy vermeyi reddettiðine göre, Büro, kongre kararýnýn geçerli ve usulüne uygun olduðundan emin midir? * Büro, kuþkusuz emin olduðu karþýlýðýný verdi ve Akimov ve Martinov yoldaþlar olayýný anýmsattý. Yoldaþ Martov Büroyla ayný görüþte olduðunu söyledi, yoldaþ Popov un * s. 342. Konseyin beþinci üyesinin seçimi kastediliyor. (Toplam 44 oydan) 24 oy kullanýlmýþtý, ikisi boþtu.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

135

hatalý olduðunu ve kongre kararlarýnýn geçerli olduðu nu (tutanaklar, s. 343) özellikle belirtti. Þimdi, onun parti önünde yapmýþ olduðu bu açýklamalarla, kongreden sonraki davranýþýnýn ve partinin yarýsýnýn, daha kongrede baþlayan isyaný na dair Sýkýyönetim indeki (s. 20) sözlerinin siyasal tutarlýlýðý epey normal saymamýz gerekiyor hakkýnda karar vermeyi okurlara býrakýyoruz. Yoldaþ Akimov un Martov yoldaþa baðladýðý umutlar, Martov un kendi ömürsüz iyi niyetlerinden daha aðýr bastý.

Siz kazandýnýz Akimov yoldaþ! * Kongrenin son bölümünün, seçimlerden sonraki bölümünün görünüþte küçük, ama aslýnda önemli bazý özellikleri, þimdilerde acýklý-güldürüsel bir anlam kazanan ünlü sýkiyönetim sözcüðünün nasýl yalnýzca iðrenç bir söz olduðunu göstermeye yeterlidir. Yoldaþ Martov, þimdi, kendi uydurmasý olan bu gulyabani sözcüðün, azýnlýða çoðunluðun bir tür anormal eza-cefa etmesi, azýnlýk avcýlýðýna çýkmasý, ona karþý kabadayýlýk etmesi anlamýna geldiðine hem kendini, hem okurlarýný inandýrmaya ciddi biçimde çalýþarak bu acýklý-güldürü sözcüðü, sýkýyönetim sözcüðünü alabildiðine kullanýyor. Biz, þimdilik, kongreden sonra olaylarýn nasýl geliþtiðini göstereceðiz. Ama yalnýzca kongrenin sonunu düþünsek bile, görülecektir ki, kendilerine zorbalýk edildiði, kötü davranýldýðý, boðazlandýklarý varsayýlan mutsuz martovculara eza-cefa etmek þöyle dursun, seçimlerden sonra, kaynaþýk çoðunluðun kendisi, onlara (Liyadov aracýlýðýyla) tutanaklar komisyonundaki üç üyelikten ikisini önermiþtir (tutanaklar, s. 354). [sayfa 162] Taktik sorunlarla öteki sorunlara iliþkin önerileri alýn, (tutanaklar, s. 355 ve sonrasý), görülecektir ki, bu öneriler gerektiði gibi, usulüne uygun biçimde tartýþýlmýþtýr; ve bu önergelerin çoðuna imza koyanlarýn arasýnda canavar kaynaþýk çoðunluðun temsilcileriyle aþaðýlanmýþ ve hakarete uðramýþ azýnlýðýn yandaþlarý vardýr (tutanaklar, s. 355, 357, 363, 365 ve 367). Bu, görev yapmaktan alýkoymak ve zorbalýk etmek tir, öyle mi?

Bir sorunda öze iliþkin tek ilginç ama ne yazýk ki pek kýsa bir anlaþmazlýk, Starover in liberaller hakkýndaki bir önergesinde ortaya çýkmýþtýr. Bu önergenin altýna atýlan imzalardan da görüle-

136

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

bileceði gibi (tutanaklar, s. 357 ve 358), bu önerge, çoðunluðu destekleyenlerden üç kiþinin (Braun, Orlov ve Osipov un), hem bu önergeye, hem de Plehanov un önergesine ikisi arasýndaki uzlaþmaz karþýtlýðý görmedikleri için oy vermeleri sayesinde kabul edilmiþtir. Bu iki önerge arasýnda herhangi bir uzlaþmaz karþýtlýk olduðu ilk bakýþta görülmemektedir, çünkü Plehanov un önergesi, Rusya daki burjuva liberalizmine karþý güdülecek ilkeler ve taktiklerle ilgili olarak genel bir ilke koymakta, belli bir davranýþ çizgisi çizmektedir, buna karþýlýk Starover in önergesi, liberal ya da liberal-demokratik eðilim le yapýlmasý caiz olabilecek geçici anlaþmalar ýn somut koþullarýný tanýmlamaya çalýþmaktadýr. Ýki önergenin konularý ayrýdýr. Ama Starover in önergesi siyasal muðlaklýkla malüldür; bu nedenle de güdük ve sýðdýr. Bu önerge, Rus liberalizminin sýnýfsal içeriðini tanýmlamamaktadýr; bu liberalizmin ifadesini bulduðu belli siyasal eðilimleri göstermemektedir; bu belli eðilimlerle ilgili olarak, proletaryaya, propaganda ve [sayfa 163] uyarma çalýþmalarýnýn belli-baþlý hedeflerini izah etmemektedir; bu önerge (muðlaklýðý nedeniyle) öðrenci hareketi ve Osvobojdeniye[28] gibi iki ayrý þeyi birbirine karýþtýrmaktadýr; geçici anlaþmalar ýn caiz olabileceði üç somut koþulu, gayet güdükçe ve keyfi olarak salýk vermektedir. Birçok baþka durumda olduðu gibi, burada da, siyasal muðlaklýk safsataya yolaçmaktadýr. Genel herhangi bir ilke yokluðu ve koþullarý bir bir sayma çabasý, bu koþullarýn güdük bir biçimde ve hatta yanlýþ bir biçimde saptanmasýna neden olmuþtur.

Starover in üç koþulunu inceleyelim: 1) Liberal ya da liberal-demokratik eðilimler , otokratik hükümete karþý savaþýmlarýnda gayet kararlý olarak Rus sosyal-demokratlarýnýn yanýnda yer alacaklarýný açýkça ve hiç bir kuþkuya yer býrakmayacak biçimde ilân edeceklerdir. Liberal ve liberal-demokrat eðilimler arasýnda ne fark var? Önerge, bu sorunu yanýtlayacak herhangi bir öðe taþýmýyor. Liberal eðilimler, burjuvazinin siyasal bakýmdan en az ilerici olan kesimleri adýna ve liberal-demokratik eðilimler burjuvazinin daha ilerici kesimleriyle küçük-burjuvazi adýna konuþmuyor mu? Eðer böyleyse, yoldaþ Starover, burjuvazinin en az ilerici olan (ama yine de ilerici, çünkü aksi takdirde liberalizmden sözedilemezdi) kesimlerinin gayet kararlý olarak sosyal-demokratlarýn yanýnda yer alabileceklerini düþünebilir mi? Bu saçmadýr. Böyle bir eðilimin sözcüleri, bunu açýkça ve hiç bir kuþkuya yer býrakmayacak biçim-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

137

de ilân etseler di bile (kesinlikle olanaksýz bir varsayým), biz proletarya partisinin, onlarýn açýklamalarýna inanmamamýz gerekirdi.

Bir liberal olmak ve gayet kararlý olarak sosyal-demokratlarýn yanýnda yer almak bunlardan biri ötekini dýþtalar.

Dahasý var, liberal ya da liberal-demokratik eðilimler in, otokrasiye karþý savaþýmlarýnda, gayet kararlý olarak sosyalist-devrimcilerin yanýnda yer alacaklarýný açýkça ve hiç bir kuþkuya yer býrakmayacak biçimde ilân ettikleri bir durum düþünelim. [sayfa 164] Böyle bir varsayým (sosyalist-devrimci eðilimin burjuva-demokratik yapýsý nedeniyle), Starover yoldaþýn varsayýmýndan daha olasýdýr. Muðlaklýðý ve safsatasý yüzünden, onun önergesinden bu tür liberallerle, böyle bir durumda geçici anlaþmalara girilmesinin kabul edilemeyeceði sonucu çýkar. Ama, yoldaþ Starover in önergesinden ister-istemez çýkan bu sonuç kesinlikle yanlýþtýr. Sosyalistdevrimcilerle geçici anlaþmalar caizdir (bkz: sosyalist-devrimciler hakkýndaki kongre kararý) ve bunun sonucu olarak, sosyalist-devrimcilerin yanýnda yer alan liberallerle geçici anlaþmalar yapýlabilir. Ýkinci koþul: Bu eðilimler, kendi programlarýnda iþçi sýnýfýnýn çýkarlarýný, ya da genel olarak demokrasiyi ya da iþçi sýnýfýnýn siyasal bilinçlenmesini gölgeleyen herhangi bir isteme yer vermeyeceklerdir. Ayný yanýlgýyla, burada bir kez daha yüzyüzeyiz: programýnda, iþçi sýnýfýnýn çýkarlarýna karþýt istemlere, onun (proletaryanýn) siyasal bilinçlenmesini gölgeleyecek istemlere yer vermeyen hiç bir liberal-demokratik eðilim yoktur, olamaz. Bizdeki liberal-demokratik eðilimin en demokratik kesimlerinden biri olan sosyalistdevrimciler bile kendi programlarýnda bütün liberal programlar gibi karmakarýþýk bir program iþçi sýnýfýnýn çýkarlarýna karþýt düþen, onun siyasal bilinçlenmesini gölgeleyen istemlere yer vermiþlerdir.

Bu gerçekten çýkarýlacak sonuç, burjuva kurtuluþ hareketinin sýnýrlýlýðýný ve yetersizliðini gözler önüne sermenin asýl olduðudur, geçici anlaþmalarýn, caiz olmadýðý deðildir.

Son olarak, yoldaþ Starover in üçüncü koþul u, (liberal demokratlarýn, genel, eþit, gizli ve doðrudan oyu, kendi savaþýmlarýnýn sloganý yapmalarý koþulu), sunulduðu genel biçim içinde, ayný þekilde yanlýþtýr: sloganý sýnýrlý bir oy hakkýna dayalý bir anayasa ya da genel olarak dar çerçeveli bir anayasa olan liberal-demokratik eðilimlerle geçici ve kýsmi anlaþmalarýn caiz olmadýðýný ilân

138

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

etmek akýlsýzca olurdu. [sayfa 165] Gerçekte, tam bu kategoriye uygun düþen eðilim Osvobojdeniye dir. Ama, en ürkek liberallerle bile geçici anlaþmalar yapmayý önceden yasaklayarak, insanýn kendi ellerini baðlamasý, marksizmin ilkeleriyle uyuþmayan siyasal bir kýsa-görüþlülük olur. Özetleyelim: Starover yoldaþýn, Martov ve Akselrod yoldaþlar tarafýndan da imzalanan önergesi bir hatadýr; üçüncü kongrenin bu kararý iptal etmesi akýllýca olur. Bu önerge, teorik ve taktik tutumunda siyasal muðlaklýkla, öne sürdüðü pratik koþullar da ise safsatayla maluldür. Önerge iki sorunu birbirine karýþtýrmaktadýr: 1° Bütün liberal-demokratik eðilimlerin proletarya ve devrim aleyhtarý özelliklerinin gözler önüne serilmesi ve bu özelliklerle savaþma gereði; 2° bu eðilimlerden herhangi biriyle geçici ve kýsmi anlaþmalarýn koþullarý. Bu önerge, vermesi gerekeni (liberalizmin sýnýfsal içeriðinin tahlilini) vermemekte, ama vermemesi gerekeni ( koþullar ýn reçetesini) vermektedir. Ortada böyle bir olasý anlaþmanýn taraflarýndan belli birinin bile olmadýðý bir ortamda, bir parti kongresinde, geçici anlaþmalar için ayrýntýlý koþullar belirlemek, genel olarak saçmadýr; ortada böyle bir taraf olsaydý bile, geçici anlaþmanýn koþullarý ný belirlemeyi, kongrenin sosyalist-devrimci eðilim le ilgili olarak yaptýðý gibi (yoldaþ Akselrod un önergesinin son bölümü için Plehanov un verdiði deðiþtirgeye bakýnýz tutanaklar, s. 362 ve 15), partinin merkez kurullarýna býrakmak yüz kez daha akýllýca olurdu.

Plehanov un önergesine azýnlýðýn yönelttiði itirazlara gelince, yoldaþ Martov un tek savý þuydu: Plehanov un önergesi, þu ya da bu, belli bir yazarýn maskesinin indirilmesi gibi önemsiz bir sonuçla bitiyor. Bu, bir sineði öldürmek için balyoz kullanmakla bir deðil midir ? (Tutanaklar, s. 358.) Bomboþluðu zekice bir sözle önemsiz sonuç sözüyle gizlenen bu sav, kendini beðenmiþ laf cambazlýðýnýn yeni bir örneðini veriyor.[sayfa 166] Birincisi, Plehanov un önergesi, burjuva kurtuluþ hareketinin sýnýrlýlýðýnýn ve yetersizliðinin, bu sýnýrlýlýk ve yetersizlik kendini nerede gösterirse, orada, proletaryanýn gözleri önünde sergilenmesi nden sözediyor.

Bu nedenle, Martov yoldaþýn, bütün dikkatler sadece Struve ye, yalnýzca bir tek liberale yöneltilecektir þeklindeki iddiasý (Birlik Kongresi, tutanaklar, s. 88) tepeden týrnaða saçmadýr. Ýkincisi, Rus liberallerle geçici anlaþmalar olasýlýðý üzerinde durulurken, Bay

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

139

Struve yi bir sinek le bir tutmak, temel ve önemli bir siyasal gerçeði, güzel bir söz uðruna feda etmektir. Hayýr, Bay Struve bir sinek deðil, siyasal büyüklüðü olan bir kiþidir; yasadýþý bir alemde, o, kiþi olarak böyle büyük bir çehre olduðu için deðil, ama Rus liberalizminin etkin ve örgütlü liberalizmin tek temsilcisi olarak tuttuðu yer nedeniyle siyasal büyüklüðü olan bir kiþidir. Bu nedenle, Bay Struve yi ve Osvobojdeniye yi dikkate almaksýzýn Rus liberallerden ve partimizin onlara karþý tutumunun ne olmasý gerektiðinden sözetmek, hiç bir þey söylemeksizin konuþmak demektir. Ya da belki de yoldaþ Martov bize, Rusya da, bugün Osvobojdeniye eðilimiyle uzaktan da olsa karþýlaþtýrýlabilecek hiç deðilse bir tek liberal ya da liberal-demokratik eðilim gösterecek midir? Martov yoldaþýn bunu denediðini görmek ilginç olurdu!* [sayfa 167] Yoldaþ Martov u destekleyen Kostrov yoldaþ Struve nin adý iþçilere hiç bir þey söylemez dedi. Umarým, yoldaþ Kostrov la yoldaþ Martov alýnmazlar ama bu sav, tam Akimov üslübundadýr. Bu, proletaryanýn ad tamlamasý þeklinde gösterilmesine itirazdaki sava benziyor.[29] Struve adýnýn (ve onun yaný sýra, Plehanov un önergesinde sözü edilen Osvobojdeniye adýnýn), kendilerine hiç bir þey söylemeyeceði iþçiler kimlerdir? Rusya daki liberal ve liberal-demokratik eðilimler hakkýnda ya pek az þey bilen ya da hiç bir þey bilmeyen iþçiler. Ýnsanýn aklýna þu soru geliyor: Bizim parti kongremizin bu iþçilere karþý tutumu ne olmalýdýr; kongre, parti üyelerine, Rusya daki tek belli liberal eðilim hakkýnda bu iþçilere bilgi verme* Birlik Kongresinde yoldaþ Martov, Plehanov yoldaþýn önergesine karþý þu savý da öne sürdü: Bu önergeye baþlýca itiraz, bu önergenin baþlýca kusuru þudur: bu önerge, otokrasiyle savaþýmda, liberal-demokrat öðelerle ittifaktan kaçýnmamanýn, bizim görevimiz olduðu gerçeðini tümden unutuyor. Yoldaþ Lenin, bunu bir Martinov eðilimi olarak adlandýrabilir. Bu eðilim yeni Ýskra da çoktan ortaya konmuþtur. (Tutanaklar. s. 88.)

Taþýdýðý cevherler in zenginliði bakýmýndan bu sözler gerçekten çok az bulunur. 1) Liberallerle ittifaktan sözeden tümce tam bir kargaþadýr. Yoldaþ Martov, hiç kimse ittifaktan söz etmemiþtir, yalnýzca geçici ya da kýsmi anlaþmalardan söz edilmiþtir. Bu, tamamen ayrý bir þeydir. 2) Eðer Plehanov un önergesi inanýlmaz bir ittifak ý unutuyor ve yalnýzca genel olarak bir destek ten söz ediyorsa, bu onun kusuru deðil, deðeridir. 3) Belki de Yoldaþ Martov Martinov eðilimleri ni genel olarak belirleyen þeyin ne olduðunu açýklama zahmetine katlanýr? Belki de bize bu eðilimlerle oportünizm arasýndaki iliþkinin ne olduðunu söyler? Belki de bu iliþkiyi, tüzüðün birinci maddesine kadar geriye doðru izler? 4) Martinov eðilimleri nin yeni Ýskra da nasýl ifadesini bulduðunu yoldaþ Martov dan dinlemek için sabýrsýzlanýyorum. Lütfen Martov yoldaþ, beni böyle boþlukta kalmanýn azabýndan kurtarýn!

140

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

lerini mi emretmeli, yoksa siyasetle iliþikleri pek az olduðu için iþçilerin pek az tanýdýðý bir adý anmaktan geri mi durmalýdýr? Eðer yoldaþ Kostrov, Akimov yoldaþýn izinde bir adým attýktan sonra, bir ikinci adým daha atmak istemiyorsa, bu soruyu birinci þekilde yanýtlayacaktýr. Soruyu böylece yanýtladýðý zaman da Kostrov, savýnýn ne kadar temelsiz olduðunu görecektir. Her durumda, Plehanov un önergesindeki Struve ve Osvobojdeniye sözcükleri, iþçiler için Starover in önergesindeki liberal ve liberal-demokrat eðilim sözünden, öyle görünüyor ki, çok daha deðerli olmalýdýr.

Rus iþçi, þimdiki halde, bizim liberalizmimizin siyasal eðilimlerinin özden ifadesi gibi þeyleri, pratikte, Osvobojdeniye yoluyla olmaksýzýn bilemez. Yasal liberal yazýn, bu amaç için uygun deðildir, çünkü henüz çok bulanýktýr. Biz, olabildiðince usanmadan (ve olabildiðince geniþ iþçi yýðýnlarý arasýnda) eleþtiri silahýmýzý Osvobojdeniye efendilerine [sayfa 168] yöneltmeliyiz, böylece, gelecekteki devrim patladýðý zaman, Rus proletaryasý, gerçek eleþtiri silahlarýyla, Osvobojdeniye efendilerinin devrimin demokratik karakterini törpülemeye dönük kaçýnýlmaz çabalarýný kötürüm edebilir.

Muhalif ve devrimci hareketleri desteklememiz sorununda, Egorov yoldaþýn gösterdiði, yukarda sözünü ettiðimiz þaþkýnlýðýn dýþýnda, önergeler üzerindeki tartýþmalar çok az ilginçti; gerçekte tartýþma vardý demek bile güçtü.

Kongre, baþkanýn, kongre kararlarýnýn bütün parti üyelerini baðlayýcý nitelikte olduðunu anýmsatan kýsa konuþmasýyla sona erdi. [sayfa 169]

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

141

N. KONGREDEKÝ SAVAÞIMIN GENEL GÖRÜNÜMÜ PARTÝNÝN DEVRÝMCÝ VE OPORTÜNÝST KANATLARI

KONGRE görüþmelerine ve oylamalara iliþkin tahlillerimizi bitirdikten sonra, þimdi kýsa bir özetleme yapalým ve böylece, tüm kongre malzemesine dayanarak, þu soruyu yanýtlayabilelim: seçimlerde tanýk olduðumuz ve bir süre için partimize temel bölünme haline gelen çoðunluk ve azýnlýðý oluþturan öðeler, gruplar ve görüþler nelerdir? Böyle bir özetleme, kongre tutanaklarýnda bol bol görülen teorik ve taktik bütün ilke farklýlýklarýna iliþkin tüm malzemeyi kapsamalýdýr. Genel bir özet , kongrenin bir bütün olarak genel görünümü, oylama sýrasýnda bütün belli-baþlý gruplarýn genel görünümü ortaya konmaksýzýn, bu malzeme çok kopuk, çok daðýnýk kalýr; bu yüzden de, özellikle kongre tutanaklarýný, kendi baþýna kapsamlý bir biçimde inceleme zahmetine girmeyen bir kiþiye (kaç okurun bu zahmete girdiði de ayrý bir konu) ilk bakýþta tek tek gruplar bir raslantý gibi görünür.[sayfa 170]

142

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Ýngiliz parlamento haberlerinde sýk sýk, karakteristik bir sözcük olan bölünme sözcüðüyle karþýlaþýrýz. Bir konu oylandýðý zaman, meclisin, þöyle þöyle azýnlýða ve çoðunluða bölündüðü söylenir. Kongrede tartýþýlan çeþitli konularda bizim sosyal-demokrat meclisimizin bölünüþü , parti içindeki savaþýmý, kesinlik ve tümlükte bir benzeri daha bulunmayan, kendi türünde eþsiz gruplarý ve fikir cephelerini yansýtýr. Daðýnýk, kopuk ve yalýtýlmýþ gerçekler ve olaylar yýðýný yerine, gerçek bir görünüm elde etmek, bu görünümü tam bir grafik haline getirmek, ya da oylamalara iliþkin sonu gelmez, anlamsýz tartýþmalara (kim kime oy verdi, kim kimi destekledi?) dur demek için, kongremizdeki bölünmeler in bütün temel tiplerini bir çizge (diagram) halinde göstermeye karar verdim. Belki de birçok kiþi bunu yadýrgayacaktýr. Ama sonuçlarý, olabildiði ölçüde en doðru ve en tam biçimde özetleyip genelleþtirebilecek bir baþka yöntemin bulunacaðýný pek sanmýyorum. Ad okunarak yapýlmýþ oylamalarda belli bir temsilcinin hangi doðrultuda oy kullandýðý tam bir doðrulukla saptanabilir; ad okunarak oylama yapýlmayan bazý önemli konularda da tutanaklara bakýlarak, büyük bir olasýlýkla ve gerçeðe yeter ölçüde yaklaþarak doðruyu yakalamak mümkün olabilir. Eðer ad okunarak yapýlan bütün oylamalarý ve önemi (örneðin görüþmelerin hararetine ve geniþliðine bakarak karar verilen önemi) ne olursa olsun öteki konulardaki oylamalarý dikkate alýrsak, elimiz altýndaki malzemenin elverdiði ölçüde, parti-içi savaþýmýn tam bir görünümünü yakalamýþ olacaðýz. Bir fotoðraf vermek, yani her oyun ayrý ayrý görünümünü ortaya koymak yerine, böyle yaparak, ortaya bir resim çýkarmaya, yani iþi karýþtýrmaktan baþka bir iþe yaramayacak olan önemsiz istisnalarý ve ufak-tefek sapmalarý bir yana koyarak bütün ana oylama tiplerini vermeye çalýþacaðýz.[sayfa 171] Herhangi bir kiþi, bizim ortaya çýkardýðýmýz resmi tutanaklarýn yardýmýyla kontrol edebilir, dilediði oylamayý ekleyerek geniþletebilir, kýsacasý, yalnýzca tartýþarak, kuþku ifade ederek, münferit olaylara atýfta bulunarak deðil, ama ayný malzemeye dayanmak suretiyle daha farklý bir resim çizerek eleþtirebilir.

Oylamaya katýlan her temsilciyi çizgede gösterirken, kongre tartýþmalarýnýn tümünde ayrýntýlý olarak izlediðimiz dört ana grubu özel iþaretlerle göstereceðiz, yani: 1) çoðunluk iskracýlarý; 2) azýnlýk iskracýlarý; 3) merkez ; ve 4) iskracýlara-karþý olanlar. Bu gruplar

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

143

arasýndaki fikir ayrýlýklarýný birçok olayda görmüþtük. Eðer zigzag sevdalýlarýna Ýskra-örgütüyle Ýskra eðilimini çok fazla anýmsatan bu adlarý sevmeyen olursa, onlara söyleyelim ki, ad önemli deðildir. Kongredeki bütün tartýþmalarý geriye doðru izleyerek ayrý görüþleri saptamýþ olduðumuza göre, yerleþik ve bilinen parti unvanlarý (ki bu unvanlar bazý kiþilerin kulaðýný týrmalýyor) yerine gruplar arasýndaki görüþ ayrýlýklarýnýn özünü belirleyen adlar koymak olanaklýdýr. Bu deðiþiklik yapýldýðýnda, dört grup için þu adlarý elde ederiz: 1) tutarlý devrimci sosyal-demokratlar; 2) küçük oportünistler; 3) orta boy oportünistler; ve 4) büyük oportünistler (bizim Rus ölçüleriyle büyük). Son zamanlarda, iskracý, bir eðilimi deðil bir çevre yi belirleyen bir addan baþka bir þey deðildir diye kendilerini ve baþkalarýný avutanlarý, bu adlarýn daha az sarsacaðýný umalým. Þimdi bu çizgede fotoðraflaþan oy tiplerini ayrýntýlarýyla açýklayalým (bkz çizge: Kongredeki Savaþýmýn Genel Görünümü s. 173): [sayfa 172] Birinci oylama tipi (A), merkez in, iskracýlara-karþý olanlara ya da onlarýn bir bölüðüne karþý iskracýlarla birleþtiði durumlarý kapsýyor. Bu tip, bir bütün olarak program [sayfa 172] oylamasýný (yalnýzca yoldaþ Akimov çekimser kaldý, bütün öteki temsilciler lehte oy verdi); ilke olarak federasyonu kýnayan önerge üzerindeki oylaA

24

B

24 -25 7

C D

18 19

E

-23 3 1 +24 24

+32 8

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

8 8 2

5

Artý (+) ve eksi (-) iþaretleri, belli bir konuda olumlu ve olumsuz verilen toplam oylarý göstermektedir. Þeritlerin içindeki rakamlar, dört gruptan herbirinin kullandýðý oy sayýsýný göstermektedir. A dan E ye kadar olan her tipin gösterdiði oylama niteliði, metinde anlatýlmýþtýr.

144

+41 8

9

9 9

2

5 3

-5 5

-16 8 +26 10 8 +28 7 7 -20 10 1

GRUP ADLARI Çoðunluk iskracýlarý Azýnlýk iskracýlarý Merkez Ýskracýlara-karþý olanlar

mayý (beþ bundcu dýþýnda herkes lehte oy kullandý); Bund tüzüðünün 2 nci maddesi üzerindeki oylamayý (beþ bundcu bize karþý oy kullandý; beþ temsilci çekimser kaldý. Bunlar Martinov, Akimov, Bruker ve iki oyuyla Mahov du; geri kalanlar bizimle birlikte oy kullandý) içeriyor. A tipinde gösterilen oylama bu oylamadýr. Bundan baþka, Ýskra nýn partinin merkez yayýn [sayfa 173] organý olarak onaylanmasý sorunundaki üç oylama da bu tipte yer alýyor. yazýkurulu üyeleri (beþ oy) çekimser kaldý; üç oylamada da iki oy (Akimov ve Bruker) aleyhteydi ve ayrýca Ýskra nýn onaylanmasýna iliþkin gerekçeler oylandýðý zaman, beþ bundcuyla yoldaþ Martinov çekimser kaldý.* Bu oylama türü, kongredeki merkez in ne zaman iskracýlarla birlikte oy kullandýðý þeklindeki çok ilginç ve önemli bir soruya yanýt getiriyor. Merkez cilerin iskracýlarla birlikte oy kullandýðý zamanlar, ya birkaç istisnasýyla iskracýlara-karþý olanlarýn da bizimle beraber olduðu (programýn kabulü, gerekçeler belirtilmeksizin Ýskra nýn onaylanmasý); ya da ortada, kesin bir siyasal tutum yüklenimi altýna doðrudan doðruya girilmesini gerektirmeyecek herhangi bir tür açýklama yapýlmasý sorunu bulunduðu zamanlar (Ýskra nýn örgütleme çalýþmalarýnýn kabulü, onun belli gruplara iliþkin örgütlenme siyasetini uygulama yüklenimi altýna girilmesini içermiyordu; federasyon ilkesinin reddedilmesi, yoldaþ Mahov da gördüðümüz gibi, belli bir federasyon tasarýmý üzerindeki bir oylamada çekimser kalmayý dýþtalamýyordu). Kongredeki gruplaþmalarýn anlam ve öneminden genel olarak söz ederken, iskracýlara-karþý olanlarýn da bizimle birlikte oy verdiði olaylarý sýralayarak, iskracýlarla merkez arasýndaki, tutarlý devrimci sosyal-demokratlarla oportünistler arasýndaki farklýlýðý (yoldaþ Martov un aðzýyla) önemsemezlikten gelen, gizlemeye çalýþan resmi Ýskra nýn, bu sorunu nasýl yanlýþ biçimde ortaya koyduðunu esasen görmüþtük. Alman ve Fransýz sosyal-demokrat partilerinde, oportünistlerin en saðcýlarý bile, [sayfa 174] programýn tümünün kabulü gibi konularda hiç * Bund tüzüðünün 2 nci maddesi üzerindeki oylama, çizgede neden yer almýþtýr? çünkü program ve federasyon sorunu üzerindeki oylamalar, daha az kesin ve daha az belirgin nitelikteki siyasal kararlarý yansýttýðý için, Ýskra nýn onaylanmasýna iliþkin oylamalar tam görünümü vermemekteydi. Genel olarak düþünülürse, ayný türden þu ya da bu miktarda oylamayý alma doðrultusunda bir seçim, görünümün ana özelliklerini hiç bir biçimde etkilemez; dileyen, uygun düþen deðiþiklikleri yaparak bunu kolayca görebilir.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

145

bir zaman karþýt oy kullanmýþ deðillerdir. Ýkinci tip oylama (B), tutarlýsýyla tutarsýzlýðýyla tüm iskracýlarýn bütün iskracýlara-karþý olanlara ve tüm merkez e karþý oy kullandýðý durumlarý kapsýyor. Bunlar daha çok, Ýskra siyasetinin belli ve özel tasarýmlarýnýn uygulamaya konmasýna, yani iþin aslýnda Ýskra nýn yalnýzca sözde deðil, ama gerçekten onaylanmasýna iliþkin durumlardý. Hazýrlýk komitesi olayý;* Bund un parti içindeki yeri sorununun gündemin ilk maddesi olmasý; Yujni Raboçi grubunun daðýtýlmasý; tarým programý üzerindeki iki oylama; ve altýncý ve sonuncusu da Yurtdýþý Rus Sosyal-Demokratlar Birliðine (Raboçeye Dyelo) karþý oylama, yani Birliðin (League), yurtdýþýndaki tek parti örgütü olarak kabulü, bunlar arasýndadýr. Bu oylamalarda, eski, parti-öncesi, çevre anlayýþý, oportünist örgütlerin ya da gruplarýn çýkarlarý, dar marksizm anlayýþý, sonuna kadar tutarlý ilkelere baðlý devrimci sosyal-demokrasi siyasetiyle çarpýþýyordu; azýnlýk iskracýlarý, kendi çevre anlayýþlarý, kendi tutarsýzlýklarý sözkonusu oluncaya dek birçok olayda, büyük ölçüde önem taþýyan (hazýrlýk komitesi, Yujni Raboçi ve Raboçeye Dyelo, açýsýndan önemli) birçok oylamada bizim yanýmýzda yer aldý. Bizim ilkelerimizin pratiðe uygulanmasýna iliþkin birçok sorunda, merkezin, iskracýlara-karþý olanlara bize olduðundan çok daha fazla yakýnlýk göstererek, pratikte, [sayfa 175] sosyal-demokrasinin oportünist kanadýna, devrimci kanada olduðundan çok daha fazla eðilim duyarak iskracýlara-karþý olanlarla güçbirliði yaptýðýný bu bölünmeler bir grafik açýklýðýyla ortaya koyuyor. Ad olarak iskracý olan, ama iskracý olmaktan utanç duyanlar, gerçek niteliklerini ortaya koydular; bunu izleyen kaçýnýlmaz savaþým hiç de hafif geçmedi ve bu savaþým, o savaþým içinde ortaya çýkan ilke farklýlýklarýnýn önemi ve anlamýný, daha az düþünceli olan, daha çok etkilenebilen kiþilerin gözünden sakladý. Ama þimdi, * (B) tipinde gösterilen oylama budur; iskracýlar 32 oy, Bund un önergesi 16 oy saðladý. Bu tipteki oylardan bir tekinin bile ad okunarak yapýlmýþ oylamalardan olmadýðýnýn belirtilmesi gerekiyor. Tek tek temsilcilerin hangi yolda oy kullandýklarý ancak büyük bir olasýlýk derecesiyle iki dizi tanýtla ortaya konabilir: 1) görüþmelerde iskracýlarýn her iki kanadýndan konuþmacýlar lehte konuþtular, iskracýlara-karþý olanlarla merkezin konuþmacýlarý aleyhte konuþtular; 2) lehte kullanýlan oylarýn sayýsý otuzüçe çok yakýndý.

Ayrýca unutulmamasý gerek ki, kongre görüþmelerini tahlil ederken, oylamadan ayrý olarak, bize karþý merkez in iskracýlara-karþý olanlarla (oportünistlerle) birleþtiði birçok olaya iþaret etmiþtik. Bunlarýn bazýsý: demokratik istemlerin mutlak deðeri, muhalif öðeleri destekleyip desteklemememiz, merkeziyetçiliðin sýnýrlanmasý, vb..

146

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

savaþ ateþinin bir ölçüde küllendiði, ve tutanaklarýn bir dizi ateþli tartýþmanýn tarafsýz özeti olarak orta yerde durduðu þimdi, Mahov larla Egorov larýn Akimov lar ve Lieber lerle kurduðu ittifakýn bir raslantý olmadýðýný ve olamayacaðýný, ancak gözlerini gönül rýzasýyla kapatanlar görmeyebilir. Martov la Akselrod un yapabileceði tek þey, tutanaklarýn kapsamlý ve doðru bir biçimde tahlilinden uzak durmaktýr, ya da artýk geç bile olsa, kongredeki tutumlarýndan ötürü esef duyduklarýný ifade ederek zararý telafi etmeye çalýþmaktýr. Eðer esef etmek görüþ ve siyaset farklýlýklarýný ortadan kaldýrabilirse! Eðer Martov la Akselrod un Akimov, Bruker ve Martinov la. bugünkü ittifaký, ikinci kongrede ayaklarý üzerine kalkan partimizin, hemen hemen bütün kongre boyunca iskracýlarýn iskracýlara-karþý olanlarla yaptýklarý savaþý unutmasýný saðlayabilirse! Çizgedeki geri kalan üç bölümde (C, D ve E) gösterilen, kongredeki üçüncü tür oylamanýn ayýrdedici özelliði, Ýskracýlarýn ufak bir bölüðünün ayrýlýp iskracýlara-karþý olanlarýn yanýna geçmesi ve bunun sonucu olarak iskracýlara-karþý olanlarýn (kongrede kaldýklarý süre içinde) zafer elde etmiþ olmalarýdýr. Azýnlýk iskracýlarýnýn iskracýlara-karþý olanlarla yaptýðý bu þanlý koalisyonun (ki bu koalisyonun yalnýzca adýný anmak bile Martov u, kongrede isterik mektuplar yazmaya sürüklemiþti) geliþimini tam bir doðrulukla ortaya koyabilmek için, ad okunarak yapýlan, bu [sayfa 176] türdeki üç ana oylamayý da alýyoruz. (C), dillerin eþitliðine iliþkin oylamadýr (bu sorun üzerinde ad okunarak yapýlan üç oylamadan, tam olduðu için, sonuncusu alýnmýþtýr). Bütün iskracýlara-karþý olanlarla merkezin tümü bize karþý durmuþlardýr; iskracýlardan çoðunluk kanadýnýn bir bölüðüyle azýnlýk kanadýnýn bir bölüðü kopmuþtur.

Kongrenin oportünist saðcý kanadý yla kesin ve ömürlü bir koalisyon kurabilen Ýskracýlarýn kim olduðu henüz açýk deðildir. Ondan sonra (D) türü oylama geliyor tüzüðün l inci maddesi üzerindeki oylama (bu konudaki iki oylamadan, daha kesinlik göstereni, yani çekimserin bulunmadýðý oylamayý alýyoruz). Burada koalisyon daha göze çarpar hale geliyor, daha kesin bir biçim* alýyor: çoðunluk * Bütün belirtilerin gösterdiði gibi, tüzük üzerindeki dört diðer oylama da ayný türdendi: s. 278 bizim 21 oyumuza karþýlýk Fomin den yana 27 oy; s. 279 bizim 24 oyumuza karþýlýk Martov dan yana 26 oy; s. 280 27 oy benden yana, 22 karþý; ve ayný sayfada bizim 23 oyumuza karþýlýk Martov dan yana 24 oy. Bunlar, daha önce üzerinde durduðum, merkez kurullarýna üye çaðýrma sorunu üzerindeki oylamalardýr. Ad okunarak oylama

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

147

iskracýlarýndan pek azý hariç, tüm azýnlýk iskracýlarý, þimdi Akimov la Lieber in yanýndadýr; bunlar, bizim tarafýmýza geçen üç merkez ciyle bir iskracýlara-karþý olaný dengelemektedirler. Çizgeye þöyle bir göz atmak, zaman zaman ve geçici olarak bir yandan öte yana geçenlerin kimler olduðunu, Akimov larla ömürlü bir koalisyona doðru dayanýlmaz bir güçle çekilenlerin kimler olduðunu göstermeye yeter. Çoðunluða ve azýnlýða son bölünüþü gösteren sonuncu oylama (E merkez yayýn organýna, Merkez Yönetim Kuruluna ve parti konseyine seçimler), azýnlýk iskracýla-rýnýn tüm merkez le ve iskracýlara-karþý olanlarýn kalýntýlarýyla tam bir biçimde kaynaþmýþlýðýný açýkça ortaya koymaktadýr. Ýþ bu noktaya geldiðinde sekiz iskracýlara-karþý olandan, kongrede yalnýzca yoldaþ Bruker kalmýþtý (yoldaþ Akimov, hatasýný ona [sayfa 177] esasen açýklamýþ bulunuyordu, o da martovcularýn safýndaki uygun yerini almýþtý).

Oportünistlerin en saðcý larýndan yedisinin çekilmesi, seçimlerin Martov a karþýt bir sonuç vermesini saðladý.* Þimdi, her tipten oylamaya ait nesnel kanýtlarýn yardýmýyla kongrenin sonuçlarýný özetleyelim.

Kongremizdeki çoðunluðun bir raslantý sonucu olduðuna dair çok söz söylenmiþtir. Yoldaþ Martov un Bir Kez Daha Azýnlýkta baþlýklý broþüründe, tek avunusu, gerçekte buydu. Çizge açýkça gösteriyor ki, çoðunluk, bir anlamda, ama yalnýzca bir anlamda raslantýsal diye nitelenebilirdi; yani sað ýn en oportünist yedi temsilcisinin çekilmesi ola ki bir raslantý sonucuydu. Bu çekiliþin raslantýsal olduðu ölçüde (daha fazla deðil), bizim çoðunluðumuz raslantýsaldý. Çizgeye þöyle bir göz atmak, bu yedi kiþinin kimin tarafýnda olabileceðini, olmak zorunda bulunduðunu** uzun boylu bir sürü laftan çok daha iyi biçimde ortaya koyacaktýr. Ama asýl soru þudur: yedi kiþinin çekiliþi ne ölçüye kadar raslantýsaldý? Bu, yapýlmamýþtýr: (Bu tür yalnýzca bir oylama yapýlmýþtý, ama kayýtlar kayboldu). Martovu bundcular (tümü ya da bir bölüðü) kurtardý. Martov un (Birlik te) bu oylamalara iliþkin yanlýþ ifadeleri, yukarda düzeltildi. * Ýkinci kongreden çekilen yedi oportünistten beþi bundcu (ikinci kongre federasyon ilkesini reddettikten sonra Bund partiden çekildi) ve iki Raboçeye Dyelo cu, yoldaþ Martinov ve yoldaþ Akimov du. Bu son ikisi, Ýskracý Birlik (League) yurtdýþýndaki tek parti örgütü olarak kabul edildikten yani Raboçeye Dyelo cu Yurtdýþý Rus Sosyal-Demokratlar Birliði daðýtýldýktan sonra kongreyi terkettiler. [Yazarýn, 1907 baskýsýna notu. -Ed.] ** Daha sonra göreceðimiz gibi, yoldaþ Akimov la çok yakýn bir hýsýmlýk iliþkisi içinde bulunan Voronej Komisyonu da, yoldaþ Akimov da, kongreden sonra azýnlýða duyduklarý yakýnlýðý açýkça ortaya koymuþlardýr.

148

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

çoðunluk un raslantýsal niteliðinden alabildiðine söz edenlerin kendilerine sormayý pek istemedikleri bir sorudur. Bu, onlar için tatsýz bir sorudur. Çekilenlerin, partimiz sol kanadýnýn deðil, sað kanadýnýn en aþýrýcý temsilcileri olmasý bir raslantý mýydý? Çekilenlerin, tutarlý devrimci sosyal-demokratlar deðil de oportünistler olmasý bir raslantý miydi? Bütün kongre boyunca oportünist kanada karþý verilen ve çizgemizde açýkça görünen savaþýmla bu raslantýsal çekilme arasýnda hiç bir [sayfa 178] baðlantý yok mudur? Çoðunluðun raslantýsal bir nitelikte olduðu hakkýndaki konuþmalarýn hangi gerçeði gizlemeyi amaçladýðýný anlamak için, kiþinin, azýnlýk için çok tatsýz olan bu sorularý sormasý yeterlidir.

Hiç kuþkuya yer býrakmayan, karþý çýkýlamayacak gerçek þudur: bizim partimizde azýnlýðý oluþturanlar oportünizme en çok eðilim göstermiþ olanlardý. Azýnlýk, partide, teoride en az istikrarlý, ilke sorunlarýnda en az sebatlý kiþilerden oluþmuþtu. Azýnlýk, partinin sað kanadýndan çýkmýþtý. Çoðunluk ve azýnlýk diye bölünmemiz, sosyal-demokratlarýn devrimci ve oportünist kanat olarak, Montanyarlar ve Jirondenler[30] olarak bölünmelerinin, doðrudan ve kaçýnýlmaz bir devamýdýr. Bu bölünme ne dün görülmüþtür, ne yalnýzca Rus iþçilerin partisinde görülmüþtür, kuþkusuz yarýn ortadan kalkacak da deðildir.

Anlaþmazlýklarýmýzýn nedenlerini ve çeþitli aþamalarýný aydýnlýða kavuþturmakta, bu gerçeðin büyük önemi vardýr. Kongredeki savaþýmý ve o savaþýmýn gözler önüne serdiði ilke ayrýlýklarýný yadsýyarak ya da gizleyerek bu gerçekten sakýnmaya çalýþanlar, yalnýzca kendi siyasal ve aydýnca yoksulluklarýný tanýtlamýþ olurlar. Bu gerçeðin doðru olmadýðýný kanýtlamak için, her þeyden önce, parti kongremizdeki oylamalarýn ve bölünmeler in, benim çizdiðim resimden farklý olduðunun gösterilmesi gerekir; ikinci olarak da kongrenin bölünmesi ne neden olan bütün olaylarda, özde yanýlgýya düþenlerin en tutarlý devrimci sosyal-demokratlar, Rusya da iskracý* adýný benimseyenler [sayfa 179] olduðunun gösterilmesi gerekir. * Yoldaþ Martov için not. Ýskracý teriminin, bir çevre mensubunu deðil de bir eðilimi izleyen kiþiyi ifade ettiðini unuttuysa, yoldaþ Martov a, kongrede bu nokta üzerinde yoldaþ Trotski nin yoldaþ Akimov a yaptýðý açýklamayý kongre tutanaklarýndan , okumasýný salýk veririz. Kongrede (partiye iliþkin) üç iskracý çevre vardý: Emeðin Kurtuluþu Grubu, Ýskra yazýkurulu ve Ýskra örgütü. Bu üç çevreden ikisi kendilerini daðýtma düþüncesindeydiler; üçüncüsü, bu yolda yeterince partili olma anlayýþýnda deðildi ve kongre tarafýndan daðýtýldý.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

149

Evet baylar, bunu göstermeye çalýþýn!

Bu arada yeri gelmiþken belirtelim, azýnlýðýn, partideki en oportünist, en az kararlý, en az tutarlý kiþilerden oluþmuþ olmasý, konuyu yarým-yamalak bilen ya da yeterince düþünmemiþ olan kiþilerin çoðunluða yönelttikleri sayýsýz itiraza ve gösterilen kuþkuya en iyi yanýttýr. Yoldaþ Martov la yoldaþ Akselrod un ufak bir hatasýný ayrýlýðýn nedeni saymak pireyi deve yapmak deðil midir, diye soruyorlar. Evet sayýn baylar, yoldaþ Martov un hatasý ufak bir hataydý (bunu kongrede, tartýþmalar gayet hararetliyken de söyledim); ama bu küçük hata büyük zarar verebilirdi (ve verdi), çünkü yoldaþ Martov [o hatasý nedeniyle birçok hata yapmýþ olan ve bir dizi sorunda oportünizme ve ilke tutarsýzlýðýna açýkça eðilim gösteren temsilcilerin tarafýna sürüklendi. Yoldaþ Martov la yoldaþ Akselrod un istikrarsýzlýk göstermiþ olmalarý, bireyler sözkonusu olduðu sürece önemsiz bir þeydi; bütün istikrarsýz öðelerden, Ýskra eðilimini ya tümden yadsýmýþ ve ona açýkça karþý çýkmýþ, ya da bu eðilime yalnýzca sözle baðlýlýk gösterirken gerçekte tekrar tekrar iskracýlara-karþý olanlarýn yanýnda yer almýþ tüm kiþilerden oluþan bir azýnlýk ortaya çýkarmasý, kiþisel bir þey deðil, bir parti sorunuydu, üstelik hiç de önemsiz bir þey deðildi.

Ayrýlýðý, eski Ýskra yazýkurulunun küçük çevresi içinde, darkafalý bir devrimciliðin ve kökleþmiþ bir hizip anlayýþýnýn egemen olmasýnýn sonucu saymak saçma deðil midir? Hayýr, saçma deðildir. Çünkü partimizde, bütün kongre boyunca grupçuluðun her türlüsü için savaþ veren bütün kiþiler, devrimci darkafalýlýðýn üstüne çýkmayý genel olarak baþaramayan bütün kiþiler, darkafalý, grupçuluk anlayýþý denen musibeti haklý gösterebilmek ve koruyabilmek için bu anlayýþýn tarihsel niteliðinden söz eden bütün kiþiler, bu belli çevreyi [eski Ýskra çevresi ç.] desteklemek üzere ayaklanmýþlardýr. [sayfa 180] Ýskra yazýkurulunun küçük çevresinde, dar grup çýkarlarýnýn parti çýkarlarýna aðýr basmýþ olmasý, belki de bir raslantý olarak görülebilir; ama ünlü Voronej komitesi ile dillere düþen St. Petersburg Ýþçileri Örgütü nün[31] tarihsel açýdan sürekliliði ne Ýskracý çevrelerin en geniþi, Ýskra örgütü (ki, yazýkuruluyla Emeðin Kurtuluþu Grubunu içeriyordu) kongrede onaltý temsilciye sahipti. Bunlardan yalnýzca 11 inin oy hakký vardý.

Buna karþýlýk, herhangi bir iskracý çevre nin üyesi olarak deðil, eðilim olarak iskracý olanlar ise, benim hesabýma göre, otuzüç oya sahip yirmiyedi kiþiydi. Görüldüðü gibi, kongrede iskracýlarýn yarýsýndan azý Ýskra çevrelerine mensuptu.

150

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

(daha fazla deðilse bile) daha az deðer vermemiþ olan Akimov larla Bruker lerin bu çevreyi var güçleriyle desteklemeleri hiç de raslantý deðildi; Raboçeye Dyelo nun katledilmesi ne, eski yazýkurulunun katlediliþi ne olduðu kadar (eðer daha fazla deðilse) yas tutan Egorov larýn, bu yazýkurulu çevresini var güçleriyle desteklemeleri hiç de raslantý deðildi; Mahov lar, vb., vb. de böyle. Atasözünün dediði gibi, bana arkadaþýný söyle sana kim olduðunu söyleyeyim.

Bunun gibi, bir insanýn siyasal çehresini, onun siyasal müttefiklerine bakarak ona oy vermiþ kiþilere bakarak ortaya koyabilirsiniz.

Yoldaþ Martov la yoldaþ Akselrod un ufak hatasý, onlarla partimizin tüm oportünist kanadý arasýnda sürekli bir ittifakýn hareket noktasý haline gelinceye kadar, bu ittifakýn bir sonucu olarak, bu ufak hata, oportünizmin yeniden depreþmesine ve Ýskra nýn savaþtýðý kiþilerin, þimdilerde devrimci sosyal-demokrasinin yandaþlarýna karþý kinlerini dökme fýrsatýný bulmaktan büyük mutluluk duyan kiþilerin, intikam alma çabasýna yolaçýncaya kadar ufak bir hataydý, öyle de kalabilirdi. Kongreyi izleyen olaylarýn sonucu olarak, yeni Ýskra da tanýk olduðumuz þey de, oportünizmin depreþmesidir, Akimov larla Bruker lerin intikam alýþýdýr (Voronej komitesinin çýkardýðý broþüre bakýnýz*), eski yakýnýlarýnýn herbiri için, nefret edilesi düþman a, nefret edilesi Ýskra nýn sütunlarýnda sýký bir tekme atmalarýna [sayfa 181] en sonunda (evet en sonunda!) izin verilen Martinov larýn coþkun sevincidir. Ýskra nýn sürekliliði ni saðlamak için, Ýskra nýn eski yazýkurulunun ihya edilmesi nin (bu ifadeyi yoldaþ Starover in 3 Kasým 1903 tarihli ultimatomundan alýyoruz) ne kadar önemli olduðunu, bu son nokta özellikle apaçýk gözler önüne seriyor...

Kongrenin (ve partinin) sol ve sað olarak, devrimci ve oportünist kanat olarak bölünmesi, tek baþýna ele alýndýðý zaman, korkunç, eleþtirilesi, hatta anormal deðildir. Tam tersine, Rus (ve yalnýzca Rus deðil) sosyal-demokrat hareketinin tarihinde son on yýlýn tümü, kaçýnýlmaz olarak ve amansýz bir biçimde böyle bir bölünüþe doðru gitmekteydi. Bölünmenin, sað kanadýn bazý çok ufak hatalarý yüzünden, (göreceli olarak) çok önemsiz farklýlýklardan (sorunlarý üstünkörü gören gözlemcilere ve darkafalýlara þaþýrtýcý görünen bir gerçek) ortaya çýkmasý, partimizin bir bütün olarak * Bu kitabýn 258-260. sayfalarýna bakýnýz. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

151

ileriye doðru büyük bir adým atmasýnýn baþlangýcý oldu. Eskiden, bazý durumlarda bölünmeyi haklý çýkarabilecek, büyük sorunlar üzerinde ayrýlýk gösterirdik; þimdi bütün büyük ve önemli noktalarda anlaþtýk, yalnýzca nüanslarda, üzerinde tartýþabileceðimiz, tartýþmamýz gereken, (yoldaþ Plehanov un Ne Yapmamalý? baþlýklý, daha sonra üzerinde duracaðýmýz, ilginç yazýsýnda haklý olarak belirttiði gibi) ayrýlýða neden olmasý saçma ve çocukça olan nüanslarda birbirimizden uzaklaþtýk. Þimdi, kongreden bu yana azýnlýðýn anarþist davranýþlarýnýn, partiyi neredeyse bölünme noktasýna getirdiði, þu sýralarda, kiþi sýk sýk bilgiç, taslaklarýnýn þu tür sözlerine tanýk olabilir: hazýrlýk komitesi olayý gibi, Yujni Raboçi grubunun ya da Raboçeye Dyelo nun daðýtýlmasý gibi, tüzüðün 1. maddesi gibi, yazýkurulunun daðýtýlmasý, vb. gibi ufak-tefek konularda kongrede savaþým vermeye deðer miydi? Böyle söyleyenler* [sayfa 182] iþin aslýnda, partiye grupçuluk anlayýþýný sokuyorlar: anarþiye ve bölünmeye yolaçmadýðý, bütün yoldaþlarýn ve parti üyelerinin ortak rýzasýyla onaylanan sýnýrlarýn içinde tutulduðu sürece, parti içinde görüþ farklýlýklarýnýn çarpýþmasý, hem kaçýnýlamaz bir þeydir, hem de gereklidir. Partinin sað kanadýna karþý, Akimov la Akselrod a karþý, Martinov la Martov a karþý, bizim kongrede verdiðimiz savaþým da bu sýnýrý hiç bir biçimde aþmýþ deðildir. Bunu yadsýnamaz biçimde doðrulayan iki gerçeði anýmsamak yeter: 1) Martinov ve Akimov yoldaþlar kongreyi terketmek üzereyken, hepimiz, kendilerine hakaret edildiði düþüncesini silmek için her þeyi yapmaya hazýrdýk; yapýlan açýklamalarý doyurucu saymalarý ve beyanlarýný geri almalarý çaðrýsýnda bulunan, Trotski nin vermiþ olduðu önergeyi hepimiz (32 oy) kabul ettik; 2) Merkez kurullarýnýn seçiminde de kongrenin azýnlýða (ya da oportünist kanada), her iki kurulda da * Bununla ilgili olarak, merkez temsilcilerinden biriyle, kongrede, aramýzda geçmiþ bir konuþmayý anýmsamamak elden gelmiyor. Kongremizdeki hava ne kadar da bunaltýcý diye yakýnýyordu o yoldaþ. Bu kýrýcý savaþ, bu herkesin birbirine karþý giriþtiði kýþkýrtma, bu birbirini ýsýran tartýþma, bu yoldaþça olmayan davranýþ!.. Ben bu sözlere kongremiz çok görkemli karþýlýðýný verdim. Özgür ve açýk bir savaþým. Fikirler ifade edildi. Görüþ farklýlýklarý ortaya kondu. Gruplar biçimlendi. Eller kaldýrýldý. Bir karar alýndý. Bir aþama geçildi. Ýleri! Benim için aslolan budur! Bu, yaþam demektir! Bu, sizin, sorun çözümlendiði için deðil, ancak yorulduklarý için susan aydýnlarýrýýzýn sonu gelmez, usandýrýcý laf gevelemelerine benzemez...

Merkez ci yoldaþ bana þaþkýnlýk içinde baktý ve omuzlarýný silkti. Ýki ayrý dil konuþuyorduk.

152

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

bir azýnlýk yeri vermeye hazýrdýk: merkez yayýn organýnda Martov, Merkez Yönetim Kurulunda Popov. Daha kongreden önce iki üçlü seçmeye karar vermiþ olduðumuz için, parti bakýmýndan, daha baþka türlü davranamazdýk. Nasýl ki, kongrede ortaya dökülen nüans farklýlýðý büyük deðil idiyse, bu nüans farklýlýklarý arasýndaki savaþýmdan çýkardýðýmýz pratik sonuç da büyük deðildi: bu sonuç, yalnýzca, her iki merkez kurulu üçlüsünde, üyeliklerden üçte-ikisinin parti kongresi çoðunluðuna verilmesi þeklindeydi. Ýlkin, yenilen aydýnlarýn aðlayýp sýzlanmalarý na, [sayfa 183] daha sonra da anarþist konuþmalarla anarþist eylemlere yolaçan þey, Parti kongresi azýnlýðýnýn merkez kurullarýnda da azýnlýk olmayý reddetmesiydi.

Sözümüzü tamamlarken, merkez kurullarýnýn kuruluþu yönünden çizgeye bir kez daha göz atalým. Gayet doðaldýr ki, seçimler sýrasýnda temsilciler, nüans farklýlýklarý sorununa ek olarak þu ya da bu kiþinin, uygunluðu, etkinliði, vb. sorunuyla da yüzyüze geldiler. Þimdi azýnlýk, bu iki sorunu birbirine dolaþtýrmaya çok eðilimli görünüyor. Oysa bu iki sorunun birbirinden çok farklý olduðu apaçýk ortada; örneðin merkez yayýn organý için bir baþlangýç üçlüsü seçilmesinin, kongreden bile önce, Martov la Akselrod un, Martinov ve Akimov la bir ittifak kuracaðýný hiç kimsenin öngörmediði bir sýrada tasarlanmýþ olmasý basit gerçeði, bunun kanýtýdýr.

Farklý sorunlarýn farklý biçimde yanýtlanmasý gerekir: nüans farklýlýklarý sorununun yanýtý kongre tutanaklarýnda, açýk tartýþmalarda ve her bir konudaki oylamalarda aranmalýdýr. Kiþilerin uygun düþüp düþmediðine gelince, kongredeki herkes, bu sorunun gizli oyla çözümlenmesi gerektiðine karar vermiþti. Tüm kongre neden oybirliðiyle bu karara varmýþtý? Bu öylesine basit ki, bu konu üzerinde durmak garip olabilir. Ne var ki azýnlýk (oy sandýðýnda uðradýðý yenilgiden bu yana) basit þeyleri bile unutmaya baþladý. Bizler, eski yazýkurulunu savunmada, neredeyse sorumsuzluk noktasýna kadar varacak ölçüde hararetli, ateþli, hiddetli konuþmalar saðanaðýna tanýk olduk, ancak kongrede altý ya da üç kiþilik bir kurula iliþkin savaþýmda kendini gösteren, nüans farklýlýklarý konusunda kesinlikle hiç bir þey iþitmedik. Merkez Yönetim Kuruluna seçilen kiþilerin bir iþe yaramaz oluþuna, uygunsuzluðuna, melunca tasarýmlarýna, vb. dair her yanda konuþmalar, dedikodular duyuyoruz, ama kongrede, Merkez Yönetim Kurulunda egemenliði ele geçir-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

153

mek için çalýþan nüans farklýlýklarýna iliþkin hiç bir þey iþitmiþ deðiliz. Bana göre, bireylerin nitelikleri ve giriþimleri hakkýnda kongre dýþýnda konuþmak, dedikodu yapmak dürüst ve itibar getirici bir þey deðildir (çünkü yüz olaydan doksan-dokuzunda bu giriþimler örgütsel sýrdýr, ancak partinin yüksek organýna açýklanabilir). [sayfa 184] Kongre dýþýnda, böyle dedikodu yoluyla savaþmak, benim görüþüme göre, skandal ticaretidir. Bu tür konuþmalara açýktan verebileceðim tek yanýt, kongredeki savaþýma iþaret etmektir: sizler, Merkez Yönetim Kurulunun, dar bir çoðunlukla seçildiðini söylüyorsunuz. Bu doðru. Ama bu dar çoðunluk, Ýskra planlarýnýn gerçekleþtirilmesi için yalnýzca sözle deðil, gerçekten tutarlý biçimde savaþan kiþilerin tümünden oluþmuþtur. Bu nedenle, bu çoðunluðun manevi itibarýnýn, Ýskra eðiliminin sürekliliðini belli bir Ýskra çevresinin sürekliliðinden daha deðerli görenlerin gözünde onun eski itibarýna bakýþla karþýlaþtýrma kabul etmeyecek ölçüde daha yüksek olmasý gerekir. Belli kiþilerin Ýskra siyasetini yürütmekte uygun olup olmadýðýný daha iyi yargýlama yeteneðinde olan kimdi bu siyaset için kongrede savaþým verenler mi, yoksa birçok durumda bu siyasetle savaþan, her türlü geriye gidiþi, her türlü saçmayý ve her türlü çevreciliði savunanlar mý? [sayfa 185]

154

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

O. KONGRE SONRASI ÝKÝ SAVAÞIM YÖNTEMÝ

KONGREDEKÝ görüþme ve oylamalarýn, burada tamamladýðýmýz tahlili, gerçekte, kongreden bu yana olup biten her þeyi öz olarak açýklamaktadýr. Bu nedenle partimizdeki bunalýmýn daha sonraki aþamalarýný anahatlarýyla belirlerken sözü kýsa tutabiliriz.

Martov la Popov un seçimlere girmeyi reddetmeleri, cepheler arasýndaki parti savaþýmýný hemen bir kavga havasýna sokmuþtur. Kongrenin hemen ertesi günü, yoldaþ Glebov, seçilmemiþ yazýkurulu üyelerinin Akimov la Martinov a doðru yanaþmaya ciddi olarak karar verebileceklerinin inanýlýr bir þey olmadýðýný düþünerek ve her þeyi sinirliliðe baðlayarak, Plehanov la bana, [sayfa 186]

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

155

sorunun tatlýya baðlanmasýný, yazýkurulunun Konseyde gereði gibi temsil edilmesinin güvence altýna alýnmasý koþuluyla (yani iki temsilciden birinin, kesinlikle parti çoðunluðundan alýnmasý koþuluyla) her dördünün de üyeliðe çaðrýlmasý ný salýk verdi. Bu koþul, Plehanov la bana saðlam görünüyordu. Çünkü bu koþulun kabul edilmesi, kongredeki hatanýn, açýkça ifade edilmeksizin kabulü demekti, savaþ yerine barýþ isteði demekti, Akimov la Martinov a, Egorov la Mahov a yakýn olmaktansa Plehanov la bana yakýn olma isteði demekti. Üyeliðe çaðýrma ödününe gelince, bu kiþisel bir ödün halini alýyordu. Öfkeyi ortadan kaldýracak, barýþý kuracak kiþisel bir ödün vermeyi reddetmek deðecek bir þey deðildi. Bu nedenle Plehanov ve ben rýza gösterdik. Ancak yazýkurulu çoðunluðu, koþulu reddetti. Glebov gitti. Ondan sonra ne olacaðýný beklemeye baþladýk; beklediðimiz þey, Martov un kongrede (merkezin temsilcisi yoldaþ Popov a karþý) takýndýðý sadýk tutuma baðlý kalýp kalmayacaðý, ya da Martov un izinden gittiði, bölünme eðilimi gösteren istikrarsýz kiþilerin üstün gelip, gelmeyeceðiydi. Ýki sorunla karþý karþýyaydýk: yoldaþ Martov, kongredeki koalisyonu nu soyutlanmýþ siyasal bir olay olarak görme yolunu mu seçecekti (si licet parva componere magnis,* týpký 1895 te Bebel in Vollmar la koalisyonunun soyutlanmýþ bir olay olmasý gibi), yoksa bu koalisyonu pekiþtirmek, kongrede hatalý olanlarýn Plehanov la ben olduðumuzu kanýtlama çabalarýný yoðunlaþtýrmak ve partimizin oportünist kanadýnýn gerçek önderi haline gelmek yolunu seçmek mi isteyecekti? Bu sorun þöyle de ortaya konabilirdi: kavga mý yoksa siyasal bir parti savaþýmý mý? Kongrenin hemen ertesi günü, merkez kurullarýnýn el altýndaki üç üyesi olan bizler arasýndan Glebov yoldaþ, daha çok birinci yanýttan yana eðilim göstermekteydi, bu nedenle de [sayfa 187] bozuþmuþ olan çocuklarý uzlaþtýrmak için çok çaba gösterdi. Yoldaþ Plehanov, daha çok ikinci yanýttan yana eðilim gösteriyordu ve atasözünün dediði gibi, ne tutmaktan, ne býrakmaktan yanaydý. Bu olayda ben, merkez in ya da Bataklýðýn rolünü oynadým, inandýrma yolunu kullanmaya çalýþtým. Þimdi, sözlü inandýrma çabalarýný anýmsatmaya çalýþmak, iþi arapsaçýna döndürmek olur. Yoldaþ Martov la yoldaþ Plehanov un verdiði kötü örneði izleyecek deðilim. Ama, Ýskra nýn azýn* Eðer küçük þeyler büyük þeylerle karþýlaþtýrýlabilirse. -Ed.

156

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

lýk kanadýndakilerden birine gönderdiðim, yazýlý bir inandýrma çabasý olan bir mektuptan belli bazý bölümleri buraya almayý gerekli görüyorum: ... Martov un yazýkurulunda çalýþmayý reddetmesi, onun ve öteki partili yazarlarýn iþbirliðini reddetmesi, bazý kiþilerin Merkez Yönetim Kurulunda çalýþmayý reddetmesi ve boykot ya da pasif direnme propagandasý, Martov la arkadaþlarý öyle istemese bile, ister-istemez, partide bir bölünmeye yol açacaktýr. Martov (kongrede azimle savunduðu) tutumuna sadýk kalsa bile, ötekiler bunu yapmayacaktýr ve sözünü ettiðim sonuç kaçýnýlmaz hale gelecektir. ...

Kendi kendime soruyorum: aslýnda birbirimizden ne için ayrýlýyoruz? ... Kongrenin bütün olaylarýný ve yaptýðý etkileri gözden geçiriyorum; sýk sýk korkunç, taþkýn bir sinirlilik gösterdiðimi kabul ediyorum; havanýn, tepkilerin, müdahalelerin, savaþýmýn, vb. doðal ürünü olan bu hatamý eðer buna hata denirse , herkese seve seve itiraf etmeye hazýrým. Ama þimdi, elde edilen sonuçlarý, çýlgýnca bir savaþýmla elde edilen sonuçlarý, sükünetle düþünüyorum ve bu sonuçlarda partiye zarar verici hiç bir þey, azýnlýða hakaret niteliðinde olan ya da küçük düþürücü hiç bir þey, kesinlikle hiç bir þey göremiyorum.

Kuþkusuz, kiþinin kendini azýnlýkta bulmasý can sýkýcý bir þey; ama bizim herhangi bir kiþiye leke sürdüðümüz düþüncesini, herhangi bir kiþiye hakaret etmek, onu küçük düþürmek istediðimiz inancýný kesinlikle reddediyorum. [sayfa 188] Böyle bir þey yoktur. Siyasal görüþ ayrýlýklarýnýn, karþý tarafý vicdansýzlýkla, hilekarlýkla, entrikayla ve yaklaþmýþ görünen bir parçalanma havasý içinde, gittikçe daha sýk iþitmeye baþladýðýmýz böyle nazik sözlerle suçlamaya dayanan bir yorumlamaya yol açmasýna izin verilmemelidir.. Buna izin verilmemelidir, çünkü böyle bir þey, en hafifinden nec plus ultra* mantýksýzlýk olur.

Martovla ben, daha önce düzinelerce kez olduðu gibi, siyasal (ve örgütsel) bakýmdan ayrýlýk gösterdik. Tüzüðün 1. maddesi üzerindeki yenilgimden sonra, bana (ve kongreye) kalan öteki konularda, bu yenilginin intikamýný almak için bütün gücümle çalýþmaktan baþka bir þey yapamazdým. Bir yandan, kesinkes iskracý * En aþýrý. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

157

bir Merkez Yönetim Kurulu için, öte yandan bir yazýkurulu üçlüsü için savaþmaktan baþka yapabileceðim bir þey yoktu. ... Bu üçlüyü, müsamahakar ve gevþek bir kurul deðil, resmi bir kurum olabilme gücünde tek kurul, gerçek bir merkez olacak tek kurul, her üyesi her zaman partisinin görüþünü bir damla fazlasýný deðil bütün kiþisel hesaplarý, darýltma, istifa, vb. korkusunu bir kenara atarak ortaya koyan ve savunan bir kurul olarak görüyorum.

Bu üçlü, kongrede olup-bitenlerden sonra, hiç kuþku yok ki, bir bakýma Martova karþý, siyasal ve örgütsel bir çizgi çizmeyi meþrulaþtýrmak demek oluyordu. Buna hiç kuþku yok. Bu kopmaya neden olur mu? Bunun için parti bölünür mü? Gösteriler sorununda Martov la Plehanov bana karþý durmadýlar mý? Program sorununda Martov ve ben, Plehanov a karþý çýkmadýk mý? Her üçgenin bir yaný, öteki iki yana her zaman karþý deðil midir? Eðer, hem Ýskra örgütünde, hem kongrede, iskracýlarýn çoðunluðu, Martov çizgisinin bu baþlýca çizgisini örgütsel ve siyasal [sayfa 189] bakýmdan hatalý buldularsa, bunu entrika ya, kýþkýrtma ya falan baðlamaya çalýþmak gerçekten anlamsýz deðil midir? Çoðunluða küfrederek, onlarý ayak takýmý diye niteleyerek, bu gerçeði geçiþtirmeye çalýþmak anlamsýz deðil midir?

Yineliyorum, kongredeki iskracý çoðunluk gibi ben de yürekten inanýyorum ki, Martov un benimsediði çizgi yanlýþtý, düzeltilmesi gerekiyordu. Böyle bir düzeltmeden ötürü gücenmek, bunu hakaret, vb. saymak akla-uygun deðildir. Biz kimseye leke sürmedik, sürmüyoruz, hiç kimseyi çalýþmaktan alýkoymuyoruz. Herhangi bir kiþinin bir merkez kurulunun dýþýnda býrakýlmýþ olmasýndan ötürü parçalanmaya neden olmak, bana anlaþýlmaz bir budalalýk gibi görünüyor. * Bu mektubumu burada anýmsatmayý gerekli gördüm, çünkü, olasý (ve ateþli bir savaþýmda kaçýnýlmaz) kiþisel yakýnmalar ve yaralayýcý ve çýlgýnca saldýrýlarýn yarattýðý öfkelenmelerle belli bir siyasal hata, belli bir siyasal tutum (sað kanatla koalisyon) arasýn* Bu mektup, [13] Eylül [1903] te [yeni tarihle] yazýldý. [Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 34, s. 164-166. -Ed.]. Mektubun, yalnýzca bana, önümüzdeki konuyla iliþkili görünmeyen bölümlerini atladým. Eðer mektubun kendisine yazýldýðý kiþi, benim atladýðým bölümleri önemli görürse, bu atlamalarý derhal onarabilir. Bu fýrsattan yararlanarak, yeri gelmiþken söyleyeyim, benim karþýtlarýmdan isteyen, eðer yararlý bir amaca hizmet edeceðini düþünürse, benim kendilerine yazdýðým özel mektuplarý yayýnlayabilir.

158

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

da, çoðunluðun derhal bir çizgi çekmek istediðini, bu mektup tam olarak gösteriyor.

Bu mektup, azýnlýðýn pasif direncinin, kongreden hemen sonra baþladýðýný ve ayrýca bunun partiyi bölme doðrultusunda atýlmýþ bir adým olduðu yolunda derhal bir uyarýda bulunmamýzý, kongredeki baðlýlýk beyanlarýna karþý bir adým olduðu uyarýsýnda bulunmamýzý gerektirdiðini gösteriyor; hiç kimse herhangi bir parti üyesini çalýþmaktan alýkoymayý düþünmediðine göre, bölünmenin yalnýzca, merkez kurullarýnýn dýþýnda tutulmuþ olmasý gerçeðinden (yani o kurullara seçilmemekten) doðduðunu gösteriyor; siyasal farklýlýðýmýzýn [sayfa 190] (kongrede bizim çizgimizin Martov un çizgisinin mi hatalý olduðu açýklýða kavuþmadýðý ve çözümlenmediði ölçüde kaçýnýlmaz olan farklýlýðýmýzýn), her geçen gün hakaretin, kuþkularýn vb., vb. nin eþliðinde giderek kavgaya saptýrýldýðýný gösteriyor.

Ama uyarýlar boþunaydý. Azýnlýðýn davranýþý, aralarýndan, partiye en az deðer veren, en istikrarsýz kiþilerin üstün gelmekte olduðunu gösterdi. Bu durum, Plehanov la beni, Glebov un önerisi için verdiðimiz muvafakati geri çekmek zorunda býraktý. Çünkü, azýnlýk, yalnýzca ilkelere iliþkin olarak deðil, onun yaný sýra en basit anlamda partiye baðlýlýkta da bizzat kendi hareketleriyle siyasal bir istikrarsýzlýk gösterdiðine göre, þu ünlü süreklilik konusundaki sözlerine ne deðer verilebilirdi? Artan, yeni görüþ ayrýlýklarýný özdenlikle ilân eden kiþilerin oluþturduðu bir çoðunluðun parti yazýkuruluna üye olarak çaðýrýlmasý ný istemek gibi tümden saçma olan bir dilekle, hiç kimse Plehanov dan daha zekice alay etmiþ deðildir. Partinin gözleri önünde yeni ayrýlýklarýn basýnda ortaya dökülmesinden önce, merkez kurullarýndaki bir parti çoðunluðunun, kendini, kendi isteðiyle azýnlýða dönüþtürdüðü dünyanýn neresinde görülmüþtür? Önceki farklýlýklar ortaya konsun; parti, bu ayrýlýklarýn ne kadar derin ve önemli olduðu hakkýnda bir yargýya varsýn; parti, ikinci kongrede yaptýðý yanlýþlýðý eðer yanlýþlýk yaptýðý gösterilirse kendi düzeltsin! Hala bilinmeyen farklýlýklar bahanesiyle böyle bir istekte bulunulmasý, bu istekte bulunanlarýn tüm istikrarsýzlýðýný, yaygaraya saparak siyasal ayrýlýklarýn tamamen sualtýnda tutulmasýný ve bu insanlarýn gerek bir bütün olarak partiye, gerek kendi inançlarýna karþý saygýsýzlýðýný göstermiþtir. Kendi görüþlerine inandýrmak istedikleri kurulda (özel olarak) çoðunluk saðlamadan önce, karþýsýndakileri ikna etmeyi reddeden hiç bir inançlý ilke

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

159

sahibi kiþi görülmemiþtir, görülmeyecektir. [sayfa 191] Son olarak, 4 Ekimde yoldaþ Plehanov, bu saçma durumu ortadan kaldýrmak için son bir giriþimde daha bulunacaðýný açýkladý. Eski yazýkurulunun altý üyesinin hepsi, Merkez Yönetim Kurulunun yeni bir üyesinin* de katýldýðý bir toplantýya çaðrýldý. Yoldaþ Plehanov, tam üç saat boyunca, çoðunluk tan iki kiþiye karþýlýk azýnlýk tan dört kiþinin üyeliðe çaðrýlmasý nýn ne kadar mantýk dýþý olduðunu kanýtladý. Yoldaþ Plehanov, bir yandan, bizim herhangi bir kiþiye karþý zorbalýk etmek , onu ezmek, çembere almak, kafasýný koparmak ya da mezara koymak istediðimiz yolundaki tüm endiþeleri daðýtmak, bir yandan da parti çoðunluðu nun durumunu ve haklarýný güven altýna almak için, o dört kiþiden ikisinin üyeliðe çaðýrýlmasýný önerdi. Ýki kiþinin üyeliðe çaðrýlmasý da reddedildi.

6 Ekimde Plehanov ve ben, Ýskra nýn eski yazýkurulu üyelerine ve gazetenin yazarlarýndan yoldaþ Trotski ye þu resmi mektubu yazdýk: Aziz yoldaþlar, Merkez yayýn organýnýn yazýkurulu, sizin Ýskra ya ve Zarya ya[33] katýlmaktan çekiliþinizi üzüntüyle karþýladýðýný bildirmeyi görev sayar. Ýkinci parti kongresinden hemen sonra ve onun ardýndan birçok kez yaptýðýmýz iþbirliði çaðrýlarýna karþýn, sizden en küçük bir yardým bile görmedik. Merkez yayýn organýnýn yazýkurulu, sizin geri duruþunuzu haklý gösterecek hiç bir þey yapmadýðýný ilân eder. Partinin merkez yayýn organýnda çalýþmanýza, hiç bir kiþisel sinirlilik, kuþku yok ki, engel olmamalýdýr. Öte yandan, eðer çekiliþiniz, bizimle herhangi bir fikir ayrýlýðýndan ileri geliyorsa, bu ayrýlýklarý, ayrýntýlarýyla ortaya koymanýzý, parti için çok büyük yarar sayarýz. Üstelik, bu görüþ ayrýlýklarýnýn yapýsý ve derinliðinin, bizim yönetmeni olduðumuz [sayfa 192] yayýnlarýn sütunlarýnda, olabildiði ölçüde erkence bütün partiye açýklanmasýný çok isteriz. ** * Bu kurul üyesi[32] ayrýca, azýnlýkla bir dizi özel ve toplu konuþmalar yaptý, çýkarýlan akýlalmaz masallarý yalanladý ve o kiþilerin parti görevi anlayýþýna seslendi. ** Yoldaþ Martov a gönderilen mektup ayrýca bir broþüre atýfta bulunuyor ve þu tümceyi de içeriyordu: Son olarak, çalýþmalarýn selameti bakýmýndan bir kez daha belirtiriz ki, size, partinin en yüksek organýnda kendi görüþlerinizi resmen ifade etmek ve savunmak için her türlü fýrsatý vermek üzere, sizi merkez yayýn organýnýn yazýkuruluna üye olarak çaðýrmaya hala hazýrýz.

160

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Okurun göreceði gibi, azýnlýðýn hareketine, esas olarak kiþisel kýzgýnlýðýn mý, yoksa yayýn organýný (ve partiyi) yeni bir yola sokma isteðinin mi egemen olduðunu ve böyle bir yol varsa onun ne olduðunu hala tam bilmiyorduk. Sanýrým þimdi bile, bu sorunu aydýnlatmak üzere yetmiþ akýllý adamý çaðýrsak, ellerine dilediðiniz yayýnlarý ve tanýklýk belgelerini versek bile, bu arapsaçýna onlar da çare bulamazdý. Bir kavganýn arapsaçý dolaþýklýklarýnýn açýlabileceðinden kuþku duyarým: Ya kesip atmanýz, ya bir kenara koymanýz gerekir.* Akselrod, Zasuliç, Starover, Trotski ve Koltsov, 6 Ekim tarihli bu mektuba, Ýskra nýn yeni yazýkurulunun eline geçiþinden ötürü gazeteye herhangi bir katkýda bulunmayacaklarýný belirten birkaç satýrlýk mektupla karþýlýk verdiler. Martov yoldaþ ise daha yazýþkandý ve þu yanýtla bizi onurlandýrdý: RSDÝP merkez yayýn organý yazýkuruluna, Aziz yoldaþlar, 6 Ekim tarihli mektubunuza karþýlýk olarak þu noktalarý belirtmek isterim: 4 Ekim tarihinde Merkez Yönetim Kurulu üyelerinden birinin de katýldýðý toplantýda, Lenin yoldaþý Konseydeki temsilci miz olarak seçme yüklenimi altýna girmemiz koþuluyla, Akselrod un, Zasuliç in, Starover in ve benim yazýkuruluna katýlmamýza iliþkin önerinizi geri almaya sizi zorlayan nedenleri göstermeyi reddediþinizden beri, bir yayýn organýnda birlikte çalýþmamýz hakkýndaki konuþmalarýn sona erdiði düþüncesindeyim. Siz [sayfa 193] tanýklar önünde yaptýðýnýz konuþmalarý, o toplantýda ortaya koymaktan tekrar tekrar kaçýndýktan sonra, bugünkü koþullar altýnda Ýskra da çalýþmayý reddediþimin nedenlerini bir mektupta açýklamanýn gereði olmadýðý kanýsýndayým. Gerekirse o nedenleri bütün partiye, ayrýntýlarýyla açýklayacaðým. Zaten parti, yazýkurulunda ve Konseyde bir sandalye kabul etmemi içeren, þimdi sizin yinelediðiniz öneriyi neden reddettiðimi ikinci kongre tutanaklarýndan öðrenecektir... ** L. Martov

* Yoldaþ Plehanov buna belki þunu da eklerdi: ya da kavgayý baþlatanlarýn herbir isteðini tatmin etmeniz gerekir. Bunun neden olanaksýz olduðunu göreceðiz. ** Martov un o zaman yeniden basýlmakta olan broþürüne iliþkin sözlerini buraya almýyorum.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

161

Daha önceki belgelerle birlikte, bu mektup, yoldaþ Martov un Sýkýyönetim inde (ünlem iþaretlerinin ve nokta nokta dizilerinin yardýmýyla) büyük bir özenle kaçýndýðý boykot, çözülme, anarþi ve bir bölünme için hazýrlanýldýðý sorununu yani dürüst ve haince iki savaþým yöntemi sorununu hiç bir tartýþmaya yer býrakmayacak bir açýklýkla gözler önüne seriyor.

Yoldaþ Martov ve ötekiler, farklýlýklarýný ortaya koymaya çaðýrýlýyorlar, derdin ne olduðunu ve niyetlerini bize açýkça söylemeleri isteniyor, somurtmayý býrakmalarý ve birinci madde üzerinde yapýlan hatayý (ki bu hata saða kayýþlarýyla içsel bir baðla baðlýdýr) sükünetle tahlil etmeleri salýk veriliyor ama Martov ve hempasý konuþmayý reddediyor ve yaygarayý basýyor: Çembere alýndýk! Bize zorbalýk ediliyor! Dehþet verici sözler korosu, bu gülünç çýðlýklarýn hýzýný azaltamamýþtýr.

Sizinle birlikte çalýþmayý reddeden birini çembere almak nasýl mümkün olabilir? Martov yoldaþa bunu sorduk. Azýnlýk olmayý reddeden bir azýnlýða nasýl kötü davranýlýr, nasýl zorbalýk edilir , nasýl baský yapýlýr? Azýnlýkta olmanýn zorunlu ve kaçýnýlmaz olarak getirdiði bazý mahzurlar vardýr. Bu mahzurlar þunlardýr: Ya belli sorunlarda sizin oyunuzu aþan, azýnlýkta kaldýðýnýz bir kurula katýlýrsýnýz, ya da dýþýnda kalýp ona saldýrýr ve dolayýsýyla, iyi doldurulmuþ [sayfa 194] bataryalarýn ateþi altýnda kalýrsýnýz.

Yoldaþ Martov un sýkýyönetim hakkýndaki feryatlarý, azýnlýktakilerle haksýz ve haince savaþýldýðý anlamýna mý geliyor? Ancak böyle bir iddia (Martov un gözünde) bir parçacýk anlam taþýyabilir, çünkü, yineliyorum, azýnlýkta olmanýn zorunlu ve kaçýnýlmaz bazý mahzurlarý vardýr. Ama iþin asýl gülünç yaný, konuþmayý reddettiði sürece yoldaþ Martov la hiç bir biçimde savaþýlamayacaðýdýr! Azýnlýk azýnlýk olmayý reddettiði sürece, hiç bir biçimde yönetilemez!

Martov yoldaþ, merkez yayýn organý yazýkurulunun, Plehanov la ben o kuruldayken, yetkilerini aþtýðýna, gücünü kötüye kullandýðýna dair tek bir olay gösteremez. Azýnlýðýn örgüt içindeki görevlileri de Merkez Yönetim Kuruluyla ilgili olarak böyle bir tek olay ya da benzeri bir olay gösteremezler. Yoldaþ Martov Sýkýyönetim inde þimdi ne kadar iþi çevirmeye çalýþýrsa çalýþsýn, sýkýyönetim feryatlarýnýn aciz sýzlanmalar dan baþka bir þey olmadýðý kesinlikle ortadadýr.

Yoldaþ Martov la hempasýnýn, kongre tarafýndan atanan ya-

162

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

zýkuruluna karþý çýkýþlarýnda makul kanýtlardan ne kadar yoksun olduklarý en iyi biçimde, þu sözlerinde görülüyor: Biz köle deðiliz! (Sýkýyönetim, s. 34). Kendini, yýðýn örgütünün üstünde ve yýðýn disiplininin dýþýnda, seçkin beyinler arasýnda gören burjuva aydýnýn zihniyeti, burada dikkate deðer bir açýklýkla dile getiriliyor. Partide çalýþmayý reddediþlerini köle olmadýklarý ný söyleyerek açýklamak, kendini bütün bütün ele vermektir, herhangi bir savdan yoksun olduðunu itiraf etmektir, doyumsuzluðun (dissatisfaction) nedenlerini, makul nedenlerini hiç bir biçimde gösterememektir. Plehanov ve ben, çalýþmayý reddediþlerini gösterecek hiç bir þey yapmadýðýmýzý ilân ediyoruz; farklýlýklarýný ortaya koymalarýný rica ediyoruz; verdikleri tek yanýt, (üyeliðe çaðýrýlma konusunda henüz herhangi bir pazarlýðýn tamamlanmamýþ olduðunu ekleyerek) biz köle [sayfa 195] deðiliz demek oluyor.

Birinci madde üzerindeki tartýþmalarda, oportünist savlara ve anarþist laf cambazlýðýna duyduðu eðilimi ortaya koyarak kendini belli eden aydýn bireyciliði için, tüm proleter örgütü ve disiplini köleliktir. Okurlar yakýnda göreceklerdir ki, bu parti üyeleri nin ve parti yetkilileri nin gözünde, yeni bir parti kongresi bile, seçkin beyinler için korkunç ve iðrenç bir kölelik durumudur. ... Bu kurum parti unvanýndan yararlanmaya karþý olmayan ama kendilerine verdikleri partili unvanýnýn partinin çýkarlarýyla ve arzusuyla baðdaþmadýðýný pek iyi bilen kiþiler için gerçekten korkunçtur.

Benim, yeni Ýskra yöneticilerine yazdýðým ve yoldaþ Martov un Sýkýyönetim inde yayýnladýðý mektubumda sýraladýðým komisyon kararlarý, azýnlýðýn davranýþýnýn, kongre kararlarýna düpedüz itaatsizliðe ve olumlu pratik çalýþmayý baþýbozukluða kadar vardýrdýðýný, gerçekleri ortaya koyarak göstermektedir. Oportünistlerden ve Ýskra yý sevmeyenlerden oluþan azýnlýk, kongredeki yenilginin öcünü almak için yanýp tutuþarak ve ikinci kongrede kendilerine yöneltilen oportünistlik ve aydýn istikrarsýzlýðý suçlamalarýný onurlu ve dürüst yollardan (davalarýný basýnda ya da bir kongrede açýklayarak) çürütmeyi asla baþaramayacaklarýný kavrayarak, partiyi parçalamaya çabaladý, parti çalýþmalarýna zarar verdi, o çalýþmalarý baþýboþluða sürükledi. Partiyi ikna edemeyeceklerini anladýklarý için, partiyi baþýboþluða sürükleyerek, parti çalýþmalarýný köstekleyerek amaçlarýna varmaya çalýþtýlar. (Kongredeki hatalarýyla) çanaðý çatlatmaya neden olmakla suçlandýlar; bu suçlama-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

163

ya, çanaðý tümden parçalamak için ellerinden gelen her çabayý göstererek yanýt verdiler.

Düþünceleri öylesine çarpýklaþtý ki, boykot ve çalýþmayý reddetmek, savaþýmýn dürüst* yöntemleri ilân edildi. [sayfa 196] Þimdi Martov yoldaþ bu nazik nokta çevresinde kývýr kývýr kývranýyor. Yoldaþ Martov öylesi bir ilke adamý dýr ki, azýnlýk tarafýndan uygulanýldýðý zaman boykotu savunur, ama kendi tarafý çoðunluk haline gelip de boykot onu tehdit ettiði zaman, ondan yakýnýr.

Sosyal-demokrat bir iþçi partisinde dürüst savaþým yöntemlerinin ne olduðu konusunda olduðu gibi, bunun da bir yaygaracýlýk mý yoksa bir ilke farklýlýðý mý olduðuna, daha derinlemesine girmek gerektiðini sanmýyorum.

Üyeliðe çaðrýlma kavgasýný baþlatan yoldaþlardan bir açýklama alabilmek için (4 ve 6 Ekim tarihlerinde) yaptýðýmýz baþarýsýz giriþimlerden sonra, merkez kurullarý için, o yoldaþlarýn, savaþýmýn dürüst yöntemlerine baðlý kalacaklarý þeklindeki sözlü güvencelerinin nasýl bir sonuç vereceðini bekleyip görmekten baþka yapýlacak bir þey kalmamýþtý. 10 Ekimde Merkez Yönetim Kurulu, Birliðe (bkz: Birlik tutanaklarý, s. 3-5) bir genelge yolladý ve Birlik için bir tüzük hazýrlamaya giriþtiðini bildirerek, Birlik üyelerinden, yardým etmelerini istedi. O tarihte Birlik yöneticileri (bir oya karþýlýk iki oyla; ibid., s. 20) Birlik kongresi yapýlmamasýna karar vermiþlerdi.

Bu genelgeye azýnlýk yandaþlarýnýn verdiði yanýtlar, kongre kararlarýna baðlý kalýnacaðý ve boyun eðileceði yolundaki ünlü sözün, laftan öteye geçmediðini, ayrýca gerçekte merkez kurullarýndan gelen iþbirliði çaðrýsýna, safsata ve anarþist laf cambazlýðýyla dolup taþan kaçamaklý özürlerle karþýlýk vermek suretiyle, azýnlýðýn parti merkez kurullarýna itaat etmemeye kesinlikle karar vermiþ olduðunu derhal gösterdi. Birlik yöneticilerinden Deutsch un ünlü açýk mektubuna verdiðimiz yanýtta (Birlik tutanaklarý, s. 10) Plehanov, ben ve çoðunluðun öteki yandaþlarý, Birliðin resmi bir yetkilisinin, bir parti kurulunun örgütlenme çalýþmalarýný kösteklemek ve öteki [sayfa 197] yoldaþlarý da ayný biçimde, disiplini bozmaya, tüzüðe karþý * Maden bölgesinin kararý (Sýkýyönetim, s. 38)

164

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

durmaya çaðýrmak suretiyle parti disiplinini aþýrý ölçüde ihlal etmesini þiddetle protesto ettik. Merkez Yönetim Kurulunun çaðrýsýna uyarak böyle bir çalýþmaya katýlmakta kendimi serbest hissetmiyorum ya da yoldaþlar, onlarýn [Merkez Yönetim Kurulu] Birlik için yeni bir tüzük hazýrlamasýna izin vermemeliyiz , vb. türünden sözler , dedik, parti, örgüt ve parti disiplini gibi sözlerin anlamýný birazcýk olsun kavrayan herkeste yalnýzca nefret uyandýran türde kýþkýrtma yöntemleridir. Bu yöntemler, yeni kurulmuþ bir parti kurumuna karþý kullanýldýðý için daha da utanç vericidir ve bu yüzden de, kuþku yok ki, partili yoldaþlar arasýnda o kuruma karþý güveni kundaklama çabasýdýr. Üstelik bu yöntemler, Birlik yönetiminin bir üyesinin mührüyle ve Merkez Yönetim Kurulunun arkasýnda uygulanmaktadýr. (Birlik tutanaklarý, s. 17.)

Bu koþullar altýnda Birlik kongresi, dalaþmadan baþka bir þey vaadetmiyordu.

Ta baþýndan bu yana yoldaþ Martov, kiþilerle uðraþma þeklindeki kongre taktiklerini sürdürdü; bu kez özel konuþmalarý çarpýtarak yoldaþ Plehanov la uðraþýyordu. Yoldaþ Plehanov protesto etti, yoldaþ Martov da sorumsuzluðun ya da öfkenin ürünü olan suçlamalarýný geri almak zorunda kaldý (Birlik tutanaklarý, s. 39 ve 134).

Raporun sunulmasý zamaný geldi. Ben, parti kongresinde Birliðin temsilcisiydim. Raporumun özetine þöyle bir deðinivermek (s. 43 ve sonrasý)* daha ayrýntýlý olarak bu broþürün içeriðini oluþturan kongre oylamalarýnýn ana çizgileriyle bir tahlilini yaptýðýmý okurlara gösterecektir. Raporumun ana özelliði, Martov ve hempasýnýn, kendi hatalarýndan ötürü partinin oportünist kanadýnda yer aldýklarýný kanýtlayýþýydý. Gerçi bu rapor, çoðunluðu amansýz karþýtlarýmýz- dan [sayfa 198] oluþan bir topluluða sunulmuþtu ama, o kiþiler, bu ra-porda, parti içindeki savaþýmýn ve tartýþmanýn dürüst yöntemlerinden ayrýlan hiç bir þey bulamadýlar.

Bunun tersine Martov un raporu, benim olaylara bakýþýmýn belli bazý noktalarýndaki ufak-tefek düzeltmeler dýþýnda (bu düzeltmelerin yanlýþlýðýný yukarda göstermiþtik) bozuk sinirlerin ürünü olmaktan baþka bir þey deðildi. Çoðunluðun, bu ortam içinde savaþý sürdürmeyi reddetme* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 7, s. 73-83. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

165

sinde þaþýlacak bir þey olmasa gerek. Yoldaþ Plehanov sahne yi protesto etti (tutanaklar, s. 68) bu, gerçekte olaðan bir sahne ydi! ve raporun özü hakkýnda daha önceden hazýrlamýþ olduðu itirazlarý ortaya koymaksýzýn kongreden çekildi. Çoðunluðun hemen hemen bütün öteki yandaþlarý da yoldaþ Martov un bayaðý davranýþý na karþý yazýlý bir protestoda bulunduktan sonra (Birlik tutanaklarý, s. 75) kongreden çekildiler.

Azýnlýðýn kullandýðý savaþým yöntemlerini herkes iyice anlamýþtý. Biz azýnlýðý kongrede siyasal bir hata iþlemekle, oportünizme kaymakla, bundcular, Akimov lar Bruker ler, Egorov lar ve Mahov larla bir koalisyon kurmuþ olmakla suçlamýþtýk. Azýnlýk kongrede yenik düþmüþtü. Þimdi azýnlýk sayýsýz türden çýkýþlarýn, atýlýmlarýn, saldýrýlarýn, vb. tümünü kucaklayan iki savaþým yöntemi geliþtirmiþlerdi .

Birinci yöntem partinin bütün eylemlerini bozmak, çalýþmalara zarar vermek, herhangi bir gerekçe göstermeksizin her þeyi kösteklemek. Ýkinci yöntem hýr çýkarmak, vb.. vb..* [sayfa 199] Bu ikinci savaþým yöntemi , görüþülmesine çoðunluðun doðal ki katýlmadýðý, Birliðin ünlü ilke kararlarýnda da açýkça görülmektedir. Yoldaþ Martov un Sýkýyönetim inde yeniden yayýnladýðý bu kararlarý inceleyelim.

Trotski, Fomin, Deutsch yoldaþlarla daha baþkalarýnýn imzaladýðý birinci karar, parti kongresinin çoðunluðu na yöneltilmiþ iki tezi içeriyor: 1) Kongrede, esas itibariyle Ýskra nýn daha önceki siyasetiyle çatýþan eðilimlerin açýða vurulmasýndan ötürü, Merkez Yönetim Kurulunun otoritesini ve baðýmsýzlýðýný güven altýna alacak esaslara parti tüzüðünde yer vermeye yeterince dikkat gösterilmemiþ olmasýný, Birlik, derin bir esefle karþýladýðýný belirtir. (Birlik tutanaklarý, s. 83.)

Daha önce de gördüðümüz gibi, bu ilke tezleri Akimov lafazanlýðýndan baþka bir þey deðildir; bu lafazanlýðýn oportünist nite* Daha önce de belirttiðim gibi, sürgün ve göçmen topluluklarýnýn havasý içinde çok alýþýlmýþ bir þey olan yaygaracýlýðýn en çirkin görünümlerini bile aþaðýlýk amaçlara yormak akýllýca deðildi. Bu, olaðan olmayan yaþam koþullarýnýn, bozuk sinirlerin, vb. ortaya çýkardýðý bir tür salgýn hastalýktýr. Bu savaþým sisteminin tam bir görüntüsünü burada vermek zorunda kalýþýmýn nedeni, yoldaþ Martov'un, Sýkýyönetimi inde, ayný savaþým sistemine yeniden baþvurmuþ olmasýdýr.

166

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

liðini parti kongresinde yoldaþ Popov bile ortaya koymuþtur. Gerçekte, Merkez Yönetim Kurulunun otoritesini ve baðýmsýzlýðýný çoðunluðun güven altýna almayý amaçlamadýðý savý dedikodudan baþka bir þey deðildir. Plehanov la benim yazýkurulunda bulunduðumuz sýralarda, konseyde, merkez yayýn organýnýn Merkez Yönetim Kurulu üzerinde herhangi bir egemenliði olmadýðýný, ama martovcular yazýkuruluna katýldýktan sonra, merkez yayýn organýnýn, konseyde, Merkez Yönetim Kuruluna karþý egemenliði güven altýna aldýðýný anmak yeter de artar. Biz yazýkurulundayken, konseyde, yurtdýþýnda oturan yazarlar üzerinde, Rusya daki partililer egemendi; yönetimi martovcular ele aldýktan sonra durum tersine döndü. Biz yazýkurulundayken konsey, bir kez olsun, pratik sorunlara müdahale giriþiminde bulunmadý; okurlarýn yakýn bir gelecekte öðreneceði üzere oybirliðiyle üye çaðýrma iþleminden bu yana bu tür müdahaleler baþladý. Ýncelemekte olduðumuz kararýn ikinci tezi þudur: ...Partinin resmi merkez organlarýný kurarken, kongre, gerçekte [sayfa 200] var olan merkez organlarýnýn sürekliliðini saðlama gereðini görmezlikten gelmiþtir...

Bu tezin özü, merkez organlarýnýn kimlerden oluþacaðý sorununda gelip dayanýyor. Azýnlýk , kongrede, eski merkez organlarýnýn göreve uygun düþmediklerini gösterdikleri ve birçok hata iþledikleri gerçeðinden kaçýnmayý yeð tutmuþtur. Ama en gülünç olaný, hazýrlýk komitesiyle ilgili olarak sürekliliðe atýfta bulunulmasýdýr. Daha önce gördüðümüz gibi, hazýrlýk komitesinin tüm üyelerinin onaylanmasýný kongrede hiç kimse ima bile etmemiþtir. Martov, kongrede, hazýrlýk komitesinden üç kiþiyi kapsayan bir listenin kendisini aþaðýlatmak demek olduðunu çýlgýnlar gibi dövünerek öne sürmüþtür. Kongrede azýnlýðýn önerdiði kesin liste hazýrlýk komitesinden bir kiþiyi (Popov, Glebov ya da Fomin ve Trotski), buna karþýlýk çoðunluðun listesi hazýrlýk komitesinden iki kiþiyi (Travinski, Vasilyev ve Glebov) içermekteydi. Soruyoruz, sürekliliðe yapýlan bu atýf, gerçekten bir ilke ayrýlýðý sayýlabilir mi?

Eski yazýkurulunun, yoldaþ Akselrod un önderliðindeki dört üyesi tarafýndan imzalanan bir baþka karara geçelim. Çoðunluða yöneltilen, sonradan da basýnda birçok kez yinelenen belli-baþlý suçlamalarý bu kararda görüyoruz. Bu suçlamalar en iyi þekilde, yazýkurulu çevresinin üyeleri tarafýndan ifade edildiði biçimde ince-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

167

lenebilir. Suçlamalar, partinin otokratik ve bürokratik yönetimi sistemi ne, gerçekten sosyal-demokratik bir merkeziyetçilik ten farklý olarak, bürokratik merkeziyetçiliðe yöneltilmiþtir. Karar, bürokratik merkeziyetçiliði þöyle tanýmlamaktadýr: bürokratik merkeziyetçilik ön plana, iç birliði deðil, salt mekanik yollardan, bireysel giriþimin ve toplumsal eylemin sistemli olarak bastýrýlmasýyla saðlanan ve sürdürülen dýþsal birliði, biçimsel birliði koyar ; bu nedenle de toplumun bütünleyici parçalarýný organik olarak biraraya getirme gücünde deðildir [sayfa 201] Yoldaþ Akselrod ve hempasýnýn burada hangi toplum dan söz ettiðini, yalnýzca tanrý bilir. Anlaþýlan, yoldaþ Akselrod, arzulanan hükümet reformlarý konusunda bir Zemstvo söylevi mi yazýyordu, yoksa azýnlýðýn yakýnýlarýný mý sayýp döküyordu, burasýný kendisi de pek bilememektedir. Tatmin olmamýþ yazýkurulu üyelerinin yaygarasýný ettikleri, parti içindeki otokrasi nin burada ne yeri var? Otokrasi, bir bireyin en yüksek, denetimsiz, seçimsiz, sorumluluktan uzak yönetimi demektir. Azýnlýðýn yazýlarýndan çok iyi bildiðimiz üzere, otokrat sözcüðüyle kastettikleri benim, baþkasý deðil. Sözkonusu karar hazýrlandýðý ve kabul edildiði zaman, ben Plehanov la birlikte merkez yayýn organýndaydým. Demek ki, yoldaþ Akselrod ve hempasý, Plehanov un ve Merkez Yönetim Kurulundaki öteki üyelerin, partiyi, iþin gerekleri hakkýndaki düþünceleri doðrultusunda deðil, otokrat Lenin in arzusu doðrultusunda yönettikleri inancýnda olduklarýný ifade ediyorlardý. Bu otokratik yönetim suçlamasý, zorunlu olarak ve isteristemez, yönetici organýn, otokrat dýþýndaki bütün üyelerinin, bir kiþinin elinde basit bir alet olduklarýný, bir baþkasýnýn arzularýnýn basit piyonlarý ve aracý olduklarýný söylemek demektir. Bir kez daha soruyoruz, pek saygý deðer yoldaþ Akselrod için ilke ayrýlýðý bu mudur?

Dahasý var, kararlarýn kesin olarak geçerli saydýklarý parti kongresinden henüz dönen parti üyeleri miz, burada hangi dýþ, biçimsel birlikten, söz ediyorlar? Dayanýklý bir temel üzerinde örgütlenmiþ bir partide, birlik saðlamanýn, parti kongresinden baþka bir yöntemini biliyorlar mý? Eðer biliyorlarsa, ikinci kongreyi artýk geçerli saymadýklarýný açýkça ilân etme yürekliliðini neden göstermiyorlar? Güya örgütlenmiþ bir partide birlik saðlama konusundaki yeni fikirlerini ve yeni yöntemlerini bize söylemeyi neden denemiyorlar?

168

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Dahasý var, partinin merkez yayýn organý, görüþ ayrýlýklarýný ortaya koymalarýný salýk verdiði halde, bunu yapmak yerine, üyeliðe çaðýrýlma pazarlýðýyla uðraþan bizim bireyci aydýnlarýmýz hangi bireysel giriþime baský dan söz ediyorlar? Genel olarak, Plehanov ve ben ya da Merkez Yönetim Kurulu, bizimle birlikte herhangi bir eylem e girmeyi reddeden kiþilerin baðýmsýz eylemlerini ya da giriþimlerini nasýl olur da bastýrabiliriz? Bir insan, katýlmayý reddettiði bir kurulda, nasýl olur da baský altýnda tutulabilir ?

Seçilmemiþ yazýkurulu üyeleri, yönetilmeyi reddettikleri halde, nasýl olur da bir yönetim sistemi nden yakýnabilirler? Biz, yoldaþlarýmýzý yönetmekte herhangi bir hata iþlemiþ olamayýz, çünkü onlar hiç bir zaman bizim yönetimimiz altýnda çalýþmýþ deðildirler. Ünlü bürokrasi hakkýndaki bu feryatlarýn, merkez organlarýna seçilen kiþiler hakkýnda duyulan tatminsizlik duygusunun yalnýzca bir perdesi olduðu kongrede olanca aðýrbaþlýlýkla verilen sözden dönüþü örtmek için kullanýlan bir incir yapraðý olduðu, sanýrým apaçýk ortadadýr. Siz bir bürokratsýnýz, çünkü kongre tarafýndan benim arzuma uygun olarak deðil, o arzuma karþýn görevlendirildiniz; siz bir resmiyetçisiniz, çünkü kongrenin resmi kararlarýna göre davranýyorsunuz, benim arzuma göre deðil; siz büyük ölçüde mekanik bir hareket içindesiniz, çünkü benim üye çaðýrýlma arzuma hiç dikkat etmiyor, yalnýzca parti kongresindeki mekanik çoðunluktan söz ediyorsunuz; siz bir otokratsýnýz, çünkü, çevrecilik anlayýþlarýnýn kongre tarafýndan açýkça kabul edilmeyiþinden hoþlanmadýklarý için kendi çevrelerinin sürekliliði nde daha çok direnen eski uyuþuk bir takýma iktidarý teslim etmeyi reddediyorsunuz.

Bürokrasi hakkýndaki bu feryatlar, belirttiðim nokta dýþýnda, hiç bir gerçek anlam taþýmamaktadýr.* Bu savaþ [sayfa 203] yöntemi, yalnýzca, azýnlýðýn aydýn istikrarsýzlýðýný bir kez daha kanýtlamaktadýr. Merkez kurullarý seçiminin baþarýsýz bir seçim olduðuna partiyi inandýrmak istiyorlardý. Bu iþi nasýl ele aldýlar? Plehanov ve benim tarafýmdan yönetiliþ biçimine karþý çýkarak Ýskra yý eleþtirmekle mi? Hayýr, bunu yapabilecek durumda deðillerdi. Kullandýklarý yöntem, partinin bir bölüðünün, nefret edilen merkez organlarýnýn yö[sayfa 202]

* Yoldaþ Plehanov un, cankurtaran üye çaðýrma iþlemlerinin yapýlmasýný bitirir bitirmez, azýnlýðýn gözünde bürokratik merkeziyetçiliðin yandaþý olmaktan çýktýðýný belirtmek yeter.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

169

netimi altýnda çalýþmayý reddetmesiydi. Ama dünyada hiç bir partinin hiç bir merkez organý, onun yönetimini kabul etmeyen kiþileri yönetme yeteneðinde olduðunu gösteremez. Merkez organlarýnýn yönetimini kabul etmemek partide kalmayý reddetmekle birdir; bu bir yýkma yöntemidir, inandýrma yöntemi deðil. Ve inandýrma yerine yýkma çabasý göstermeleri, onlarýn tutarlý ilkelerden kendi fikirlerine inanç duymaktan yoksun olduklarýný ortaya koymaktadýr.

Bürokrasiden söz ediyorlar. Bürokrasi sözcüðü Rusçaya, yerde ve mevkide pekiþme (concentration) olarak çevrilebilir. Bürokrasi, iþin gereklerini, birinin kendi mesleðinin (career) çýkarlarýna tabi kýlmasý demektir; iþin kendini ihmal ederek, dikkatini belli yerlerde toplamak demektir; fikirler için savaþmak yerine üyeliðe çaðrýlmak için kavga etmek demektir. Bu tür bir bürokrasinin parti için zararlýlýðý ve istenmezliði kuþkusuz doðrudur ve ben, þimdi partimizde çekiþen iki taraftan hangisinin, böyle bir bürokrasiden suçlu olduðuna karar vermeyi, güven içinde, okurlara býrakabilirim... Onlar, birliðe ulaþma yöntemlerinin aþýrý ölçüde mekanik olduðundan söz ediyorlar. Kuþku yok ki, aþýrý ölçüde mekanik yöntemler zararlýdýr; ama, parti, bazý kiþilerin yeni görüþlerinin doðruluðuna inandýrýlmadan, hatta bu görüþler henüz partiye açýklanmadan önce o kiþilerin parti organlarýna yerleþtirilmesinden daha mekanik bir savaþým yöntemi yeni bir eðilimin eski eðilime karþý kullandýðý savaþým yöntemi düþünülüp düþünülemeyeceðini, [sayfa 204] burada da bir kez daha okurun yargýsýna býrakýyorum.

Ama azýnlýðýn durup dinlenmeksizin kullandýðý sloganlar, bugünkü olayda görülen dönüþ ü baþlattýðýna kuþku bulunmayan küçük ve özel davayla ilgili olmaksýzýn, belki de ilke açýsýndan bir þeyler ifade ediyordur, belki de özel bazý fikir gruplarýný ifade ediyordur. Belki de üyeliðe çaðýrýlma kavgasýný bir yana býrakabilseydik, bu sloganlar, farklý bir görüþ sisteminin ifadesi haline gelebilirdi.

Sorunu bir de bu açýdan inceleyelim. Ancak her þeyden önce, böyle bir incelemeyi Birlik te ilk kez yapmayý deneyenin, azýnlýðýn anarþizme ve oportünizme kayýþýna deðinen Plehanov olduðunu ve (tutumunun ilkelerle iliþkili olduðunu herkes itirafa hazýr olmadýðý için þimdi gücenen*) yoldaþ Martov un da, Sýkýyönetim inde * Hiç bir þey, Lenin in herhangi bir ilke ayrýlýðý görmeyi reddettiði ya da yadsýdýðý

170

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

bu olayý tümden bilmezlikten geldiðini kayýtlara geçirelim.

Birlik kongresinde, Birliðin ya da herhangi bir yönetim kurulunun, kendisi için hazýrlayacaðý tüzüðün, Merkez Yönetim Kurulunun onayý olmaksýzýn ve hatta Merkez Yönetim Kurulu onaylamadýðý zaman bile geçerli olup olmadýðý genel sorusu ortaya atýlmýþtý.

Düþünülürse, þundan daha açýk bir þey olamaz: tüzük, örgütlenmenin resmi ifadesidir; bizim parti tüzüðümüzün 6 nci maddesine göre de, yönetim [sayfa 205] kurullarýný kurma hakký açýkça Merkez Yönetim Kuruluna býrakýlmýþtýr; tüzük, bir yönetim kurulunun özerklik sýnýrlarýný çizer ve sýnýrlarýn çizilmesinde son söz, partinin yerel organýna deðil, merkez organýna aittir. Bu, iþin abecesi kadar basittir; ve çok bilmiþ bir edayla, örgütleme nin, her zaman tüzüðü onaylama yý içermediðini öne sürmek çocukçadýr (sanki Birliðin kendisi, resmi tüzük temelinde örgütlenmeyi, kendi arzusuyla ifade etmemiþ gibi). Ama yoldaþ Martov, sosyal-demokrasinin abecesini bile (umalým ki geçici olarak) unutmuþtur. Onun fikrince, tüzüðün onaylanmasýný istemek, yalnýzca, daha önceki devrimci Ýskra merkeziyetçiliðinin yerini bürokratik merkeziyetçiliðin aldýðýný göstermektedir (Birlik tutanaklarý, s. 95) ve onun fikrince yoldaþ Martov bunu ayný konuþmasýnda söylemiþtir tartýþýlan konunun ilke ye iliþkin yani bu noktada yatmaktadýr (Birlik tutanaklarý, s. 96). Bu, Martov un, Sýkýyönetim inde unutmayý yeð tuttuðu bir ilkedir!

Plehanov yoldaþ, Martov u hemen yanýtlamýþ ve kongrenin itibarýný azaltýcý nitelikteki bürokrasi ve hacýyatmaz, vb. gibi sözlerin kullanýlmamasýný rica etmiþtir (Birlik tutanaklarý, s. 96). Bunun üzerine, bu tür ifadeleri, ilke açýsýndan, belli bir eðilimi niteleyen ifadeler olarak gören Martov la Plehanov arasýnda karþýlýklý bir yolunda, yeni Ýskra tarafýndan öne sürülen yakýnmadan daha gülünç deðildir. Eðer sizin davranýþýnýz ilkeler üzerine biraz daha fazla kurulmuþ olsaydý, oportünizme doðru kaydýðýnýza dair tekrar tekrar öne sürdüðüm ifadeleri, daha önceden ele alýr, incelerdiniz.

Eðer tutumunuz ükelere biraz daha fazla dayanmýþ olsaydý, ideolojik bir savaþýmý, yer için verilen bir kavgaya indirgemezdiniz. Suçlanacak biri varsa o sizsiniz, çünkü sizlere bir ilke insaný gözüyle bakýlmasýný olanaksýz hale getirecek her þeyi siz kendi kendinize yaptýnýz. Örneðin yoldaþ Martov u alalým: Yoldaþ Martov, Sýkýyönetim inde Birlik Kongresinden söz ederken, anarþizm konusunda Plehanov la çýkan tartýþma için hiç bir þey söylemiyor, onun yerine, Lenin in süper-merkez olduðunu, merkezin buyrultu çýkarmasý için Lenin in yalnýzca gözünü kýrpmasýnýn yettiðini, Merkez Yönetim Kurulunun, Birliðin haklarýný çiðnediðini, vb. söylüyor. Hiç kuþkum yok ki, Martov yoldaþ, konusunu böyle seçerek, ilkelerinin ve fikirlerinin ne ölçüde derin olduðunu göstermiþtir.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

171

tartýþma baþlamýþtýr. O sýralarda çoðunluðu destekleyen öteki kiþiler gibi Plehanov da ilkelerle deðil, üyeliðe çaðýrýlmakla ilgili olduklarýný düþünerek bu tür ifadeleri gerçek deðerleriyle almaktaydý. Ama yine de Martov larla Deutsch larýn ýsrarýna uyarak (Birlik tutanaklarý, s. 96-97), Plehanov yoldaþ, onlarýn ilke saydýklarý þeyleri, ilke açýsýndan incelemeye koyuldu. Eðer böyle olsaydý dedi Plehanov (yani eðer yönetim kurullarý, kendi örgütlerini biçimlendirmekte, kendi tüzüklerini yapmakta özerk olsalardý), o zaman partiye karþý, bütüne karþý da özerk olurlardý. Bu bundcu bir görüþ bile deðildir, tepeden týrnaða anarþist bir görüþtür. [sayfa 206] Anarþistler de böyle der: bireylerin haklarý sýnýrsýzdýr derler; bu haklar birbiriyle çatýþabilir derler; her birey, kendi haklarýnýn sýnýrýný kendisi saptar derler. Özerkliðin sýnýrlarýný, grubun kendisi deðil, onun bir parçasýný oluþturduðu bütün belirlemelidir. Bund, bu ilkenin göze çarpýcý bir ihlaliydi. O yüzdendir ki, özerkliðin sýnýrlarýný, kongre ya da kongrenin görevlendirdiði yüksek bir organ belirler. Merkez organýnýn otoritesi, törel (ahlaki) ve aydýnca bir saygýnlýða dayanmalýdýr. Kuþkusuz bu noktaya katýlýrým. Örgütün her temsilcisi, o örgüte ait kurumun törel saygýnlýðýyla ilgilenmek zorundadýr. Ama bundan, saygýnlýk gerekliyse de otorite gerekli deðildir sonucu çýkmaz. ... Otoritenin gücünü fikirlerin gücünün karþýsýna koymak, anarþistçe konuþmaktýr, burada yeri olmamak gerekir. (Birlik tutanaklarý, s. 98.) Bu önermeler, büyük ölçüde iþin abecesi türündendir, temeldir, gerçekte oya konmuþ olmasý bile tuhaf olan (tutanaklar, s. 102) ve yalnýzca kavramlar birbirine karýþtýrýldýðý için sorun haline gelen (tutanaklar, anýlan yer) belitlerdir (axioms). Ama azýnlýðýn aydýn bireyciliði, onlarý kaçýnýlmaz olarak, kongreyi baltalama isteðine ve çoðunluða boyuneðmeyi reddetmeye sürüklemiþtir; bu istek anarþistçe konuþmalardan baþka hiç bir þeyle haklý gösterilemezdi. Azýnlýðýn Plehanov a verebileceði hiç bir yanýt bulunmayýþýný, yalnýzca onun kullandýðý oportünizm, anarþizm, vb. sözlerin aþýrý ölçüde sert sözler olduðunu söyleyerek yakýnmalarýný belirtmek de hayli eðlendiricidir. Plehanov, lése-majesté * ve hacýyatmaz * Fransýzca léser eylemi, zarar vermek anlamýndadýr, majesté sözcüðüyle birlikte kullanýldýðý zaman krala zarar vermek anlamýna gelir. Lése majesté deyimi, eskiden kralýn koyduðu düzene ve yasalara aykýrý davranýþý anlatan bir deyimdi. Daha sonralarý bu deyimin anlamý daralmýþ, krala hakaret, yasaðý çiðneme, tabuya dokunma anlamlarýna gelir olmuþtur. Burada kastedilen þey, Martov yandaþlarýnýn, Lenin i hedef almalarýnýn

172

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

sözcükleri yerinde görülürken, jorecilik ve anarþizm sözcüklerine neden yer [sayfa 207] olmadýðý ný sorarak, bu yakýnmalarla bir güzel alay etti. Buna hiç, bir yanýt verilmedi. Esasen bu garip quid pro quo,* Martov, Akselrod ve hempasýnýn baþýna sýk sýk gelmiþtir: yeni sloganlarý, açýkça sýnýrlýlýðýn damgasýný taþýmaktadýr; gerçekleri belirtmek onlarý gücendirir bildiðiniz gibi ilke adamýdýrlar; ama kendilerine, parçanýn bütüne boyuneðmesi gereðini ilke olarak yadsýrsanýz siz bir anarþistsiniz denmiþ ve yine gücenmiþlerdir , ifade pek kuvvetliymiþ çünkü! Baþka deyiþle, Plehanov a karþý bir savaþ vermek isterler, ama onun ciddi bir tepki göstermemesi koþuluyla!

Yoldaþ Martov ve birçok baþka menþevik ** beni kaç kez, pek çocukça bir tutumla þu çeliþki ye düþmekle suçlamýþlardýr: Ne Yapmalý? dan ya da Bir Yoldaþa Mektup tan, ideolojik etki, etkinlik savaþýmý, vb. den sözeden bir bölüm alýrlar ve bu bölümü, tüzüðü kullanarak etkinlik saðlama bürokratik yöntemiyle, otoriteye dayanma otokratik eðilimiyle, vb. karþýtlarlar, bunlar arasýnda bir karþýtlýk bulmaya çalýþýrlar. Ne kadar da saflar! Önceleri bizim partimizin resmen örgütlenmiþ bir bütün olmadýðýný, yalnýzca ayrý gruplar toplamý olduðunu, bu nedenle de bu gruplar arasýnda, ideolojik etki iliþkisi dýþýnda herhangi bir iliþkinin olanaklý olmadýðýný çoktan unutmuþlardýr. Þimdiyse örgütlenmiþ bir parti haline geldik. Bu, otoritenin kurulmasýný, fikir gücünün otorite gücü haline dönüþtürülmesini, daha alt düzeydeki parti kurullarýnýn daha üst düzeydeki kurullara baðlanmasýný içerir. Böyle basit, temel þeyleri salt eski ahbaplarýn kulaðýna küpe olsun diye aðza sakýz yapmanýn insaný rahatsýz etmesinin nedeni, bunun temelindeki þeyin, seçimlerde azýnlýðýn çoðunluða rýza göstermeyi reddediðinin yattýðýný bilmekten ötürüdür. Ama ilke açýsýndan bakýldýðýnda, benim çeliþkiye düþtüðümü böyle sonu gelmez [sayfa 208] biçimde öne sürmek, gelip anarþist lâfazanlýða dayanýr, baþka bir þeye deðil. Yeni Ýskra bir parti kurumunun unvanýný ve haklarýný kullanmaya, onlardan yararlanmaya karþý deðildir, ama partinin çoðunluðuna boyukrala hakaret niteliðinde görüldüðünü ileri sürmeleridir. -ç. * Karþýlýk, bedel, bir þeyin yerini tutan þey. -ç. ** Bolþevik sözcüðünün Rusça bolþinstvo (çoðunluk) sözcüðünden gelmesi gibi, menþevik sözcüðü de menþinstvo (azýnlýk) sözcüðünden gelmektedir. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

173

neðmek de istemez.

Eðer bürokrasi konusundaki sözler herhangi bir ilkeyi içeriyorsa, eðer parçanýn bütüne boyuneðme görevinin anarþistçe yadsýnmasý deðilse, o zaman karþý karþýya olduðumuz þey, bireysel aydýnlarýn proletarya partisine karþý sorumluluðunu azaltmaya çalýþan, merkez kurullarýnýn etkinliðini zayýflatmak isteyen, partideki en az sebatlý öðelerin özerkliðini geniþletmek isteyen, örgütsel iliþkileri salt platonik bir düzeye indirgemek ve yalnýzca sözle kabul etmek isteyen bir oportünizm ilkesidir. Bunu parti kongresinde gördük; þimdi Birlik Kongresinde Martov ve hempasýnýn dudaklarýndan dökülen canavarca merkeziyetçiliðe iliþkin sözlerin tam aynýsýný orada da Akimov larla Lieber ler söylemiþlerdi. Martov la Akselrod un örgütlenme konusundaki görüþleri ne, bir raslantý olarak deðil, yalnýzca Rusya da deðil ama tüm dünyada, bizzat o görüþlerin yapýsý nedeniyle oportünizmin kýlavuzluk ettiðini, yoldaþ Akselrod un yeni Ýskra daki yazýsýný incelerken, daha sonra göreceðiz. [sayfa 209]

174

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

P. BÜYÜK BÝR KIVANCIN YOLUNU UFAK KAYGILAR ENGELLEMEMELÝDÝR

BÝRLÝK tüzüðünün, Merkez Yönetim Kurulu tarafýndan onaylanmasýný öngören önergenin Birlik tarafýndan reddi (Birlik tutanaklarý, s. 105), parti kongresi çoðunluðunun derhal oybirliðiyle belirttiði gibi, parti tüzüðünün açýktan açýða ihlali ydi. Ýlke sahibi kiþilerin hareketi olarak görülen bu ihlal giriþimi tam bir anarþizmdi; kongre sonrasý savaþýmýnýn havasý içinde, bu ihlal giriþimi, bir yandan, parti azýnlýðýnýn, parti çoðunluðuyla hesaplaþma ya çabaladýðý (Birlik tutanaklarý, s. 112) izlenimini yaratýrken, bir yandan da azýnlýðýn partiye itaat etmeyi ya da partide kalmayý arzu etmediðini gösteriyordu. Merkez Yönetim Kurulunun, Birlik tüzüðünde bazý deðiþiklikler yapýlmasý çaðrýsýna iliþkin [sayfa 210] bir önergeyi (Birlik tutanak-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

175

larý, s. 124-125) kabul etmeyi Birlik reddedince de, bir parti örgütünün kongresi olarak görülmeyi isteyen, ama ayný zamanda partinin merkez kuruluna itaat etmek istemeyen bu kongrenin gayrýmeþrü ilân edilmesi kaçýnýlmaz bir zorunluluk olarak belirdi.

Bu zorunluluða uyarak, parti çoðunluðundan yana olanlar, bu yakýþýk almaz orta oyununda herhangi bir paylarý bulunmasýn diye, derhal bu sözümona parti toplantýsýndan çekildiler.

Tüzüðün l inci maddesi üzerindeki sebatsýzlýðýyla kendini ortaya koyan, örgütsel iliþkileri ancak platonik olarak kabul etmiþ bu aydýn bireyciliði, böylece, benim daha Eylül ayýnda, yani parti örgütünü parçalama noktasýna varmadan bir-buçuk ay önce tahmin ettiðim mantýklý sonucuna ulaþmýþ oluyordu. Birlik Kongresinin sona erdiði akþam Plehanov, partinin her iki merkez organýndaki arkadaþlarýna, yoldaþlarýna ateþ açma ya tahammül edemeyeceðini, bölünmektense insanýn beynine bir kurþun sýkmasýnýn daha iyi olduðu nu, iþin daha da kötüye gitmesini önlemek için, üzerinde, iþin aslýnda 1 inci maddenin yanlýþ konumunda görülebilecek ilkeler üzerinde olduðundan daha fazla yýkýcý bir savaþýma girilen kiþisel ödünlerin azami ölçüde verilmesinin zorunlu olduðunu söyledi. Yoldaþ Plehanov un, parti açýsýndan önem taþýyan bu geri dönüþünü daha doðru biçimde deðerlendirebilmek için, özel konuþmalara, (aþýrý durumlarda son kaynak olarak deðinilecek) özel mektuplara dayanýlmamasýný, ama bunlarýn yerine Plehanov un tüm partiye yaptýðý kendi açýklamasýna, yani Birlik Kongresinin hemen ardýndan, ben merkez yayýn organýndan istifa ettikten (1 Kasým 1903) sonra ve martovcularýn üyeliðe çaðýrýlmasýndan (26 Kasým 1903) önce yazýlan ve Ýskra nýn 52 nci sayýsýnda yayýnlanan Ne Yapmamalý? baþlýklý yazýsýna dayanýlmasýný salýk veririm.

Ne Yapmamalý? nýn temel fikri, siyasette, kiþinin çok inatçý, çok haþin ve boyuneðmez olmamasýnýn gerektiðidir; [sayfa 211] bir bölünmeden kaçýnmak için (bize yaklaþmakta olanlar ya da tutarsýzlar arasýndaki) revizyonistlere ve anarþist bireycilere bile boyuneðmek bazan gereklidir. Bu soyut genellemelerin Ýskra okurlarý arasýnda geniþ ölçüde karýþýklýk yaratmasý doðaldý. Yoldaþ Plehanov un (daha sonraki yazýlarýnda) yer alan, fikirlerinin yeniliði ve halkýn diyalektik bilgilerinin eksikliði nedeniyle anlaþýlamadýðýndan sözeden kendini beðenmiþ, hükümdarca ifadelerini okuyunca, insan gülmeden edemiyor. Gerçekte Ne Yapmamalý? yý, o yazýnýn

176

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

yazýldýðý sýrada, Cenevre nin, adlarý ayný harfle baþlayan iki dýþ mahallesinde[34] oturan birkaç düzine insan anlayabilirdi. Plehanov yoldaþýn talihsizliði, kongre sonrasýnda azýnlýða karþý verilen savaþýmýn bütün aþamalarýna katýlmýþ bu birkaç düzine insaný amaçlayan bir yýðýn ima ve serzeniþi, matematik simgeleri ve bilmeceleri, onbin kadar okur arasýnda dolaþýma sokmasýndaydý. Yoldaþ Plehanov, diyalektiðin temel bir ilkesini, yani son derece talihsizce atýfta bulunduðu, soyut gerçek yoktur, gerçek her zaman somuttur ilkesini çiðnediði için, bu baþýna geldi. Bu ilke gereðince, Birlik Kongresinden sonra, martovculara boyuneðme fikrine, tümden somut olan bu fikre, soyut bir görünüm vermek yersizdi.

Yoldaþ Plehanov un, yeni bir savaþ narasý olarak savunduðu boyuneðme iki halde meþru ve önemlidir: boyuneðen, kendisine boyuneðdirmeye çalýþanlarýn haklý olduðuna inandýðý zaman (ki bu durumlarda dürüst siyasal önderler, yanýldýklarýný açýkça ve içtenlikle itiraf ederler) ya da daha büyük bir beladan sakýnmak için akýldýþý ve zarar verici bir isteðe boyuneðildiði zaman. Sözkonusu yazýdan açýkça anlaþýldýðýna göre, yazarýn düþündüðü hal, ikincisidir. Yazar, açýkça, revizyonistlere ve anarþist bireycilere (yani, þimdi her parti üyesinin Birlik tutanaklarýndan bildiði üzere martovculara) boyuneðilmesinden söz etmekte ve bir bölünmeyi önlemek üzere bunun zorunlu olduðunu söylemektedir. [sayfa 212] Gördüðümüz gibi, yoldaþ Plehanov un sözde yeni düþüncesi, büyük bir kývancýn yolunu ufak-tefek kaygýlarýn kesmesine izin verilmemesi, ufak bir budalalýðýn ve önemsiz bir anarþistçe konuþmanýn partideki büyük bir parçalanmadan yeð olduðu þeklindeki basmakalýp ve hiç de yeni olmayan bir bilgeliðe gelip dayanmaktadýr. Yoldaþ Plehanov bu yazýyý yazdýðý zaman, azýnlýðýn, partimizde oportünist kanadý temsil ettiðini ve o azýnlýðýn anarþistçe silahlarla çarpýþtýklarýný çok iyi biliyordu. Yoldaþ Plehanov, týpký (bir kez daha si licet parva componere magnis) Alman sosyal-demokratlarýnýn Bernstein la savaþmasý gibi, bu azýnlýkla, kiþisel ödünler verilerek savaþýlmasý tasarýmýyla ortaya çýktý. Bebel kendi partisinin kongrelerinde, çevrenin etkisine yoldaþ Bernstein (bir zamanlar yoldaþ Plehanov un kullanmayý pek sevdiði bir þekilde Bay Bernstein deðil, yoldaþ Bernstein) kadar açýk olan bir baþka kiþi tanýmadýðýný söylemiþti: Onu, demiþti, kendi çevremize alalým, Reichtag ýn üyesi yapalým, revizyonizmle revizyoniste karþý gereksiz bir sertlikle (Sobakeviç-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

177

Parvus vari[35]) deðil, ama onu þefkate boðarak savaþalým týpký, anýmsadýðýna göre, yoldaþ M. Beer in, Ýngiliz sosyal-demokratlarýn bir toplantýsýnda, Ýngiliz Sobakeviç-Hyndman ýn saldýrýsýna karþý Almanlarýn uzlaþmacýlýðýný, barýþçýllýðýný, uysallýðýný, esnekliðini ve ihtiyatkarlýðýný savunurken söylediði gibi. Yoldaþ Plehanov da tam ayný biçimde, Akselrod ve Martov yoldaþlarýn önemsiz anarþizmini, küçük oportünizmini þefkate boðmak istemekteydi. Gerçi yoldaþ Plehanov anarþist bireyciler i oldukça açýklýkla ima ederken revizyonistler hakkýnda kasýtlý olarak bulanýk bir dil kullanmýþtý; bunu, oportünizmden sahih bir inanca (orthodoxy) kaymakta olan Raboçeye Dyelo cularý kastettiði, ama sahih bir inançtan revizyonizme doðru kaymaya baþlayan Akselrod la Martov u kastetmediði izlenimini yaratacak bir biçimde yapmýþtý. Ama bu masum bir savaþ hilesiydi,* parti yayýnlarýnýn topçu ateþine dayanma gücünde [sayfa 213] olmayan çelimsiz bir siperdi.

Olaylarýn, açýkladýðýmýz siyasal dönemdeki gerçek görünümünü bilenler, yoldaþ Plehanov un ruh haline nüfuz edebilenler, benim bu olayda bundan daha baþka türlü davranamayacak olduðumu anlayacaklardýr. Bunu, beni yazýkurulunu teslim etmekle suçlayan çoðunluk yandaþlarý için söylüyorum. Yoldaþ Plehanov Birlik Kongresinden sonra aðýz deðiþtirdiði ve çoðunluðu desteklemek yerine her ne pahasýna olursa olsun uzlaþmayý desteklemeye baþladýðý zaman, bunu en iyi biçimde yorumlamak zorundayým.

Belki de yoldaþ Plehanov, yazýsýnda, dostça ve dürüst bir barýþ programý öne sürmek istiyordu? Böyle herhangi bir program, her iki tarafýn, hatalarýný içtenlikle itiraf etmesine gelir dayanýr. Pleha* Parti kongresinden sonra Martinov, Akimov ve Bruker yoldaþlara herhangi bir ödün verilmesi hiç bir zaman sözkonusu olmamýþtý. Onlarýn da üyeliðe çaðýrýlma isteðinde bulunduklarýndan benim haberim yok. Yoldaþ Starover le yoldaþ Martov un, Partinin yarýsý adýna bize mektup ve nota yollarken yoldaþ Bruker e danýþtýklarýndan da kuþkum var... Birlik Kongresinde yoldaþ Martov, Riyazanov ya da Martinov la bir birlik fikrini, onlarla bir pazarlýk olasýlýðýný ya da ortak bir parti hizmeti (bir yazýkurulu üyesi olarak; Birlik tutanaklarý, s. 53) fikrini, eðilip-bükülmeyen bir siyasal yiðlitlikle ve derin bir hiddetle reddetti. Birlik Kongresinde yoldaþ Martov, Martinov eðilimleri ni sert bir dille kýnadý (Birlik tutanaklarý, s. 88) ve yoldaþ Ortodoks[36], gayet kurnazca, kuþkusuz Akselrod la Martov un, Akimov, Martinov yoldaþlarla öteki yoldaþlarýn da biraraya gelmeye, kendileri için tüzük yapmaya ve uygun gördükleri biçimde o tüzük doðrultusunda davranmaya haklarý olduðunu düþündükleri ni ima ettiði zaman, Peter in Ýsa yý yalanlamasý gibi, martovcular da bunu yalanladýlar (Birlik tutanaklarý, s. 100: Akimov lar, Martinov lar, vb. yle ilgili olarak yoldaþ Ortodoks un duyduðu korku, hiç bir temele dayanmamaktadýr ).

178

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

nov yoldaþýn, çoðunluða yüklediði hata neydi? Revizyonistlere karþý, yersiz, Sobakeviçvari bir sertlik. Yoldaþ Plehanov un, bunu söylerken, kafasýndan neyin geçtiðini bilmiyoruz: katýrlar hakkýndaki þakasý mý yoksa Akselrod un huzurunda anarþizm ve oportünizme aþýrý ölçüde ihtiyatsýz deðiniþi mi? Yoldaþ Plehanov, kendisini soyut biçimde , üstelik bir baþka arkadaþý ima ederek, ifade etmeyi yeðlemiþti. Kuþkusuz bu bir zevk meselesidir. Ama her þey bir yana, ben kendi sertliðimi, hem iskracýya [sayfa 214] mektubumda, hem Birlik Kongresinde açýkça itiraf ettim. Öyleyse, çoðunluðun böyle bir hata dan suçlu olduðunu itiraf etmeyi nasýl reddetmiþ olabilirdim? Azýnlýða gelince, Plehanov yoldaþ, onlarýn hatasýnýn, bizi bir parçalanmanýn eþiðine getiren revizyonizm (onun oportünizm hakkýnda parti kongresinde söyledikleriyle ve jorecilik hakkýnda Birlik Kongresinde söyledikleriyle karþýlaþtýrýnýz) ve anarþizm olduðunu belirtti. Bu hatalarýn kabul edilmesini saklamaya ve o hatalarýn verdiði zararý kiþisel ödünlerle ve genel olarak þefkatli bir davranýþla gidermeye dönük bir çabayý ben engelleyebilir miydim? Plehanov yoldaþ, Ne Yapmamalý? baþlýklý yazýsýnda, bize, yalnýzca belli bir tutarsýzlýk yüzünden revizyonist olan revizyonistler arasýndaki muhaliflerimizi baðýþlamamýz çaðrýsýnda bulunduðu zaman, ben böyle bir giriþimi engelleyebilir miydim? Ve eðer, bu giriþime inanmasaydým, merkez yayýn organýyla ilgili olarak kiþisel bir ödün vermekten ve çoðunluðun mevkiini savunmak üzere Merkez Yönetim Kuruluna geçmekten baþka bir þey yapabilir miydim? * Yalnýzca 6 Ekim tarihli mektubumda, kavgayý kiþisel sinirliliðe baðlama eðilimini taþýmýþ olmam gibi bir nedenle bile olsa, * Yoldaþ Martov benim Merkez Yönetim Kuruluna avec armes et bagages [silah ve teçhizat elde ç.] geçtiðimi söylediði zaman çok doðru bir ifade kullanmýþtý. Yoldaþ Martov askeri benzetmeleri çok sever: Birliðe karþý kampanya, çarpýþma, onulmaz yaralar, vb. vb... Doðruyu söylemek gerekirse, ben de askeri benzetmelerde çok zayýfýmdýr, özellikle insanýn, Büyük Okyanustan gelen haberleri büyük bir ilgiyle izlediði þu günlerde... Ama yoldaþ Martov, eðer askeri bir dil kullanacaksak, hikaye þöyle sürer: biz parti kongresinde iki hisarý ele geçiririz. Siz Birlik Kongresinde onlara saldýrýya geçersiniz. Ýlk, kýsa ateþ teatisinden sonra, benim silah arkadaþým, hisarlardan birinin komutaný, kale kapýlarýný düþmana açar. Doðal olarak ben, sahip olduðum topçuyu biraraya toplarým ve düþmanýn çok aðýr basan kuvvetlerine karþý çembere dayanabilmek için, gerçekte tahkim edilmemiþ olan öteki hisara geçerim. Hatta bir barýþ önerisinde bile bulunurum, çünkü iki kuvvete karþý dayanma gücüm ne kadardýr ki? Ama benim önerime yanýt olarak yeni müttefikler benim son hisarýmý top ateþi altýna alýrlar. Ateþle karþýlýk veririm. Bunun üzerine, benim eski silah arkadaþým komutan müthiþ bir öfkeyle haykýrýr: Ey iyi insanlar, þu Chamberlain e bakýn, nasýl da kavgacý!

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

179

bu tür giriþimlerin baþarýya ulaþmasý olasýlýðýný kesin olarak yadsýyamaz ve [sayfa 215] baþýmýzýn üstünde sallanan bölünme tehdidinin tüm yükünü kendi omuzuma alamazdým. Ama çoðunluðun mevkiini savunmayý siyasal görevim saydým, ve hala da öyle sayýyorum. Bu konuda yoldaþ Plehanov a güvenmek güçtü ve riskliydi, çünkü her þey gösteriyordu ki, Plehanov, proletaryanýn önderi, yetkisini, siyasal saðduyuya karþýt düþen savaþçý eðilimlerin dizginlerini salýverme hakkýna sahip deðildir þeklindeki sözü, kendi yetkisini diyalektik bir yolda þöyle yorumlamaya hazýrdý: eðer ateþ açmak zorundaysanýz, o zaman (Kasým ayýnda Cenevre deki havanýn halini düþünerek), daha iyi olaný, çoðunluða ateþ açmaktýr... Çoðunluðun mevkiini savunmak esastý, çünkü bir devrimcinin özgür (?) iradesi sorunu üzerinde dururken, yoldaþ Plehanov somut ve kapsamlý bir incelemeyi gereksinen diyalektiði hiçe sayarak bir devrimciye güven sorununu, partinin belli bir kanadýna önderlik eden proletaryanýn önderi ne güven sorununu sessizee geçiþtirivermiþti. Plehanov yoldaþ, anarþist bireycilikten sözeder ve bize, disiplinin çiðnenmesine zaman zaman gözlerimizi yummamýzý ve devrimci fikre baðlýlýkla hiç bir ilgisi olmayan bir duyguda kök salmýþ olan aydýnca düzen tanýmazlýða bazan baþeðmemizi salýk verirken, anlaþýlan, bizim parti çoðunluðunun özgür iradesini de dikkate almamýz gerektiðini ve anarþist bireycilere verilecek ödünlerin geniþliðine karar verme iþinin pratik çalýþmadaki görevlilere býrakýlmasý gerektiðini unutuyordu. Çocukça anarþist saçmalarla yazýn alanýnda savaþmak ne kadar kolaysa, ayný örgüt içinde anarþist bireycilerle pratik çalýþmayý yürütmek o kadar güçtür. Pratikte anarþizme verilebilecek ödünlerin geniþliðini belirleme iþini kendi görevi sayarak yüklenen bir yazar, yalnýzca aþýrý ve gerçekten doktriner yazýnsal kendini beðenmiþliðini ortaya koyar. Yoldaþ Plehanov, (Bazarov un[37] söyleyegeldiði üzere salt önemli görünsün diye) haþmetli bir ifadeyle, eðer yeni bir bölünme ortaya çýkarsa iþçilerin bizi anlayamaz hale [sayfa 216] geleceðini söylemiþti; ama ayný zamanda da yeni Ýskra da gerçek ve somut anlamýný yalnýzca iþçilerin deðil, tüm dünyanýn anlayamayacaðý bir yazý selini baþlatmýþtý. Ne Yapmamalý? nýn provalarýný okuyan bir Merkez Yönetim Kurulu üyesinin, Plehanov un, belli bir yayýnýn (parti kongresiyle Birlik Kongresi tutanaklarýnýn) çapýný daraltma planýný bizzat o yazýnýn boþa çýkaracaðý uyarýsýnda bulunmasýnda, çünkü o yazýnýn meraklarý

180

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

kamçýlayacaðýný, sokaktaki adama,* yargýya varmasý için yardýmcý olmak üzere, bir yandan çekici ama bir yandan da kavranamaz bir þeyler vereceðini ve ister-istemez, insanlarýn, þaþkýnlýk içinde Ne oluyoruz? diye sormalarýna neden olacaðýný söylememesinde, þaþýlacak bir þey yoktur. Savlarýnýn soyutluðu ve imalarýnýn muðlaklýðý nedeniyle, yoldaþ Plehanov un bu yazýsýnýn, sosyal-demokrasi düþmanlarýnýn saflarýnda zafer þenliðine, Revolutsionnaya Rossiya nýn[39] sütunlarýnda kankan dansýna ve Osvobojdeniye deki kararlý revizyonistlerin çýlgýn övgülerine neden olmasýnda þaþýlacak bir þey yoktur. Yoldaþ Plehanov un daha sonralarý kendini çok gülünç ve çok üzüntü verici bir biçimde sýyýrmaya çalýþtýðý bu gülünç ve üzüntü verici bütün yanlýþ anlamalarýn kaynaðý diyalektiðin temel ilkesinin çiðnenmesinde yatmaktadýr; bu ilke, somut sorunlarýn, tüm somutluklarý içinde ele alýnmasý ilkesidir. Bay Struve nin duyduðu haz, özellikle doðaldý: O, yoldaþ Plehanov un ardýndan gittiði (ama baþaramadýðý) iyi amaçlarla (þefkate boðma) hiç mi hiç ilgilenmiyordu; [sayfa 217] Bay Struve nin ellerini ovuþturarak karþýladýðý ve ellerini ovuþturarak karþýlamaktan baþka türlü karþýlayamayacaðý þey, partimizin oportünist kanadýna doðru kaymaydý. Bu kayma, þimdi herkesin açýkça görebileceði gibi, yeni Ýskra da baþladý. Herhangi bir sosyal-demokrat partide, en hafifinden ve çok geçici bile olsa, oportünizme yönelik her türlü kaymayý hoþnutlukla karþýlayanlar, yalnýzca Rus burjuva demokratlarý deðildir. Akýllý bir düþmanýn hesabý, pek nadir olarak basit bir yanlýþ anlamaya dayanýr: bir insanýn hatasýný, onu öven kiþilere bakarak söyleyebilirsiniz. Yoldaþ Plehanov un, okurun dikkatsizlik göstereceðini ummasý ve çoðunluðun, partinin sol kanadýndan sað kanadýna kaçýþlara deðil de üyeliðe çaðýrýlmaya hiç bir koþul kabul etmeksizin itiraz ettiðini kanýtlamaya çalýþmasý boþunadýr. Sorun, bir bölünmeyi önlemek için yoldaþ Plehanov un kiþisel ödün vermesi deðildir (bu * Gayet hararetli ve heyecanlý özel bir tartýþmanýn içindeyiz. Aniden, aramýzdan biri ayaða fýrlýyor, atýlýp pencereyi açýyor, Sobakeviç lere, anarþist bireycilere, revizyonistlere karþý baðýrýp-çaðýrmaða baþlýyor. Doðal olarak, sokakta bir meraklý aylaklar kalabalýðý toplanýyor ve düþmanlarýmýz sevinç içinde ellerini ovuþturmaya baþlýyorlar. Öteki tartýþmacýlar da pencerenin önüne gidiyor ve hiç kimsenin hakkýnda hiç bir þey bilmediði noktalar üzerinde imada bulunmaksýzýn tutarlý bir açýklama yapmak istiyorlar. Bunun üzerine, kavgayý tartýþmaya deðmeyeceði mazeretiyle (Ýskra, n° 53, s. 8, sütun 2, satýr 24 ve sonrasý) pencere gürültüyle kapatýlýyor. Aslýnda kavgalar ý Ýskra da tartýþmaya baþlamaya deðmezdi yoldaþ Plehanov[38] bu, gerçeðe daha yakýn olurdu!

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

181

övülesi bir þey olurdu). Sorun, konuyu tutarsýz revizyonistler ve anarþist bireycilerle baðlama gereðini tam olarak kavramasýna karþýn, Plehanov un böyle yapmamasý ve onun yerine konuyu, anarþizme verilecek pratik olasý ödünlerin geniþliði üzerinde kendileriyle anlaþmazlýða düþerek uzaklaþtýðý çoðunlukla baðlamasýdýr. Sorun, yazýkurulunun hangi kiþilerden kurulacaðý konusunda yoldaþ Plehanov un bir deðiþiklik yapmasý deðildir; revizyonizme ve anarþizme karþý durma þeklindeki tutumuna ihanet etmesi ve bu tutumu partinin merkez yayýn organýnda savunmaktan vazgeçmesidir.

O tarihlerde, çoðunluðun, kurulu (organised) tek temsilcisi olan Merkez Yönetim Kuruluna gelince, yoldaþ Plehanov, o kuruldan, özellikle, anarþizme verilecek pratik ödünlerin olasý ölçüsünün geniþliði konusunda anlaþamayarak kopmuþtur. 1 kasýmdan bu yana, yani benim istifamýn, þefkate boðma siyasetine alaný boþ býrakmasýndan bu yana neredeyse bir ay geçmiþtir. Yoldaþ Plehanov her türlü temasý yaparak, bu siyasetin uygun olup olmadýðýný denemek [sayfa 218] için her türlü fýrsata sahipti. Bu süre içinde yoldaþ Plehanov, Ne Yapmamalý? baþlýklý yazýsýný yayýnlamýþtýr. Deyim yerindeyse, bu yazý, martovcularýn yazýkuruluna girmeleri için verilmiþ tek biletti ve þimdi de öyledir. Revizyonizm (çarpýþmamýz, ama hasýmlarýmýzý baðýþlamamýz gereken revizyonizm) ve anarþist bireycilik (kendisine kur yapýlmasý ve þefkate boðulmasý gereken anarþist bireycilik) gibi sözcükler bu bilete koyu italik harflerle yazýlmýþtýr. Lütfen içeriye buyurun beyefendiler, ben sizi þefkate boðacaðým iþte yoldaþ Plehanov un yazýkurulundaki yeni meslektaþlarýna bu çaðrýyla söyledikleri budur. Doðal olarak, Merkez Yönetim Kuruluna kalan tek þey, anarþist bireyciliðe verilebilecek pratik ödünlerin geniþliði konusundaki son sözünü (ultimatomun anlamý budur olasý bir barýþ için son söz) söylemekti. Ya barýþ istiyorsunuzdur ki bu durumda, size þefkatimizi, barýþçýllýðýmýzý, ödün vermeye, vb. hazýr olduðumuzu göstermek üzere iþte þu kadar sandalye (partide barýþ saðlanacaksa, çatýþmanýn yokluðu anlamýnda bir barýþ deðil, partinin anarþist bireycilik tarafýndan tahrip edilmeyeceði anlamýnda bir barýþ saðlanacaksa, yapabileceðimiz þey budur, daha fazlasý deðil); bu sandalyeleri alýn ve Akimov la Plehanov dan adým adým uzaklaþýp geri dönün. Ya da kendi görüþlerinizi korumak ve sürdürmek istiyorsunuzdur, (eðer yalnýzca örgütlenme konusunda

182

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

olsa bile) tümden Akimov a kaymak istiyorsunuzdur, Plehanov un deðil sizin haklý olduðunuza partiyi inandýrmak istiyorsunuzdur ki bu durumda, kendi yazarlar grubunuzu kurun, gelecek kongrede temsil edilmeyi saðlayýn, dürüst bir savaþýmla, açýk bir tartýþmayla çoðunluðu kazanmaya giriþin. Martovculara verilen 25 Kasým 1903[40] tarihli Merkez Yönetim Kurulu yazýsýnda (Bkz: Sýkýyönetim ve Birlik Tutanaklarýnýn Yorumu*) açýkça belirtilen bu seçenek, Plehanov la [sayfa 219] benim, 6 Ekim 1903 tarihinde eski yazýkurulu üyelerine gönderdiðimiz mektupla tam bir uyuþum içindeydi. Plehanov la ben o mektubumuzda, bunun ya bir kiþisel öfkeden ileri geldiðini (ki bu durumda, en kötü olasýlýkla, onlarý üyeliðe bile çaðýrabileceðimizi ) ya da bunun bir ilke ayrýlýðý sorunu olduðunu (ki bu durumda da sizin her þeyden önce partiyi inandýrmanýz, merkez organlarýnýn kimlerden kurulacaðý konusunda deðiþiklik yapýlmasý hakkýnda, ondan sonra konuþmaya baþlamanýz gerektiðini) belirtmiþtik. Tam o sýralarda, yoldaþ Martov, profession de foi sý* içinde (Bir Kez Daha Azýnlýkta baþlýklý yazýsýnda) aþaðýdaki satýrlarý yazdýðýna göre, Merkez Yönetim Kurulu, bu nazik seçimi yapma iþini seve seve martovculara býrakabilirdi. Martov þunlarý yazmaktaydý: * Kuþkusuz, Martov yoldaþýn, Merkez Yönetim Kurulunun bu ultimatomu üzerine, kendi Sýkýyönetim inde özel konuþmalara vb. yer vererek yarattýðý karýþýklýða girecek deðilim. Bu, önceki bölümde anlattýðým ve ancak bir uzmanýn sinirlerini harabederek çözmeyi umabileceði ikinci tür savaþým yöntemi dir. Çok azimli çabalara karþýn bugüne deðin bir anlaþmaya baðlanamayan görüþmeleri yayýnlamama konusunda Merkez Yönetim Kuruluyla bir anlaþmaya varýldýðýnda Martov yoldaþýn direndiðini söylemek yeter sanýrým.

Merkez Yönetim Kurulu adýna görüþmeleri yönetmiþ olan yoldaþ Travinski, bana yazýlý olarak verdiði bilgide, beni, yazýkuruluna mektubumu, Ýskra dýþýnda yayýnlamakta haklý bulduðunu bildirmiþti.

Ama yoldaþ Martov un, özellikle sevdiðim bir sözü var. Bu, En kötüsünden bonapartçýlýk sözü. Yoldaþ Martov bu sözü yazarak çok iyi bir iþ yaptý. Bu kavramýn ne anlama geldiðini serinkanlýlýkla inceleyelim. Benim görüþümce, bu söz, iktidarý biçimsel olarak meþru yollardan, ama gerçekte halkýn (ya da partinin) iradesine kulak asmaksýzýn ele geçirmeyi ifade eder. Böyle deðil mi yoldaþ Martov? Eðer böyleyse, ben, En kötüsünden bonapartçýlýk etmekten kimin suçlu olduðuna karar vermeyi kamuoyuna güvenle býrakabilirim: martovcularýn kurula alýnmamasý konusunda resmi haklarýný kullanabilecek olan, ama yine de, bu haklarýný kullandýklarýnda ikinci kongrenin iradesiyle desteklenebilecekleri halde, o haklarýný kullanmayan Lenin ve yoldaþ Y mi,[41] , yoksa resmen meþru yollarla ( oybirliðiyle üyeliðe çaðýrýlma ) yazýkurulunu iþgal eden, ama gerçekte bunun, ikinci kongrenin iradesine uymadýðýný bilen ve bunun üçüncü kongrede bir denemeden geçeceðinden korkanlar mý? ** Ýman mesleði. -ç.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

183

Azýnlýk, bir kimsenin yenilebileceðini, ama gene de yeni bir parti kurmayabileceðini partimiz tarihinde ilk kez gösterme onurunun kendisinde olduðunu iddia edebilir. Azýnlýðýn bu tutumu, partinin örgütsel geliþmesine iliþkin [sayfa 220] görüþlerinden kaynaklanmaktadýr; partinin ilk baþtaki çalýþmalarýyla aralarýnda güçlü baðlar bulunduðu bilincinden kaynaklanmaktadýr. Azýnlýk kaðýt üzerindeki devrimler in gizemli gücüne inanmamaktadýr ve kendi çabalarýnýn yaþamýn içinde saldýðý derin köklerde, parti içinde yapacaklarý salt ideolojik propagandayla, örgütlenmeye iliþkin ilkelerinin zaferini saðlayacaklarýnýn güvencesini görmektedirler. (Ýtalikler benim.)

Ne maðrur, ne görkemli sözler! Ama bunlarýn yalnýzca sözde kaldýðýný olaylarýn bize öðretmesi de ne acý! ... Umarým beni baðýþlayacaksýnýz yoldaþ Martov, sizin halk etmediðiniz bu onuru þimdi çoðunluk adýna ben iddia ediyorum. Bu onur gerçekten büyük bir onur olacaktýr, uðrunda dövüþmeye deðer bir onur olacaktýr, çünkü gruplar, bize, bölünmeye karþý aþýrý ölçüde yavaþtan davranma geleneðini ve ya ceketini çýkar dövüþelim ya ver elini barýþalým düsturunun aþýrý bir istekle uygulanmasýný býrakmýþtýr.

Büyük kývancýn (birleþik bir partiye sahip olmanýn), ufaktefek kaygýlara (üyeliðe çaðrýlma konusundaki kavgalara) aðýr basmasý gerekiyordu ve aðýr da bastý. Ben merkez yayýn organýndan, (benimle Plehanov un merkez yayýn organý adýna konseye temsilci olarak gönderdiðimiz) yoldaþ Y de konseyden çekildik. Merkez Yönetim Kurulunun barýþ konusundaki ultimatomunu, martovcular bir savaþ ilânýndan farksýz olan bir mektupla (bkz: anýlan yayýnlar) yanýtladýlar. Bunun üzerine ve ancak bunun üzerine, yazýkuruluna, aleniyet konusundaki mektubumu yazdým (Ýskra, n° 53).* Eðer revizyonizm konuþulacaksa, tutarsýzlýk, anarþist bireycilik ve bazý önderlerin yenilgisi tartýþýlacaksa beyefendiler, o zaman hiç bir þeyi geri tutmaksýzýn, her þeyi, [sayfa 221] bütün olup bitenleri ortaya koyalým aleniyet konusundaki mektubumun özü buydu. Yazýkurulu öfkeli bir sövgü ve tanrýsal bir öðütle yanýt verdi: çevre * Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 7, s. 115-118. -Ed.

184

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

yaþamýnýn kavgacýlýðýný ve zavallýlýðý ný karýþtýrmaya kalkýþmayýn (Ýskra, n° 53). Kendi kendime düþündüm: Çevre yaþamýnýn kavgacýlýðý ve zavallýlýðý , öyle mi?.. Pekala, es ist mir recht* beyefendiler, sizinle ayný görüþteyim. Baksanýza, bu demektir ki, siz, üyeliðe çaðýrýlma konusundaki bütün, bu yaygarayý, çevreci kavgasý olarak sýnýflýyorsunuz. Bu doðrudur. Ama þu uyuþmazlýða ne buyrulur? bu ayný sayýnýn, 53 üncü sayýnýn baþyazýsýnda, ayný yazýkurulu (öyle saymak zorundayýz), bürokrasi, biçimcilik, vb. hakkýnda konuþuyor.** Siz, merkez yayýn organýna üye olarak çaðýrýlmak için verilen savaþý ortaya atmaya kalkýþmayýnýz, çünkü bu kavgacýlýk olur. Ama biz Merkez Yönetim Kuruluna üye olarak çaðýrýlmak sorununu ortaya atacaðýz ve onun adýna kavgacýlýk demeyeceðiz, biçimcilik konusunda ilke ayrýlýðý diyeceðiz. Hayýr, sevgili yoldaþlar, dedim kendi kendime, sizin böyle yapmanýza izin vermememe müsaade edin. Siz benim kaleme ateþ açacaksýnýz, üstelik benim topçumu teslim etmemi isteyeceksiniz. Çok þakacýsýnýz!

Ve böylece Yazýkuruluna Mektup umu ( Iskra Yazýkurulundan Çekiliþimin Nedeni)*** yazdým ve Ýskra dýþýnda yayýnladým. Bu mektubumda, gerçekte neler olup-bittiðini kýsaca anlatýyor ve merkez yayýn organýný siz, Merkez Yönetim Kurulunu biz alalým temeli üzerinde bir barýþýn olasý olup olmadýðýný bir kez daha soruyordum. O zaman hiç bir taraf, partide kendini yabancý hissetmeyecekti, sonra, oportünizme doðru [sayfa 222] kayýþý, ilkin basýnda, ardýndan da, ola ki üçüncü parti kongresinde tartýþacaktýk.

Bu barýþ önerisine yanýt olarak, düþman, konsey de dahil, bütün topçu bataryalarýyla ateþ açtý. Top mermileri baþýma yaðýyordu. Otokrat, Schweitzer, bürokrat, biçimci, süper-merkez, tek yanlý, boyuneðmez, inatçý, dar kafalý, vesveseli, kavgacý. Çok ala dostlarým! Bitirdiniz mi? Daðarcýðýnýzda daha baþka bir þey kaldý mý?

Bütün bu cephanelerin çok zavallýca olduðunu söylemeliyim... Þimdi sýra bende. Yeni Ýskra nýn örgütlenme konusundaki * Bence de doðru. -ç. ** Daha sonra ortaya çýktýðý gibi, uyuþmazlýk çok basit bir biçimde açýklandý. Bu, merkez yayýn organýnýn yazýkurulu üyeleri arasýndaki bir uyuþmazlýktý. Kavgacýlýk konusundaki yazýyý yazan Plehanov du (onun n° 57 deki Üzücü Bir Yanlýþ Anlama baþlýklý yazýsýndaki itirafý), buna karþýlýk Kongremiz baþlýklý baþyazýyý Martov yazmýþtý (Sýkýyönetim, s. 84). Herkes ayrý yöne çekiyordu. *** Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 7, s. 119-125. -Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

185

yeni görüþlerinin içeriðini ve bu görüþlerin, partimizin azýnlýk ve çoðunluk olarak ikiye bölünmesiyle iliþkisini, gerçek niteliðini, ikinci kongredeki tartýþmalarý ve oylamalarý tahlil ederek daha önce esasen ortaya koymuþ olduðumuz bölünmeyle iliþkisini inceleyelim. [sayfa 223]

186

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Q. YENÝ ÝSKRA ÖRGÜTLENME SORUNLARINDA OPORTÜNÝZM

Yeni Ýskra nýn ilkelerini tahlil için temel olarak Akselrod yoldaþýn iki yazýsýný* alacaðýz. Onun hoþlandýðý bazý sloganlarýn somut anlamý üzerinde zaten enine-boyuna durulmuþtu. Þimdi bu sloganlarýn somut anlamýný bir yana koymaya ve azýnlýðýn (þu ya da bu küçük ve önemsiz sorunlarla baðlantýlý olarak), baþka sloganlara deðil de bu sloganlara ulaþmasýna neden olan düþünce çizgisini araþtýrmaya çalýþalým; bu sloganlarýn kaynaðýna ve üyeliðe çaðýrýlma sorununa bakmaksýzýn, o sloganlarýn gerisindeki ilkeleri [sayfa 224] inceleyelim. Bugünlerin tüm modasý ödün vermek * Bu yazýlar, Ýki Yýlý Aþkýn Bir Süredenberi Ýskra derlemesinde, Bölüm II, s. 122 ve sonrasýnda (St. Petersburg, 1906) yer alýyor. [Yazarýn 1907 baskýsýna notu. -Ed.].

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

187

olduðuna göre, biz de Akselrod yoldaþa bir ödün verelim ve onun teori sini ciddiye alalým.

Akselrod yoldaþýn temel tezi (Ýskra, n° 57) þudur: Baþýndan beri hareketimiz, içinde iki karþýt eðilimi barýndýrmýþtýr. Bu iki eðilimin uzlaþmaz karþýtlýðý geliþmemezlik edemezdi ve o geliþmeyle ayný doðrultuda hareketi etkilemek zorundaydý. Açýkça belirtmek gerekirse, ilkede, [Rusya daki] hareketin proleter amacý, batýdaki sosyal-demokrasinin amacýyla aynýdýr. Ama bizim ülkemizde, iþçi yýðýnlarý, kendilerine yabancý bir toplumsal öðe tarafýndan , yani radikal aydýn tabakasý tarafýndan etkilenmektedir. Ve yoldaþ Akselrod böylece, partimizdeki proleter eðilimle radikal aydýn eðilimi arasýndaki uzlaþmaz karþýtlýðýn varlýðýný ortaya koymaktadýr.

Akselrod yoldaþ, bunda kuþkusuz haklýdýr. Böyle bir karþýtlýðýn varlýðý (üstelik yalnýzca Rus Sosyal-Demokrat Partisinde deðil) söz götürmez. Dahasý var, bugünkü sosyal-demokrasinin devrimci (ortodoks diye de biliniyor) ve oportünist (revizyonist, bakanlýkçý, reformcu) sosyal-demokrasi diye ikiye bölünmesinin de daha çok bu uzlaþmaz karþýtlýktan ileri geldiðini herkes biliyor. Bu bölünme, hareketimizin son on yýllýk geçmiþinde Rusya da da çok açýk hale gelmiþtir. Yine herkes biliyor ki, hareketin içindeki proleter eðilimi ortodoks sosyal-demokrasi, demokratik aydýn tabakasýnýn eðilimini ise oportünist sosyal-demokrasi temsil etmektedir.

Ne var ki, yoldaþ Akselrod, herkesin bilgisi içinde olan bu gerçeðe çok yaklaþtýktan sonra, gayet ürkek adýmlarla o gerçekten gerilemeye baþlýyor. Yazdýðý þey kongreye ait olduðu halde, Akselrod yoldaþ, bu bölünmenin, genel olarak Rus sosyal-demokrasi hareketi içinde ve özel olarak da partimizin kongresinde kendini nasýl ortaya koyduðunu tahlil için en ufak bir çaba göstermemektedir. Yeni Ýskra nýn bütün [sayfa 225] öteki yöneticileri gibi, yoldaþ Akselrod da kongre tutanaklarýna karþý ölümcül bir korku duymaktadýr. Yukardan beri söylenegelenlerden ötürü, bu tutumun bizi þaþýrtmamasý gerekir, ama hareketimiz içindeki farklý eðilimleri araþtýrdýðýný savlayan bir teorisyen de, bu, garip bir gerçek korkusudur.

Hareketimiz içindeki eðilimlere iliþkin en son ve en doðru malzemeden, bu hastalýktan ötürü geri durarak, yoldaþ Akselrod, kurtuluþu, tatlý bir düþ aleminde aramaktadýr. Þöyle yazýyor Akselrod: Yasal marksizm, ya da yarý-marksizm, bizim liberallerimize bir yazýn önderi (literary leader) saðlamamýþ mýdýr? Cilvelerle dolu bir

188

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

tarih, devrimci burjuva demokrasisine, neden, ortodoks, devrimci marksizm okulundan gelme bir önder saðlamasýn? Yoldaþ Akselrod un pek tatlý bulduðu bu düþ hakkýnda söyleyebileceðimiz tek þey þudur: Tarih zaman zaman cilve yapsa bile bu, tarihi tahlil etmeye giriþen kiþilerin düþünce cilveleri için mazeret olamaz. Liberal, yarý-marksizmin önderinin eteði altýndan baþýný çýkardýðý zaman, o önderin eðilimi ni kaynaðýna doðru izlemeyi arzu edenler (ve bunu yapabilenler) tarihin olasý cilvelerinden söz etmediler, ama o önderin anlayýþýnýn ve mantýðýnýn onlarca, yüzlerce örneðini, onun, burjuva yazýnýna yansýyan marksizmini ele veren yazýnsal makyajýnýn tüm özelliklerini gösterdiler.[42] Hareketimiz içindeki genel devrimci ve proleter eðilimi tahlil etmekten yola çýkan yoldaþ Akselrod, partinin, hiç hoþlanmadýðý ortodoks kanadýnýn , bellibaþlý önderlerinin böyle bir eðilim gösterdiðini kanýtlayacak hiç bir þey kesinlikle hiç bir þey ortaya koyamadýysa, böylelikle yalnýzca resmen kendi yoksulluðunu belgelemiþtir. Yapabildiði tek þey, tarihin olasý cilvelerinden söz etmek olduðuna göre, yoldaþ Akselrod un davasý gerçekten zayýf olmalýdýr!

Yoldaþ Akselrod un sözünü ettiði öteki þey jakobenler den söz etmesi de daha baþka þeyleri gözönüne seriyor. Yoldaþ Akselrod herhalde biliyordur, bugünkü sosyal-demokrasinin [sayfa 226] devrimci ve oportünist kanatlara bölünüþü üstelik yalnýzca Rusya da bölünüþü deðil uzun bir süreden beri, büyük Fransýz devrimi çaðýyla tarihsel bir paralellik kurulmasý na yolaçmýþtýr. Yoldaþ Akselrod herhalde biliyordur, bugünkü sosyal-demokrasinin jirondenleri, kendi karþýtlarýný tanýmlamak için, her yerde ve her zaman, jakobencilik , blankicilik gibi terimlere ve benzeri terimlere baþvururlar. Þu halde, yoldaþ Akselrod un doðruya karþý duyduðu korkuyu taklit etmeyelim, kongre tutanaklarýna baþvuralým ve gözden geçirmekte olduðumuz eðilimler ve tartýþmakta olduðumuz paraleli tahlil etmek ve incelemek üzere, bu tutanaklarýn herhangi bir malzemeyi içerip içermediðine bakalým.

Birinci örnek: parti kongresinin program görüþmeleri. Yoldaþ Akimov (Martinov yoldaþla tam görüþ birliði içinde ) þöyle diyor: Bütün öteki sosyal-demokrat partilerin programlarýyla karþýlaþtýrýldýðý zaman, siyasal iktidarýn ele geçirilmesine [proletarya diktatörlüðü] iliþkin madde öyle bir biçimde yazýlmýþtýr ki, bu madde, önder örgütün rolünün, o örgütün önderlik ettiði sýnýfý gerilere itmesine

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

189

ve örgütü, sýnýftan ayýrmasýna yolaçacak bir biçimde yorumlanabilir ve gerçekte, Plehanov tarafýndan bu yolda yorumlanmýþtýr. Bu durumda, bizim siyasal amaçlarýmýzýn böylesine belirleniþi, Narodnaya Volya dan herhangi bir fark göstermemektedir, onun tam aynýsýdýr. (Tutanaklar, s. 124.) Yoldaþ Plehanov ve öteki iskracýlar, Akimov yoldaþa karþý çýkmýþlar, onu oportünizmle suçlamýþlardýr.

Akselrod yoldaþ, bu tartýþmanýn (tarihin düþsel cilvelerinde deðil, gerçekte) bize, sosyal-demokrasinin bugünkü jakobenleriyle bugünkü jirondenleri arasýndaki karþýtlýðý gösterdiði kanýsýnda deðil midir? Ve yoldaþ Akselrod un jakobenlerden söz etmeye baþlamasý (iþlediði hatalar sonucu) kendisini, sosyal-demokrasinin jirondenleriyle dostluk içinde bulmasýndan ötürü deðil midir? [sayfa 227] Ýkinci örnek : yoldaþ Posadovski, demokratik ilkelerin mutlak deðeri ne iliþkin temel sorun üzerinde ciddi bir fikir ayrýlýðý olduðunu ilân eder. (Tutanaklar, s. 169.) Plehanov la birlikte, yoldaþ Posadovski, demokratik ilkelerin mutlak deðerini yadsýr. Merkez in, Bataklýðýn (Egorov) ve iskracýlara-karþý olanlarýn (Goldblatt) önderleri bu görüþe þiddetle karþý koyarlar ve Plehanov u burjuva taktiklerini taklit etmek le suçlarlar (tutanaklar, s. 170). Ortodoks ve burjuva eðilimleri arasýndaki baðlantý konusunda yoldaþ Akselrod un fikri de bunun aynýsýdýr; tek farklýlýk þudur: Akselrod un savýnca, bu bað bulanýk ve geneldir, oysa Goldblatt, bu baðlantýyý belli bazý olaylarla iliþkilendirmiþtir. Bir kez daha soruyoruz: Yoldaþ Akselrod, bu tartýþmanýn da, parti kongremizde, bugünkü sosyaldemokrasinin jakobenleriyle jirondenleri arasýndaki uzlaþmaz karþýtlýðý, elle tutulur biçimde gösterdiði kanýsýnda deðil midir? Yoldaþ Akselrod un jakobenlere karþý feryat etmesi, kendisini jirondenlerle arkadaþlýk içinde buluþundan ötürü deðil midir? Üçüncü örnek: tüzüðün birinci maddesi üzerindeki tartýþma.

Bizim hareketimiz içinde proleter eðilimi savunan kimdir? Ýþçinin örgütten korkmadýðýnda, proletaryanýn anarþiye yakýnlýk beslemediðinde, iþçinin örgütlenmeyi deðerli bulduðunda ýsrar eden kimdir? Bizi, oportünizmin ciðerine kadar iþlediði burjuva aydýnlarýna karþý uyaran kimdir? Sosyal-demokrasinin jakobenleri. Peki, radikal aydýnlarý partiye sýzdýrmaya çalýþan kimdir? Profesörler, yüksek okul öðrencileri, serbest meslek sahipleriyle, radikal gençlikle ilgilenen, onlar için endiþelerini dile getiren kimdir? Jironden Lieber le birlikte jironden Akselrod.

190

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Parti kongremizde açýkça Emeðin Kurtuluþu Grubu çoðunluðuna yöneltilen haksýz oportünizm suçlamasý na karþý yoldaþ Akselrod kendisini nasýl da beceriksizce savunuyor. Jakobencilik, blankicilik, vb. dile düþmüþ, harcýalem [sayfa 228] bernstayncý nakarata sarýlarak, yoldaþ Akselrod kendisini öyle bir biçimde savunuyor ki, yalnýzca suçlamalarý doðruluyor. Parti kongresinde yaptýðý, bu aydýnlarý kendine tasa edinen konuþmalarýný bastýrmak için, þimdi radikal aydýnlarýn tehlikeleri hakkýnda avaz avaz haykýrýyor.

Bu berbat sözler jakobencilik ve öteki sözler yalnýzca oportünizmin kanýtýdýr, baþka hiç bir þeyin deðil. Kendisini proletaryanýn kendi sýnýf çýkarlarýnýn bilincinde olan proletaryanýn örgütüyle tam olarak özdeþleþtiren bir jakoben, devrimci bir sosyaldemokrattýr. Profesörlerle yüksek okul öðrencilerinin ardýndan iç geçiren, proletarya diktatörlüðünden korkan ve demokratik istemlerin mutlak deðerine sevgi besleyen bir jironden, oportünisttir. Siyasal savaþýmý fesada, suikastçiliðe özgü býrakma düþüncesinin basýnda binlerce kez çürütüldüðü ve yaþamýn gerçekleri tarafýndan çok uzun zamandan bu yana çürütülüp bir kenara atýldýðý günümüzde, yýðýnsal siyasal uyarma çalýþmalarýnýn taþýdýðý önemin, býkkýnlýk verecek kadar çok açýklandýðý ve tekrar tekrar, belirtildiði günümüzde, bugün hala fesatçý örgütlerde tehlike keþfedenler yalnýzca oportünistlerdir. Fesatçýlýða, blankiciliðe karþý duyulan bu korkunun gerçek temeli, pratik hareketin (Bernstein ve hempasýnýn uzun bir süre, boþ yere bulmaya çalýþtýklarý) herhangi bir özelliðinde deðil, kafa yapýsýný bugünün sosyal-demokratlarý arasýnda sýk sýk ortaya koyuveren burjuva aydýnýn jironden ürkekliðindedir.

1840 larla 1860 lardaki fesatçý Fransýz devrimcilerinin taktiklerine karþý, yeni Ýskra nýn yeni bir uyarýda bulunmak gibi iþgüzar çabalar göstermesinden daha gülünç hiç bir þey olamaz (Ýskra, n° 62, baþyazý).[43] Bugünkü sosyal-demokrasinin jirondenlerl, Ýskra nýn gelecek sayýsýnda, emekçi yýðýnlarý arasýnda siyasal uyandýrma çalýþmalarýnýn önemini, partinin sýnýfý etkilemek için ana araç olarak kullanacaðý emekçi basýnýn önemini, temel ve en basit gerçek olarak çok uzun zaman önce öðrenmiþ ve özümlemiþ bir grup Fransýz fesatçýsýný, [sayfa 229] 1840 larýn Fransýz fesatçýlarý grubunu, hiç kuþku yok ki, bize göstereceklerdir.

Ne var ki, yeni bir þeyler söylüyormuþ gibi bir görünüm içine girerken, yeni Ýskra nýn temel, basit gerçekleri yenileme ve iþin

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

191

abecesine dönme eðilimi göstermesi bir raslantý deðildir; Akselrod la Martov un, partimizin oportünist kanadýnda yer almalarýyla ortaya çýkan durumun kaçýnýlmaz sonucudur. Ýskra nýn yapabileceði baþka þey yoktur. Oportünist sözleri yinelemek zorundalar; kongredeki savaþým açýsýndan ve o kongrede bugünkü biçimini alan görüþ ayrýlýklarý ve bölünmeler açýsýndan savunulamaz olan tutumlarýný þu ya da bu yolda haklý gösterebilecek bir þeyleri uzak geçmiþte bulmaya çalýþmak için geriye gitmek zorundalar. Jakobencilik ve blankicilik konusunda Akimovvari derin düþüncelere, yoldaþ Akselrod þimdi, yalnýzca ekonomistler in deðil, siyaset adamlarý nýn da tek yanlý olduklarý, aþýrý ölçüde karasevdalý olduklarý þeklindeki Akimovvari feryat ve figanlarý eklemektedir. Bütün bu tek yanlýlýklarýn ve karasevdalýlýðýn üstünde olduðunu kendini beðenmiþ bir edayla savlayan yeni Ýskra da bu konuda seller gibi akan bu söylevleri okuduðu zaman kiþi þaþkýnlýk içinde þöyle soracaktýr: Çizdikleri kimin portresi, böyle konuþmalarý nerede iþitmiþlerdir?

Rus sosyal-demokratlarýnýn ekonomistler ve politikacýlar diye bölünmesinin uzun süreden beri modasý geçmiþ, eski bir þey olduðunu bilmeyen mi var? Parti kongresinden bir ya da iki yýl önceki Ýskra dosyalarýný karýþtýrýn, göreceksiniz ki, ekonomizm e karþý savaþ yatýþmýþ ve daha 1902 de sona ermiþtir; örneðin göreceksiniz ki, Temmuz 1903 te (Ýskra, n° 43) ekonomizm çaðý nýn kesinlikle geçtiði nden söz edilmektedir, ekonomizmin öldüðü ve gömüldüðü düþünülmektedir, politikacýlarýn her türlü karasevdasýna açýk bir atacýlýk (atavism) gözüyle bakýlmaktadýr. Öyleyse Ýskra nýn yeni yönetmenleri neden bu ölmüþ ve gömülmüþ bölünmeye geri dönmekteler? Ýki yýl önce Raboçeye Dyelo da [sayfa 230] yaptýklarý hatalardan ötürü kongrede Akimov larla savaþtýk mý? Eðer savaþsaydýk, tepeden týrnaða budalalýk etmiþ olurduk. Herkes biliyor ki böyle yapmadýk; kongrede Akimov larla savaþmamýzýn nedeni, onlarýn Raboçeye Dyelo da yaptýklarý eski, ölmüþ ve gömülmüþ hatalarý deðil, ama kongredeki tartýþmalarýnda ve oylamalarda yaptýklarý yeni hatalardý. Hangi hatalarýn geçmiþin malý olduðunu, hangi hatalarýn henüz yaþadýðýný ve karþý çýkmayý gerektirdiðini yargýlarken kullandýðýmýz ölçü, onlarýn Raboçeye Dyelo daki tutumlarý deðil, kongredeki tutumlarýydý. Kongre tarihinde eski, ekonomist-politikacý bölünmesi artýk mevcut deðildi, ama çeþitli oportünist eðilimler var olmaya devam ediyordu. Bu eðilimler, birçok konu üzerinde

192

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

yapýlan görüþme, ve oylamalarda kendilerini ortaya koydular ve sonunda partide çoðunluk ve azýnlýk olarak yeni bir bölünmeye yolaçtýlar. Bütün þey þu ki, Ýskra nýn yeni yöneticileri, bilinen nedenlerden ötürü, bu yeni bölünmeyle partimizde görülen çaðdaþ oportünizm arasýndaki iliþkiyi örtmeye çalýþýyorlar ve bunun sonucu olarak da bu yeni bölünmeden eski bölünmeye doðru geri gitmek zorunda kalýyorlar. Yeni bölünmenin siyasal kaynaðýný açýklamaktaki yetersizlikleri (ya da ne kadar lütufkar olduklarýný göstermek amacýyla, o bölünmenin kaynaðýný peçeleme* arzularý), onlarý, uzun zaman önce modasý geçmiþ bir bölünme üzerinde durmaya zorlamaktadýr. Herkes biliyor ki, yeni bölünme, [sayfa 231] örgütlenme (tüzüðün 1. maddesi) ilkeleri üzerindeki tartýþmayla baþlayan ve anarþistlere yaraþýr bir pratik le sona eren, örgütlenme sorunlarýna iliþkin farklýlýktan ileri gelmiþtir. Ekonomistler ve politikacýlar þeklindeki eski bölünme ise, daha çok taktik sorunlar üzerindeki farklýlýktan doðmuþtu.

Yeni Ýskra, parti yaþamýnýn daha karmaþýk ve gerçekten güncel ve hararetli sorunlarýndan, çok önceleri çözüme baðlanmýþ olan ve þimdi yapay olarak hortlatýlan sorunlarýna gerileyiþini haklý gösterme çabasý içinde, adýna kuyrukçuluktan baþka bir þey denemeyecek olan eðlendirici, derin düþünceler öne sürüyor. Akselrod yoldaþýn baþý çekmesinden beri, yeni Ýskra nýn yazýlarýnda bir sürü derin fikir , kýrmýzý bir iplik gibi uzayýp gidiyor: içerik, biçimden daha önemlidir; program ve taktikler, örgütten daha önemlidir; bir örgütün canlýlýðý, harekete verdiði içeriðin hacmi ve deðeriyle doðru orantýlýdýr ; merkeziyetçilik kendi baþýna bir amaç deðildir, her þeyi koruyan bir týlsým deðildir, vb., vb... Büyük ve derin gerçekler! Program gerçekten de taktiklerden ve taktikler de örgütten daha önemlidir. Abece etimolojiden, etimoloji sentakstan * Plehanov un, Ýskra, n° 53 te yayýnlanan Ekonomizm yazýsýna bakýnýz. Yazýnýn ikinci baþlýðýnda, gürünüþe göre, ufak bir dizgi yanlýþý var. Bu baþlýk, Ýkinci Parti Kongresi Üzerine Düþünceler yerine, Birlik Kongresi Üzerine Düþünceler ya da hatta Üyeliðe Çaðýrma Üzerine Düþünceler olmak gerekirdi. Belli koþullar altýnda kiþisel iddialara verilecek ödünlerin uygunluðu bir yana, partiyi birbirine düþüren sorunlarý birbirine karýþtýrmak ve ortodoks görüþten oportünizme kaymaya baþlayan Martov la Akselrod un yeni hatalarýnýn yerine, program ve taktik konularýnda birçok sorunda oportönizmden ortodoks görüþe doðru geri dönmeye hazýrlanmakta olan Martinov larla Akimov larýn (Ýskra dýþýnda bugün hiç kimsenin anýmsatmadýðý) eski hatalarýný koymak (darkafalý çevre görüþü anlayýþýndan deðil, ama parti açýsýndan) hoþgörüyle karþýlanamaz.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

193

daha önemlidir ama sentaks sýnavýnda kaldýktan sonra, bir aþaðý sýnýfta bir yýl daha bekletilmelerinden böbürlenen ve gururlanan kiþilere ne demeli? Yoldaþ Akselrod, örgütlenme ilkeleri üzerinde (1. madde) bir oportünist gibi konuþtu, örgüt içinde de bir anarþist gibi davrandý (Birlik kongresi) þimdiyse sosyal-demokrasiyi daha da derinleþtirmeye çalýþýyor. Kedi ulaþamadýðý ciðere pis der! Tam anlamýnda, örgüt nedir? Baksanýza, örgüt yalnýzca bir biçimdir.

Merkeziyetçilik nedir? Her ne olursa olsun, bir týlsým deðildir. Sentaks nedir? Baksanýza, etimolojiden daha az önemlidir; etimolojinin öðelerini biraraya getiren bir þeyden baþka nedir ki... Ýskra nýn yeni yönetmenleri muzaffer bir edayla soruyorlar: Kongre parti programýný hazýrlayarak, parti [sayfa 232] çalýþmalarýnýn merkezileþtirilmesinde, her ne kadar yetkin görünürse görünsün tüzüðü onaylayarak baþardýðýndan çok daha fazlasýný baþarmýþtýr dediðimiz zaman, yoldaþ Aleksandrov bizimle ayný görüþü paylaþmýyor mu? (Ýskra, n°, 56, Ek.) Bu klasik sözlerin, Kriçevski yoldaþýn, sosyaldemokrasi, týpký insanlýk gibi, kendisine yalnýzca baþarabileceði hedefleri seçer þeklindeki ünlü sözünden daha az geniþ ve daha az ömürlü olmayan bir tarihsel ün kazanacaðý umulur. Çünkü yeni Ýskra nýn fikir derinliði ayný damgayý taþýyor. Yoldaþ Kriçevski nýn sözü neden alay konusu oldu? Çünkü yoldaþ Kriçevski, bir bölük sosyal-demokratýn taktik sorunlarýnda yaptýðý hatay doðru siyasal amaçlar saptama yetersizliklerini felsefe diye sokuþturmaya çalýþtýðý beylik bir lafla haklý göstermeye çalýþýyordu. Þimdi yeni Ýskra, tam ayný biçimde, bir grup sosyal-demokratýn örgütlenme sorunlarýndaki hatasýný bazý yoldaþlarýn, onlarý anarþist laf ebeliði noktasýna sürükleyen, aydýnca istikrarsýzlýklarýný beylik laflarla, programýn tüzükten daha önemli olduðu, program sorunlarýnýn örgütlenme sorunlarýndan daha önemli olduðu þeklindeki beylik laflarla haklý göstermeye çalýþýyor! Bu kuyrukçuluk deðilse nedir? Kiþinin bir yýl daha aþaðý sýnýfta býrakýlmýþ olmakla övünüp böbürlenmesi deðilse nedir?

Bir programýn kabulü, çalýþmalarýn merkezileþtirilmesine, tüzüðün kabulünden daha çok katkýda bulunurmuþ. Felsefe diye sokuþturulan bu beylik söz, nasýl da buram buram, radikal aydýn kafasý, sosyal-demokrasiden çok burjuva çöküþüyle ortak yanlarý bulunan radikal aydýn kafasý kokuyor! Baksanýza, bu ünlü sözde, merkezileþtirme sözcüðü, simgesel (symbolical) bir anlamdan baþ-

194

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

ka bir anlamda kullanýlmýyor. Bu sözü yazanlar, düþünemiyorlarsa ya da düþünme eðiliminde deðillerse bile, en azýndan, programýn bundcularla birlikte kabul edilmesinin, çalýþmalarý merkezileþtirmek söyle dursun, bizi bölünmeden bile kurtaramadýðýný [sayfa 233] anýmsayabilirlerdi. Program ve taktik sorunlarýnda birlik, önemli bir koþuldur, ama parti birliði için, parti çalýþmalarýnýn merkezileþtirilmesi için, hiç bir þekilde yeterli deðildir (hey ulu Tanrý, bütün kavramlarýn birbirine karýþtýrýldýðý günümüzde, insan nasýl en basit gerçekleri tekrar tekrar anlatmak zorunda kalýyor!). Parti çalýþmalarýnýn merkezileþtirilmesi, ayrýca, örgüt birliðini gerektirir. Bir aile çevresinin ötesine taþýnmýþ bir partide, resmi bir tüzük olmaksýzýn, azýnlýk çoðunluða boyuneðmeksizin, parça bütüne boyuneðmeksizin örgüt birliði düþünülemez. Temel program ve taktik sorunlarýnda, aramýzda birlik bulunmadýðý sürece, daðýnýklýk ve ayrý çevreler dönemini yaþamakta olduðumuzu açýkça itiraf ettik, birleþmeden önce sýnýr çizgilerinin belirtilmesi gerektiðini açýkça ilân ettik; ortak bir örgütün hangi biçimlerde kurulabileceðinden dahi söz etmedik, yalnýzca program ve taktiklerde oportünizmle savaþýn yeni (o sýrada gerçekten yeni) sorunlarýný tartýþtýk. Þimdilerdeyse, hepimizin kabul ettiði gibi, bu savaþ, parti programýnda ve taktiklere iliþkin parti kararlarýnda ifadesini bulduðu üzere, yeterli ölçüde birlik saðladý; ondan sonra ikinci adýmý atmamýz gerekiyordu, bütün gruplarý birbirine baðlayacak olan birleþik bir örgütün biçimlerini ortaya koyarak, ortak rýzayla, bu adýmý attýk. Ama þimdi bu biçimler yarýyarýya yýkýlmýþ bulunuyor; gerilere sürüklendik, anarþist davranýþlara, anarþist sözlere, parti yazýkurulu yerine çevreci bir yazý kurulunun hortlayýþýna sürüklendik. Ve geriye doðru atýlan bu adým, bilgili bir konuþma için, abecenin sentaks bilgisinden çok daha yardým edici olduðu bahanesiyle haklý gösteriliyor! Üç yýl önce taktik sorunlarýnda çiçeklenen kuyrukçuluk felsefesi, bugün örgütlenme sorunlarýyla ilgili olarak hortlatýlýyor. Yeni Ýskra yönetmenlerinin þu savýný ele alalým: Partideki militan sosyal-demokrat eðilim diyor yoldaþ Aleksandrov, yalnýzca ideolojik savaþýmla deðil, belli örgüt [sayfa 234] biçimleriyle de sürdürülmelidir. Bunun üzerine Ýskra yönetmenleri öðretici bir edayla þöyle diyorlar: Ýdeolojik savaþýmla örgüt biçimlerinin böyle yanyana konuþu hiç de fena deðil. Ýdeolojik savaþým bir süreçtir, buna karþýlýk örgüt biçimleri, yalnýzca, akýcý ve geliþen bir içeriðe, partinin geliþen

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

195

pratik çalýþmalarýna giydirilmek üzere düþünülmüþ kalýplardýr (ister inanýn, ister inanmayýn, söyledikleri bu Ýskra, n° 56, Ek, s. 4, sütun 1 in sonu!). Bu, güllenin gülle, bombanýn bomba oluþu türünden bir þakadýr! Ýdeolojik savaþým bir süreçtir, buna karþýlýk örgüt biçimleri, yalnýzca içeriði örgütleyen biçimlerdir! Oysa tartýþma konusu olan þey, þudur: ideolojik savaþýmýmýz, kendisini sarmalayacak daha geliþkin giysilere, herkesi baðlayan bir parti örgütü biçimlerine mi sahip olacak, yoksa eski daðýnýklýk ve eski çevrelerin biçimlerine mi sahip olacak. Biz, daha geliþkin biçimlerden, daha ilkel biçimlere doðru, geriye sürükleniyoruz ve bu, ideolojik savaþýmýn bir süreç olduðu, buna karþýlýk biçimin biçim olduðu bahanesiyle haklý gösteriliyor. Bu, Kriçevski yoldaþýn, geçmiþ günlerde, bizi, bir plan-olarak-taktiklerden, bir süreç-olarak-taktiklere geri sürüklemeye çalýþmasýna benziyor.

Yeni Ýskra nýn, biçim yüzünden içeriði yitirme tehlikesi içinde olduklarý varsayýlanlara yöneltilmiþ, proletaryanýn kendi kendini yetiþtirmesi hakkýndaki, kendini beðenmiþ sözlerini (Ýskra, n° 58, baþyazý) ele alalým. Bu 2 nolu akimovculuk deðil midir? 1 nolu akimovculuk, bir bölük sosyal-demokrat aydýnýn taktik amaçlarý belirlemedeki geriliðini, proletarya savaþýmý nýn ve proletaryanýn kendi kendini yetiþtirmesinin daha derin bir içeriðe kavuþturulmasýndan söz ederek haklý gösterirdi. 2 nolu akimovculuk, bir bölük sosyal-demokrat aydýnýn, örgütlenmenin teori ve pratiðindeki geriliðini, örgütün yalnýzca bir biçim olduðuna ve asýl, proletaryanýn kendi kendini yetiþtirmesinin önem taþýdýðýna dair ayný ölçüde derin sözlerle haklý gösteriyor. Genç [sayfa 235] kardeþleri hakkýnda çok fazla kaygýlanan beyefendiler, izninizle söyleyeyim, proletarya, örgütten ve disiplinden korkmaz! Proletarya, salt bir örgütün denetimi altýnda çalýþtýklarý için parti üyesi kabul edilen, ama bir örgüte katýlmak istemeyen deðerli profesörler ve yüksek okul öðrencileri için parmaðýný dahi kýpýrdatmayacaktýr. Proletaryanýn tüm yaþamý, onu, biçimci ve tutucu bir sürü ukala aydýndan çok daha fazla ve çok daha köklü olarak, örgütlenme doðrultusunda eðitmiþtir. Programýmýz ve taktiklerimiz hakkýnda bazý bilgilere sahip olan proletarya, biçimin içerikten daha az önemli olduðunu öne sürerek, örgütlenmedeki geriliði haklý göstermeye giriþmeyecektir. Partimizde, örgütlenme ve disiplin ruhu bakýmýndan, anarþist konuþmalarý tiksinti ve düþmanlýkla karþýlama anlayýþý bakýmýndan kendi kendi-

196

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

ni yetiþtirmede eksiði olanlar, belli bazý aydýnlardýr, proletarya deðil.

Nasýl ki, 1 nolu Akimov lar, siyasal savaþým için hazýr olmadýðýný söyledikleri zaman proletaryaya hakaret etmiþlerse, 2 nolu Akimov lar da örgütlenme için yeter olgunluða eriþmediðini söyledikleri zaman, proletaryaya ayný biçimde hakaret ediyorlar. Bilinçli bir sosyal-demokrat haline gelen ve kendini partinin üyesi kabul eden proleter, taktik sorunlarýndaki kuyrukçuluðu nasýl tiksintiyle reddetmiþse, örgütlenme sorunlarýndaki kuyrukçuluðu da ayný tiksintiyle reddedecektir.

Son olarak, yeni Ýskra nýn Pratik Ýþçi sinin o derin bilgeliðini gözden geçirelim. Þöyle diyor yazar: Doðru dürüst anlaþýldýðý takdirde, devrimcilerin eylemlerini [italikler, daha derin bir görünüþ vermek için] birleþtiren ve bir merkezde toplayan militan merkezi bir örgüt fikri, doðal olarak ancak böyle eylemler var olursa bir gerçeklik kazanabilir [hem yeni, hem akýllýca!]; örgütün kendisi, bir biçim [buna dikkat edin!] olarak, ancak, o örgütün içeriði demek olan devrimci çalýþmanýn geliþmesiyle birlikte ayný zamanda [bu alýntýdaki italikler, baþýndan sonuna yazarýndýr] [sayfa 236] geliþebilir. (Ýskra, n° 57.) Bu size, bir halk masalýndaki karakteri, cenazeyi gördüðü zaman Allah tekrarýna erdirsin diye baðýran karakteri anýmsatmýyor mu? Partimizde, uzunca bir süreden beri ve umutsuzca, içeriðinin gerisinde kalan þeyin, bizim eylemlerimizin biçimi (yani örgütümüz) olduðunu ve geride kalanlara hizada dur; öne çýkma! diye baðýracaklarýn ancak partimizdeki bön kiþiler olduðunu anlamayan pratik iþçi (terimin gerçek anlamýnda) bulunmadýðýna inanýyorum. Partimizi, örneðin Bund la karþýlaþtýrýn.

Partimiz çalýþmalarýnýn içeriðinin* Bund a göre, ölçülemeyecek ölçüde daha zengin, daha çeþitli, daha geniþ, daha derin olduðundan kuþku yoktur. Teorik görüþlerimizin çapý daha geniþtir, programýmýz daha geliþkindir, (yalnýzca örgütlü zanaatkarlar arasýnda deðil) iþçi yýðýnlarý arasýndaki etkimiz daha geniþ ve daha derindir, propaganda ve uyarma çalýþmalarýmýz daha çeþitlidir; gerek önderle* Parti çalýþmalarýmýzýn içeriðinin, kongrede (programda, vb.) devrimci sosyal demokrasi ruhu içinde verilen bir savaþým pahasýna, Ýskra karþýtlarýyla, temsilcileri azýnlýk içinde sayýca fazla olan Bataklýða karþý verilen bir savaþým pahasýna belirlenip ortaya konduðu gerçeðini bir yana býrakýyorum. Bu içerik sorununda, örneðin eski Ýskra nýn altý sayýsýyla (n° 46-51) yeni Ýskra nýn oniki sayýsýný (n° 52-63) karþýlaþtýrmak da ilginç olur.

Ama böyle bir karþýlaþtýrma, bir süre için beklemek zorundadýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

197

rin, gerek alt kademelerdeki kadrolarýn siyasal çalýþmalarýnýn nabzý daha canlýdýr, gösteriler ve genel grevler sýrasýnda görülen popüler hareketler daha etkileyicidir, proleter olmayan tabakalar arasýndaki çalýþmalarýmýz daha enerjiktir. Ama ya biçim ? Bund unkiyle karþýlaþtýrýldýðý zaman bizim çalýþmalarýmýzýn biçim i [örgüt ç.] baðýþlanamayacak ölçüde gerilerde kalmýþtýr, o kadar gerilerde kalmýþtýr ki, partisinin iþlerini düþünürken, yalnýzca konuyla ilgili olmayan þeyleri bir yana býrakmayan kiþinin yüzünü kýzartacak ölçüdedir, çirkin bir þeydir. Çalýþmalarýmýzýn örgütleniþinin, o çalýþmalarýn içeriðinin gerisinde kalmýþ olmasý bizim zayýf yanýmýzdýr; kongreden çok uzun süre önce, [sayfa 237] hazýrlýk komitesi kurulmadan çok önce de zayýf yanýmýzdý. Biçimin aksayan, geliþmemiþ karakteri, içeriðin daha ileri götürülmesi yönünde herhangi bir ciddi adým atýlmasýný olanaksýzlaþtýrýr; bu durum utanýlasý bir durgunluða neden olur, enerji israfýna, sözle eylem arasýnda farklýlýða yolaçar. Hepimiz bu farklýlýðýn acýsýný sefilce çekiyoruz, ama yine de Akselrod lar ve yeni Ýskra nýn pratik iþçileri derin düþüncelerle ortaya çýkýyorlar: biçim, ancak içerikle ayný zamanda, doðal olarak geliþmelidir!

Eðer saçmalýða derinlik kazandýrmaya ve oportünist konuþmalara felsefi mazeretler uydurmaya çalýþýrsanýz, örgütlenme konusundaki ufak bir hatanýn (birinci madde) sizi götüreceði yer, iþte burasýdýr. Ürkek zigzaglarla yavaþ yürüyüþ[44] bu nakaratý, taktik sorunlarýyla ilgili olarak çok dinlemiþtik; þimdi de örgütlenme sorunlarýyla ilgili olarak iþitiyoruz. Anarþist bireyci, (baþlangýçta bir raslantý olabilen) anarþist sapmalarýný bir görüþ sistemine, özel bir ilke ayrýlýðýna terfi ettirmeye baþladýðý zaman, örgütlenme sorunlarýnda kuyrukçuluk, onun anlayýþýnýn doðal ve kaçýnýlmaz bir ürünü olur. Birlik kongresinde, bu anarþizmin baþlamakta olduðuna tanýklýk etmiþtik; yeni Ýskra da bunun bir görüþ sistemi haline getirilmesi çabalarýna tanýk oluyoruz. Bu çabalar, kendisini sosyal-demokrat harekete baðlayan burjuva aydýnla kendi sýnýf çýkarlarýnýn bilincine varmýþ proleterlerin görüþleri arasýndaki fark hakkýnda parti kongresinde söylenenleri, göze çarpacak biçimde doðrulamaktadýr. Örneðin, yeni Ýskra nýn artýk görüþlerinin derinliðini yakýndan bildiðimiz bu ayný pratik iþçi si, partiyi, Merkez Yönetim Kurulu yapýsýnda bir yönetmenin önderliðindeki geniþ bir fabrika olarak düþündüðüm için beni suçluyor (Ýskra, n° 57, Ek). Pratik iþçi , bu

198

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

sözünün, proletarya örgütünün pratiðinden ve teorisinden habersiz burjuva aydýnýn anlayýþýný derhal ortaya koyduðunu hiç bir zaman tahmin edemez. Çünkü bazý kiþilere bir gulyabani gibi [sayfa 238] gelen fabrika, proletaryayý birleþtiren ve disiplinli hale getiren, ona örgütlenmeyi öðreten ve onu emekçi ve sömürülen nüfusun bütün öteki kesimlerinin önüne geçiren kapitalist elbirliðinin (cooperation) en yüksek biçimini temsil eder. Kapitalizmin kürsüsünde eðitim gören proletarya ideolojisi, marksizm, istikrarsýz aydýnlara, sömürü aracý olarak fabrikayla (açlýk korkusuna dayalý disiplinle) örgütlenme aracý olarak fabrika (teknik bakýmdan üst düzeyde geliþmiþ üretim biçiminin koþullarý çerçevesinde birleþtirilmiþ ortak çalýþmaya dayalý disiplin) arasýnda ayrým yapmalarýný öðretmiþtir ve öðretmektedir. Burjuva aydýna çok güç gelen disiplin ve örgütü, proletarya, bu fabrika okulunda okumuþ olmasý nedeniyle, çok kolay kazanýr. Bu okula karþý duyulan ölümcül korku ve bu okulun örgütleyici bir etmen olarak önemini kavramada gösterilen müthiþ baþarýsýzlýk, küçük-burjuva yaþam biçimini yansýtan ve Alman sosyal-demokratlarýnýn Edelanarchismus dedikleri anarþizm türlerini, yani soylu beyefendilerin anarþizmini ya da benim verdiðim bir adla aristokratik anarþizmi ortaya çýkaran düþünce çizgisinin karakteristik özellikleridir. Bu aristokratik anarþizm, özellikle Rus nihilistin karakteristiðidir. O, parti örgütünü canavar bir fabrika olarak düþünür; parçanýn bütüne, azýnlýðýn çoðunluða boyun eðmesini kölelik olarak görür (bkz: Akselrod un yazýlarý); bir merkezin yöneltisi altýnda gerçekleþtirilen iþbölümü, insanlarýn çark diþlileri haline dönüþtürüldüðüne dair traji-komik feryatlar atmasýna yolaçar (yazýkurulu üyelerinin yazýyla katkýda bulunan kiþiler haline getirilmesi, bu tür bir dönüþtürmenin özellikle çirkin bir örneði olarak görülmüþtür); partinin örgütlenme tüzüðünden söz etmek, insaný tüzükten bile vazgeçirebilecek, ( biçimçiler i amaçlamýþ) horgörücü bir surat buruþturma ve tepeden bakan bir ifadeye yolaçar. Ýnanýlmaz gibi görünebilir ama, yoldaþ Martov un, yazýsýna daha da bir aðýrlýk vermek üzere, benim Bir Yoldaþa [sayfa 239] Mektup baþlýklý yazýmdan da sözler alarak, Ýskra, n° 58 de bana yönelttiði öðretici sözler, iþte tam bu türdendi. Güzel ama, parti düzenine geçildiði bir dönemde, çevrecilik anlayýþýnýn ve anarþinin sürdürülmesini ve göklere çýkarýlmasýný haklý göstermek için, daðýnýklýk döneminden, çevrecilik anlayýþýnýn egemen olduðu dönemden ör-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

199

nekler getirmek aristokratik anarþizm ve kuyrukçuluk deðilse nedir ?

Tüzüðe neden daha önce gereksinme duymadýk? Çünkü parti, aralarýnda herhangi bir örgütsel bað bulunmayan ayrý gruplardan oluþuyordu. Herhangi bir birey, bu gruplardan birinden ötekine kendi tatlý caný nasýl isterse, öyle geçebilirdi; çünkü bütün ün iradesinin kalýba dökülmüþ ifadesiyle karþý karþýya deðildi. Gruplar içindeki anlaþmazlýklar tüzüðe göre deðil, Bir Yoldaþa Mektup ta, genel olarak bir dizi grubun saðladýðý deneyimi ve özel olarak bizim altý kiþilik kendi yazýkurulu çevremizin kazandýrdýðý deneyimi özetlerken belirttiðim gibi, savaþým ve istifa tehditleriyle çözümleniyordu. Gruplar döneminde bu doðaldý ve kaçýnýlamaz bir þeydi, ama hiç kimsenin aklýndan bu durumu övmek, ideal bir durum gibi görmek geçmemiþtir; herkes daðýnýklýktan yakýnýyordu, herkes bu daðýnýklýktan huzursuzdu, birbirinden soyutlanmýþ gruplarýn resmen kurulmuþ bir parti örgütü içinde kaynaþtýrýlmasýný görmek için sabýrsýzlanýyordu. Þimdi bu kaynaþma saðlandýktan sonra, geriye sürükleniyoruz ve daha ileri örgütlenme görüþleri kýlýðý altýnda öne sürülen anarþist laf kalabalýðýyla yüzyüze getiriliyoruz.

Oblomov un[45] rahat sabahlýklý, pufla terlikli evcimen yaþamýna alýþmýþ olan kiþiler için, resmi bir tüzük dardýr, sýnýrlayýcýdýr, sýkýcýdýr, deðersizdir, bürokratiktir, kölelik baðýdýr, özgür ideolojik savaþým süreci ne vurulmuþ bir zincirdir. Aristokratik anarþizm, dar çevre baðlarýnýn geniþ parti baðýyla yer deðiþtirmesi için resmi tüzüðe gerek [sayfa 240] olduðunu anlayamaz. Bir grubun iç baðlarýna ya da gruplar arasýndaki baðlara resmi bir biçim vermek hem gereksiz, hem olanaksýzdýr; çünkü bu baðlar ya kiþisel dostluklara ya da herhangi bir nedene baðlanmayan içgüdüsel bir güven e dayanýyordu. Parti baðýnýnsa bunlardan hiç birine dayanmamasý gerekir; parti baðý bunlara dayanamaz; bu bað, biçimsel bürokratik bir dille (disiplinsiz aydýn açýsýndan bürokratik) yazýlmýþ bir tüzük üzerine oturmalýdýr. Bizi, gruplara özgü kaprislerden ve inatçýlýktan, özgür ideolojik savaþým süreci adýyla anýlan grup kavgalarýndan ancak ve ancak bu tüzüðe tam olarak baðlý kalmak koruyabilir.

Yeni Ýskra nýn yönetmenleri, güvenin nazik bir þey olduðu, insanlarýn kafasýna ve kalbine çekiçle çakýlamayacaðý þeklindeki öðretici ifadeyle Aleksandrov a karþý koz kaðýdý oynamaya çalýþýyorlar (Ýskra, n° 56, Ek). Ýskra nýn yönetmenleri farkýnda deðiller ki,

200

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

güven hakkýndaki, çýplak güven hakkýndaki bu sözleriyle, bir kez daha kendi aristokratik anarþizmlerini ve örgütsel yönden kuyrukçuluklarýný ortaya koyuyorlar. Ben, yalnýzca bir grubun üyesiyken bu altý kiþilik yazý kurulu grubu olsun, Ýskra örgütü olsun farketmez herhangi bir gerekçe ya da neden göstermeksizin, salt güven duymadýðýmý söyleyerek, örneðin bay X ile çalýþmayý reddetmeye hakkým vardý, bunu haklý gösterebilirdim. Ama þimdi bir partinin üyesi haline geldiðime göre, artýk genel olarak güvensizlik öne sürmeye hiç bir hakkým yoktur, çünkü bu eski gruplarýn bütün kaprislerine ve saçma arzularýna kapýyý ardýna kadar açmak demek olur; güven imin, ya da güvensizliðimin resmi gerekçelerini göstermek, yani programýmýzýn, taktiklerimizin ya da tüzüðümüzün resmen ortaya konmuþ bir ilkesini anmak zorundayým; herhangi bir gerekçe göstermeksizin güven imi ya da güvensizliðimi ifade etmemem gerekir; her türlü kararýmýn ve genel olarak partinin her bölümünün bütün [sayfa 241] kararlarý için de böyle hesabýný tüm partiye vermem gerektiðini kabul etmeliyim; duyduðum güvensizliði ifade ederken, ya da bu güvensizlikten doðan düþünce ve isteklerin kabul edilmesini saðlamaya çalýþýrken, resmen belirlenmiþ usule sýký sýkýya baðlý kalmalýyým. Güven in hesabýnýn verilmediði grupçu görüþten, kendi güvenimizi ifade etme, hesabýný verme ve sýnavdan geçirme iþlerinde resmen belirlenmiþ bir usule sýký sýkýya sarýlma gerektiren parti anlayýþýna yükseldik; ama Ýskra yönetmenleri bizi geri sürüklemeye çalýþýyorlar ve kendi kuyrukçuluklarýna, örgütlenme konusunda yeni görüþ1er diyorlar!

Bizim sözümona parti yazýkurulu üyelerimizin, yazýkurulunda temsil hakký isteyebilecek olan yazar gruplarý hakkýnda nasýl konuþtuklarýný dinleyin. Her yerde ve her zaman disiplin denen þeyi hor gören bu aristokratik anarþistler bize, biz öfkeye kapýlmayacaðýz ve disiplin konusunda baðýrýp çaðýrmaya baþlamayacaðýz diye öðüt veriyorlar. Biz eðer makulse, bu grupla iþi yoluna koyacaðýz (aynen böyle!) ya da isteklerine gülüp geçeceðiz.

Yarabbim, adi fabrika biçimciliðine karþý nasýl da yüce ve soylu bir þamar bu! Ama gerçekte, bu, bir parça parlatýlmýþ ve kendisinin bir parti kurumu deðil, eski bir çevreden geriye ayakta kalmýþ bir þey olduðunu düþünen bir yazýkurulu tarafýndan partiye sunulan eski bir grup lafazanlýðýdýr. Bu tutumun aslýnda var olan sakatlýk, ister-istemez, ikiyüzlü bir biçimde artýk geçmiþte kaldýðýný öne

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

201

sürdükleri daðýnýklýðý, sosyal-demokrat örgütün bir ilkesi haline yüceltmek gibi anarþist bir düþünceye yolaçmaktadýr. Üst ve alt parti organlarý ve makamlarý arasýnda herhangi bir hiyerarþiye gerek yoktur aristokratik anarþizm böyle bir hiyerarþiyi, bakanlýklarýn, dairelerin, vb. bürokratik icadý olarak görür (bkz: Akselrod un yazýsý); parçanýn bütüne boyuneðmesine gerek yoktur; iþleri bir düzene koymak için ya da farklýlýklarýn sýnýrlarýný belirtmek için resmi bürokratik [sayfa 242] parti yöntemlerine gerek yoktur. Býrakalým, eski grup çekiþmeleri, örgütlenmenin gerçekten sosyal-demokratik yöntemleri ne iliþkin kendini beðenmiþ konuþmalarla takdis edilsin.

Fabrika okulundan geçmiþ olan proleterin, anarþist bireyciliðe ders verebileceði ve ders vermesi gereken nokta da budur. Sýnýf bilincine ulaþmýþ iþçi, bu tür aydýna karþý çekingen davrandýðý, çocukluk dönemini çoktan geride býrakmýþtýr. Sýnýf bilincine ulaþmýþ iþçi, sosyal-demokrat aydýnlar arasýnda bulduðu daha zengin bilgi daðarcýðýný ve daha geniþ bir siyasal dünya görüþünü takdirle karþýlar. Ama gerçek bir parti kurma yolunda yürüdüðümüze göre, sýnýf bilincine ulaþmýþ iþçi, proletarya ordusu askerinin anlayýþýný, anarþist sözlere geçit töreni yaptýran burjuva aydýnýn anlayýþýndan ayýrdetmeyi öðrenmelidir; bir parti üyesine düþen görevleri, yalnýzca sýradan üyelerin deðil, ama ayný zamanda tepedeki kiþiler in de yerine getirmesinde ýsrar etmeyi öðrenmelidir; geçmiþ günlerde nasýl taktik sorunlarýndaki kuyrukçuluðu tiksintiyle karþýlamýþsa, örgüt sorunlarýndaki kuyrukçuluðu da ayný tiksintiyle karþýlamayý öðrenmelidir!

Yeni Ýskra nýn örgütlenme sorunlarýndaki tutumu, yani, merkeziyetçiliðe karþý özerkliði savunmasý, jirondenlikle ve aristokratik anarþizmle ayrýlmaz biçimde baðlý olan son karakteristik özelliðidir. Ýskra nýn, bürokrasiye ve otokrasiye karþý feryadýnýn, iskracýlara-karþý olanlara [kongrede özerkliði savunanlar] gösterilen, hiç de haketmedikleri saygýsýzlýðý esefle karþýlamasýnýn, sorgusuzsualsiz boyuneðme isteðine karþý gülünç sýzlanmalarýnýn, hacýyatmaz yönetimi nden acý acý yakýnmalarýnýn, vb., vb. esas itibariyle anlamý (eðer böyle bir anlamý* varsa) iþte budur. Herhangi bir partinin oportünist kanadý programda olsun, taktiklerde [sayfa 243] olsun, * Genel olarak bu bölümde olduðu gibi, burada da bu feryadýn üyeliðe çaðrýlma sorununa iliþkin yönünü, bir yana býrakýyorum.

202

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

örgütlenmede olsun, her zaman her türlü geriliði savunur ve onu haklý bulur. Yeni Ýskra nýn örgütlenmede geriliði savunmasý (kuyrukçuluðu) özerkliðin savunusuyla yakýndan iliþkilidir. Gerçi, eski Ýskra nýn üç yýllýk propaganda çalýþmasý, genel olarak özerkliði öylesine itibardan düþürmüþtür ki, yeni Ýskra henüz özerkliði açýktan savunmaya utanmaktadýr; Ýskra þimdilik bize, merkeziyetçiliðe yakýnlýk duyduðu güvencesini vermektedir, ama bu yakýnlýðý, merkeziyetçilik sözcüðünü italik harflerle, basarak göstermektedir.

Gerçekte, her adýmda özerklik yanlýsý görüþü ortaya çýkarmak için, yeni Ýskra nýn gerçekten sosyal-demokrat (anarþist deðil mi?) yarýmerkeziyetçilik ilkeleri ni en hafif bir eleþtiriden geçirmek yeter de artar bile. Örgütlenme sorununda Akselrod la Martov un, Akimov un yanýnda yer aldýklarý herkes tarafýndan artýk açýkça bilinmiyor mu? Ýskracýlara-karþý olanlara gösterilen, hiç de haketmedikleri saygýsýzlýk þeklindeki dikkate deðer sözleriyle, bunu, kendileri itiraf etmiþ deðiller mi? Parti kongremizde Akimov la arkadaþlarýnýn savunduðu þey, özerklik deðilse neydi?

Birlik Kongresinde, eðlendirici bir coþkuyla, parçanýn bütüne boyuneðmesine gerek olmadýðýný, parçanýn bütünle olan iliþkisini belirlemekte özerk olduðunu, bu iliþkiyi kalýba döken Birlik tüzüðünün, parti çoðunluðunun iradesini hiçe sayarak, parti merkezinin iradesini hiçe sayarak geçerli olduðunu kanýtlamaya çalýþtýklarý zaman, Martov la Akselrod un savunduðu þey, (eðer anarþizm deðilse) özerklikti. Ve þimdi, Merkez Yönetim Kurulunun, yerel yönetim kurullarýna üye atama hakký üzerinde, yeni Ýskra nýn sütunlarýnda (n° 60) yoldaþ Martov un açýkça savunduðu þey de özerkliktir. Yoldaþ Martov un Birlik Kongresinde özerkliði savunmak için baþvurduðu ve þimdi de yeni Ýskra da* baþvurmakta [sayfa 244] olduðu çocukça safsatalar üzerinde duracak deðilim burada önemli olan, örgütlenme konularýnda oportünizmin temel karakteristiði olan þeye, yani apaçýk ortada bulunan, merkeziyetçiliðe karþý özerkliði savunma eðilimine iþaret etmektir.

Belki de bürokrasi kavramýný tahlile dönük tek giriþim, yeni * Tüzüðün birçok maddesini sýralarken yoldaþ Martov, bütünün parçayla iliþkilerini düzenleyen bir maddeyi atladý: Merkez Yönetim Kurulu parti kuvvetlerinin daðýlýmýný düzenler (Madde 6). Ýnsan, kiþileri bir yönetim kurulundan ötekine aktarmaksýzýn kuvvetlerin daðýlýmýný düzenleyebilir mi? Böyle basit þeyler üzerinde durmak zorunda kalmak gerçekten yakýþýksýz.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

203

Ýskra da (n 53) biçimsel demokratik ilke ile (italikler yazarýn) biçimsel bürokratik ilke arasýnda yapýlan ayrýmdýr. Bu ayrým (ne yazýk ki, iskracýlara-karþý olanlardan söz ederken yapýlan bu ayrým daha fazla geliþtirilmemiþ ve açýklanmamýþtýr) bir damla da olsa gerçeðin izini taþýmaktadýr. Bürokrasiye karþý demokrasi, gerçekte merkeziyetçiliðe karþý özerklik demektir; devrimci sosyal-demokrasinin örgütlenme ilkesine karþý, oportünist sosyal-demokrasinin örgütlenme ilkesidir. Ýkincisi, tabandan yukarý doðru yürür, bu nedenle de nerede ve ne ölçüde, (aþýrý gayretkeþler tarafýndan) anarþizm noktasýna vardýrýlan bir özerkliði ve demokrasi yi yüce tutar.

Birincisi tepeden aþaðý doðru ilerlemeye çalýþýr ve parçalarla iliþkisinde merkezin haklarýný ve iktidarýný geniþletmeyi öne alýr. Daðýnýklýk ve ayrý gruplar döneminde, devrimci sosyal-demokrasinin, örgütlenme açýsýndan yola çýkmaya çalýþtýðý bu tepe, ister-istemez, o gruplardan biriydi, eylemleri ve devrimci tutarlýlýðý nedeniyle en etkin olanýydý (bizim örneðimizde Ýskra örgütüydü). Gerçek parti birliðinin saðlanmasý ve bu birlik içinde, modasý geçmiþ çevrelerin eritilmesi döneminde, bu tepe, partinin en yüksek organý olarak, ister-istemez parti kongresidir; kongre, olabildiði ölçüde, bütün faal örgütlerin temsilcilerinden oluþur ve merkez organlarýný (genellikle, partinin geri öðelerinden çok ileri öðelerini tatmin eden üyelerle ve oportünist kanattan çok devrimci [sayfa 245] kanadýn isteðine uygun biçimde atayarak, gelecek kongreye kadar onlarý tepe haline getirir. Avrupalý sosyal-demokratlar arasýnda durum budur ve anarþistler yönünden, ilkede tiksinti verici bir þey de olsa, bu gelenek yavaþ yavaþ kolay deðil, çatýþmasýz ve kavgasýz deðil Asyalý sosyal-demokratlar arasýnda da yayýlmaktadýr.

Oportünizmin, örgütlenme sorunlarýndaki bu temel karakteristiklerinin (özerklik, aristokratik ya da aydýnca anarþizm, kuyrukçuluk ve jirondenlik) mutatis mutandis (gereken deðiþikliklerle), nerede devrimci ve oportünist kanatlara bölünülmüþse (nerede bölünmedi ki?) orada, dünyadaki bütün sosyal-demokrat partilerde görüldüðünü belirtmek ilgi çekici olsa gerek. Daha kýsa bir süre önce, Saksonya nýn 20 nci seçim çevresinde yapýlan seçimlerde Alman Sosyal-Demokrat Partisinin uðradýðý yenilgi (Göhre olayý diye bilinen yenilgi*) parti örgütü ilkeleri sorununu ön plana çýkardýðý zaman, bu durum o partide çok göze çarpýcý biçimde ortaya çýktý.

Bu olayýn bir ilke sorunu haline gelmesi, büyük ölçüde, Alman

204

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

oportünistlerinin gayretkeþliðinin sonucuydu. Göhre (eski bir papaz, oldukça iyi bilinen Drei Monate Fabrikarbeiter** adlý kitabýn yazarý ve Dresden kongresinin kahramanlarý ndan biri) aþýrý bir oportünisttir; tutarlý Alman oportünistlerin yayýn organý olan Sozialistische Monatshefte ( Sosyalist Aylýk )[47] Göhre yi þiddetle savunmuþtur .

Programda oportünizm, taktiklerde oportünizmle, örgütlenmede oportünizmle doðal olarak baðlantýlýdýr. Yeni görüþün ortaya konmasýný yoldaþ Wolfgang Heine yüklenmiþtir. [sayfa 246] Sosyaldemokrat harekete katýldýðý zaman, oportünist düþünce alýþkanlýklarýný da birlikte getiren bu tipik aydýnýn siyasal çehresi hakkýnda okura bir fikir verebilmek için, yoldaþ Wolfgang Heine, Alman yoldaþ Akimov dan daha az, Alman yoldaþ Egorov dan daha fazla bir þeydir demek yeter sanýrým.

Yoldaþ Wolfgang Heine, Sozialistische Monatshefte de, yoldaþ Akselrod un yeni Ýskra daki azametinden hiç de az olmayan bir azametle savaþ alanýna atýldý. Yazýsýnýn baþlýðý bile paha biçilmez bir deðerde: Göhre Olayý Üzerine Demokratik Gözlemler (Sozialistische Moizatshefte, n° 4, Nisan). Yazýnýn içeriði de daha az gürleyici deðil. Yoldaþ W. Heine seçim çevresinin özerkliðine yönelen saldýrýlara karþý silaha sarýlmakta, demokrasi ilkesi nin þampiyonluðunu yapmakta ve atanmýþ bir otorite nin (yani Parti Merkez Yürütme Kurulunun), halkýn serbest seçimlerle milletvekillerini seçmesine müdahalesini protesto etmektedir. Sözkonusu olan þey, diye açýklýyor yoldaþ W. Heine, rasgele ortaya çýkmýþ bir olay deðil, partide bürokrasiye ve merkeziyetçiliðe yönelik genel bir eðilim dir; daha önce de görülen, ama þimdi özellikle tehlikeli hale gelen bir eðilim, diyor. Partinin yerel kuruluþlarýnýn, parti yaþamýnýn taþýyýcýlarý olduklarý, bir ilke olarak kabul edilmelidir, diyor (yoldaþ Martov un Bir Kez Daha Azýnlýkta broþüründen çalýnma bir söz). Bütün önemli siyasal kararlarýn bir merkezden gelmesi* Göhre, 16 Haziran 1903 te Saksonya nýn 15 inci seçim çevresinden Reichtag a seçilmiþti, ancak Dresden kongresinden[46] sonra, milletvekilliðinden istifa etti. Rosenow un ölümü üzerine 20 nci seçim çevresi boþalýnca, o çevre seçmenleri Göhre yi aday göstermek istediler. Parti Merkez Yürütme Kuruluyla Saksonya Parti Bölge Yönetim Kurulu buna karþý çýktý; gerçi Göhre nin adaylýðýný önlemeye resmen haklarý yoktu ama, onun adaylýktan çekilmesini saðladýlar. Seçimlerde sosyal demokratlar yenilgiye uðradý. ** Bir Fabrika Ýþçisi Olarak Üç Ay . Ed.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

205

ne kendimizi alýþtýrmamamýz gerekir; yaþamla temasýný yitiren doktriner bir siyasete partiyi uyarmalýyýz (yoldaþ Martov un parti kongresinde yaptýðý yaþam kendini bize zorlayacaktýr yollu konuþmadan ödünç alýnmýþ sözler). Savýna biraz daha derinlik vererek yoldaþ W. Heine þöyle diyor: ... Eðer iþin köklerine iner ve her yerde olduðu gibi burada da rolü hiç de az olmayan kiþisel çatýþmalarý bir yana býrakýrsak, revizyonistlere [italikler yazara ait; anlaþýlan, revizyonizme karþý savaþta, revizyonistlere karþý savaþ [sayfa 247] arasýnda bir farklýlýk olduðunu ima ediyor] karþý gösterilen bu þiddetin, esas itibariyle, parti görevlilerinin yabancýlar a ( outsiders ) karþý duyduklarý güvensizliði [anlaþýlan W. Heine henüz sýkýyönetimle savaþa iliþkin broþürü, okumamýþtýr, bu nedenle Ýngiliz dilindeki bir deyime baþvuruyor Outsidertum], geleneðin alýþýlmamýþa duyduðu güvensizliði, kiþisel olmayan bir kurumun kiþisel olan her þeye güvensizliðini [Akselrod un, bireysel giriþim yetisinin bastýrýlmasýyla ilgili olarak Birlik Kongresinde verdiði önergeye bakýnýz] ifade ettiði görülecektir kýsacasý, yukarda partide bürokrasiye ve merkeziyetçiliðe yönelik eðilim diye tanýmladýðýmýz eðilimin duyduðu güvensizliði ifade ettiði görülecektir.

Disiplin fikri, yoldaþ W. Heine de, yoldaþ Akselrod da yarattýðý soylu tiksintiden daha azýný uyandýrmýþ deðil. Revizyonistler diyor W. Heine, partinin denetimi altýnda olmadýðý için, sosyal-demokrat niteliði bile yadsýnan bir yayýn organýnda, Sozialistische Monatshefte de yazdýklarý için disiplinsizlikle suçlanmýþlardýr.

Sosyal-demokratik kavramýný daraltmaya dönük bu çaba, mutlak özgürlüðün egemen olmasý gereken ideolojik çalýþma alanýnda disiplin için bu direniþ [anýmsayýn: ideolojik savaþým bir süreçtir, oysa örgüt biçimleri yalnýzca biçimdir], bürokrasi ve bireyciliði baský altýna alma doðrultusundaki eðilimi gösterir. Ve W. Heine, her þeyi kapsayan, olabildiði ölçüde merkezileþtirilmiþ bir büyük örgüt, bir taktikler dizisi, bir teori yaratma tatsýz eðilimine karþý, kesin itaat , körükörüne baðlýlýk isteðine karþý, aþýrý ölçüde basite indirgenmiþ merkeziyetçiliðe karþý, vb., vb., ateþ püskürüyor. Sözcüðü sözcüðüne Akselrodvari.

W. Heine nin baþlattýðý tartýþma yayýldý; Alman partisi içinde, sorunu gölgeleyecek bir üyeliðe çaðýrýlma kavgasý olmadýðý ve Alman Akimov lar kimliklerini yalnýzca kongrelerde deðil, ama kendi yayýn organlarýnda her an ortaya koyduklarý için, tartýþma

206

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

kýsa süre içinde, örgütlenme sorununda [sayfa 248] ortodoks ve revizyonist eðilimlerin tahliline gelip dayandý. Karl Kautsky, (aynen bizim partimizde olduðu gibi, diktatörlük le, engizisyon eðilimi taþýmakla ve öteki korkunç þeylerle suçlanan) devrimci eðilimin sözcülerinden biri olarak, öne çýktý (Neue Zeit, 1904, n° 28, Wahlkreis und Partei Seçim Çevresi ve Parti baþlýklý yazý). W. Heine nin yazýsý, diyor Kautsky, tüm revizyonist eðilimin düþünce çizgisini ifade etmektedir . Yalnýzca Almanya da deðil, Fransa yla Ýtalya da da oportünistlerin hepsi özerkliðin, Parti disiplininin gevþetilmesinin ve sýfýra indirilmesinin sadýk destekleyicileridirler; onlarýn eðilimi her yerde çözülmeye, demokrasi ilkesi ni anarþiye saptýrmaya yolaçar. Karl Kautsky, örgütlenme sorununda oportünistlere, demokrasi, otorite yokluðu demek deðildir diye sesleniyor, demokrasi, anarþi demek deðildir; demokrasi, halkýn hizmetkarý olduðu varsayýlan kiþilerin, gerçekte onun efendisi olduklarý öteki egemenlik biçimlerinden farklý olarak, yýðýnlarýn, temsilcileri üzerinde egemenliðe sahip olmasý demektir . Kautsky, oportünist özerkliðin çeþitli ülkelerde oynadýðý köstekleyici rolü geriye doðru ayrýntýlý olarak izliyor; oportünizmi, özerkliði ve disiplini bozma eðilimini güçlendiren þeyin, sosyal-demokratik harekete çok sayýda burjuva öðenin * akmasý olduðunu gösteriyor; ve bir kez daha proletaryayý kurtaracak silahýn örgüt olduðunu , örgütün, sýnýf savaþýmýnda proletaryanýn karakteristik silahý olduðunu anýmsatýyor.

Fransa yla Ýtalya dakine bakýþla oportünizmin daha zayýf olduðu Almanya da özerkçilik eðilimleri þimdiye kadar yalnýzca, diktatörlere ve büyük engizisyonculara karþý, afaroz etmeye ** ve cadý-avýna karþý azçok hararetli söylevlere [sayfa 249] ve eðer karþý tarafça yanýtlansaydý sonu gelmez bir çekiþmeye yolaçacak olan itiraz ve yaygaralar yýðýnýna yolaçmýþtýr.

Partideki oportünizmin Almanya dakinden de zayýf olduðu Rusya da, özerkçilik eðilimlerinin, daha az fikir, ama daha çok ateþli söyleve ve yaygaraya yolaçmasý hiç de þaþýrtýcý deðildir. * Kautsky, örnek olarak Jaurés yi gösteriyor. Bu kiþiler oportünizme daha çok saptýkça, parti disiplinini, kendi özgür kiþilikleri üzerinde hoþgörüyle karþýlanamayacak bir sýnýrlama saymaya daha çok yanaþacaklardýr. ** Bannstrahl: afaroz etme. Bu, bizde sýkýyönetim ve olaðanüstü durum yasalarý dedikleri þeyin Almanlardaki karþýlýðýdýr; Alman oportünistlerinin iðrenilesi sözcüðü dür.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

207

Kautsky nin þu sonuca varmasýnda hiç de yadýrganacak bir þey yoktur: Bütün ülkelerdeki revizyonizm, biçim ve ton bakýmýndan çeþitlilik göstermekle birlikte, örgütlenme sorununda birbirinin týpkýsýdýr; belki de baþka hiç bir sorunda bu benzeyiþi göstermemektedir. Kautsky de bu alandaki temel ortodoks ve revizyonist eðilimleri, tiksinti verici sözün yardýmýyla tanýmlýyor: bürokrasiye karþý demokrasi. Bize, diyor Kautsky, (parlamento için) seçim çevrelerinin adaylarý seçmesini etkileme hakkýný parti önderliðine vermenin, bütün siyasal faaliyetlerin tepeden aþaðýya doðru bürokratik biçimde deðil, aþaðýdan yukarýya doðru, yýðýnlarýn baðýmsýz eylemleriyle yürütülmesini gerektiren demokrasi ilkesine utanmazca bir saldýrý olduðu söyleniyor. ... Ama eðer herhangi bir demokratik ilke varsa, o da azýnlýk üzerinde çoðunluðun egemen olmasýdýr, tersi deðil... Herhangi bir seçim çevresinin parlamentoya bir üye seçmesi, bir bütün olarak parti için önemli bir sorundur.

Parti, yalnýzca temsilcileri (Vertrauensmänner) eliyle olsa bile, adaylarýn saptanmasýný etkilemelidir. Bunu çok bürokratik ve merkeziyetçi bulan varsa, býrakalým, adaylarýn, bütün parti üyelerinin [sämtliche Parteigenossen] doðrudan doðruya verecekleri oylarla saptanmasýný önersin. Eðer bunun uygulanabilir olmadýðýný düþünüyorsa, bir bütün olarak partiyi ilgilendiren birçok öteki konuda olduðu gibi bu konuda da bu iþlevin bir ya da birkaç parti organý tarafýndan yerine getiriliþine bakarak, demokrasi yokluðundan, yakýnmasýn. Adaylarýn saptanmasý konusunda seçim çevrelerinin parti yönetimiyle dostça bir anlayýþa ulaþmalarý esasý, uzunca bir [sayfa 250] süreden beri Alman partisinde gelenek tir. Ne var ki parti, bu geleneðin artýk yeterli olamayacaðý ölçüde büyümüþtür. Gelenekler, iþin olaðan gereði olmaktan çýktýðý, o geleneðin koþullarý, hatta kendisi tartýþma konusu haline geldiði zaman gelenek olmaktan çýkarlar. O zaman kuralý özel olarak düzenlemek, yasalaþtýrmak, daha kesin hukuksal tanýmlamalara* [statutarische Festlegung] ve bunun sonucu olarak daha sýký [grössere Straffheit] bir örgüt düzenine geçmek gerekli hale gelir. * Kautsky nin, sözsüz bir uyuþuma dayanarak kabul edilmiþ bir geleneðin yerine resmen saptanan hukuksal bir kural konmasýna iliþkin bu sözlerini, genel olarak, partimizin, özel olarak da yazýkurulunun parti kongresinden bu yana geçirmekte olduðu deðiþiklik le karþýlaþtýrmak hayli öðreticidir. Bu deðiþimin tam önemini kavramamýþ görünen V.Ý.

Zasuliç in konuþmasýyla (Birlik Kongresi, tutanaklar, s. 66 ve devamý) karþýlaþtýrýnýz.

208

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Görüldüðü gibi, daha deðiþik bir ortamda, örgüt sorununda partinin oportünist ve devrimci kanatlarý arasýnda ayný savaþýmla, özerklikle merkeziyetçilik arasýnda, demokrasiyle bürokrasi arasýnda, örgütü ve disiplini gevþetme eðilimiyle sýkýlaþtýrma eðilimi arasýnda, istikrarsýz aydýnla sadýk proleterin anlayýþý arasýnda, aydýn bireyciliðiyle proleter dayanýþmasý arasýnda ayný çekiþmeyle karþý karþýyasýnýz. Akla þu soru geliyor: bu çekiþme karþýsýnda burjuva demokrasisinin tarihin cilvesinin günün birinde yoldaþ Akselrod a göstermeyi özel olarak vaadettiði burjuva demokrasisi deðil, ama gerçek burjuva demokrasisinin, sözcüleri, bizim Osvobojdeniye centilmenlerimizden daha az dikkatli ve akýllý olmayan Almanya daki burjuva demokrasisinin tutumu neydi? Alman burjuva demokrasisi bu yeni çatýþmaya derhal eðildi ve Rus burjuva demokrasisi gibi, her yerdeki burjuva demokrasisi gibi Sosyal-Demokrat Partinin oportünist kanadýndan yana çýktý. Alman hisse senetleri borsasýnýn önde gelen organý Frankfurter Zeitung,[48] Akselrod un yazýlarýnýn utanmazca çalýnmasýnýn Alman basýnýnda gerçek bir hastalýk haline gelmekte olduðunu gösteren, gök gürültüsünü [sayfa 251] andýrýr bir baþyazý yayýnladý (Frankfurter Zeitung, 7 Nisan 1904, n° 97, akþam baskýsý). Frankfurt hisse senetleri borsasýnýn haþin demokratlarý Sosyal-Demokrat Partideki mutlakýyetçiliðe , parti diktatörlüðü ne, parti otoritelerinin otokratik yönetimi ne, revizyonizmi bir bütün olarak cezalandýrmayý amaçlayan yasaklar a ( haksýz oportünizm suçlamasý ný anýmsayýn), körükörüne baðlýlýk , öldürücü disiplin ve kölece boyuneðme de ýsrar edilmesine ve parti üyelerini siyasal cesetler haline dönüþtürmeye (bu, çark diþlileri ifadesinden oldukça kuvvetli) þiddetle saldýrdýlar. Hisse senetleri borsasýnýn þövalyeleri, sosyal-demokratlar arasýndaki demokratik olmayan rejime karþý öfkeyle þöyle haykýrýyorlardý: Bütün kiþisel özellikler, bütün bireysel nitelikler utanýlasý bir þey sayýlacaktýr, çünkü Saksonya sosyal-demokratlarýnýn parti kongresinde, konu üzerinde bir rapor sunan Sindermann ýn uzun uzadýya ifade ettiði gibi, bu özellik ve niteliklerin, Fransýz anlayýþýna, joreciliðe ve millerandcýlýða yolaçmasýndan korkulmaktadýr.

Ve görüldüðü gibi, yeni Ýskra nýn örgütlenme sorununa iliþkin

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

209

yeni sloganlarý, herhangi bir ilkeyi içeriyorsa, bunlar, hiç kuþku yok ki, oportünist ilkelerdir. Devrimci ve oportünist kanatlara bölünen parti kongremizin tahlilinin yaný sýra, örgütlenme sorunundaki oportünizmin ayný eðilimlerde, ayný suçlamalarda ve çoðu zaman ayný sloganlarda ifadesini bulduðu tüm Avrupa sosyal-demokrat partilerinin ortaya koyduðu örnek, bu vargýyý doðrulamaktadýr. Doðaldýr ki, çeþitli partilerin ulusal özellikleri ve farklý ülkelerdeki farklý siyasal koþullar kendi izlerini býrakmakta ve Alman oportünizmini Fransýz oportünizminden, Fransýz oportünizmini Ýtalyan oportünizminden ve Ýtalyan oportünizmini Rus oportünizminden ayýrmaktadýr.

Ama bütün bu koþul ayrýlýklarý ne olursa olsun, bütün bu partilerin temel olarak devrimci ve oportünist [sayfa 252] kanatlara bölünüþündeki benzerlik, örgütlenme sorunlarýnda oportünizmin izlediði düþünce çizgisi ve eðilimindeki benzerlik açýkça ortadadýr.* Marksistlerimizin ve sosyal-demokratlarýmýzýn saflarýnda çok sayýda radikal aydýn yer aldýkça, onlarýn anlayýþýnýn ürünü olan oportünizm, çok çeþitli alanlarda ve çok çeþitli biçimlerde var olmaya devam etmiþtir, etmektedir. Biz dünya görüþümüzün temel sorunlarýnda, programýmýza iliþkin sorunlar üzerinde oportünizmle savaþtýk; amaçlarýn tümden farklýlýðý, sosyal-demokratlarla, bizim yasal marksizmimizi baþtan çýkaran liberaller arasýnda, kaçýnýlmaz olarak dönüþü olmayan bir parçalanmaya yolaçtý. Taktik sorunlarda oportünizmle savaþtýk; daha önemsiz olan bu konularda Kriçevski ve Akimov yoldaþlarla aramýzdaki farklýlýk, doðal ki geçiciydi, ayrý partiler kurulmasýna yolaçmadý. Þimdi Martov la Akselrod un, program bir yana, taktik sorunlardan bile daha az temelli olan ama parti yaþamýmýzda þimdi ön plana çýkmýþ bulunan oportünizmini altetmeliyiz. * Her ne kadar bir yanda Martinov ve Akimov yoldaþlar, öte yanda von Vollmar ve von Elm ya da Jaurés ve Millerand arasýndaki farklýlýk çok büyükse de, hiç kimsenin kuþkusu yoktur ki, Rus sosyal-demokratlarýnýn ekonomistlerle politikacýlar olarak geçmiþte taktik sorunlarýnda ikiye bölünmeleri, tüm uluslararasý sosyal-demokrasi hareketinin oportünistler ve devrimciler olarak ikiye bölünmesine benziyordu. Siyasal bakýmdan özgür olan ülkelerle siyasal özgürlüðe sahip bulunmayan ülkeler arasýndaki çok büyük farklýlýða karþýn, örgütlenme sorunundaki bölünmelerde de benzerlik olduðundan hiç bir kuþku duyulamaz. Yeni Ýskra nýn ilke sahibi yönetmenlerinin, Kautsky yle Heine arasýndaki tartýþmaya kýsaca deðinirken (Ýskra, n° 64) örgütlenme sorunlarýnda, oportünizm ve ortodoksluðun genel olarak ifade ettiði ilke eðilimlerini tartýþmaktan ürkek bir tutumla geri durmuþ olmalarý haylikarakteristiktir.

210

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Oportünizmle savaþtan söz ederken, bugünkü oportünizmin her alanda gösterdiði karakteristik bir özelliðini, yani bulanýklýðýný, þekilsizliðini (amorphousness), kaypaklýðýný hiç akýldan çýkarmamalýyýz. Oportünist kiþi, yapýsý gereði, her zaman açýk ve kararlý bir tutum takýnmaktan kaçýnacaktýr; her zaman orta yolu arayacaktýr; her zaman birbirine [sayfa 253] karþýt görüþler arasýnda bir yýlan gibi kývýr-kývýr gidip gelecek, her ikisiyle görüþ birliði içinde olmaya ve fikir ayrýlýklarýný küçük deðiþikliklere, kuþkulara, masum ve dindarca öðütlere, vb., indirgemeye çalýþacaktýr. Program sorunlarýnda bir oportünist olan yoldaþ Eduard Bernstein, partisinin devrimci programýyla ayný görüþtedir ve hiç kuþku yok ki, o programýn esaslý biçimde gözden geçirilmesi ni isterse de bunun þimdilik zamansýz, uygun düþmez ve eleþtiri nin genel ilkeleri ni (ki bunlar burjuva demokrasisinden hiç bir eleþtirel gözle bakmaksýzýn ödünç alýnmýþ ilkeler ve sloganlardýr) açýklamak kadar önemli olmadýðýný düþünür. Taktik sorunlarýnda oportünist olan yoldaþ von Vollmar da sosyal-demokrasinin eski taktikleriyle görüþ birliðindedir; herhangi bir belli bakanlýkçýlýk [49] taktiði açýkça savunmaktan çok, parlak söylevlerle, ufak-tefek deðiþikliklerle ve alaylý dudak büküþleriyle yetinir. Örgüt sorunlarýnda oportünist olan Martov ve Akselrod yoldaþlar, her ne kadar öyle yapma görünümü içinde ortaya atýlmýþlarsa da þimdiye dek kural halinde belirlenebilecek herhangi bir ilke ortaya koyamamýþlardýr; onlar da hiç kuþku yok ki, örgütümüzün tüzüðünün esaslý biçimde gözden geçirilmesi ni isterler (Ýskra, n° 58, s. 2, sütun 3), ancak kendilerini her þeyden önce, örgütlenmenin genel sorunlarý na hasretmeyi yeð tutarlar (çünkü, birinci maddeye karþýn merkeziyetçi bir tüzük olan tüzüðümüzün esaslý biçimde gözden geçirilmesi, eðer yeni Ýskra nýn anlayýþý doðrultusunda yürütülürse, ister-istemez özerkliðe yolaçar; ve kuþku yok ki, yoldaþ Martov ilke olarak özerklikten yana eðilim gösterdiðini kendisine bile itiraf etmek istemez). Bu nedenledir ki, onlarýn örgütlenme ilkeleri, gökkuþaðýnýn bütün renklerini taþýr.

Aðýr basan þey, otokrasiyle bürokrasiye, körükörüne itaate, insanlarýn çark diþlileri haline getirilmesine karþý masum ve ateþli konuþmalardýr bu konuþmalar öylesine masumdur ki, bu konuþmalarda neyin gerçekten ilke endiþelerine [sayfa 254] dayandýðýný, neyin üye seçilme endiþesinden kaynaklandýðýný saptamak çok zordur. Ama söylev sürdükçe, iþler kötüye gider: bu nefret edilesi bürokrasi yi

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

211

tahlil etme ve kesinlikle tanýmlama çabalarý ister-istemez özerkliðe varýr; kendi tutumlarýna derinlik kazandýrma ve o tutumu haklý çýkarma çabalarý ister-istemez geriliði, kuyrukçuluðu, jironden vari lafebeliðini haklý görmeye varýr. Sonunda gerçekten tek kesin ilke olarak anarþizm ilkesi belirir; bu ilke, bu nedenle pratikte baþlý baþýna bir kurtuluþ çaresi olarak göze çarpar (pratik her zaman teorinin önünde gelir). Disipline dudak bükme özellikle anarþizm, iþte bizim oportünizmimizin örgüt sorunlarýnda basamaklarý arasýnda kayarak ve herhangi bir belli ilkeyi ifade etmekten büyük bir hünerle kaçýnarak, gâh týrmandýðý, gâh indiði merdiven.* Oportünizm, program ve taktik sorunlarýnda da tamýtamýna ayný aþamalardan geçmiþtir: ortodoksluða , dar görüþlülüðe ve hareketsizliðe dudak bükme revizyonist eleþtiri [sayfa 255] ve bakanlýk sevdasý burjuva demokrasisi.

Disipline duyulan bu nefretle, bugün genel olarak oportünistlerin ve özellikle bizim azýnlýðýmýzýn bütün yazýlarýnda göze çarpan, incinmiþliðe hiç bir zaman kusur bulmama arasýnda yakýn, psikolojik bir baðlantý vardýr. Onlar gadre uðramýþ, tedirgin edilmiþ, fýrlatýlýp atýlmýþ, çembere alýnmýþ, kendilerine zorbalýk edilmiþtir.

Bu çarpýcý sözlerde, belki de, zorbalarla zorbalýða uðrayanlar[50] hakkýndaki tatlý, zekice güldürü yazýsýný yazan kiþinin görebildiðin* 1. madde üzerindeki görüþmeleri anýmsayanlar, açýkça göreceklerdir ki, yoldaþ Martov la Yoldaþ Akselrod un bu 1. madde üzerinde yaptýðý hatalar, geliþtirildiði ve derinleþtirildiði zaman, örgütlenme sorunlarýnda ister-istemez oportünizme yolaçacaktý. Yoldaþ Martov un temel görüþü her isteyenin kendini parti üyesi saymasý görüþü- partiyi aþaðýdan yukarýya doðru kurma þeklindeki yanlýþ demokrasi anlayýþýnýn aynýsýydý. Buna karþýlýk benim görüþüm, partinin tepeden tabana doðru, parti kongresinden bireysel parti örgütlerine doðru kurulmasý anlamýnda bürokratik ti. 1. madde üzerindeki görüþmeler sýrasýnda, burjuva aydýn anlayýþý, anarþist lafebeliði, oportünist kuyrukçu derin düþünce, hepsi ortaya kondu. Yoldaþ Martov, Sýkýyönetim inde (s. 20), yeni Ýskra mn yeni fikirleri oluþturmaya baþladýðý ný söylüyor. Bu þu anlamda doðrudur: O ve yoldaþ Akselrod, birinci maddeden baþlayarak, fikirleri yeni bir yöne itmekteler. Ne var ki, dava, bu yönün oportünist bir yön olduðudur. Onlar bu yönde daha çok çalýþtýkça ve bu çalýþma, üyeliðe çaðrýlma konusundaki kavgalardan daha çok arýndýkça, bataða daha çok gömüleceklerdir.

Yoldaþ Plehanov bunu daha parti kongresinde açýkça görmüþ ve Ne Yapmamalý? baþlýklý yazýsýnda onlarý bir kez daha uyarmýþtý: Yalnýzca oportünizme ve anarþizme götürebilecek olan bu yolda yürümeyin, sizi üyeliðe çaðýrmaya bile hazýrým, diyecek noktaya kadar varmýþtý. Martov la Akselrod bu iyi öðüdü tutmadýlar : Neyi? Bu yolda devam etmemeyi mi? Üyeliðe çaðýrýlma yaygarasýnýn bir kavgadan baþka bir þey olmadýðý noktasýnda Lenin le ayný görüþü paylaþmayý mý? Asla! Ona, bizim birer ilke adamý olduðumuzu göstereceðiz!

Ve gösterdiler. Herkese açýkça gösterdiler ki, eðer herhangi bir yeni ilkeye sahipseler, o ilke oportünist bir ilkedir.

212

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

den çok daha fazla psikolojik ve siyasal gerçek vardýr. Çünkü, azýnlýðý meydana getirenlerin, bir tür incinmiþlik duygusu taþýyanlar, þu ya da bu zamanda, þu ya da bu nedenle devrimci sosyal-demokratlar tarafýndan gücendirilenler olduðunu görmek için parti kongresi tutanaklarýna bakývermek yeter. Kendilerini çok kötü gücendirdiðimiz için kongreden çekilen bundcular ve Raboçeye Dyelo cular vardýr; genel olarak örgütlerin ve özellikle kendi örgütlerinin boðazlanmýþ imasýndan ötürü ölümcül ölçüde gücendirilen Yujni Raboçi yandaþlarý vardýr; kürsüye her çýkýþýnda (çünkü her seferinde kendini hep budala yerine düþürmüþtür) saldýrýlara dayanmak zorunda kalan yoldaþ Mahov vardýr; ve son olarak, tüzüðün 1. maddesiyle ilgili olarak haksýz oportünizm suçlamasý na uðrayarak ve, ayrýca seçimlerde yenilgiye uðratýlarak gücendirilen yoldaþ Martov ve yoldaþ Akselrod vardýr. Bütün bu ölümcül saldýrýlar, bugün birçok darkafalýnýn düþündüðü biçimde, hoþgörüyle karþýlanamayacak þakalarýn, kaba davranýþlarýn, çýlgýnca tartýþmalarýn, kapýlarý çarpmanýn, yumruk sallamanýn raslansal sonucu deðil, Ýskra nýn üç yýllýk ideolojik çalýþmalarýnýn kaçýnýlmaz siyasal sonucuydu. Eðer bu üç yýllýk süre içinde, salt çene çalmakla yetinmediysek ve eyleme dönüþtürülecek inançlarý ortaya koyduysak, bunun doðal sonucu kongrede iskracýlara-karþý olanlarla ve Bataklýk la savaþmaktan baþka bir þey olamazdý. Ve açýk alýnla ön safta çarpýþan yoldaþ Martov la [sayfa 256] birlikte, böyle çok insan yýðýnýný gücendirdiðimiz zaman, bardaðýn taþmasý için yoldaþ Akselrod la yoldaþ Martov a ufak bir saldýrýda bulunmamýz yetti. Nicelik niteliðe dönüþtü. Yadsýma yadsýndý. Gücendirilenler, kendi aralarýndaki karþýlýklý hesaplarý unuttular, birbirlerinin omzuna yaslanarak aðlaþmaya baþladýlar ve leninizme karþý isyan bayraðý ný*açtýlar. Ýleri olanlar gericilere karþý isyan ettiði zaman, isyan þahane birþeydir. Devrimci kanat oportünist kanada karþý, isyan ettiði zaman, isyan güzeldir. Oportünist kanat devrimci kanada karþý isyan ettiði zaman ise, o isyan kötüdür.

Yoldaþ Plehanov, deyim yerindeyse, bu kötü iþe, bir savaþ tutsaðý olarak katýlmak zorunda kaldý. Plehanov, çoðunluk yara* Bu hayret verici ifade yoldaþ Martov undur (Sýkýyönetim, s. 68). Yoldaþ Martov, yalnýzca bana karþý isyan bayraðýný açmadan önce bire karþý beþ oluncaya dek bekledi.

Yoldaþ Martov çok beceriksizce tartýþýyor: muhalifini, ona en yüksek komplimanda bulunarak yýkmak istiyor.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

213

rýna bazý önerilerin yazarýndan, konudan soyutlanmýþ bazý sözler alarak öfkesini dökmeye çalýþýyor ve haykýrýyor: Yoksul yoldaþ Lenin! Ortodoks destekçileri harika bir takým! (Ýskra, n° 63, Ek.) Pek güzel yoldaþ Plehanov, söyleyebileceðim tek þey þu: eðer ben yoksulsam, yeni Ýskra nýn yönetmenleri yoksulun da yoksuludurlar. Ben ne kadar yoksul olursam olayým, henüz parti kongresine gözlerimi kapatacak ve zekamý göstermek için komisyon üyelerinin önergeleri arasýnda malzeme avcýlýðýna çýkacak kadar umutsuz bir yoksulluða düþmedim. Ben ne kadar yoksul olursam olayým, yandaþlarý dikkatsizce münasebetsiz bir söz sarfetmeyen ama her konuda örgüt olsun, taktikler ya da program olsun devrimci sosyal-demokrasi ilkelerine taban tabana ters düþen ilkelere inatla ve ýsrarla sarýlanlardan bin kez daha zenginim. Ne kadar yoksul olursam olayým, bu tür yandaþlarýn bana karþý düzdükleri övgüleri kamuoyunun gözünden saklama [sayfa 257] aþamasýna düþmedim. Yeni Ýskra yönetmenlerininse yapmak zorunda olduklarý þey bu.

Okurlar, Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin Voronej Komitesi neyi temsil ediyor, biliyor musunuz? Eðer bilmiyorsanýz, parti kongresi tutanaklarýný okuyun. Tutanaklardan öðreneceksiniz ki, bu kurulun düþünce çizgisi, kongrede sonuna kadar partinin devrimci kanadýyla savaþan, birçok kez herkesin, yoldaþ Plehanov dan yoldaþ Popov a kadar herkesin oportünist olarak nitelediði yoldaþ Akimov la yoldaþ Bruker tarafýndan ifade edilmiþtir. Evet, iþte bu Voronej Komitesi Ocak ayýndaki broþüründe (n° 12, Ocak 1904) þu açýklamayý yapýyor:

Düzenli olarak büyüyen partimizin yaþamýnda geçen yýl büyük ve önemli bir olay yer aldý: RSDÝP nin, bütün örgütlerinden gelen temsilcilerin katýldýðý ikinci kongresi. Bir parti kongresi toplanmasý çok örgün (complicated) ve þimdiki egemen monarþi yönetimi altýnda çok tehlikeli ve güç bir iþtir. Bu nedenledir ki, kongrenin toplanmasýnýn, kusursuz olmaktan çok uzak bir biçimde yapýlmýþ olmasýna þaþmamak gerekir. Kongrenin kendisinin de, kazasýz belasýz geçmiþ olduðu halde, partinin bütün bekleyiþlerine karþýlýk vermemiþ olmasý da, yine bu nedenle, þaþýrtýcý deðildir. 1902 konferansýnýn, kongreyi toplamakla görevlendirdiði yoldaþlar tutuklanmýþtýr; kongreyi ise, Rus sosyal-demokrasisindeki eðilimlerden yalnýzca birini temsil eden kiþiler, yani Ýskracýlar düzenlemiþtir. Sosyal-demokrat örgütlerin iskracý olmayan birçoðu, kongre çalýþmalarýna katýlmaya çaðýrýlmamýþtýr; bir bakýma bu nedenden 214

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

ötürü, parti için kongrenin bir program ve tüzük yapmasý iþi, son derece kusurlu bir biçimde gerçekleþtirilmiþtir: temsilcilerin kendileri bile, tüzükte tehlikeli yanlýþ anlamalara yolaçabilecek önemli kusurlar bulunduðunu itiraf etmektedirler. Kongrede iskracýlar da bölünmüþtür; RSDÝP nin, daha önce Ýskra nýn hareket programýyla tam bir görüþ birliði içinde bulunan birçok tanýnmýþ üyesi, daha çok Lenin ve Plehanov tarafýndan savunulan bu görüþlerin çoðunun pratik olmadýðý sonucuna varmýþlardýr. Gerçi kongrede bu kiþiler üstün gelmiþtir ama, gerçek yaþamýn nabzý ve iskracýlara-karþý olanlarýn tümünün katýldýðý pratik çalýþmanýn gerekleri, teorisyenlerin hatalarýný hýzla düzeltmektedir ve kongreden bu yana daha þimdiden önemli deðiþiklikler getirmiþtir. Ýskra , [sayfa 258] büyük ölçüde deðiþmiþtir ve genel olarak sosyal-demokrat hareket içindeki tüm iþçilerin isteklerine dikkat edileceðini vaadetmektedir. Her ne kadar kongre sonuçlarýnýn gelecek kongrede gözden geçirilip düzeltilmesi gerekecekse de ve bizzat temsilcilerin gördüðü gibi bu sonuçlar doyurucu deðilse de ve bu nedenle parti tarafýndan kýnanamayacak kararlar olarak kabul edilemezse de, kongre, partide durumu aydýnlýða kavuþturmuþtur, bundan sonraki teorik ve örgütsel çalýþmalar için birçok malzeme saðlamýþtýr; ve bir bütün olarak partinin çalýþmalarý için engin öðretici deðeri olan bir deneyimdir. Kongrenin kararlarýný ve kabul ettiði tüzüðü, bütün örgütler dikkate alacaktýr, ancak örgütlerin çoðu, bu kararlarýn ve bu tüzüðün açýk kusurlarý karþýsýnda, kendilerine yalnýzca o kararlarýn ve tüzüðün kýlavuzluk etmesinden geri duracaklardýr.

Partinin bir bütün olarak çalýþmalarýnýn önemini tam kavramýþ olan Voronej Komitesi, kongrenin hazýrlanmasýna iliþkin bütün çalýþmalara etkin bir þekilde karþýlýk vermiþtir. Kurul, kongrede olupbitenlerin önemini takdir eder ve merkez yayýn organý (ana organ) haline gelen Ýskra daki deðiþiklikleri memnunlukla karþýlar.

Partideki ve Merkez Yönetim Kurulundaki durum her ne kadar bizim için henüz doyurucu deðilse de, partiyi örgütlemeye dönük güç görevin ortak çabalarla yetkinleþtirilebileceðine inanýyoruz. Bazý uydurma dedikodular karþýsýnda, Voronej Komitesinin partiden ayrýlmasý diye bir þeyin sözkonusu olmadýðýný yoldaþlara duyururuz. Voronej Komitesi, RSDÝP nden Voronej Komitesi gibi bir iþçi örgütünün çekilmesinin nasýl tehlikeli bir örnek yaratacaðýný, bunun parti için nasýl bir leke olacaðýný ve ayný örneði izleyecek iþçi örgütleri için bunun nasýl zararlý olacaðýný çok iyi bilmektedir.

Yeni bölünmelere neden olmamalýyýz, sýnýf bilinci taþýyan bütün iþçileri ve sosyalistleri bir partide birleþtirmek için ýsrarla çaba göV. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

215

stermeliyiz. Bir nokta daha var, ikinci kongre, bir kurucu kongre deðil, yalnýzca olaðan bir kongreydi. Partiden çýkarma, ancak bir parti yargý kurulunun kararýyla olabilir; herhangi bir sosyal-demokrat örgütü partiden çýkarmaya, hiç bir kurulun, hatta Merkez Yönetim Kurulunun bile hakký yoktur. Üstelik ikinci kongre tarafýndan kabul edilen tüzüðün 8 inci maddesine göre, her örgüt [sayfa 259] kendi yerel iþlerinde özerktir. Buna uygun olarak, Voronej Komitesinin, kendi örgütlenme görüþlerini uygulamaya koymaya ve o görüþleri parti içinde savunmaya hakký vardýr. Ýskra, n° 61 de bu broþürden aktarma yaparken, yeni Ýskra nýn yazýkurulu, bu tiradýn, burada daha büyük puntolarla dizilen son bölümünü almýþlar, daha küçük puntolarla dizilen ilk bölümünü ise atlamayý yeð tutmuþlardýr.

Utanç içindeydiler. [sayfa 260]

216

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

R. DÝYALEKTÝK ÜZERÝNE BÝRKAÇ SÖZ ÝKÝ DEVRÝM

Partimizdeki bunalýmýn geliþimine genel bir bakýþ, birbirine karþý savaþým veren taraflarýn bileþiminin, ufak-tefek istisnalar dýþýnda, baþýndan beri esas itibariyle ayný kaldýðýný hemen gösterecektir. Bu, partimizin devrimci kanadýyla oportünist kanadý arasýnda geçen bir savaþýmdý. Ne var ki bu savaþým, çok çeþitli aþamalardan geçti. Daha þimdiden koskoca bir yýðýn haline gelen yazýlar, bölükpörçük kanýtlar, özünden koparýlmýþ alýntýlar, suçlamalar, vb., vb. arasýnda yolunu bulmak isteyen herhangi bir kiþi, bu aþamalardan herbirinin özelliklerini adamakýllý tanýmalýdýr.

Birbirinden açýk-seçik ayrýlabilen belli-baþlý aþamalarý sýralayalým: 1° Tüzüðün 1. maddesi üzerindeki tartýþmalar. [sayfa 261] Ör-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

217

gütlenmenin temel ilkeleri üzerinde tamamen ideolojik bir savaþým.

Plehanov la ben azýnlýktayýz. Martov la Akselrod oportünist bir metin önerirler ve kendilerini, oportünistlerin kollarý arasýnda bulurlar.

2° Merkez Yönetim Kurulu aday listeleri üzerinde, Ýskra örgütü içinde bölünme: beþ kiþilik bir kurulda Fomin ya da Vasilyev, üç kiþilik bir Kurulda Trotski ya da Travinski. Belki de 1. madde konusunda azýnlýkta olduðumuz için, bu kez Plehanov la ben çoðunluðu elde ederiz (yediye karþý dokuz). Martov un oportünistlerle koalisyonu, hazýrlýk komitesi olayý hakkýnda duyduðum en kötü korkularý doðrulamýþtýr. 3° Çekiþmenin, tüzüðün ayrýntýlarý üzerinde sürmesi. Martov u oportünistler bir kez daha kurtarmýþtýr. Yeniden azýnlýktayýzdýr ve azýnlýðýn merkez organlarýndaki haklarý için savaþýrýz. 4° Yedi aþýrý oportünist kongreden çekilir. Biz çoðunluk haline geliriz ve seçimlerde koalisyonu (Ýskra nýn azýnlýk kanadý, Bataklýk ve iskracýlara-karþý olanlar) yenilgiye uðratýrýz. Martov la Popov, üçlülere girmeyi reddederler. 5° Üyeliðe çaðýrýlma konusunda kongre sonrasý kavgalar. Anarsist davranýþlar ve anarþist lafazanlýk çümbüþü. Azýnlýk arasýnda, en az istikrarlý ve en az sadýk olanlar üstün gelir. 6° Bir parçalanmayý önlemek üzere Plehanov þefkate boðma siyasetini benimser. Azýnlýk , merkez yayýn organýnýn yazýkurulunu ve konseyi iþgal eder ve bütün gücüyle Merkez Yönetim Kuruluna saldýrýya geçer. Kavga, her þeye egemen olmaya devam eder. 7° Merkez Yönetim Kuruluna ilk saldýrý geri püskürtülür. Kavga, bir ölçüde yatýþmýþ gibi görünür. Partiyi derinden karýþtýran tamamen ideolojik iki sorunu, göreceli olarak daha sakin bir ortamda tartýþma olanaðý belirir: a) Partimizde, ikinci kongrede kesin þeklini alan ve daha önceki bütün bölünmeleri bastýran azýnlýk çoðunluk bölünmesinin siyasal önemi nedir, bu bölünme nasýl açýklanabilir? b) Yeni Ýskra nýn, örgütlenme sorunundaki yeni tutumunun ilke olarak önemi nedir? [sayfa 262] Bu aþamalarýn herbirinde, savaþýmýn içinde geçtiði koþullarla saldýrýnýn ilk aðýzdaki hedefi, öz olarak ayrýdýr; her aþama, kendi içinde, genel bir askeri kampanyanýn ayrý ayrý çarpýþmalarýdýr. Her çarpýþmanýn içinde geçtiði koþullarý incelemeksizin, bizim verdiðimiz savaþýmý hiç bir þekilde anlama olanaðý yoktur. Ama bu bir kez yapýlýnca, geliþmenin, çeliþkiler yoluyla, gerçekten diyalektik bir yürüyüþ yolu izlediðini açýkça görürüz: azýnlýk çoðunluk haline gelir, çoðunluk azýnlýða dönüþür; her iki taraf da savunmadan sal-

218

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

dýrýya ve saldýrýdan savunmaya geçer; ideolojik savaþýmýn baþlangýç noktasý (1. madde) yadsýnýr ve yerini, her þeye egemen olan kavgaya* býrakýr; ama bunun ardýndan yadsýmanýn yadsýnmasý baþlar ve Tanrý vergisi eþimizle, merkez organlarýnda tam geçinmenin yolunu bulduðumuz bir sýrada, baþlangýç noktasýna, salt ideolojik savaþýma döneriz; ama artýk bu tez , anti-tez in ortaya koyduðu bütün sonuçlarla zenginleþmiþ, üst düzeyde bir sentez haline gelmiþtir; bu sentez içinde, 1. maddeye iliþkin münferit ve raslantý türünden hata, bir yarý-sistem haline, örgüt sorunlarýndaki oportünist görüþlerin yarý-sistemi haline dönüþmüþtür; bu gerçekle, partimizin devrimci ve oportünist kanatlara bölünmüþ olmasý arasýndaki baðlantý, giderek daha açýkça görülmeye baþlanmýþtýr. Kýsacasý, nasýl ki yulaflar, Hegel e göre büyürse, Rus sosyal-demokratlarý da kendi aralarýnda, Hegel e göre, savaþýrlar.

Ne var ki, marksizmin, düzelterek kendi malý haline getirdiði büyük hegelci felsefe, tek bir sürecin deðiþik aþamalarýna ait belli bazý açýklamalarla belli bazý geliþme etmenlerini birbirine eklemek gibi bayaðý bir alýþkanlýkla, partinin devrimci kanadýndan oportünist kanadýna geçen politikacýlarýn [sayfa 263] zikzaklarýný haklý göstermeye dönük adi oyunlarla hiç bir zaman karýþtýrýlmamalýdýr.

Gerçek diyalektik, bireylerin hatalarýný haklý göstermez, ama dönüþleri inceler; geliþme sürecini, bütün somutluðu içinde ayrýntýlarýyla inceleyerek, kaçýnýlmazlýðýný kanýtlar. Diyalektiðin temel ilkelerinden biri, soyut gerçek diye bir þey olmadýðý, gerçeðin her zaman somut olduðudur... Bir nokta daha... Büyük hegelci diyalektik, þu Ýtalyan sözünde çok iyi ifade edilen bayaðý eyyamcý bilgelikle hiç karýþtýrýlmamalýdýr: Mettere la coda dove non va il capo (kafanýn geçemeyeceði yere kuyruðunu sýkýþtýrmak).

Bizim parti içindeki savaþýmýmýzýn gösterdiði diyalektik geliþmenin sonucu iki devrimdi. Yoldaþ Martov un, Bir Kez Daha Azýnlýkta sýnda gayet yerli yerinde belirttiði gibi parti kongresi gerçek bir devrimdi. Azýnlýk, dünya devrimlerle ilerliyor; biz de bir devrim yaptýk derken, yine doðru söylemektedir. Kongreden sonra gerçekten bir devrim yapmýþlardýr; dünyanýn gerçekten devrim* Kavgayla ilke ayrýlýðý arasýnda ayrým yapma güçlüðü, þimdi kendiliðinden çözülmüþtür; üyeliðe çaðýrýlmaya iliþkin her þey kavgadýr: kongredeki savaþýmýn tahliline, 1. madde üzerindeki çekiþmelere ve anarþizmle oportünizme iliþkin her þey ilke ayrýlýðýdýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

219

lerle ilerlediði de genel olarak doðrudur. Ama bu genel söz, her somut devrimin somut önemini tanýmlamaz; bazý devrimler vardýr ki, unutulmaz yoldaþ Mahov un unutulmaz sözünü, bir baþka türlü ifade edersek, gericilik gibi bir þeydir; belli somut bir devrimin dünya yý (partimizi) ileri mi yoksa geri mi götürdüðüne karar vermeden önce, devrimi yapan asýl gücün, partinin devrimci kanadý mý, yoksa oportünist kanadý mý olduðunu bilmeliyiz, savaþçýlarýn esinlendiði þeyin devrimci ilkeler mi, yoksa oportünist ilkeler mi olduðunu bilmeliyiz.

Parti kongremiz, Rus devrim hareketinin tüm tarihi içinde eþsiz, benzeri olmayan bir kongreydi. Çünkü, gizli devrimci bir parti, ilk kez, yeraltý yaþamýnýn karanlýklarýndan gün ýþýðýna çýkmayý baþarmýþtý; parti içi savaþýmýmýzýn tüm niteliðini ve sonuçlarýný, partimizin tüm niteliðini ve program, taktik ve örgütlenme sorunlarýnda partinin, azçok belirgin [sayfa 264] parçalarýnýn, niteliðini herkese göstermiþti. Çünkü ilk kez, çoðu kendi aralarýnda amansýzca savaþan ve yalnýzca bir fikrin gücüyle birbirine baðlanan ve þimdi (ilke olarak) grup gevþekliðini ve baðýmsýzlýðýný, ilk kez yaratmakta olduðumuz bütün için, yani parti için feda etmeye hazýrlanan birbirinden çok farklý düzinelerle grubu biraraya getirerek, grup gevþekliði ve devrimci darkafalýlýk geleneðini kaldýrýp atmayý baþarmýþtýk. Ancak siyasette özveriler karþýlýksýz elde edilmez, savaþla kazanýlmasý gerekir. Örgütlerin boðazlanmasý savaþý, zorunlu olarak korkunç þiddetli geçti. Açýk ve serbest savaþýmýn meltemi, bir kasýrgaya dönüþtü. Kasýrga, bütün grupçu çýkarlarýn, duygularýn ve geleneklerin tüm kalýntýlarýný, istisnasýz silip süpürdü çok da iyi etti ve ilk kez gerçek parti kurumlarýný yarattý.

Ama insanýn kendine, bir þeyim demesi baþka, öyle olmasý daha baþkadýr. Ýlke olarak grupçuluk sistemini, parti uðruna feda etmek baþkadýr, kendi grubundan feragat etmesi baþkadýr. Taze hava, küflü darkafalýlýða alýþmýþ kiþilere fazla taze geldi. Yoldaþ Martov un Bir Kez Daha Azýnlýkta sýnda (elinde olmaksýzýn) doðru bir biçimde belirttiði gibi, parti ilk kongresinin gerginliðine dayanamadý . Örgütlerin boðazlanmasýndan duyulan güceniklik çok güçlüydü. Öfkeli kasýrga, parti akýntýsýnýn dibindeki bütün çamur birikintilerini havaya kaldýrdý ve çamur öcünü aldý. Eski dargörüþlü grupçuluk ruhu, henüz genç olan parti gücünü tepeledi. Partinin oportünist kanadý, bozguna uðramýþ olsa da, Akimov un raslansal

220

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

kazancýyla pekiþmiþ olarak, devrimci kanada kuþkusuz geçici bir süre için üstün geldi.

Sonuç, yönetmenlerinin, parti kongresinde iþledikleri hatayý geliþtirmek ve derinleþtirmek durumunda kalan yeni Ýskra dýr. Eski Ýskra devrimci savaþýmýn gerçeklerini belletirdi. Yeni Ýskra, boyuneðme ve herkesle iyi geçinme þeklindeki eyyamcýlýðý öðretiyor.

Eski Ýskra militan ortodoks anlayýþýn organýydý. Yeni Ýskra bize, özellikle örgütlenme konusunda [sayfa 265] baþgösteren bir oportünizm sunuyor. Eski Ýskra, hem Rus, hem Batý Avrupalý oportünistlerin nefretini kazanma onuruna eriþmiþti. Yeni Ýskra akýllanmýþ týr, yakýnda aþýrý oportünistlerin kendisine yaðdýrdýðý övgülerden utanmaz hale gelecektir. Eski Ýskra, amacýna doðru asla sapmaksýzýn yürümüþtü, sözüyle eylemi arasýnda hiç bir tutarsýzlýk yoktu. Yeni Ýskra nýn tutumunda doðal olarak saklý bulunan yanlýþlýk ise hatta herhangi bir kiþinin istek ve niyetinden baðýmsýz olarak ister-istemez siyasal ikiyüzlülüðe yolaçmaktadýr. Yeni Ýskra, grupçuluk anlayýþýnýn parti anlayýþý üzerindeki zaferini gizlemek için, grupçuluk anlayýþýna çatmaktadýr. Þu ya da bu ölçüde örgütlenmiþ bir partide azýnlýðýn çoðunluða tabi olmasýnýn dýþýnda, parçalanmaktan kaçýnmak için sanki baþka bir yol düþünülebilirmiþ gibi, yeni Ýskra, ikiyüzlü bir tutumla parçalanmayý kýnýyor. Yeni Ýskra, devrimci kamuoyuna dikkat gösterilmesi gerektiðini söylüyor, ama bir yandan Akimov larýn övgülerini gizlerken, bir yandan da partinin devrimci kanadýna baðlý yönetim kurullarý hakkýnda zavallý bir skandal ticaretine giriþiyor.* Ne utanmazca bir þey! Bizim eski Ýskra mýzý nasýl da itibarsýz hale getirdiler!

Bir adým ileri, iki adým geri... Bireylerin yaþamýnda, uluslarýn tarihinde ve partilerin geliþmesinde böyle þeyler olur. Ama devrimci sosyal-demokrasi ilkelerinin, proletarya örgütünün ve parti disiplininin eninde-sonunda tam zafer kazanacaðýndan kuþku duymak, alçaklýðýn en canicesi olur. Daha þimdiden çok þey kazanmýþ bulunuyoruz; tersliklerden umutsuzluða kapýlmaksýzýn savaþý sürdürmeliyiz; sebatla, kendi çevresinin kavgasýný yapanlarýn darkafalý yöntemlerini horgörerek; bütün Rus sosyal-demokratlarýný birbiri* Bu sevimli eðlence için hatta kalýp halinde bir biçim bile geliþtirilmiþtir: Özel muhabirimiz X, çoðunluða baðlý Y yönetim kurulunun, azýnlýk mensubu yoldaþ Z ye çok kötü davrandýðýný bildirmektedir.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

221

ne baðlayan, güçlükle elde edilmiþ tek parti [sayfa 266] baðýný korumak için elimizden gelen her þeyi yaparak; parti üyesine düþen görevlerin ne demek olduðunu, ikinci parti kongresindeki savaþýmý, ayrýlýðýmýzýn bütün nedenlerini ve geçirdiði tüm aþamalarý ve ayrýca örgütlenme alanýnda olduðu kadar program ve taktikler konusunda da çaresizlik içinde burjuva psikolojisine teslim olan, burjuva demokrasisinin görüþünü olduðu gibi benimseyen ve proletaryanýn sýnýf savaþýmý silahýný körelten oportünizmin kesinlikle yýkým getireceðini bütün parti üyelerine ve özellikle iþçilere dinmek bilmez, sistemli bir çalýþmayla aþýlamaya çalýþarak savaþmalýyýz. Ýktidar savaþýmýnda, proletaryanýn, örgütten baþka bir silahý yoktur. Burjuva dünyasýndaki anarþik rekabetin egemenliðinden ötürü birbirinden ayrý düþmüþ; sermaye köleliðiyle yerine baðlanmýþ; azami yoksulluðun, vahþetin ve bozulmuþluðun derin çukurlarý na sürekli olarak itilmiþ olan proletarya, ancak, marksizmin ilkeleri üzerinde ideolojik olarak birleþerek ve bunu, milyonlarca emekçiyi bir iþçi sýnýfý ordusu halinde kaynaþtýran maddi örgüt birliðiyle pekiþtirerek, yenilmez bir güç haline gelebilir ve gelecektir. Ne Rus otokrasisinin bunak yönetimi ne de uluslararasý sermayenin ömrünü doldurmuþ egemenliði bu orduya dayanabilecektir. Bütün zikzaklara ve geriye doðru atýlan adýmlara, bugünkü sosyal-demokrasinin jirondenlerinin oportünist lafazanlýðýna, gerileyen grupçuluk ruhunun kendi yüksekliðine kendini inandýrmasýna ve aydýn anarþizminin gösteriþ ve gürültüsüne karþýn, proletarya ordusu, gittikçe saðlam biçimde saflarýný sýklaþtýracaktýr.[sayfa 267]

222

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

EK YOLDAÞ GUSEV VE YOLDAÞ DEUTSCH OLAYI

BU OLAY, Martov ve Starover yoldaþlarýn, (J) bölümüne aldýðýmýz mektuplarýnda anýlan sözümona sahte (yoldaþ Martov un ifadesi) listeyle sýký sýkýya iliþkilidir. Olayýn esasý þu: Gusev yoldaþ, Stein, Egorov, Popov, Trotski ve Fomin yoldaþlarý kapsayan bu listenin kendisine yoldaþ Deutsch tarafýndan bildirildiðini yoldaþ Pavloviç e söylemiþtir (Yoldaþ Pavloviç in Mektup u, s. l2). Yoldaþ Deutsch, bu ifadeden ötürü yoldaþ Gusev i, kasýtlý iftira da bulunmakla suçlamýþtýr; bir yoldaþlar hakem kurulu da yoldaþ Gusev in ifadesinin doðru olmadýðý ný ilân etmiþtir (bkz: hakem kurulunun kararý, Ýskra, n° 62). Ýskra yazýkurulu, hakem kurulunun kararýný yayýnladýktan sonra, yoldaþ Martov [sayfa 268] (bu kez yazýkurulu

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

223

deðil), Yoldaþlar Hakem Kurulunun Kararý baþlýklý özel bir broþür çýkarmýþtýr. Yoldaþ Martov, bu broþüründe yalnýzca hakem kurulunun kararýný deðil, kurul görüþmelerine iliþkin raporun tümünü, kendi notuyla birlikte tam metin olarak yayýnlamýþtý. Bu notta yoldaþ Martov, baþka þeylerin yaný sýra, bir hizip savaþýmý uðruna giriþilen hayasýz bir liste sahtekarlýðý ndan da söz etmiþtir. Ýkinci kongre üyesi olan Liyadov ve Gorin yoldaþlar, bu broþüre, Hakem Kurulunda Bir Seyirci baþlýklý kendi broþürleriyle karþýlýk vermiþlerdir.

Bu broþürde, bu iki yoldaþ, hakem kurulu, kasýtlý bir iftira görmez ve yoldaþ Gusev in ifadesini yalnýzca yanlýþ bulurken, Martov yoldaþýn hakem kurulu kararýnýn ötesine taþarak, yoldaþ Gusev e þeytanca saikler gütme ithamýnda bulunmasýný þiddetle protesto etmiþlerdir. Gorin ve Liyadov yoldaþlar, Gusev yoldaþýn ifadesinin oldukça doðal bir yanýlgýdan ileri gelmiþ olabileceðini uzun uzadýya anlatmýþlar, yoldaþ Gusev e keyfi olarak þeytanca niyetler atfetmek suretiyle bizzat kendisi birçok hatalý ifadeler kullanan (bunlarý broþüründe de yaptý) Martov yoldaþýn tutumunu deðer taþýmaz bir tutum diye nitelemiþlerdir. Burada hiç bir þeytanca niyet olamazdý, demiþlerdir. Eðer yanýlmýyorsam, aydýnlatmayý görev saydýðým bu soruna iliþkin bütün yazýlar bunlardýr.

Her þeyden önce, bu listenin (Merkez Yönetim Kurulu adaylarý listesinin) ortaya çýkýþ zamaný ve koþullarý hakkýnda, okurun açýk bir fikir sahibi olmasý önemlidir. Bu broþürde daha önce esasen belirttiðim gibi, Ýskra, örgütü, kongreye ortaklaþa sunabileceði bir Merkez Yönetim Kurulu adaylarý listesi hazýrlamak üzere, kongre sýrasýnda toplantýlar yaptý. Görüþmeler anlaþmazlýkla sonuçlandý: Ýskra örgütünün çoðunluk kanadý, Travinski, Glebov, Vasilyev, Popov ve Trotski yi kapsayan bir listeyi benimsedi; ama azýnlýk bu listeyi reddetti ve Travinski, Glebov, Fomin, Popov ve Trotski yi kapsayan bir listede direndi. Ýskra örgütünün iki kesimi, bu [sayfa 269] iki liste ortaya atýlýp oylandýktan sonra bir daha biraraya gelip toplanmadýlar. Her iki kesim, aralarýndaki sorunun bir bütün olarak kongre tarafýndan oylama yoluyla bir çözüme baðlanmasý isteðiyle ve herbiri, olabildiði ölçüde çok sayýda temsilciyi kendi tarafýna kazanma çabasýyla, kongrede serbest bir kulis çalýþmasý arenasýna girdiler. Kongredeki bu serbest kulis çalýþmasý, bu broþürde bunca ayrýntýyla tahlil ettiðim siyasal bir gerçeði, bize karþý zafer saðlayabilmek için, (Martov un önderliðindeki) iskracý azýnlýðýn, merkez le

224

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

(Bataklýk) iskracýlara-karþý olanlarýn desteðine sahip olmasýnýn önemli bir zorunluk olduðu gerçeðini bir anda gözler önüne serdi.

Bu desteði kazanmak önemliydi, çünkü Ýskra nýn program, taktik ve örgütlenme planlarýný, iskracýlara-karþý olanlarla merkez in saldýrýlarýna karþý gayet tutarlý bir biçimde destekleyen geniþ temsilci çoðunluðu, süratle ve kesinlikle bizim yanýmýzda yer almýþtý. Ýskracýlara-karþý olanlara ya da merkez e baðlý olmayan 33 temsilciden (daha doðrusu oydan) 24 ünü biz çabucak kazandýk ve onlarla saðlam bir çoðunluk meydana getirerek doðrudan bir anlaþmaya ulaþtýk. Buna karþýlýk yoldaþ Martov a yalnýzca 9 oy kaldý; zafer saðlayabilmesi için iskracýlara-karþý olanlarla merkez in tüm oylarýna gerek duyuyordu bu gruplarla (tüzüðün 1. maddesi üzerinde olduðu gibi) güçbirliði yapabilir, bir koalisyon kurabilir, yani onlarýn desteðini kazanabilir, ama doðrudan bir anlaþma yapamazdý , yapamazdý, çünkü bütün kongre boyunca, bu gruplarla, bizden daha az sert olmamak üzere savaþmýþtý. Ýþte yoldaþ Martov un tutumunun traji-komik yaný buradadýr! Yoldaþ Martov, Sýkýyönetim inde beni þu öldürücü zehir taþýyan soruyla yoketmeye çalýþýyor: Yoldaþ Lenin in þu soruyu açýkça yanýtlamasýný saygýyla dileriz kongrede Yujni Raboçi grubu kime yabancýydý? (s. 23, dipnot.) Saygýyla ve açýkça yanýtlýyorum: Yoldaþ Martov a yabancýydý. Bunun kanýtý þudur: Ben iskracýlarla süratle doðrudan bir anlaþma yaptýðým [sayfa 270] halde, yoldaþ Martov, Yujni Raboçi grubuyla, yoldaþ Mahov la, ya da yoldaþ Bruker le doðrudan bir anlaþma yapmamýþtýr, yapamamýþtýr.

Bu cansýkýcý ünlü sahte liste sorununun özü nü, ancak bu siyasal durum hakkýnda açýk bir fikre sahip olduðumuz zaman kavrayabiliriz. Olaylarýn gerçek durumunu gözünüzün önüne getirin: Ýskra örgütü bölünmüþ, kongrede kendi listelerimizi savunarak, serbestçe kampanya yapýyoruz. Listeleri savunurken, bir sürü özel konuþmada, listeler yüz ayrý þekle giriyor: beþ kiþi yerine üç kiþilik bir kurul öneriliyor; bir adayýn yerine bir baþka adayýn konmasý için her türden tavsiyede bulunuluyor. Örneðin ben, çoðunluk arasýnda özel görüþmelerde, Rusov, Osipov, Pavloviç ve Dedov yoldaþlarýn adaylýklarýnýn tavsiye edildiðini ve sonra, tartýþmalar ardýndan, bu önerilerin geri alýndýðýný anýmsýyorum. Benim bilgimin dýþýnda, daha bazý adaylar da öne sürülmüþ olabilir. Bu özel konuþmalar sýrasýnda kongredeki her temsilci görüþünü söyledi, deðiþik-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

225

likler önerdi, tartýþtý, falan. Bunun yalnýzca çoðunluk arasýnda böyle olmuþ olmasý, çok az olasýdýr. Hiç kuþku yok ki, gerçekte, ayný þey azýnlýk arasýnda da olmuþtur; çünkü onlarýn ilk beþlisi (Popov, Trotski, Fomin, Glebov ve Travinski), Martov ve Starover yoldaþlarýn mektubunda gördüðümüz gibi, daha sonra bir üçlüyle Glebov, Trotski ve Popov üçlüsüyle yer deðiþtirmiþtir; üstelik Glebov da onlarýn isteðine uygun deðildi ve bu nedenle, onun yerine Fomin i koymaya çok fazla hazýrlardý (bkz: Liyadov ve Gorin yoldaþlarýn broþürü). Unutulmamalýdýr ki, benim, kongre temsilcilerini elinizde tuttuðunuz bu broþürde gruplara ayýrýþým, post factum* bir tahlile dayanmaktadýr; gerçekte, seçim kampanyasý sýrasýnda bu gruplar, henüz belirmeye baþlýyordu, temsilciler arasýndaki fikir alýþ-veriþi hayli serbestti; bizi herhangi bir duvar [sayfa 271] ayýrmamaktaydý, herkes, sorunlarý özel olarak tartýþmak istediði herhangi bir temsilciyle konuþabilirdi. Bu koþullar altýnda, birçok çeþitlemenin ve listenin arasýnda, Ýskra örgütünün azýnlýk kanadýna ait listenin (Popov, Trotski, Fomin, Glebov ve Travinski) yaný sýra, ondan çok da farklý olmayan Popov, Trotski, Fomin, Stein, Egorov listesinin ortaya çýkmasýnda hiç de þaþýlacak bir þey yoktur. Böyle aday çeþitlemelerinin ortaya çýkmasý çok doðaldý, çünkü bizim adaylarýmýz, Glebov ve Travinski yi, Ýskra örgütünü, azýnlýk kanadýnýn pek sevmediði açýktý (onlarýn J bölümünde aktardýðýmýz mektuplarýna bakýnýz, Travinski yi üçlüden çýkarmýþlar, Glebov u ise salt uzlaþma-olsun diye býraktýklarýný açýkça belirtmiþlerdi). Bu nedenle Glebov la Travinski nin yerine, hazýrlýk komitesi üyeleri Stein le Egorov un konmasý çok doðaldý; partinin azýnlýk kanadýna mensup temsilcilerden hiç biri bunu düþünmeseydi, asýl o zaman garip olurdu. Þimdi de þu iki soruyu ele alalým: 1) Egorov, Stein, Popov, Trotski ve Fomin listesini kim hazýrlamýþtý?; 2) Böyle bir listenin kendisine atfedilmesi, Martov u neden bu kadar öfkelendirdi? Birinci soruya tam bir yanýt verebilmek için, bütün kongre temsilcilerinin sorguya çekilmesi gerekir. Bu, artýk olanaksýzdýr. Ýskra örgütünde bölünmeye yolaçan listeyi, kongrede, partinin azýnlýk kanadýna mensup temsilcilerden (Ýskra örgütünün azýnlýk kanadýyla karýþtýrýlmamalýdýr) hangisinin duyduðunu doðru saptamak gerekir; Ýskra örgütünün azýnlýk ve çoðunluk kanatlarýnýn listeleri hak* Olaylar sonrasý. -ç.

226

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

kýnda temsilcilerin ne düþündüðünü doðru anlamak gerekir; Ýskra örgütünün azýnlýk kanadýna ait listede, temsilcilerin deðiþiklik önerisinde bulunup bulunmadýklarýný, ya da baþkalarýnýn deðiþiklik önerdiðini duyup duymadýklarýný saptamak gerekir. Ne yazýk ki, bu sorular, anlaþýlýyor ki, hakem kurulunda bile ortaya atýlmamýþtýr; kurul (karar metnine bakýlýrsa) Ýskra örgütünü bölen beþli listelerinin ne olduðunu [sayfa 272] bile öðrenmemiþtir. Örneðin (benim merkez ci olarak sýnýfladýðým) yoldaþ Belov, kendisine, kongre çalýþmalarý hakkýndaki izlenimlerini söyleyegelen Deutsch la yoldaþça iliþkiler içinde olduðuna ve eðer Deutsch, herhangi bir liste için kampanya yapýyor olsaydý, kendisine bilgi verecek olduðuna dair tanýklýk etmiþtir . Yoldaþ Deutsch un, kongrede, Ýskra örgütünün listeleri hakkýnda, yoldaþ Belov a izlenimlerini söyleyip söylemediðinin ve eðer söylediyse, yoldaþ Belov un, Ýskra örgütü azýnlýðýnýn listesine karþý tepkisinin ne olduðunun ve yoldaþ Belov un o listede herhangi bir deðiþiklik tavsiye edip etmediðinin ya da baþkalarýnýn tavsiye ettiðini iþitip iþitmediðinin ortaya çýkarýlmamýþ olmasý esef edilesi bir þeydir. Yoldaþ Belov la yoldaþ Deutsch un ifadeleri arasýndaki çeliþki, bu nokta aydýnlýða kavuþturulmadýðý içindir. Gorin ve Liyadov yoldaþlarýn esasen deðindiði bu çeliþki þudur: Yoldaþ Deutsch, her ne kadar tersini söylüyorsa da, Ýskra örgütü tarafýndan önerilen belli bazý adaylar için pekala kampanya yapmýþtýr . Yoldaþ Belov ayrýca, kongre sona ermeden iki gün önce, kongredeki özel konuþmalar sýrasýnda, Egorov ve Popov yoldaþlarla ve Harkov Yönetim Kurulundan gelen temsilcilerle görüþtüðü zaman, kongrede elden ele dolaþtýrýlan liste hakkýnda bazý þeyler iþittiðini söylemiþtir. Egorov, kendi görüþüne göre, azýnlýktan olsun çoðunluktan olsun kongre temsilcileri arasýnda kendi adaylýðýnýn sempatiyle karþýlanmayacaðýný, bu nedenle adýnýn listelerden birinde yer almasýný hayretle karþýladýðýný belirtmiþtir. Burada kastedilen Ýskra örgütü azýnlýðý olmasý büyük ölçüde dikkati çekicidir, günkü kongrede geriye kalan parti azýnlýðý arasýnda, hazýrlýk komitesi üyesi olan ve merkez in önde gelen konuþmacýlarý arasýnda bulunan Egorov un adaylýðý, sempatiyle karþýlanabilirdi deðil, her durumda sempatiyle karþýlanýrdý. Ne yazýk ki, yoldaþ Belov dan, Ýskra örgütüne baðlý olmayan parti azýnlýðýnýn sempatisi ya da antipatisi hakkýnda herhangi bir þey öðrenebilmiþ [sayfa 273] deðiliz. Oysa önemli olan þey de budur, çünkü, yoldaþ Deutsch, Ýskra

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

227

örgütüne baðlý olmayan azýnlýk tarafýndan yapýlmýþ olabileceði halde, bu listenin, Ýskra örgütü azýnlýðýna atfedilmesinden ötürü büyük öfke duymuþtur.

Kuþkusuz, þu anda, listenin bu biçimde yapýlmasýný ilk kez kimin salýk verdiðini ve bu listeyi kimin kimden öðrendiðini anýmsamak çok güçtür. Örneðin ben, Rusov un, Dedov un ve andýðým öteki kiþilerin adaylýðýný ilk kez çoðunluktan kimin önerdiðini bile anýmsýyorum diyemem. Aday listeleri þöyle mi olsun böyle mi þeklindeki bir sürü konuþma, bir sürü öneri, bir sürü söylenti arasýndan belleðimde kalan tek þey, Ýskra örgütünde ya da çoðunluðun özel toplantýlarýnda doðrudan doðruya oya konan listeler dir. Bu listeler daha çok sözlü olarak dolaþtýrýlmýþtýr ( Ýskra Yazýkuruluna Mektup, s. 4, sondan 5 inci satýr, liste dediðim þey, toplantýda sözlü olarak önerdiðim beþ adaydýr); ama ayný zamanda, sýk sýk, adaylar kaðýtlara yazýlmýþ, kongre oturumlarý sýrasýnda elden ele dolaþmýþ, genellikle bu kaðýtlar oturumlardan sonra yýrtýlýp atýlmýþtýr.

Bu ünlü listenin kaynaðý konuunda kesin bir bilgiye sahip olmadýðýmýza göre, ya o listedeki adaylarýn, Ýskra örgütü azýnlýk kanadýnýn bilgisi dýþýnda parti azýnlýðýna mensup bir temsilci tarafýndan önerildiðini ve ondan sonra kongrede sözlü ve yazýlý olarak dolaþtýrýldýðýný ya da listeyi, daha sonra kendisinin önerdiðini unutan, Ýskra azýnlýk kanadýna mensup birinin ortaya attýðýný düþünmek zorundayýz. Ýkinci varsayým, aþaðýdaki nedenlerle, bana daha olasý görünüyor : Daha kongrede, Ýskra örgütünün azýnlýk kanadý, hiç kuþku yok ki, yoldaþ Stein in adaylýðýný sempatiyle karþýlýyordu (bkz: elinizdeki broþür); yoldaþ Egorov un adaylýðýna gelince azýnlýk bu fikre kongreden sonra vardý, buna hiç kuþku yok (çünkü, hem Birlik Kongresinde, hem Sýkýyönetim de, hazýrlýk komitesinin, Merkez Yönetim Kurulu olarak onaylanmayýþýndan esef duyulduðu ifade edildi yoldaþ [sayfa 274] Egorov hazýrlýk komitesi üyesiydi). Bu durumda, hazýrlýk komitesi üyelerinin, Merkez Yönetim Kurulu üyeleri haline dönüþtürülmesini öngören ve anlaþýldýðý gibi zaten ortalarda dolaþan bu fikrin, parti kongresinde de azýnlýða mensup bir üye tarafýndan özel konuþmalarda öne sürülmüþ olmasýný varsaymak doðal deðil midir?

Ama doðal bir açýklama yerine, yoldaþ Martov ve yoldaþ Deutsch burada, kirli bir þey bir tertip, bir þerefsizlik örneði, iftira amacýyla kasýtlý olarak çýkarýlmýþ yanlýþ dedikodularýn yayýlmasý,

228

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

grup kavgalarý uðruna yapýlan sahtekarlýk , vb. gibi bir þey görmekte kararlýydýlar. Bu hastalýklý eðilimler, göçmen yaþamýnýn saðlýklý olmayan koþullarýyla ya da anormal bir sinirlilikle açýklanabilir; eðer iþ, bir yoldaþýn þerefine karþý aþaðýlýk bir saldýrý noktasýna kadar vardýrýlmasaydý, ben konuyu ele bile almazdým. Düþünün: Deutsch ve Martov yoldaþlar, doðru olmayan bir ifadede, doðru olmayan bir söylentide, kirli ve þeytanca niyetler keþfetmekte, neye dayanmýþ olabilirlerdi? Onlarýn hastalýklý imgelerinin uydurduðu resim, görünüþe göre þuydu: çoðunluk, azýnlýðýn siyasal hatasýný (tüzüðün 1. maddesi ve oportünistlerle koalisyon) göstererek deðil, azýnlýða kasýtlý olarak yanlýþ ya da sahte listeler atfetmek suretiyle iftira ediyordu . Azýnlýk, konuyu, kendi hatasýna deðil, çoðunluðun kirli, þerefsiz ve rezilce iþlerine baðlamayý yeð tutuyordu. Koþullarý belirterek yukarda esasen gösterdiðimiz gibi, doðru olmayan bir ifade de þeytanca niyetler aramak çok akýl-dýþýydý. Bu durumu yoldaþlar hakem kurulu da açýkça teslim etmiþ, herhangi bir iftira, herhangi bir þeytanca niyet ya da rezilce herhangi bir þey görmemiþti. Son olarak, parti kongresinde, seçimlerden önce, Ýskra örgütü azýnlýk kanadýnýn, bu yanlýþ söylentiyle ilgili olarak çoðunlukla görüþmeye giriþmiþ olmasý ve yoldaþ Martov un, çoðunluðu oluþturan 24 temsilcinin yaptýðý bir toplantýda okunan mektubunda kendi görüþünü ifade etmiþ olmasý gerçeði, bu durumu, [sayfa 275] en açýk bir biçimde kanýtlamaktadýr. Böyle bir listenin kongrede dolaþtýrýlmakta olduðunu, Ýskra örgütünün azýnlýk kanadýndan gizlemek, çoðunluðun aklýndan hiç bir zaman geçmiþ deðildir: yoldaþ Lenski bunu yoldaþ Deutsch a söylemiþtir (hakem kurulu kararýna bakýnýz); yoldaþ Plehanov bu liste hakkýnda yoldaþ Zasuliç le konuþmuþtur (yoldaþ Plehanov bana, Zasuliç le konuþulmuyor, anlaþýlan beni Trepov cu[51] sanýyor demiþti, daha sonra birçok kez yinelenen bu þaka, azýnlýðýn içinde bulunduðu anormal heyecaný gösteren belirtilerden bir baþkasýdýr); ayrýca ben, yoldaþ Martov a, verdiði güvencenin (yani listenin kendisine ait olmadýðý güvencesinin) benim için yeterli olduðunu (Birlik tutanaklarý, s. 64) söyledim. Bunun üzerine yoldaþ Martov (eðer doðru anýmsýyorsam yoldaþ Starover le birlikte) bize, Büro ya, aþaðý-yukarý þu þekilde bir not gönderdi: Ýskra yazýkurulunun çoðunluðu, kendileri hakkýnda saðda-solda dolaþtýrýlan alçaltýcý dedikodularý çürütmek üzere, çoðunluðun özel toplantýsýna katýlmalarýna izin verilmesini rica eder-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

229

ler. Plehanov la ben, ayný kaðýda yazdýðýmýz þu yanýtla karþýlýk verdýk: Biz aþaðýlatýcý herhangi bir dedikodu iþitmiþ deðiliz. Eðer yazýkurulunun bir toplantý yapmasý gerekli görülüyorsa, bu ayrýca düzenlenmelidir. Lenin, Plehanov. Çoðunluðun o akþam yaptýðý toplantýda, bunu 24 temsilciye anlattýk. Olasý bütün yanlýþ anlamalarý ortadan kaldýrabilmek için, aramýzdan temsilciler seçilmesine ve bu temsilcilerin, konuyu Martov ve Starover yoldaþlarla görüþmesine karar verildi. Seçilen temsilciler, Sorokin ve Sablina yoldaþlar, gittiler ve özellikle, Martov ve Starover yoldaþlarýn açýklamasýndan sonra hiç kimsenin listeyi onlara atfetmediðini, ayrýca bu listeyi Ýskra örgütü azýnlýk kanadýnýn ya da bu örgüte baðlý olmayan kongre azýnlýðýnýn hazýrlamýþ olmasýnýn kesinlikle hiç bir önem taþýmadýðýný bildirdiler. Her þey bir yana, kongrede bir soruþturma açamaz ve bu liste hakkýnda tüm temsilcileri sorguya çekemezdik! Ama [sayfa 276] Martov ve Starover yoldaþlar, bununla tatmin olmadýlar, bize, resmi yalanlamayý içeren bir mektup gönderdiler (bkz: Bölüm J).

24 kiþilik çoðunluðun toplantýsýnda bu mektubu, temsilcilerimiz Sorokin le Sablina okudular. Görünüþe göre, olay kapanmýþ sayýlabilirdi listenin kaynaðýnýn doðru saptanmýþ olduðu (eðer bunu dert edinen biri varsa) anlamýnda deðil, azýnlýðý hýrpalama ya da herhangi bir kiþiye iftira etme ya da grupçu kavgalar uðruna sahtecilik yapma gibi bir niyetin sözkonusu olmadýðýnýn tamamen anlaþýldýðý anlamýnda, olay kapanmýþ sayýlabilirdi. Ama yine de Birlik Kongre sinde (tutanaklar, s. 63-64) yoldaþ Martov, hastalýklý bir imgenin yarattýðý bu kirli iþler öyküsünü bir kez daha ortaya attý ve üstelik doðru olmayan bazý ifadeler kullandý (anlaþýlan içinde bulunduðu gerginlikten ötürü). Martov, listede bir bundcunun bulunduðunu söyledi. Bu doðru deðildi. Hakem kurulunda konuþan, Stein ve Belov yoldaþlar dahil bütün tanýklar, listede yoldaþ Egorov un bulunduðunu söylemiþlerdi. Yoldaþ Martov, listenin, doðrudan anlaþma anlamýnda bir koalisyon demek olduðunu söyledi.

Daha önce belirttiðim gibi, bu da doðru deðildi. Yoldaþ Martov, Ýskra örgütü azýnlýk kanadýndan çýkma (ve kongre çoðunluðunu bu azýnlýktan uzaklaþtýrmasý olasý) baþka herhangi bir liste, hatta tahrif edilmiþ bir liste dahi bulunmadýðýný söyledi. Bu da doðru deðildi, çünkü parti kongresindeki tüm çoðunluk, yoldaþ Martov la hempasýndan çýkma en az üç listeden haberdardý; ve bu listeler çoðunluðun onayýný almamýþtý (Bkz: Liyadov la Gorin in broþürü).

230

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Genel olarak yoldaþ Martov bu listeye karþý neden bu kadar öfke duymaktaydý? Çünkü liste, partinin sað kanadýna doðru bir kaymanýn varlýðýný gösteriyordu. O sýralarda yoldaþ Martov, haksýz oportünizm suçlamasý feryadýný basmaktaydý, kendi siyasal tutumunun yanlýþ gösterilmesi nden duyduðu öfkeyi dile getiriyordu; ama þimdi herkes görüyor ki, bu listenin yoldaþ Martov a ve yoldaþ Deutsch a [sayfa 277] ait olup olmamasý hiç bir siyasal önem taþýyamazdý; bu ya da baþka bir listeden tamamen ayrý olarak, onun tamamen dýþýnda, suçlama haksýz deðil doðruydu, onun siyasal tutumunun niteleniþi tamamen yerindeydi. Ünlü sahte liste hakkýndaki bu üzücü ve yapay olayýn sonucu þudur: 1) Yoldaþ Martov un, grup kavgalarý uðruna liste tahrifçiliði yapmak gibi utanç verici giriþimler hakkýnda feryat ederek yoldaþ Gusev in þerefine leke sürmeye kalkýþmasýný, Gorin ve Liyadov yoldaþlarýn adi diye nitelemelerine katýlmamak elden gelmiyor.

2) Daha saðlýklý bir hava yaratmak ve parti üyelerini hastalýklý taþkýnlýklarý ciddiye alma zorunluðundan kurtarmak için, üçüncü kongrede tüzüðe, Alman Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin tüzüðünde bulunan bir maddenin konmasý salýk verilebilir. O tüzüðün 2 nci maddesi þöyledir: Parti programýnýn ilkelerini ciddi ölçüde ihlalden ya da onur kýrýcý hareketten suçlu olan herhangi bir kiþi parti üyesi olamaz. Üyeliðin devam edip etmemesi, Parti Merkez Yürütme Kurulunca toplantýya çaðýrýlan bir hakem kurulunca kararlaþtýrýlýr. Hakemlerin yarýsý ihracý isteyen kiþi tarafýndan, ikinci yarýsý da ihracý istenen kiþi tarafýndan gösterilir, baþkan, parti Merkez Yürütme Kurulunca atanýr. Hakem kurulunun kararýna karþý, denetim komisyonuna ya da parti kongresine baþvurulabilir. Böyle bir kural, uluorta onursuzca davranýþ suçlamalarýna giriþenlere (ya da söylentiler yayanlara) karþý, iyi bir silah olabilir. Eðer böyle bir kural olsaydý, bütün bu tür suçlamalar, o suçlamanýn sahibi, suçlayýcý rolüyle partinin önüne çýkýp yetkili parti kurumundan bir karar istemedikçe, yakýþýksýz iftiralar olarak kalýrdý. [sayfa 278] Þubat-Mayýs 1904 de yazýldý.

Mayýs 1904 de Cenevre de kitap halinde yayýnlandý.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

231

EKLER

BÝR ADIM ÝLERÝ ÝKÝ ADIM GERÝ

N. LENÝN ÝN ROSA LUXEMBURG A YANITI[52]

Yoldaþ Rosa Luxemburg un, Neue Zeit in 42 ve 43 üncü sayýlarýnda yayýnlanan yazýsý, benim partimizdeki bunalýma iliþkin Rusça kitabýmýn eleþtirisidir. Alman yoldaþlarýmýzýn, bizim parti yazýnýmýzda gösterdikleri dikkate ve Alman sosyal-demokratlarýna o yazýný tanýtma çabalarýna ancak teþekkür edilir, ama hemen belirtmeliyim ki, Rosa Luxemburg un Neue Zeit daki yazýsý okura benim kitabýmý deðil, baþka bir þeyi tanýtlýyor. Aþaðýdaki noktalardan bu görülüyor. Örneðin yoldaþ Luxemburg, benim kitabýmýn, uzlaþmaz bir merkeziyetçilik görüþünün açýk ve ayrýntýlý ifadesi olduðunu söylüyor. Yoldaþ Luxemburg, böylece, benim, bir örgütlenme sistemini, bir baþka sisteme karþý savunduðumu kabul ediyor. [sayfa

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

235

Gerçekteyse böyle deðil. Kitabimýn ilk sayfasýndan son sayfasýna kadar, ben, makul herhangi bir parti örgütü sisteminin basit (elementary) ilkelerini savunuyorum. Benim kitabým, bir örgütlenme sistemiyle baþka bir örgütlenme sistemi arasýndaki farkla deðil, herhangi bir örgütlenme sisteminin parti fikriyle tutarlý bir biçimde nasýl korunacaðýna, eleþtirileceðine ve düzeltileceðine iliþkindir.

Rosa Luxemburg ayrýca onun [Lenin in] anlayýþýna göre, Merkez Yönetim Kurulu, bütün yerel parti yönetim kurullarýný örgütleme hakkýna sahiptir diyor. Gerçekteyse böyle deðil. Benim bu konudaki görüþlerimin ne olduðu, önerdiðim parti örgütlenme tüzüðü taslaðýyla, belgesel olarak ortaya konabilir. O taslakta yerel yönetim kurullarýný örgütleme hakkýna dair herhangi bir þey yoktur. Bu hak parti tüzüðüne, o tüzüðü hazýrlamak üzere parti kongresince seçilen komisyon tarafýndan konmuþ ve kongre komisyonun metnini benimsemiþtir. Komisyonda, benim ve çoðunluk yanlýsý bir baþka üyenin yanýsýra, kongre azýnlýðýndan üç üye daha vardý; görüldüðü gibi, Merkez Yönetim Kuruluna yerel yönetim kurullarýný örgütleme hakkýný veren komisyonda üstün olanlar, benim muhaliflerimdi. Yoldaþ Luxemburg, iki ayrý þeyi birbirine karýþtýrmýþtýr. Birincisi, benim örgütlenmeye iliþkin taslaðýmý, komisyonun deðiþtirdiði taslakla ve kongrenin kabul ettiði örgütlenme tüzüðüyle karýþtýrmýþtýr; ikincisi, tüzüðün belli bir maddesine iliþkin belli bir noktanýn savunmasýný (o savunmada, ben hiç bir þekilde uzlaþmaz deðildim, çünkü genel kurulda komisyonun yaptýðý deðiþikliðe itiraz etmedim), kongrece kabul edilen tüzüðe, daha sonraki kongre tarafýndan deðiþtirilinceye kadar baðlý kalýnmasý tezinin (gerçekten aþýrý-merkeziyetçi bir tez deðil mi?) savunmasýyla karýþtýrmýþtýr.

Kitabýmda bu tezi (okurun hemen görebileceði gibi katýþýksýz blankici bir tez), gerçekten oldukça uzlaþmaz biçimde savundum.

Yoldaþ Luxemburg, benim görüþüme, göre, Merkez Yönetim Kurulunun, [sayfa 282] partinin tek faal özü olduðunu söylüyor. Gerçekteyse böyle deðil. Böyle bir görüþü hiç bir zaman savunmadým.

Tam tersine muhaliflerim (ikinci parti kongresi azýnlýðý) yazýlarýnda, beni, Merkez Yönetim Kurulunun baðýmsýzlýðýný yeterince korumamýþ olmakla, o kurulu, yurtdýþýnda bulunan merkez yayýn organýnýn yazýkuruluyla parti konseyine baðýmlý hale getirmekle suçladýlar. Bu suçlamalara kitabýmda verdiðim yanýtta, parti çoðunluðunun, parti konseyinde üstün olduðu sýralarda, konseyin, Merkez 281]

236

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Yönetim Kurulunun baðýmsýzlýðýna müdahale etme çabasýný hiç bir zaman göstermediðini, ancak parti konseyi azýnlýðýn silahý haline geldiði zaman, derhal böyle bir müdahalede bulunduðunu söyledim. Yoldaþ Rosa Luxemburg, Rus sosyal-demokratlarý arasýnda, birleþik bir parti gereði konusunda iki ayrý fikir bulunmadýðýný, tüm tartýþmanýn, merkeziyetçiliðin derecesi üzerinde olduðunu söylüyor.

Gerçekteyse böyle deðil. Eðer yoldaþ Luxemburg, çoðunluðu oluþturan birçok yerel parti yönetim kurulunun önerilerini öðrenme zahmetine girseydi, bizim anlaþmazlýðýmýzýn genel olarak, Merkez Yönetim Kuruluyla merkez yayýn organýnýn, parti kongresi çoðunluðunun eðilimini temsil edip etmemesi noktasi üzerinde toplandýðýný (ki bu benim kitabýmda da açýkça görülebilir) hemencecik görürdü. Bu aþýrý merkeziyetçi ve katýþýksýz blankici istem hakkýnda, deðerli yoldaþ tek söz dahi söylemiyor; parçanýn tüme mekanik boyuneð-mesine, kölece baðlýlýða, körükörüne itaate ve buna benzer öteki umacýlara karþý þiddetle yakýnmayý yeð tutuyor. Kölece baðlýlýðýn parti için çok zararlý olduðu þeklindeki derin fikri anlattýðý için yoldaþ Luxemburg a þükran borçluyum, ama þunu bilmek isterim: Acaba yoldaþ, partinin merkez kurullarý olduðu varsayýlan kurullara, parti kongresi azýnlýðýnýn egemen olmasýný olaðan mý sayýyor? Böyle bir þey düþünebilir mi? Herhangi bir partide böyle bir þeyi hiç görmüþ müdür? Yoldaþ Luxemburg, benim, Rusya da var [sayfa 283] olan koþullarýn geniþ ve aþýrý ölçüde merkezileþtirilmiþ bir iþçi partisi kurulmasýna elveriþli olduðu görüþünün babasý olduðumu söylüyor. Bir kez daha yanlýþ. Kitabýmýn hiç bir yerinde, savunmak söyle dursun, böyle bir fikri dile dahi getirmedim. Öne sürdüðüm tez, daha baþka bir þeyi ifade etmiþtir ve ediyor: Ben, var olan tüm koþullarýn, parti kongresi kararlarýna uyulmasýný beklemeye elveriþli olduðunu, bir parti kurumunun, özel bir çevre tarafýndan bastýrýlabileceði günlerin geride kaldýðýný söyledim, bunda ýsrar ettim. Partimizdeki bazý akademisyenlerin tutarsýzlýk ve kararsýzlýklarýný bizzat gösterdiklerini, bunlarýn kendi disiplin eksikliklerinin suçunu Rus proletaryasýnýn üzerine atmaya haklarý olmadýðýný, kanýtlarýyla ortaya koydum. Rus iþçiler, parti kongresi kararlarýna uyulmasýný, birçok vesileyle, tekrar tekrar dile getirmiþlerdir. Yoldaþ Luxemburg un, benim tezimin gerçeklik temeli hakkýnda tek söz söylemeksizin, bu görüþün iyimser olduðunu ( karamsar diye düþünülmemesi gerekmez mi?) ilân etmesine ancak gülünür. Yol-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

237

daþ Luxemburg, fabrikanýn eðitsel etkisini göklere çýkardýðýmý ilân ediyor. Böyle deðil. Benim, partiyi bir fabrika olarak düþündüðümü söyleyen ben deðildim, benim muhalifimdi. Onu hak ettiði þekilde alaya aldým ve bizzat onun sözlerini kullanarak, fabrika disiplininin iki deðiþik yönünü birbirine karýþtýrdýðýný ortaya koydum. Ne yazýk ki, ayný karýþtýrma yoldaþ Luxemburg için de sözkonusudur.* Yoldaþ Luxemburg, devrimci bir sosyal-demokratý; kendini sýnýf bilinci taþýyan iþçilerin örgütüyle özdeþleþtirmiþ bir jakoben diye tanýmladýðým zaman, tutumumu, belki de muhaliflerimden herhangi birinin yapabileceðinden daha keskin bir biçimde nitelemiþ olduðumu söylüyor. Bir yanlýþ daha. Jakobencilik hakkýnda ilk kez konuþmaya baþlayan ben deðildim, P. Akselrod du. Bizim partimizdeki eðilimleri büyük [sayfa 284] Fransýz Devrimi günlerinin eðilimlerine ilk benzeten oydu. Ben, yalnýzca, benzetmeye, bugünkü sosyal-demokrasinin devrimci ve oportünist kanatlara bölünmesinin bir noktaya kadar, montanyarlar ve jirondenler bölünmesine uygun düþtüðü anlamýnda izin verilebileceðini söyledim. Parti kongresinin onayladýðý eski Ýskra, sýk sýk bu benzetmeyi yapmýþtýr.

Eski Ýskra, bu bölünmeyi gördüðü için, partimizdeki oportünist kanada karþý, Raboçeye Dyelo eðilimine karþý savaþmýþtýr. Rosa Luxemburg, burada, 18. ve 20. yüzyýldaki devrimci iki eðilimin birbiriyle karþýlaþtýrýlmasýný, bu eðilimlerin birbirýyle özdeþleþtirilmesiyle karýþtýrýyor. Örneðin, eðer Jungfrau nun Küçük Scheidegg karþýsýndaki yeri, dört katlý bir evin iki katlý bir ev karþýsýndaki yeri gibidir dersem, bu dört katlý bir evi Jungfrau ile bir tuttuðum anlamýna gelmez. Yoldaþ Luxemburg, partimizdeki farklý eðilimlerin, gerçeklere dayalý tahlilini bütün bütün unutuyor. Oysa benim kitabýmýn yarýdan fazlasý, parti kongremizin tutanaklarýna dayalý olan böyle bir tahlile ayrýlmýþtýr; önsözde de bu gerçeðe özellikle dikkati çektim.

Rosa Luxemburg, gerçekte bizim partimizin temelini atmýþ olan kongremizi tümüyle görmezlikten geliyor, partimizde bugünkü durum hakkýnda konuþuyor. Düþüncesiz bir giriþim, demek gerek!

Hele hele kitabýmda, belki yüzlerce kez, muhaliflerimin parti kongresini görmezlikten geldiklerini ve böyle yaptýklarý için de bütün savlarýnýn gerçeklik temelinden yoksun kaldýðýný özellikle belirt* Yanlýþ Anlamalarýmýz baþlýklý broþürü, Rosa Luxemburg Karl Marx a Karþý yazýsýyla karþýlaþtýrýnýz.

238

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

tiðime göre...

Yoldaþ Luxemburg da ayný temel yanýlgýya düþüyor. Somut anlamlarýný yakalama zahmetine katlanmaksýzýn, Rosa Luxemburg, çýplak sözcükleri yineliyor. Tartýþmadaki gerçek sorunu öðrenmeksizin, ortaya bazý umacýlar atýyor. Bana basma kalýp sözleri, genel ilkelerle kavramlarý, mutlak doðrularý yakýþtýrýyor, benim üzerinde durduðum pek kesin gerçeklere iliþkin göreceli doðrularý geçiþtirmeye çalýþýyor. Sonra da reçete türünden kalýplara karþý saldýrýya geçiyor ve [sayfa 285] Marx ýn diyalektiðinden, yardým umuyor! Oysa daha önceden imal edilmiþ kalýplardan baþka bir þeyi içermeyen ve diyalektiðin abecesine karþý çýkan yazý, deðerli yoldaþýn kendi yazýsýdýr. Bu abece, bize, soyut gerçek diye bir þey olmadýðýný, gerçeðin her zaman somut olduðunu söyler. Yoldaþ Rosa Luxemburg, bizim partimizdeki savaþýmýn somut gerçeklerini, pek yukardan bir bakýþla görmezlikten geliyor ve ciddi olarak tartýþýlmasý olanaksýz sorunlar hakkýnda tumturaklý söylevlere sapýyor. Yoldaþ Luxemburg un ikinci yazýsýndan bir örnek daha almama izin verin.

Yoldaþ Luxemburg, örgütlenme tüzüðünün yazýlýþ þekli, o tüzüðü oportünizme karþý azçok keskin bir silah haline getirir yollu sözümü alýyor, ama benim kitabýmda hangi maddelerden sözettiðime, kongrede hepimizin hangi maddelerden sözettiðimize, tek sözcükle deðinmiyor; parti kongresindeki anlaþmazlýðýn ne olduðuna, benim tezimi kime karþý ortaya attýðýma hiç mi hiç deðinmiyor; onun yerine, bana parlamentolu ülkelerdeki oportünizm hakkýnda uzun bir söylev veriyor!! Ama Rusya daki oportünizmin özel, özgün türleri, orada oportünizmin aldýðý farklý görünümler (ki kitabým buna iliþkindir) hakkýnda Luxemburg un yazýsýnda tek söz dahi göremiyoruz. Bütün bu çok parlak savlarýn sonucu þudur: Parti Tüzüðü kendi içinde [bunu anlayabilen beri gelsin!] oportünizme karþý bir silah olma kastýný taþýmaz; partinin gerçekte varolan devrimci proleter çoðunluðunun, egemen etkisini kullanmasýnýn, dýþa dönük aracýdýr. Evet böyle. Ama bizim gerçekte varolan parti çoðunluðumuzun nasýl oluþturulduðunu Rosa Luxemburg söylemiyor; benimse kitabýmda sözünü ettiðim þey bunun ta kendisi. Rosa Luxemburg, benim ve Plehanov un, bu dýþa dönük aracýn yardýmýyla savunduðumuz etkinin ne olduðunu da söylemiyor. Yalnýzca þunu eklemek isterim: ben hiç bir zaman, hiç bir yerde Parti Tüzüðünün kendi içinde bir silah olduðunu söylemek gibi bir saçmalýk yap-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

239

madým. [sayfa 286] Benim görüþlerimin böyle sunulmasýna karþý en iyi yanýt, partimizdeki savaþýmýn somut gerçeklerini ortaya koymaktýr. O zaman herkes, yoldaþ Luxemburg un soyut beylik laflarýnýn ve kalýplarýnýn somut gerçekleri nasýl yanlýþ biçimde sýraladýðýný, deðerlendirdiðini kolaylýkla görebilecektir.

Bizim partimiz 1898 ilkyazýnda, birçok Rus örgütünün temsilcilerinin katýldýðý bir kongrede kurulmuþtur. Partiye Rus SosyalDemokrat Ýþçi Partisi adý verilmiþ, Raboçaya Gazeta[53] merkez yayýn organý yapýlmýþ, Rus Sosyal-Demokratlarý. Yurtdýþý Birliði (Union) Partinin dýþ temsilcisi haline gelmiþti. Kongreden çok kýsa süre sonra Parti Merkez Yönetim Kurulu [üyeleri ç.] tutuklandý. Raboçaya Gazeta, ikinci sayýsýndan sonra yayýnýna son vermek zorunda kaldý. Tüm Parti, (yönetim kurullarý diye bilinen) yerel parti örgütlerinin þekilsiz, daðýnýk bir yýðýný haline geldi. Bu yerel yönetim kurullarý arasýndaki tek bað, ideolojik ve yalnýzca manevi bir baðdý.

Daðýnýklýk, yalpalama ve bölünmeler dönemi, bir kez daha ister istemez baþýmýza çöktü. Batý Avrupa partilerine bakýþla, bizim partimizde daha büyük bir parçayý oluþturan aydýnlar, marksizmi yeni bir moda olarak gördüler. Bu moda, kýsa süre içinde, bir yandan, marksizmin burjuva gözüyle eleþtirisine kölecesine kapýlanmaya, bir yandan da salt sendikacý bir iþçi hareketine (grevcilik-ekonomizm) karasevdalý hale gelmeye yolaçtý. Aydýn oportünizmi ve proleter-devrimci eðilimler arasýndaki ayrýlýk, Yurtdýþý Birliðinde (Union) bölünmeye yolaçtý. Yurtdýþýnda yayýnlanan Raboçaya Mysýl gazetesi ve Raboçeye Dyelo dergisi (ikincisi daha hafif olmak üzere) ekonomizmin görüþlerini ifade eder oldular; siyasal savaþýmýn önemini azýmsadýlar, ve Rusya da burjuva-demokratik bir öðenin varlýðýný yadsýdýlar. Marx ýn yasal eleþtiricileri Struve, Tugan-Baranovski, Bulgakov, Berdyaev ve geri kalanlar bütün bütün saða kaydýlar.

Avrupa da hiç bir yerde bernþtayncýlýðýn [sayfa 287] mantýksal sonucuna liberal bir grup kurulmasý sonucuna Rusya da görüldüðü üzere, böylesine ivecenlikle ulaþtýðýný görmüþ deðiliz. Rusya da Bay Struve, bernþtayncýlýk adýna eleþtiri yle baþladý, Avrupa anlayýþýyla liberal Osvobojdeniye dergisini kurmaya vardý. Yurtdýþý Birliðinden (Union) kopan Plehanov ve arkadaþlarý Ýskra ve Zarya nýn kurucularýndan destek gördüler. Bu iki yayýn organý (yoldaþ Luxemburg bile duymuþtur) partinin oportünist kanadýna karþý üç yýl süren

240

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

gayet parlak bir kampanya , sosyaldemokrat dað ýn, sosyal-demokrat jirond a (ifade eski Ýskra ya aittir) karþý açtýðý bir kampanya, Raboçeye Dyelo ya (Kriçevski, Akimov, Martinov ve ötekilere) karþý bir kampanya, Yahudi bunduna, Rusya da bu eðilimi þevkle destekleyen örgütlere (özellikle St. Petersburg daki sözümona Ýþçi Örgütü ve Voronej Yönetim Kuruluna) karþý bir kampanya yürüttüler.

Gittikçe daha açýkça görüldü ki, yönetim kurullarý arasýndaki salt ideolojik bað yeterli deðildi. Gerçekten birleþmiþ bir parti yaratma gereði, yani 1898 de kendini ortaya koymuþ olan þeyi gerçekleþtirmek, giderek daha ýsrarla belirginleþti. Sonunda, 1902 nin bitiminde, ikinci parti kongresini toplamak üzere bir Hazýrlýk Komitesi kuruldu. Daha çok Rusya daki Ýskra örgütü tarafýndan kurulan bu Hazýrlýk Komitesinde Yahudi bundun bir temsilcisi de vardý.

1903 güzünde, ikinci kongre, ensonu toplandý; kongre bir yandan partinin resmen birliðe kavuþmasýyla, bir yandan da çoðunluk ve azýnlýk olarak, ikiye bölünmesiyle sonuçlandý. Kongreden önce böyle bir bölünme yoktu. Bu bölünmeyi, ancak, kongredeki savaþýmýn ayrýntýlý bir tahlili açýklayabilir. Ne yazýk ki, azýnlýðý destekleyenler (yoldaþ Luxemburg dahil) böyle bir tahlilden, vebadan kaçar gibi kaçýyorlar.

Yoldaþ Luxemburg un, Alman okura, pek garip biçimde tanýttýðý kitabýmda, ben, (400 sayfalýk bir cilt tutan) kongre tutanaklarýnýn ayrýntýlý tahliline 100 sayfadan daha fazla [sayfa 288] bir yer ayýrdým.

Bu tahlil, temsilcileri, daha doðrusu oylarý (bazý temsilcilerin bir, bazý temsilcilerin iki oyu vardý) dört ana gruba ayýrmamý gerektirdi: 1) Ýskracý çoðunluk Ýskra eðiliminden yana olanlar) 24 oy; 2) Ýskracý azýnlýk 9 oy; 3) merkez ( bataklýk diye de anýlýr) 10 oy; ve son olarak 4) Ýskra-karþýtlarý 8 oy. Toplam 51 oy. Kongredeki bütün oylamalarda bu gruplarýn oynadýðý rolü tahlil ediyorum ve bütün sorunlarda (program, taktikler ve örgütlenme sorunlarýnda) kongrenin, iskracýlarla Ýskra-karþýtlarý arasýndaki savaþýmýn arenasý olduðunu, bataklýk ýn da çeþitli zigzaglar yaptýðýný kanýtlýyorum.

Partimizin tarihini þöyle üstünkörü olsa dahi bilen herhangi bir kiþi, bunun baþka türlü olamayacak olduðunu bilir. Ama azýnlýðýn tüm destekçileri (Rosa Luxemburg dahil) bu savaþýma, çok mütevazi bir tutumla, gözlerini yumuyorlar. Niçin? Çünkü bu savaþým, azýnlýðýn þimdiki siyasal tutumunun bütün bütün yanlýþ olduðunu

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

241

açýkça ortaya koyuyor. Parti kongresindeki çekiþmenin baþýndan sonuna kadar, düzinelerle sorunda, düzinelerle oylamada, iskracýlar, Ýskra-karþýtlarýyla ve tartýþma konusu, daha somut hale geldikçe, sosyal-demokrat eylemin temel ilkelerini daha müsbet biçimde etkiledikçe, eski Ýskra nýn durmuþ-oturmuþ planlarýnýn uygulamaya konmasýna daha elle tutulur biçimde deðindikçe Ýskrakarþýtlarýnýn yanýnda yer alan bataklýk la savaþtýlar. Ýskra-karþýtlarý (özellikle yoldaþ Akimov ve St. Petersburg Ýþçileri Örgütünün, Akimov la her zaman görüþ birliðinde olan temsilcisi yoldaþ Bruker, hemen hemen her seferinde yoldaþ Martinov ve Yahudi bundun beþ temsilcisi) eski Ýskra eðilimini tanýmaya karþýydýlar. Bunlar, eski, ayrý örgütleri savundular, o örgütlerin partiye tabi hale gelmesine, parti içinde kaynaþtýrýlýp eritilmesine (Hazýrlýk Komitesi olayý, Yujni Raboçi grubunun bataklýðýn önde gelen grubu daðýtýlmasý, ve benzeri) karþý oy kullandýlar. Bunlar, merkeziyetçi örgütlenme tüzüðüne (kongrenin 14 üncü oturumu) [sayfa 289] karþý savaþtýlar, bütün iskracýlarý, o zaman, örgütlü güvenmezliðe yolaçmakla, olaðanüstü durum yasasý getirmekle ve benzeri dehþet verici þeylerle suçladýlar. Bütün iskracýlar istisnasýz, bu suçlamalara güldü; yoldaþ Luxemburg un, þimdi bu umacýlarý ciddiye almasý hayli dikkate deðer. Sorunlarýn çoðunda iskracýlar kazandý; yukardaki rakamlardan açýkça görüldüðü üzere, kongreye egemen oldular.

Ancak kongrenin ikinci yarýsýnda, daha az önem taþýyan konular üzerinde karara varýldýðý sýralarda, iskra-karþýtlarý üstün geldi iskracýlardan bazýlarý onlarla birlikte oy kullandý. Örneðin programýmýzda bütün dillerin eþitliðinin ilân edilmesiyle ilgili olarak durum buydu; bu noktada, iskra-karþýtlarý Program Komisyonunu neredeyse yenik düþürmeyi ve kendi maddelerini kongreden geçirmeyi baþardýlar. Tüzüðün l inci maddesi üzerinde, iskra-karþýtlarýyla bataklýk , Martov un maddesini sonuca götürdükleri zaman da durum buydu. Martov un maddesine göre, parti üyeleri yalnýzca parti örgütlerine mensup olanlar (Plehanov la benim savunduðumuz buydu) deðil, ama parti örgütlerinin denetimi altýnda çalýþan herkesti.* * Yoldaþ Kautsky, Martov un maddesinden yana; öne sürdüðü sav da, bunun daha politik olduðuydu. Her þeyden önce, bu konu, bizim parti kongremizde politik davranma açýsýndan deðil, ilke açýsýndan tartýþýlmýþtýr. Akselrod, sorunu böyle koymuþtu. Ýkincisi,

242

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Merkez Yönetim Kurulu ve merkez yayýn organýnýn yazýkurulu seçimlerinde de ayný þey oldu. Saðlam çoðunluk 24 iskracýdan oluþuyordu; bu çoðunluk, yazýkurulunun yeniden kurulmasýna iliþkin, çok önceden hazýrlanmýþ planý gerçekleþtirdi; altý eski yazýkurulu üyesinden üçü seçildi. Azýnlýk 9 iskracýdan, merkez in 10 üyesinden ve 1 iskra-karþýtýndan oluþuyordu (Yahudi bundu ve Raboçeye Dyelo yu temsil eden yedi öteki iskra-karþýtý, o tarihlerde kongreden [sayfa 290] çekilmiþti). Bu azýnlýk, seçimlerden hiç hoþnut kalmadýðý için, seçimlerin öteki kýsmýna katýlmamaya karar verdý.

Yoldaþ Kautsky, daha sonraki çekiþmenin ana nedeni, yazý-kurulunun yeniden kurulmasýdýr, derken çok haklýdýr. Ama yoldaþ Kautsky nin, üç yoldaþý yazýkurulundan benim (aynen böyle!) ihraç ettiðim þeklindeki görüþü, ancak, kongremiz hakkýnda kendisinin hiç bilgi sahibi olmadýðý gerçeðiyle açýklanabilir. Her þeyden önce seçilmemek, ihraçtan çok farklý bir þeydir ve benim, kongrede, herhangi bir kiþiyi ihraç etme gücüm yoktu. Ýkincisý, yoldaþ Kautsky, iskra-karþýtlarýyla merkez ve Ýskra yandaþlarýndan ufak bir bölük arasýndaki koalisyonun siyasal bazý yanlarý da içerdiði ve bunun seçimlerin sonucunu ister istemez etkilediði gerçeðinin koku-sunu da almýyor. Bizim kongremizde olup bitenlere kendi arzusuyla gözünü yummayan herhangi bir kiþi, görecektir ki, aramýzda azýnlýk ve çoðunluk olarak yeni bölünme, partimizin proleter-devrimci ve aydýn oportünist kanat þeklindeki eski bölünmesinin bir türünden baþka bir þey deðildir. Gerçek budur ve hiç bir açýklama ve gülüp geçme, bu gerçeði ortadan kaldýramaz.

Ne yazýk ki, kongreden sonra, üyeliðe çaðýrýlma konusu üzerindeki kavga, ve bölünmeyi yaratan ilkeleri gölgelemiþtir: eski üç yazýkurulu üyesi yeniden üyeliðe çaðýrýlmadýkça, azýnlýk merkez kurumlarýnýn denetimi altýnda çalýþamayacaðýný bildirmiþtir. Bu kavga iki ay sürmüþtür. Kullanýlan silahlar, boykot ve partinin engellenmesiydi. Oniki yönetim kurulu (konu üzerinde görüþünü söyleyen ondört yönetim kurulundan onikisi) bu savaþým yöntemlerini sert biçimde kýnadýlar. Azýnlýk, kendi görüþlerini Ýskra da ortaya koymalarý yolunda Plehanov un ve benim yaptýðým teklifleri dahi eðer yoldaþ Kautsky, Rus polis rejimi altýnda, bir parti örgütüne üye olmakla, yalnýzca o örgütün denetimi altýnda çalýþmak arasýnda böylesi büyük bir fark olduðunu düþünüyorsa yanýlýyor. Üçüncüsü, Rusya da bugünkü durumu, Sosyalizmle Savaþ Yasasý[54] günlerinin Almanya sýndaki durumla karþýlaþtýrmak, özellikle yanýltýcýdýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

243

kabul etmedi. Yurtdýþý Birliðinin (League) kongresinde, iþ, merkez kurullarýnýn üyelerini kiþisel hakaretler ve küfür (müstebitler, bürokratlar, jandarmalar, yalancýlar, vb., vb.) yaðmuruna tutmaya kadar vardýrýldý. Merkez kurullarýnýn [sayfa 291] üyeleri bireysel giriþimi bastýrmakla, kölece boyuneðmeyi, körükörüne itaati, vb. gerçekleþtirmeye çalýþmakla suçlandýlar. Plehanov un, azýnlýðýn bu savaþým yöntemlerini anarþist yöntemler olarak niteleme çabalarý yarar saðlamadý. Bu kongreden sonra Plehanov, yeni bir çýðýr açan Ne Yapmamalý baþlýklý yazýsýyla (Ýskra nýn 52 nci sayýsýnda) bana karþý çýktý. Bu yazýsýnda Plehanov, revizyonizmle savaþýn, mutlaka revizyonistlerle savaþ demek olmadýðýný söyledi; herkes açýkça görmüþtü ki, Plehanov bizim azýnlýðýmýzý kastediyordu. Plehanov, ayrýca Rus devrimcisinin içinde çok fazla kökleþmiþ olan anarþist bireycilikle her zaman çarpýþmanýn gerekli olmadýðýný, zaman zaman bazý ödünler vermenin, o bireyciliði yumuþatmak ve bölünmeden kaçýnmak için daha iyi bir yol olduðunu söyledi. Bu görüþü paylaþamayacaðým için yazýkurulundan çekildim ve azýnlýk yazýkurulu mensuplarý üyeliðe çaðýrýldýlar. Bunu, Merkez Yönetim Kurulu üyeliðine çaðýrýlma savaþý izledi. Azýnlýðýn merkez yayýn organýný, çoðunluðunsa Merkez Yönetim Kurulunu elde tutmasý esasýnda dayalý barýþ yapma önerim reddedildi. Savaþ devam etti; onlar ilke olarak bürokrasiye, aþýrý merkeziyetçiliðe, biçimciliðe, jakobenizme, Þveitzerizme (bana Rus Schweitzer i adýný takmýþlardý) ve benzeri umacýlara karþý savaþýyorlardý. Kitabýmda bütün bu suçlamalarý alaya aldým, yapýlanlarýn ya üyeliðe çaðrýlma kavgasý olduðunu ya da (koþullu olarak ilkelere iliþkin bir þey sayýlacaksa) söylenenlerin oportünist, jirondist sözlerden baþka bir þey olmadýðýný gösterdim. Þimdiki azýnlýk, yoldaþ Akimov un ve bilinen öteki oportünistlerin kongremizde, eski Ýskra nýn tüm yandaþlarýnýn merkeziyetçiliðine karþý söylemiþ olduðu þeyleri yinelemekten baþka bir þey yapmýyor.

Rusya daki yönetim kurullarý, merkez yayýn organýnýn özel bir grubun organý haline dönüþtürülmesini, üyelik üzerine verilen kavgalarýn ve partideki skandalýn organý haline [sayfa 292] dönüþtürülmesini tiksintiyle karþýlamýþlardýr; kýnamanýn en sertini dile getiren birçok önerge kabul edilmiþtir. Yalnýzca daha önce adý anýlan sözümona St. Petersburg Ýþçileri Örgütü ve Voronej Yönetim Kurulu (her ikisi de yoldaþ Akimov un eðilimini desteklemektedir), yeni

244

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

Ýskra nýn eðilimini ilkede doyurucu bulduklarýný ilân etmiþlerdir. Üçüncü kongrenin toplantýya çaðýrýlmasý istekleri daha da artmýþtýr.

Partimizdeki savaþýmý ilk elden inceleme zahmetine katlanacak okur kolayca görecektir ki, somut ve pratik olarak, yoldaþ Rosa Luxemburg un aþýrý merkeziyetçilik ten, merkezileþtirmenin derece derece gerçekleþtirilmesi gereðinden, ve benzeri þeylerden sözetmesi kongremizle alay etmektir, soyut ve teorik olarak ise (eðer kiþi burada teoriden sözedebilirse) sözleri, marksizmi bayaðýlaþtýrmaktan, marksist diyalektiði bozmaktan, vb. baþka bir þey deðildir.

Partimizdeki savaþýmda en son aþamayý belirleyen þey, çoðunluk mensuplarýnýn kýsmen Merkez Yönetim Kurulundan atýlmalarý, kýsmen iþe yaramaz bir hiç haline getirilmeleridir. (Bu, Merkez Yönetim Kurulunun kuruluþunun deðiþtirilmesinin,[55] vb. sonucudur.) Parti Konseyi (ki eski yazýkurulu üyelerinin yeniden üyeliðe çaðýrýlmalarýndan sonra ayný biçimde azýnlýðýn eline geçmiþtir) ve þimdiki Merkez Yönetim Kurulu, üçüncü kongrenin toplantýya çaðýrýlmasý giriþimlerinin tümünü mahküm etmiþtir ve azýnlýðýn bazý üyeleriyle kiþisel pazarlýk ve görüþme yolunu seçmektedirler. Bir kongre toplanmasý için harekete geçme suçunu iþlemeye cesaret eden örgütler örneðin Merkez Yönetim Kurulunun bir temsilci organý daðýtýlmýþtýr.[56] Parti Konseyi ve yeni Merkez Yönetim Kurulu, üçüncü kongrenin toplanmasýna karþý kampanya açmýþtýr. Çoðunluk Bonapartçýlýk Kahrolsun sloganýyla karþýlýk vermiþtir (bu, çoðunluk adýna konuþan yoldaþ Galyorka nýn[57] broþürünün baþlýðýdýr). Gittikçe, kongre toplanmasýna karþý savaþan Parti kurumlarýnýn partiye karþýt, bonapartçý kurumlar olduðunu ilân eden önergelerin [sayfa 293] sayýsý artmaktadýr. Azýnlýðýn aþýrý merkeziyetçiliðe karþý ve özerklikten yana tüm sözlerinin ne kadar ikiyüzlüce olduðu þuradan apaçýk bellidir ki, benim ve öteki yoldaþlarýn kurduðumuz, çoðunluða ait yeni yayýnevi (ki yoldaþ Galyorka nýn yukarda adýný andýðým broþürünü ve daha baþka broþürleri basmýþtýr) partinin dýþýnda bir kuruluþ olarak ilan edilmiþtir.[58] Bu yeni yayýnevi, çoðunluðun, kendi görüþlerini yayabileceði tek olanaktýr, çünkü Ýskra nýn sütunlarý onlara tümden kapanmýþtýr. Ama durum bu olduðu halde ya da salt bundan ötürü Parti Konseyi, resmi olarak, bizim yayýnevimize herhangi bir parti örgütü tarafýndan yetki verilmediði gerekçesiyle yukarda anýlan kararý almýþtýr.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

245

Ýkinci kongrenin aldýðý bütün kararlarýn, yaptýðý bütün seçimlerin yok sayýlmasýnýn ve partiye karþý sorumlu olan parti kurumlarýnýn, üçüncü kongreyi toplama çabasýna karþý açtýklarý bu savaþýn, olumlu çalýþmalarý ne kadar büyük ölçüde savsaklattýðýný, sosyaldemokrasinin itibarýna ne büyük zarar verdiðini, tüm partinin maneviyatýný ne kadar bozduðunu söylemeye bile gerek yoktur. [sayfa 294]

1904 Eylülünün ikinci yarýsýnda yazýldý. Ýlk kez 1930 da Lenin Miscellany XV de yayýnlandý.

Rusça metin Almancadan çevrildi.

Collected Works, Vol. 7, s.472-483.

246

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

AÇIKLAYICI NOTLAR

[1] V. Ý. Lenin, Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri (Partimizdeki Bunalým) ý yazmak için aylarca çalýþmýþ, Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin (RSDÝP nin) Ýkinci Kongre tutanaklarýný ve kararlarýný, her temsilcinin yaptýðý konuþmalarý, kongrede ortaya çýkan siyasal gruplarý, Merkez Yönetim Kurulu ve Parti Konseyi belgelerini baþtan sona, özenle incelemiþtir. Örgütlenme sorunlarýný ele aldýðý bu çalýþmada Lenin, menþevik oportünizme ezici bir darbe indirdi. Kitabýn tarihsel önemi, Lenin in bu kitapta parti üzerine marksist öðretiyi geliþtirmesinde, proleter devrimci partinin örgütlenme ilkelerini ayrýntýlý bir biçimde incelemesinde ve marksi+zm tarihinde ilk kez iþçi sýnýfý hareketi için örgütün önemini küçümsemenin ne denli tehlikeli olacaðýný göstererek, örgütlenme konusundaki oportünizmin ayrýntýlý bir eleþtirisini yapmasýndadýr.

Kitap, menþeviklerin þiddetli saldýrýsýna yolaçtý. Plehanov, Merkez [sayfa 295] Yönetim Kurulunun, kitapla hiç bir iliþkisi olmadýðýný açýklamasýný istedi.

Merkez Yönetim Kurulundaki arabulucular, kitabýn yayýnlanmasýný ve daðýtýlmasýný önlemeye çalýþtýlar.

Oportünistlerin çabalarýna karþýn Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri, Rusya daki ileri iþçiler arasýnda geniþ ölçüde yayýldý. Polis kayýtlarýna göre, Moskova, Petersburg, Kiev, Riga, Saratov, Tula, Orel, Ufa, Perm, Kostroma, Sçigri, Þavli (Kovno Guberniyasý) ve baþka yerlerdeki tutuklamalar ve evlerin aranmasý sýrasýnda kitabýn nüshalarý bulundu.

Bir Adým Ýleri Ýki Adým Geri, Lenin tarafýndan 1907 de (kitabýn baþlýk

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

247

sayfasýnda 1908 yazýlýydý) Oniki Yýl derlemesinde yeniden yayýnlandý. Bu baský, 1904 orijinal baskýsýnýn Lenin in el yazýsýyla karþýlaþtýrýlan tam metnini ve yazarýn 1907 de yaptýðý bütün ekleri içermektedir. 3.

[2] Ýskra ( Kývýlcým ) Lenin in 1900 yýlý Aralýk ayýnda yurtdýþýnda kurduðu, tüm Rusya da daðýtýlan ilk yasa-dýþý gazete. Bu gazete, ekonomistlerin yenilmesinde, daðýnýk sosyal-demokrat gruplarýn birleþtirilmesinde ve Rus Sosyal-Demokrat iþçi Partisi Ýkinci Kongresinin hazýrlanmasýnda kesin ve etkin bir rol oynadý. Gazete, Rusya ya gizlice sokuluyordu. Polis baskýsýndan ötürü çarlýk Rusyasý içinde devrimci bir gazete yayýnlanmasý olanaksýzdý. Daha Sibirya da särgündeyken, Lenin, yurtdýþýnda bir gazete yayýnlama planýný, bütün ayrýntýlarýyla uygulamaya giriþmiþti. Lenin, Ýskra nýn ilk sayýsýný 11 (24) Aralýk 1900 de Leipzig de çýkardý. Bundan sonra Münih de, Temmuz 1902 den sonra Londra da ve 1903 ilkyazýndan baþlayarak da Cenevre de yayýnladý. Ýskra yazýkurulunda V. i. Lenin, G. V. Plehanov, Y. O. Martov, P. B. Akselrod, A. N. Potresov ve Z. Ý. Zasuliç vardý. Gazetenin ilk günlerde sekreteri Ý. G. Smdoviç-Leman dý. Daha sonra, 1901 ilkyazýnda N. K. Krupskaya yazýkurulu sekreteri oldu. Krupskaya: ayný zamanda, Ýskra nýn Rusya daki sosyal-demokrat örgütlerle yazýþmalarýný da yönetiyordu. Lenin, yazýkurulunun fiili baþkaný ve Ýskra nýn her türlü giriþiminin yöneticisiydi. Ýskra da yazdýðý yazýlar, partinin kurulmasýyla, Rus proletaryasýnýn sýnýf savaþýmýyla ilgili bütün temel sorunlarý ve uluslararasý sahnedeki belli-baþlý olaylarý ele alýr. Ýskra nýn çizgisini benimseyen RSDÝP gruplarý ve yönetim kurullarý, St. Petersburg, Moskova ve Samara dahil, Rusya nýn birçok kentinde kurulmuþtu. Ýskra örgütleri, Lenin in eðittiði profesyonel devrimciler tarafýndan kuruluyor ve onlarýn yönetimi altýnda çalýþýyordu. [sayfa 296] Ýskra yazýkurulu, Lenin in giriþimiyle ve doðrudan katýlmasýyla partinin program taslaðýný hazýrladý (gazetenin 21 inci sayýsýnda yayýnlanmýþtýr) ve 1903 yýlý Temmuz-Aðustos ayýnda toplanan RSDÝP Ýkinci Kongresini düzenledi.

O zamana kadar Rusya daki yerel sosyal-demokrat örgütlerin çoðu Ýskra ile iliþki kurmuþIardý. Onun taktiklerini, programýný ve örgütlenme planýný benimsiyorlar, Ýskra yý önder organ kabul ediyorlardý. Ýkinci Kongre, özel bir kararla, partiyi kurma uðrundaki savaþýmda oynamýþ olduðu önemli rolü belirterek, Ýskra yý, RSDÝP nin merkez yayýn organý kabul etti. Ýkinci Kongre Ýskra nýn yazýkuruluna, Lenin, Plehanov ve Martov u, seçmiþti. Eski altý yazýkurulu üyesinin kurulda kalmasýnda direncin Martov, kongrenin kararýna karþýn, yazýkurulunda çalýþmayý kabul etmedi ve gazetenin 46-51 inci sayýlarý Lenin le Plehanov tarafýndan yayýnlandý. Bundan sonra Plehanov, menþeviklerden yana bir tutum takýndý ve parti kongresinin seçmeyerek görevden uzaklaþtýrdýðý bütün eski menþevik yazýkurulu üyelerini kurula çaðýrýlmasýný istedi. Lenin buna razý olmadý ve 19 Ekim (1 Kasým) 1903 te yazýkurulundan çekildi; Merkez Yönetim Kuruluna seçildi ve menþevik oportünistlere karþý savaþýmýný buradan yürüttü. Ýskra nýn 52 nci sayýsýný tek baþýna Plehanov yayýnladý. 13 (26) Kasým 1903 te kendi baþýna hareket eden ve kongreye meydan okuyan Plehanov, eski menþevik üyeleri yazýkuruluna aldý. Ýskra nýn 52 nci sayýsýndan itibaren menþevikler, Ýskra yý kendi organlarý haline

248

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

getirdiler. Artýk bolþevik eski Ýskra nýn yerini, menþevik yeni Ýskra almýþtý. - 8.

[3] Pratik Ýþçi adýyla da bilinen menþevik M. S. Makadziyub un takma adý. - 12.

[4] 1902 konferansý, RSDÝP yönetim kurullarý ve örgütleri temsilcilerinin toplantýsýydý; 23-28 Mart (5-10 Nisan) tarihleri arasýnda Belostok ta yapýlmýþtý.

Ekonomistler ve onlarý destekleyen bundcular, konferansý RSDÝP nin ikinci kongresi haline çevirmeye niyet etmiþlerdi. Böylece, Rus sosyal-demokrasisi içinde kendi durumlarýný güçlendirmeyi, Ýskra nýn artan etkisini kýrmayý umuyorlardý. Bu giriþim, gerek konferansýn bir bakýma sýnýrlý bir yapýya sahip olmasý (Rusya da faaliyet gösteren örgütlerden yalnýzca dört RSDÝP örgütü konferansta temsil edilmekteydi), gerek ortaya çýkan derin görüþ ayrýlýklarý nedeniyle baþarýya ulaþamadý. Özellikle bir Ýskra temsilcisi, böyle bir konferansýn parti kongresinde dönüþtürülmesine þiddetle karþý çýktý, bunun için yetkili ve hazýrlýklý olunmadýðýný göstermeye çalýþtý. Konferans, partinin ikinci kongresini [sayfa 297] toplamak üzere bir hazýrlýk komitesi seçti. Ama konferanstan kýsa süre sonra, katýlanlarýn çoðu ve hazýrlýk komitesi üyelerinden ikisi polis tarafýndan tutuklandý. Bunun üzerine, Kasým 1902 de, RSDÝP Petersburg Yönetim Kurulu, Rusya daki Ýskra örgütü ve Yujni Raboçi grubunun temsilcileri Pskov da biraraya geldiler, ikinci parti kongresini toplama çalýþmalarýný yapmasý için yeni bir hazýrlýk komitesi seçtiler. - 13.

[5] Bund ( Litvanya, Polonya ve Rusya Genel Yahudi Ýþçiler Birliði ) 1897 de Vil-na da Yahudi sosyal-demokrat gruplarýnýn yaptýðý bir kongrede kuruldu; daha çok batý Rusya bölgesindeki yarý-proleter Yahudi zanaatkarlarýn birliðiydi. Bund, RSDÝP nin Birinci Kongresinde (Mart 1898), özellikle Yahudi proleterleri ilgilendiren sorunlarda baðýmsýz, özerk bir örgüt olarak partiye katýldý.

Bund, Rus sýnýfý hareketine milliyetçi ve ayrýlýkçý eðilimleri taþýdý. RSDÝP nin ikinci Kongresi, Bund un, Yahudi proletaryanýn tek temsilcisi olarak kabul edilme isteðini reddettikten sonra, Bund, partiden çekildi. 1906 da, Dördüncü (Birlik) Parti Kongresinin kararý üzerine, Bund yeniden partiye katýldý. Parti içinde bundcular her zaman oportünist kanadý (ekonomistleri, menþevikleri ve tasfiyecileri) desteklediler, bolþeviklere karþý savaþtýlar. -16.

[6] Raboçeye Dyelo ( Ýþçi Davasý ) Nisan 1899 dan Þubat 1902 ye kadar ekonomistlerin Cenevre de düzensiz aralýklarla yayýnladýklarý bir dergi. Dergi, Yurtdýþýndaki Rus Sosyal-Demokratlar Birliðinin yayýn organýydý. Üçü çift olmak üzere 12 sayý yayýnlanmýþtýr. Raboçeye Dyelo, bernþtayncý eleþtiri özgürlüðü sloganýný benimsedi, Rus sosyal-demokrasi hareketinin taktik ve örgütlenme sorunlarýnda oportünist bir tutum takýndý, köylülerin devrimci potansiyelini yadsýdý. Raboçeye Dyelo grubu, iþçi sýnýfýnýn siyasal savaþýmýný iktisadi savaþýmýna baðýmlý kýlmak þeklindeki oportünist düþüncenin propagandasýný, yaptý, iþçi hareketinin kendiliðindenliðine tapýnma ölçüsünde baðlandý ve iþçi sýnýfý partisinin önder rolünü yadsýdý. RSDÝP nin ikinci Kongresinde, Raboçeye Dyelo, partinin aþýrý sað, oportünist kanadýný temsil etti. -16.

[7] Yujni Raboçi ( Güneyli Ýþçi ) Rusya nýn güneyinde 1900 güzünde, ayný adý taþýyan yasa-dýþý bir gazetenin çevresinde oluþan sosyal-demokrat

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

249

bir gruptu.

Ekonomistlerin tersine, Yujni Raboçi grubu, proletaryanýn siyasal savaþýmýný ve otokrasinin devrilmesini baþlýca ödev sayýyordu. Tethiþçiliðe karþýydýlar, devrimci bir yýðýn hareketini geliþtirme gereðini savundular ve Rusya nýn güneyinde geniþ bir devrimci [sayfa 298] eyleme giriþtiler. Ayný zamanda, liberal burjuvazinin rolünü aþýrý abartýyorlar, köylü hareketinin önemini ise görmezlikten geliyorlardý. Bütün devrimci sosyal-demokratlarý Ýskra çevresinde birleþtirerek merkezi marksist bir parti kurmaya dönük Ýskra planýna karþýlýk Yujni Raboçi grubu, partiyi, bölgesel sosyal-demokrat birlikler kurarak ortaya çýkarma planýný önerdi. Grup, bu planý uygulamak üzere, Aralýk 1901 de Güney Rusya daki parti yönetim kurullarýný ve örgütlerini bir konferansta biraraya getirdi. Bu konferansta RSDÝP nin Güney Yönetim Kurullarý ve Örgütleri Birliði kuruldu, Yujni Raboçi de bu birliðin yayýn organý olarak kabul edildi. Ancak (grubun tüm örgüt planý gibi) bu giriþimin de pratik olmadýðý ortaya çýktý ve 1902 de giriþilen toptan tutuklama hareketi üzerine Birlik çöktü.

Aðustos 1902 de, Yujni Raboçi grubunun tutuklanmamýþ üyeleri, Rus sosyaldemokrasisinde birliði yeniden kurmak üzere ortak çaba harcanmasý amacýyla, Ýskra yazýkuruluyla görüþmelere baþladýlar. Rus sosyal-demokrasisinin gücünü pekiþtirmesinde, grubun Ýskra yla dayanýþma içinde olduðunu bildiren açýklamasý çok yararlý oldu. Kasým 1902 de Yujni Raboçi grubu, ikinci parti kongresinin toplanmasý hazýrlýklarýný düzenlemek üzere Rusya daki Ýskra örgütüyle, St. Petersburg Yönetim Kuruluyla ve RSDÝP Kuzey Birliðiyle iþbirliði yaptý ve hazýrlýk komitesine katýldý. Ancak o dönemde bile Yujni Raboçi grubu tutarlý bir devrimci tutum takýnamadý.

RSDÝP nin Ýkinci Kongresi, öteki bütün gruplar, baðýmsýz sosyal-demokrat gruplar ve örgütler gibi Yujni Raboçi grubunun da daðýtýlmasýna karar verdi. 16.

[8] Yurtdýþý Rus Devrimci Sosyal-Demokrat Birliði Ekim 1901 de Lenin in giriþimiyle kuruldu. Görevi, devrimci sosyal-demokrasi fikirlerini yaymak, cenkçi bir sosyal-demok-rat örgüt kurulmasýna yardýmcý olmaktý. Tüzüðüne göre, Birlik, Ýskra nýn yurtdýþý bölümüydü. Birlik, dýþarda yaþayan Rus sosyaldemokratlarý arasýnda Ýskra ya taraftar kazandý, gazeteye maddi yardýmda bulundu, Rusya ya sokulmasýný düzenledi ve popüler marksist yapýtlarý yayýnladý. Ýkinci Parti Kongresi, Birliði, yurtdýþýndaki tek parti örgütü olarak onayladý ve ona Parti Yönetim Kurulu statüsünü verdi, Birliðin, Merkez Yönetim Kurulunun kýlavuzluðu ve denetimi altýnda çalýþmasýný kararlaþtýrdý. Ýkinci Parti Kongresinden sonra, menþevikler, Birlik içinde saðlamca yerleþtiler, Lenin e ve bolþeviklere karþý savaþa giriþtiler. Ekim 1903 te yapýlan Ýkinci Birlik Kongresinde menþevikler, RSDÝP nin Ýkinci Kongresinde kabul edilen parti tüzüðüyle ters düþen bir [sayfa 299] birlik tüzüðünü onayladýlar.

O tarihten itibaren Birlik, menþeviklerin kalesi haline geldi; 1905 e kadar varlýðýný sürdürdü. -16.

[9] Borba (Savaþým) Grubu 1900 yazýnda Paris te doðdu. Gruba, D. B. Riyazanov, Y. M. Steklov ve E. L. Gureviç önderlik ediyordu. Grup, Borba adýný 1901 de aldý. Grup, marksist devrimci teoriyi, doktriner ve skolastik bir yönde

250

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

yorumlayarak çarpýttý ve Lenin in partinin kuruluþuna iliþkin örgütlenme ilkelerine karþý düþmanca bir tutum takýndý. Grup, sosyal-demokrat görüþ ve taktiklerden uzaklaþtýðý, partiyi daðýtýcý nitelikte eylemlere giriþtiði, Rusya daki sosyal-demokrat örgütlerle hiç bir temasý olmadýðý için, Ýkinci Kongreye çaðýrýlmadý. Ýkinci Kongrenin kararýyla grup daðýtýldý. - 23.

[10] Pavloviç, RSDÝP nin Ýkinci Kongresi Hakkýnda YoldaþIara Mektup, Cenevre, 1904. - 24.

[11] Raboçaya Mýysl ( Ýþçilerin Düþüncesi ) Bir ekonomistler grubuydu, ayný ad altýnda bir de gazete yayýnladý. Gazete Ekim 1897 den Aralýk 1902 ye kadar, 16 sayý çýktý.

Raboçaya Mýysl, oportünist görüþleri gayet içtenlikle savundu: iþçi sýnýfý hareketinin siyasal savaþýmýna karþý çýktý, tek tek önemsiz reformlar ve daha çok ekonomik reformlarda ýsrar ederek, iþçi sýnýfý hareketinin amaçlarýný sýnýrladý. Hareketin kendiliðindenliði ni savunarak, baðýmsýz bir proletarya partisi kurulmasýna karþý durdu, devrimci teori ve bilincin önemini küçümsedi, sosyalist ideolojinin, kendiliðinden geliþeceðini öne sürdü. -33.

[12] 15 Ocak 1904 tarihli Ýskra nýn 52 nci sayýsýnýn Ek inde, menþevik yazýkurulu, eski ekonomistlerden A. Martinov un bolþeviklerin örgütlenme ilkelerine karþý çýkan ve Lenin e saldýran bir yazýsýný yayýnladý. Martinov un yazýsýna düþülen bir notta, Ýskra yazýkurulu, yazarýn bazý düþüncelerine resmen katýlmamasýna karþýn, yazýnýn tümüne katýldýðýný ve Martinov un temel önermeleriyle görüþ birliðinde olduðunu belirtmiþtir. 37 [13] Ekonomizm Yüzyýlýn dönümünde Rus sosyal-demokrasi hareketi içinde görülen oportünist bir eðilim. Ekonomistler, çarlýða karþý siyasal savaþýmý esas olarak liberal burjuvazi tarafýndan yürütülmesi gerektiði kanýsýndaydýlar. Ýþçilerinse, daha iyi çalýþma koþullarý, daha yüksek ücretler, vb. için yalnýzca iktisadi savaþým vermekle yetinmeleri gerektiðini düþünüyorlardý. Partinin önder rolünü ve iþçi sýnýfý hareketi içindeki devrimci teorinin anlam ve önemini yadsýyan ekonomistler, iþçi sýnýfý hareketinin, kendiliðinden geliþmesinin zorunlu olduðunu iddia ederlerdi. Lenin Ne Yapmalý? adlý yapýtýnda ekonomizmi yerden yere vurur. (Bkz: V. Lenin, Ne Yapmalý?, Sol Yayýnlarý, Ankara, 1977.) -48. [sayfa 300] [14] Otrezki 1861 de Rusya da serfliðin kaldýrýlmasý üzerine, toprak sahiplerinin köylülerden aldýðý toprak parçalarý. -48.

[15] Bu, bütün topraðýn genel yeniden daðýtýmýný (çorni peredel) ifade eden ve çarlýk Rusyasýnda köylüler arasýnda çok yaygýn olan sloganlardan biri. - 49.

[16] Jorecilik Fransýz Sosyalist Partisinde sað reformcu kanada önderlik eden Fransýz sosyalist Jean Jaurés nin adýndan gelen siyasal eðilim. Joreciler, eleþtiri özgürlüðü isteme görünümü içinde, temel marksist önermeleri deðiþtirmeye kalkýþtýlar ve burjuvaziyle iþbirliðini savundular. -73.

[17] Zemliya i Volya (Toprak ve Özgürlük) 1876 güzünde St. Petersburg da devrimci narodnikler tarafýndan kurulan bir örgüt. Üyeleri arasýnda Mark ve Olga Natanson, G. V. Plehanov, O. V. Aptekman, S. M. Karavçinski, S. L. Perovskaya, A. D. ve A. F. Mihaylov da vardý. Zemliya i Volya grubu, Rusya daki köylüleri baþlýca devrimci güç olarak görüyor ve köylüleri çarlýða karþý isyan

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

251

ettirmeye çalýþýyordu. Bu örgütün mensuplarý, birçok Rus guberniyasýnda (illerde), Tambov da, Voronej de ve baþka yerlerde, devrimci bir eylem yürüttüler.

Köylüler arasýnda ajitasyon çalýþmalarý yapmak amacýyla örgütün üyeleri, baþta Volga boyu ve Rusya nýn verimli orta bölgeleri olmak üzere tarýmsal alanlarda kýrsal merkezler kurdular. Ýþçiler ve öðrenciler arasýnda da çalýþtýlar.

Bazý iþçi çevreleriyle bað kurmalarýna karþýn, Zemliya i Volya, týpký öteki narodnik grupçuklar gibi, iþçi sýnýfýnýn öncü rolünü yadsýdýðý için, iþçi sýnýfý hareketine önderlik edemedi. Ayrýca siyasal savaþýmýn, olsa olsa devrimcilerin enerjisini gerçek yolundan saptýracaðý ve halkla olan baðlarýný zayýflatabileceði görüþünde olduklarý için, siyasal savaþýmýn önemini anlayamadýlar.

Köylüler arasýndaki devrimci çalýþmalarýn baþarýsýzlýða uðramasý ve hükümetin gittikçe artan baskýsý karþýsýnda, üyelerinin çoðunluðu, amaçlarýna ulaþmak için baþlýca yol olarak siyasal tethiþe dönmeye baþladý. Bu konuda keskin anlaþmazlýklar çýktý ve 1879 Haziranýnda Zemliya i Volya ikiye bölündü: Eski taktikleri destekleyenler (baþý Plehanov çekiyordu) Çorni Peredel (Genel Yeniden Daðýtým) adý verilen bir örgütü oluþtururken, tethiþi savunanlar da (A. Ý. Zelyabov ve ötekiler) Narodnaya Volya yý kurdular. - 75.

[18] Narodnaya Volya (Halkýn Ýradesi) Bu grup, Zemliya i Volya nýn bölünmesi üzerine, 1879 Aðustosunda narodnik tethiþçilerin gizli siyasal örgütü olarak kuruldu. A. Ý. Zelyabov, A. D. Mihaylov, [sayfa 301] M. F. Frolenko, N. A. Morozov, Vera Figner, Sofya Perovskaya, A. A. Kýviyatkovski ve daha baþka kiþileri kapsayan yüksek bir kurulun yönetimindeydi.

Narodnaya Volya, bir yandan narodnik ütopik sosyalist fikirlere inanýrken, temel amaç olarak mutlakiyetin yýkýlmasý ve siyasal özgürlüðün elde edilmesi için siyasal savaþýmýn gereðine inanýyordu. Lenin þöyle yazmýþtý: Narodnaya Volya üyeleri, siyasal savaþýma girerek ileriye doðru bir adým atmýþlardýr, ama bu savaþýmý sosyalizmle birleþtirmeyi baþaramamýþlardýr. (Lenin, Selected Works, Vol. 8, s. 72).

Narodnaya Volya, çarlýk mutlakiyetine karþý kahramanca bir savaþ verdi.

Ama aktif kahramanlar, pasif halk yýðýnlarý yanlýþ teorisini izleyerek, toplumu yeniden kurmayý, halkýn katkýsý olmaksýzýn, sýrf kendi çabasýyla ve bireyci tethiþle gerçekleþtirmeyi umdu. Aleksandýr Il nin 1 Mart 1881 de katledilmesinden sonra, vahþiyane misillemelerle ve ölüm cezalarýyla hükümet, bu grubun varlýðýna son verdi. 1880 ler boyunca örgütü yeniden canlandýrma giriþimleri baþarýsýzlýða uðradý.

Narodnaya Volya nýn yanýlgýlarýný, ütopik programýný eleþtirirken Lenin, bu grubun üyelerinin çarlýða karþý kiþisel çýkar gütmeyen çabalarýný, tekniklerini ve gayet saðlam biçimde merkezileþtirilmiþ örgütlerini saygýyla anar. - 75.

[19] Manilovizm Gogol ün Ölü Canlar ýndaki Manilov un adýndan gelir.

Kendini beðenmiþlik içinde gönül rahatlýðý, boþ duygusal düþler, ilkesiz darkafalýlýk demektir. - 78.

[20] Burada, 1900 deki Hamburg duvarcýlar grevi sýrasýnda, Özgür Duvarcýlar Ýþçi Birliði üyelerinden 122 sinin, iþçi birliði merkezinin buyrultusunu çiðneyerek parça baþýna iþ yapmalarý olayýna deðiniliyor. Hamburg Duvarcýlarý Ýþçi Birliði,

252

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

sosyal-demokrat üyelerin grev kýrýcý davranýþlarý hakkýnda, bölge sosyal-demokrat parti þubesine þikayette bulunmuþ ve Alman Sosyal-Demokrat Partisinin bu konuda karar almasýný istemiþti. Alman Sosyal-Demokrat Partisi Merkez Yürütme Kurulu tarafýndan kurulan bir onur kurulu, bu sosyal-demokratlarýn davranýþýna yermiþ, ama partiden çýkarýlmalarý önerisini geri çevirmiþtir. - 82.

[21] S. Zborovski (Kostiç) tarafýndan kaleme alýnan ve kongre tarafýndan ve kongrece geri çevrilen parti tüzüðünün birinci maddesiyle ilgili önerge þöyleydi: Parti programýný kabul eden, herhangi bir parti örgütünün kýlavuzluðu altýnda partiye yardým eden ve mali katkýda bulunan kiþi, parti üyesi sayýlýr. - 87.

[22] RSDÝP nin ikinci kongresinde Ýskra örgütünün 16 üyesi vardý; [sayfa 302] Lenin in önderliðindeki 9 bolþevik, Martov un önderliðindeki 7 menþevik.

- 100.

[23] Ývan Ývanoviç ve Ývan Nikiforoviç N. Gogol ün Ývap Ývanoviç, Ývan Nikiforoviç le Nasýl Tartýþtý öyküsündeki kahramanlar. - 102.

[24] Augen Ahýrlarý Ahlaksýzlýðýn ve pisliklerin yýgýldýðý yer anlamýna kullanýlýr. Yunan mitolojisine göre, Augean in ahýrý 30 yýl temizlenmeden býrakýlmýþ ve Heraklis tarafýndan bir günde temizlenmiþtir. - 103.

[25] Alman Sosyal-Demokrat Partisinin kongresi 6-12 Ekim 1895 tarihleri arasýnda Breslau da toplandý. Kongrenin dikkati 1894 Frankfurt kongresinin kararýna uygun olarak kurulan tarým komisyonunun önerdiði tarým programý taslaðý üzerinde toplanmýþtý. Tarým programý taslaðý, önemli yanýlgýlarý içeriyordu; özellikle proletarya partisini tüm halk ýn partisi haline dönüþtürme eðilimini yansýtýyordu. Programý, yalnýzca oportünistler deðil, August Bebel ve Karl Liebknecht de savunmuþ ve 1895 kongresinde bu yüzden partili yoldaþlar tarafýndan kýnanmýþtý. Tarým programý kongrede Karl Kautsky, Clara Zetkin ve birçok baþka sosyal-demokrat tarafýndan eleþtirildi. Komisyon tarafýndan öne sürülen program, büyük bir çoðunlukla (63 e karþý 158 oyla) geri çevrildi.

- 108.

[26] Bunlar Goethe nin Faust unda Margareta nin sözleridir (Margareta, Faust u, Mephistopheles le arkadaþlýðýndan ötürü kýnamaktadýr.) Clara Zetkin bu sözleri Alman sosyal-demokrat kongresinde, belleðinden aktarmýþtý. - 109.

[27] Arakçeyev, A. A. 18. yüzyýlýn sonuyla, 19. yüzyýlýn baþlarýnda yaþamýþ gerici bir Rus devlet adamý. Arakçeyev adý, azgýn bir polis zulmü ve kaba kuvvet dönemini simgeler. - 117.

[28] Osvobojdeniye ( Kurtuluþ ) 1902 Haziranindan 1905 Ekimine kadar, P. B. Struve nin yönetimi altýnda, yurtdýþýnda yayýnlanan onbeþ günlük gazete.

Bu gazete, Rus liberal-monarþist burjuvazisinin organýydý. 1903 de, gazetenin çevresinde liberal-monarþistler toplandýlar ve (1904 Ocak ayýnda) liberal-monarþist Osvovobjdeniye Birliði ni kurdular. Bu Birlik 1905 Ekimine kadar yaþadý.

Birliðin üyeleri Zemstvo anayasacýlarýyla birlikte, Rusya daki baþlýca burjuva partisi olan ve 1905 te kurulan Kadet Partisinin çekirdeðini oluþturdular. 164.

[29] Lenin burada, ekonomist Akimov un, RSDÝP ikinci kongresinde prog-

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

253

ram üzerindeki görüþmelerde yaptýðý iki konuþmaya deðiniyor. Ýskra nýn program taslaðýna karþý Akimov un öne sürdüðü itirazlardan biri, programýn proletarya sözcüðünü yalýn [sayfa 303] (nominative) halde deðil, ismin (genitive) halinde (örneðin proletaryanýn partisi) kullanmasýydý. Akimov, bunun, partiyi proletaryanýn üstüne yükseltmek demek olduðunu iddia ediyordu.

- 168.

[30] Montanyar ve Jirond 18. yüzyýlýn sonunda, Fransýz burjuva devrimi sýrasýnda, burjuvazinin iki siyasal grubu. Montanyarlar ya da Jakobenler, o zamanýn devrimci sýnýfý olan burjuvazinin, mutlakiyetle feodal sistemin kaldýrýlmasýndan yana olan daha kararlý temsilcilerine verilen addý. Öte yandan, Jirondenler, devrimle karþý-devrim arasýnda yalpalýyorlardý. Politikalarý, monarþiyle uzlaþma politikasýydý.

Lenin sosyalist Jirond deyimini, sosyal-demokrat hareket içindeki oportünist eðilim için, Montanyar ya da proleter Jakoben terimini ise devrimci sosyal-demokratlar için kullanýyordu. 179.

[31] Voronej komitesi ve St. Petersburg Ýþçileri Örgütü , ekonomistlerin elindeydi. Bunlar, Lenin in Ýskra sýna ve marksist bir parti kurulmasýna karþýydýlar. 181.

[32] . Merkez Yönetim Kurulunun bu yeni üyesi, 1903 Eylülünde Rusya dan Cenevre ye gelen F. V. Lengnik di. 192.

[33] Zarya ( Þafak ) Ýskra yazýkurulu üyelerinin 1901-1902 de Stuttgart ta yayýnladýklarý marksist bilimsel ve siyasal dergi. Zarya, enternasyonal revizyonizmi ve Rus revizyonizmini eleþtirmiþ ve marksizmin teorik önermelerini savunmuþtur. Gazete, Lenin in þu yazýlarýný yayýnlamýþtýr: Zemstvo Zalimleri ve Liberalizmin Aniballeri , Tarým Sorunu ve Bay Eleþtirmenler (Tarým Sorunu ve Marx ýn Eleþtirileri nin ilk dört bölümü), Rus Sosyal-Demokrasisinin Tarým Programý . Gazete ayrýca Plehanov un þu yazýlarýný yayýnlamýþtýr: Eleþtirmenlerimizi Eleþtiri. Bölüm: I. Bay P. Struve, Toplumsal Geliþme Marksist Teorisini Eleþtirici Rolünde , Kant, Kant a Karþý ya da Bay Bernstein in Vasiyeti . 192.

[34] Muhtemelen Cenevre nin iki dýþ semti: Carouge ve Cluse. Çoðunluðun ve azýnlýðýn destekçilerinin oturduðu yerler. 213.

[35] Sobakeviç Gogol ün Ölü Canlar ýndan bir karakter. 213.

[36] Ortodoks Menþevik Liyabov Akselrod un kullandýðý takma ad. 214.

[37] Bazarov Turgenyev in Babalar ve Oðullar ýnýn baþ kahramaný. 216.

[38] Ýskra, n° 53 te, Lenin in Ýskra ya Mektup uyla (Collected Works, Vol. 7, s. 115-118) birlikte, Plehanov un yazdýðý, yanýt niteliðinde bir de baþyazý yayýnladý. Lenin, sözkonusu mektubunda, bolþeviklerle menþevikler arasýndaki ilke ayrýlýklarýnýn gazetede enine-boyuna tartýþýlmasýný önermiþti. Plehanov, bu ayrýlýklarý [sayfa 304] teorik siyasete özgü basit kavgalar diye niteleyerek bu tartýþmayý kabul etmedi. 217.

[39] Revolutsionnaya Rossiya ( Devrimci Rusya ) Ýlkin Rusya da SosyalistDevrimciler Birliði tarafýndan 1900 ün sonunda yayýnlanan yasadýþý sosyalistdevrimci bir gazeteydi. Ocak 1902 den Aralýk 1905 e kadar yurtdýþýnda (Cenevre de) Sosyalist-Devrimci Partinin resmi organý olarak çýkarýldý. 217.

254

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

[40] Menþeviklere Merkez Yönetim Kurulunun Ultimatomu 12 (25) Kasým 1903 te açýklandý. Lenin, 22 Ekim (4 Kasým) 1903 te Merkez Yönetim Kuruluna bir mektup göndererek menþeviklere þu önerilerde bulunulmasýný istemiþti 1) Merkez yayýn organýnýn yazýkurulundaki eski yönetmenlerden üçünün üyeliðe çaðýrýlmasý; 2) Yurtdýþý Birliðinde (Leauge) statükoya dönülmesi; 3) parti konseyinde menþeviklere bir üyelik verilmesi. Bu koþullar, Merkez Yönetim Kurulunun uzlaþtýrmacý üyelerince desteklenmedi. Sözkonusu mektupta Lenin, mektubunda ana hatlarýný çizdiði ve onaylanmasýný önerdiði ultimatomun (yani Merkez Yönetim Kurulunun onlara verebileceði pratik ödünleri gösteren belgenin) koþullarýný belirtmiþ, ancak bu koþullarýn karþý tarafa bildirilmesinin geciktirilmesini istemiþti: 1) Yazýkuruluna, eski yazýkurulunun dört üyesinin alýnmasý; 2) Merkez Yönetim Kuruluna, bizzat kurulun seçeceði, muhalefete mensup iki üyenin alýnmasý; 3) Yurtdýþý Birliðinde statükoya dönülmesi; 4) Parti Konseyinde menþeviklere bir üyelik verilmesi.

Eðer ultimatom kabul edilmezse diye yazýyordu Lenin, bu sonuna kadar savaþ demek olacaktýr. Ek bir koþul: 5) ikinci parti kongresindeki ve kongreden sonraki çekiþmelere iliþkin her türlü dedikodunun, kavganýn ve konuþmanýn sona erdirilmesi. (Collected Works, Vol. 34, s. 187.) Lenin in bu önerileri (ek koþul hariç), Merkez Yönetim Kurulunun uzlaþmacý üyeleri tarafýndan bir ölçüde yumuþatýldý.

Ultimatomun ertesi günü, menþevikler, Plehanov dan da gördükleri büyük yardýmla, Ýskra nýn eski yöneticilerini, merkez yayýn organýnýn yazýkuruluna üye olarak çaðýrdýlar, Merkez Yönetim Kurulunun ultimatomunu reddettiler ve parti çoðunluðuna karþý açýk bir savaþa giriþtiler. 219.

[41] Y Parti konseyinde, merkez yayýn organýnýn temsilcisi olan, daha sonra Merkez Yönetim Kuruluna üye olarak çaðýrýlan L. Ý. Galperin in takma adý. Bu üye uzlaþmacý bir tutum takýnmýþtýr. 220.

[42] Burada, yasal marksizm in baþlýca temsilcilerinden olan Piyotr Struve ye ve onun Rusya nýn Ýktisadi Geliþmesi Konusu Üzerine [sayfa 305] Eleþtirici Sözler (1894) adlý kitabýna deðiniliyor. Bu ilk kitabýnda Struve nin, burjuvaziyi savunan düþünceleri açýkça farkediliyordu. Lenin, 1894 de, St. Petersburg daki bir marksist gruba okunan Burjuva Yazýnýnda Marksizmin Yansýmasý baþlýklý yazýsýnda, Struve nin ve öteki yasal marksistler in görüþIerine saldýrdý. Lenin bu yazýsýný 1894 ün sonunda, 1895 baþýnda Narodizmin Ýktisadi Ýçeriði ve Bay Struve nin Kitabýndaki Eleþtirisi (Collected Works, Vol. I, s. 333-507) adý altýnda geniþletti. 226.

[43] Lenin, Martov un Ýskra da yayýnlanan Hazýrlanmanýn Yolu Bu mu? baþlýklý yazýsýna deðiniyor. Martov, o yazýsýnda, bütün Rusya yý içine alan silahlý bir kalkýþma hazýrlýklarýna karþý durmuþ, bu hazýrlýklarýn ütopik fesatçý bir giriþimden baþka bir þey olmadýðýný söylüyordu. 229.

[44] Zarya n° 1 de yayýnlanan (Nisan 1901) ve ekonomistlerin, kendi taktiklerini kendiliðinden geliþen bir harekete göre ayarlama çabalarýyla alay eden Çaðdaþ Rus Sosyalistinin Ýlahisi baþlýklý taþlamadan bir dize. Martov un yazdýðý bu ilahi , Narcis Tuporilov imzasýyla yayýnlanmýþtý. 238.

[45] Oblomov Bir toprak sahibi, Goncarov un ayný adý taþýyan romanýnýn

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

255

kahramaný, tembel ve pasif bir bitkiselleþmenin somut örneði. 240.

[46] Alman Sosyal-Demokrat Partisinin Dresden Kongresi, 13-20 Eylül 1903 tarihleri arasýnda toplanmýþtý. Kongrede tartýþýlan baþlýca konu, parti taktikleri ve revizyonizmle savaþ sorunlarýydý. Kongre E. Bernstein in, P. Göhre nin, E. David in, W. Heine nin ve öteki Alman sosyal-demokratlarýnýn revizyonist, görüþlerini eleþtirdi. Ancak revizyonizme karþý savaþýmýnda kongre yeterince tutarlý deðildi: revizyonistler partiden çýkarýlmadýlar ve kongreden sonra da oportürüst görüþlerini yaymayý sürdürdüler. 246.

[47] Sozialistische Monatshefte ( Sosyalist Aylýk ) Alman Sosyal-Demokrat Partisindeki oportünistlerin ve uluslararasý oportünizmin baþlýca yayýn organý. 1897-1933 yýllarý arasýnda Berlin de yayýnlandý. 246.

[48] Frankfurter Zeitung ( Frankfurt Gazetesi ) Almanya daki hisse senetleri borsasýnýn büyük para babalarýnýn yayýn organý olan gündelik gazete.

1856-1943 yýllarý arasýnda Frankfurt-on-Main da yayýnlandý. Gazete 1949 dan itibaren Frankfurter Allgemeine Zeitung adý altýnda yeniden yayýnlanmaya baþlandý. Þimdi Batý Alman tekellerinin sözcüsüdür. 251.

[49] Bakanlýk taktikleri, bakanlýkçýlýk , ya da bakanlýk sosyalizmi (ya da millerandcýlýk) Sosyalistlerin, gerici burjuva [sayfa 306] hükümetlerine katýlmalarýný amaçlayan oportünist taktikler. Bu terim, Fransýz sosyalisti Millerand ýn, Waldeck-Rousseau nun burjuva hükümetine katýlmasý üzerine ortaya çýkmýþtýr. 254.

[50] Lenin burada, Martov un yazdýðý ve Ýskra da yayýnlanan (n° 58, 25 Ocak 1904) Sýra Kimde? baþlýklý yazýsýna eklediði RSDÝP için Kýsa Bir Anayasa taþlamasýna deðiniyor. Martov bu anayasasýnda bo1þevizmin örgütlenme ilkeleriyle eðleniyor ve menþeviklere karþý takýnýlan sözde haksýz tutumdan yakýnýyordu. Martov burada, zorbalar ve zorbalýða uðrayan sözleriyle bolþevikleri ve menþevikleri kastetmekteydi. 256.

[51] Trepov, F. F. St. Petersburg valisi. 1878 de Vera Zasuliç, siyasal tutuklu Bogolyubov a kötü davranýlmýþ olmasýný protesto için, Trepov a ateþ etmiþti.

276.

[52] Rosa Luxemburg un Rus Sosyal-Demokrat Hareketi Ýçinde Örgüt Sorunlarý baþlýklý yazýsýný yanýtlamak üzere yazýlan bu yazý, Alman sosyaldemokratlarýnýn yayýn organý Neue Zeit da yayýnlanmak üzere Kautsky ye gönderildi. Ancak Kautsky yazýyý yayýnlamadý. 281.

[53] Raboçaya Gazeta ( Ýþçilerin Gazetesi ) 1897 de Kievli sosyal-demokratlar tarafýndan yayýnlanan yasadýþý bir gazeteydi. Ýki sayý çýkarýlabildi: 1 inci sayý Aðustosta, 2 nci sayý (Kasým tarihiyle) Aralýkta. RSDÝP birinci kongresi Raboçaya Gazeta yý partinin resmi organý olarak kabul etti, ancak gazetenin basýmevine polisin yaptýðý baskýn ve Merkez Yönetim Kurulu üyelerinin tutuklanmasý nedeniyle, gazete yayýna son vermek zorunda kaldý. 287.

[54] Sosyalizmle Savaþ Yasasý Almanya da 1878 de yürürlüðe kondu. Yasa Sosyal-Demokrat Partinin bütün örgütlerini, iþçi sýnýfýnýn yýðýn örgütlerini ve iþçi basýnýný ezdi, sosyalist yayýnlara el kondu, birçok sosyal-demokrat ülkeden çýkarýldý. Ýþçi sýnýfýnýn kitlesel hareketlerinden gelen baský sonucu, yasa 1890 da yürürlükten kaldýrýldý. 290.

256

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

[55] Ýkinci parti kongresinde Merkez Yönetim Kuruluna seçilen üyeler Lengnik, Krijijanovski ve Noskov du. Ekim 1903 te (yeni tarih) Zemliyaçka, Krasin, Essen ve Gusarov; Kasýmda da Lenin ve Galperin de üyeliðe çaðýrýldýlar.

Merkez Yönetim Kurulunun kuruluþunda Temmuz-Eylül 1904 te yeni bazý deðiþiklikler oldu: Lenin i destekleyen Lengnik ve Essen tutuklandýlar; uzlaþtýrmacý Krijijanovski ve Gusarov istifa ettiler; uzlaþtýrmacýlardan Krasin, Noskov ve Galperin, Lenin in protestolarý arasýnda, çoðunluk mensubu Zemliyaçka yý hukuk-dýþý bir tutumla üyelikten çýkardýlar ve [sayfa 307] baþka üç uzlaþmacýyý Liyubimov, Karpov ve Dubrovinski yi üyeliðe çaðýrdýlar. Bu deðiþiklikler sonucu, Merkez Yönetim Kurulunun çoðunluðu uzlaþmacýlardan oluþtu. 293.

[56] Lenin, Merkez Yönetim Kurulunun, üçüncü kongrenin toplanmasý için harekete geçen Güney Bürosunun daðýtýlýþýný kastediyor. 293.

[57] Galyorka Bolþevik M. S. Olminski nin (Aleksandrov) takma adý.

293.

[58] Burada, Ýskra nýn menþevik yazýkurulu üyelerinin, gazetenin sütunlarýný bolþeviklere kapatmalarý ve ikinci kongresinin kararlarýný kabul eden ve üçüncü kongrenin toplanmasýný isteyen parti örgütlerinin açýklamalarýný yayýnlamayý reddetmeleri ardýndan, bolþeviklerin kurduðu Bonch-Bruyeviç ve Lenin Sosyal-Demokrat Parti Yazýný Yayýmevi kastediliyor. Yayýmevi menþeviklerle uzlaþmacýlara karþý bazý broþürler çýkardý: Lenin in Zemtsvo Kampanyasý ve Ýskra nýn Planý; Galyorka nýn Bonapartçýlýk Kahrolsun; Orlovski nin Konsey Partiye Karþý baþlýklý broþürü ve daha baþka broþürler. 294.

V. Ý. Lenin Bir Adým Ýleri, Ýki Adým Geri

257