Soefi gedachte 23 september 2013 (1)

Inhoud

D E SOEFIgedachte

september 2013

3 5 10 11 15 19 20

Ten geleide

24 28 31 33 34 35 36 40 41 44

Een long van bamboe Peter Henk Steenhuis

De booschap Hazrat Inayat Khan ‘De Boodschap zorgt voor zichzelf ’ Hidayat Inayat-Khan ‘Heart of a Sufi’ Felix Erkelens “Een karavaan van de minnaars van schoonheid” Karim Logtmeijer Overlooking en pijn Jaya Bakker

Interview met Myra van Leer-Lindeman

Zubin van den Besselaar en Ameen Carp De Soefi-gedachten voor deze tijd Kariem Maas Meer dan genoeg Simone Wils Gedicht Jelaluddin Roemi Psalm 116 van David Reflectie op de ENE Sabir Jaap Dekker Gebeurtenissen Henk Rooseboom Kort verslag Zomerschool 2013 Ulma Moerenburg Informatie over de Soefi Beweging Informatie over Soefi Contact

De Soefi-gedachte is een gezamenlijke uitgave van Soefi Beweging Nederland en Vereniging Soefi-Contact en heeft tot doel het verspreiden van het gedachtengoed van Hazrat Inayat Khan.

1

COLOFON de Soefi-gedachte 67e jaargang nummer 3 september 2013 Verschijnt 4 x per jaar; in: maart, juni, september en december.

Uitgever/Administratie: Stichting Soefi Beweging Nederland Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag tel: 070 346 15 94 fax: 070 361 48 64 <sufiap@hetnet.nl> www.soefi.nl www.soefi-contact.nl

Redactie: dhr. L.W. Carp (Ameen), voorzitter mw. M.A.J. van den Besselaar (Zubin) dhr. J.J. Dekker (Sabir Jaap), secretaris mw. I.Lennings (Irene) dhr. E.H.K.Logtmeijer (Karim) dhr. T. Maas (Kariem), hoofdredacteur

Abonnementen: jaarabonnement, incl. porto: € 16,00 abonnement buitenland: € 20,- per jaar los nummer: € 5,00.

Aanmelding door betaling via rekening 777555 tnv Penningmeester Stichting Soefi Beweging Neder­land te Den Haag

Redactie-adres: redactiesg@gmail.com

Aanwijzingen voor auteurs: Bijdragen zijn welkom, mits niet langer dan ca. 2000 woorden en aangeleverd in Microsoft Word met eventuele voetnoten als eindnoten. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen niet op te nemen of in te korten, en op de eigen websites te plaatsen. Kopij sturen naar het redactie-adres. Uiterste inleverdata voor het volgende nummer: 2 maanden tevoren (1 januari, 1 april, 1 juli, 1 okto. ber) of in over­leg met de redactie.

Illustraties: De redactie stelt alles in het werk om reproductierechten te regelen. Voorzover dit niet correct is gebeurd, kunnen rechthebbenden contact opnemen met de uitgever.

Redactiemedewerker: dhr. N. Welten (Noud), opmaak

Drukker: NKB, Bleiswijk

Adresveranderingen sturen aan de uitgever, Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag met uitzondering van leden Soefi-Contact, die mutaties sturen naar hun secretariaat. © Soefi Beweging Nederland. Overname van agendapunten vrij.

De inhoud van de artikelen is voor verantwoording van de auteurs en afgezien van plaatsing in dit tijdschrift en op daaraan gerelateerde websites, berust het copyright bij de auteurs.

2

Ten Geleide – het ademt Verborgen in deze aflevering van de Soefi-gedachte zit een rode draad die te maken heeft met autonomie. In hoeverre zijn wij baas in ons eigen leven?

“Een gedachte komt wanneer ‘zij’ dat wil, en niet wanneer ‘ik’ dat wil”, schreef Nietzsche ooit. Om te kunnen denken is er geen ‘ik’ nodig. Daaraan refereert Henk Steenhuis in zijn beschouwing over “Een long van bamboe”. Het ‘ademende’ bamboe kunstwerk dat hij beschrijft, bracht hem tot het besef: niet ‘ik adem’ maar ‘het ademt in mij’. Kunstenares Maria Blaisse beaamt dat. Op de vraag wat ‘het’ dan is, antwoordt zij: “Ja, wat is ‘het’? Daar zoek ik naar. Wat doet iets bewegen, wat is de kracht erachter?”

Simone Wils stipt in net weer iets andere bewoordingen die kracht aan in haar artikel “Meer dan genoeg”. Zij schrijft over “de Essentie die zich steeds weer vermenigvuldigt. (…) Zij leeft in onze adem. Haar kracht is overvloedig, onuitputtelijk, onbegrensd.”

Een vergelijkbaar soort kracht komt aan de orde in de toespraak die Hidayat InayatKhan hield bij de recente bijeenkomst van de Federatie van soefi-organisaties. Hij heeft het over “de verborgen werking van de Boodschap”. We hoeven ons geen zorgen te maken over de verspreiding – of mogelijke teloorgang – van de Soefi Boodschap, want die zal voor zichzelf zorgen, benadrukt hij. Hij herhaalt daarmee wat zijn vader Hazrat Inayat Khan, de grondlegger van de Soefi Beweging al zei: “Wat het instrument betreft van de Boodschap, in werkelijkheid is het gehele heelal een instrument en ieder voorwerp en ieder wezen daarin is een instrument. Door elk instrument dat God daarvoor bestemt, geeft Hij Zijn boodschap. Iedereen bemerkt in zijn leven, en in het bijzonder in tijden dat men in diepe neerslachtigheid en leed is, dat er enig antwoord komt voor de moeilijkheden waarin men zich bevindt. Het kan komen van een vriend, van een broeder, van ouders of van een geliefde. Zelfs van een vijand kan men ontvangen, wat op een gegeven ogenblik nodig is.”

Ook in wat Felix Erkelens schrijft over het leven van Fazal Inayat Khan – “In Fazal was een drijvende kracht werkzaam die slechts voor een enkeling was bij te houden” – kan men die rode draad vinden.

Leiden wij ons leven, of gaat het leven zijn/haar goddelijke eigen gang in ons? Het antwoord op die vraag kan een tijdschrift niet geven; dat zal ieder voor zich in het eigen leven moeten realiseren. Hopelijk helpt deze Soefi-gedachte daar wel bij.

Kariem Maas

3

De Boodschap

Hazrat Inayat Khan Er is een uitdrukking in de Bijbel: “Klopt en u zal worden open gedaan.” De boodschap van God is een antwoord op de roep van de mensen. En wat het instrument betreft van de Boodschap, in werkelijkheid is het gehele heelal een instrument en ieder voorwerp en ieder wezen daarin is een instrument. Door elk instrument dat God daarvoor bestemt, geeft Hij Zijn boodschap. Iedereen bemerkt in zijn leven, en in het bijzonder in tijden dat men in diepe neerslachtigheid en leed is, dat er enig antwoord komt voor de moeilijkheden waarin men zich bevindt. Het kan komen van een vriend, van een broeder, van ouders of van een geliefde. Zelfs van een vijand kan men ontvangen, wat op een gegeven ogenblik nodig is.

Maar, zo zult ge zeggen: “Waarom komt er een boodschap in het leven van de mens in tijden van zorg, of na het dragen van een groot leed? Waarom komt er ten behoeve van onze leiding niet elke dag een boodschap?” Daarvoor bestaan twee redenen. De ene is, dat er voortdurend hoger leiding is, maar dat de mens zo in beslag genomen is door zijn levensactiviteit, dat hij zijn hart niet opent om naar de Boodschap te luisteren en te zien, waar deze vandaan komt. En de tweede reden is, dat hoe dieper het leed ons treft, hoe hoger de stem van het hart oprijst, totdat deze de troon van God bereikt. En dan is het ogenblik gekomen dat het antwoord komt, als men diep verzonken is in leed en smart.

En vraagt men nu, wat is pijn, dan kan men zeggen, pijn is het volste levensaspect.

En dat is de reden dat, hoezeer de mens in hoge mate vrees heeft voor pijn, hij toch gesteld is op kleine speldenprikken en dat hij meer houdt van het treurspel van zijn eigen leven, of van een treurspel dat op het toneel vertoond wordt, dan van een blijspel. Kort gezegd, het werkelijke wezen van de mens is zijn hart en in pijn wordt het hart levend, en zonder pijn blijft het een leven aan de oppervlakte.

U zult in het leven dikwijls opmerken, dat mensen met een onverdraagzame aard en optreden, nadat ze een grote smart hebben doorgemaakt, een fijnere aard in zich gaan ontwikkelen. Het heeft hen zachter gemaakt van persoonlijkheid, evenals rauwe groenten zachter worden door koken. Er zijn ook karakters, die men volgens Oosters spraakgebruik aanduidt als sandelhout of wierook.

Als sandelhout of wierook op het vuur wordt gelegd dan stijgt de geur omhoog.

Er zijn karakters onder de mensen, wier goede eigenschappen en verdiensten verborgen zijn, evenals de geur verborgen is in sandelhout en wierook.

En die geuren komen voor de dag als de pijn een hoogtepunt bereikt.

Er is een verhaal in de grote Indische tradities, dat Ramayana heet. Daarin wordt verteld van twee zonen van de God van de Hindoes, van Rama. Zij leefden in de bossen en in de bergen en op zekere dag vestigden zij zich, vergezeld van hun moeder, in een stad. De jongste van de broers ging alleen de stad bekijken.

Rondzwervend door de stad, zag hij een prachtig paard, dat van staatswege los mocht rondlopen. Hij was door het zien van dat paard zo geboeid, dat hij aan de mensen vroeg, aan wie het toebehoorde. Het antwoord luidde: “Het is een gewoonte in ons land, dat telkens als we een koning nodig hebben, een paard in de stad 5

wordt losgelaten en dat de eerste, die het lukt het paard te vangen, koning wordt van ons koninkrijk”. Daarop rende de jongen de gehele dag achter het paard aan en telkens als hij meende het te kunnen vangen, ontglipte het dier weer aan zijn handen. En de tijd van zonsondergang naderde. Zijn moeder, die angstig werd toen het donker begon te worden, vroeg aan haar oudere zoon om de stad in te gaan en zijn broer te zoeken, die nu al de hele dag weg was.

Toen de broer in de stad kwam, zag hij de jongen achter het paard aan rennen.

Hij vroeg hem: “wat voer je toch uit?” De jongere broer antwoordde: “Ik kom niet thuis voordat ik het paard heb gevangen.” De oudere broer merkte op: “Het is het werk van een ogenblik en je spant je de hele dag al in. In plaats van het paard achterna te gaan, moet je het tegemoet gaan”. Hij wees hoe je dit moest doen en in een ogenblik had zijn broer het paard gevangen. Daarop werden de beide broers voor de koning gebracht, en de vader was er trots op hen beiden zo roemrijk te weten.

In dit verhaal stelt de vader God voor en het paard is het leven in deze wereld.

De jongere broer is degene, die ernaar streeft om de beheersing te verkrijgen over het eeuwige wisselende leven van de wereld. En de oudere broer is degene die in die wereld ervaring heeft opgedaan. Hij komt en zegt tot de jongere broer: “Dat is niet de goede manier, dit is de goede”. Alles wat een mens ooit geleerd heeft, leerde hij van zijn oudere broer. Als men veel voelt voor kunst, of voor wetenschap, of dat men een taal of iets anders wil leren in de wereld, zal men alleen dan slagen, als men tot een oudere broer kan gaan die over ervaring in dat alles beschikt, en men hem kan vragen: leer mij wat ik moet doen. En dan leert hij in één minuut, waarvoor anders vele jaren nodig zouden zijn geweest.

Wij treden allen op het toneel van de wereld als jongere broeders en mettertijd als oudere broeders. Ten aanzien van dingen die we wensen te weten, handelen we als jongere broeders, en ten aanzien van dingen die we weten en anderen kunnen tonen, handelen we als oudere broeders. Ieder van ons heeft zowel de oudere als de jongere broeder in zich. Maar superioriteit bezit alleen de Vader, wiens trots en voldoening het is, dat de oudere broeder en de jongere broeder beiden zullen overwinnen.

Zoals het aantal oude en zeer oude mensen onder ons gering is, zo is ook het aantal oudere broeders gering in alle situaties van het leven. In sommige zielen is een eigenschap aanwezig, een ingeboren geest van oudere broederschap, evenals soms in een klein meisje dat nog geen levenservaring heeft, de moedergeest reeds wordt aangetroffen. Het schijnt dat in alle levenssituaties en in alle verschillende schepselen die geest van de oudere broeder bestaat. Zelfs onder vogels en viervoetige dieren merkt men op, dat één de leiding neemt en de anderen volgen. Als deze neerwaarts gaat volgen de anderen en gaan ook neerwaarts. Als deze zuidwaarts gaat volgen de anderen en gaan ook zuidwaarts. En ook in de lagere schepping is die neiging van oudere broederschap niet zonder doel en niet zonder wijsheid. In een zwerm vogels weet degene die de leiding neemt, of er een storm of weersverandering op til is, of wanneer er een overvloed van voedsel verwacht kan worden.

Het meest interessante voorbeeld is dit, dat in een kudde olifanten die zich in het 6

bos voortbeweegt, één de leiding heeft. Die olifant draagt een boomstammetje in zijn slurf, als een staf, en onderzoekt daarmee de bodem of er gevaarlijke kuilen zijn, en als dit het geval is geeft de olifant een signaal waarop alle andere olifanten erom heen lopen.

Deze neiging vervult het hoogste doel van het menselijk leven in de mens. Er zijn mensen, die zich alleen bewust zijn van eigen leed en genoegen en voor wie dat hun enige zorg is. En er zijn anderen die zich verantwoordelijk voelen, niet alleen voor zichzelf, maar ook voor hun kinderen, hun familie, misschien zelfs voor hun vrienden en naasten. En er is ook de mens, die voelt voor elk mens in zijn dorp of kleine stad. In hun droefheid is hij bedroefd, in hun geluk deelt hij. De kinderen van zijn dorp zijn zijn kinderen en hij leeft met zijn dorp mee. En dan zijn er zielen, die zich bewust zijn van de omstandigheden van hun natie, die bereid zijn tot elke opoffering voor hun volk. Anderen zijn zich bewust van hun ras. En weer anderen, door God gezegend, zijn zich bewust van het geluk, de vrede van de gehele mensheid, en alleen het algemene welzijn kan hen gelukkig maken.

Deze ontwikkeling moet op natuurlijke wijze tot stand komen en de mens moet dit op natuurlijke wijze ervaren. Hij die zich er op beroept die ontwikkeling te hebben bereikt, zal niet in staat zijn het te bewijzen als het ogenblik van de beproeving komt. Zo heeft de mensheid steeds met dankbaarheid erkend, dat Jezus Christus de beproeving heeft doorstaan, zijn hele leven door tot in het laatste uur. Met andere woorden, hij gaf zijn eigen leven om bij voortduring leven te geven aan de gehele mensheid.

En degene in de wereld die dat bewustzijn heeft bereikt, die liefde voor de mensheid, en die door God wordt gebruikt als een instrument voor het brengen van Zijn liefde en licht, heeft de beproeving tot aan het einde van zijn leven doorstaan. En daarom is er niemand, die valselijk kan beweren, de boodschap te brengen.

Aangezien wij allen in deze wereld, al naar onze geschiktheid daarvoor, God bewust of onbewust dienen, volbrengen wij allen die dienst, zij het ook zonder dat we dit weten.

Er is een gezegde van een groot Perzische wijsgeer Rumi: “Vuur, water, lucht en aarde zijn Gods dienaren en wanneer het Zijn wens is, dat zij voor Hem arbeiden staan zij gereed om Zijn bevel te gehoorzamen”. Als de elementen de gehoorzame dienaren van God zijn en als de elementen de instrumenten van God worden, kan dan de mens geen groter en beter instrument zijn? In werkelijkheid moet de mens God’s beste instrument zijn voor de vervulling van het doel van Zijn schepping.

Daarom heeft Hij hen die de instrumenten waren voor een gemeenschap, gebruikt als instrumenten voor een gemeenschap. Hen die een instrument waren voor een natie, heeft Hij gebruikt als instrumenten voor een natie. En de zielen die geschikt waren als instrument voor de gehele mensheid heeft God voor dat doel gebruikt.

Zij hebben God gediend als koning, als profeet, als hervormer, als leraar.

De grote dienst voor God is het werk dat gedaan is door de profeet. Dat is het brengen van de mensheid dichter naar volmaaktheid. Want elke ziel is voor het doel geboren, voor het bereiken als het ware, van de voeten van God. 7

En steeds als de profeet de boodschap bracht, was het de boodschap van God. Steeds was de bron dezelfde, wanneer de Boodschap ook kwam. Als deze honderdduizend jaar geleden kwam, was het Zijn Boodschap en als ze nu kwam, zou het Zijn Boodschap zijn. En hoe onwetend is de mens in dit opzicht in alle tijden geweest, een onwetendheid die hij ook nu nog toont! Want wanneer de Boodschap ook kwam streed de mens er tegen, twistte en argumenteerde.

De mens hield zich aan één profeet en erkende de andere niet. Hij vereerde de ene en verachtte de andere. En de reden hiervan was dat hij de Boodschapper kende, maar niet de Boodschap. Hij nam het boek als zijn godsdienst, maar de Boodschap kende hij niet. Als dat niet de houding van de meerderheid was, hoe zou het dan mogelijk zijn geweest, dat Jezus Christus werd gekruisigd?

Er zijn profetieën geweest en afgezien daarvan, de meester zelf was een getuigenis van zijn boodschap, overeenkomstig het gezegde: “Wat u bent spreekt luider dan wat u zegt.”

Wat moeten de ogen van de mens dicht versluierd geweest zijn door de godsdienst waaraan hij vasthield, dat hij de Boodschapper aanvaardde en de Boodschap verwierp, niet wetende dat er slechts één Boodschap is en dat er geen twee kunnen zijn!

Ja, de manieren, waarop deze gegeven werd zijn verschillend, in overeenstemming met de mentaliteit van de mensheid in een bepaalde tijd. Iedere profeet moest spreken in verband met de tijd waarin hij leefde en in overeenstemming met de evolutie van die tijd.

Bovendien verschillen de gewoonten in elk land van die in andere landen, en zo ook de levenswijze. Als de boodschapper geboren werd in een bepaald land en in dat land zijn Boodschap gegeven heeft, dan moest hij rekening houden met de wijze waarop dat volk tegenover het leven stond en hij moest zijn Boodschap daarmee in overeenstemming brengen.

Maar de Boodschap komt van God. Dat is de reden dat een uiterlijke bestudering van het boeddhisme de indruk geeft, dat het hindoeïsme verschilt van het boeddhisme.

En een uiterlijke bestudering van het christendom en de islam, geeft ons het gevoel dat het christendom verschilt van de islam. Maar als men de onderliggende draad ziet die alle godsdiensten verbindt, dan zou men inzien dat alle godsdienst één is, zoals ook de waarheid één is, zoals het leven één is en God één is.

De mensheid heeft genoeg oorlogen, strijd, twist en onenigheid meegemaakt.

Als u tegenwoordig de individuele mens van enig land, enig ras vraagt, dan zullen zij u zeggen: genoeg, wij willen geen enkele oorlog meer. De laatste oorlog heeft ons het grootste treurspel vertoond, dat de wereld ooit heeft gezien.

Hoewel de lering van Christus vrede is, “Gezegend zijn de vredestichters”, en hoewel het innerlijke verlangen van ieder mens vrede is, weet de mensheid niet hoe ze vrede moet maken. En om vrede tot stand te brengen, gaat ze oorlog voeren.

De Boodschap van het soefisme werkt in de richting van het verlangen van de individuen en het verlangen van de naties, door de vrede te willen brengen die elke ziel wenst en die de lering van Christus is en de natuur van God. 8

Er zijn nu verschillende acties in werking, zowel in de richting van vrede als van oorlog. Elke kleine prestatie die gericht is op de eenheid van het mensdom, is waard om aangemoedigd en gesteund te worden. Maar men moet weten dat godsdienstvrede tot stand gebracht moet worden, omdat, direct of indirect, een godsdienstige gedachte of tot vrede of tot oorlog voert.

Het is niet het verlangen van de Soefi Beweging om een aparte gemeenschap te vormen, of de wens dat de gehele wereld tot ĂŠĂŠn godsdienst zal behoren. Dit is even onmogelijk als dat alle mensen in de wereld hetzelfde uiterlijk zouden hebben.

Maar wat mogelijk is, is dit: dat door het kennen en verstaan van het levensgeheim, door het verstaan van de natuur van God, door het bestuderen en realiseren van de aard van het leven, de mens met zekerheid verdraagzamer zal worden, en dat de mensen ongetwijfeld zullen uitstijgen boven de verschillen van ras, geloof, natie en godsdienst.

Door persoonlijke leiding worden de leden van de Soefi Orde onderwezen in de problemen van de diepere zijde van het leven en in de methoden om te komen tot zelfrealisatie, dat is de realisatie van God. In deze Orde zijn allen welkom om inzicht en praktische leiding te krijgen. Wat ook hun geloof moge zijn, of naam, of natie of godsdienst, de Orde bemoeit zich daar niet mee. Het is niet het verlangen van de soefi dat iemand zijn godsdienst verlaat, maar slechts dit dat eenieder zijn godsdienst leeft.

Buiten en boven alle andere doeleinden die de Soefi Orde heeft, is het voornaamste dat de mensheid zich aaneensluit, hoe verdeeld ze ook is wat ras, klassen, geloofsbelijdenissen en godsdiensten betreft.

Eenheid in wijsheid, in de kennis van de waarheid, opdat een menselijke broederschap gevormd moge worden in het Vaderschap van God.

9

‘De Boodschap zorgt voor zichzelf’ Opening van de Federatiebijeenkomst 2013 in Californië door Hidayat Inayat-Khan Hazrat Inayat Khan heeft gezegd: “De Boodschap zal voor zichzelf zorgen omdat het een Goddelijke Boodschap is.” Sindsdien zijn vele jaren verstreken, maar mogen deze krachtige woorden nog in onze tijd gehoord worden, als een bemoediging voor al degenen die gemotiveerd zijn voor het werk aan de Zaak, en voor degenen die zich afvragen waar het schip de komende jaren heen zal zeilen.

In de verwarde situatie van deze wereld waarin politieke dictatuur en religieus sektarisch fanatisme overheersen, als donkere wolken in de lucht, kan de verborgen werking van de Boodschap duidelijk gezien worden op verschillende niveaus, zoals in de strijd voor sociaal welzijn, evenals in wetenschappelijk onderzoek en industriële creativiteit.

Moedig zijn zij die, als lichtende stralen, het pad volgen naar ‘Geestelijke Vrijheid’, waarbij eenieder vorderingen maakt naargelang de eigen wijsheid.

Wijsheid is niet een religie, noch is het een geheime school van speculatieve interpretaties van Waarheid.

Wijsheid is een open deur, met werkelijk begrip voor de oorspronkelijke inspiratie in alle religies.

Wijsheid kan niet beperkt worden in een terminologie ter beschrijving, die meestal de werkelijke realisatie verkeerd interpreteert.

Wijsheid kan niet geïdentificeerd worden als het bezit van één enkele overlevering, gezien haar Universele natuur.

De Federatie van de Soefi Boodschap is een thuis waar Zusters en Broeders elkaar ontmoeten met het doel elkaar te begrijpen en van elkaar te leren.

In dit gezegende huis is ieder erop gericht een voorbeeld te zijn van het nederig aan de mensheid aanbieden van Liefde, Harmonie en Schoonheid, in de hoop dat op een dag de wereld een betere verblijfplaats wordt.

Met de hartelijkste groeten van jullie soefi-broeder en –zuster Hidayat en Aziza

10

‘Heart of a Sufi’

Herinneringen aan Fazal Inayat Khan

Fazal Inayat Khan was leider van de Soefi Beweging van 1967 tot het moment dat hij, in 1985, een eigen weg ging en Sufi Way stichtte. Twintig jaar na zijn dood hebben leerlingen een keur aan herinneringen samengevat in een boek onder de naam “Heart of a Sufi, a prism of reflections”. Het geeft een uitstekend beeld van deze uitzonderlijke en inspirerende leraar.

Uitgever Felix Erkelens was een van zijn leerlingen en beschrijft hier op verzoek van de redactie zijn herinneringen.

Het ontmoeten van ‘jouw’ geestelijk leraar is een van de grootste zegeningen die ons in dit leven ten deel kan vallen. Zo is het moeriedschap van pir-o-moershid Fazal Inayat-Khan ook voor mij een diepe, bevrijdende en zegenrijke ervaring geworden.

De relatie met de geestelijk leraar gaat door voorbij tijd-ruimte en de geestelijke impuls vanuit Fazal is nog altijd vaardig in mij. ‘Jouw’ leraar is de leraar die bij jou past, van wie jij houdt en met wie jij een diepe band ervaart en een geestelijke relatie aangaat. Deze band zegt dus zowel iets over de leraar als over jou. Als je een beeld van de leraar zou willen schetsen dan is dat dus ook mogelijk door een indruk te geven van zijn leerlingen.

Ik was 25 jaar toen ik Fazal ontmoette en in die tijd een licht getraumatiseerde en gespannen jongeman en als ik om me heen keek onder de andere leerlingen, dan zag ik veel van mijn ‘soort’, voornamelijk jonge mensen die met hun eigen gevoelsnatuur, creativiteit en innerlijke potentie nog niet goed raad wisten. Ik 11

ontmoette ook licht ontheemde zielen die op zoek waren naar zelfinzicht, verlangend waren naar liefde en bevestiging en in hun eigen levenskracht wilden komen.

Op de ‘vraag’ van deze mensen kon pir-o-moershid Fazal zijn ‘antwoord’ geven.

Hij creëerde voor zijn moerieds een geestelijk en creatief ervaringsveld waarin zij zichzelf konden leren kennen en hun specifieke eigenheid tot expressie brengen.

Alles rond Fazal raakte, als vanzelf leek het, vervuld van een diepe intensiteit, een intensiteit die je ook weer aanzette om jezelf te bekennen, om tot actie te komen.

Zo konden de muzikale meditaties van Fazal rijk gevarieerde gevoelsgesteldheden in je oproepen. Toen ik Fazal pas leerde kennen en al in Katwijk woonde, was ik regelmatig dankbaar dat ik in de nacht na een late meditatie vanuit de Universel langs het strand naar huis kon lopen om uit te waaien van een onverklaarbare woede. De eerste ervaringen met zikr en muzikale meditatie maakten blijkbaar een diepe innerlijke boosheid bij mij los, een verschijnsel dat ik tijdens mijn jonge leven, kan ik nu zien, keurig had weten te onderdrukken en deze sterke emotie kwam nu aan de oppervlakte.

Fazal was een ware meester in het scheppen van de vrije, open ruimte waarin zich mocht aandienen wat simpelweg aan de orde was binnen jouw psychische gesteldheid. Er bestond rond hem geen opgelegde of juist onuitgesproken sociale norm die bepaalde dat de uitkomst van een meditatie per se een speciale gemoedsgesteldheid of harmonie voort zou moeten brengen - zoals bij mij dus overduidelijk niet het geval was. Maar de meditatie gaf mij wel het meest kostbare, namelijk heling en bevrijding van ingekapselde woede en pijn.

Vanwege mijn vak als uitgever van spirituele literatuur ben ik veel in contact gekomen met geestelijke groeperingen en hun leraren en ik heb kunnen constateren dat weinig geestelijke impulsen werkelijk vrij zijn van opgelegde moraal en subtiele sociale conventie. Voor buitenstaanders was ‘het ervaringsveld’ dat Fazal kon creëren soms niet te volgen en dat is volledig te begrijpen. De generatie die zich door Fazal kon laten verlichten was ook deels gevormd door de woelige jaren ‘60 en er werd een andere vorm van heling en teaching gevraagd.

We kunnen harmonie op vele manieren bereiken, door veel met harmonie in aanraking te komen, bijvoorbeeld door het op te zoeken in een natuurlijke omgeving of in muziek. Maar harmonie kan ook ontstaan uit chaos of geestelijke turbulentie en onevenwichtigheid. De geest wordt dan uitgedaagd om tot bewustzijn te komen en inzichten te verwerven die weer tot bevrijding en innerlijk evenwicht leiden. Fazal maakte af en toe gebruik van dit gegeven in esoterische klassen en tijdens zomerprogramma’s. Ook blies hij het concept chilla nieuw leven in door mensen, door middel van een specifieke, persoonlijke opdracht, meer in contact met zichzelf te brengen. Zo kreeg ik ooit een reis-chilla die me tot diep in Alaska heeft gebracht.

Voor mij was het toen, maar nog meer vanuit het huidige retrospectief , duidelijk dat ook Fazal innerlijke ontheemding kende en geestelijk en psychisch getormenteerd werd - zoals wij allen. Hij heeft als kind en jonge man diep geleden onder de strijd in zijn gezin en familie. Hij sprak zelden of nooit over zijn verleden, maar de 12

enkele keer dat hij daar iets van openbaarde was het duidelijk dat hij veel innerlijke pijn kende. Het was zichtbaar in zijn ogen, hoorbaar in zijn muzikale meditatie, zijn stem, maar bovenal merkbaar in de liefdevolle overgave aan zijn leerlingen. Het was alsof hij zichzelf wilde weggeven, opofferen voor zijn leerlingen. Ik ben zelf kind van gescheiden ouders en weet dat strijd in het ouderlijk huis een diep geworteld schuldgevoel tegenover het leven kan geven. Het is mogelijk het beste te omschrijven als een gevoel dat je iets goed hebt te maken om te mogen bestaan.

In Fazal was een drijvende kracht werkzaam die voor slechts een enkeling was bij te houden. Meditaties of gezamenlijke invocaties konden tot het ochtendgloren duren en dan stonden er voor uitgeverij Servire, waar Fazal in die tijd directeur van was, weer allerlei vergaderingen en afspraken gepland. Er was constant activiteit, altijd van alles te organiseren en velen van ons kenden een uitputtend dag- en nachtritme. Ik herinner me bijvoorbeeld een sessie waarbij we allemaal een eigen thema hadden gecomponeerd op het harmonium. Die thema’s werden vervolgens achter elkaar gespeeld, waarbij de deelnemers ook het gecomponeerde thema ‘terug zongen’ naar de componist, zodat je ten diepste kon ervaren wat ‘jouw muziek’ was.

Na een nacht van muziek waren we in de vroege ochtend door en door trilling, diep geroerd en volledig weerstandloos naar de schoonheid van het bestaan.

In de leraar ontmoeten we onszelf. We projecteren onszelf in de leraar. De leraar is, zoals ik al eerder op een andere manier formuleerde, een spiegel van onszelf. De leraar appelleert op ons innerlijk beste weten, hij activeert ons innerlijk potentieel doordat hij dat herkent en uitnodigt tot verwezenlijking. De leraar wordt op zijn beurt door zijn leerlingen ‘de berg op geduwd’. Wij stellen steeds nieuwe vragen, wij ontwikkelen en willen meer kennis vergaren en authentieke overdracht ontvangen.

Ook hierin ging Fazal een onverwachte weg. Hij had al vroeg in zijn ontwikkeling als pir-o-moershid begrepen dat hij niet een leraar kon zijn voor diegenen die al vervuld waren of die al een richting hadden gekozen. Fazal richtte de Sufi Way op en gedurende zijn leven werd hij steeds minder een uitverkorene, een verkozene uit een bijzonder geslacht. Zijn lange haren maakten plaats voor een kort kapsel, hij nam een andere naam aan, Frank Kevlin, en hij ging psychologie studeren; het landhuis in Surrey werd van de Khankah weer Four Winds. Ik denk wel eens dat Fazal de tegenspraak, het diapositieve actief opzocht om ook een gewoon mens te kunnen blijven.

Deze veranderingen waren mogelijk ook een onbewuste manier om zijn afscheid voor te bereiden. In zijn latere jaren was het hoge tempo niet meer mogelijk, de verwachting van de leerling werd niet meer als vanouds beantwoord. De vraag werd meer terug gespeeld. De leerling moest zelfstandig worden. Een fel brandend liefdesvuur ging over in een andere hoedanigheid.

Fazal leerde ons in zijn korte leven om vol, nieuwsgierig en intens in het leven te staan. Hij stimuleerde zijn leerlingen om open te staan voor verandering en om uitdagingen aan te gaan om innerlijk te kunnen groeien. Conflict hoeft niet vermeden te worden en hoort erbij als het gaat om het tot expressie brengen van je diepste eigenheid en creativiteit in relatie met de goddelijke waarheid. Liefde is de meest ultieme waarde van het menselijk bestaan.

13

Nadat de as van Fazal in Den Haag was bijgezet heb ik zijn gedenkplaats bezocht.

Dat hij daar aanwezig was te midden van zijn familie heb ik als diep ontroerend ervaren. Er was toen nog een eenvoudige steen met enkel de tekst daarop ‘he loved’.

Ooit, toen we bijeen waren tijdens een zomerschool werd de vraag gesteld wat we op onze grafsteen zouden willen laten zetten. He loved was zijn eigen formulering en een volkomen juiste. Het is die liefde in zijn volle voorwaartse overgave die hem zo typeerde. Een liefde die de vele hoedanigheden die het leven en de vele ‘vormen’ die wij mensen kunnen aannemen kon omvatten, herkennen en bevestigen. Een liefde waarin je kon groeien en jezelf kon leren kennen, een hoog goed. Soefisme, de weg van het hart - Fazal was een ware soefi.

Onze geestelijke weg vindt zijn meest pure reflectie in wie we zijn in de dagelijkse praktijk van ons leven. We kunnen van alles zijn in naam en positie, het zegt niets over wie we zijn voor onze naasten en wat onze feitelijke werking is op anderen.

Fazal heeft een enorme impuls aan velen gegeven. Twintig jaar na zijn dood hebben leerlingen een keur aan herinneringen samengevat in een boek onder de naam Heart of a Sufi, a prism of reflections, en hieruit kan een uitstekend beeld van deze uitzonderlijke en inspirerende leraar zichtbaar worden.

Binnen de brede stroom van de Inayati-orden weten we als geen ander dat de werkelijkheid vele perspectieven kent en recentelijk las ik een stuk over de vroege jaren van Fazal. Daarin werd een beeld geschapen van iemand die belust was op geld en ook de zorg voor de durgah werd in een specifiek daglicht gesteld. Toen ik Fazal leerde kennen woonde hij samen met zijn vrouw in een zomerhuisje achter Servire dat kleiner was dan mijn eigen kamer en het eind van zijn leven vond plaats in een klein huis in Londen. Zijn hele leven heeft hij zich bijzonder om de rustplaats van zijn grootvader bekommert en twee van zijn leerlingen hebben enkele jaren in New Delhi doorgebracht om de bouw van de dargah te helpen begeleiden. Een totaal ander perspectief dan de eenzijdige tekst die ik las.

Ter afsluiting een enkel citaat van Michael Aranth Frye uit het boek Heart of a Sufi: ‘At the birth of a new era – and we are at such a time now – there are people, bridge-builders, who create, facilitate and improve the changes its arrival brings. They are remembered by their acts, their writings and their occasional quotes. It is important to mark who they were, what they did and why, so that learning from them can be put into action in service to humanity. Many of them were not recognised fully during their lives but will be eventually for their discoveries, their realisation about the future and the truth they brought. They guided us to address the birth of the new era and all the changes it would bring. Pir-o-Moershid Fazal Inayat-Khan was such a guide. (…)’

Felix Erkelens www.juwelenschip.nl Het boek Heart of a Sufi is te bestellen via Arch Ventures Press: http://www.archventures.org.uk/heart of a sufi.htm

14

“Een karavaan van de minnaars van schoonheid” Verslag van een pelgrimage naar Fazl Manzil

Karim Logtmeijer Vrijdagmiddag kom ik aan in Parijs samen met mijn dochter Miriam voor een weekendje uit. Zaterdag wil ik doorbrengen in Suresnes bij de soefies en zondag zal ik met haar Parijs bezichtigen. Eerst zou ik met mijn soefibroer Salim gaan, maar hij werd ziek. Dus nu wordt het een weekend met mijn dochter op stap. Hierbij een impressie van de zaterdag die ik doorbracht met de soefi's in Suresnes.

Zaterdagmorgen 27 april arriveerde ik even voor half tien `s ochtends bij Fazl Manzil in Suresnes, Parijs. Dit weekend werd georganiseerd door de Kinship Council van de Soefi Orde, waarbij wel zestig soefies van diverse organisaties en uit verschillende landen aanwezig waren; o.a. uit Engeland, Frankrijk, Nederland, Duitsland, Zweden en Amerika. De sfeer was meteen open, warm en vertrouwd. We startten met kennismaking, muziek en dansen van Universele Vrede. Dit werd ingeleid door Saki Lee, die dat met veel gevoel deed.

Tegen het middaguur was Shaikh-ul-Mashaikh Mahmood Khan aan het woord.

Hij vertelde op boeiende wijze over Moershid Inayat Khan en schetste een beeld van Europa in die tijd. Er was veel ruimte voor vragen en daar werd ook dankbaar gebruik van gemaakt.

Tussen de middag gingen we uiteen om te lunchen in de buurt. Er was ook gelegenheid in stilte de Oriental Room te bezoeken. Deze kamer in het oude huis Fazl Manzil van Moershid Inayat Khan, werd vroeger veel gebruikt voor meditatie en persoonlijke gesprekken met zijn moerieds. In die kamer hangt nog altijd een speciale sfeer.

In de middag was er ook gelegenheid te kijken aan de overkant van de straat bij de Nekbakht stichting. Hier liggen in het archief alle lezingen in steno opgetekend, die Moershid hield in de jaren `20 van de vorige eeuw. Vandaag de dag wordt hier nog steeds hard gewerkt door diverse toegewijde moerieds aan vertalingen en nieuwe interpretaties van de omvangrijke nalatenschap van Moershid Inayat Khan.

Suresnes beschouwde hij als het centrum van waaruit hij de soefiboodschap verspreidde. Hier woonde hij met zijn gezin en enkele trouwe volgelingen. De zomerschool vond hier ook jaarlijks plaats op het grote stuk land dat bij het huis lag.

Tegenwoordig ligt Fazl Manzil ingebouwd tussen huizen en flats in een buitenwijk van Parijs.

In de namiddag is er een muzikale zikr met de broers Mehmet en Ali Ungan uit Mannheim, Duitsland. Alle soefibroeders en –zusters zingen mee met de enthousiaste muzikanten. Tijdens de ceremonie wervelt een soefi in volledig Turkse derwish outfit. Hierna trekken verscheidene mensen zich terug voor meditatie in de Oriental Room.

15

In de avond is er een goed verzorgde maaltijd met vegetarisch Indiase gerechten.

Voor, tijdens en na het eten is er veel gelegenheid tot uitwisseling met andere soefies. Om je heen hoor je mensen Duits, Frans, Engels en Turks spreken. De sfeer is gemoedelijk en open. De minnaars van schoonheid zijn hartelijk naar elkaar, grenzen vervagen en de harmonie neemt toe. `s Avonds is er een muzikale bijeenkomst, waarin het de bedoeling is om poĂŤzie, liedjes, verhalen en muziek te delen met elkaar. Er wordt gespeeld op diverse instrumenten, er wordt gezongen en gelachen, er is stilte en aandacht voor elkaar, aandacht voor de Ene. Helaas moet ik deze avond verlaten om op tijd in mijn hotel te arriveren, want ik had wel langer willen blijven bij al deze prachtige mensen!

16

17

Fazl Manzil

Aan 18de overkant van de straat huist de Nekbakht-stichting met in het archief alle lezingen van Hazrat Inayat Khan in steno

COLUMN Overlooking en pijn

Jaya Bakker Begin dit jaar lag ik op een operatietafel en had net een ruggenprik gekregen.

Het onderlijf reageerde goed, was gevoelloos geworden. Verder was ik geheel bij kennis. Ik merkte toen pas hoe veelvuldig ik mijn voeten in het dagelijks leven bewoog. Ik vertelde de operateur dat ik hier prima lag en maar van één ding vreselijke last had “ik kan mijn voeten niet meer bewegen.” Hij zei ”daar ben ik juist reuze blij mee.”

Ik nam de omgeving die mij was overgebleven goed op en raakte geïnteresseerd in de kabeltjes en knoppen waar mijn blik op viel. De last van die niet te bewegen voeten raakte uit beeld. Later vroeg ik me af of Inayat Khan dit een vorm van overlooking zou hebben genoemd.

Waar Inayat Khan zich uitspreekt over overlooking benadrukt hij ook situaties waarin een mens last kan hebben van ongemakken, ziekte, pijn, verdriet.

Je kan aandacht geven aan deze narigheid en tegelijkertijd proberen er bovenuit te stijgen. Ten opzichte van anderen betekent die aandacht compassie met de persoon die lijdt en proberen hem of haar naar een prettiger plan te brengen. Naar anderen toe noemt hij overlooking een vorm van hoffelijkheid, het is een teken dat zielen zich afstemmen op een hogere toon.

Wanneer ik over het begrip “overlooking” lees of hoor, denk ik al gauw aan de weg naar harmonie. Die kunnen we ontwikkelen door niet overal aandacht aan te geven en zeker niet aan onaangenaam of hinderlijk gedrag van anderen.

Maar er is meer. Overlooking wil in dergelijke situaties zeggen het hinderlijk gedrag van de ander door de vingers zien, maar zodra het gedrag verandert in de richting van een voor ons gewenste richting belonen door aan die persoon wel aandacht te geven.

Overlooking is dus iets anders dan negeren of de kamer uitlopen als iets je niet zint. Bij overlooking kijk je en tegelijkertijd kijk je niet.

Negeren bevordert disharmonie bij jezelf en anderen en de atmosfeer wordt er mee belast. Sommigen noemen dat de boel onder het tapijt vegen.

19

LEVENSVERHAAL van Myra van Leer-Lindeman Op een van de weinige mooie dagen die deze lente ons schonk hadden wij, Ameen Carp en Zubin van den Besselaar, een afspraak met Myra van Leer voor een interview. Toen we ons in haar flat hadden geïnstalleerd, hadden genoten van het prachtige uitzicht met de bloeiende bomen van het park waarin de flat is gebouwd, van heerlijke ‘koffie met wat erbij’ waren voorzien en wilden starten met het interview, bleek dat Myra al heel wat voorwerk had gedaan. Ze had haar hele levensgeschiedenis vast op papier gezet en stelde voor dat ons voor te lezen. We vonden dat die levensgeschiedenis zo ‘echt Myra’ was dat we hem hier in zijn geheel, ongewijzigd, afdrukken. Met tot slot enkele vragen die wij tijdens het voorlezen stelden.

Geboren op 2 juli 1921. Tot 6 jaar gewoond in Zeist met een mooie tuin en een stukje bos met hoge beuken. Verhuisd naar Amsterdam, op een bovenhuis in een nieuwbouwwijk waardoor wijd uitzicht en een speellandje tegenover ons huis. Vader was conservator aan het Rijksmuseum waardoor een gevoel van schoonheid werd ontwikkeld bij zijn kinderen.

Een broer en drie zusters, ik was op een na de jongste thuis. Remonstrantse godsdienst. Schoolopleiding: Meisjeslyceum, hbs-b.

Mijn eerste vriendje, Wolfgang, werd mijn verloofde. Hij stierf in de oorlog als gevolg van zijn illegale werk.

Vlak na mijn middelbare schooltijd in 1940 (we waren al bezet door de nazi’s) verdiepten mijn verloofde en ik ons in Freuds psychologie. We kwamen tot de ontdekking dat opvoeden eigenlijk het belangrijkste beroep is. Als je kinderen kunt grootbrengen zonder allerlei bezwarende jeugdcomplexen, dan heb je iets belangrijks tot stand gebracht. Ik besloot toen mijn plan om operazangeres te worden op te geven, om me geheel te kunnen wijden aan de opvoeding van de kinderen. Freud had me tot dit besluit gebracht, en vooral ook Wolfgang. Maar Freud had me ook iets ontnomen, namelijk mijn geloof. Volgens Freud is het hele godsidee slechts verbeelding geboren uit verlangen naar een liefdevolle leiding en bescherming.

20

(Myra voegt daar aan toe: “Wat ik toen nog niet wist: Inayat Khan zegt hierover: Je kunt niet naar iets verlangen dat helemaal niet bestaat. Je zou geen dorst kunnen hebben als het fenomeen “water” helemaal niet bestond. Je verlangt naar iets wat je kent, maar waar je gebrek aan hebt.”)

Ik dacht: Freud is een wereldberoemd psycholoog, hij zal dus natuurlijk gelijk hebben, maar ik vond het vreselijk, geestelijke armoede, geen verheerlijking van God, geen aanbidding, geen dankbaarheid voor alles wat we ontvangen zoals voedsel, schoonheid, liefde, de mooie natuur en de vrede die je daarin kan ervaren. Ik voelde me als opgesloten in de kelder van mijn denkwereld. Er was wel een raampje maar je zag alleen uit over de grond buiten. De hemel was er niet te zien en er was geen trap naar boven.

Ik had mijn verloofde moeten beloven dat, indien hij niet levend door de oorlog kwam, ik zou trouwen met iemand anders. Want, zei hij, als ik ooit voor het vuurpeloton kom te staan dan is mijn laatste gedachte aan jou en dan maak je het me zóveel gemakkelijker wanneer je me dat beloofd hebt. (“Mooi hè, en hij was pas 22.”)

In september 1945 kwamen alle concentratiegevangenen terug in Nederland. Wolfgangs neef was er een van. Hij zei me dat hij me alle hoop moest ontnemen. Maar dat kon ik niet aanvaarden. “Wacht dan tot Kerstmis en beschouw deze uitspraak als komende van Wolfgang”, zei hij toen. Daar kon ik inkomen. Ik werd echter van de onzekerheid langzamerhand abnormaal.

“Dat was het meisje van Wolfgang”, dacht Ed van Leer bij onze eerste ontmoeting.

Hij had Wolfgang goed gekend, en ons ook een enkele keer samen gezien. Ed van Leer was Engelandvaarder geweest en had met de invasie in Normandië meegedaan. Hij was dus een tijd weggeweest uit Amsterdam. “Ik kan dat meisje redden”, dacht Ed. En dat heeft hij gedaan, met ontzettend veel liefde en geduld en wijsheid.

We ontmoetten elkaar in februari 1946 en 4 maanden later zijn we getrouwd, maar het duurde nog wel een jaar voordat ik weer gewoon kon reageren. Na dat jaar konden we ook pas aan kinderen denken.

Ik leerde ook een oom en tante van Ed kennen en hun kinderen die teruggekeerd waren uit het kamp Theresiënstadt. Vooral Ied, een van de kinderen, had een uitdrukking op haar gezicht van “neem mij niet kwalijk dat ik geboren ben”. Toen kwam ik haar een tijd later weer tegen op straat, stralend gelukkig. Ik dacht:”Die heeft vast liefdesgeluk gevonden. Misschien is ze wel verloofd”. Dus ging ik op haar af en vroeg: “Ied je ziet er zo stralend uit, is er iets bijzonders met je?“ “Ja, ik heb het soefisme gevonden” zei ze.

Daar wilde ik meer over horen. Ze kwam bij me en vertelde vooral veel over de Universele Eredienst: kaarsen die werden aangestoken aan de hoogste kaars die al brandde voor de dienst begon en die symbolisch het Godslicht voorstelde. Elke kaars stond symbolisch voor één van de grote wereldgodsdiensten: Hindoeïsme, Boeddhisme, de Zoroastrische religie (bron van de Perzische cultuur), Joodse, Christelijke en Islamitische religie. De prachtige gebeden had ik nog niet gehoord maar ik was al helemaal gewonnen. “Dit is het keerpunt in de geschiedenis van de mens21

heid”, zei ik. “We hoeven elkaar niet meer te doden om ons geloof te verdedigen.

Elke godsdienst komt uit dezelfde Goddelijke bron.”

Ik geloof dat ik die avond vergeten had dat ik door Freud mijn geloof was kwijtgeraakt. Maar dat kwam wel terug als twijfel. En wat las ik bij de brenger van het soefisme naar het Westen? Een zin waar ik eerst van schrok voordat ik hem had uitgelezen: “The God that is intelligible to man is made by man himself…” (hé, dacht ik), maar de zin van Inayat Khan vervolgde met: “but what is above his intelligence is reality.”

“O, wat heerlijk” dacht ik, “er is achter de zichtbare wereld een hogere werkelijkheid. Ik was voorgoed bevrijd van de negatieve invloed van Freud op mijn geloof.

Natuurlijk is het zo dat er een hogere geest is, voor ons niet te vatten, die de wereld schiep. Niet in 6 dagen maar via de evolutie schiep en schept God het heelal en onderhoudt dat. Zelfs voor ieder insect is er voedsel. Hij schiep en schept uit het ‘niets’ dat wil zeggen: uit Hemzelf.

Wat kunnen we daaruit concluderen? De hele zichtbare wereld is Gods lichamelijkheid waarin Zijn Geest ook min of meer aanwezig is.

Op het altaar van de Universele Eredienst liggen voor de kaarsen de heilige geschriften van elke godsdienst, waaruit een korte tekst wordt voorgelezen. Al meer dan 60 jaar kom ik naar de diensten en ik heb steeds ontdekt dat in al die Boodschappen dezelfde waarheid kan worden gevonden. Er wordt nog een 7e kaars aangestoken, symbolisch voor hen allen die, bekend of onbekend aan de wereld, het licht der waarheid hebben hoog gehouden temidden van de duisternis van de wereld. Daar liggen de Gayan, Vadan en Nirtan van Inayat Khan bij. Het is fijn om de waarheid ook in de taal van onze tijd te horen of te lezen.

Wij geloven dus in één God, die met verschillende namen benoemd wordt zoals Brahma, Allah, Dieu. In het veel-godendom is er één oppergod, de andere goden staan onder Hem. Van de vele geestverrijkende leringen van Inayat Khan is veel in boekvorm verschenen.

Ik vervolg mijn levensverhaal. Ed en ik hadden een gelukkig huwelijk. Onze kinderen hebben ons wel eens verweten dat ze het zo harmonisch thuis hadden dat ze niet voorbereid waren op de negatieve ervaringen in het leven. Wij, hun ouders, hadden daarvan onze maat al vol: Eds ouders waren omgebracht en ik had Wolfgang verloren.

Ik kreeg drie zoons: Thijs in 1948, Frank in 1950 en Maarten in 1960.Ik trachtte consequent te zijn in geboden en verboden en de slogan te onderhouden: “Not, do as I say, but do as I do.” Het voorbeeld dat je geeft werkt beter dan woorden.

Thijsje zat als peuter al achter de piano en schreef zijn eigen krultekeningetjes op voor elk accoord dat hij gevonden had. Frankje kon lange verhalen over kabouters vertellen. Hij ging veel om met Maarten die 10 jaar met hem scheelde. Maarten was een lief kind maar dat kwam ook door zijn astma waarvan hij een aanval kreeg als hij zich opwond. Hij zei wel eens: “Als ik Frank niet had wist ik niets”. Wat moesten we lachen toen Maarten thuiskomend na de eerste week op de grote school zei: “Nu weet ik bijna alles”. Hij is nu muziekleraar op een school in Wiesbaden en koordirigent en hoofd van het soeficentrum aldaar. Frank is niet voor zijn vak in de 22

muziek gegaan, al is hij even muzikaal als zijn broers en kan hij heel mooi op zijn fagot improviseren. Hij is het soefisme toegewijd. Hij maakt reclame voor goede doelen. Thijs componeert ‘s nachts als er geen storende telefoons zijn en heeft nog vele tournees.

Ik heb mijn leven gewijd aan mijn gezin en aan het verspreiden van de Soefi Boodschap door het houden van preken door het hele land. Mijn man stierf in 1994. Ik woon nu in Zeist in een service-flat, omgeven door een prachtige tuin met oude bomen, vijvers en bloeiende struiken.

Vragen:

Waren die oom en tante die uit Theresienstadt kwamen Joods?

Ja, Ed en was ook Joods maar niet religieus, trouwens die oom en tante ook niet.

Zijn vader was bij de besnijdenis bijna doodgebloed en daar zijn zijn ouders zo van geschrokken dat ze de traditie overboord hebben gezet. Zijn moeder ging naar de vrije gemeente en zijn vader was min of meer humanist. De vader van Ed had ‘Mein Kampf van Hitler’ gelezen maar wilde niet naar Amerika emigreren omdat hij zijn arbeiders niet in de steek wilde laten. Hij is wel ondergedoken met zijn vrouw maar ze zijn verraden. Ze zijn beiden omgekomen.

Was Wolfgang ook Joods?

Die was half-joods. Van moederszijde was hij Joods. Maar hij is in de illegaliteit gegaan en heeft daar de dood bij gevonden.

Was uw man ook soefi?

Ja, hij wou het wel meteen worden want hij vond dat man en vrouw samen ook dit moesten beleven. En hij ging ook altijd mee naar de diensten. Hij speelde zo graag in de diensten. Maar hij had minder met de esoterische kant. Voor Ed was de muziek en de natuur alles.

Was hij musicus?

Hij had geen conservatoriumopleiding want hij werd opgeleid om de zaak over te nemen.

Myra, jij hebt altijd zowel de Soefi Beweging als de Soefi Orde gesteund. Hoe is jouw contact met Pir Vilayat tot stand gekomen?

Dat is al gebeurd voor de splitsing. Ik wilde graag de zoon van Murshid leren kennen en het huis waar Murshid had gewoond in Suresnes. Toen heb ik een soort retraite meegemaakt in Suresnes met Pir Vilayat.

Wat trekt je zo aan? Is het alleen de persoon van Pir Vilayat of zijn er ook bijzondere activiteiten binnen de Soefi Orde die voor jou heel aantrekkelijk zijn?

De Soefi Orde zingt meer tijdens de universele eredienst en ze hebben de dansen.

Heerlijk om te doen.

Wat heeft je dan in de Soefi Beweging gehouden? Er zijn veel mensen helemaal meegegaan in de Soefi Orde, jij bent bij beide gebleven. Waarom?

Ik vond dat ze bij elkaar moesten blijven. We zijn allemaal leerlingen van Murshid en we moeten een eenheid vormen.

Hoe zie je de toekomst van het soefisme?

Eenheid in verscheidenheid. Er moet wat vrijheid in vorm kunnen zijn.

23

Een long van bamboe In de zomermaanden waren in de Schiedamse Ketelfactory “Moving Structures” van Maria Blaisse te zien. Zij is een veelzijdig ontwerper en haar werk heeft raakvlakken met mode, architectuur, performance en video. In dagblad Trouw schreef Peter Henk Steenhuis een inspirerend artikel over ‘breathing sphere’, een kunstwerk dat hij betitelt als ‘een long van bamboe’.

Het is een beschouwing over kunst, adem en spiritualiteit – aspecten van het leven die soefi’s na aan het hart liggen.

Peter Henk Steenhuis Heel even sta ik alleen voor de ‘Breathing Sphere’ van ontwerper en beeldend kunstenaar Maria Blaisse. Het licht valt door de bamboe ribben. Achter me zie ik de schaduw op de wand langzaam meebewegen op het ritme van de constructie. Het werk heeft wel wat weg van een long, de bamboe ribben zetten uit als onze borstkas. De constructie zwelt langzaam op en krimpt weer ineen. Het beeld is prettig rustgevend, zoals de vlammen van een vuur dat zijn, of de golven van de zee.

Het gevoel dat het kunstwerk oproept, doet me denken aan de installatie ‘Notion Motion’ van de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson dat enkele jaren geleden in het Rotterdamse museum Boijmans van Beuningen te zien was. Daar keek ik naar een reusachtig scherm met grote, witte, naar boven wegtrekkende golven.

Toeschouwers maakten deze golven, als ze op wiggen stampten, die in de zaal lagen. Na verloop van tijd kwam het beeld tot rust, en ontstonden er regelmatig rollende golven. Tot iemand op de wiggen trapte en de cyclus opnieuw begon.

De werken van Eliasson en Blaisse lijken op geen enkele manier op elkaar, alleen de ervaring die ze bij mij oproepen is vergelijkbaar. Ik heb toen bij Eliasson geleerd 24

dat natuur én kunst je een gevoel kunnen geven boven jezelf uit te stijgen, zodat je loskomt van je dagelijkse beslommeringen en er een grote rust in je neerdaalt.

Voor een ogenblik identificeer je je niet meer met je activiteiten, je gevoelens of je relaties met anderen. Je gedachten staan stil. Eigenlijk ‘ben’ je alleen maar. Dit zou je de meditatieve functie van kunst kunnen noemen.

Als ik Maria Blaisse spreek in haar atelier, ben ik dan ook in eerste instantie benieuwd naar de werking van dit kunstwerk. Meer nog dan naar het materiaal, de vorm, het ontstaan.

Heeft dit werk een meditatieve functie? Komen ook anderen tot rust als ze een tijdje voor dit werk staan?

“Het treffendst vond ik”, zegt Blaisse, “dat iemand die het werk zag onmiddellijk uitriep: ‘Dit moet in een ziekenhuis. Je wordt hier zo rustig van.’ Die rust wil ik in de toekomst ook uitbuiten, door deze vorm architectonisch te maken, zodat je er als toeschouwer niet meer voor staat maar inzit.”

Hebt u een idee waardoor die rust veroorzaakt wordt?

“Het werk heet niet voor niets Breathing Sphere. Die rust zit in de adem, maar de adem wordt veroorzaakt door de vorm en het materiaal.”

Ik ben niet creatief genoeg om onmiddellijk over te stappen naar dat materiaal en de vorm. En te veel journalist om niet te blijven hangen bij het woord. In veel talen heeft adem te maken met ziel, lucht, wind. In het Grieks hebben de woorden psyche (ziel) en pneuma (geest) allebei met wind of lucht te maken. Hetzelfde geldt voor het Latijn, waar de woorden anima (ziel) en animus (geest) allebei ook wind betekenen. Net als spiritus, dat net als geest ook adem kan betekenen. In het Sanskriet betekent âtman ziel en lucht, in het Hebreeuws is ruach geest en adem. Het lijkt me duidelijk: wie de adem weet te verbeelden, zit de ziel op de huid.

Kijken we hier naar een spiritueel kunstwerk?

Blaisse: “Vroeger was ik nogal spiritueel. Nu weet ik dat de ervaring van spiritualiteit uit de materie moet komen. Ik richt me op de materie. Dat is genoeg.”

We kijken opnieuw naar de bamboe long. Nu pas vraag ik me af hoe deze long in- en uit kan ademen. Na enig aandringen vertelt Blaisse dat een draadje de constructie naar beneden trekt, waarna de bamboe ribben terugveren naar hun oorspronkelijke vorm. In de verte hoor je ook een motortje zoemen. De bamboe long is geen perpetuum mobile, de mythische constructie die uit zichzelf zou blijven bewegen.

Hoe werkt dat eigenlijk bij onze longen? Wat gebeurt er als ik inadem?

Tijdens de paar boeddhistische meditatielessen die ik ooit volgde, hoorde ik geregeld de zin: ‘Niet ik adem maar het ademt in jou.’ Spiritueel kon ik me daar destijds weinig bij voorstellen, maar nu, staande voor dit werk begint er iets te dagen. Bovendien, zo herinner ik me nu, is er iets met adem, iets fysiologisch dat het boeddhistische credo bevestigt. We denken: ik haal adem. Maar het is anders: het haalt adem.

25

“Dat zie je hier,” zegt Blaisse, “’het’ haalt adem.”

Wat is dan ‘het’?

“Ja, wat is ‘het’? Daar zoek ik naar. Wat doet iets bewegen, wat is de kracht erachter?”

Toen ik een uurtje later buiten het atelier van Blaisse stond, besefte ik dat ik op zoek moest naar de betekenis achter deze losstaande long. Ik vermoedde ‘het’ niet te moeten zoeken in het materiaal, daarmee kon ik hooguit de werking van deze ‘Breathing Sphere’ verklaren. Maar daarmee zou ik nooit een antwoord kunnen vinden op de vraag: wat is ‘het’? En daar moest antwoord op komen, wilde ik iets kunnen zeggen over de betekenis van dit werk.

Ik besloot op zoek te gaan naar de werking van de long, en liet Jos Kooter, een bevriende internist, de beelden van de ‘Breathing Sphere’ van Blaisse zien.

Kooter: “Bijna iedereen heeft het gevoel dat zijn borstkas uitzet als hij lucht aanzuigt. Ik zuig lucht aan, en daardoor gaat mijn borstkas naar buiten. Hoe dacht je dat te kunnen doen? Je zuigt geen lucht aan, lucht wordt aangezogen.”

Ik adem niet?

“Correcter lijkt me ‘het ademt’.”

Zoals de boeddhisten zeggen.

“Inderdaad. Wij ademen zuurstof in en koolzuur - CO2, het broeikasgas - uit. Maar heel bewust kun je dat niet noemen. In de hersenstam, de verbinding tussen hersenen en ruggemerg, zit het ademcentrum. Dit zendt prikkels uit naar de ademspieren, dat zijn de tussenribspieren en het middenrif. In rust staat het middenrif omhoog gebold. Als dat middenrif plat trekt, wordt de ruimte in je borstkas groter.

Daarnaast zet de borstkas, door beweging van de ribben, uit. Dezelfde hoeveelheid lucht bevindt zich nu in een grotere ruimte, wat als gevolg heeft dat de druk daalt.

Lucht stroomt via het strotteklepje naar binnen, van hoge naar lage druk. Het uitademen is letterlijk ontspannen. De borstkas en het middenrif veren weer terug, de borstholte wordt kleiner en lucht wordt eruit geperst.”

Dat terugveren, het ontspannen uitademen, zie je goed in de ‘Breathing sphere’ van Maria Blaisse. Maar kan ik dan niet zeggen, dat ík mijn middenrif plat trek, ík de ruimte groter maak, ík lucht naar binnenzuig?

Kooter: “Je kunt heel bewust gaan zitten ademen, misschien is het dan ‘ik adem’.

De vraag is of je dat echt ademen kunt noemen, het voelt immers heel onnatuurlijk, je gaat bijna direct hyperventileren, wat een naar gevoel oplevert. Liefst laat je het zo snel mogelijk weer overnemen door ‘het’.”

“Dat ‘het’ laat zich, in fysiologische zin, niet zozeer sturen door het ‘ik’ maar door koolzuur. Als je een tijdje je adem inhoudt, bijvoorbeeld als je onder water zwemt, wordt je bloed onmiddellijk zuurder door stapeling van dat koolzuur. Dit zuur is de prikkel voor het ademcentrum dat vervolgens een steeds sterkere prikkel naar het middenrif en de borstkas uitzendt. De kracht van die prikkel is onvoorstelbaar groot. Het ‘ik’ kan die prikkel nog wel even tegenhouden, maar op een gegeven moment neemt ‘het’ het over: er wordt geademd. Hopelijk gebeurt dat boven water, en kun je je lucht kwijt - feitelijk heb je dan dus lucht te veel, niet te weinig. Als het onder water gebeurt verdrink je.”

26

Verklaart deze fysiologische uitleg waarom mensen bijna unaniem rust ervaren bij het bekijken van dit werk?

“Nu ik een tijdje naar het filmpje over deze long kijk, valt me op hoe traag ‘het’ ademt: iets vaker dan één keer in dertig seconden. Het is een bekend verschijnsel dat zien hyperventileren doet hyperventileren. Goed mogelijk dat het omgekeerde ook geldt: dat rustig ademhalen rustig maakt.”

Niet ik adem maar ‘het’ ademt. Het ‘ik’ verdwijnt en maakt plaats voor iets anders.

Voor ‘het’. Dat gebeurt niet alleen bij ademen. Schrijvers kennen de ervaring van een boek dat zichzelf schrijft. De structuur voor dit verhaal heb ik niet bedacht, maar schoot me te binnen bij hartslag 172, toen ik me uitleefde op een spinfiets, en bewust denken nagenoeg onmogelijk werd.

Vraag blijft hoe het komt dat wij er zo sterk van overtuigd zijn dat we alles zelf doen.

Dat ik adem, dat ik schrijf, dat ik denk. De Canadese filosoof Charles Taylor wijst er in ‘Bronnen van het zelf’ (1989) op dat deze ervaring een typisch westers fenomeen is. Het idee dat gedachten, ideeën of gevoelens zich ‘binnen’ ons bevinden, terwijl de objecten in de wereld waarop deze mentale toestanden betrekking hebben ‘buiten’ zijn, noemt Taylor zelfs een kenmerk van onze moderne westerse beschaving.

Een van de eersten die dit aan de kaak stelden was de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche: “Een gedachte komt wanneer ‘zij’ dat wil, en niet wanneer ‘ik’ dat wil.” Nietzsche meende dat je het ‘ík’ niet nodig hebt om te kunnen spreken van ‘denken’.

De ‘Breathing Sphere’ van Maria Blaisse leert ons inzien, dat je het ‘ik’ niet nodig hebt om te kunnen ademen. De adem komt wanneer hij dat wil - hetzelfde geldt voor de geest, die waait wanneer en waarheen hij wil.

Kunst en natuur kunnen je soms een gevoel geven boven jezelf uit te stijgen, zodat je loskomt van je dagelijkse beslommeringen en er een grote rust in je neerdaalt.

Maar kunst kan je, zo merk ik bij dit werk van Maria Blaisse, ook het gevoel geven buiten jezelf te treden. En hiermee bedoel ik niets religieus, niets zweverigs, of new-ageachtigs. Dit buiten jezelf treden is een heel relativerende ervaring: ik doe er niet zoveel toe. Het gebeurt buiten mij om. Die ervaring ontspant, en geeft rust.

Dit artikel is een ingekorte versie van een artikel dat 11 mei 2013 in Trouw is gepubliceerd door Peter Henk Steenhuis het is met toestemming van de auteur overgenomen. De tentoonstelling Moving Structures vond plaats van 12 mei t/m 14 juli in de Ketelfactory (www. deketelfactory.nl).

De foto van Breathing Sphere en Maria Blaisse is in 2012 gemaakt door Kim de Groot in het Designhuis in Eindhoven

27

De Soefi-gedachten voor deze tijd Kariem Maas

Zou er iemand zijn die, als die moet uitleggen wat soefisme is, verwijst naar de laatste bladzijde van dit tijdschrift en zegt: ‘Kijk, hier staan onze tien gedachten’?

Vermoedelijk niet. Zo’n verwijzing zou niet veel verduidelijken, integendeel eerder meer vragen oproepen. Alleen al het begin ‘Er is één God…’ klinkt aanmatigend.

Die Ene zal wel de God van de soefi’s zijn en andere Goden tellen niet mee?! Het ‘geheiligd manuscript van de natuur’, wat is dat? En wat moet ik mij voorstellen bij ‘het zonder afwijken voortgaan in de juiste richting naar het ideaal dat de vervulling is van het levensdoel van iedere ziel’? Alleen voor wie al is ingevoerd in het soefisme is dit begrijpelijk.

Toch zou het wel handig zijn als in enkele zinnen de belangrijkste contouren van het universeel soefisme zijn te schetsen. Dus toog een clubje aan het werk om de tien gedachten in modern Nederlands weer toegankelijk te maken voor een breed publiek.1 En dat viel niet mee. Beter gezegd, wij zijn er uiteindelijk niet in geslaagd.

Het was wel leerzaam. Hoe je op een zoektocht naar de essentie van universeel soefisme vorm en inhoud onderscheidt.2 Daarom geven we onze ervaring door in dit artikel.

De ‘tien soefigedachten’ hebben, net als de ‘drie doelstellingen’, oude papieren.

Ze maken deel uit van de statuten die zijn opgesteld toen in de jaren twintig van de vorige eeuw de Soefi Beweging juridisch vorm kreeg. Die vorm is tijdgebonden – een ‘handvest’ waarmee een organisatie haar idealen proclameert. Het ademt de plechtstatigheid die ooit wellicht wervend was maar nu eerder afstand schept. Vandaag de dag is een andere formulering, een andere benadering nodig om over te dragen wat de belangrijkste gedachten zijn. Daar hoeven we niet vreemd van op te kijken; was het immers Hazrat Inayat Khan zelf niet die er al op wees dat de vormen waarin spirituele gedachten gegoten worden, altijd tijdgebonden zijn?

De vraag is dus, hoe wij nu de essentie het best kunnen overdragen.

Valkuil De eerste valkuil waar we in zijn gevallen, achteraf gezien, is dat we ons ‘opgesloten’ hebben in een werkgroep. Als je begrijpelijk wilt zijn voor de buitenwereld, zul je die er bij moeten betrekken. We hadden een klankbordgroep moeten instellen om te toetsen of onze ‘deskundige’ bedoelingen zouden overkomen bij buitenstaanders.

We hadden het ook minder als een ‘technisch’ vertaal- of herformuleringsprobleem moeten opvatten. Daardoor liepen we al snel vast op woordjes, punten en komma’s.

We hadden op een meer open wijze, met een open geest, de ‘hertaling’ als een spirituele zoektocht moeten zien. Wat betekent universeel soefisme voor de wereld nu?

“Het vraagt om naar binnen gaan, om het met je mee te dragen, er op te kauwen desnoods, dagen- en nachtenlang. Of dat tot een goed resultaat zal leiden zullen we moeten afwachten, maar het zal zeker innerlijk wat opleveren”, evalueerde een van ons. Dat is een belangrijke les voor wie wil werken aan vernieuwing.

28

Het woordje God Het eerste ‘woordje’ dat direct al controverse opriep was niet het minste geringste, namelijk ‘God’. Een werkgroeplid schreef: “Voor de huidige geseculariseerde Nederlander die geen vroomheid kent en die bijna niets afweet van de inspiratie van de Koran (die vormend is geweest voor het denken en voelen van Hazrat Inayat Khan) zijn de soefigedachten onbegrijpelijk: ‘God’ zegt hem niets en de uitspraak dat er niets bestaat dan God, kan overkomen als klinkklare nonsens. Zo ook, ‘het manuscript van de natuur’- dat is een begrip uit de Koran dat zelfs heel veel moerieds onbekend is, laat staan de gemiddelde Nederlander.”

Ja, luidde een reactie, er zijn mensen die niets hebben met het woord ‘God’, maar dat maakt voor ons toch niet uit? Als wij zelf er niets mee hebben, moeten we ons afvragen of we nog met soefisme bezig zijn. ‘God’ maakt daarvan een wezensdeel uit, welke naam we ook aan God geven.

Een bondige definitie van universeel soefisme is inderdaad het bereiken van verlichting langs de weg van het godsideaal. Maar alleen al dat woord vergt uitleg.

En als je tien keer op rij stelt ‘Er is één ….’ te beginnen met ‘één God’, heb je grote kans dat je buitenstaanders de indruk geeft een nieuwe religie te zijn, met tien geboden. Het woordje God is zo beladen met associaties aan kerken en geboden, dat veel volwassenen van deze tijd er niet meer onbevangen tegenover kunnen staan.

We kunnen niet doen alsof het niet problematisch is.

Retorische kracht In die herhaling van ‘Er is één…’ schuilt wél een geweldige retorische kracht. Voor kenners van het soefisme is ook duidelijk dat hiermee extra nadruk gelegd wordt op de eenheid van alles. De (mystieke) ervaring van eenheid staat centraal in het universeel soefisme. Inayat Khan geeft met de tien gedachten aan dat vele wegen tot die ervaring kunnen voeren. Elk van de gedachten wijst naar de eenheid achter de verscheidenheid van vormen. Ze vatten alle onderwerpen samen die van belang zijn voor het innerlijk leven, aldus Inayat Khan in zijn inleiding op de gedachten.

Je zou dus graag die retorische vorm handhaven en verbinden met een wat eigentijdsere omschrijving van de onderwerpen die aan de orde zijn, zoals hogere idealen, de natuur, broederschap, liefde, schoonheid, waarheid en het uitstijgen boven het ego. Maar we merkten dat hoe meer we in het stramien van ‘Er is één…’ eigentijdse woorden probeerden te gebruiken, hoe meer het resultaat inboette aan kracht.

Sleutelen maakt het slechter Die ervaring – dat sleutelen aan de tekst deze alleen maar slechter maakt – is belangrijk. Je merkt daardoor hoe geïnspireerd de woorden zijn, in al hun ogenschijnlijke eenvoud. Als je kijkt hoe de tien gedachten worden gepresenteerd in de verzamelde toespraken van Inayat Khan, dan tref je daar een uitleg aan die buitengewoon rijk en poëtisch is.3 De uitdaging is om formuleringen te vinden die even eenvoudig en rijk en poëtisch zijn.

Verschillende pogingen die wij deden tot een vrijere ‘hertaling’ in tien punten, om de retorische kracht te handhaven, liepen vast op minder precies, minder poëtisch en symbolisch woordgebruik – het werd vaagtaal.

29

Plechtstatigheid De vorm van tien gedachten met repeterend begin dwingt tot een plechtstatigheid die niet meer van deze tijd is – althans, als je de gedachten wilt gebruiken als uitleg aan een buitenstaander wat universeel soefisme is. Honderd jaar geleden kon dat in deze vorm. We moeten constateren dat dat een ‘oertekst’ is die van belang is en gekoesterd moet worden, maar niet meer geschikt is voor publiek gebruik. Willen we nu duidelijk maken wat de belangrijkste gedachten zijn, dan kunnen we er niet omheen zelf een nieuwe, eigentijdse tekst te maken. De oertekst werkt alleen voor ingewijden die eigenlijk al weten wat er staat.

Met die constatering besloot de werkgroep zichzelf op te heffen. Want een geheel nieuwe tekst concipiëren is een opgave van een andere orde dan het opnieuw vertalen of hertalen van tien gedachten. “De oude formuleringen zijn poëtisch van aard, wat inhoudt dat ze poly-interpretabel zijn: een ieder mag er van begrijpen wat hij of zij er zelf inlegt. Verschil van inzicht in hun betekenis is daardoor onontkoombaar”, zo constateerde een van ons.

Ten tijde van Fazal Inayat-Khan Als we ons zouden zetten aan het opstellen van een praktische folder over Soefi Beweging en universeel soefisme, als hoogst haalbare voor dit moment, zou het goed zijn terug te kijken, hoe eind jaren zeventig onder Fazal Inayat-Khan een dergelijke tekst achter in de Soefi-gedachte is gezet. Een van de werkgroepleden diepte deze tekst op die begint met de aloude omschrijving van het doel van de Soefi Beweging: “Het verwezenlijken en verspreiden van de kennis van Eenheid. Het ontdekken van het licht en de kracht in ieder mens, het ontdekken van het geheim van alle godsdienst, van de macht van mystiek en de kern van wijsbegeerte.” Hazrat Inayat Khan gaf een universele vorm aan het eeuwenoude soefisme om aan de behoeften van de huidige wereld te voldoen, zo luidt de strekking van de verdere tekst. Dit universeel soefisme is een religieuze wijsbegeerte, van Liefde, Harmonie en Schoonheid.

Het kan antwoord geven op de vele vragen waarmee de mens in deze tijd worstelt.

“Dit antwoord berust op de éne waarheid die steeds hetzelfde blijft en die door alle grote religies in verschillende vormen aan de mensheid is geopenbaard.” Het gaat erom de essentie daarvan te leren verstaan en die te verwezenlijken in het leven.

Dit ontwikkelt in de mens kracht en inzicht. De mens leert de beperkingen van zijn onware zelf te overwinnen. Zo kan universeel soefisme een mens geestelijk vrij maken van alles wat bindt en belemmert. “De diepste verlangens van de mens kunnen dan in vervulling gaan.”

Bouwstenen Dit is, enigszins ingekort en geparafraseerd, hoe ruim dertig jaar geleden het universeel soefisme voor een groter publiek werd omschreven. Nog steeds een inspirerende tekst, die in beter dan de verheven soefigedachten aansluit bij de meer nuchtere taal en het meer analytische denken van deze tijd.

Een dergelijke tekst zou een goed uitgangspunt kunnen zijn voor een volgende werkgroep om te voldoen aan de eis zoals een van ons die formuleerde: “Om in goed begrijpelijk hedendaags proza te verwoorden wat we bedoelen te zeg30

gen en waar het universeel soefisme voor staat; instructief voor een ieder die zich wil oriënteren.”

De vertaling van de soefigedachten mag dan zijn mislukt, met deze bevindingen heeft de zoektocht bouwstenen geleverd om de oude inhoud in eigentijdse vorm te kunnen brengen.

1 De groep bestond uit Munir Belt, Jaap Dekker, Hamida Verlinden, Ameen Carp en Kariem Maas.

Zij zijn in de loop van 2011 en 2012 enkele malen bijeen geweest en hebben diverse varianten van vertalingen beproefd.

2 Hazrat Inayat Khan gebruikte nimmer de term ‘universeel soefisme’. Soefisme is, als mystiek, uit zichzelf al universeel. Het kan ook een tegenstelling suggereren ten opzichte van al bestaand soefisme. Dat is niet de bedoeling. De term komt uit het gelijknamige boek van Karimbakhsh Witteveen en bedoelt aan te geven dat hier sprake is van een universele vorm van soefisme waarin de aloude denkbeelden uit het Oosten verwoord zijn op een manier die aansluit bij het moderne Westen.

3 De verzamelde werken zijn te vinden op w w w.wahiduddin.net . De tien gedachten staan in Volume I, deel 1.

Meer dan genoeg Simone Wils

Sinds drie jaar heb ik een tuintje. Beter gezegd: sinds drie jaar besteed ik aan-dacht aan een tuintje dat ik al vele jaren heb. Vóór die tijd liet ik de zorg ervoor grotendeels over aan moeder Aarde. Tegenwoordig help ik haar een handje.

In ruil daarvoor ontvang ik vele waardevolle lessen uit het boek dat Hazrat Inayat Khan noemt: het beste leerboek over het leven, het Boek der Natuur.

Voor de derde ronde maak ik nu bewust mee wat de seizoenen doen met zo’n stukje grond. Dat begint in de vroege lente met het strooien van de bloemen-zaadjes.

Sommige daarvan zijn met het blote oog amper te onderscheiden.

Dan, aarzelend maar o zo wonderlijk, komen daaruit de bloemen één voor één tevoorschijn en op een zonovergoten dag staan ze ineens in volle bloei.

Ook dit jaar zal, na vele zomerse uren, hun uiterlijke vorm verschrompelen en in dat sterven zal elke bloem haar zaad weer in veelvoud overdragen aan de toe-komst.

Een klaproos wordt dan een doosje waarin de kans op 50 nieuwe klaprozen is geborgen. Een korenbloem zal veranderen in een bundeltje van wel 30 koren-bloemetjesin-spe, die zich laten voeren waarheen de wind maar wil.

Breed strooit het leven zich uit, onvoorwaardelijk en overvloedig.

Eens hoorde ik een dominee zeggen: een mens kan de pitjes tellen die er in één appel zitten, maar alleen God kan de appels tellen die voortkomen uit één pitje.

Hazrat Inayat Khan verwoordt het als volgt: een graankorrel is niet enkel één graantje, in werkelijkheid zijn het er honderden en duizenden, want in die korrel bevindt zich de essentie die zichzelf steeds weer vermenigvuldigt.

31

Ieder levend wezen brengt in principe de mogelijkheid mee om zichzelf vele malen te vermenigvuldigen. Dat geldt voor de bloem, de boom, de plant. Het geldt voor het dier en het geldt voor de mens. De essentie die zich steeds weer vermenigvuldigt, is gericht op groei, op bloei, op voortbestaan.

“Meer dan genoeg” garandeert dat er uiteindelijk geen gemis ontstaat.

De schepping waarin wij leven en waarvan wij onderdeel zijn, is gebaseerd op het principe van overvloed. Dat is niet zomaar een zweverige, etherische uitspraak. Het is heel tastbaar. We kunnen het ervaren, we kunnen het zien. Een enkele blik op de natuur, de levende vorm waarin wij geboren worden, laat daarover geen enkele twijfel bestaan.

Op die vruchtbare bodem nu, is een wereld gebouwd die is gebaseerd op het tegenovergestelde. Wij leiden ons dagelijks leven in een economisch systeem dat gegrond is op schaarste. Wat schaars is, is duur. Schaarste levert geld op, en macht. Monopolies, patenten, glazen plafonds, het zijn maar een deel van de vele werktuigen die ervoor zorgen dat vooral niet alles beschikbaar is voor iedereen.

Economie betekent: de leer van de menselijke behoeften en hoe die vervuld kunnen worden. Het lijkt er op dat in de loop van de tijd een paar misverstanden zijn ontstaan. We zijn gaan denken: ”als jij minder hebt, heb ik meer” en vergaten dat ‘ik’ en ‘jij’ onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

We zijn gaan denken: ”wat ik bezit maakt mij gelukkig” en vergaten dat de kwaliteit van het leven niet wordt bepaald door onze uiterlijke omstandigheden maar door de diepte van ons mens zijn.

De leer van de behoeften van de mens lijkt aan herziening toe. Want is het dan echt verbazingwekkend dat een systeem dat zo haaks staat op de principes van de scheppingskracht, vroeg of laat ten onder moet gaan? Hoe meer men het verband verliest met de Allereerste Oorzaak, hoe meer men beroep moet doen op persoonlijke kracht. En hoe machtig die ook is, zij is beperkt, en eindig.

En wat nu? Nu we de ineenstorting meemaken van een systeem dat we onuitputtelijk waanden? We kunnen dat doen in angst en beven. De media laten niet af ons dag in dag uit te doordringen van de ernst van de situatie. Men zoekt naar snelle oplossingen, naar oorzaken, naar schuldigen. Men probeert, via meer van hetzelfde, de stervende nieuw leven in te blazen. De boodschap lijkt te zijn: als de economie instort, vergaat de wereld.

We kunnen ook, te midden van al die taferelen en zonder onze persoonlijke angst-en te ontkennen, onze relatie verdiepen met de Essentie die zich steeds weer vermenigvuldigt. We kunnen ons bewust van Haar zijn en Haar bestaan bevestig-en. Zij is te vinden in de bomen, de planten, de bloemen, de dieren. Zij is te vinden in ieder mens. We kunnen onze zintuigen, ons denken en ons hart voor Haar openstellen.

Zij leeft in onze adem. Haar kracht is overvloedig, onuitputtelijk, onbegrensd: meer dan genoeg.

32

Het Licht Het licht dat in het oog straalt is eigenlijk het licht van het hart.

Het licht dat het hart vult is het licht van God, dat zuiver is en heel anders dan het licht van intellect en zintuigen

De Goddelijke adem Overal waar Ik het lamplicht van Goddelijke adem laat schijnen worden de problemen van een hele wereld opgelost De duisternis die door de aardse zon niet kon worden weggenomen wordt door Mijn adem tot een heldere morgen

Jelaluddin Roemi (13eeeuw )

33

Psalm 116 van David

De Heer heb ik lief.

Hij heeft mij gehoord toen ik om hulp smeekte.

Hij heeft geluisterd toen ik Hem riep.

De dood had mij in zijn greep, in zijn ketenen was ik gevangen.

Ik zag geen uitweg meer, ik was wanhopig.

Toen heb ik geroepen “Heer, redt mij toch”.

Mild is de Heer en rechtvaardig.

Onze God is vol medelijden.

Hij waakt over de hulpeloze mens.

Hoe zwak was ik niet, maar Hij heeft mij gered.

Waarom zou ik onrustig zijn? De Heer is goed voor mij geweest.

Hij heeft mij aan de dood ontrukt, mijn tranen gedroogd, mij voor vallen behoed.

Ik mag weer verder leven in de nabijheid van de Heer, want ik bleef vertrouwen.

Ook al zei ik “ik ben wanhopig”, ook al riep ik in mijn angst “op niemand kun je aan”.

Hoe kan ik de Heer bedanken voor alles wat Hij deed?

De beker zal ik naar Hem opheffen, zijn naam zal ik uitroepen als dank voor mijn redding.

Deze belofte zal ik inlossen ten overstaan van heel het volk.

Het leven van zijn getrouwen is de Heer dierbaar.

Ik behoor U toe, Heer, daarom hebt U mijn boeien verbroken.

Uit dank zal ik een offer brengen en uw naam uitroepen.

Ik zal mijn belofte inlossen ten overstaan van heel het volk, op de pleinen van uw tempel en in het hart van Jeruzalem.

Eer aan de Heer!

34

Reflectie op de ENE Sabir Jaap Dekker

De ENE is geen rangtelwoord, maar is in tegendeel: álles wat er is.

De ENE omvat alles, is niet onder woorden te brengen, is niet begrijpelijk te maken.

Immers: woorden die wij gebruiken deinzen terug voor het onzegbare.

Godsbeelden die wij ons maken, zijn als facetten van een geslepen briljant.

Nooit kunnen wij alle facetten tegelijk zien, maar als we de briljant draaien zien we steeds andere facetten in ons gezichtsveld komen.

Zo kent de Islam 99 heilige namen van Allah, waarmee eigenschappen van de ENE worden aangegeven in voor de mens begrijpelijke taal. Niet dat er niet meer dan 99 eigenschappen zouden zijn, maar deze namen zijn representatief, het zijn facetten, het zijn godsbeelden als deel van de werkelijkheid, als deel van de ENE. De Soefi-meester Hazrat Inayat Khan zei het als volgt: “Het leven toont in haar verschillende aspecten dát wat de ENE genoemd wordt.”

Dat gezichtspunt vinden we terug in het volgende gedicht: DE ENE als het ruisen van bomen in oude wouden, zo is de ENE - maar machtiger als het geuren van ontelbare bloemen - maar heerlijker als de kleine lach van een argeloos kind - maar reiner als de schuldeloze ogen van dieren - maar zuiverder als het fluisteren van de moeder tot haar eerstgeborene - maar inniger als het gouden openbloeien van het ochtendgloren - maar heiliger als de melancholie van het noorderlicht - maar stiller als het glanzen van miljarden sterren - maar stralender als het grote zwijgen van het mysterie van het leven, zo is de ENE - maar grondelozer niet te noemen is de ENE, het is geschreven op het atoom en het universum kan het niet bevatten 35

GEBEURTENISSEN Weg van Licht, Leven en Liefde Een persoonlijke impressie door Henk Rooseboom “Ik begeer te worden onderricht over de wezenlijke dingen, hun aard te begrijpen en God te kennen. O, hoe zeer verlang ik te begrijpen. En het antwoord klinkt: Houd in uw bewustzijn goed vast wat u wilt leren en ik zal u onderrichten. Richt nu uw hart op het licht en ken het.”

Met dit citaat dat memoreert aan de Egyptische Oergnosis opende dagvoorzitter Ankie Hettema een bijzonder symposium, georganiseerd door de Rozenkruizers (Lectorium Rosicrucianum), dat op 15 juni plaatsvond in hun prachtige gebouw in het oude hart van Bergen op Zoom. Het thema was “De Weg van Licht, Leven en Liefde.” Het was dan ook geen toeval dat naast de Antroposfische Vereniging Nederland, de Vrijmetselaarsloge en de Rozenkruisers óók het “Westers Soefisme Nederland” uitgenodigd was om een inleiding te houden voor de ruim honderd aanwezigen.

Er is een groot verlangen naar werkelijke spiritualiteit, naar het herstel van de verbinding met de ene geest die de gehele schepping leven geeft en ook ons diepste innerlijk vormt, aldus Ankie Hettema. “Het soefisme is één van de verschillende organisaties die vandaag haar verlichtende inzichten geeft, aan ons, aan de samenleving; om de komende tijden van diepgaande veranderingen in alle aanzichten van het leven, met inspiratie, zingeving en dialoog, tegemoet te treden.”

Over het westers soefisme hield Jos van den Heuvel uit Amsterdam een buitengewoon inspirerende toe-spraak, afgewisseld met muziek van Hidayat Inayat-Khan en Ratan Witteveen. Hij ging in op de historie van het soefisme en gaf ook uitleg van het soefi-embleem. Op ieders stoel lag een kaartje met een afbeelding daarvan.

Jos benadrukte dat het een ieders eigen spirituele zoektocht is. Geestelijke of spirituele verdieping is in essentie een heel eigen individueel verlangen dat in principe in elk mens aanwezig is: een terugkeren naar de bron, zijn eigen essentie, wie hij in wezen is! En als dat verlangen voldoende aanwezig is, wordt daar (bijna automatisch) een passende vorm bij gevonden.

En de ene manier is niet beter dan de andere, zolang er oprechtheid aanwezig is. Al die verschillende inspiratiebronnen zijn terug te vinden in de vele kleurschakeringen zoals Marc Chagall zegt: “All colours are the friends of their neighbours and the lovers of their opposites.”

Westers soefisme

Het Universeel Soefisme ofwel soefisme in een westers jasje is dus één van deze inspiratiebronnen. Het soefisme is bij velen vooral bekend als de mystieke stroming in de islam. Wij, komend uit andere tradities, maar ons wel verbonden voelend met het gedachtegoed, voegen daar dan aan toe: ‘universeel of westers’. Er is een grote verwantschap met, maar het is zeker niet gelijk aan het islamitisch soefisme. Om aan te geven dat ‘ons soefisme’ breder is, en zich richt op de mystiek in álle religies, 36

wordt wel het bijvoeglijk naamwoord ‘universeel’ gebruikt. Maar eigenlijk ís mystiek al universeel volgens de definitie van Van Dale: het hartstochtelijk streven naar de bijzondere vereniging van de ziel met God en van God met de mens.

Dus: (universeel) soefisme in een westers jasje. Veel mensen verlangen naar geestelijke groei en vrijheid. Er zijn veelal ook sterke innerlijke belemmeringen te overwinnen. En er is een natuurlijke neiging om allereerst te zorgen voor zo goed mogelijke materiële omstandigheden. En daarnaast ook het rationeel begrijpen van wat we waarnemen en ervaren. Velen herkennen zich onvoldoende in de bestaande religies die men als te begrensd ervaart. Het universeel soefisme kan gezien worden als een spirituele levenshouding, die de mystieke kern van alle wereldreligies herkent, eert en respecteert. Een rijke inspiratiebron voor geestelijke groei en vrijheid. Tevens is het een kompas voor het dagelijks leven met verrassende perspectieven op vooral maatschappelijke en economische problemen. Lees de boeken van Witteveen er maar eens op na.

De Indiase mysticus en musicus Hazrat Inayat Khan bracht deze levenshouding naar het Westen. De kern van zijn overtuiging is dat alle religies, bekend of onbekend, zich in hun essentie op hetzelfde wezen richten, de Ene. Onder alle godsdiensten ligt één religie verborgen: de religie van het hart, die zich richt op liefde, harmonie en schonheid. En daarnaast speelt muziek een grote rol in de beleving van het soefisme.

Geestelijke vrijheid

Het westers soefisme wordt wel omschreven als een zoektocht naar die Ene mysterieuze geest die de schepping bezielt en waar we allen deel van uitmaken. Het is de non-dualiteit, ad-vaita! Geen dogma’s en dwingende geloofs- of leef-regels. Wél de beginselen van liefde, harmonie en schoonheid. Deze beginselen helpen ons om ons ego te herkennen en het hart te openen en het licht van de ziel te ontdekken. Wat we in essentie (al) zijn. Wij zijn immers geschapen naar Gods beeld en gelijkenis?

De samenkomsten beginnen met, zoals we dat noemen, de aanroep: “Tot de Ene, de volmaaktheid van liefde, harmonie en schoonheid, het enige wezen, verenigd met alle verlichte zielen die de belichaming vormen van de meester, de geest van leiding.”

Het gaat hier over het Ene, zonder tweede, het alomvattende.

Soefisme in het dagelijks leven

Soefi’s staan met hun spirituele ambitie van liefde, harmonie en schoonheid, midden in het volle leven. We moeten het dus zelf doen vanuit een visie ‘het streven reeds is schoon’. Het voorgaande wordt benadrukt door het soefi embleem. Een hart met vleugels. Het verbeeldt de bevrijding van het hart dat zich opent voor het goddelijk licht. De vijfpuntige ster vertegenwoordigt dit goddelijk licht. De wassende maan symboliseert dat het ontvankelijke hart verlicht wordt. De vleugels verwijzen naar de positie van het hart dat zich voortbeweegt tussen de ziel en het lichaam, tussen geest en materie.

De kern is dus het hart en Hazrat Inayat Khan zegt daarover: “Het hart wil levend zijn, want het is geschapen om lief te hebben, het wil smelten en zich verenigen. In het besef dat dit kán en dient ervaren te worden.”

37

Het goddelijk licht, anima mundi

De begroeting: ‘Namasté, het Licht in mij groet het Licht in u’ geeft zo mooi het Goddelijke licht weer. De schepper sprak: Ik was een verborgen schat en Ik wilde gekend worden, daarom schiep Ik de wereld. De schepper verzamelde tijdens de schepping al het goddelijke licht en deed dat in een mal zoals men ook een beeld kan maken. Toen al het licht verzameld was, gebeurde er iets vreemds: de mal brak. Het licht verspreidde zich weer over het hele universum en het splitste zich tot steeds kleinere eenheden. Steeds als de allerkleinste eenheid was bereikt, vormde zich daar materie omheen. Zo is het gekomen, dat alles wat er is, alle wezens, alle dingen, van binnen de goddelijke vonk zijn en dat er tussen alles licht is. Ook de aarde is licht van binnen, is bezield: We zijn ‘het Licht der wereld’.

Het Godsbegrip

Een wijze man zei tegen een kleine jongen: Ik geef jou een gouden munt als jij me kunt zeggen waar God woont. De jongen dacht na en zei toen: ik geef u twee gouden munten als u me kunt zeggen waar hij niet woont.

Hieraan is gekoppeld de vraag: Wat is God? Sommigen zeggen: God is in de hoogste hemelen; is schepper en rechter (dag des oordeels) en is ook vergever. Weer anderen zeggen: God is in alles, alles is God. God als een persoon? Beiden hebben gelijk én ongelijk. Zij hebben gelijk wanneer zij het andere standpunt ook kunnen zien en zij hebben ongelijk als zij slechts hun eigen standpunt zien. Beiden zien het Godsideaal met één oog. Wanneer zij met beide ogen zouden zien, zou het beeld compleet zijn. Toch heeft hij geen ongelijk, hij heeft gelijk maar hij heeft er niets aan. Het meest aan te bevelen voor een Godgelovige is zich eerst een voorstelling van God te maken. Natuurlijk kan de mens zich geen voorstelling maken van iets dat hij niet kent. Maar is alle kennis vanuit IK BEN niet reeds aanwezig?

Dit kan een antwoord zijn op de steeds weer terugkerende vraag: Hoe kan een almachtige, alwetende, alomtegenwoordige God het laten gebeuren dat er oorlogen zijn, dat mensen moeten lijden, dat mensen vervolgd worden om hun geloof?

“Je stelt belangrijke vragen die de gelovigen al eeuwen voor raadsels stellen. Volgens mij wortelt dat probleem in een fundamentele en alomvattende denkfout, namelijk om aan te nemen dat God een denkend wezen is, een wezen dat geschapen is naar ons evenbeeld, God als een een persoon. Het is immers nét andersom: de mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis.”

Liefde

Inayat Khan sprak veel over liefde. Hierover het volgende citaat: “Hoe brengen de woorden ‘Liefde, harmonie en schoonheid’ het hart van sommigen in verrukking. Men kan zich afvragen wat het kan zijn in deze woorden, dat in staat is zo’n natuurlijke aantrekkingskracht uit te oefenen op de menselijke ziel. Het antwoord is, dat als er íets is in het leven dat spreekt tot de menselijke ziel, het wel liefde en schoonheid zijn.

En als je vraagt: En wat is er verder nog?

Dan is het antwoord: Verder is er niets. En waarom is dat zo? Dat komt omdat het de diepste grond van het leven is. Liefde is de natuurlijke eigenschap van het leven, Schoonheid is het resultaat van het leven, en Harmonie is het middel waardoor het leven zijn doel bereik.”

38

De ontwikkeling van liefde wordt dikwijls belemmerd door verschillende hindernissen in het leven. Hoofdzakelijk onszelf. Noem het zelfzucht en ‘opeisen’ van de liefde voor ons eigen doel en behoefte. Dan is het ruilhandel in liefde, en dat leidt uiteindelijk tot niets. Liefhebben is geven, het is beslist geen nemen.

De ware minnaar spreekt nooit over wat hij voor zijn geliefde heeft gedaan, omdat hij liefheeft terwille van de liefde en niet terwille van een tegenprestatie.

Verdieping, de universele eredienst

In het westers soefisme wordt geestelijke verdieping op verschillende manieren nagestreefd. Het is luisteren naar en reflecteren op teksten van grote wereld-religies en van Inayat Khan, die gekozen zijn rond het thema dat voor een dienst is gekozen. De beleving hangt sterk af van cultuur en tijd. De kern is hetzelfde, de uiting verschillend.

Andere activiteiten

Behalve het samenkomen in de diensten van beschouwing en gebed, ervaart de soefi verbondenheid door het doen van oefeningen in concentratie, contemplatie, meditatie en gebed. Er is een individueel besef dat het goddelijke ook in onszelf is.

Maar er kan inzicht ontstaan dat het gebed ook een optie is om jezelf te vergeten, namelijk de herinnering wie je bent, of denkt te zijn, en door deze overgave het licht te vinden. Uw Wil geschiedde! Wat we al in essentie zijn. Iedereen heeft wel eens ervaren dat je jezelf kunt verliezen bij iets dat mooi of bijzonder is.

Dat, zegt Inayat Khan, is de kern van wat bidden is. Bidden is niet het bewerken van een verre God om iets gedaan te krijgen. Bidden is ten diepste het bewerken van jezelf om je ego te kunnen verliezen in iets dat veel en veel groter is, noem het oneindigheid. Dat kan in schoonheid zijn, in liefde, in de ervaring dat alles één is, Ad-vaita, in een Godsideaal. Overal, nergens niet. De gebeden die Inayat Khan heeft doorgegeven in het universeel soefisme zijn daarop gericht. Als afronding en voorbeeld enkele regels uit het het gebed Khatum: “Ontsluit ons uw goddelijk licht dat in onze ziel is verborgen opdat wij het leven beter mogen kennen en begrijpen. Allergenadigste en barmhartige god, schenk ons uw grote goedheid, leer ons uw liefdevol vergeven, hef ons op boven alle verschil en onderscheid, dat mensen verdeelt, zend ons de vrede van uw goddelijke geest en verenig ons allen in uw volmaakte wezen.”

Ja, het was een mooie dag en een bijzonder inititatief en een passend thema daar in Bergen op Zoom. En deze gezamenlijke benadering vanuit diverse tradities vraagt eigenlijk om een herhaling. De Soefi Beweging staat er voor open om weer een bijdrage te leveren aan deze ‘traditie’.

39

Grote belangstelling voor Zomerschool van de Internationale Soefi Beweging

“Liefde is een toorts en verlicht alles wat binnen haar bereik komt, maar het kennen van God is de sleutel die de harten van de mensen opent”

Hazrat Inayat Khan

“Open ons Hart”, was het thema van de zomerschool die de Soefi Beweging van 13 tot 28 juli organiseerde in Katwijk. Tot onze grote vreugde was het aantal deelnemers dit jaar groter dan vorig jaar. Tien nationaliteiten hebben elkaar ontmoet in de soefi-tempel Murad Hassil in Katwijk aan Zee. Door middel van onder andere ademhalingsoefeningen, gezamenlijke meditiaties in de duinvallei, lezingen, Universele Erediensten, Singing Zikars, Sacred Readings, Dansen van Universele Vrede en zang hebben we kunnen ervaren wat het betekent ons hart te openen. De weergoden waren ons dit jaar zeer gunstig gezind en daardoor konden we ook de natuur in al haar aspecten beleven bij onze individuele meditatie-oefeningen. De kinderen zijn twee dagen geweest om, op een eigentijdse manier, onder leiding van een aantal jongeren het hart te laten spreken door middel van verhalen, schilderen, knutselen, speurtocht etc. Er is zelfs een film gemaakt (met Engelse ondertiteling) waarin de kinderen als echte acteurs en actrices te bewonderen zijn; er wordt aan gewerk om deze te zetten op de nationale site (www.soefi.nl) en internationale site (www.sufimovement.org) van de Soefi Beweging, net als een reportage van een repetitie van het zangkoor onder de begeesterde leiding van Aslan Scott Sattler. De artistieke avond was dit jaar georganiseerd door leden van het soefi-centrum Arnhem en ze hebben ons laten genieten van muziek, zang en dans. Op de drie nederlandstalige Soefidagen, de laatste drie dagen van de zomerschool, kwam een groot aantal belangstellenden af, onder wie opvallend veel jongeren. Het waren hartverwarmende dagen die we hebben afgesloten met de “Candle of Wish”, de wenskaars, die door Hazrat Inayat Khan werd gezien als een afstemming op het diepste verlangen van het hart.

Inmiddels zijn de data bekend van de internationale zomerschool in 2014. De engelstalige dagen zijn van 11 t/m 23 juli 2014, de nederlandstalige Soefidagen zijn van 25 t/m 27 juli.

Ulma Moerenburg

40

Soefi-centra

informatie, adressen en activiteiten AMSTERDAM

dhr. P. Smits (Amir), t 06 15 06 05 13 <amir-20@hotmail.com> Universele Eredienst: Ignatiushuis, Beulingstraat 11, 1017 BA Am­sterdam, 1e en 3e zondag van de maand 11 uur.

Op de 3e zondag voorafge­gaan door de Confraternity of the Message 10.30 uur.

Apeldoorn

Orientatiemiddagen: 2e zondag van de maand van 14-16 uur bij dhr. en mw. De Roos-Labeur (Corrie & At), Sparrenlaan 11, 7313 AT Apeldoorn, t 055-323 1633 <atderoos@hetnet.nl> Arnhem

mw. H.M. de Caluwé - Rombout (Maharani), Groningensingel 423, 6835 ER Arnhem t 026-3213650 <maharani@planet.nl> mw. E.Steingröver (Johara), Meidoornplantsoen 23, 6706 DB Wageningen. <johara@telfort.nl> t 0317-425 072 ('s avonds).

Studieklassen in overleg.

Universele Eredienst: Vrijmetselaarsgebouw, Arnhemsestraatweg 360, 6881 NK Velp (Gld) 1e zondag van de maand om 11 uur.

Assen

mw. A. Stam (Iman), Keerweer 8, 9401 ES Assen, t 0592-707202 en 06-24 92 92 77 <destam.afslag33@planet.nl> Studiebijeenkomsten en klassen voor belangstellenden, broeder-zusterschapsleden en moerieds.

Universele Eredienst: Loge van de ODD Fellows, Hendrik de Ruiterstraat 2, 9401 KT Assen, 3e zondag van de maand om 11 uur.

Breda

mw. Margo Armaiti Leerink, coördinator.

Concordiaplein 47, 4811 NZ Breda. t 06 22 81 21 10 <margoleerink@gmail.com> Universele Eredienst: Waalse Kerk, Catharina­straat 83-bis, 4811 XG Breda, 3e zondag van de maand om 11 uur.

Den Haag

dhr. L.W. Carp (Ameen), Anna Paulowna­straat 78, 2518 BJ Den Haag, t 070-364 4590, f 070-361 4864 <sufipublications@hetnet.nl> <www.soefi.nl/denhaag> Programma op aanvraag: 1e en 3e maandag van de maand open studie- en medi­tatie-klas.; open Soefi-avonden; openhuis-bijeenkomsten; open spirituele film-avonden, en besloten klassen.

Universele Ere­dienst: Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag, elke zon­dag om 11 uur, Confraterni­ty of the Message om 10.30 uur.

Deventer

dhr. W.S. van der Vliet (Sikander), t 0313-650 334 mw. A.Westenberg (Hayat) t 0570-532 347

Universele Ere­dienst: Logegebouw van de Vrijmetselaars, Rijkmanstraat 10, 7411 GB

Deventer, 3e zon­dag van de maand om 11 uur.

DRONTEN i.o.

dhr. J.Koldijk (Kabir), Lindestraat 10, 8266 BG Kampen, t 038-3314446, 0653723207 <jellekoldijk@zonnet.nl> Studie bijeenkomsten in Dronten de 4e donderdag om 19.30 uur.

Eindhoven

mw. L. Bredée-van Ginkel (Kamila), Jacob Catsstraat 28, 5671 VR Nuenen, t 040-2832518, <soeficentrum.eindhoven@gmail.com> Universele Ere­dienst: Eckartdal, Nuenenseweg 1, 5631 KB Eindhoven, 1e zondag van de maand om 11 uur, Confraternity of the Message om 10.30 uur.

Friesland

dhr. D.Lieftink (Rama). t 0598-430422 < dicklieftink@gmail.com >. mw. Y. VeenstraWiersma (Ynskje), Wommels. t 's avonds 0515576244 < byveenstra@ziggo.nl > Maandelijks meditatieavonden. Universele Ere­ dienst: Bij de Put 15, 8911 GE Leeuw­arden, 1e zondag van de maand om 11 uur.

Groningen

dhr. M. Voestermans (Karim) t 050-4090431 < m.voestermans@gmail.com > Maandelijks: musical tuning en meditatie; stilte en meditatie; gespreksavond. Programma: zie www.soefi.nl onder centrum Groningen. ‘s Hertogenbosch

Coördinator: mw. D.de Vries (Saraswati), Sittardstraat 6, 6845 DK Arnhem. t 026-381 31 39 < harpsaraswati@planet.nl> Secretariaat: dhr. F.W. Roza (Frans), Stevenshofdreef 6A, 2331 CV Leiden, <frans.w.roza@gmail.com> Universele Eredienst: Cen­trum de Poort, Luy­benstraat 48, 's Hertogenbosch.

Hilversum

dhr. F. van der Veer (Ganesh), Kogge 13, 1261 VK Blaricum, t 035-5312130 < famvdveer@ziggo.nl >.

Studieavond voor belangstellenden: 1e ma. v.d. maand om 19:30u., voor deelname graag vooraf contact opnemen.

Broederschapsavonden: besloten avonden, elke 41

3e donderdag van de maand

Universele Eredienst: Gebouw ‘De Ver­eniging’,

Ou­de Engh­weg 19, 1217 JB Hilversum (­bij het Dudok raadhuis). Elke 2e zondag van de maand om 11 uur.

Regio Katwijk, Wassenaar

Regioleider: drs. J. Belt (Munir) Eykendonck 32, 2211 SG Noordwijkerhout. t 0252-373145 <j.belt@planet.nl> Murad Hassil, mw.Nora Kerssies, wakil.

t 06 38 27 95 29 <verhuur@soefitempel.nl> <www.soefitempel.nl> Universele Eredienst: Universel Murad Hassil, Zuid­duinseweg 5, 2225 JS Katwijk aan Zee, 1e, 3e en 4e zondag van de maand 11 uur.

Confrater­nity of the Message 1e en 3e zo. 10.30 u.

Iedere 4e zo. spreekt Karimbakhsh Witteveen.

Rotterdam

dhr. B. de Wreede (Bauke), t 06 24 64 66 94 < bdewreede@gmail.com > t Centrum 010-751 0500 Studie- en belangstellendenavonden: 1e maandag van de maand, opgave vooraf.

Universele Eredienst: Soeficentrum Provenierssingel 41, 3033 EG Rotterdam, 2e en 4e zondag van de maand, 11 uur.

Tilburg

dhr. & mw. Ach­terberg-Thierens (Mussavir & Nuria), Chopinstraat 26, 5011 VK Tilburg, t 013-4563241. Klassen voor belangstellenden eerste maandag van de maand in Tilburg, opgeven bij dhr.L.Raatgever, t 06 12 74 65 13 Per 01-01-2013 is het centrum Tilburg gefuseerd met het centrum Breda.

Twente

dhr. J. Sniekers (Rahim), t 074-250 2479, <jansniekers@tiscali.nl> Universele Eredienst: Nivoncentrum, Lodewijkstraat 1, 7553 LB Hengelo, 2e zondag van de maand om 11 uur, Confraternity of the Message om 10 uur.

UTRECHT / BILTHOVEN

dhr. W.S. van der Vliet (Sikander), Juliana van Stolberg-laan 6, 6961 GB Eerbeek, t S & S van der Vliet 0313-650 334 <willemvandervliet@gmail.com> bgg.: mw. J.L. van Male (Sakya), t 030-2723522 Universele Ere­dienst: Huize ‘Het Oosten’, Jan Steenlaan 25, 3723 BT Bilthoven, laatste zondag van de maand om 11 uur.

Zeeland

mw. N. Gortzak (Nuria), Mme. Curiestraat 63, 4532 JX Terneuzen, t 0115-530599 en 06 40 55 61 31 Studiebijeenkomsten: 2e dinsdag van de maand.

42

Info mw. A. van Schaik (An), t 0118-412875.

Uni­versele Ere­dienst: Gebouw de Vier Elementen, Breeweg100, 4335 SK Middelburg, 1e zondag van de maand om 11 uur.

ZUID LIMBURG

mw. Ingeborg Wuester (Hakima) <ingeborgwuester@yahoo.de> Er zijn maandelijkse bijeenkomsten en om de twee maanden op zaterdagmorgen open klassen.

Zwolle

dhr. C. Koster (Karim), Tijnje 48, 8033 AR Zwolle, t 038-4541817, Universele Eredienst: Bloemen­dalstr. 11, 8011 PJ Zwolle, 4e zon­dag van de maand om 11 uur, Confraternity of the Message om 10.30 uur.

In Meppel is een Soefi-groep die elke 4e di. v.d. maand bijeenkomt. Contactadres: Zuideinde 46, 7941 GH Meppel. <paul.ketelaar@planet.nl> <www.soefimeppel.nl> Informele Eredienst: Engelandseweg 19, Wezep, 2e zondag van de maand om 10 uur.

SOEFI BEWEGING NEDERLAND

Algemeen Secretariaat Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag t 070-3461594, f 070-361 4864 <sufiap@hetnet.nl> Secretariaat open maandag tot en met donderdag van 10 tot 13 uur. bgg.: t 070-3644590 Financiën: dhr. P.H.Popkema (Nadir); na 18.00 uur: t 0314-361 449. <popkemail@hetnet.nl> Nationaal Vertegenwoordiger dhr. L.W. Carp (Ameen) t 070-3644590, f 070-3614864 <sufipublications@hetnet.nl> Nationaal secretaris mw. L. Grashuis (Wahdud), A.Verweystraat 126, 2274 LM Voorburg. t 070-3644590 (overdag), t 070-3871705 (thuis) <sufipublications@hetnet.nl> Office Representative General Banstraat 24, 2517 GJ Den Haag, t 070-365 7664 <sufihq@xs4all.nl> Internet www.soefi.nl (nationale site). www.sufimovement.org (international site).

Penningmeester Administrateur Stichting Soefi Beweging Nederland, rekening 5344374 tnv penningmeester.

Lidmaatschappen van de Soefi Beweging Er bestaan verschillende vormen: Moeried: dit zijn personen die de inwijding in de Inner­lijke School van de Soefi Beweging hebben ontvangen en de esoterische klas­sen en de

esoterische training volgen Broeder-zusterschapslid: dit zijn zij die de idealen en doelstelling van de Soefi Beweging ondersteunen.

Lid van de Kerk van Allen: dit zijn zij die zich speciaal aangetrokken voelen tot de Universele Eredienst; dit verlangt niet dat zij ook om inwijding vragen.

Vriend van de Soefi Beweging: men kan zich opgeven als Vriend als men een ondersteuning aan het Soefiwerk wil geven.

Belangstellende: eenieder die zich op wil geven als belangstellende en de informatie over soefiactiviteiten wil verkrijgen.

Contributieregeling 2013 Moerieds betalen per jaar:

Alleen Echtpaar Laag € 100,00 € 150,00 Normaal € 160,00 € 240,00 Hoog € 235,00 € 355,00 Broederschapsleden betalen per jaar € 70,00 en een Broederschaps-echtpaar € 105,00. Vrienden van de Soefi Beweging Nederland en leden van de Kerk van Allen betalen € 55,- per jaar.

Dit is inclusief het abonnement op de Soefigedachte en de uitnodiging voor de Zomerschool.

Alléén een abonnement op de Soefi-gedachte: € 16,00 per jaar (=incl. porto Ned.) Wanneer men als lid van een andere Soefi organisatie tevens ondersteunend lid van de Soefi Beweging wil zijn, betaalt men € 20,- per jaar en ontvangt men de Soefi gedachte.

DARGAH

Financiële bijdragen voor het sociale, culturele en extra soefi-werk bij de Dargah, rekeningnr.: 616577 t.n.v. Stichting Dargah te Den Haag.

Voor organisatie, onderhoud, in­richting van nieuwbouw en guest house, rekeningnr.: 43 02 43626 t.n.v. Dargah-fonds te Den Haag.

Schenkingen van boeken enz. (alle talen!): Wali van Lohuizen t 035 538 98 93 Bijzondere activiteiten

Zie op www.soefi.nl en voor algemene informatie over soefisme: www.soefikalender.nl SOEFI BEWEGING BELGIË

mw. L.D. Deslée (Leela), Sport­straat 100, 900 Gent. Broederschapsvertegenwoordiger in België. info: sufirozentuin@skynet.be of 09.222.10.30 andere organisaties

Sufi Ruhaniat NL: Arienne en Wim van der Zwan, Peace in Motion, t +49 (0)2294 993 78 41 +31 651 30.34.39 (GSM). samark@peaceinmotion.eu

Int. Sufi Orde NL: dhr. K. Wagtmans (Nafas),

Rubinsteinstraat 347, 5011 ND Tilburg, t 013 456 02 28 kwagtmans@wanadoo.nl

Sufi Way NL: dhr. E. Koole (Elmer), Oudeweg 31,

9364 PR Nuis. t 0594-549863 elmerkoole@gmail.com

BOWL OF SAKI

Een aanrader: via email kunt u de fraaie engelstalige Bowl of Saki dagelijks gratis toegestuurd krijgen. Via www.wahiduddin.net/saki komt u op de site, waar u zich kunt inschrijven.

SOEFISME OP YOUTUBE

In samenwerking met de Soefi Beweging in Amerika is de Soefi Beweging Nederland op youtube te zien en te beluisteren. Klik op: *www.youtube.com/user/UniverseelSoefismeNL *www.youtube.com/user/IntSufiMovementUSA Baroda mUZIEK fESTIVAL

De Gayan Schala (muziekafdeling van de Universiteit van Baroda) organiseert opnieuw een muziek-festival op 1 en 2 februari 2014.

Hazrat Inayat Khan was enige tijd als professor aan de Gayan Schala verbonden, die door zijn grootvader werd opgericht.

Rectificatie

In de Soefi-gedachte van juni 2013 stond in de levensbeschrijving van Walia van Lohuizen dat zij tot 2010 centrumleider in Amsterdam was.

Dat moet zijn tot 2006. Jos van den Heuvel is haar rond die tijd opgevolgd en tot in 2011 centrumleider geweest.

NADENKER

Het Gods-ideaal is als een brug, die ons beperkte leven verbindt met het onbeperkte.

Wie van deze brug gebruikt maakt reist veilig van het beperkte naar het onbeperkte leven.

Hazrat Inayat Khan

Digitale Nieuwsbrief Alle activiteiten van Soefi Beweging Nederland en overige soefi-organisaties zijn te vinden op www. soefi.nl. Daar kunt u zich ook abonneren op de Nieuwsbrief, zodat u automatisch geactualiseerde informatie krijgt toegestuurd op uw e-mail adres.

43

VERENIGING SOEFI-CONTACT Soefi-Contact is een landelijke vereniging met afdelingen in Haarlem, Alkmaar en Bussum.

De vereniging heeft als doel: het stimuleren van de studie van Hazrat Inayat Khan's ideeĂŤn, alsmede het in praktijk brengen ervan, dit in de ruimste zin van het woord.

Landelijk centrum en dagelijks bestuur Landelijk centrum: Soefi-Huis, Burgwal 38zw-40, 2011 BE, Haarlem.

Website: www.soefi-contact.nl Voorzitter: dhr. E.H.K. Logtmeijer, t 035-6918347 Secretariaat: dhr. W.R.F.Kuiper, Westerstraat 63, 2013 PM Haarlem, t 023-5313081 e-mail: m.dukker@chello.nl Penningmeester: dhr. B.P.T.Cornelissen, Rietveldlaan 12, 6708 SB Wageningen. t 0317-425 347 e.mail: abbc@hetnet.nl Het verenigingsjaar van Soefi-Contact loopt van 1 juli t/m 30 juni.

De contributie kan worden overgemaakt op rekeningnummer: 4239048 t.n.v. Soefi-Contact te Wageningen.

Adreswijzigingen / mutaties en opgave van (nieuwe) leden en belangstellenden graag via het secretariaat, dhr. F.Kuiper.

Landelijke activiteiten www.soefikalender.nl www.soefi-contact.nl www.facebook.com: soefi-contact Activiteiten afdeling Haarlem (Soefi-Huis) Alle activiteiten in Haarlem vinden plaats in het Soefi-Huis, Burgwal 38zw-40 te Haarlem.

Universele Erediensten: iedere tweede en vierde zondag van de maand; aanvang 11.00 uur.

Bezoek bibliotheek is mogelijk na de dienst.

Informatie: 023-5272249 of 023-5370585, e-mail: jaapwillemhutter@gmail.com of walivdputt@gmail.com Activiteiten afdeling Alkmaar Universele Erediensten: elke eerste zondag van de maand in de Remonstrantse Kerk, Fnidsen 37, 1811 ND Alkmaar; aanvang 11.00 uur.

Informatie: dhr. MichaĂŤl Schouwenaar, Vatropperweg 5, 1779 GE Den Oever, t 0227-512265, e-mail: soefi.noordwest@kpnplanet.nl en dhr. Nathan Feenstra t 072-5615712 Activiteiten afdeling Bussum Informatie over activiteiten: mw. E. Schurink, t 035-6912990 en dhr. Karim Logtmeijer, t 035-6918347, e-mail: lion182@zonnet.nl.

44