module13 by Batbayar A

IPDE T

Модуль 13: Үр дүнг танилцуулахуй

Удиртгал • • • •

Харилцаа холбооны стратеги урлах Үнэлгээний тайлан бичих Мэдээллийг дүрсэлж үзүүлэх Аман танилцуулга хийх

Харилцаа холбооны зорилго • Зорилго нь сэтгэгдэл төрүүлэх бус харилцан танилцуулах явдал байна. • Сонсогчид өөрийн чинь бодлыг ойлгохын тулд хялбар байхаар хий • Өөрийнхөө зорилго, сонсогч олноо санаандаа хадгал

Үр нөлөөний төлөө харилцаа тогтоох • Үнэлгээ хийх зорилго бол үр дүн нь дараах зүйлд хүргэх мэдээллээр хангах явдал: – шийдвэр гаргах – хөтөлбөрийн өөрчлөлт – хөтөлбөрийг хуулбарлах

Харилцаа холбооны стратеги • Үнэлгээ эхлэхээс өмнө харилцаа холбооны стратеги боловсруулна • Стратеги дараахи зүйлийг таньж тодорхойлно: – – – – –

Мэдээллийг хүлээж авах хэрэгцээ хэнд байна Ямар мэдээлэл хэрэгцээтэй Мэдээллийн бүрдэл нь юу болох Хэзээ өгөх Хэн хариуцаж өгөх

• Харилцахад олон талт бүтээгдэхүүн хэрэгтэй байж болно

Бүх үе шатанд зориулсан стратеги • Үнэлгээний өмнө – бүгд цугларсан байх явдлыг хангана

• Үнэлгээний явцад – ахиц дэвшлийн талаар хүн бүр мэдээлэлтэй байх явдлыг хангана – гайхшрал байж болохгүй

Харилцаа холбооны ямар төрөл байдаг вэ? • Албан бус хэлэлцүүлэг: – – – – –

бие хүн телефон цахим шуудан факс нийгмийн сүлжээний хуудсанд илгээх

• Албан: – – – – – – – –

товч мэдээлэл танилцуулга хэвлэлийн мэдээ веб хуудас бичмэл тайлан хэвлэлийн бага хурал видио бага хурал товхимол 77

Стратегид зориулсан хянах хуудасны загвар Сонсогчид

Үйл ажиллагаа

Харилцаа холбооны хэлбэр

Хэн хариуцах

Дуусгах хугацаа

Үйлчлүүлэгч

Хөтөлбөрийн асуудал хэлэлцэж, хугацаа тогтооно

• уулзалт

Багийн ахлагч

6/1

Үндэсний болон орон нутгийн ТББ

Хөтөлбөрийн асуудал хэлэлцэнэ

• уулзалт

Багийн гишүүн B

6/5

Хөтөлбөрийн ажилтнууд

Хөтөлбөрийн асуудал хэлэлцэнэ

• уулзалт

Багийн гишүүн C

6/11

Нутгийн захиргааны ажилтан

Хөтөлбөрийн асуудал хэлэлцэнэ

• уулзалт

Багийн гишүүн B

6/10

Зөвлөхийн товчоо

Танилцуулах, урилга хүргүүлэх уг асуудлаар урьдчилсан уулзалт төлөвлөж хийх

• e-майл • adv. bd. уулзалт

Багийн гишүүн A

6/15 6/25

Гэх мэт.

Буцах мэдээлэл • Дараахийг хэлэлцэхээр сонирхогч талууд, үнэлээчдийг хамтад нь цуглуулж хэлэлцүүлэг хийх, харилцаа тогтоох : – – – –

дүгнэлт шинэ соргог зүйл өөр үйл ажиллагаа дараачийн алхам

Том бүлэгтэй хэлэлцүүлэг • Бүх сонирхогч тал таны хөтөлбөртэй холбоотой байна уу гэдгийг авч үз • Янз бүрийн сонирхогч талуудад үнэлгээний үр дүнг харилцан танилцуулахад сорилт байгаа эсэхийг тогтоо • Том бүлгийн уулзалт-өөр хүний мэддэгийг хүн бүр мэддэг IPDET © 2009

10 10

Инновацич харилцаа холбооны стратеги • Дараахийг бий болгоход хамгийн бага цаг зарцуулах харилцаа холбоог авч үз: – сонирхол төрүүлэхүйц “сээтэн хаясан” жижигхэн тойм товхимол – Тогтворжилтод зориулсан гол үйлдэл бүхий гурав нугалсан товхимол – цахим видио бага хурал – Бичиг баримттай хэт холбоос бүхий веб хуудас

11 11

Тайланг хэрхэн бичих вэ • Зорилго, сонсогчдоо санаж бай /хэнд зориулж байгаагаа/ • Дараах үгийг хэрэглэ: – энгийн, идэвхитэй, эерэг, танил, соёлын хувьд мэдрэмжтэй

• Товчилсон, хураангуйлсан үгнээс зайлсхий • Дэвсгэр /орчны/ мэдээллийг шаардлагатай хэмжээнд хязгаарлаж, техникийн мэдээллийг хавсрага • Бусад хүн найдвартай байдлыг нь шүүн тунгаахын тулд өөрийнхээ судалгааны аргын талаар хангалттай мэдээлэл өг. • Гүйцэтгэлийн хураангуй тайлан бич • Гол сэдэв, судалгааны асуултыг тойруулж зохион байгуул (үргэлжлэл нь дараагийн слайд дээр бий) IPDET © 2009

12 12

Тайлан бичих түлхүүр (үргэлжлэл)

• Гол санааг эхэнд нь байрлуул. Зүйл болгоныг өөрийн санаагаар хөтөл • Нотолгоотой дүгнэлт, зөвлөмжөөр дэмжиж өг • Төлөвлөлтийн матрикс, судалгааны хэрэгсэл зэргийг оролцуулан техникийн мэдээллийг хавсралтад байрлуул • Дахин, дахин хянах хугацаа үлдээ! • “Хүйтэн” уншигч байж чадах хүнийг ол • Хэрвээ бололцоотой бол, асуудлын талаар мэдлэг, туршлагатай гаднын хянагч олж эцсийн төслөө хянуул IPDET © 2009

13 13

Гүйцэтгэлийн хураангуй • Судалгааны түргэвчилсэн тоймоор хангадаг: – Судалгааны асуултууд – Хэргэлсэн арга – Олдвор, дүгнэлт, зөвлөмжийг хураангуйлна

14 14

Гүйцэтгэлийн хураангуйг илэрхийлэх хэлбэр • Гүйцэтгэлийн хураангуй товчхон байх ёстой; хоёр хуудас байвал маш сайн, дөрвөөс илүү бол хэт олон • Уншигчид тайланг түргэн буулгаж ойлгоход дөхөм болгож зүүн талд нь гарчиг суулгаж өг

15 15

Гүйцэтгэлийн хураангуйн бүрэлдэхүүн • • • • •

Богино тойм буюу удирртгал догол мөр Үнэлгээний тодорхойлолт Дэвсгэр мэдээлэл Гол олдворын хураангуй Бичвэрт байгаа мэдээллийн хуудасны дугаар руу ишлэл хийх • Гол дүгэнлт/зөвлөмж

16 16

Тайлангийн бүтэц • • • • •

Удиртгал Үнэлгээний тодорхойлолт Олдворууд Дүгнэлт Зөвлөмж

17 17

Тайлангийн удиртгал • Агуулах ёстой нь: – Уншигчдыг тайлангийн дотоод руу чирэх “дэгээ” – Үнэлгээний зорилго – Суурь мэдээлэл – Өөрчлөлтийн загварын онол ашигласан хөтөлбөрийн зорилго, зорилт – Үнэлгээний асуулт

• Уншигчдын анхаарлыг татах аргаар бичигдсэн байх ёстой

18 18

Тайлангийн үнэлгээний тодорхойлолт • • • •

Үнэлгээний зорилго Үнэлгээний цар хэмжээ Үнэлгээний асуулт Шинжилгээнд зориулсан аргачлал болон стратеги • Аргачлалын хязгаарлагдамал байдал • Хэн оролцсон болон тэдгээрийн хугацааны хүрээ IPDET © 2009

19 19

Тайлангийн олдвор • Өгөгдлийг таны сонсогчид тодорхой ойлгохоор танилцуул • Зөвхөн хамгийн чухал олдворыг хамруул • Олдворыг судалгааны асуулт, гол сэдвтээ холбож зохион байгуул /бич/ • Гол санаагаа тодруулахад диаграм, хүснэгт болон бусад графикийн элемент ашигла IPDET © 2009

20 20

Тайлангийн дүгнэлт • Таны тайлангийн эцсийн хэсэг нь • Дүгнэлт: – өөрийнхээ судалгааны асуулт, эсвэл үнэлгээний төвлөрөлд холбох – Олдвор дээр суурилж, тайлангийн санааг цохон тэмдэглэх – Шинэ зүйл нэмж болохгүй /өөрийн олсон олдвор дээр л үндэслэх/ IPDET © 2009

21 21

Тайлангийн зөвлөмж • Зөвлөмж дараах асуултад хариулна: – Уншигч юу хийг гэж та хүсч байна вэ?

22 22

23 23

Сайн графикийн шинж төрх • Энгийн • Зохистой дугаарлаж, гарчигласан байдаг • Бичвэр шаардахгүй • эх сурвалжаар хангаж харилцдаг үнэмшилтэй болгодог • Дахин бүтээхэд хялбар • Соёлын хувьд зохистой • Бичвэрт тусгайлан сануулдаг • Онцлогийг ялган харж • Бичвэрт зөв зүйтэй байрлуулдаг болох • Ойлгомжтой шошголсон • Хэрэглэх зөвшөөрөл (хэрвээ хэрэгтэй гэвэл) байдаг IPDET © 2009

24 24

Дүрслэлийн төрөл • Үзүүлэн – Газрын зураг, тойм зураг болон зураглал, гэрэл зураг

• Диаграм болон график – Байгууллалтын диаграм, Ганттын диаграм, график

25 25

Үзүүлэн • Зураг мянган үгний үнэтэй • Зураг, үзүүлэн хэрэглэх судалгааны дүгнэлт: – Үзүүлэн агуулгадаа хамааралтай үед суралцах үйл явцад даруухнаас эхлэн үлэмж хэмжээтэй ололт хүлээж болно – Үзүүлэн агуулгадаа хамаарал ҮГҮЙ, түүгээр ч барахгүй дордуулж, зөрчилдөж байвал суралцах үйл явцад ололт хүлээж чадахГҮЙ бөгөөд бүр зөрчилд орж болно IPDET © 2009

26 26

Хүүрнэлийг үзүүлэнтэй холбох • Хэрвээ та зураг, эсвэл үзүүлэн хэрэглэх гэж байгаа бол хэрэглэгч олонд зураг дээр юу харагдаж буйг хэлэх тайлангийн хүүрнэл ашиглана гэдэгт баттай бай • Тэднийг зураг руу чиглүүлж, юу харж байгааг нь хэл IPDET © 2009

27 27

Үр нөлөөтэй диаграм • Уншихад хялбар – Дээд болон доод кейс хэрэглэ (бүгдийг нь том үсгээр биш) – Зөхөн хэдхэн үсгийн галбир байна

• Богино мэдээг гарчигт нь хэрэглэнэ • Олон онцлох тэмдэгээс зайлсхий • Цагаан зай ашиглана • Диаграмыг энгийн байлга • Хэмжээг зөв ав (харьцаатай) • Гарчгийг богино мэдээ хүргэхэд ашигла • Дэмжих өгөгдлийг хавсралтаар өг IPDET © 2009

28 28

Графикийн хэсэг Таних дугаар Босоо , yтэнхлэг

гарчиг

Fig. 23: Orphanage Food Costs Fluctuate over Six Months координат

lar D stin C d o F

Тэнхлэги йн шошго

2500 2000 1500 1000 500 0

2200

Jan

Feb

1400

Mar

Орой ТэнхлэгийSource: Fictitious Data н гарчиг Эх2006 сурвалж, жил

1900

1700

1500

Apr

1200

May

Бодит утга

Jun

Month Сүлжэ э шугам

Хэвтээ, x-тэнхлэг

29 29

Графикт орох ёстой нь: • • • • •

Гарчиг болон дугаар Эх сурвалж Өгөгдөл цуглуулсан жил Өгөгдлийн дэс дарааллын эрэмбэ Харьцуулж болохуйц тодорхойлолт ашилан өгөгдлийг дүрслэнэ

30 30

Графикийн хэлбэр маяг • Давхардсан ангилалгүй байлга • Хэв, маягийг хуулбарлаж байхад ч тод байхаар хий • Хэв маягийг ойлгомжтой шошгол • Илүү шугам, зураас байхгүй – зөвхөн хэрэгцээтэй нь л байна • Хар өнгийг тойр - нягт нямбай, хуулахад хүндрэлтэй • Үсэгний хэмжээг 10-аас багагүйгээр бич IPDET © 2009

31 31

Шугман гарфик • Хоёр хэсэг мэдээлэл хэрхэн хамаарч, хувьсч буйг хураангуйлах гарга • Өгөгдөлд хугацааны туршид гарсан өөрчлөлтийг харуулдаг • Үргэлжилсан завсарлагатай болон харьцаа өгөгдлийг харуулна

32 32

Шугаман графикийн жишээ нэг шугам

с ь л е ,Ц м э Х

Дүрс 9: А мужид дундаж хэм буурч байна. 2008 оны 2-3 дугаар сар

40 30 20 10 0

Хоёр

Гурав

Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл 2006

Дөрөв

Тав

Зургаа

Сар 33 33

Шугаман графикийн жишээ – олон шугам

Grades (out of 100)

Fig. 31: School 3 Shows Strong Gains in Reading Scores 100 80 60 40 20 0

Домог

1 School 2 School 3

1st Qtr

N=523

2nd Qtr

3rd Qtr

4th Qtr

2005 School Year

Source: Fictitious data, 2006

34 34

Туузан график • Тоон утгыг төлөөлүүлэх, түүнийг харьцуулахад туузыг хэрэглэдэг • Туузан графикийн төрөл – Дан: ганц хувьсагчийн тухай мэдээлэл – Олон: нэгээс илүү хувьсагчийн мэдээлэл

35 35

Жишээ: Олон туузтай график

Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл , 2006

36 36

Дугуйг хуваасан график • Бүхэл юмыг бий болгодог хэсгийн хэмжээг харуулахад хэрэглэдэг • Жишээ

Эх сурвалж : Зохиомол өгөгдөл, 2008 N=$2100/жилд жилийн нийт зардал

37 37

Тархмал диаграм • Координатууд хооронд шугаман холбоосгүйгээс биш шугаман графиктай ижил • Ямар нэг харилцаа, хамаарал байгааг харахыг хүсвэл ашиглана Fig. 30: Mean Scores Comparing Test and

t s T n re o c S

Grade Leve 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0

9 10 11 12

Source: Fictitous data, 2006 Completed Grade

38 38

Хэзээ хэрэглэх вэ Хэрэв та хүсч байвал:

Тэгвэл сонгох нь:

Хугацааны турш дахь чиг хандлагыг харуулах

Шугаман диаграм

Шугаман болон нэг хэмжээстэй шинж Дан туузан диаграм төрхийг харьцуулах Нийтлэг хувьсагчийн утгатай хоёр болон түүнээс дээш шинж төрхийг харьцуулах

Олон туузат диаграм

Бүхэл юмны хэсгийг үзүүлэх

Хуваагдмал дугуй диаг.

Хандлага,харилцааг харуулах

Тархмал диаграм

39 39

Хүснэгт • Мэдээллийг зохион байгуулалттай байдлаар танилцуулахад хэрэглэдэг • Төрөл: – Өгөгдлийн хүснэгт – Ангилалын хүснэгт (матрикс)

40 40

Өгөгдлийн хүснэгт • Тоон мэдээлийг танилцуулахад хэрэглэнэ • Өгөгдлийн хүснэгтэнд юу харуулж байгааг тайланд тайлбарлаж бичнэ • Он, эх сурвалжийг оруул

41 41

Өгөгдлийн хүснэгтийн зарчим • Тоог ач холбогдол бүхий хоёр оронтой тооноос ихгүйгээр бүхэлтэг – бүхэл тоо хэрэглэхийг зөвлөдөг • Эгнээ болон баганын тоог дундачаар өгч (зохистой бол) хэрэглэгч харьцуулах боломжтой болго • Хамгийн чухал харьцуулалтыг баганд байрлуул • Хэт олон шугам байх нь уншихад хүндрэл учруулна 42 42

Өгөгдлийн хүснэгтийн жишээ (шугамтай) Оролцог чийн тоо 1

Өндөр

Жин

Нас

Дүүрэг

7.2

Хойт

7.1

Зүүн

7.6

Хойт

7.2

Өмнөт

7.0

Өмнөт

7.8

Хойт

7.3

Баруун

7.3

баруун

7.5

Зүүн

7.9

Өмнөт

Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл N=10

43 43

Өгөгдлийн хүснэгтийн жишээ (шугамгүй ) Оролцогчий н дугаар 1

Өндөр

Жин

Нас

Дүүрэг

7.2

Хойт

7.1

Зүүн

7.6

Хойт

7.2

Өмнөт

7.0

Өмнөт

7.8

Хойт

7.3

Баруун

7.3

Баруун

7.5

Зүүн

7.9

Өмнөт

Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл N=10

44 44

Ангиллын хүснэгт (матрикс) • Янз бүрийн хүчин зүйлийн дагуу зохион байгуулагдсан олон юмс хэрхэн тархасныг харуулна • Цогцолбор мэдээллийг үзүүлэхэд тустай

45 45

Ангилалын хүснэгтийн жишээ (Матрикс) Орон

Эхлэх огноо

Эфиоф

2002.IX.17

4.7

6/1/06

Гвиней

2002.VII.25

4.9

6/1/06

Мавиртан

2001.II.6

6.3

6/1/06

Мозамбик

2001.IX.25

5.7

6/1/06

Танзан

2000.XI.30

6.3

6/5/06

Эх сурвалж: Дэлхийн банкнаас авлаа 2007

Хэрэгжүүлэх жилүүд

Хяналты г дуусгах

46 46

Эввард Туфтегийн дүрст мэдээллийн төлөвлөлт • Ямар нэг өөр юманд бус өгөгдлийн мөн чанарт анхаарлаа хандуул • Сүлжээ, шугам, нарийн шошгонд их нарийн юм бага хэрэглэ • Ихэнх бэх /өнгө/-ийг бодит өгөгдөлд зориулна • “Диаграмын новш”-оос тойр (шаардлагагүй чимэглэл) IPDET © 2009

47 47

Муу жишээ 60

Frequency

50 40 30 20

27 20

38 34 30

49 46 40

4139

1 2 3

10 0

Зүүн

Баруун

Хойт

Өмнөт 48 48

Илүү сайн жишээ

49 49

Аман танилцуулага хийх: Сонсогчиддоо зориулж төлөвлөх • Дараах асуултыг асуу: – Таны сонсогч хэн бэ? – Тэд юу хүлээж байна вэ? – Таны санаа юу вэ? • Сосогчид чинь санаж байхыг та хүсч буй гурван юм юу вэ?

50 50

Танилцуулгаа бэлтгэх • Сонсогчдоо санаандаа хадгал • Танилцуулга хийх энгийн дүрэм: – Тэдэнд хэлэх гэснээ эхлээд хэл /товч/ – Тэдэнд хэл – Юу хэлснээ тэдэнд дахин хэл

51 51

Дүрст туслах хэрэгсэл • Харилцаа холбоог дэмжих дүрсийг нэмэгдүүл • Зарим өгөгдөл, эсвэл дүрсийг сонсогчдод зориулж хуулбар хийхийг бод • Цахилгаан, эсвэл тоног төхөөрөмж бүтэлгүйтсэн тохиолдолд хэрэглэх нөөц төлөвлөгөөтэй бай (прожектор, компъютер гэх мэт) • Цөөн тоотой, сайтар сонгосон гарт олгох материалтай бай IPDET © 2009

52 52

Үзүүлэх зүйл болон гарт өгөх материал бэлтгэх • Цөөн үг хэрэглэх • Ойлгомжтой дүрс ашиглах • Цагаан талбай ихтэй байлгах – Хэм хэмжээ нь бол нэг слайд дээр найман мөр бичвэрээс ихгүй байна

53 53

Үзүүлэх зүйл болон гарт өгөх материал бэлтгэх (үргэлжлэл) • Гарт өгөх зүйлийг таницуулгын эхэнд өгөх үү, эсвэл дараа нь уу? – Хүмүүс түрүүлж харах гээд байдаг, тиймээс тэдний анхаарлыг алдаж болно. – Хэрвээ та цогцолбор өгөгдөл, эсвэл хүснэгт танилцуулах бол түүний тухай ярих үедээ өг

54 54

Танилцуулгаа сургуулилж дадлагажих • Анхандаа ганцаараа сургууль хий • Тэгээд бусад хүний юмуу хүмүүсийн өмнө сургууль хий • Бусдаас буцах мэдээлэл ав • Танилцуулгаа өөрийн мэдэрч байгаа болон бусдын хэлсэнд суурилан тохируул • Дадлагажих үедээ хугацаагаа сайн барь • Хүмүүст ярихдаа өөрийнхээ тэмдэглэлийг харах бус хүмүүстэй нүдээрээ харилцахыг хичээ IPDET © 2009

55 55

Төгсгөлийн тэмдэглэл… “Зохистой ярь, чадах чинээгээрээ цөөн үгээр ярь, гэхдээ ямагт ойлгомжтой ярь; ярианы төгсгөл нь бахархал биш, харин ойлгуулсан байх явдал юм” -- Виллиам Пенн

Асуулт?

56 56