Tạp chí quy hoạch số 83+84

Soá 83+84 Naêm thöù möôøi ba - Construction Planning Magazine

Chuyeân ñeà: Thöïc traïng coâng taùc laäp quy hoaïch ÑT-NT vaø Vaán ñeà ñaøo taïo chuyeân ngaønh QH taïi Vieät Nam

THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC LAÄP QUY HOAÏCH ÑT-NT & VAÁN ÑEÀ ÑAØO TAÏO CHUYEÂN NGAØNH QUY HOAÏCH TAÏI VIEÄT NAM

Sˇ 83+84

ACTUAL SITUATION OF URBAN - RURAL PLANNING AND THE PROFESSIONAL TRAINING OF PLANNING IN VIETNAM

sË 83+84 ISSN 1859 - 3054

Mıng Xu©n ßinh DÀu 2017

VIEÄN QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ VAØ NOÂNG THOÂN QUOÁC GIA - BOÄ XAÂY DÖÏNG

VIETNAM INSTITUTE FOR URBAN AND RURAL PLANNING – MINISTRY OF CONSTRUCTION

75 1 75x1* *,}, 7+,n8 &8á1 6e&+

7+,¼7 .¼ 7+s

TRONG QUY HOÑCH X¢Y D#NG ߧ THë VIåT NAM" Ñôn vò phaùt haønh: Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng - Taàng 14 soá 10 Hoa Lö - Hai Baø Tröng - Haø Noäi Tel: 04-3.9741942 * Email: tapchiquyhoach@gmail.com

G THOÂN NING VAØ NOÂN L PLAN ÑOÂ THÒ RURA N AND HOAÏCH ÙC, QUYITECTURE, URBA TRUOF ARCH KIEÁN TUTE VIEÄNAM INSTI VIETN

MÂ Y ¹ ÂY DÖÏNG Y P AÏCH XA 9MN¹ QUY HO Â THÒ VIEÄT NAM TRONG

ESIGN D N A URB

THIEÁT KEÁ ÑOÂ THÒ TRONG QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ VIEÄT NAM

ÑO

VIEÄN KIEÁN TRUÙC, QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ VAØ NOÂNG THOÂN

VIETNAM INSTITUTE OF ARCHITECTURE, URBAN AND RURAL PLANNING

9MN¹Y P¹ YMÂ

VIEÄN KIE ÁN TRUÙC VIETN AM INSTI , QUY TUTE OF ARCH HOAÏCH ÑOÂ THÒ ITEC

URBANDESIGN URBAND TRONG QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ VIEÄT NAM

TURE

, URBA

VAØ NOÂN G THOÂN RURA

N AND

L PLAN

NING

9MN¹Y P ¹ Y TRONG QUY HO MÂ AÏCH XA ÂY DÖ

ÏN ÑOÂ THÒ VIEÄT NA G M

ESIGN

NHAØ XUAÁT BAÛN KHOA HOÏC & KYÕ THUAÄT

NHAØ XUAÁT

BAÛN KHOA

HOÏC &

ÄT KYÕ THUA

NHAØ XUAÁT

BAÛN KHOA

HOÏC &

KYÕ THUA ÄT

8Ë

1

AÛnh bìa: VIUP TOÅNG BIEÂN TAÄP NGOÂ TRUNG HAÛI

Toång bieân taäp/ Editor in Chief ThS. KTS. Phoù Toång bieân taäp/ Deputy Editor NB. PHAÏM HOAØNG TUÙ Hoäi ñoàng khoa hoïc/ Editorial Adviser Council

PGS. TS. NGUYEÃN QUOÁC THOÂNG (Chuû tòch)

Baïn ñoïc thaân meán! Ñoâng qua, Xuaân tôùi, loøng ngöôøi vaø vaïn vaät laïi phôi phôùi ñoùn thôøi khaéc cuûa moät naêm môùi.

Muøa Xuaân naêm nay, VIUP roän raøng hôn, töng böøng hôn vôùi dö aâm cuûa Leã kyû nieäm 60 naêm ngaøy thaønh laäp. Vaø ñaây cuõng laø söï kieän môû ñaàu cho soá ñaëc bieät ñoùn naêm 2017.

Chaøo Xuaân Ñinh Daäu, böõa tieäc ñaàu naêm maø Quy hoaïch xaây döïng seõ môøi ñoäc giaû

Ban coá vaán/ Advisory board

LÖU ÑÖÙC CÖÔØNG

Ban bieân taäp/ Editorial board PHAÏM HOAØNG TUÙ - NGUYEÃN THÒ QUYØNH LAN BUØI CHUNG HAÄU - NGUYEÃN THUYØ ANH NGUYEÃN THÒ MINH ÑÖÙC - NGUYEÃN AÙI DÖÔNG NGUYEÃN TIEÁN DUÕNG

thöôûng thöùc mang teân: "Thöïc traïng coâng taùc laäp quy hoaïch ñoâ thò-noâng thoân vaø vaán ñeà ñaøo taïo chuyeân ngaønh quy hoaïch taïi Vieät Nam".

Vaø cuõng thaønh thoâng leä, noäi dung chuyeân ñeà soá ñaëc bieät 83-84 seõ ñöôïc phaân tích, ñaùnh giaù, baøn luaän trong muïc Dieãn ñaøn, qua ngoøi buùt cuûa caùc chuyeân gia, caùc nhaø nghieân cöùu ñaàu ngaønh trong lónh vöïc kieán truùc, quy hoaïch xaây döïng. Cuøng vôùi ñoù, laø nhöõng baøi vieát, baøi giôùi thieäu coù thoâng tin ña daïng, hình aûnh phong phuù, mang laïi caùi nhìn toång quaùt cho baïn ñoïc. Töø nhöõng vaán ñeà toàn taïi cho tôùi nhöõng daáu hieäu chuyeån mình cuûa caùc ñoâ thò, töø nhöõng nghieân cöùu daøy kinh nghieäm cuûa caùc chuyeân gia cho tôùi

Thö kyù toøa soaïn/ Sub Editor

thaønh quaû cuûa caùc kieán truùc sö töông lai ñeàu ñöôïc ñeà caäp qua caùc chuyeân muïc: Thieát

BUØI CHUNG HAÄU

keá ñoâ thò, Quy hoaïch & kieán truùc theá giôùi, Quy hoaïch vaø taùc giaû, Ña ngaønh, Daønh cho sinh vieân... Cuõng vì theá, Quy hoaïch xaây döïng coù söùc haáp daãn vaø khaû naêng tieáp caän

Thieát keá myõ thuaät/ Designer

tôùi nhieàu ñoái töôïng ñoäc giaû.

NGUYEÃN MINH TUÙ

Lieân heä Quaûng caùo - Phaùt haønh tapchiquyhoach@gmail.com Tel:(04) 3.9741942 - 0989080987

Tröôùc theàm naêm môùi, Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng xin göûi lôøi chuùc tôùi toaøn theå Quyù ñoäc giaû, moät naêm môùi traøn ñaày söùc khoûe, haïnh phuùc, an khang – thònh vöôïng!

TAÏP CHÍ QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG

16/GP-BTTTT caáp ngaøy 10/1/2014 CTY COÅ PHAÀN IN HAØ NOÄI

SË 83+84 . 2016

1

CON

t

e

n

t

s

Topic: ACTUAL SITUATION OF URBAN - RURAL PLANNING AND THE PROFESSIONAL TRAINING OF PLANNING IN VIETNAM

Events Quynh Lan

Q VIUP

– Stamp of 60th Anniversary

Information Huy Minh Q International information Nguyen Huy Q In-country information

4 8 10

Forum Tran Ngoc Chinh Q Education and training innovation in the planning architecture to develop the human resources to meet the requirements of international integration 13 Luong Tu Quyen Q Professional training of planning to meet the practical requirements and international integration 16 Do Phu Hung Q The standard outcomes and training - Test with CDIO 20 Quang Ha Q Architecture training before the 4th industrialization wave 29 Nguyen Thanh Ha Q Training of Landscape Architecture in the globalization context 32 Doan Ngoc Hiep Q From the current practical planning to the training of planning in University of Architecture Ho Chi Minh City 37 Truong Van Quang Q Demand for innovation in the professional training of urban and rural planning in Vietnam 42 Nguyen Tri Nguyen Q The issue of train architects – The discussion of amateur 46 Urban design Sam Minh Tuan Q Overview of existing problems of urban design in urban planning in Vietnam

51

Planning and worldwide architecture Vu Tuan Vinh Q The experience of China and the lessons for the rural planning 54 and management in Vietnam Huy Minh Q Ancient and modern images of urbans 57 Ngo Le Minh Q Planning projects system of Tongji University – Shanghai - China 63 Plans and authors Ngo Le Minh Q The relationship between urban architecture morphology and phenomenon of climate change in the Mekong River Delta 68 Luu Duc Cuong Q Urban construction management in the coastal cities Le Viet Truong to cope with the climate change and sea level rise 74 Nguyen Van Minh Q The legal framework for the planning management of the urban works of underground infrastructure.

77 Nguyen Van Minh Q Construction planning for the works of underground infrastructure in Danang City in the climate change conditions and sea level rise 81 Tran Anh Tuan Q Management model for the works of urban architectural heritage of French colonies in District 1 - HCMC 86 For students Gia Bao Q The 28th Loa Thanh Awards

SË 83+84 . 2016

VIUP – Daáu aán 60 naêm

16

Ñaøo taïo chuyeân ngaønh quy hoaïch ñaùp öùng yeâu caàu thöïc tieãn vaø hoäi nhaäp quoác teá

51

Toång quan caùc vaán ñeà toàn taïi cuûa Thieát keá ñoâ thò trong coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò taïi Vieät Nam

91

Multi-sectors Nguyen Dang Son Q Planning Vision of the large urban areas in Vietnam in the integration trends 98 Dao Ngoc Nghiem Q Integrate the urban and regional planning 106 Nguyen Hong Tien Q Develop the green urban and green transportation in Vietnam 108 Pham Sy Liem Q Governance issues of satellite towns 114 Khuat Viet Hung Q Develop the public passenger transport in big cities in Vietnam 118 Nguyen Huy Dung Q Some problems of urban environmental planning and integrated solutions for environment planning in urban planning 124 2

4

91

Giaûi thöôûng Loa Thaønh laàn thöù 28

MÙc lÙc 13

Chuyeân ñeà: THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC LAÄP QUY HOAÏCH ÑT-NT & VAÁN ÑEÀ ÑAØO TAÏO CHUYEÂN NGAØNH QUY HOAÏCH TAÏI VIEÄT NAM Trong SOÁ NAØY

Söï kieän

Quyønh

Lan Q VIUP – Daáu aán 60 naêm

Thoâng tin

Huy Minh Q Tin Quoác teá Nguyeãn Huy Q Tin Trong nöôùc

4 8 10

Dieãn ñaøn

Traàn Ngoïc Chính Q Ñoåi môùi giaùo duïc - Ñaøo taïo trong lónh vöïc quy hoaïch - kieán truùc nhaèm phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp quoác teá 13 Löông Tuù Quyeân Q Ñaøo taïo chuyeân ngaønh quy hoaïch ñaùp öùng yeâu caàu thöïc tieãn vaø hoäi nhaäp quoác teá 16 Ñoã Phuù Höng Q Chuaån ñaàu ra vaø chöông trình ñaøo taïo - pheùp thöû vôùi CDIO 20 Quang Haø Q Ñaøo taïo ngaønh kieán truùc tröôùc laøn soùng coâng nghieäp hoùa laàn thöù tö 29 Nguyeãn Thanh Haø Q Ñaøo taïo Ngaønh Kieán truùc caûnh quan trong boái caûnh toaøn caàu hoùa 32 Ñoaøn Ngoïc Hieäp Q Töø thöïc tieãn laäp quy hoaïch hieän nay ñeán vieäc ñaøo taïo ngaønh quy hoaïch ôû tröôøng ÑHKT TP.HCM 37 Tröông Vaên Quaûng Q Nhu caàu ñoåi môùi coâng taùc ñaøo taïo chuyeân ngaønh quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân taïi Vieät Nam 42 Nguyeãn Tri Nguyeân Q Vaán ñeà ñaøo taïo Kieán truùc sö laïm baøn cuûa ngöôøi ngoaïi ñaïo 46

Huy Minh Q Hình aûnh ñoâ thò xöa vaø nay 57 Ngoâ Leâ Minh Q Heä thoáng ñoà aùn quy hoaïch cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Ñoàng Teá, Thöôïng Haûi, Trung Quoác 63

Quy hoaïch vaø taùc giaû

Ngoâ Leâ Minh Q Moái lieân heä giöõa hình thaùi kieán truùc ñoâ thò vaø hieän töôïng bieán ñoåi khí haäu vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long 68 Löu Ñöùc Cöôøng Q Quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò taïi caùc ñoâ thò ven bieån Leâ Vieát Tröôøng öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng 74 Nguyeãn Vaên Minh Q Haønh lang phaùp lyù veà quaûn lyù quy hoaïch coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò.

77 Nguyeãn Vaên Minh Q Quy hoaïch xaây döïng coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng trong ñieàu kieän bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng 81 Traàn Anh Tuaán Q Moâ hình quaûn lyù caùc coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp taïi Quaän 1 - TP.HCM 86

Daønh cho sinh vieân

Gia Baûo Q Giaûi thöôûng Loa Thaønh laàn thöù 28

91

Ña ngaønh

Nguyeãn Ñaêng Sôn Q Taàm nhìn quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam trong xu höôùng tích hôïp 98 Ñaøo Ngoïc Nghieâm Q Tích hôïp quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò 106 Nguyeãn Hoàng Tieán Q Phaùt trieån ñoâ thò xanh, giao thoâng xanh taïi Vieät Nam 108 Phaïm Syõ Lieâm Q Vaán ñeà quaûn trò caùc ñoâ thò veä tinh 114 Khuaát Vieät Huøng Q Phaùt trieån Vaän taûi haønh khaùch coâng coäng 118 trong caùc ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam Nguyeãn Huy Duõng Q Moät soá vaán ñeà quy hoaïch moâi tröôøng ñoâ thò vaø giaûi phaùp tích hôïp quy hoaïch moâi tröôøng trong quy hoaïch ñoâ thò 124

Thieát keá ñoâ thò

Saàm Minh Tuaán Q Toång quan caùc vaán ñeà toàn taïi cuûa Thieát keá ñoâ thò trong coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò taïi Vieät Nam 51

Quy hoaïch vaø Kieán truùc theá giôùi

Vuõ Tuaán Vinh Q Kinh nghieäm cuûa Trung Quoác vaø nhöõng baøi hoïc cho coâng taùc quy hoaïch quaûn lyù noâng thoân taïi Vieät Nam 54

57 SË 83+84 . 2016

3

TRIEÅN LAÕM QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG VUØNG THUÛ ÑOÂ HAØ NOÄI

VAØ HOÄI THAÛO KHOA HOÏC KYÛ NIEÄM 60 NAÊM NGAØY THAØNH LAÄP VIUP Thöïc hieän: QUYØNH LAN

SÖÏ KIEÄ N

Naêm 2016 laø naêm kyû nieäm troøn 60 naêm thaønh laäp Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia (1956-2016). Traûi qua 60 naêm laøm quy hoaïch, nhöõng coâng trình quy hoaïch cuûa VIUP ñaõ ñeå laïi daáu aán cuûa Vieän treân khaép mieàn ñaát nöôùc, trong ñoù phaûi keå ñeán laø Thaønh phoá Haø Noäi vaø caùc tænh laân caän trong Vuøng Thuû ñoâ.

Ñ

ieàu chænh QHXD Vuøng Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 768/QÑ-TTg ngaøy 06 thaùng 5 naêm 2016 vaø Boä Xaây döïng ñaõ toå chöùc leã coâng boá quy hoaïch vaøo ngaøy 11/8/2016. Ñeå nhöõng noäi dung cuûa Quy hoaïch Vuøng thuû ñoâ ñöôïc phoå bieán roäng raõi hôn ñeán ngöôøi daân, ñeán caùc nhaø quaûn lyù, ñeán caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc, caù nhaân quan taâm tôùi chieán löôïc phaùt trieån Thuû ñoâ vaø cuõng laø moät trong caùc chuoãi hoaït ñoäng kyû nieäm 60 naêm ngaøy thaønh laäp, ngaøy 25/11/2016, taïi Cung Trieån laõm Kieán truùc Quy hoaïch Xaây döïng Quoác gia, Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia ñaõ toå chöùc Trieån laõm Quy hoaïch xaây döïng Vuøng thuû ñoâ Haø Noäi vaø Hoäi thaûo khoa hoïc kyû nieäm 60 naêm ngaøy thaønh laäp VIUP. Tôùi döï söï kieän naøy veà phía Laõnh ñaïo Boä Xaây döïng coù Thöù tröôûng Boä Xaây döïng Nguyeãn Ñình Toaøn cuøng caùc laõnh ñaïo caùc cuïc, vuï, vieän vaø caùc cô quan tröïc thuoäc Boä Xaây döïng; Ñaïi dieän UBND vaø sôû Xaây döïng, Sôû Quy hoaïch kieán truùc 10 tænh thaønh phoá

4

SË 83+84 . 2016

Ñaïi bieåâu thaêm quan moâ hình tröng baøy taïi Cung trieån laõm

Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi giôùi thieäu ñoà aùn Ñieàu chænh QHXD Vuøng Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050

S ˘

trong Vuøng nhö Thaønh phoá Haø Noäi, Baéc Ninh, Hoøa Bình, Haûi Döông…, Ñaïi dieän Hoäi ngheà nghieäp nhö Hoäi QH phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam, Hoäi Kieán truùc sö Vieät Nam, Toång hoäi xaây döïng Vieät Nam…, Caùc toå chöùc quoác teá vaø coâng ty tö vaán nöôùc ngoaøi nhö Coâng ty Almec (Nhaät Baûn), Coâng ty Arep Ville (CH Phaùp), Coâng ty Nikken Sekkei), Toå chöùc AVENUE (Nhaät Baûn); Toång coâng ty naêng löôïng ONHP (Lieân bang Nga).

Phaùt bieåu taïi leã khai maïc trieån laõm, Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi ñaõ sô qua vaøi neùt veà ñoà aùn naøy. OÂng cho bieát ñeå thöïc hieän ñoà aùn Ñieàu chænh QHXD Vuøng Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050 do coù nhieàu khoù khaên thaùch thöùc trong quaù trình trieån khai neân Thuû töôùng ñaõ giao Boä Noäi vuï, Boä Xaây döïng cuøng caùc boä khaùc vaø caùc tænh nghieân cöùu moâ hình quaûn lyù vuøng thích hôïp hôn vaø caàn coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc boä ngaønh ñòa phöông, caùc doanh nghieäp vaø caùc thaønh phaàn xaõ hoäi khaùc ñeå höôùng tôùi Vuøng Thuû ñoâ phaùt trieån thònh vöôïng, moâi tröôøng beàn vöõng, xöùng ñaùng vôùi vai troø vaø vò theá taàm quoác gia coù yù nghóa quoác teá quan troïng trong vuøng Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông.

Sau Leã caét baêng khai maïc, khaùch tham döï trieån laõm ñöôïc thaêm quan caùc panoâ, baûn veõ quy hoaïch cuûa ñoà aùn tröng baøy taïi Cung Trieån laõm Kieán truùc Quy hoaïch Xaây döïng Quoác gia.

Tieáp ñoù, Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi ñaõ khai maïc hoäi thaûo Khoa hoïc kyû nieäm 60 naêm ngaøy thaønh laäp VIUP.

Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi phaùt bieåu khai maïc Hoäi thaûo

Hoäi thaûo naøy ñeà caäp saâu ñeán ñònh höôùng nghieân cöùu môùi cuûa Vieän ñoù laø 6 lónh vöïc cô baûn: Ñoåi môùi phöông phaùp laäp QHXD; Quy hoaïch ñoâ thò xanh, ñoâ thò sinh thaùi; Quy hoaïch Haï taàng ñoâ thò vaø moâi tröôøng; Quy hoaïch öùng phoù vôùi Bieán ñoåi khí haäu;

Thieát keá ñoâ thò, kieán truùc vaø caûnh quan; Quy hoaïch xaây döïng noâng thoân môùi, töôïng tröng cho 06 thaäp nieân hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Vieän. OÂng mong caùc nhaø khoa hoïc, hoïc giaû, nhaø quaûn lyù ñoâ thò, doanh nghieâp, ñoái taùc quoác teá cuøng chia seû baøi hoïc thaønh coâng trong coâng taùc phaùt trieån ñoâ thò taïi ñòa phöông cuûa mình, ñeå ñoåi môùi maïnh meõ, toaøn dieän hôn nöõa coâng taùc quy hoaïch xaây döïng cuûa Vieät Nam, ñaùp öùng yeâu caàu vaø ñoøi hoûi cuûa söï nghieäp CNH, HÑH vaø tieán trình hoäi nhaäp quoác teá saâu roäng cuûa ñaát nöôùc hieän nay.

k i ÷ n

aùn quy hoaïch. OÂng Pavel Spirin (Giaùm ñoác Trung taâm nghieân cöùu – Toång coâng ty naêng löôïng ONHP – Lieân bang Nga) trình baøy veà coâng taùc laäp quy hoaïch khoâng gian bieån vaø TS. Nguyeãn Hoàng Tieán trình baøy tham luaän veà quy hoaïch haï taàng kyõ thuaät – Nhöõng thaùch thöùc vaø giaûi phaùp.

Vôùi ñaùnh giaù cuûa Thöù tröôûng Boä Xaây döïng veà ñoùng goùp tích cöïc coù hieäu quaû cuûa VIUP cho coâng taùc quaûn lyù cuûa Boä laø nhöõng ñoäng löïc ñeå toaøn theå caùn boä VIUP noã löïc hôn nöõa, ñoùng goùp thöïc söï hôn cho vieäc ñoåi môùi coâng taùc laäp quy hoaïch taïi Vieät Nam, xöùng ñaùng laø choã döïa tin caäy cuûa Boä Xaây döïng.

Thöù tröôûng Boä Xaây döïng Nguyeãn Ñình Toaøn phaùt bieåu taïi Hoäi thaûo

Thöù tröôûng Boä Xaây döïng Nguyeãn Ñình Toaøn ñaõ phaùt bieåu taïi Hoäi thaûo. OÂng cho bieát Vieän ñeà xuaát saùng kieán nghieân cöùu ñoåi môùi toaøn dieän coâng taùc laäp quy hoaïch laø raát ñaùng hoan ngheânh. Vôùi söï tham gia cuûa nhieàu ñôn vò, toå chöùc quoác teá, oâng hy voïng taïi hoäi thaûo seõ trao ñoåi, ñöa ra nhöõng ñeà xuaát höõu ích. Caùc tham luaän caàn neâu roõ nhöõng baát caäp hieän nay trong coâng taùc quy hoaïch, chæ roõ nhöõng baát caäp lieân quan tôùi theå cheá, heä thoáng vaên baûn, naêng löïc haønh ngheà, coâng taùc ñaøo taïo… OÂng cho raèng khi nghieân cöùu ñoåi môùi quy hoaïch phaûi höôùng tôùi tính khaû thi ngay tröôùc maét. Beân caïnh ñoù, Vieän caàn ñaåy maïnh, taêng cöôøng nghieân cöùu kinh nghieäm quoác teá veà coâng taùc quy hoaïch taïi caùc nöôùc nhö Trung Quoác, Phaùp, Ñöùc, Myõ… giuùp Boä moät caùch tích cöïc vaø hieäu quaû trong coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà lónh vöïc quy hoaïch Hoäi thaûo cuõng ñöôïc nghe Phoù Vieän tröôûng VIUP, PGS.TS.KTS Löu Ñöùc Cöôøng trình baøy Nghieân cöùu ñoåi môùi toaøn dieän coâng taùc laäp quy hoaïch ñoâ thò taïi Vieät Nam. TS. IWATA Shizuo (Chuû tòch Coâng ty Almec – Nhaät Baûn) giôùi thieäu Kinh nghieäm laäp quy hoaïch ñoâ thò cuûa Nhaät Baûn vaø ñeà xuaát cho Vieät Nam. KTS Francoins Bourgineau (Coâng ty Arep Ville- CH Phaùp) trao ñoåi veà vaán ñeà hôïp taùc vôùi VIUP trong thöïc hieän ñoà

PGS.TS.KTS Löu Ñöùc Cöôøng trình baøy Nghieân cöùu ñoåi môùi toaøn dieän coâng taùc laäp quy hoaïch ñoâ thò taïi Vieät Nam

Caùc tö vaán quoác teá trình baøy taïi Hoäi thaûo SË 83+84 . 2016

5

D†u †n 60 n®m Thöïc hieän: QUYØNH LAN

SÖÏ KIEÄ N

Ñoàng chí Trònh Ñình Duõng, UÛy vieân TÖ Ñaûng, Phoù Thuû töôùng Chính phuû trao taëng baèng khen cho caù nhaân, taäp theå laõnh ñaïo Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia

Leã kyû nieäm 60 naêm ngaøy thaønh laäp (1956-2016) ñaõ ñöôïc Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia (VIUP) long troïng toå chöùc taïi Nhaø haùt lôùn Haø Noäi vaøo ngaøy 26/11/2016 vöøa qua, ñaây laø dòp ñeå nhìn laïi nhöõng keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc, oân laïi truyeàn thoáng vaø tri aân caùc theá heä caùn boä cuûa Vieän trong suoát chaëng ñöôøng hôn nöûa theá kæ ñaõ qua.

Tôùi döï buoåi leã, coù UÛy vieân Trung öông Ñaûng, Phoù Thuû töôùng Chính phuû Trònh Ñình Duõng cuøng caùc ñoàng chí laõnh ñaïo Boä Xaây döïng vaø nhieàu toå chöùc, caù nhaân trong nöôùc vaø quoác teá.

Trong baøi phaùt bieåu cuûa mình, Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi cuõng ñaõ nhìn laïi chaëng ñöôøng 60 naêm xaây döïng vaø tröôûng thaønh vôùi raát nhieàu nhöõng daáu aán, nhöõng thaønh töïu ñaõ ñaït ñöôïc cuûa VIUP. Vôùi tieàn thaân laø Phoøng ñoâ thò thuoäc Nha Kieán truùc, Boä Thuyû lôïi vaø Kieán truùc ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1956, vôùi chæ hôn 10 caùn boä, cho ñeán nay Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò Noâng thoân quoác gia ñaõ trôû thaønh moät toå chöùc nghieân cöùu khoa hoïc – tö vaán quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò vaø coâng trình kieán truùc haøng ñaàu Vieät Nam vôùi gaàn 600 caùn boä ñang coâng taùc.

Treân chaëng ñöôøng 60 naêm qua, daáu chaân caùc nhaø quy hoaïch cuûa Vieän ñaõ in leân haàu heát moïi mieàn ñaát cuûa Toå quoác; töø muõi Caø Mau tôùi ñòa ñaàu Moùng Caùi, töø caùc mieàn röøng nuùi, trung du ñeán vuøng ñoàng baèng, mieàn bieån. Caùc ñoà aùn maø Vieän thöïc hieän goàm caùc quy hoaïch vuøng, quy hoaïch chung vaø quy hoaïch chi tieát ñoâ thò, quy hoaïch ñieåm daân cö noâng thoân... Nhieàu ñeà taøi khoa hoïc coâng ngheä caáp Nhaø nöôùc, Boä vaø tænh thaønh ñaõ khaúng ñònh naêng löïc nghieân cöùu öùng duïng thöïc tieãn, ñoùng goùp coù hieäu quaû trong coâng taùc laäp caùc vaên baûn phaùp quy. Beân caïnh ñoù, Vieän ñaõ daàn khaúng ñònh naêng löïc thieát keá ñoâ thò, thieát keá caùc coâng trình kieán truùc qua nhöõng taùc phaåm coù taàm côõ, coù loái ñi rieâng trong saùng taùc, Vieän ñaõ daàn laøm chuû ñöôïc quaù trình saùng taùc vaø haønh ngheà ñeå taïo ra nhöõng daáu aán rieâng bieät trong saûn phaåm. Ñeå coù ñöôïc thaønh coâng chung ñoù, phaûi keå ñeán coâng söùc ñoùng goùp cuûa bao theá heä caùc caùn boä cuûa Vieän, trong ñoù coù ñoäi nguõ caùc nhaø khoa hoïc, caùc caùn boä chuû trì, chuû nhieäm caùc boä moân, nhöõng ngöôøi ñoùng vai troø tieân phong veà maët chuyeân moân trong töøng coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc, ñoà aùn quy hoaïch, vaên baûn phaùp luaät…

Trong coâng taùc ñaøo taïo, ngoaøi vieäc cung caáp nguoàn nhaân löïc cho Trung öông vaø caùc ñòa phöông, thì vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ cho chính mình cuõng laø moät nhieäm vuï quan troïng ñöôïc taäp theå laõnh ñaïo Vieän heát söùc quan taâm.

6

SË 83+84 . 2016

S ˘

Coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc öùng duïng trong lónh vöïc Quy hoaïch vuøng, Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân luoân ñöôïc Vieän quan taâm, truù troïng phaùt trieån. Trong nhieàu naêm qua, caùc ñeà taøi khoa hoïc caáp Nhaø nöôùc, Boä, Ngaønh, Thaønh phoá, caùc hôïp taùc Nghò ñònh thö, maø Vieän chuû trì thöïc hieän khoâng chæ goùp phaàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà khoa hoïc, lyù luaän chuyeân ngaønh maø coøn laø cô sôû tham möu cho Boä Xaây döïng ban haønh caùc cô cheá, chính saùch quaûn lyù nhaø nöôùc veà quy hoaïch, phaùt trieån ñoâ thò vaø noâng thoân treân thöïc tieãn.

Caùc höôùng daãn kyõ thuaät maø Vieän nghieân cöùu xuaát baûn thuoäc caùc lónh vöïc thieát keá ñoâ thò, quy hoaïch xaõ noâng thoân môùi, tích hôïp bieán ñoåi khí haäu trong quy hoaïch xaây döïng phaàn naøo ñaõ giuùp ích cho chính quyeàn, cho caùc cô quan chuyeân moân trieån khai hieäu quaû caùc vaên baûn phaùp luaät maø BXD ñaõ ban haønh veà quy hoaïch xaây döïng vaø quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò vaø noâng thoân.

Caùc cuoäc thi trong nöôùc vaø quoác teá, caùc Giaûi thöôûng kieán truùc quoác gia cuõng nhö caùc ñaùnh giaù qua tính hieäu quaû cuûa caùc ñoà aùn trong thöïc teá ñaõ khaúng ñònh thöông hieäu tö vaán haøng ñaàu trong nöôùc khi Vieän luoân ñaït giaûi cao veà quy hoaïch vôùi tö caùch laø tö vaán Vieät Nam. Coâng taùc hôïp taùc quoác teá luoân laø moät theá maïnh cuûa Vieän trong nhöõng naêm qua. Hieän Vieän coù quan heä hôïp taùc vôùi 60 toå chöùc, caùc tröôøng hoïc, vieän nghieân cöùu, coâng ty tö vaán quy hoaïch quoác teá.

Vieän tröôûng khaúng ñònh, VIUP seõ tieáp tuïc vai troø laø Vieän nghieân cöùu chieán löôïc veà ñoâ thò noâng thoân quan troïng cuûa quoác gia, laø ñòa chæ tin caäy, ñaúng caáp ñoái vôùi caùc tö vaán quoác teá, xöùng ñaùng vôùi nieàm tin cuûa caùc theá heä ñi tröôùc, ñaët neàn moùng vöõng chaéc cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa Vieän trong töông lai.

Phaùt bieåu taïi Leã kyû nieäm, Phoù Thuû töôùng Trònh Ñình Duõng ghi nhaän vaø bieåu döông nhöõng thaønh tích VIUP ñaõ ñaït ñöôïc. Phoù Thuû tröôùng ñaùnh giaù: Keát quaû hoaït ñoäng hieäu quaû cuûa VIUP goùp phaàn quan troïng vaøo söï phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng ôû Vieät Nam. VIUP ñaõ trôû thaønh 1 trong nhöõng trung taâm nghieân cöùu trieån khai khoa hoïc coâng ngheä veà quy hoaïch xaây döïng haøng ñaàu trong nöôùc. Löïc löôïng caùn boä coù kinh nghieäm vaø naêng löïc cuûa VIUP ñaõ goùp phaàn quan troïng trong coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa ngaønh xaây döïng, tham gia xaây döïng nhieàu vaên baûn quy phaïm phaùp luaät, tröïc tieáp thöïc hieän nhieàu nhieäm vuï trong lónh vöïc quy hoaïch.

Phoù Thuû töôùng ñoàng thôøi chæ ra nhöõng maët haïn cheá, toàn taïi cuûa coâng taùc QHXD noùi chung, ñoøi hoûi caùc ngaønh, caùc caáp quaûn lyù caàn taäp trung khaéc phuïc, trong ñoù coù vai troø cuûa VIUP. Phoù Thuû töôùng yeâu caàu: VIUP caàn taäp trung naâng cao naêng löïc toaøn dieän cuûa mình, chuù troïng ñoåi môùi cô cheá hoaït ñoäng, naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, ñaàu tö trang thieát bò hieän ñaïi ñeå coù theå taïo ra nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng hôn, nhanh vaø phuø

k i ÷ n

hôïp hôn. VIUP phaûi gaén quy hoaïch vôùi laäp keá hoaïch thöïc hieän quy hoaïch, phaùt trieån ñoâ thò. Phaûi gaén QH vôùi taùi caáu truùc neàn kinh teá; Phaûi gaén quy hoaïch vôùi öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng; Taäp trung coù hieäu quaû hôn nöõa trong phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc; Laøm toát coâng taùc dòch vuï tö vaán veà quy hoaïch vaø kieán truùc; Môû roäng quan heä hôïp taùc quoác teá, hôïp taùc trong lónh vöïc quy hoaïch ñeå coù yù töôûng toát mang tính thôøi ñaïi nhöõng vaãn giöõ gìn vaø phaùt huy neùt vaên hoùa truyeàn thoáng, baûn saéc cuûa daân toäc Vieät Nam. Phoù Thuû töôùng tin töôûng ñoäi nguõ caùn boä cuûa VIUP seõ phaùt huy hôn nöõa truyeàn thoáng veû vang trong suoát 60 naêm qua; taêng cöôøng söùc caïnh tranh cuûa ñôn vò tö vaán QHXD ñaàu ngaønh trong thôøi kyø môùi, goùp phaàn phaùt trieån ñoâ thò, noâng thoân Vieät Nam maïnh meõ hôn, vì muïc tieâu naâng cao chaát löôïng soáng cuûa ngöôøi daân.

Nhaân dòp naøy, VIUP ñaõ vinh döï ñöôïc nhaän Baèng khen cuûa Thuû töôùng Chính phuû cuøng nhieàu baèng khen cuûa caùc Boä, Ngaønh vaø UBND caùc tænh cho nhöõng ñoùng goùp cuûa VIUP trong suoát thôøi gian qua.

Taát caû caùn boä VIUP, caùc theá heä ñi tröôùc, hoâm nay vaø caû ngaøy mai ñeàu coù quyeàn töï haøo ñaõ, ñang vaø seõ tieáp tuïc ñoùng goùp moät phaàn coâng söùc nhoû beù cuûa mình ñeå taïo neân, giöõ vöõng vaø vöõng böôùc treân ñöôøng chuùng ta ñi, phaùt trieån thöông hieäu VIUP coù vò trí xöùng ñaùng trong nöôùc, khu vöïc vaø quoác teá.

SË 83+84 . 2016

7

TIN QUOÁC TEÁ

TRIEÀU TIEÂN

Khaùch saïn choïc trôøi saùng ñeøn sau 30 naêm xaây döïng

Khaùch saïn 105 taàng vôùi 3.000 phoøng xaây döïng theo kieán truùc kim töï thaùp ôû thuû ñoâ Bình Nhöôõng ñöôïc cho laø ñaõ khai tröông sau 30 xaây döïng.

Toøa nhaø baèng goã lôùn nhaát Myõ ñaõ ñöôïc môû cöûa

AÙnh ñeøn phaùt ra töø hai taàng cao nhaát treân ñænh toøa nhaø do keânh NK News coâng boá hoâm qua, khieán giôùi quan saùt Trieàu Tieân cho raèng khaùch saïn choïc trôøi ñöôïc xaây döïng töø naêm 1987 naøy cuoái cuøng ñaõ môû cöûa.

Khaùch saïn Ryugyong ñöôïc khôûi coâng naêm 1987 döôùi thôøi chuû tòch Kim Nhaät Thaønh, vôùi soá tieàn ñaàu tö khoaûng 595 trieäu USD, ñaõ gaëp nhieàu khoù khaên trong xaây döïng nhö beâ toâng vaø coát theùp keùm chaát löôïng.

Toøa nhaø hình kim töï thaùp döï kieán khai tröông naêm 1989 vôùi muïc tieâu trôû thaønh khaùch saïn cao nhaát theá giôùi thôøi ñieåm ñoù, cuõng nhö laø toøa thaùp choïc trôøi cao thöù 7 theá giôùi. Beân trong khaùch saïn coù soøng baïc, hoäp ñeâm, spa cao caáp. Tuy nhieân, khuûng hoaûng kinh teá ñaõ laøm chaäm tieán ñoä xaây döïng khaùch saïn cao 330m naøy.

Vieäc xaây döïng bò ngöøng laïi naêm 1992 vaø taùi khôûi ñoäng naêm 2000, vôùi hy voïng khaùch saïn ñöôïc khai tröông vaøo naêm 2012 nhaèm kyû nieäm 100 naêm ngaøy sinh coá chuû tòch Kim Nhaät Thaønh. Tuy nhieân, naêm 2012, khaùch saïn vaãn chöa xaây xong. Laõnh ñaïo Trieàu Tieân Kim Jong-un tieáp tuïc cho hoaøn thieän khaùch saïn.

MYÕ

Döï aùn xaây döïng khu phöùc hôïp ñoäc ñaùo taïi Los Angeles

Haõng kieán truùc BIG gaàn ñaây ñaõ coâng boá moät thieát keá môùi thuù vò cho moät khu phöùc hôïp taïi quaän Arts (Los Angeles).

Döï aùn coù teân goïi “670 Mesquit” goàm 243.000m2 khoâng gian vaên phoøng, 250 ñôn vò daân cö vaø 2 khaùch saïn. Ñaây laø döï aùn ñaàu tieân cuûa BIG ôû Los Angeles, nhaèm muïc ñích baûo toàn caáu truùc hình hoïc ñieån hình cuûa ñòa phöông, trong khi cuõng thieát laäp moät söï linh hoaït toái öu.

Döï aùn naèm doïc theo soâng Los Angeles, bao goàm nhieàu toøa nhaø roäng lôùn vôùi nhöõng khoâng gian xanh vaø caáu truùc hình hoïc ñieån hình. Döïa treân moät maïng löôùi caùc khoái beâ toâng nhaáp nhoâ, döï aùn ñöôïc thieát laäp cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau vaø cung caáp söï linh hoaït cho caáu truùc. Beân caïnh ñoù, caùc kieán truùc sö ñaõ thieát laäp moät con ñöôøng ñeå gaén keát khoâng gian coâng coäng vôùi caùc khu vöïc baùn leû ngoaøi trôøi, höôùng taàm nhìn tôùi con soâng lieàn keà.

8

SË 83+84 . 2016

Toøa nhaø lôùn baèng goã nhieàu taàng ñaàu tieân ôû Myõ trong hôn 100 naêm qua ñaõ ñöôïc môû cöûa ôû Minneapolis.

Toøa nhaø coù teân T3 vieát taét cho 3 töø “Timber, Technology, Transit” (Goã, Coâng ngheä, Giao thoâng) cung caáp 20.810m2 vaên phoøng vaø maët baèng baùn leû. Toøa nhaø ñöôïc thieát keá bôûi Michael Green Architecture vaø DLR Group.

Khoaûng 3600m3 goã ñaõ ñöôïc söû duïng laøm coät, daàm, saøn, nhieàu trong soá goã ñoù ñöôïc laáy töø nhöõng caây bò cheát do boï thoâng nuùi.

Caùc khoái goã ñöôïc xeáp choàng leân nhau hoaëc lôïp thaønh caùc lôùp, ñieàu naøy giuùp caùc khoái goã naøy cöùng chaéc hôn goã tieâu chuaån vaø do ñoù ñöôïc söû duïng ñeå thieát keá nhòp lôùn vaø khoâng gian roäng hôn. Loaïi vaät lieäu naøy cuõng nheï hôn so vôùi beâ toâng vaø theùp. Xaây döïng nhaø baèng goã seõ giuùp giaûm löôïng khí thaûi carbon, goã töï nhieân seõ haáp thuï CO2 tröôùc khi ñöôïc söû duïng trong xaây döïng.

Ngoaøi vieäc cung caáp giaù trò thaåm myõ, vaät lieäu goã coøn giuùp quaù trình xaây döïng nhanh hôn so vôùi vaät lieäu nhö khung theùp hay beâ toâng. 16.700m2 goã ñöôïc döïng leân trong khoaûng ñeán 10 tuaàn, vôùi dieän tích saøn laø 2.787m2 ñöôïc laép ñaët moãi tuaàn. Beân ngoaøi toøa nhaø ñöôïc oáp baèng theùp, theâm tính thaåm myõ cho kieán truùc goã cuûa toøa nhaø.

CHI LEÂ

Thuû ñoâ Santiago noùng nhaát trong 1 theá kyû qua

Thuû ñoâ Santiago cuûa Chile ñang phaûi traûi qua moät ñôït soùng nhieät khieán nhieät ñoä cuûa khu vöïc naøy taêng cao vaø ñaït möùc kyû luïc 37,3oC trong moät theá kyû qua ôû nöôùc naøy. Cô quan Khí töôïng hoïc cuûa Chile nhaän ñònh ñôït soùng nhieät laàn naøy laø moät hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan, trong khi Boä Y teá khuyeán caùo ngöôøi daân maëc trang phuïc thoaùng maùt, uoáng nhieàu nöôùc vaø traùnh caùc hoaït ñoäng ngoaøi trôøi.

Trong khi ñoù, giôùi chöùc laâm nghieäp caûnh baùo “nguy cô cao” caùc thöïc vaät khoâ caèn seõ boác chaùy, ñaët ra moái lo ngaïi ñoái vôùi ngaønh coâng nghieäp goã cuûa Chile. Ngoaøi ra, vieäc phôi nhieãm tia cöïc tím da ngöôøi bò chaùy naéng cuõng laø vaán ñeà ñau ñaàu ñoái vôùi ngöôøi daân, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi noâng daân vaø nhöõng ngöôøi phaûi laøm vieäc ngoaøi trôøi.

AI CAÄP

Phaùt hieän thaønh phoá coå ñaïi Ai Caäp hôn 7.000 naêm tuoåi

MEXICO

Phaùt hieän theâm moät kim töï thaùp môùi taïi thaønh phoá coå

Caùc nhaø khoa hoïc thuoäc Vieän Ñòa chaát hoïc cuûa Ñaïi hoïc Töï trò Quoác gia (UNAM) vaø Vieän Nhaân chuûng hoïc vaø Lòch söû Mexico thoâng baùo phaùt hieän theâm moät kim töï thaùp nhoû trong loøng kim töï thaùp Kukulkaùn (coøn ñöôïc goïi laø El Castillo) ôû thaønh phoá coå Chicheùn Itzaù, bang Yucatan. Kim töï thaùp nhoû naøy ñaõ ñöôïc phaùt hieän khi caùc chuyeân gia söû duïng kyõ thuaät khoâng xaâm laán - chuïp caét lôùp ñieän ba chieàu - quan saùt trong loøng kim töï thaùp Kukulkaùn ñeå xaùc ñònh tình traïng cuûa caáu truùc naøy.

Theo keát quaû nghieân cöùu vaø quan saùt, kim töï thaùp nhoû beân trong coù chieàu cao 10m, goàm moät haønh lang vaø caàu thang nhieàu khaû naêng daãn tôùi moät ngoâi ñeàn. Tröôùc ñoù, naêm 2015, caùc nhaø khaûo coå cuõng ñaõ phaùt hieän ra moät chieác hoá coù ñöôøng kính khoaûng 25-35m, saâu 20m beân döôùi Kukulkaùn - ñeàn thôø cuûa ngöôøi Maya. Chieác hoá naøy coù nieân ñaïi ñöôïc öôùc tính khoaûng 1.000 naêm. Theo caùc chuyeân gia, khu vöïc naøy coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi ngöôøi Maya khi phía döôùi hoá coù moät con soâng ngaàm chaïy qua.

AUSTRALIA

Chung cö coù maët tieàn laø böùc chaân dung cao 100m

Nghóa trang vaø thaønh phoá cö daân naøy nhieàu khaû naêng thuoäc veà caùc vò quan coù traùch nhieäm xaây döïng caùc nghóa trang cuûa gia ñình hoaøng gia ôû thaønh phoá Abydos.

Caùc nhaø khaûo coå coøn tìm thaáy taøn tích cuûa nhöõng chieác leàu vaø coâng cuï trong cuoäc soáng haøng ngaøy, nhö ñoà goám vaø duïng cuï baèng ñaù.

Khu chung cö Barak naèm ôû thaønh phoá Melbourne (Australia) loït vaøo danh saùch nhöõng toøa nhaø ñeïp nhaát theá giôùi. Khu nhaø 32 taàng ôû Melbourne gaây aán töôïng maïnh bôûi maët tieàn mang hình aûnh cuûa William Barak, nhaø laõnh ñaïo boä toäc noåi tieáng ôû Australia. Ngoaøi uy tín trong coäng ñoàng, oâng Barak cuõng laø moät ngheä só taøi naêng, coù nhieàu taùc phaåm ñöôïc tröng baøy ôû caùc baûo taøng. Toøa nhaø naøy coù 530 caên hoä roäng töø 40 tôùi 83m2. Caùc kieán truùc sö cuûa ARM Architecture ñaõ tham khaûo yù kieán cuûa gia ñình oâng Barak ñeå coù thieát keá hoaøn haûo.

Böùc chaân dung khoång loà ñöôïc taïo thaønh töø caùc thanh panel maøu traéng noåi baät treân neàn töôøng ñen phía trong.

Ñieàu naøy cho thaáy daân cö cuûa thaønh phoá naøy ñaõ cung caáp ñoà aên vaø thöùc uoáng cho löïc löôïng lao ñoäng tham gia coâng trình xaây döïng caùc ngoâi moä hoaøng gia. Phaùt hieän naøy voâ cuøng quan troïng vaø noù seõ cung caáp theâm caùc thoâng tin môùi veà lòch söû cuûa thaønh phoá Abydos vaø lòch söû Ai Caäp coå ñaïi.

Nhöõng ngöôøi thieát keá mong muoán coâng trình giuùp moïi ngöôøi ghi nhôù lòch söû cuûa Australia. Toøa nhaø ñöôïc ñaët ôû vò trí ñeïp nhìn xuoáng ñaïi loä caây xanh Swanston. Maët phía baéc vaø phía Taây cuûa khu chung cö laø hình aûnh baûn ñoà ñòa hình caùch ñieäu. Caùc khu chung cö cao taàng thöôøng laøm penthouse ôû hai taàng treân cuøng vôùi giaù baùn ñaét ñoû. Trong khi ñoù, toøa nhaø Barak daønh khu vöïc naøy laøm nôi sinh hoaït chung cho moïi ngöôøi. ÔÛ ñaây coù phoøng chieáu phim 20 choã ngoài, quaày bar, choã nöôùng BBQ, khu beáp, baøn aên roäng. Ñieàu naøy khuyeán khích moïi ngöôøi soáng trong toøa nhaø vaø khaùch tôùi chôi gaén boù, coù thôøi gian thö giaõn ngoaøi trôøi.

Caùc nhaø khaûo coå Ai Caäp ñaõ phaùt hieän ra khu nghóa trang vaø moät thaønh phoá coå ñaïi hôn 7.000 naêm tuoåi ôû gaàn Abydos, thaønh phoá ñöôïc cho laø moät trong nhöõng kinh ñoâ ñaàu tieân cuûa Ai Caäp.

SË 83+84 . 2016

9

TIN TRONG NÖÔÙC

Xaây döïng 3 “ñaëc khu kinh teá” Vaân Ñoàn, Baéc Vaân Phong vaø Phuù Quoác

Ñaây laø moät trong nhöõng noäi dung quan troïng taïi Nghò quyeát phieân hoïp Chính phuû thöôøng kyø thaùng 11/2016 ñaõ ñöôïc ban haønh.

Cuï theå, veà Ñeà aùn xaây döïng ñaëc khu kinh teá, Chính phuû ñaõ thoáng nhaát nguyeân taéc xaây döïng moâ hình 3 ñôn vò haønh chính - kinh teá ñaëc bieät Vaân Ñoàn, Baéc Vaân Phong vaø Phuù Quoác thuoäc tænh theo ñònh höôùng moãi ñôn vò haønh chính - kinh teá ñaëc bieät löïa choïn phaùt trieån theá maïnh rieâng coù, khai thaùc toái ña tieàm naêng, lôïi theá so saùnh cuûa moãi ñôn vò, töø ñoù taïo ñoäng löïc phaùt trieån môùi, baûo ñaûm phaân boå nguoàn löïc theo vuøng, taïo hieäu öùng lan toûa treân phaïm vi caû nöôùc. Chính phuû giao UBND caùc tænh Quaûng Ninh, Kieân Giang, Khaùnh Hoøa phoái hôïp, chuû trì vôùi Boä Keá hoaïch Ñaàu tö vaø caùc boä, cô quan lieân quan hoaøn thieän caùc Ñeà aùn ñôn vò haønh chính - kinh teá ñaëc bieät; ñoàng thôøi, ñeà xuaát caáp coù thaåm quyeàn caùc cô cheá, chính saùch ñaëc thuø ñeå xaây döïng caùc döï aùn Luaät ñôn vò haønh chính - kinh teá ñaëc bieät cho töøng ñôn vò.

Theo ñoù, Boä Keá hoaïch Ñaàu tö phoái hôïp, chuû trì vôùi caùc boä, cô quan, ñòa phöông lieân quan khaån tröông tieáp thu yù kieán Chính phuû, hoaøn thieän baùo caùo veà caùc Ñeà aùn, caäp nhaät, phaân tích, ñaùnh giaù toång theå kinh nghieäm quoác teá veà lónh vöïc naøy; ñeà xuaát caùc nhoùm cô cheá, chính saùch kinh teá öu ñaõi ñaëc thuø aùp duïng cho caùc ñôn vò haønh chính - kinh teá ñaëc bieät. Ban caùn söï ñaûng Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö baùo caùo Ban caùn söï ñaûng Chính phuû cho yù kieán tröôùc khi baùo caùo Boä Chính trò theo quy ñònh.Treân cô sôû ñeà xuaát cô cheá, chính saùch ñaëc thuø cuûa caùc tænh, yù kieán keát luaän cuûa Boä Chính trò, Chính phuû giao Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö phoái hôïp, chuû trì vôùi Boä Noäi vuï vaø UBND caùc tænh vaø caùc boä, cô quan lieân quan laäp ñeà nghò xaây döïng caùc döï aùn Luaät ñôn vò haønh chính - kinh teá ñaëc bieät Vaân Ñoàn; Baéc Vaân Phong; Phuù Quoác, baùo caùo Chính phuû cho yù kieán ñeå trình Quoác hoäi.

HAØ NOÄI

Duyeät chæ giôùi ñöôøng ñoû tuyeán QL 21B ñoaïn qua thò traán Kim Baøi

UBND TP Haø Noäi ñaõ ban haønh Quyeát ñònh pheâ duyeät chæ giôùi ñöôøng ñoû tuyeán ñöôøng Quoác loä 21B ñoaïn qua thò traán Kim Baøi (ñoaïn töø Km10+350 ñeán Km13+200), huyeän Thanh Oai vôùi tyû leä 1/500. Theo quyeát ñònh treân, tuyeán ñöôøng coù chieàu daøi khoaûng 2,85km; ñieåm ñaàu tuyeán (ñieåm 1) taïi vò trí Km10+350. Ñieåm cuoái tuyeán (ñieåm 12) taïi vò trí Km13+200; höôùng tuyeán ñöôøng ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû ñöôøng 21B hieän höõu, phuø hôïp vôùi Quy hoaïch chung xaây döïng Thuû ñoâ Haø Noäi, Quy hoaïch giao thoâng vaän taûi Thuû ñoâ Haø Noäi ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät; Quy hoaïch chung thò traán Kim Baøi, tyû leä 1/5.000 vaø Quy hoaïch chung xaây döïng huyeän Thanh Oai ñeán naêm 2030, tyû leä 1/10.000 ñaõ ñöôïc UBND TP Haø Noäi pheâ duyeät. Ñöôøng truïc chính ñoâ thò coù beà roäng maët caét ngang ñieån hình roäng B=35m; phaàn loøng ñöôøng daønh cho xe hoãn hôïp roäng B=2x3m=6,0m; phaàn loøng ñöôøng daønh cho 6 laøn xe cô giôùi roäng B=2x7,5m=15,0m; daûi phaân caùch beân ngaên caùch laøn xe cô giôùi vaø laøn hoãn hôïp roäng B=2x0,5m=1m (coù theå thay theá baèng vaïch sôn); daûi phaân caùch giöõa roäng 3m; væa heø hai beân roäng B=2x5,0=10,0m.

UBND TP Haø Noäi giao UBND huyeän Thanh Oai phoái hôïp, chuû trì vôùi Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc vaø caùc ñôn vò lieân quan toå chöùc coâng boá coâng khai hoà sô chæ giôùi ñöôøng ñoû tuyeán ñöôøng ñöôïc UBND TP pheâ duyeät. Ñoàng thôøi, baøn giao hoà sô cho caùc ñôn vò ñeå phuïc vuï coâng taùc laäp döï aùn ñaàu tö xaây döïng, thi coâng, quaûn lyù xaây döïng doïc hai beân tuyeán ñöôøng. Chính quyeàn TP yeâu caàu Chuû tòch UBND huyeän Thanh Oai vaø Chuû tòch UBND thò traán Kim Baøi chòu traùch nhieäm toå chöùc quaûn lyù caùc moác giôùi, vieäc xaây döïng caùc coâng trình hai beân ñöôøng theo chæ giôùi ñöôøng ñoû vaø moác giôùi ñöôïc duyeät. Thöïc hieän kieåm tra xöû lyù caùc tröôøng hôïp vi phaïm quy hoaïch theo thaåm quyeàn vaø quy ñònh cuûa phaùp luaät.

10

SË 83+84 . 2016

Duyeät quy hoaïch chi tieát khu chöùc naêng ñoâ thò Nam Ñaïi loä Thaêng Long

UBND TP Haø Noäi ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 6634/QÑ-UBND pheâ duyeät quy hoaïch chi tieát khu chöùc naêng ñoâ thò Nam Ñaïi loä Thaêng Long, tyû leä 1/500, taïi caùc phöôøng Meã Trì, Trung Vaên, Phuù Ñoâ, quaän Nam Töø Lieâm.

Theo ñoù, quy hoaïch chi tieát khu chöùc naêng ñoâ thò Nam Ñaïi loä Thaêng Long nhaèm cuï theå hoùa quy hoaïch phaân khu ñoâ thò H2-2 tyû leä 1/2000 ñaõ ñöôïc caùc caáp thaåm quyeàn pheâ duyeät. Ñeà xuaát phaân khu chöùc naêng, cô caáu söû duïng ñaát ñai hôïp lyù, xaây döïng khu chöùc naêng ñoâ thò hieän ñaïi, khôùp noái haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kyõ thuaät khu vöïc nghieân cöùu vaø caùc döï aùn xung quanh ñaûm baûo yeâu caàu phaùt trieån ñoâ thò ñoàng boä, beàn vöõng ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån chung cuûa khu vöïc. Dieän tích ñaát nghieân cöùu quy hoaïch khu chöùc naêng ñoâ thò treân khoaûng 750.296m2 vôùi daân soá khoaûng 10.000 ngöôøi, ñöôïc giôùi haïn: Phía Baéc giaùp ñöôøng gom Ñaïi loä Thaêng Long; phía Ñoâng giaùp khu vöïc döï kieán boá trí truï sôû caùc boä, ngaønh trung öông vaø khu daân cö hieän coù; phía Nam giaùp soâng Nhueä; phía Taây giaùp tuyeán ñöôøng quy hoaïch roäng 21,25m.

Beân caïnh caùc khu chöùc naêng ñoâ thò vaø khu vöïc coâng trình kieán truùc cao taàng boá trí taïi phía Ñoâng khu vöïc, hoà ñieàu hoøa chieám dieän tích chuû ñaïo (khoaûng 15ha) vaø ñöôïc boá trí taïi trung taâm khu vöïc. Hai tuyeán keânh, möông hôû taïo thaønh maïng löôùi caûnh quan lieân keát heä thoáng hoà vôùi soâng Nhueä vaø caùc khoâng gian coâng vieân, caây xanh treân toaøn khu vöïc. Trong caùc khu ñaát xaây döïng coâng trình nhaø ôû thaáp taàng, coâng trình coâng coäng, tröôøng hoïc vaø hoãn hôïp toå chöùc maïng löôùi caùc daûi caây xanh gaén keát vôùi nhau vaø vôùi heä thoáng caây xanh khu vöïc. Caùc khu caây xanh taäp trung ñöôïc boá trí saân vöôøn caûnh quan, khoâng gian vui chôi, nghæ ngôi, tieän ích coäng ñoàng taïo moâi tröôøng soáng chaát löôïng cao cho ngöôøi daân ñoâ thò.

tröôùc tieân laø nhöõng ngöôøi cuøng hoaït ñoäng trong lónh vöïc vaên hoùa ngheä thuaät. Caùc trieån laõm tröôùc laàn löôït ñöôïc dieãn ra taïi Ñaïi hoïc Myõ thuaät TPHCM, Ñaïi hoïc Vaên hoùa Haø Noäi, Hoäi Myõ thuaät TPHCM vaø laàn naøy laø taïi Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi, moät böôùc tieán môùi khi nhoùm baûo trôï trieån laõm vaø thaûo luaän veà Ñieâu khaéc - Kieán truùc ngay taïi nôi ñaøo taïo kieán truùc sö haøng ñaàu trong nöôùc.

Trieån laõm Ñieâu khaéc Haø Noäi – Saøi Goøn laàn thöù IV Trong caùc ngaøy töø 12 ñeán 22/12/2016, Trieån laõm Ñieâu khaéc Haø Noäi – Saøi Goøn laàn thöù IV ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi. Trieån laõm laàn taäp hôïp ñöôïc moät ñoäi nguõ thaønh vieân ñoâng ñaûo nhaát töø tröôùc ñeán nay, goàm 28 ngheä só vôùi 56 saùng taùc heát söùc ña daïng, phong phuù caùc khuynh höôùng vaø quan nieäm saùng taùc ñieâu khaéc hieän nay. Söï ña daïng veà kích thöôùc vaø chaát lieäu, vôùi goã, saét haøn, inox, ñoàng, chaát lieäu toång hôïp,...

Song song vôùi trieån laõm laø hoaït ñoäng giao löu, trao ñoåi ngheà nghieäp vôùi moät buoåi troø chuyeän ngheä thuaät, chuû ñeà Ñieâu khaéc vôùi khoâng gian vaø kieán truùc, do nhaø nghieân cöùu myõ thuaät Vuõ Huy Thoâng, Vieän Myõ thuaät – Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam ñieàu phoái, cuøng söï tham gia trao ñoåi cuûa caùc nhaø ñieâu khaéc trong nhoùm. Töø naêm 2010, trieån laõm ñöôïc toå chöùc ñònh kyø 2 naêm, nhaèm quy tuï nhoùm caùc nhaø ñieâu khaéc ôû hai trung taâm vaên hoùa ngheä thuaät lôùn nhaát caû nöôùc laø Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh. Trieån laõm khoâng chæ giôùi thieäu caùc saùng taùc môùi nhaát hoaëc chöa töøng coâng boá maø coøn laø dòp ñeå caùc nhaø ñieâu khaéc hai ñaàu ñaát nöôùc daønh thôøi gian chia seû vôùi nhau veà caùc cô hoäi coâng vieäc vaø ñònh höôùng ngheà nghieäp, thuùc ñaåy söï môùi meû trong lao ñoäng ngheä thuaät cuûa caù nhaân, nhoùm, cuõng nhö phaùt hieän caùc nhaân toá môùi trong coäng ñoàng ngheä só ñieâu khaéc ngaøy caøng lôùn maïnh cuûa ñaát nöôùc.

Pheâ duyeät Quy hoaïch Khu ñoâ thò môùi Taây Nam xaõ Taân Laäp

UBND TP Haø Noäi ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 6438/QÑ-UBND pheâ duyeät Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu Ñoâ thò môùi Taây Nam xaõ Taân Laäp - huyeän Ñan Phöôïng. Ñòa ñieåm: Caùc xaõ Taân Laäp, Taân Hoäi, huyeän Ñan Phöôïng vaø caùc xaõ Ñöùc Thöôïng, Ñöùc Giang, huyeän Hoaøi Ñöùc, Haø Noäi.

Theo ñoù, Quy hoaïch coù quy moâ dieän tích nghieân cöùu khoaûng 769.845m2 (77ha); Quy moâ daân soá khoaûng 10.994 ngöôøi. Quy hoaïch nhaèm goùp phaàn ñaùp öùng nhu caàu ôû cuûa ngöôøi daân huyeän Ñan Phöôïng, huyeän Hoaøi Ñöùc noùi rieâng cuõng nhö nhu caàu cuûa TP Haø Noäi noùi chung, khai thaùc theá maïnh cuûa ñòa phöông ñeå thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá, caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân; Taïo laäp khoâng gian ñoâ thò môùi hieän ñaïi, ñoàng boä veà haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi vaø toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan haøi hoøa vôùi vôùi khu ñoâ thò xung quanh.

UBND TP giao Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc toå chöùc, kieåm tra, xaùc nhaän hoà sô baûn veõ vaø Quy ñònh quaûn lyù ñoà aùn Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu Ñoâ thò môùi Taây Nam xaõ Taân Laäp, huyeän Ñan Phöôïng phuø hôïp Quyeát ñònh naøy. Giao UBND huyeän Ñan Phöôïng kieåm tra, raø soaùt Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu ñaát dòch vuï (ñaát cô cheá), ñaát ôû xaõ Taân Laäp, huyeän Ñan Phöôïng khôùp noái ñoàng boä haï taàng kyõ thuaät vôùi Quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu Ñoâ thò môùi Taây Nam xaõ Taân Laäp, huyeän Ñan Phöôïng ñöôïc pheâ duyeät taïi quyeát ñònh naøy vaø Quy hoaïch phaân khu ñoâ thò khu vöïc ñaõ ñöôïc pheâ duyeät.

Nhoùm ñieâu khaéc ñöôïc hình thaønh töø naêm 2010, vôùi muïc tieâu ban ñaàu laø gaây döïng vaø phaùt trieån moät tinh thaàn coäng ñoàng môùi trong giôùi ñieâu khaéc, ñoàng thôøi ñöa ngheä thuaät ñieâu khaéc ñeán gaàn hôn nöõa vôùi coäng ñoàng xaõ hoäi. Chính vì theá, beân caïnh vieäc luaân phieân toå chöùc trieån laõm ôû hai thaønh phoá, nhoùm coøn höôùng ñeán moâ hình trieàn laõm taïi caùc khoâng gian roäng lôùn, deã daøng hôn trong vieäc tieáp caän coâng chuùng treû, SË 83+84 . 2016

11

TIN TRONG NÖÔÙC

ÑAØ NAÜNG

BÌNH THUAÄN

Thöøa hôn 15.000 loâ ñaát taùi ñònh cö

Baùc ñeà xuaát caét giaûm dieän tích Khu baûo toàn Hoøn Cau

Ban Ñoâ thò HÑND TP Ñaø Naüng cho bieát, nhieàu döï aùn ñaõ thöïc hieän thu hoài, chuyeån ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát nhöng chaäm trieån khai, gaây laõng phí raát lôùn cho xaõ hoäi.

Theo Boä NN&PTNT, Khu baûo toàn bieån Hoøn Cau laø khu vöïc phaân boá cuûa caùc heä sinh thaùi bieån nhieät ñôùi ñieån hình, coù vai troø baûo veä, baûo toàn caùc loaøi ñoäng thöïc vaät bieån quyù hieám. Do ñoù, vieäc ñeà xuaát ñieàu chænh giaûm dieän tích ñeán 1.060ha seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán caùc muïc tieâu, chöùc naêng vaø thaäm chí phaù vôõ quy hoaïch Hoøn Cau, ñoàng thôøi aûnh höôûng ñeán muïc tieâu baûo toàn bieån theo quy hoaïch ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät naêm 2010.

Baùo caùo cuûa UBND TP Ñaø Naüng neâu roõ, thu chi ngaân saùch ñaït keát quaû tích cöïc. Cuï theå, toång thu ngaân saùch nhaø nöôùc naêm 2016 öôùc thöïc hieän 18.227 tyû ñoàng, ñaït 122,3% döï toaùn. Coâng taùc choáng thaát thu thueá böôùc ñaàu mang laïi keát quaû tích cöïc. Trong khi ñoù, theo baùo caùo cuûa Ban Kinh teá - Ngaân saùch, beân caïnh nhöõng keát quaû treân, Ban Kinh teá - Ngaân saùch löu yù tình traïng haàu heát caùc chæ tieâu phaùt trieån kinh teá ñeàu ñaït thaáp, coù chæ tieâu khoâng ñaït keá hoaïch.

Tröôûng Ban Ñoâ thò HÑND TP Ñaø Naüng cho raèng chaát löôïng laäp thaåm ñònh moät soá ñoà aùn quy hoaïch chi tieát chöa cao, chöa tuaân thuû ñaày ñuû caùc quy trình neân toàn taïi nhieàu phaùt sinh trong quaù trình trieån khai.

Tình traïng ñoà aùn phaûi ñieàu chænh nhieàu laàn vaãn toàn taïi, baùo caùo ñaàu tö xaây döïng chaïy theo tieán ñoä ghi voán neân ñöôïc laäp moät caùch sô saøi, thieáu cô sôû, khoâng ñuùng quy chuaån. Ñaây chính laø nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng khai thaùc keùm hieäu quaû, tuoåi ñôøi döï aùn ngaén, gaây laõng phí ngaân saùch.

Toaøn TP Ñaø Naüng hieän ñang thöøa quyõ ñaát taùi ñònh cö khoaûng hôn 15.000 loâ ñaát taùi ñònh cö.

Khoâng ít döï aùn ñaõ thöïc hieän thu hoài, chuyeån ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát nhöng chaäm trieån khai, gaây laõng phí raát lôùn cho xaõ hoäi. Nhieàu döï aùn khôùp noái haï taàng chöa ñoàng boä, taäp trung phaàn lôùn treân ñòa baøn huyeän Hoøa Vang, Nguõ Haønh Sôn laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp vaø gaây neân tình traïng ngaäp uùng cuïc boä.

Beân caïnh ñoù, coâng taùc thieát keá, thaåm ñònh, giaùm saùt coøn baát caäp neân moät soá coâng trình xaây döïng baèng nguoàn voán ngaân saùch coù chaát löôïng raát thaáp. Vieäc thi coâng caùc coâng trình choáng ngaäp uùng chaäm tieán ñoä, coâng taùc quaûn lyù thi coâng chöa chaët cheõ, xaûy ra tình traïng maát an toaøn cho ngöôøi daân.

12

SË 83+84 . 2016

Boä NN&PTNT vöøa coù vaên baûn traû lôøi UBND tænh Bình Thuaän veà vieäc xin ñieàu chænh giaûm 1.060ha dieän tích Khu baûo toàn bieån Hoøn Cau, huyeän Tuy Phong ñeå phuïc vuï döï aùn nhaø maùy nhieät ñieän.

TP. HOÀ CHÍ MINH

TP.HCM boå sung 3 döï aùn vaøo quy hoaïch phaùt trieån giao thoâng vaän taûi Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ñoàng yù veà nguyeân taéc ñieàu chænh, boå sung Quy hoaïch phaùt trieån giao thoâng vaän taûi TP.HCM ñeán naêm 2020, taàm nhìn sau naêm 2020 ñoái vôùi caùc coâng trình: Ñöôøng song song vôùi Quoác loä 50, caàu thay theá phaø Caùt Laùi vaø caàu thay theá phaø Bình Khaùnh.

Theo Quy hoaïch phaùt trieån giao thoâng vaän taûi TP.HCM ñeán naêm 2020, taàm nhìn sau naêm 2020, ñeán naêm 2020, vaän taûi ñaùp öùng nhu caàu vôùi chaát löôïng ngaøy caøng cao, möùc giaù hôïp lyù, ñaûm baûo an toaøn, tieän lôïi, kieàm cheá vaø giaûm tai naïn giao thoâng, haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng treân cô sôû toå chöùc vaän taûi hôïp lyù, phaùt huy lôïi theá cuûa TP.HCM; ñoàng thôøi töøng böôùc phaùt trieån vaän taûi coâng coäng khoái löôïng lôùn, vaän taûi ña phöông thöùc, dòch vuï logistics.

Sau naêm 2020, giao thoâng vaän taûi TP.HCM thoûa maõn ñöôïc nhu caàu vaän taûi vaø dòch vuï vaän taûi cuûa xaõ hoäi vôùi chaát löôïng cao, ñaït tieâu chuaån quoác teá, giaù thaønh hôïp lyù, caïnh tranh, an toaøn, nhanh choùng; keát noái thuaän tieän giöõa caùc phöông thöùc vaän taûi, giöõa TP.HCM vôùi caùc ñoâ thò veä tinh, vôùi caû nöôùc vaø quoác teá.

ÑOÀNG NAI

Laáy yù kieán phöông aùn kieán truùc Saân bay Long Thaønh

Toång Coâng ty Caûng haøng khoâng Vieät Nam (ACV) ñaõ toå chöùc laáy yù kieán coäng ñoàng phöông aùn kieán truùc Nhaø ga haønh khaùch Caûng haøng khoâng quoác teá Long Thaønh.

Cuõng theo ACV, baét ñaàu töø hoâm nay, ñôn vò seõ toå chöùc laáy yù kieán coäng ñoàng cuûa taát caû caùc phöông aùn döï thi. Vieäc laáy yù kieán ñöôïc toå chöùc theo 3 hình thöùc goàm: Laáy yù kieán tröïc tieáp taïi 4 tænh, thaønh phoá laø Haø Noäi, Ñaø Naüng, Ñoàng Nai vaø TP Hoà Chí Minh; Laáy yù kieán treân trang thoâng tin ñieän töû Boä GTVT; Laáy yù kieán cuûa caùc hoäi ngheà nghieäp nhö Hoäi Kieán truùc sö Vieät Nam, Hoäi Quy hoaïch ñoâ thò Vieät Nam, Toång hoäi Xaây döïng Vieät Nam, Hoäi Khoa hoïc kyõ thuaät haøng khoâng Vieät Nam…

DIEÃN ÑAØN

ÑOÅI MÔÙI GIAÙO DUÏC – ÑAØO TAÏO TRONG LÓNH VÖÏC QUY HOAÏCH – KIEÁN TRUÙC

NHAÈM PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN NHAÂN LÖÏC ÑAÙP ÖÙNG YEÂU CAÀU HOÄI NHAÄP QUOÁC TEÁ

KTS. TRAÀN NGOÏC CHÍNH

Hoäi Quy hoaïch & Phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam

Ñaët vaán ñeà

Trong chieán löôïc xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc, ñoåi môùi giaùo duïc - ñaøo taïo nhaèm boài döôõng vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao ñaùp öùng yeâu caàu söï nghieäp xaây döïng vaø hoäi nhaäp quoác teá luoân laø moät ñoøi hoûi caáp thieát cuûa caùc cô sôû giaùo duïc & ñaøo taïo treân caû nöôùc.

Trong giai ñoaïn hieän nay vieäc huy ñoäng moïi löïc löôïng cuûa xaõ hoäi tham gia vaøo coâng taùc ñoåi môùi vaø phaùt trieån giaùo duïc, trong ñoù vieäc nghieân cöùu ñoåi môùi phöông phaùp, chöông trình, noäi dung ñaøo taïo vaø naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ñang laø muïc tieâu maø caùc tröôøng ñaïi hoïc ñang höôùng tôùi.

Trong thöïc teá, lónh vöïc Quy hoaïch - Kieán truùc coù taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi moãi quoác gia, moãi ñòa phöông. Trong moãi giai ñoaïn, quy hoaïch vaø kieán truùc luoân coù söï ñieàu chænh khaùc nhau nhöng ñeàu coù söï töông taùc vaø gaén boù vôùi nhau. Vì vaäy, quy hoaïch vaø quaûn lyù quy hoaïch ñeå taïo ra kieán truùc ñoàng boä, baét nhòp vôùi söï phaùt trieån chung laø yeâu caàu ñöôïc ñaët ra trong thöïc tieãn hieän nay, trong ñoù vieäc ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñöôïc coi laø moät trong nhöõng böôùc ñoät phaù cuûa giaùo duïc ñaøo taïo trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá.

Trong 40 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån, coâng taùc ñaøo taïo KTS taïi tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc thaønh phoá Hoà Chí Minh nhìn chung ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån maïnh veà quy moâ vaø chaát löôïng ñaøo taïo vaø laø moät trong nhöõng cô sôû ñaøo taïo uy tín cuûa ngaønh giaùo duïc cuõng nhö cuûa Boä Xaây döïng veà lónh vöïc kieán truùc - quy hoaïch cuûa Vieät Nam. Tuy nhieân hieän taïi, tröôùc yeâu caàu ñoåi môùi vaø ñoøi hoûi cuûa xaõ hoäi ñaëc bieät laø trong thôøi kyø hoäi nhaäp quoác teá, nhìn laïi böùc tranh toaøn caûnh veà kieán truùc - quy hoaïch ñoâ thò hoâm nay, beân caïnh nhöõng thaønh töïu to lôùn ñaõ ñaït ñöôïc cuõng coøn coù nhieàu vaán ñeà phaûi suy nghó. Caùc ñoâ thò phaùt trieån nhanh nhöng thöïc hieän quy

hoaïch khoâng ñoàng boä, kieán truùc manh muùn, loän xoän, ngheøo naøn veà hình thöùc. Söï thieáu ñoàng boä trong phaùt trieån kieán truùc vaø haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò gaây ra caùc hieän töôïng uøn taéc giao thoâng, ngaäp luït vaø oâ nhieãm moâi tröôøng… Ñoâ thò hoùa ñe doïa nghieâm troïng ñeán quyõ di saûn kieán truùc daân gian quyù giaù vaø caùc laøng truyeàn thoáng. Maát ñaát saûn xuaát noâng nghieäp daãn ñeán nguy cô maát an ninh löông thöïc cho caùc khu vöïc ñoâ thò, thaát nghieäp vaø ñoùi ngheøo ôû noâng thoân.

Veà quy hoaïch, treân thöïc teá caùc ñòa phöông chöa quaûn lyù ñöôïc vieäc môû roäng quaù möùc khoâng gian ñoâ thò, maâu thuaãn giöõa quy moâ vaø chaát löôïng ñoâ thò, giöõa baûo toàn vaø phaùt trieån ñoâ thò theo höôùng beàn vöõng lieân tuïc xaûy ra.

Hieän töôïng caùc ñoâ thò ñöôïc naâng caáp nhöng thieáu caùc tieâu chí theo tieâu chuaån phaân loaïi ñoâ thò coøn phoå bieán. Vieäc laäp caùc quy hoaïch chi tieát, quy hoaïch caûi taïo, chænh trang ñoâ thò - noâng thoân coøn traøn lan, chöa coù keá hoaïch neân naûy sinh hieän töôïng “quy hoaïch treo” vaø SË 83+84 . 2016

13

khaép nôi ñeàu coù caùc döï aùn ñang trieån khai - nhö moät “ñaïi coâng tröôøng” laøm aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân vaø quaûn lyù ñoâ thò.

Trong kieán truùc coâng trình, chuùng ta ñaõ trieån khai xaây döïng raát nhieàu döï aùn nhöng khoâng nhieàu coâng trình ñeïp. Ñoäi nguõ kieán truùc sö ñöôïc ñaøo taïo haøng naêm leân ñeán haøng nghìn ngöôøi nhöng vaãn thieáu vaéng caùc kieán truùc sö gioûi, KTS coù naêng löïc veà toå chöùc khoâng gian ñoâ thò, KTS coù khaû naêng ñònh hình phong caùch kieán truùc vaø coù taàm aûnh höôûng treân theá giôùi. Trong xu theá hoäi nhaäp quoác teá, ñoäi nguõ kieán truùc sö treû hieän nay thieáu söï chuaån bò ñaày ñuû veà haønh trang ñeå coù theå hoøa nhaäp cuøng ñoàng nghieäp trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Ñaây laø moät haïn cheá raát lôùn maø caùc tröôøng caàn tìm ra nguyeân nhaân vaø giaûi phaùp khaéc phuïc töø vieäc xaây döïng ñònh höôùng, xaùc ñònh quan ñieåm, muïc tieâu ñaøo taïo ñeå töø ñoù xaây döïng noäi dung chöông trình vaø phöông phaùp ñaøo taïo phuø hôïp ñeå ñaït ñöôïc keát quaû mong muoán. Ñoù cuõng chính laø nhöõng vaán ñeà chung coù tính ñaëc thuø trong boái caûnh phaùt trieån hoäi nhaäp ñang dieãn ra ngaøy caøng maïnh meõ maø ôû quoác gia naøo cuõng caàn phaûi giaûi quyeát.

Thoâng thöôøng, chöông trình ñaøo taïo cuûa moät tröôøng coù ñaøo taïo kieán truùc sö coâng trình vaø kieán truùc quy hoaïch ñöôïc xaây döïng treân cô sôû keá thöøa vaø hieäu chænh nhöõng chöông trình ñaøo taïo cuûa caùc giai ñoaïn tröôùc, coù söï tham khaûo chöông trình ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng coù chuyeân ngaønh töông öùng vaø cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Tuy nhieân do söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc trong lónh vöïc Kieán truùc, Quy hoaïch vaø Xaây döïng neân nhieàu khi caùc chöông trình naøy ñaõ khoâng theo kòp vaø naém baét kòp vôùi yeâu caàu thöïc teá. Cuøng vôùi söï phaùt trieån veà coâng ngheä, quaù trình ñoâ thò hoùa toaøn caàu, taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu, oâ nhieãm moâi tröôøng, ñoâ thò xanh, ñoâ thò thoâng minh… laø nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra ñoøi hoûi phaûi coù söï nghieân cöùu nghieâm tuùc ñeå nhìn nhaän laïi muïc tieâu cuûa coâng taùc ñaøo taïo kieán truùc. Vieäc öùng duïng roäng raõi internet vaø caùc öùng duïng ñi keøm giuùp sinh vieân coù theå thuaän tieän trong vieäc tìm kieám caùc thoâng tin – döõ lieäu veà chöông trình ñaøo taïo, baøi taäp, tin töùc, tieáp caän caùc nguoàn taøi lieäu cuõng laø moät trong nhöõng lyù do caàn nghieân cöùu vaø ñoåi môùi giaùo trình ñaøo taïo.

Veà phöông phaùp giaûng daïy hieän nay chuû yeáu laø theo phöông thöùc ñaøo taïo truyeàn thoáng (thuï ñoäng). Theo phöông phaùp naøy, sinh vieân ñöôïc cung caáp nhöõng kieán thöùc maø giaûng vieân coù, chöù chöa coù söï töông taùc giöõa giaùo vieân vaø sinh vieân. Vì vaäy giaûng vieân khoâng naém baét ñöôïc yeâu caàu maø sinh vieân mong muoán. Beân caïnh ñoù maëc duø laø ñoà aùn moân hoïc laø moân hoïc thöïc haønh nhöng chuû yeáu vaãn mang naëng tính lyù thuyeát, chöa theå hieän yù töôûng vaø tính saùng taïo cuûa sinh vieân. Ñaëc bieät tröôùc yeâu caàu hoäi nhaäp thì vaán ñeà ñaøo taïo caùc kieán truùc sö chuyeân saâu vaøo moät chuyeân ngaønh cuï theå nhö thieát keá ñoâ thò, thieát keá noäi thaát, thaønh thaïo moät soá kyõ naêng nhaát ñònh… laïi chöa ñöôïc chuù yù. Quaù trình tieáp caän vôùi caùc xu theá giaùo duïc môùi ñeå ñònh höôùng cho quaù trình ñoåi môùi, phaùt trieån coâng taùc giaùo duïc ôû caùc nhaø tröôøng coøn chaäm, thieáu chuû ñoäng, chöa saùng taïo vaø kòp thôøi.

Beân caïnh ñoù, trong thöïc teá, sinh vieân sau khi toát nghieäp, vì nhieàu lyù do khaùc nhau, caùc kieán truùc sö coâng trình, kieán truùc sö quy hoaïch laïi ñöôïc tham gia vaøo caùc lónh vöïc khaùc nhau hoaëc ñaûm nhieäm nhöõng phaàn vieäc ôû caùc caáp ñoä khaùc nhau. Ñieàu naøy cuõng ñaët ra coâng taùc ñaøo taïo caàn phaûi laøm gì ñeå sinh vieân ra tröôøng seõ coù theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu

14

SË 83+84 . 2016

caàu raát ña daïng cuûa thò tröôøng vaø böôùc ñaàu bieát caùch nghieân cöùu, coù khaû naêng phaân tích, nhaän bieát caùc vaán ñeà caàn giaûi quyeát …

Vì vaäy, ñeå khaéc phuïc nhöõng baát caäp treân, vai troø cuûa nhaø tröôøng trong coâng taùc ñaøo taïo nhaèm trang bò kieán thöùc vaø kyõ naêng cho ngöôøi hoïc, ñaåy maïnh söï gaén keát giöõa lyù luaän vôùi thöïc tieãn, trang bò cho hoï söï nhaïy beùn vaø kyõ naêng ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà theo phöông phaùp tö duy saùng taïo ñang laø moät ñoøi hoûi caáp baùch, caàn coù söï ñoåi môùi trong giaùo duïc ñaøo taïo noùi chung vaø lónh vöïc kieán truùc quy hoaïch noùi rieâng.

Yeâu caàu ñoåi môùi giaùo duïc ñaøo taïo trong lónh vöïc quy hoaïch - kieán truùc tröôùc yeâu caàu hoäi nhaäp quoác teá

Yeâu caàu ñoåi môùi caàn ñöôïc trieån khai treân cô sôû Nghò quyeát soá 29NQ/TW ngaøy 04-11-2013 cuûa Hoäi nghò Trung öông 8 khoaù XI vaø Nghò quyeát soá 44/NQ-CP ngaøy 09- 6-2014 cuûa Chính phuû ban haønh Chöông trình haønh ñoäng cuûa Chính phuû thöïc hieän Nghò quyeát soá 29NQ/TW veà ñoåi môùi caên baûn, toaøn dieän giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaùp öùng yeâu caàu coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù trong ñieàu kieän kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø hoäi nhaäp quoác teá.

Vieäc ñoåi môùi coâng taùc ñaøo taïo KTS laø heát söùc caàn thieát nhö caùc ngaønh ngheà khaùc. Trong thöïc teá, khi vì nhieàu lyù do khaùc nhau maø coâng taùc ñaøo taïo ôû caùc cô sôû ñaøo taïo cuõng chöa coù nhöõng böôùc ñoät phaù. Trong khi ñoù, yeâu caàu thöïc tieãn laïi ñang ñoøi hoûi caàn coù moät söï ñoåi môùi thöïc söï nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi vaø yeâu caàu chaát löôïng ngaøy caøng cao cuûa kieán truùc sö, ruùt ngaén khoaûng caùch veà chaát löôïng ñaøo taïo cuûa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Muïc tieâu ñoåi môùi veà quy trình, chöông trình, noäi dung giaùo duïc, ñaøo taïo phaûi thoáng nhaát, ñaùp öùng nhu caàu xaõ hoäi vaø phaùt trieån kinh teá theo höôùng chuaån hoùa, hieän ñaïi hoùa, phuø hôïp vôùi maët baèng chung cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác gia vaø phaûn aùnh hoaït ñoäng ñaëc thuø cuûa lónh vöïc .

Taïi khu vöïc phía Nam, tröôøng ñaïi hoïc Kieán truùc TP. HCM trong nhieàu naêm qua ñaõ phaùt huy vai troø ñaàu taøu cuûa caùc tröôøng ñaøo taïo veà caùc lónh vöïc kieán truùc, quy hoaïch vaø xaây döïng,… Maëc duø coù söï khaùc nhau trong noäi dung vaø phöông phaùp ñaøo taïo qua töøng giai ñoaïn nhöng 40 naêm qua nhaø tröôøng ñaõ ñaøo taïo ñoäi nguõ kieán truùc sö coù kieán thöùc vaø ñaïo ñöùc ngheà nghieäp, coù theå chòu traùch nhieäm phaùp lyù veà ñoà aùn, döï aùn vaø coâng trình maø hoï ñöôïc chuû trì thieát keá.

Tuy nhieân, ñeå ñoåi môùi giaùo duïc trong lónh vöïc kieán truùc quy hoaïch, ñoøi

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

hoûi coâng taùc ñaøo taïo caàn coù böôùc ñoät phaù. Coâng taùc ñaøo taïo phaûi keát hôïp giöõa lyù luaän vaø thöïc tieãn, chöông trình ñaøo taïo caàn coù söï tieáp caän vôùi caùc vaán ñeà môùi mang tính toaøn caàu…

Tröôùc heát caùc boä moân trong khoa kieán truùc, khoa quy hoaïch caàn ñaùnh giaù laïi chöông trình giaûng daïy thoâng qua caùc buoåi sinh hoaït hoïc thuaät (giöõa caùc boä moân, giöõa caùc khoa hoaëc giöõa caùc tröôøng coù cuøng chuyeân ngaønh ñaøo taïo). Caàn chuû ñoäng xaây döïng vaø hoaøn chænh chöông trình vaø giaùo trình ñaøo taïo chuaån, baùm saùt thöïc teá phaùt trieån hieän nay. Boå sung nhöõng moân hoïc, chuyeân saâu veà caùc noäi dung nhö ñoâ thò xanh, ñoâ thò thoâng minh, coâng trình xanh, coâng trình söû duïng naêng löôïng coù hieäu quaû, thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu, thieát keá phoå caäp, quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát, quy hoaïch thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu… Ñeå ñöôïc coâng nhaän ñaït chuaån, thöôøng xuyeân hoaëc ñònh kyø phaûi coù söï ñaùnh giaù laïi veà caáu truùc vaø noäi dung chöông trình, cô sôû vaät chaát cho ñeán chaát löôïng giaûng daïy ñeå duy trì chaát löôïng ñaøo taïo. Ñeå naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo caùc kieán truùc sö, nhaø tröôøng caàn laáy theâm yù kieán cuûa caùc Boä ngaønh, caùc Vieän nghieân cöùu vaø Hoäi chuyeân ngaønh veà giaùo trình ñaøo taïo ñeå caùc moân hoïc phuø hôïp hôn vôùi caùc chính saùch, thöïc tieãn vaø lyù luaän phaùt trieån.

Noäi dung ñaøo taïo caàn höôùng tôùi trang bò kieán thöùc cho sinh vieân ra tröôøng coù theå vaän duïng khoâng chæ cho lónh vöïc kieán truùc – quy hoaïch, vöøa coù kieán thöùc chuyeân moân laãn yeâu caàu xaõ hoäi. Ñoái vôùi kieán truùc sö coâng trình caàn phaûi naém baét kieán thöùc veà thieát keá; vaên hoùa, ngheä thuaät, xaõ hoäi, moâi tröôøng, kyõ thuaät, khaû naêng saùng taùc, kyõ naêng haønh ngheà, hieåu roõ vaø giaûi quyeát ñöôïc caùc taùc ñoäng veà moâi tröôøng, kinh teá vaø xaõ hoäi. Caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên caàn ñöôïc boå sung vaøo chöông trình giaûng daïy vì ñaây laø nhöõng noäi dung coù lieân quan vaø taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán kieán truùc. Qua töøng böôùc phaùt trieån, coâng taùc kieán truùc - quy hoaïch ñoøi hoûi sinh vieân phaûi baét ñaàu töø tröïc quan sinh ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng. Thieát keá coâng trình phaûi ñaûm baûo an toaøn, beàn vöõng, thích duïng, myõ quan, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu töï nhieân vaø ñaùp öùng nhu caàu söû duïng. Ñoái vôùi ñaøo taïo kieán truùc sö quy hoaïch caàn cho sinh vieân tieáp caän vôùi moät soá phöông phaùp vaø noäi dung quy hoaïch môùi nhö: quy hoaïch chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò (CDS), quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát, quy hoaïch thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu, quy hoaïch vôùi söï tham gia cuûa coäng ñoàng… Ñoái vôùi caùc ñoà aùn moân hoïc caàn cho sinh vieân ñöôïc laøm quen vôùi caùc ñoà aùn thöïc tieãn caû veà caùc boái caûnh cuûa ñeà taøi nhö quaù trình ñi khaûo saùt, ñieàu tra, ñi thu thaäp caùc döõ lieäu coù lieân quan. Coâng taùc höôùng daãn, ñaùnh giaù ñoà aùn cuõng caàn coù söï tham gia cuûa caùc ñôn vò tö vaán, caùc chuyeân gia ñeán töø caùc Vieän nghieân cöùu, caùc Hoäi ngheà nghieäp vaø caùc cô quan quaûn lyù kieán truùc, quy hoaïch. Kinh nghieäm ôû caùc nöôùc tieân tieán treân theá giôùi cho thaáy, caùc tröôøng ñaïi hoïc thöôøng gaén keát chaët cheõ vôùi caùc cô quan tö vaán, quaûn lyù - nôi söû duïng nguoàn nhaân löïc, qua ñoù, keát hôïp haøi hoøa giöõa giaûng daïy lyù thuyeát vôùi thöïc haønh.

Trong phöông phaùp giaûng daïy caàn taêng cöôøng reøn luyeän kyõ naêng vaø phöông phaùp laøm vieäc theo nhoùm, taêng cöôøng söï töông taùc giöõa giaùo vieân vaø sinh vieân. Ñieàu naøy giuùp sinh vieân töï tin hôn trong khaû naêng chia seû caùc yù töôûng cuûa mình vôùi nhöõng thaønh vieân khaùc trong nhoùm, baøn baïc vaø thuyeát phuïc…

Ngoaøi ra caàn ñaàu tö xaây döïng cô sôû vaät chaát (phoøng hoïc, thí nghieäm, xöôûng moâ hình, thö vieän, phoøng hoïc ngoaïi ngöõ...) theo höôùng “chuaån hoùa” ñeå naâng cao kieán thöùc vaø naêng löïc cuûa sinh vieân. Caàn xaây döïng chöông trình lieân keát vôùi caùc tröôøng ñaïi hoïc danh tieáng treân theá giôùi, nhaèm coù ñöôïc moâ hình heä thoáng giaùo duïc vaø ñaøo taïo, noäi dung, chöông trình vaø phöông phaùp ñaøo taïo nhaân löïc töông thích vaø phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi. Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp ngaøy caøng saâu roäng caàn toå chöùc, ñaùnh giaù chaát löôïng daïy vaø hoïc ngoaïi ngöõ, boài döôõng moät soá kyõ naêng caàn thieát ñeå ñaùp öùng yeâu caàu.

Beân caïnh ñoù nhaø tröôøng caàn coù cô cheá linh hoaït ñeå thu huùt caùc chuyeân gia trong vaø ngoaøi nöôùc coù kinh nghieäm tham gia giaûng daïy. Taïo moâi tröôøng phaùp lyù, ñieàu kieän laøm vieäc, cô cheá chính saùch ñeå coù cô hoäi trao ñoåi nhaân löïc giaùo duïc, ñaøo taïo vaø nghieân cöùu khoa hoïc giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi.

Coù cô cheá kích thích nhöõng nhaân toá tích cöïc: giaùo vieân daïy gioûi, caùn boä quaûn lyù gioûi, sinh vieân gioûi. Caên cöù vaøo nhieäm vuï, quy moâ ñaøo taïo ñeå xaây döïng ñoäi nguõ giaùo vieân vaø caùn boä quaûn lyù ñaït chuaån theo quy ñònh cuûa Chính phuû.

Nhaø tröôøng cuõng caàn ñaåy maïnh coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc, keát hôïp chaët cheõ giöõa giaùo duïc - ñaøo taïo vôùi nghieân cöùu khoa hoïc. Khuyeán khích caùc giaûng vieân treû vaø sinh vieân tham gia vaøo nghieân cöùu khoa hoïc höôùng ñeán phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy vaø caùc nhu caàu thöïc teá xaõ hoäi ñang ñaët ra.

Lôøi keát

Vieäc ñoåi môùi giaùo trình, ñoåi môùi phöông phaùp ñaøo taïo laø moät vieäc laøm khoâng ñôn giaûn. Moãi cô sôû ñaøo taïo ñeàu coù caùch laøm rieâng cuûa mình. Vieäc thöôøng xuyeân ñoåi môùi coâng taùc giaûng daïy trong ñaøo taïo kieán truùc sö coâng trình vaø kieán truùc sö quy hoaïch laø heát söùc caàn thieát. Caàn coù söï ñaùnh giaù laïi Ñeà aùn “Ñoåi môùi coâng taùc ñaøo taïo kieán truùc sö coâng trình” ñöôïc Boä Xaây döïng pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 1034/QÑ-BXD ngaøy 15 thaùng 10 naêm 2013 ñeå töø ñoù coù nhöõng ñònh höôùng phuø hôïp. Moãi tröôøng caàn coù giaûi phaùp cuûng coá chaát löôïng veà ñaøo taïo, gaén lieàn traùch nhieäm vaø uy tín cuûa caùc cô sôû ñaøo taïo baèng caùch quaûn lyù chaát löôïng theo nhöõng tieâu chí thoáng nhaát trong chuyeân moân saâu cuûa mình. Caàn tieáp caän vôùi caùc xu theá giaùo duïc môùi ñeå chuû ñoäng trong quaù trình hoäi nhaäp nhaát laø trong boái caûnh Vieät Nam ñang laø thaønh vieân cuûa Coäng ñoàng caùc nöôùc ASEAN vaø ñang xuùc tieán caùc chöông trình hôïp taùc trong khuoân khoå Hieäp ñònh Ñoái taùc xuyeân Thaùi Bình Döông (TPP).

SË 83+84 . 2016

15

ÑAØO TAÏO CHUYEÂN NGAØNH QUY HOAÏCH ÑAÙP ÖÙNG YEÂU CAÀU THÖÏC TIEÃN VAØ HOÄI NHAÄP QUOÁC TEÁ DIEÃN ÑAØN PGS.TS.KTS. LÖÔNG TUÙ QUYEÂN *

Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi laø caùi noâi ñaàu tieân ñaøo taïo caùc Kieán truùc sö Quy hoaïch, trong nhieàu naêm qua, tröôøng ñaõ cung caáp moät löïc löôïng lôùn Kieán truùc sö Quy hoaïch coù chaát löôïng cho ñaát nöôùc. Tröôùc nhöõng bieán ñoåi cuûa ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi vaø yeâu caàu hoäi nhaäp trong ñaøo taïo, caùc saûn phaåm vaø chöông trình hoïc taäp cuûa Nhaø tröôøng caàn phaûi ñoåi môùi ñeå töông ñoàng vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc cuõng nhö theá giôùi, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi khi lieân keát, hôïp taùc quoác teá, ñoàng thôøi ñaùp öùng caùc yeâu caàu thöïc tieãn xaây döïng ñoâ thò vaø noâng thoân Vieät Nam. Baøi vieát trình baøy moät soá vaán ñeà veà thöïc traïng chöông trình ñaøo taïo Kieán truùc sö Quy hoaïch cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi vaø phöông höôùng khaéc phuïc ñeå naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo, lieân keát lieân thoâng vôùi caùc nöôùc. Ñaët vaán ñeà

Naêm 1992, Khoa Quy hoaïch (tieàn thaân cuûa Khoa quy hoaïch ñoâ thò & noâng thoân ngaøy nay) chính thöùc ñöôïc thaønh laäp, taùch ra khoûi Khoa Kieán truùc - Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi.

Vaø töø thôøi gian ñoù ñeán nay, ñaây laø caùi noâi ñaøo taïo Kieán truùc sö quy hoaïch (KTSQH), cung caáp moät phaàn lôùn nhaân löïc laøm coâng taùc Quy hoaïch xaây döïng cho caùc Vieän nghieân cöùu, caùc cô quan Quaûn lyù, caùc coâng ty Tö vaán quy hoaïch xaây döïng,... trong phaïm vi caû nöôùc.

Khoâng ngöøng caûi tieán, naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ñeå cung caáp caùc saûn phaåm ngaøy caøng hoaøn thieän hôn, ñaùp öùng nhu caàu cuûa thò tröôøng lao ñoäng laø muïc ñích lôùn nhaát cuûa Nhaø tröôøng vaø Khoa Quy hoaïch ñoâ thò - noâng thoân. Haøng naêm Hoäi ñoàng Khoa hoïc cuûa Nhaø tröôøng tieán haønh raø soaùt ñieàu chænh chöông trình ñaøo taïo ñeå caäp nhaät nhöõng caùi môùi, giaûi quyeát kòp thôøi caùc vaán ñeà môùi phaùt sinh. Trong thôøi gian töø naêm 1992 ñeán nay Khoa Quy hoaïch ñaõ tieán haønh hai ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp Boä, 2 ñeà taøi caáp tröôøng veà caûi tieán chöông trình ñaøo taïo döôùi söï chæ ñaïo vaø hoã trôï cuûa Boä Xaây döïng, cuûa Nhaø tröôøng. Ngoaøi

16

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

ra coøn coù caùc ñeà taøi caáp tröôøng khaùc ñeà xuaát caûi tieán heä thoáng caùc ñoà aùn, bieân soaïn laïi giaùo trình baøi giaûng caùc moân hoïc lyù thuyeát.

Nhôø coù söï noã löïc thöôøng xuyeân caûi tieán chöông trình ñaøo taïo, traûi qua gaàn 25 naêm, saûn phaåm cuûa Nhaø tröôøng - caùc Kieán truùc sö Quy hoaïch - ñaõ nhanh choùng ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa cô sôû tuyeån duïng, ñoùng goùp cho coâng cuoäc xaây döïng vaø kieán taïo ñoâ thò, noâng thoân treân toaøn quoác.

Tuy nhieân hieän nay, chöông trình ñaøo taïo vaø saûn phaåm cuûa Nhaø tröôøng coøn coù nhieàu ñieåm chöa töông ñoàng vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. Ñieàu naøy caûn trôû söï hôïp taùc, trao ñoåi trong ñaøo taïo Quy hoaïch giöõa tröôøng Đaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi vôùi Quoác teá.

Hôn nöõa, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, coâng taùc quy hoaïch xaây döïng toàn taïi nhieàu baát caäp do quaù trình chuyeån ñoåi sang neàn kinh teá thò tröôøng. Lyù luaän veà Quy hoaïch xaây döïng ñang chaäm ñoåi môùi hôn so vôùi thöïc tieãn phaùt trieån. Nhieàu vaán ñeà vöôùng maéc trong Quy hoaïch xaây döïng coù lieân quan ñeán nhieàu ngaønh, nhieàu lónh vöïc maø chöa coù theå giaûi quyeát ñöôïc ngay... Vì vaäy, Khoa Quy hoaïch ñoâ thò - noâng thoân caàn phaûi xem xeùt moät caùch heä thoáng caùc vaán ñeà cuûa thöïc tieãn Vieät Nam cuõng nhö treân theá giôùi ñeå coù nhöõng giaûi phaùp caûi taïo, ñoåi môùi chöông trình ñaøo taïo nhaèm ñaït ñöôïc caû hai muïc tieâu: Ñaùp öùng yeâu caàu thöïc tieãn vaø hoäi nhaäp quoác teá.

chuyeân ngaønh khaùc neân taùc giaû khoâng baøn ñeán ôû baøi vieát naøy.

Caùc tröôøng ñaøo taïo quy hoaïch treân theá giôùi coù phaân bieät roõ raøng giöõa hai loaïi saûn phaåm ñaøo taïo ñoù laø Thieát keá ñoâ thò (Urban Designer) vaø Quy hoaïch ñoâ thò (Urban planner). Ñieåm khaùc bieät caên baûn giöõa hai chöông trình ñaøo taïo naøy laø loaïi thöù nhaát coù thi tuyeån ñaàu vaøo myõ thuaät, sinh vieân toát nghieäp phaûi hoaøn thaønh vaø baûo veä ñoà aùn. Loaïi thöù hai hoaøn toaøn khoâng lieân quan ñeán myõ thuaät, sinh vieân toát nghieäp baèng luaän vaên.

Teân goïi saûn phaåm ñaøo taïo nhö vaäy daãn ñeán chöông trình ñaøo taïo KTS quy hoaïch cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi phaûi tích hôïp töø ba maûng kieán thöùc lôùn cuûa 4 chuyeân ngaønh: Kieán truùc coâng trình - Quaûn lyù ñoâ thò - Haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò.

Khoù khaên vaø thaùch thöùc

Söï khaùc bieät lôùn nhaát giöõa chöông trình ñaøo taïo chuyeân ngaønh Quy hoaïch cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi vôùi caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi laø saûn phaåm ñaøo taïo. Saûn phaåm cuûa nhaø tröôøng vôùi teân goïi: Kieán truùc sö Quy hoaïch gaây khoù khaên khi hôïp taùc ñaøo taïo vôùi nöôùc ngoaøi. Ñaëc bieät laø ñeå dòch thuaät caùc vaên baèng cuõng nhö giôùi thieäu veà chöông trình ñaøo taïo vôùi anh em beø baïn.

Moâ hình ñaøo taïo hieän nay ñang aùp duïng coù moät soá neùt gioáng caùc nöôùc Ñoâng AÂu (XHCN cuõ) nhö Nga, Ñöùc, Tieäp, Balan. ÔÛ caùc nöôùc naøy, theo thoâng leä, caùc Kieán truùc sö (KTS) ñöôïc ñaøo taïo coù khaû naêng saùng taùc thieát keá (Design) caùc saûn phaåm lieân quan ñeán kieán truùc, bao goàm caû noäi ngoaïi thaát vaø myõ thuaät coâng nghieäp. Moät soá caùc KTS coù theå ñi chuyeân saâu veà quy hoaïch, coù khaû naêng thöïc hieän caùc ñoà aùn quy hoaïch chi tieát nhoû, thieát keá ñoâ thò hoaëc kieán truùc caûnh quan. Caùc KTS khi thi nhaän ñaàu vaøo ñeàu phaûi traûi qua baøi thi Myõ thuaät vaø trong caùc naêm hoïc ñaàu tieân ñeàu hoïc Myõ thuaät ñeå taêng cöôøng khaû naêng taïo hình. Tuy nhieân ôû caùc nöôùc naøy saûn phaåm vaãn ñöôïc goïi laø KTS duø hoï coù hoaït ñoäng trong lónh vöïc quy hoaïch.

Coøn moät ñoäi nguõ chuyeân gia nöõa cuõng tham gia coâng taùc laäp quy hoaïch khoâng gian nhöng khoâng phaûi laø KTS, ñoù laø caùc nhaø Ñoâ thò hoïc, nhaø Quy hoaïch ñoâ thò (Urban Planner). Caùc chuyeân gia naøy coù khaû naêng phaân tích, ñaùnh giaù, döï baùo vaø laäp keá hoaïch, chieán löôïc phaùt trieån caùc vuøng laõnh thoå roäng lôùn, hoaëc moät ñoâ thò, noâng thoân... Ñoäi nguõ naøy ñöôïc ñaøo taïo khoâng qua kieåm tra naêng khieáu Myõ thuaät vaø chöông trình ñaøo taïo nghieâng veà caùc kieán thöùc kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi.

Ngoaøi ra, cuõng phaûi keå ñeán caùc kyõ sö haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò - ñoùng vai troø quan troïng trong caùc ñoà aùn Quy hoaïch. Tuy nhieân, ñaây laø

Sô ñoà caùc khoái kieán thöùc hoïc taäp cuûa sinh vieân khoa Quy hoaïch

Trong 5 naêm hoïc, sinh vieân quy hoaïch vöøa phaûi laøm nhöõng ñoà aùn coâng trình kieán truùc nhoû (4 ñoà aùn) vöøa phaûi laøm 9 ñoà aùn quy hoaïch (keå caû toát nghieäp). Phuïc vuï cho vieäc hoaøn thaønh nhöõng ñoà aùn naøy laø heä thoáng caùc moân hoïc boå trôï: Töø caùc moân ñoøi hoûi naêng khieáu nhö Myõ thuaät, Phöông phaùp theå hieän ñeán caùc moân raát “naëng” cuûa Xaây döïng nhö Cô keát caáu, Söùc beàn vaät lieäu, Caáu taïo… ñeå laøm caùc ñoà aùn Kieán truùc. Ñoàng thôøi laïi phaûi am hieåu caùc kieán thöùc kinh teá - xaõ hoäi qua caùc moân Kinh teá ñoâ thò, Xaõ hoäi hoïc ñoâ thò, Ñòa lyù daân cö, Baát ñoäng saûn… hay haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò nhö: Giao thoâng, caáp ñieän, caáp thoaùt nöôùc…. ñeå laøm caùc ñoà aùn quy hoaïch vuøng, quy hoaïch ñoâ thò… Trong khi chöông trình ñaøo taïo ngaøy caøng ruùt ngaén laïi thì yeâu caàu kieán thöùc ñoái vôùi sinh vieân chuyeân ngaønh quy hoaïch laïi caøng cao vaø roäng hôn. Ñieàu naøy taïo ra moät nghòch lyù laø sinh vieân seõ phaûi hoïc raát nhieàu nhöng khoâng chuyeân saâu.

Thöïc tieãn coâng taùc laäp quy hoaïch cuõng nhö heä thoáng caùc vaên baûn phaùp quy trong lónh vöïc naøy cuõng aûnh höôûng ñeán noäi dung chöông trình ñaøo taïo. Caùc quy hoaïch chieán löôïc thöôøng bò chi phoái bôûi chuû tröông vaø nghò quyeát daãn ñeán duy yù chí vì khoâng döïa treân nhöõng cô sôû xaùc thöïc, khoâng coù nhöõng döï baùo ñuùng ñaén. Quy hoaïch chung quy ñònh quaù cuï theå vaø chaët cheõ nhieàu khi goø boù vaø laøm maát cô hoâi ñaàu tö trong ñoâ thò. Trong khi ñoù, quy hoaïch chi tieát laïi ñôn giaûn, sô saøi vaø khoâng cuï theå vì theá khoâng kieåm soaùt vaø taïo döïng ñöôïc SË 83+84 . 2016

17

ñaëc tröng khoâng gian. Heä thoáng vaên baûn phaùp quy thay ñoåi lieân tuïc trong thôøi gian qua, moãi naêm laïi coù nhöõng söûa ñoåi vaø quy ñònh môùi nhaèm khaéc phuïc nhöõng haïn cheá naûy sinh trong thöïc teá. Coù nhöõng vaên baûn phaùp quy kieåm soaùt quaù chaët töôùc boû nhieàu khaû naêng saùng taïo trong quy hoaïch ñoàng thôøi taïo ra nhieàu keõ hôû khi thöïc thi. Chöông trình ñaøo taïo ñeå ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu thöïc tieãn phaûi boå xung raát nhieàu moân hoïc môùi ñoàng thôøi laïi khoâng coù caên cöù vuõng chaéc veà cô sôû phaùp lyù.

Trong gaàn 25 naêm qua, saûn phaåm ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng - caùc KTS quy hoaïch ñaõ goùp moät phaàn khoâng nhoû vaøo coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc. Ñöôïc ñaøo taïo töông ñoái baøi baûn vaø toång hôïp, caùc KTS quy hoaïch coù theå thöïc hieän ñöôïc nhieàu coâng taùc khaùc nhau, töø thieát keá nhöõng coâng trình kieán truùc vöøa vaø nhoû ñeán quy hoaïch chi tieát caùc khu chöùc naêng ñoâ thò nhö coâng vieân, quaûng tröôøng, khu du lòch ñeán caû nhöõng ñoà aùn lôùn nhö quy hoaïch chung ñoâ thò, noâng thoân, quy hoaïch vuøng… Tuy nhieân, coù theå thaáy vieäc ñaøo taïo KTS quy hoaïch theo kieåu toång hôïp ñaõ coù gía trò trong moät giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh cuûa xaõ hoäi - khi moät ngöôøi phaûi ñaûm ñöông nhieàu vieäc khaùc nhau ôû möùc ñoä töông ñoái. Xaõ hoäi caøng phaùt trieån. möùc ñoä phaân hoùa caøng cao, caøng ñoøi hoûi tính chuyeân bieät. Moâ hình ñaøo taïo cuõ ñaõ boäc loä nhieàu baát caäp. Chöông trình ñaøo taïo nhaèm keát hôïp giöõa moät beân laø tö duy logic, khaû naêng phaân tích, khaû naêng döï baùo chính xaùc trong lónh vöïc kinh teá - xaõ hoäi vôùi moät beân laø tö duy saùng taïo, cuï theå vaø tröøu töôïng cuûa saùng taùc hoäi hoïa - kieán truùc; ñoàng thôøi laïi laøm chuû ñöôïc khoa hoïc kyõ thuaät vaø coâng ngheä, haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò nhö giao thoâng, caáp-thoaùt nöôùc, veä sinh moâi tröôøng… laø khoâng khoa hoïc bôûi theo töï nhieân, ngöôøi coù khaû naêng tö duy maûng kyõ thuaät thì laïi haïn cheá veà myõ thuaät, ngöôøi coù khaû naêng hoäi hoïa thì laïi khoù coù ñaàu oùc tính toaùn chính xaùc cuõng nhö am hieåu veà kinh teá, kyõ thuaät… Caøng nhoài nheùt caøng quaù taûi vaø khoù tieáp thu. Hoaëc hoïc cho bieát moãi thöù moät ít khoâng öùng duïng ñöôïc - khoâng hieäu quaû vaø laõng phí trong giaùo duïc ñaøo taïo.

Nhoùm thöù nhaát: Nhöõng KTS coù kinh nghieäm, traûi qua thôøi gian daøi coâng taùc ñaõ töï trang bò vaø reøn luyeän cho mình khaû naêng tö duy vaø phaân tích toát trôû thaønh caùc KTS chuyeân saùng taùc vaø ñeà xuaát yù töôûng, chieán löôïc, hoaïch ñònh keá hoaïch phaùt trieån vaø caùc vaán ñeà vó moâ, caùc ñoà aùn quy hoaïch lôùn.

Nhoùm thöù hai goàm caùc KTS coù naêng khieáu myõ thuaät, gioûi veà khoa hoïc coâng ngheä, ñoùng vai troø quan troïng trong trieån khai caùc baûn veõ chi tieát, thieát keá ñoâ thò, kieán truùc caûnh quan cuõng nhö theå hieän, trình baøy caùc baûn veõ, thuyeát minh, hoà sô baùo caùo.

Hai nhoùm naøy coù moái quan heä chaët cheõ vaø hoã trôï laãn nhau trong caùc ñoà aùn. Coù theå thaáy nhoùm chuyeân gia thöù nhaát coù vai troø quan troïng trong caùc ñoà aùn, nhöng khaû naêng myõ thuaät laø khoâng caàn thieát. ngöôïc laïi caùc hieåu bieát saâu saéc veà trieát hoïc, kinh teá, xaõ hoäi, ñòa lyù, lòch söû, vaên hoùa… laïi giuùp hoïc ñöa ra caùc quyeát ñònh Nhoùm thöù hai naêng khieáu myõ thuaät laïi laø yeáu toá quyeát ñònh ñeå hoaøn thaønh phaàn vieäc cuûa mình.

Trong nhieàu naêm qua sinh vieân chöa ñöôïc tieáp caän vôùi thöïc tieãn nhieàu. Sinh vieân chöa hieåu moät caùch saâu saéc, caën keõ hieän töôïng ñoâ thò hoùa nhö moät quaù trình kinh teá – xaõ hoäi lòch söû mang tính quy luaät, quaù trình chuyeån ñoåi vaên hoùa noâng thoân thaønh vaên hoùa ñoâ thò (hoaëc vaên hoùa noâng nghieäp thaønh vaên hoùa coâng nghieäp), söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá töø noâng nghieäp sang phi noâng nghieäp.

Sinh vieân chæ coù 1 thaùng thöïc taäp toát nghieäp taïi caùc caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh. Trong thôøi gian ngaén nguûi ñoù, coâng vieäc thöïc taäp cuûa caùc sinh vieân coøn mang tính hình thöùc. Caùch hoïc, thöïc haønh hôøi hôït, ñoái phoù, thuï ñoäng khoâng hieäu quaû.

Giaûi phaùp

Tuø thöïc teá coâng taùc quy hoaïch cuõng nhö xem xeùt xu höôùng ñaøo taïo quy hoaïch cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc treân theá giôùi, trong nhöõng naêm qua Khoa Quy hoaïch ñoâ thò - noâng thoân Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi khoâng ngöøng nghieân cöùu caûi tieán chöông trình ñaøo taïo. Moät trong nhöõng noäi dung caûi tieán laø laøm theá naøo ñeå ñoàng boä saûn phaåm ñaøo taïo vôùi theá giôùi, taïo ñieàu kieän lieân doanh, lieán keát vaø lieân thoâng trong ñaøo taïo chuyeân ngaønh Quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò.

Qua caùc keát quaû ñieàu tra, khaûo saùt coù theå nhaän thaáy Chöông trình ñaøo taïo Kieán truùc sö quy hoaïch hieän nay cho ra saûn phaåm gaàn gioáng vôùi Nhaø thieát keá ñoâ thò (Urban Designer) hôn. Trong thôøi gian tôùi Khoa Quy hoaïch seõ nghieân cöùu ñeà xuaát boå xung theâm chöông trình ñaøo taïo Nhaø quy hoaïch ñoâ thò (Urban Planner) vôùi ñuùng yù nghóa nhö theá giôùi vaãn goïi. Vieäc taùch hai chuyeân ngaønh naøy laø caàn thieát ñeå taïo ñieàu kieän ñaøo taïo chuyeân saâu, giaûm thôøi löôïng hoïc taäp, ñaùp öùng caùc yeâu caàu thöïc tieãn vaø quan troïng nhaát laø phuø hôïp xu theá ñaøo taïo cuûa theá giôùi.

Ñoâ thò hoùa vaø quy hoaïch ñoâ thò Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây naûy sinh nhieàu thaùch thöùc vaø ñoøi hoûi ngöôøi hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy phaûi coù kieán thöùc chuyeân saâu hôn. Thöïc teá khaûo saùt trong caùc Vieän quy hoaïch vaø cô quan tö vaán Quy hoaïch cho thaáy coâng vieäc ñaõ phaân hoùa caùc chuyeân gia thaønh hai nhoùm:

18

SË 83+84 . 2016

Ñoåi môùi saûn phaåm ñaøo taïo khoâng chæ ñôn giaûn laø ñoåi moät caùi teân maø quan troïng hôn laø thay ñoåi caû neáp nghó veà coâng taùc quy hoaïch, veà vai troø vaø vò trí cuûa chuyeân gia quy hoaïch ñoái vôùi söï nghieäp kieán thieát ñaát nöôùc. Ñaây laø moät quaù trình caûi toå ñaày khoù khaên bôûi keùo theo ñoù laø söï phaân chia laïi khoái kieán thöùc thaønh hai chuyeân ngaønh khaùc nhau, coù nhöõng phaàn chung vaø phaàn rieâng, phaân chia kieán

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

thöùc ñaøo taïo baäc ñaïi hoïc, sau ñaïi hoïc. Tieáp theo laø coâng taùc chuaån bò ñoäi nguõ giaûng vieân, taøi lieäu giaûng daïy… Tuyeån sinh ñaàu vaøo cuõng seõ thay ñoåi, moät beân seõ thi naêng khieáu Myõ thuaät, moät beân khoâng.

Maëc duø coù theå seõ khaùc nhau nhöng hai chöông trình ñaøo taïo phaûi ñaûm baûo ñaït ñöôïc caùc yeâu caàu sau: Q Ñaït ñöôïc trình ñoä hoïc thuaät vaø ñaùp öùng caùc tieâu chuaån hoïc thuaät ñöôïc quoác teá coâng nhaän (ñoù laø tính töông thích vaø tính so saùnh vôùi caùc tieâu chuaån quoác teá).

Q Phuø hôïp vôùi boái caûnh cuûa Vieät Nam hieän nay, coù khaû naêng ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu thöïc teá cuõng nhö caùc yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng cuûa ngaønh quy hoaïch.

Q Ñaùp

öùng ñöôïc caùc mong ñôïi, yeâu caàu trong chính saùch giaùo duïc veà phöông phaùp giaûng daïy laáy hoïc sinh laø trung taâm vaø vieäc söû duïng nguoàn löïc moät caùch hieäu quaû.

Q Caáu truùc theo kieåu moâ-ñun, cho pheùp phaùt trieån kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä cuûa sinh vieân tuaân theo moät loä trình loâ-gic vaø coù thöù töï. Cho pheùp caûi tieán thöôøng xuyeân veà noäi dung caùc moân hoïc cuõng nhö noäi dung chöông trình ñaøo taïo, ñoàng thôøi coù theå phaùt trieån theâm caùc chuyeân ngaønh cuøng hoï. Ñaëc bieät, chöông trình moâ-ñun seõ taïo ñieàu kieän cho sinh vieân ñöôïc löïa choïn caùc moân hoïc moät caùch linh ñoäng hôn.

Q Chuaån hoùa heä thoáng tín chæ (so saùnh vôùi giaù trò tín chæ ñaït ñöôïc giöõa caùc toå chöùc giaùo duïc khaùc nhau) do ñoù, cho pheùp sinh vieân coù theå hoïc lieân thoâng vôùi caùc tröôøng Ñaïi hoïc khaùc ôû Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi.

Q Taêng

cöôøng thôøi gian vaø cô hoäi tieáp caän vôùi caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh, vôùi caùc ñòa phöông... cho sinh vieân ñeå tìm hieåu, trao ñoåi, hoïc taäp; toå chöùc caùc buoåi hoïc treân lôùp hoaëc hoäi thaûo chuyeân ñeà taïi tröôøng, taïi caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh do caùc chuyeân gia coù kinh nghieäm thuyeát trình...; toå chöùc thaêm quan thöïc teá taïi ñòa phöông. Löïa choïn caùc ñoà aùn cuï theå, coù chaát löôïng ñeå laøm taøi lieäu tham khaûo cho sinh vieân. Caùc ñoà aùn baùo caùo ñieån hình cuûa sinh vieân ngoaøi tính khoa hoïc, ngheä thuaät phaûi ñöôïc ñeà cao theâm tính thöïc tieãn, tính khaû thi.

Q Ñaøo

taïo khoâng chæ trang bò cho sinh vieân nhöõng tri thöùc cô baûn veà chuyeân ngaønh quy hoaïch xaây döïng maø coøn phaûi keát hôïp vôùi thöïc haønh ñeå sinh vieân ñuû ñieàu kieän, phöông tieän coù theå haønh ngheà ñöôïc ngay khi ra tröôøng.

Keát luaän

Khoâng ngöøng caûi tieán naâng cao chaát löôïng giaûng daïy vaø hoïc taäp, tích cöïc ñaåy maïnh hôïp taùc quoác teá

veà ñaøo taïo laø xu höôùng taát yeáu cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc noùi chung, tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc noùi rieâng.

Moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå lieân keát vaø hôïp taùc laø söï töông ñoàng veà saûn phaåm vaø chöông trình ñaøo taïo. Chöông trình ñaøo taïo chuyeân ngaønh Quy hoacï h vuøng vaø ñoâ thò hieän nay laø keát quaû cuûa quaù trình phaán ñaáu khoâng ngöøng hoaøn thieän cuûa Khoa vaø Nhaø tröôøng. Tuy nhieân, ñeán nay vaãn coøn nhöõng khoù khaên khi aùp duïng vaøo thöïc tieãn Vieät Nam hay lieân keát vôùi caùc nöôùc tieân tieán treân theá giôùi. Saûn phaám Kieán truùc sö quy hoaïch hieän nay chöa töông öùng vôùi baát cöù danh hieäu naøo cuûa caùc nöôùc khaùc. Xaùc ñònh laïi saûn phaåm ñaøo taïo cho phuø hôïp vôùi thöïc thöïc tieãn hoïat ñoäng quy hoach xaây döïng ôû Vieät Nam vaø xu höôùng ñaøo taïo cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi laø caàn thieát. Phaân chia saûn phaåm ñaøo taïo thaønh hai loaïi cho pheùp naâng cao kieán thöùc chuyeân ngaønh saâu, giaûm thôøi löôïng ñaøo taïo. Thay ñoåi saûn phaåm ñaøo taïo keùo theo phaûi ñoåi môùi chöông trình ñaøo taïo, ñoäi nguõ giaûng vieân vaø taøi lieäu giaûng daïy. Hôn theá nöõa ñaây laø quaù trình ñoåi môùi khoù khaên bôûi coù nhöõng raøo caûn trong tö duy quy hoaïch xaây döïng cuõng nhö quaûn lyù giaùo duïc. Tuy nhieân, ñaây laø nhieäm vuï Khoa Quy hoaïch phaûi thöïc hieän ñeå khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo, xöùng ñaùng laø caùi noâi ñaàu tieân ñaøo taïo caùn boä ngaønh quy hoaïch cuûa Vieät Nam. * Boä moân Quy hoaïch ñoâ thò - Khoa Quy hoaïch ñoâ thò-noâng thoân

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Boä Giaùo duïc & Ñaøo taïo: Chöông trình khung giaùo duïc ñaïi hoïc ngaønh Quy hoaïch ñoâ thò. Haø Noäi. 2004.

2. Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi: Quyeát ñònh soá 2237/QÑÑHKT- ÑT ngaøy 09/9/2008 veà vieäc Ban haønh chöông trình ñaøo taïo caùc ngaønh vaø chuyeân ngaønh theo heä thoáng tín chæ.

3. Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi: Quyeát ñònh soá 409/QÑÑHKT-ÑT ngaøy 03 thaùng 10 naêm 2011 cuûa Hieäu tröôûng Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi 4. Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi: Ñeà aùn Naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi. Haø Noäi 11/2004.

5. Khoa Quy hoaïch: Tuyeån taäp baùo caùo khoa hoïc 10 naêm Khoa Quy hoaïch. Haø noäi. 2002.

6. Hoäi quy hoaïch PTÑT Vieät Nam: Ñoâ thò vaø Quy hoaïch, Vaán ñeà vaø Giaûi phaùp. Hoäi thaûo khoa hoïc., 2/2004.

7. Laâm Quang Thieäp, Leâ Vieát Khuyeán: Chöông trình vaø quy trình ñaøo taïo ñaïi hoïc. Trích ” Moät soá vaán ñeà giaùo duïc ñaïi hoïc” NXB ÑHQG HN, 2004 8. Ñoã Ñöùc Vieâm: Nghieân cöùu caûi tieán muïc tieâu chöông trình, keá hoaïch ñaøo taïo Kieán truùc sö quy hoaïch. Baùo caùo toång keát ñeà taøi NCKH caáp boä, maõ soá RD 77, Haø Noäi 2001.

9. Löông Tuù Quyeân: Ñoåi môùi chöông trình ñaøo taïo Quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò. Baùo caùo toång keát ñeà taøi NCKH caáp tröôøng. 2012.

SË 83+84 . 2016

19

CHUAÅN ÑAÀU RA VAØ CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO

PHEÙP THÖÛ VÔÙI CDIO ÑOÃ PHUÙ HÖNG Khoa Quy hoaïch, Ñaïi hoïc Kieán truùc TP.HCM

DIEÃN ÑAØN

1. Xaây döïng chuaån ñaàu ra.

Vaán ñeà chuaån ñaàu vaøo vaø chuaån ñaàu ra laø nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán quy trình saøng loïc. Hieån nhieân laø chuaån ñaàu vaøo saøng loïc thí sinh ñeå tuyeån sinh vaøo tröôøng; vaø chuaån ñaàu ra saøng loïc ngöôøi hoïc ñeå toát nghieäp ra tröôøng; Moät khi thí sinh ñaõ ñöôïc tuyeån vaøo, nghóa laø ñaõ ñaït chuaån ñaàu vaøo, thì tieáp theo ñoù ñeán löôït chuaån ñaàu ra laø yeâu caàu maø ngöôøi hoïc caàn ñaùp öùng; Coù theå ví chuaån ñaàu ra nhö moät caùi khuoân ñuùc, khuoân theá naøo thì ñuùc thaønh saûn phaåm ra theá ñaáy.

Nhaø tröôøng ñaõ coâng boá chuaån ñaàu ra (CÑR) vaøo thaùng 6/2014, ñeán nay ñaõ ñöôïc hôn hai naêm.

Chuaån naøy ñöôïc caùc khoa phuï traùch bieân soaïn theo töøng ngaønh ñaøo taïo, vaø ñöôïc bieân soaïn sau khi ñaõ bieân soaïn chöông trình ñaøo taïo; trong khi leõ ra chuaån naøy caàn ñöôïc xaùc ñònh tröôùc ñeå ñònh höôùng cho vieäc bieân soaïn chöông trình. Vieäc naøy do boái caûnh thöïc teá khi bieân soaïn chuaån ñaàu ra laø döïa treân muïc tieâu cuûa chöông trình, khi maø CÑR chöa ñöôïc xem laø moät yeáu toá tham khaûo khi bieân soaïn.

Tuy nhieân, duø chöa tham khaûo CÑR nhö moät yeâu caàu tieân quyeát khi bieân soaïn chöông trình ñaøo taïo; nhöng moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra laø: -> lieäu chöông trình hieän nay ñaõ ñaùp öùng ñöôïc caùi gì, vaø chöa ñaùp öùng ñöôïc caùi gì, so vôùi chuaån ñaàu ra maø leõ ra chöông trình phaûi ñöôïc coi laø cô sôû khi bieân soaïn?

Haún laø coù nhieàu phöông thöùc CÑR khaùc nhau ôû caùc nöôùc coù neàn giaùo duïc khaùc nhau. Moät trong nhöõng chuaån ñaàu ra coù aûnh höôûng lôùn ñeán xu theá caûi tieán chöông trình hieän nay taïi caùc nöôùc tieân tieán, ñöôïc nhieàu tröôøng ôû Vieät Nam vaän duïng; ñoù laø chuaån CDIO (ConceiveDesign-Implement-Operate), duø hieån nhieân ñoù khoâng phaûi laø chuaån duy nhaát.

20

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

Duø chöông trình chöa ñöôïc soaïn thaûo theo chuaån ñaàu ra CDIO noùi treân, chuùng toâi cuõng thöû ñaùnh giaù sô boä keát quaû ñaøo taïo theo chuaån CDIO naøy, döïa treân ba (03) muïc tieâu, boán (04) caáp ñoä, vaø möôøi hai (12) tieâu chuaån cuûa tieâu chuaån CDIO 2.0 (08/12/2010) cuûa toå chöùc CDIO Initiative, döïa treân keát quaû khaûo saùt töø ngöôøi hoïc (chöa khaûo saùt töø ngöôøi daïy vaø ngöôøi söû duïng keát quaû ñaøo taïo); ñeå coù moät caùi nhìn sô boä, xem lieäu xem chuùng ta caàn coù nhöõng ñieàu chænh nhö theá naøo, ít nhaát laø töø phía ngöôøi hoïc, moät khi coi chuaån naøy laøm cô sôû.

2. Tham khaûo Chuaån ñaàu ra – CDIO; 03 muïc tieâu; 04 caáp ñoä; 12 tieâu chuaån.

Chuaån ñaàu ra CDIO cuûa toå chöùc CDIO Initiative(1) hieän ñöôïc aùp duïng taïi 126 tröôøng treân theá giôùi. Coát loõi cuûa chuaån naøy laø Ñeà cöông CDIO Syllabus (2) ñöôïc thoâng qua vaø thöïc hieän taïi Hoäi thaûo quoác teá CDIO laàn thöù 7 taïi Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Ñan Maïch, thaønh phoá Copenhagen ngaøy 20-23/6/2011; maø tröôùc ñoù vaøo thaùng Gieâng 2004, toå chöùc naøy ñaõ thoâng qua 12 tieâu chuaån moâ taû chöông trình, laøm cô sôû cho caùc toå chöùc ñaøo taïo, caùc nhaø laõnh ñaïo ngaønh giaùo duïc, caùc toå chöùc ngheà nghieäp, caùc vieän - tröôøng ñaøo taïo tham khaûo nhö moät coâng cuï ñeå xaây döïng, ñaùnh giaù, caûi tieán, ñieàu chænh, vaø thoâng qua caùc chöông trình ñaøo taïo. Töøng cô sôû ñaøo taïo coù theå caên cöù treân 12 chuaån (3) naøy ñeå minh ñònh cho chöông trình ñaøo taïo cuûa mình (4).

2.1. Ba muïc tieâu: Tieâu chuaån CDIO Standard v2.0 (5) cuûa CDIO Initiative ñöôïc coâng boá ngaøy 08/12/2010 vôùi 03 muïc tieâu theo choát; theo ñoù ngöôøi hoïc: Hoäp 1. Ba muïc tieâu then choát cuûa CDIO Standard v2.0 - nguoàn:[1].

1. Laøm chuû ñöôïc kieán thöùc cô baûn chuyeân ngaønh; 2. Vaän duïng saùng taïo saûn phaåm vaø nhöõng heä thoáng môùi; 3. Hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc nghieân cöùu vaø phaùt trieån coâng ngheä; Haún trong muïc tieâu cuûa chöông trình ñaøo taïo vaø trong muïc tieâu cuûa caùc hoïc phaàn chuùng ta ñaõ ñeà ra caùc muïc tieâu töông töï nhö treân.

Tuy nhieân chuùng ta cuõng caàn xaùc ñònh laïi xem caùc muïc tieâu ñeà ra ñaõ ñöôïc ñaùp öùng nhö theá naøo qua chöông trình, noäi dung, vaø caùch thöùc ñaøo taïo. Ñeå ñaùnh giaù 03 muïc tieâu chung naøy ngöôøi ta phaân thaønh 04 caáp ñoä vaø 12 tieâu chuaån.

2.2. Boán caáp ñoä ñaàu ra: (1) Caáp ñoä 1 - kyõ thuaät: Ngöôøi toát nghieäp naém ñöôïc kieán thöùc chuyeân ngaønh: (2) Caáp ñoä 2 - caù nhaân: Ngöôøi toát nghieäp naém ñöôïc theâm kyõ naêng vaø phaåm chaát caù nhaân; (3) Caáp ñoä 3 - nhoùm: Ngöôøi toát nghieäp coù theâm phaåm chaát xaõ hoäi; (4) Caáp ñoä 4 - CDIO: Ngöôøi toát nghieäp coù theâm naêng löïc giaûi quyeát vaán ñeà thöïc tieãn, thoâng qua 4 böôùc: nhaän thöùc (Conceive), thieát keá (Design), thöïc hieän (Implementation), vaø toå chöùc (Operation)(6); Baûn chaát vaø ñaëc ñieåm cuûa moâ hình CDIO trong vieäc xaùc ñònh Chuaån ñaàu ra vaø xaây döïng Chöông trình ñaøo taïo laø höôùng vaøo giaûi quyeát 2 caâu hoûi trung taâm: - Sinh vieân ra tröôøng caàn phaûi ñaït ñöôïc kieán thöùc, kó naêng vaø thaùi ñoä

gì (daïy caùi gì)?

- Caàn phaûi laøm nhö theá naøo ñeå sinh vieân ra tröôøng coù theå ñaït ñöôïc caùc kieán thöùc, kó naêng vaø thaùi ñoä ñoù (daïy nhö theá naøo)?

Hai caâu hoûi daïy caùi gì vaø daïy nhö theá naøo nhaèm traû lôøi cho vieäc phaân loaïi (taxonomy) hình thöùc ñaøo taïo theo UNESCO (7), trong ñoù goàm 04 hình thöùc: (1) hoïc ñeå bieát; (2) hoïc ñeå laøm; (3) hoïc ñeå chung soáng; vaø (4) hoïc ñeå hoäi nhaäp; (Learning to Know; Learning to Do; Learning to Live Together; Learning to Be).

Hoäp 2. Phaân loaïi 04 hình thöùc hoïc taäp theo Unesco; [nguoàn: Delors, J., et al., Learning – the Treasure Within: Report to UNESCO of the International Commission on Education for the Twenty-First Century, UNESCO Publishing, Paris, France, 1996.]

/HDUQLQJ WR Know, that is, acquiring the instruments of understanding; /HDUQLQJ WR Do, so as to be able to act creatively on one’s environment; /HDUQLQJ WR Live Together, so as to co-operate with other people; /HDUQLQJ WR Be, an essential progression that proceeds from the previous three.

Hình thöùc thöù 4 – hoïc ñeå hoäi nhaäp (learning to be) laø möùc cao nhaát maø cuøng vôùi 03 hình thöùc hoïc taäp coøn laïi, ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh muïc tieâu cuûa chöông trình ñaøo taïo vaø caùc hoïc phaàn trong hôïp phaàn.

Boán caáp ñoä naøy ñöôïc trieån khai qua 12 tieâu chuaån.

2.3. Möôøi hai tieâu chuaån: Möôøi hai tieâu chuaån CDIO ñöôïc thieát keá nhaèm giuùp cho chuû nhieäm chöông trình vaø ngöôøi daïy bieân soaïn, caûi tieán, vaø ñaùnh giaù chöông trình ñaøo taïo lieân tuïc vaø ñònh kyø; taïo ra caùc coät moác vaø caùc muïc tieâu ñeå töøng böôùc ñaït muïc tieâu caûi tieán chöông trình; vaø cuõng ñöôïc duøng vaøo caùc muïc tieâu ñaùnh giaù chöông trình ñaøo taïo.

Caùc tieâu chuaån naøy xaùc ñònh trieát lyù cuûa chöông trình (Tieâu chuaån 1); phaùt trieån chöông trình (caùc Tieâu chuaån 2, 3, vaø 4); Khoâng gian hoïc taäp vaø traûi nghieäm (caùc Tieâu chuaån 5 vaø 6 ); phöông phaùp giaûng daïy vaø hoïc taäp (caùc Tieâu chuaån 7 vaø 8); phaùt trieån khoa (caùc Tieâu chuaån 9 vaø 10); thaåm ñònh vaø ñaùnh giaù (caùc Tieâu chuaån 11 vaø 12)(8). Moãi tieâu chuaån ñöôïc keøm theo (1) phaàn moâ taû; (2) phaàn laäp luaän, vaø (3) thang ñaùnh giaù; trong ñoù: - Moâ taû (description): giaûi thích tieâu chuaån, ñònh nghóa thuaät ngöõ, vaø cung caáp thoâng tin cô sôû; - Laäp luaän (rationale): caùc lyù leõ bieän minh cho tieâu chuaån döïa treân nghieân cöùu vaø thöïc nghieäm ñaøo taïo ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc; giaûi thích caùch thöùc maø caùc tieâu chuaån noùi treân phaân bieät phöông thöùc tieáp caän CDIO vôùi caùc phöông thöùc caûi tieán ñaøo taïo khaùc; - Thang ñaùnh giaù (rubric)(9): moät thang ñieåm 6 möùc nhaèm ñaùnh giaù möùc ñoä hieäu quaû döïa treân phaàn moâ taû vaø phaàn laäp luaän, laøm roõ baûn chaát cuûa möùc ñoä ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån. Thang naøy mang tính taàng baäc, theo ñoù moät möùc ñoä ñaït ñöôïc bao haøm möùc tröôùc ñoù. Chaúng haïn, möùc 5 ñaõ bao goàm caùc möùc 1, 2, 3, vaø 4 tröôùc ñoù. Thang naøy ñöôïc duøng cho muïc tieâu töï ñaùnh giaù. Töøng tieâu chuaån trong soá 12 tieâu chuaån ñöôïc keøm theo töøng thang ñaùnh giaù, vôùi moät thang chung nhö sau: SË 83+84 . 2016

21

Hoäp 3. Thang ñaùnh giaù chung theo 12 Tieâu chuaån CDIO v2.0; [nguoàn: THE CDIO STANDARDS v 2.0 [1]; (with customized rubrics); 8 December 2010; [nguoàn: http://www.cdio.org].

Hình 1. Hôïp phaàn cuûa khoái kieán thöùc chuyeân ngaønh. [theo Brodeur, 2005], [nguoàn: Doris R. Brodeur, CDIO: Overview, Standards, and Processes 11/2005].

3. Khaûo saùt ngöôøi hoïc:

Ñöôïc söï hoã trôï cuûa Phoøng Ñaøo taïo nhaø tröôøng, thöïc hieän khaûo saùt yù kieán qua trang web tröôøng, chuùng toâi nhaän ñöôïc traû lôøi töø 413 ngöôøi hoïc töø naêm thöù nhaát ñeán naêm thöù naêm ôû caùc ngaønh ñaøo taïo cuûa tröôøng goàm kieán truùc, kieán truùc noäi thaát, kieán truùc caûnh quan, kyõ thuaät ñoâ thò, thieát keá ñoâ thò, myõ thuaät coâng nghieäp, xaây döïng, quy hoaïch vaø caùc ngaønh ñaøo taïo khaùc.

Phöông thöùc thöù (2) noùi treân laø ñaït theo chuaån “CDIO”, theo ñoù daïy kieán thöùc theo chuyeân ngaønh, keøm theo kyõ naêng, vaø ñoà aùn (treân cô sôû vaán ñeà thöïc tieãn); Trong baûng phoûng vaán ngöôøi hoïc, chuùng toâi hoûi sinh vieân veà vaán ñeà naøy qua caâu hoûi soá (11) (Hoäp 4), döôùi daïng caâu hoûi baùn caáu truùc;

Hoäp 4. Khaûo saùt ngöôøi hoc.

Muïc tieâu khaûo saùt: chöông trình hieän haønh ñaùp öùng nhu caàu ngöôøi hoïc nhö theá naøo, khi ñoái chieáu vôùi CDIO; Ñoái töôïng khaûo saùt: sinh vieân cuûa tröôøng; Coâng cuï khaûo saùt: Google Drive; Coâng cuï phaân tích: SPSS v20.

Thôøi gian khaûo saùt: 19 ngaøy: töø 23/5 ñeán 12/6/2015; Noäi dung khaûo saùt: yù kieán cuûa ngöôøi hoïc veà caùch hoïc, caùch daïy.

Soá caâu hoûi: 42; Soá traû lôøi: 413.

Hai caâu hoûi troïng taâm seõ laø "daïy caùi gì" vaø "daïy nhö theá naøo" nghóa laø: 'Dw\ FD L Ju ĺ Daïy kieán thöùc gì, kyõ naêng gì, vaø thaùi ñoä gì?; vaø 'Dw\ QK| WKHi QD R ĺ Daïy trong töøng hoïc phaàn lyù thuyeát hoaëc hoïc phaàn ñoà aùn rieâng leû; Daïy trong töøng hoïc phaàn lyù thuyeát hoaëc hoïc phaàn ñoà aùn keát hôïp; Ñaây laø vaán ñeà cuûa caáu truùc chöông trình: Theo Doris R. Brodeur, 2005(10) thì caàn coù söï ñan xen (interwoven) giöõa caùc khoái kieán thöùc chuyeân ngaønh vôùi kyõ naêng vaø caùc döï aùn thöïc tieãn. Minh hoïa sau cuûa Brodeur, 2005 cho thaáy caùc hôïp phaàn cuûa khoái kieán thöùc chuyeân ngaønh theo phöông ñöùng; trong khi ñoù khoái kyõ naêng vaø ñoà aùn theo phöông ngang; qua caùc hình thöùc: (1) chöông trình vôùi caùc hoïc phaàn taùch bieät nhau, thieáu chuù troïng kyõ naêng; (2) daïy theo chuyeân ngaønh, ñan xen kyõ naêng vaø ñoà aùn (tình huoáng treân cô sôû vaán ñeà); (3) daïy theo ñoà aùn, ñan xen chuyeân ngaønh; vaø (4) daïy theo ñoà aùn, thieáu keát hôïp kyõ naêng (Hình 1).

Chuùng ta coù theå deã daøng traû lôøi caâu hoûi thöù nhaát (daïy caùi gì?), nhöng laïi khoù traû lôøi caâu hoûi thöù hai (daïy theá naøo?); theo hình treân cuûa Brodeur thì döôøng nhö chöông trình cuûa tröôøng ta ñang ôû giöõa soá (2) vaø soá (3), nghóa laø ôû giöõa vieäc “daïy kieán thöùc, ñan xen kyõ naêng” vaø “daïy kyõ naêng, ñan xen kieán thöùc”.

22

SË 83+84 . 2016

Hoäp 5. Caâu hoûi phoûng vaán soá 11.

Hoäp 6. Keát quaû caâu hoûi soá 11.

Keát quaû cho thaáy: hôn 50% soá ngöôøi hoïc ñöôïc hoûi mong muoán hoïc ‘thöïc tieãn – giaûi thích qua lyù thuyeát’, 39% muoán hoïc ‘lyù thuyeát – giaûi thích qua thöïc tieãn’; (Hoäp 5).

Hình 2. Keát quaû khaûo saùt caâu hoûi soá 11 theo ngaønh hoïc.

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

Soá sinh vieân muoán hoïc theo caùch ‘thöïc tieãn – giaûi thích qua lyù thuyeát’chieám 52% ñoái vôùi caùc ngaønh: (1) kieán truùc; (2) kyõ thuaät ñoâ thò; (3) myõ thuaät coâng nghieäp; vaø (4) quy hoaïch; trong khi ñoù soá sinh vieân muoán hoïc theo caùch ‘lyù thuyeát – giaûi thích qua thöïc tieãn’ chieám 39% ñoái vôùi caùc ngaønh: (1) kieán truùc caûnh quan; (2) kieán truùc noäi thaát; (3) xaây döïng, vaø (4) thieát keá ñoâ thò. (Hình 2).

Coù theå keå ñeán keát quaû moät soá keát quaû khaûo saùt caâu hoûi ñieån hình nhö sau:

Hình 8. Keát quaû khaûo saùt veà khaû naêng ñoäc laäp tö duy.

Hình 3. Keát quaû khaûo saùt - Ngöôøi hoïc töø caùc ngaønh bieát veà chuaån ñaàu ra.

Hình 9, Keát quaû khaûo saùt veà khaû naêng saùng taïo.

Hình 4. Keát quaû khaûo saùt veà caân ñoái noäi dung giöõa kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä.

Hình 5. Keát quaû khaûo saùt veà caân ñoái noäi dung lyù thuyeát vaø thöïc tieãn.

Hình 6. Keát quaû khaûo saùt veà caûi thieän kyõ naêng.

Hình 7. Keát quaû khaûo saùt veà thu thaäp kieán thöùc vaø thaùi ñoä.

Hình 10, Keát quaû khaûo saùt veà laøm vieäc nhoùm.

Hình 11, Keát quaû khaûo saùt veà aùp duïng kieán thöùc giöõa caùc hoïc phaàn

Hình 12: Keát quaû khaûo saùt veà tính lieân keát giöõa caùc hoïc phaàn baét buoäc

Hình 13. Keát quaû khaûo saùt veà tính ña daïng cuûa caùc hoïc phaàn töï choïn SË 83+84 . 2016

23

ĺ Do tröôøng ta chöa (hoaëc khoâng) coù keá hoaïch CDIO neân ñieåm ñaùnh giaù ñoái vôùi tieâu chuaån 1 laø ñieåm 0.

4.2. Tieâu chuaån 2 - Keát quaû hoïc taäp: Baûng 2. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 2.

Hình 14. Keát quaû khaûo saùt veà möùc ñoä chuû ñoäng cuûa ngöôøi hoïc vaø möùc ñoä lieân quan cuûa taøi lieäu ñoïc.

4. Thöû ñaùnh giaù chöông trình ñaøo taïo hieän nay theo CDIO v2.0. Ñoái chieáu vôùi 12 tieâu chuaån theo CDIO v2.0, 42 caâu hoûi ñöôïc laäp vôùi caùc noäi dung nhaèm ñaùnh giaù chöông trình ñaøo taïo theo yù kieán cuûa ngöôøi hoïc; chöa khaûo saùt yù kieán cuûa ngöôøi daïy vaø ngöôøi bieân soaïn chöông trình ñaøo taïo (Hoäp 6). Keát quaû khaûo saùt ñöôïc thöû ñaùnh giaù chaám ñieåm theo 12 thang ñieåm (rubric) töông öùng vôùi 12 tieâu chuaån cuûa CDIO. Moãi tieâu chuaån goàm coù caùc phaàn (1) moâ taû; (2) laäp luaän; vaø (3) thang ñaùnh giaù vôùi 6 möùc ñieåm töø 0 ñeán 5; trong ñoù ñieåm cao hôn ñaõ bao goàm caùc ñieåm thaáp hôn tröôùc ñoù.

Do tröôøng vaø caùc khoa baét ñaàu coù hoaëc ñaõ coù keá hoaïch ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp, tuy vaäy laïi chöa coù keá hoaïch ñoàng nhaát ôû caáp tröôøng, chöa thöïc hieän thoáng nhaát ôû caùc khoa; neân ñieåm ñaùnh giaù ñoái vôùi tieâu chuaån 2 laø ñieåm 1.

4.3. Tieâu chuaån 3 - Tính tích hôïp cuûa chöông trình: Baûng 3. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 3.

Hoäp 7. Muïc tieâu caùc caâu hoûi vaø 12 tieâu chuaån töông öùng.

4.1. Tieâu chuaån 1 - Boái caûnh: Baûng 1. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 1.

Haàu heát caùc khoa vaø caùc boä moân tröïc thuoäc baét ñaàu coù hoaëc ñaõ coù keá hoaïch xaùc laäp, ñaùnh giaù caùc moái lieân keát giöõa caùc hoïc phaàn, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 3 laø ñieåm 1.

24

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

4.4. Tieâu chuaån 4 - Ñöa thöïc tieãn vaøo giaûng daïy.

Baûng 4. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 4.

Nhaø tröôøng ñaõ thöïc hieän keá hoaïch caûi taïo vaø naâng caáp moät phaàn cô sôû vaät chaát, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 6 laø ñieåm 3.

4.7. Tieâu chuaån 7 - Traûi nghieäm hoïc taäp tích hôïp.

Baûng 7. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 7.

Haàu heát caùc khoa vaø caùc boä moân tröïc thuoäc ñaõ coù keá hoaïch giôùi thieäu kyõ naêng thöïc haønh trong hoïc phaàn nhaäp moân, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 4 laø ñieåm 1.

4.5. Tieâu chuaån 5 - Tham quan thöïc teá.

Haàu heát caùc khoa vaø caùc boä moân tröïc thuoäc ñaõ thöïc hieän keá hoaïch cho ngöôøi hoïc traûi nghieäm tham quan thöïc teá qua quaù trình Thieát keá - Thi coâng/thöïc hieän trong chöông trình, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 5 laø ñieåm 3.

ĺ Haàu heát caùc khoa vaø boä moân ñaõ thöïc hieän vieäc tích hôïp kyõ naêng vaø kieán thöùc chuyeân ngaønh, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 7 laø ñieåm 1.

4.8. Tieâu chuaån 8 - Hoïc taäp chuû ñoäng.

Baûng 8. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 8.

Baûng 5. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 5.

4.6. Tieâu chuaån 6 - Moâi tröôøng hoïc taäp.

Baûng 6. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 6.

ĺ Haàu heát caùc khoa vaø boä moân ñaõ thöïc hieän vieäc vaän duïng phöông phaùp hoïc taäp chuû ñoäng vaøo caùc hoïc phaàn, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 8 laø ñieåm 2.

4.9. Tieâu chuaån 9- Naâng cao naêng löïc cuûa khoa.

Baûng 9. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 9.

SË 83+84 . 2016

25

ĺ Haàu heát caùc khoa vaø boä moân ñaõ thöïc hieän vieäc thöïc hieän keá hoaïch naâng cao naêng löïc ñoäi nguõ khoa, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 9 laø ñieåm 3.

4.10. Tieâu chuaån 10 - Naâng cao naêng löïc giaûng daïy. ĺ Haàu heát caùc khoa vaø boä moân ñeàu coù keá hoaïch ñöôïc hoäi ñoàng khoa hoïc pheâ duyeät nhaèm naâng cao naêng löïc giaûng daïy, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 10 laø ñieåm 2 hoaëc 3.

Baûng 10. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 10.

4.13. Toång hôïp ñaùnh giaù theo 12 tieâu chuaån CDIO. Döïa treân 12 tieâu chuaån CDIOv2.0 chuùng toâi ñaõ laäp baûng hoûi vôùi 42 caâu hoûi (baûng 13).

Baûng 13. 42 caâu hoûi döïa treân 12 tieâu chuaån.

4.11. Tieâu chuaån 11 - Ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp.

Baûng 11. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 11.

ĺ Haàu heát caùc khoa vaø boä moân ñeàu coù keá hoaïch ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp hieäu quaû, neân ñieåm ñaùnh giaù Tieâu chuaån 11 laø ñieåm 2 hoaëc 3.

4.12. Tieâu chuaån 12 - Ñaùnh giaù chöông trình ñaøo taïo. ĺ Haàu heát caùc khoa vaø boä moân ñeàu nhaän bieát nhu caàu caàn ñaùnh giaù ñònh kyø toaøn boä chöông trình ñaøo taïo, neân ñieåm ñaùnh giaù laø ñieåm 1.

Khoâng coù caâu hoûi khaûo saùt ngöôøi hoïc theo Tieâu chuaån 12.

Baûng 12. Ñaùnh giaù theo thang cuûa Tieâu chuaån 12.

26

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

Khi quy ñoåi thaønh thang ñieåm 10, thì ñieåm ñaùnh giaù cuûa ngöôøi daïy laø 3,04/10; vaø cuûa ngöôøi hoïc laø 2,39 /10 ñieåm.

Keát quaû ñaùnh giaù chuû quan töø phía ngöôøi daïy laø giaûng vieân cuûa khoa ñöôïc trình baøy trong caùc baûng töø 1 ñeán 12.

Keát quaû ñaùnh giaù töø phía ngöôøi hoïc caên cöù keát quaû khaûo saùt 413 sinh vieân cuûa tröôøng; vôùi thang ñieåm quy ñoåi goàm 5 möùc töø 0 ñeán 4, theo möùc ñoä cuûa thang traû lôøi cuûa caâu hoûi baùn caáu truùc vôùi 5 möùc; moät soá caâu hoûi coù tuøy choïn thöù 6 laø tuøy choïn ‘khaùc’; tuûy choïn naøy ñöôïc xem xeùt ñeå naâng hay giaûm möùc ñieåm quy ñoåi do ña soá choïn töø 5 möùc saün coù (Baûng 14). Ñieåm töø nhieàu hôn 01 tieâu chuaån ñöôïc tính trung bình coäng ñieåm cuûa töøng tieâu chuaån. Boû qua vieäc quy ñoåi cheânh leäch giöõa thang ñieåm 5 töø keát quaû khaûo saùt vaø thang ñieåm 6 cuûa CDIO, do cheânh leäch 0,5 % giöõa hai thang khoâng ñaùng keå.

Hình 15. Quy ñoåi ñaùnh giaù thaønh thang ñieåm 6.

Hình 16. Toång hôïp ñaùnh giaù töø ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc.

Baûng 14. Quy ñoåi ñieåm ñaùnh giaù töø caùc tuøy choïn traû lôøi khaûo saùt.

Baûng 15. Toång hôïp ñieåm ñaùnh giaù töø ngöôøi hoïc vaø ngöôøi daïy.

Hình 17. Tæ leä ngöôøi hoïc ôû caùc ngaønh tham gia khaûo saùt vaø keát quaû ñaùnh giaù.

Taát nhieân nhöõng keát quaû noùi treân chæ mang tính tham khaûo, vôùi möùc ñoä tin caäy coù giôùi haïn; do söï haïn cheá veà tính chính xaùc cuûa caùc caâu hoûi trong moái lieân heä vôùi 12 tieâu chuaån CDIO ñaõ neâu; do soá löôïng ngöôøi hoïc traû lôøi raát ít vôùi chæ 413 trong soá khoaûng 7.000 sinh vieân cuûa tröôøng (tæ leä 5,9%).

Moät khi noäi dung baûng hoûi ñöôïc Hoäi ñoàng Khoa hoïc tröôøng goùp yù, vaø khaûo saùt ñöôïc thöïc hieän ôû quy moâ tröôøng thì ñoä tin caäy haún seõ cao hôn; Tuy vaäy ñaùnh giaù vaø cho ñieåm chæ laø moät maët cuûa vaán ñeà; vaø chuaån CDIO cuõng chæ laø moät chuaån trong soá nhieàu chuaån khaùc.

Vaø vieäc quan troïng maø chuùng ta ñeàu quan taâm, laø chuùng ta seõ caûi tieán chöông trình nhö theá naøo sau 5 naêm ñaøo taïo theo tín chæ.

Vôùi 12 tieâu chuaån theo thang ñieåm 6; ñieåm toái ña (12x5) laø 60 ñieåm; keå ñeán heä soá 12/42 (soá tieâu chuaån/soá caâu hoûi) laø 0,285; ñieåm ñaùnh giaù trung bình töø ngöôøi daïy laø 18,24; töø ngöôøi hoïc laø 14,39 (treân toång soá ñieåm toái ña laø 60); ñaït 25,33% vaø 19,99% töông öùng.

GHI CHUÙ: (1) CDIO Initiative – moät toå chöùc ñoåi môùi giaùo duïc döïa treân tieâu chí chuaån ñaàu ra CDIO. (2) Ñeà cöông CDIO Syllabus – Phieân baûn v1.0 naêm 2001 – Phieân baûn v2.0 naêm 2011 - Nguoàn: http://www.cdio.org/benefits-cdio/

SË 83+84 . 2016

27

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

cdio-syllabus/cdio-syllabus-topical-form.

(3) Theo http://www.cdio.org/implementing-cdio/ standards/12-cdio-standards# (4) Theo http://www.cdio.org/ (5) Theo http://www.cdio.org/implementing-cdio/ standards/12-cdio-standards (6) Boán caáp ñoä ñaàu ra; Theo http://www.cdio.org/ cdio-history; Nguyeân vaên: 1. complex value-added engineering systems (Level 1 – Technical); 2. mature and thoughtful individuals (Level 2 – Personal); 3. modern team-based environment (Level 3 – Interpersonal); 4. conceive-design-implementoperate (Level 4 – CDIO).

(7) Theo Delors, J., et al., Learning – the Treasure Within: Report to UNESCO of the International Commission on Education for the Twenty-First Century, UNESCO Publishing, Paris, France, 1996.

(8) THE CDIO STANDARDS v 2.0; (with customized rubrics); 8 December 2010; [nguoàn: http://www.cdio. org]; (9) Nguyeân vaên: ‘scoring guide that seeks to evaluate levels of performance’; (10) Xem THE CDIO STANDARDS v 2.0 [1]; (with customized rubrics); 8 December 2010; [nguoàn: http://www.cdio.org]; (11) Doris R. Brodeur, dbrodeur@mit.edu - CDIO: Overview, Standards, and Processes 11/2005 [5].

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: 1. CDIO Stasndards v2.0; (with customized rubrics); 8 December 2010; [nguoàn: http://www.cdio.org]; 2. Dr. Edward F. Crawley - Massachusetts Institute of Technology - CDIO Syllabus v2.0 - An Updated Statement of Goals for Engineering Education; [nguoàn: http://www.cdio.org/files/project/file/cdio_ syllabus_v2.pdf]; 3. Trinh Doan, & Nhut Ho - 2014 (dtmtrinh@vnuhcm. edu.vn) - Ñeà cöông CDIO v2.0; [nguoàn: http://cdio. org/files/syllabus/CDIOSylabus4Level-Vietnamese. pdf] 4. Delors, J., et al., Learning – the Treasure Within: Report to UNESCO of the International Commission on Education for the Twenty-First Century, UNESCO Publishing, Paris, France, 1996; 5. Doris R. Brodeur, dbrodeur@mit.edu - CDIO: Overview, Standards, and Processes 11/2005.

28

SË 83+84 . 2016

DIEÃN ÑAØN

Ñaøo taïo ngaønh kieán truùc

TRÖÔÙC LAØN SOÙNG COÂNG NGHIEÄP HOÙA LAÀN THÖÙ TÖ QUANG HAØ *

Moät soá ñaëc ñieåm ñaøo taïo KTS vaø laøn soùng Coâng nghieäp hoùa 4.0

Trong lónh vöïc kieán truùc, cho ñeán nay coù khoaûng 30 cô sôû ñaøo taïo kieán truùc sö (KTS) [1]. Hieän coù 1 tröôøng (ÑH Xaây döïng) thuoäc Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, 1 tröôøng (ÑHBK TP.HCM) thuoäc ÑH Quoác Gia TP.HCM, 2 tröôøng (ÑH Kieán truùc Haø Noäi vaø TP.HCM) thuoäc Boä Xaây döïng vaø caùc tröôøng coøn laïi thuoäc quaûn lyù ñòa phöông. Quaù trình toaøn caàu hoùa ñoøi hoûi caùc cô sôû ñaøo taïo kieán truùc phaûi naâng cao chaát löôïng vaø khaúng ñònh tính ñaëc thuø saûn phaåm ñaøo taïo cuûa mình. Caùc tröôøng chæ ra moâ hình hôïp taùc, chöông trình tieân tieán, chaát löôïng cao vaø môû ngaønh môùi, ñoåi môùi chöông trình vaø chuaån ñaàu ra (CDIO, Canberra) [3]taïi hoäi thaûo “ñaøo taïo Kieán truùc vaø caùc ngaønh thieát keá, xaây döïng trong xu höôùng toaøn caàu hoùa” ngaøy 24.10.2016 do ÑHKT TP.HCM toå chöùc. Baùo caùo hoäi thaûo cho thaáy: khoaûng 10% KTS coù naêng löïc toát (saùng taïo yù töôûng, chuû nhieäm döï aùn), 30% soá KTS khaùc khoâng laøm ngheà vaø soá coøn laïi trieån khai kyõ thuaät döï aùn [1].

Maët khaùc trong quaù trình hoäi nhaäp quoác teá saâu roäng, KTS chuùng ta ñaõ phaûi luøi böôùc ngay treân “saân nhaø” vì thieáu tính chuyeân nghieäp, chuyeân saâu vaø tinh thaàn - cô cheá hôïp taùc nhoùm vaø hoaït ñoäng keùm hieäu quaû, ñoàng thôøi, thieáu kinh nghieäm quaûn lyù vaø giao thöông quoác teá. Vì theá, nhieàu naêm qua, saûn phaåm ñaøo taïo (KTS) cuûa chuùng ta (KTS trong nöôùc, vieát taét- KTS.tn) raát khaùc so vôùi caùc

KTS ñöôïc ñaøo taïo treân theá giôùi (KTS nöôùc ngoaøi, vieát taét- KTS.nn) bôûi quan nieäm chuaån KTS ñaàu ra theo höôùng thieân veà giaùo duïc ñaïi cöông vaø hoïc thuaät hôn laø öùng duïng thöïc haønh. Keát quaû treân phaàn naøo chæ ra vaán ñeà cuûa heä thoáng ñaøo taïo theo loái “truyeàn thoáng”; ñoàng thôøi, caûnh baùo caùc tröôøng coù nguy cô “maát traéng” [2] neáu khoâng chòu thay ñoåi tö duy vaø caùch laøm; nhaát laø giai ñoaïn cuoái cuoäc caùch maïng coâng nghieäp laàn thöù 3. Thôøi ñaïi cuûa moät soá coâng ngheä ñaõ vaø ñang hoã trôï trong lónh vöïc kieán truùc nhö: maùy in 3D (3D- printing), robot thieát keá vaø taïo khoái (ETH, Zurich 2010), khoâng gian kieán truùc moâ phoûng (NUS, 2009), moâ hình thoâng tin xaây döïng (BIM) vaø phaàn meàm thieát keá - soá hoùa, internet of things (IoT) vaø maùy moùc thoâng minh. Ñaàu naêm 2016, laøn soùng coâng nghieäp hoùa laàn thöù 4 (industry 4.0) ñaõ ñöôïc ñeà caäp tôùi taïi dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi (WEF) Davos. Hieåu caùch khaùc, cuoäc caùch maïng coâng nghieäp 4.0 (CMCN 4.0) ñöôïc xaây döïng döïa treân cuoäc CMCN laàn thöù 3 [6] vôùi neàn taûng maïng kyõ thuaät soá vaø ñieän töû - ñaõ xuaát hieän töø giöõa theá kyû tröôùc. Laàn naøy laø söï hôïp nhaát, tích hôïp caùc loaïi coâng ngheä vaø xoùa boû ranh giôùi giöõa vaät lyù, kyõ thuaät soá vaø sinh hoïc vôùi trung taâm laø söï phaùt trieån cuûa trí tueä nhaân taïo, roâ-boát vaø coâng ngheä khoâng daây lieân ngaønh baèng heä thoáng thöïc aûo “Cyber- Physical System” (CPS) [4]. Vôùi toác ñoä phaùt trieån caáp soá muõ, nhieàu quoác gia ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng aùp duïng, trieån khai cho cuoäc CMCN 4.0 SË 83+84 . 2016

29

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

naøy vaøo töøng lónh vöïc kinh teá, ñaøo taïo vaø quaûn lyù caøng thuùc ñaåy quaù trình toaøn caàu hoùa, ñoâ thò hoùa dieãn ra nhanh - maïnh hôn.

Xu höôùng phaùt trieån ñoâ thò höôùng tôùi moâ hình thoâng minh Ban ñaàu, ñoâ thò ñöôïc hình thaønh töø moái gaén keát laøng xoùm vaø saép xeáp taïo neân caùc trung taâm - nôi gaëp gôõ vaên hoaù - tín ngöôõng, duy trì vaø phaùt trieån xaõ hoäi. Keá ñeán laø söï hình thaønh, toàn taïi caùc ñoâ thò coå vaø lòch söû, ñoâ thò trung coå, ñoâ thò taân coå ñieån. Sau ñoù, caùc ñoâ thò coâng nghieäp, roài thaønh phoá töông phaûn. Trong thôøi kyø daân soá theá giôùi buøng noå, Le Corbusier ñaõ ñöa ra moâ hình ñoâ thò khoâng töôûng. Töø ñoù döï baùo cho xu höôùng ñoâ thò hieän ñaïi trong vaø sau Theá chieán thöù I, roài ñeán thaønh phoá vaønh ñai xanh. Theá kyû 19, haøng loaït quoác gia chaïy ñua xaây döïng kieåu ñoâ thò thöïc duïng vaø neùn. Theá kyû sau ñoù laø ñoâ thò sinh thaùi vaø beàn vöõng.

Trong moät thaäp kyû gaàn ñaây, ñoâ thò ñaõ chuyeån töø hình thöùc chöùc naêng sang sinh thaùi kinh teá, roài ñeán thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu, höôùng tôùi muïc tieâu taêng tröôûng xanh [7]. Keá ñeán, ñoâ thò xanh ñöôïc ñöa ra nhaèm phaùt huy ñaëc ñieåm moâi tröôøng, giaûm thieåu phaùt thaûi Cacbon vaø söû duïng naêng löôïng taùi taïo, taêng tröôûng kinh teá vaø giaûm ngheøo ñoùi. Gaàn ñaây nhaát (11/2016), Vieät Nam ñang phaùt ñoäng moâ hình ñoâ thò thoâng minh (söï keát hôïp giöõa khoâng gian ñoâ thò vaø coâng ngheä thoâng tin), trong ñoù coù TP.HCM, Ñaø Naüng, Caàn Thô, Haûi Phoøng vaø 6 thaønh phoá khaùc, cho höôùng phaùt trieån 10-20 naêm tôùi [3].

Xu höôùng “Neùn goïn” trong ñaøo taïo KTS Tröôùc laøn soùng CMCN 4.0 vaø moâ hình ñoâ thò thoâng minh quoác gia neâu treân, coâng taùc thieát keá nhö moät hoaït ñoäng loàng gheùp saùng taïo ña ngaønh - nhaèm taïo neân söï khaùc bieät trong vieäc söû duïng vaät lieäu, keát caáu, coâng ngheä vaø caùc nguoàn löïc ñeå ñaûm baûo söï caân baèng vaø phaùt trieån haøi hoøa [3].Vôùi toác ñoä phaùt trieån nhanh dieãn ra treân toaøn caàu, xu höôùng ruùt goïn- coâ ñoïng chöông trình ñaøo taïo chuyeân ngaønh kieán truùc, xu höôùng “neùn goïn” trong giaûng daïy ngaønh kieán truùc ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc cô sôû ñaøo taïo uy tín treân theá giôùi (CH Phaùp, Singapore…) hôn moät thaäp kyû qua. Trong ñoù, Khoa Kieán truùc, Ñaïi hoïc Quoác Gia Singapore laø moät trong nhöõng cô sôû ñaøo taïo KTS - heä ñaïi hoïc trong 4 naêm. Moãi naêm hoïc, sinh vieân taäp trung vaøo chuû ñeà chuyeân saâu cuûa muïc tieâu ñaøo taïo.

30

SË 83+84 . 2016

Ñònh höôùng ñoåi môùi ñaøo taïo ngaønh Kieán truùc trong nöôùc Muïc tieâu ñaøo taïo KTS trong “Theá giôùi bieán ñoåi” Ñoåi môùi muïc tieâu ñaøo taïo caàn sôùm thích nghi vôùi chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò toaøn caàu vaø quoác gia ñeå laøm cô sôû ñaøo taïo neân KTS coù “taøi, taâm vaø taàm”, ñoù laø: coù loái tö duy saâu roäng vaø söùc saùng taïo khoa hoïc, ñaày ñuû kyõ naêng giao tieáp vaø kieán thöùc; Am hieåu chuyeân moân, vaên hoaù- xaõ hoäi vaø coù yù thöùc töï trau doài vaø coâng ngheä thoâng tin- soá hoùa; Vaän duïng linh hoaït kieán thöùc ñöôïc trang bò; Thích öùng vaø coù khaû naêng hôïp taùc beàn vöõng, laøm vieäc nhoùm naêng ñoäng - traùch nhieäm - chuyeân nghieäp vôùi ñoàng nghieäp trong nöôùc vaø quoác teá. Treân cô sôû ñoù, moät soá höôùng dòch chuyeån tieân tieán cho töøng giai ñoaïn, nhö: (i)noäi dung ñaùnh giaù ñaàu vaøo; (ii)thôøi gian ñaøo taïo; (iii)cô hoäi tieàm naêng, ñöôïc luaän baøn döôùi ñaây.

Söï dòch chuyeån töø thi “Naêng khieáu” sang tuyeån “Taøi naêng” Vôùi muïc tieâu ñaøo taïo ngaønh Kieán truùc trong thôøi CMCN 4.0, KTS coù heä thoáng tö duy toát vaø khaû naêng thích nghi cao, coâng taùc ñaùnh giaù chaát löôïng ñaàu vaøo caàn coù böôùc tònh tieán ñeán caùcnoäi dung coù theå choïn loïc ñöôïc nhöõng öùng vieân coù phaåm chaát ñaùp öùng ñöôïc mong muoán vaø muïc tieâu ñeà ra. Ngoaøi caùc moân thi baét buoäc Toaùn - Lyù, ñeå coù theå thi Veõ Myõ thuaät nhö hieän nay, thí sinh seõ phaûi luyeän kyõ naêng veõ taïi caùc nôi khaùc nhau. Cho neân, naêng khieáu vaø kyõ naêng veõ cuûa sinh vieân khi ra tröôøng thöôøng coù ñoä veânh so vôùi chuaån möïc. Trong khi ñoù, kyõ naêng veõ chæ laø moät giaûi phaùp cuï theå hoaù tö töôûng cuûa ngöôøi laøm kieán truùc vaø caàn thieát cho moät soá giai ñoaïn.

Qua baøi veõ myõ thuaät (thieân veà kyõ thuaät theå hieän), chuùng ta khoù ñöa ra ñöôïc nhöõng ñaùnh giaù toaøn dieän töøng thí sinh trong lónh vöïc Saùng taïo - Kyõ thuaät. Ñieàu baên khoaên naøy ñöôïc thuû khoa ÑH Kieán truùc Haø Noäi neâu ra: moân Veõ, ngoaøi coù naêng khieáu, caùc em hoïc sinh coøn thieáu kyõ naêng tö duy cuõng nhö khaû naêng laøm baøi[3]. Hôn nöõa, sinh vieân ñoâi khi ñöôïc ñaøo taïo laïi theo chuaån töøng tröôøng. Qua ñoù cho thaáy söï laõnh phí: nguoàn löïc vaø taøi nguyeân khi phaûi thay ñoåi nhöõng gì sinh vieân ñaõ ñöôïc reøn luyeän tröôùc ñoù. Do ñoù, keát quaû vaø saûn phaåm KTS cuûa caùc ñôn vò ñaøo taïo seõ khoù troïn veïn.

Khaùc vôùi chuùng ta, moät soá tröôøng tieán tieán treân theá giôùi ñaõ thay ñoåi caùch ñaùnh giaù noäi dung tuyeån sinh ñaàu vaøo. Noäi dung moân thi yeâu caàu

thí sinh phaûi theå hieän ñöôïc ñaày ñuû phaåm chaát “Taøi naêng” cuûa thí sinh, bao goàm 2 phaàn: 1. Khaû naêng tö duy vaø huøng bieän cuûa thí sinh.

2. Khaû naêng toå chöùc, theå hieän khoâng gian hình khoái vaät theå kyõ thuaät- 3D (dimensions) baèng söï kheùo leùo cuûa ñoâi tay gaén vôùi caùch thöùc dieãn giaûi logic vaø thuyeát phuïc hoäi ñoàng chaám thi.

Roõ raøng, giai ñoaïn naøy chöa ñaët naëng yeâu caàu veà kyõ naêng veõ bôûi sau khi nhaäp hoïc hoï seõ ñöôïc hoïc veõ myõ thuaät baøi baûn vaø chuyeân saâu theo tieâu chuaån cuûa Tröôøng. Keát quaû cho thaáy, KTS cuûa hoï ñeàu coù khaû naêng veõ toát; quan troïng hôn, laø theå theå hieän chính xaùc nhöõng suy nghó, tö duy vöôït troäi vaø dieãn giaûi thuyeát phuïc töø: YÙ töôûng kieán truùc cho tôùi giaûi quyeát caùc vaán ñeà Kyõ thuaät thöïc teá moät caùch toång theå, toaøn dieän vaø chuyeân nghieäp. Neáu tham chieáu vôùi chuùng ta thì moân thi naêng khieáu caàn coù höôùng tinh chænh töø “Naêng khieáu: Veõ myõ thuaät” sang “Taøi naêng: Tö duy bieän luaän- toå hôïp hình khoái”.

Thaùch thöùc “Thôøi gian” Nghieân cöùu môû roäng cho thaáy, moät soá Quoác gia phaùt trieånñaõ nhaän thaáy roõ giaù trò “Thôøi gian laø vaøng” neân coù nhöõng ñieàu chænh khung thôøi gian ñaøo taïo chuyeân ngaønh kieán truùc, ôû baäc ñaïi hoïc, töø 5 naêm xuoáng 4 naêm. Vieäc ruùt ngaén thôøi gian ñaøo taïo cung caáp cho KTS khi ra tröôøng coù nhieàu lôïi theátrong moät theá giôùibieán ñoåi vaø xu höôùng ñoâ thò toaøn caàu. Ñoàng thôøi, löùa KTS môùi ra tröôøng coù cô hoäi tham gia chöông trình Thaïc syõ 1 naêm keá tieáp. Nhö vaäy, caùc KTS naøy ñaõ vöôn tôùi trình ñoä cao vaø hoïc vò Thaïc syõ, ñöôïc coi nhö theá heä “KTS+”, sau 4+1 naêm hoïc taäp lieân tuïc vaø chaéc chaén coù trình ñoä toát hôn KTS caùc nöôùc xung quanh theo heä thoáng 5+2 (3) naêm hoïc taïi thôøi ñieåm toát nghieäp.

Thöïc teá, xuaát phaùt ñieåm cuûa caùc KTS+ ñoù cao hôn chuùng ta moät baäc - ñaõ taïo neân söùc haáp daãn cuûa chöông trình ñaøo taïo. Veà maët taâm lyù cuûa chuû ñaàu tö vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng, caùc KTS.nn coù phaàn ñöôïc troïng duïng hôn so vôùi ñoäi nguõ KTS.tn. Nhieàu döï aùn lôùn, KTS. nn thöôøng ñöôïc giao vaø thöïc hieän coâng vieäc chính- xem nhö “phaàn ngoïn maøu môõ nhaát”; trong khi KTS.tn döôøng nhö luoân ñi sau - trieån khai coâng vieäc kyõ thuaät phöùc taïp - nhö nhöõng “phaàn goác khoù xöû”- luoân ñoøi hoûi nhieàu söï ñaàu tö song hieäu quaû kinh teá ñem laïi chöa cao.

Vôùi xu theá treân, nhöõng chieán löôïc chuyeån ñoåitheo höôùng “neùn goïn, coâ ñoïng chöông

trình giaûng daïy” vaø “ruùt ngaén thôøi gian ñaøo taïo”, seõ ñem laïi cho sinh vieân vaø cô sôû ñaøo taïo theâm cô hoäi; xaõ hoäi theâm nguoàn löïc ñeå sôùm thích nghi vôùi nhöõng thaùch thöùc bieán ñoåi ñoâ thò- kieán truùc toaøn caàu.

Cô hoäi tieàm naêng vaø Ñònh höôùng chuyeân Ngaønh Töø chieán löôïc phaùt trieån kinh teá toaøn caàu Rio+ 20, phaùt trieån ñoâ thò xanh vaø beàn vöõng, öu tieân phaùt trieån Kieán truùc xanh, giaûi phaùp- coâng ngheä,CMCN 4.0lieân quan vaø chaát löôïng moâi tröôøng ñöôïc seõ töøng böôùc ñöôïc cuï theå hoaù taïi Vieät Nam. Maët khaùc, tieâu chí KTS theá giôùi ñoøi hoûi söï hoaøn thieän vaø tính chuyeân nghieäp ngaøy caøng cao hôn. Vì vaäy, nhöõng yeáu toá Ngoaïi löïc sôùm aûnh höôûng vaø daãn daét chöông trình ñaøo taïo KTS theo xu höôùng: (1) kieán truùc xanh; (2) ñoâ thò beàn vöõng, (3) thaønh phoá thaân thieän con ngöôøi; (4) ñoâ thò thoâng minh - ñöôïc nhaän ra nhö nhöõng cô hoäi tieàm naêng cho chöông trình ñaøo taïo KTS.

Moâ hình ñaøo taïo thích öùng vôùi ñ ònh höôùng phaùt trieån hình thaùi kieán truùc

Ngoaøi ra, ñeå ñöa ra nhöõng ñònh höôùng chuyeân Ngaønh hieäu quaû vaø khaû thi caàn löu taâm moät soá ñieåm, ñoù laø: Q Naém baét vaø nhaän dieän ñaày ñuû yeáu toá Noäi Ngoaïi löïc.

Cuï theå hoùa ñònh höôùng chieán löôïc ñaøo taïo cuûa Tröôøng vaø Ngaønh.

Q Soaùt xeùt laïi chöông trình ñaõ thöïc hieän vaø chaát löôïng sinh vieân ñaøo taïo (ñieåm maïnh, yeáu ñieåm).

Q Ñieàu chænh muïc tieâu vaø khung chöông trình ñaøo taïo KTS, KTS+ vaø söï caân baèng giöõa KTS.nn vôùi KTS.tn.

Q Laäp vaø vi chænh keá hoaïch thöïc hieän (bao goàm caùc hoaït ñoäng lieân quan ñaøo taïo, hoaøn thaønh muïc tieâu) theo giai ñoaïn: ngaén haïn (2 naêm), trung haïn (5 naêm) vaø; taàm nhìn daøi haïn (10-15 naêm).

Q Phaân taàng - nhoùm nhaèm thuùc ñaåy vaø giaùm saùt quaù trình trieån khai thöïc hieän (coù ñieàu chænh khi caàn thieát).

Q Khaån tröông xaây döïng moân hoïc - coù tính ñoät phaù vaø laøm muõi nhoïn - toaùt leân ñaëc tröng rieâng cuûa chöông trình ñaøo taïo ngaønh Kieán truùc caáp Tröôøng vaø Khu vöïc.

Q Kieän toaøn boä maùy; hoaøn thieän cô cheá, chính saùch chuyeân bieät cho Ngaønh; chuaån bò caùc nguoàn löïc doài daøo vaø söï hoã trôï caàn thieát töø caùc caáp, tö vaán thieát keá, cô sôû saûn xuaát vaø ñôn vò ñaøo taïo chung quanh.

Q Loàng gheùp, coâ ñoïng vaø neùn goïn noäi dung - moân hoïc lyù thuyeát toái ña - ñeå töø ñoù coù theå moâ phoûng hoùa töøng phaàn lyù thuyeát - khuyeán khích sinh vieân söû duïng coâng ngheä töông taùc ña chieàu moät caùch hieän ñaïi vaø thöïc teá nhaát.

Q Xaây döïng “moâ hình tröôøng hoïc tröïc tuyeán” höôùng tôùi ña daïng ñoái töôïng ñoàng thôøi, khuyeán khích ngaønh kieán truùc coù theå hoïc moïi luùc - moïi nôi.

Q

Thay cho lôøi keát

Ñeå cuï theå hoaù caùc chieán löôïc toaøn caàu vaø ñoùn laøn soùng CMCN 4.0, vai troø vaø naêng löïc cuûa ngöôøi laøm kieán truùc ñöôïc quan taâm ñaëc bieät ñeå sôùm giaûi quyeát ñöôïc caùc vaán ñeà ñoâ thò vaø caûi thieän chaát löôïng cuoäc soáng ôû Vieät Nam. Nhìn nhaän Noäi löïc - Ngoaïi löïc lieân quan coâng

taùc ñaøo taïo KTS, laø cô sôû cho moät soá tieáp caän naâng cao naêng löïc KTS. Hôn nöõa, nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa coâng taùc ñaøo taïo ngaønh Kieán truùc, caùc Tröôøng caàn phaûi thöïc hieän vieäc naâng cao naêng löïc ñaøo taïo KTS ngay töø khaâu ñaøo taïo - nghieân cöùu gaén vôùi coâng taùc thieát keá, quy hoaïch vaø xaây döïng ñoâ thò. Cuoái cuøng, moät soá höôùng tieáp caän - theo taàng baäc: Neùn goïn, Taøi naêng, Thôøi gian vaø Cô hoäi, laø moät phaàn noäi dung caàn ñöôïc quan taâm trong coâng taùc ñoåi môùi chöông trình ñaøo taïo KTS öùng phoù quaù trình toaøn caàu hoùa nhanh hôn trong giai ñoaïn saép tôùi. * uem0001@gmail.com

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. N.Q. Thoâng (2016), Hoäi Kieán truùc sö Vieät Nam vôùi coâng taùc ñaøo taïo Kieán truùc sö. Hoäi thaûo Ñaøo taïo Kieán truùc vaø caùc ngaønh thieát keá, xaây döïng trong xu höôùng toaøn caàu hoùa.

24/10/2016. Tp. HCM. 2. L.V. Thöông & N.T.B. Ngoïc (2016), “Tính trung taâm” veà ñaøo taïo vaø nghieân cöùu khoa hoïc cuûa ñaïi hoïc truyeàn thoáng trong xu höôùng toaøn caàu hoùa. Hoäi thaûo Ñaøo taïo Kieán truùc vaø caùc ngaønh thieát keá, xaây döïng trong xu höôùng toaøn caàu hoùa.

24/10/2016. Tp. HCM. 3. N.M. Huøng (2013, 2016)., Ñaøo taïo kieán truùc sö vaø caùc chuaån möïc trong xu höôùng toaøn caàu hoùa. Hoäi thaûo Ñaøo taïo Kieán truùc vaø caùc ngaønh thieát keá, xaây döïng trong xu höôùng toaøn caàu hoùa. 24/10/2016. Tp. HCM. 4. Express News Service

(2016)., Fourth Industrial

Revolution: what it means, why it’s being discussed.

Internet: 5. indianexpress.com/article/explained/fourth-industrialrevolution-what-it-means-why-its-being-discussed/ 6. N. Hoàng (2016). Giaùo duïc ñaïi hoïc ñöùng tröôùc cuoäc caùch maïng coâng nghieäp 4.0. Internet: dantri.com.vn/giao-duckhuyen-hoc/giao-duc-dai-hoc-dung-truoc-cuoc-cachmang-cong-nghiep-40-20161022093914305.htm

SË 83+84 . 2016

31

Ñaøo taïo Ngaønh Kieán truùc caûnh quan

TRONG BOÁI CAÛNH TOAØN CAÀU HOÙA DIEÃN ÑAØN

PGS.TS.KTS. NGUYEÃN THANH HAØ Tröôøng ÑH Coâng ngheä TP. HCM

Kieán truùc caûnh quan laø moät lónh vöïc khoa hoïc veà toå chöùc moâi tröôøng soáng (töï nhieân vaø nhaân taïo) phuïc vuï cho caùc nhu caàu, caùc hoaït ñoäng ña daïng cuûa con ngöôøi (caù nhaân – coäng ñoàng) thoâng qua caûm thuï caûnh quan (caûm giaùc vaø nhaän thöùc caùc giaù trò cuûa khoâng gian xung quanh). Caùc nhu caàu vaø caùc hoaït ñoäng ña daïng cuûa con ngöôøi ngaøy ñoøi hoûi ña daïng veà chöùc naêng, phong phuù veà giaù trò thaåm myõ... ñaëc bieät trong boái caûnh toaøn caàu hoùa (theá giôùi phaúng) hieän nay, ñaët ra yeâu caàu chuyeân moân hoùa ngaøy caøng cao trong hoaït ñoäng ngheà vaø ñaëc bieät trong lónh vöïc ñaøo taïo ngaønh kieán truùc caûnh quan taïi Vieät Nam. Baøi vieát naøy taäp trung vaøo moät soá noäi dung trong ñaøo taïo ngaønh kieán truùc caûnh quan taïi tröôøng ÑH Kieán truùc TP.HCM sau: i/ Toaøn caàu hoùa vaø taùc ñoäng ñoái vôùi moâi tröôøng soáng ñoâ thò döôùi goùc ñoä toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan. ii/ Chuyeân moân hoùa ngaønh kieán truùc caûnh quan moät yeâu caàu caáp thieát trong lónh vöïc ñaøo taïo ngaønh kieán truùc caûnh quan.

1. Toaøn caàu hoùa – nhöõng thaùch thöùc veà suy giaûm moâi tröôøng soáng ñoâ thò

“Toaøn caàu hoùa laø quaù trình bieán ñoåi caùc hieän töôïng mang tính ñòa phöông hoaëc vuøng trôû thaønh nhöõng hieän töôïng mang tính toaøn caàu. Noù ñöôïc moâ taû laø quaù trình moïi ngöôøi treân theá giôùi ñöôïc thoáng nhaát thaønh moät xaõ hoäi duy nhaát vaø cuøng nhau vaän haønh. Quaù trình naøy laø söï phoái hôïp giöõa caùc nguoàn löïc kinh teá, khoa hoïc coâng ngheä, vaên hoùa – xaõ hoäi, vaø chính trò. Töø “Toaøn caàu hoùa” cuõng thöôøng duøng ñeå chæ söï toaøn caàu hoùa veà kinh teá, töùc söï hôïp nhaát caùc neàn kinh teá cuûa quoác gia thaønh moät neàn kinh teá quoác teá thoâng qua giao dòch thöông maïi, voán ñaàu tö, nhöõng doøng chaûy tö baûn, nhaäp cö, vaø söï phoå bieán coâng ngheä…”.

Trong khoaûng ba thaäp nieân vöøa qua, moái lieân heä giöõa toaøn caàu hoùa vaø caùc thaønh phoá ñaõ trôû thaønh moät yeáu toá quan troïng trong caùc nghieân cöùu

32

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

ñoâ thò. Doøng chaûy ñaàu tö töø ñoâ thò tôùi ñoâ thò, moät “heä thoáng caáp baäc ñoâ thò” toaøn caàu ñaõ ñöôïc thaønh laäp, qua ñoù caùc thaønh phoá nhö Luaân Ñoân, New York vaø Tokyo coù theå ñöôïc xem laø caùc khu vöïc noøng coát cuûa ñieàu haønh vaø kieåm soaùt, theo sau laø caùc ñoâ thò coù vai troø kinh teá keùm quan troïng hôn nhö Sao Paulo, Bangkok, Mexico DF, Taipei vaø ... (Sassen, 1994, 2001).

laø nhöõng böùc töôøng maøn ngaên caùch. Söï gia taêng nhu caàu chieáu saùng vaø laøm maùt cho söû duïng beân trong coâng trình, trong khi ñoù maët töôøng kính cuûa chuùng ñoùng goùp theâm gia taêng nhieät ñoä ñoâ thò.

Khoâng gian ñoâ thò chòu taùc ñoäng cuûa khoâng gian ngoaïi thaát moâi tröôøng xaáu vöøa hao toán naêng löôïng.

Söï gia taêng maïnh caùc khu vöïc thöông maïi, truï sôû caùc taäp ñoaøn vaø caùc khaùch saïn quoác teá ñang thuùc ñaåy moät quy moâ söû duïng ñaát lôùn caû veà chieàu saâu laãn chieàu roäng, quaù trình naøy ñang taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng vaø cô sôû haï taàng ñoâ thò qua nhieàu caùch khaùc nhau.

Khoâng coù nôi naøo coù caùc aùp löïc veà moâi tröôøng ñoâ thò maïnh meõ nhö ôû caùc ñoâ thò lôùn cuûa caùc nöôùc thuoäc Theá giôùi thöù ba. Söï voäi vaøng ñeå ñaït ñöôïc moät vò theá coù tính caïnh tranh trong neàn kinh teá toaøn caàu, ñeå coù theå thu huùt ñöôïc caùc coâng ty ña quoác gia vaø trôû thaønh moät “thaønh phoá toaøn caàu”, ñang daãn ñeán moät khung chính saùch ñoâ thò khoâng beàn vöõng maø qua ñoù vieäc xaây döïng caùc chính saùch phaùt trieån thöôøng xuyeân maâu thuaãn vôùi caùc chính saùch veà moâi tröôøng.

Hoïc vieän moâi tröôøng ñoâ thò chaâu AÂu, 1997; Littlefair vaø coäng söï, 2000; Roodman vaø Lenssen, 1995; ñaõ phaân tích moâi tröôøng sau quaù trình tích tuï khoâng gian naøy caû ôû caáp ñoä caùc toaø nhaø rieâng leû vaø caáp ñoä caùc khu vöïc, quaän, ñoâ thò.

Hình 1: Caùc ñoâ thò lôùn treân theá giôùi naêm 2002, nguoàn Lieân Hieäp Quoác

Thöù nhaát, söï taêng nhanh caùc toaø nhaø cao taàng ñaõ daãn ñeán vieäc taïo neân caùc “heûm nuùi” trong thaønh phoá, taïo ra caùc “heûm nhoû” giöõa haønh lang cuûa caùc toaø nhaø cao taàng ñaõ laøm thay ñoåi veà caùc kieåu maãu gioù vaø aùnh saùng maët trôøi, vaø do ñoù taùc ñoäng leân caùc vaán ñeà nhö heä thoáng thoâng gioù töï nhieân vaø aùnh saùng beân trong caùc toaø nhaø. Trong khi laøm taêng vaän toác gioù taïi caùc khu vöïc daønh cho ngöôøi ñi boä, caùc heûm nuùi naøy ñang daãn ñeán tình traïng taêng vieäc söû duïng caùc khoâng gian beân trong nhaø vaø nhöõng mong muoán coù ñuôïc nhöõng tieän nghi trong nhaø cao hôn, gaây ra gaùnh naëng to lôùn cho cô sôû haï taàng cung caáp ñieän taïi ñòa phöông.

Thöù hai, quaù trình ngoaïi oâ hoaù caùc khu vöïc xung quanh khu trung taâm ñaõ ñöôïc ñaåy nhanh, do caùc khu vöïc ngoaïi vi coù nhieàu ñieàu kieän cho söï phaùt trieån caùc khu daân cö. Do vaäy neân naêng löôïng söû duïng vaø oâ nhieãm töø giao thoâng cho söï ñi laïi ñaõ taêng leân. Theâm vaøo ñoù, caàn phaûi coù nhöõng heä thoáng caáp vaø xöû lyù nöôùc chuyeân saâu veà moâi tröôøng ñeå bôm nöôùc qua moät khoaûng caùch xa, trong khi ñoù, ngaøy caøng khoù khaên ñeå coù theå tìm ra caùc giaûi phaùp choáng laïi caùc vaán ñeà gaây ngaäp luït ñoâ thò.

Thöù ba, söï môû roäng caùc khu vöïc ñoâ thò ñaõ laøm thu nhoû laïi caùc khu vöïc phuû xanh, gaây taêng oâ nhieãm do xe coä, cuõng nhö taêng theâm caùc vaät lieäu loùt saøn vaø caùc vaät lieäu haáp thuï/ phaûn xaï nhieät khaùc; söï toå hôïp caùc yeáu toá naøy ñaõ gaây neân vieäc nhieät ñoä ñoâ thò taêng leân moät caùch ñoät ngoät, vôùi raát nhieàu caùc ñoâ thò trung taâm phaûi taêng söï chòu ñöïng töø taùc ñoäng “hoøn ñaûo noùng”. Nhieät ñoä coù theå taêng leân cao hôn 10oC so vôùi caùc khu vöïc khoâng phaûi laø ñoâ thò, taïo ra nhu caàu phaûi söû duïng maùy ñieàu hoaø nhieät ñoä trong caùc toaø nhaø vaø ñaåy cao toång löôïng ñieän tieâu thuï cuûa caùc khu vöïc thaønh thò.

Thöù tö, nhöõng saûn phaåm chuaån möïc quoác teá veà kyõ thuaät caáu truùc, haàu nhö khoâng phuø hôïp vôùi boái caûnh moâi tröôøng ñòa phöông, nhö

Hình 2: Megacities: Urban Areas with over 10M Inhabitants > 10 Million: 1950 – 2 (NYC, Tokyo); 1995 – 14; 2015 – 22. Mini – MEGACITIES: 5 Million – 10 Million: 1995 – 7; 2015 – 40. 1 million inhabitants 2000: > 300 cities. Asia and Africa - fastest growing urban centers.

Thöù naêm, caùc aûnh höôûng cuûa toaøn caàu hoùa ñeán phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò quaù trình “Tieâu chuaån hoùa” quy hoaïch vaø kieán truùc treân nhieàu phöông dieän? AÙp löïc cho caáu truùc vaät theå, caûnh quan trong quy hoaïch, aùp löïc cho caùc loaïi hình döï aùn …Toaøn caàu hoùa ñi keøm söï aûnh höôûng mang tính aùp ñaët cuûa caùc neán vaên hoùa phöông Taây - Myõ leân caùc nöôùc ñang phaùt trieån, do söï öu vieät veà kinh teá vaø khoa hoïc kyõ thuaät qua ñoù aùp ñaët söï ñoàng hoùa veà vaên hoùa ñoâ thò? (macdonalization). Quaù trình toaøn caàu coù taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo baûn saéc vaø tính toaøn veïn hình aûnh cuûa thaønh phoá coù giaù trò lòch söû cuõng nhö veà moâi tröôøng soáng cuûa cö daân ñoâ thò trong ñoù. Söï toaøn caàu hoùa ngaøy caøng cao cuûa neàn kinh teá ñang bieán ñoåi trieät ñeå nhieàu thaønh phoá hieän ñaïi, mang laïi lôïi ích moät soá nhoùm, trong khi lôïi ích – giaù trò nôi choán, baûn saéc cuûa ñoâ thò vaø cuûa cö daân ñoâ thò (caûnh quan lòch söû ñoâ thò) thöôøng bò xem nheï.

SË 83+84 . 2016

33

2. Chuyeân moân hoùa ngaønh kieán truùc caûnh quan moät yeâu caàu caáp thieát trong lónh vöïc ñaøo taïo ngaønh kieán truùc caûnh quan

Caûnh quan lòch söû ñoâ thò - caùc giaù trò vaên hoùa vaø töï nhieân cuûa moâi tröôøng ñoâ thò ñöôïc UNESCO taïi kyø hoïp laàn thöù 36 cuûa mình vaøo thaùng möôøi / Thaùng 11 naêm 2011 ñaõ khuyeán nghò veà giaù trò caûnh quan lòch söû ñoâ thò nhö sau: “… caùc khu vöïc ñoâ thò lòch söû laø moät trong nhöõng bieåu hieän phong phuù vaø ña daïng nhaát cuûa di saûn vaên hoùa chung cuûa nhaân loaïi qua nhieàu theá kyû trong taát caû caùc ñoâ thò treân theá giôùi”. Khuyeán caùo naøy laø moät noã löïc baûo toàn caûnh quan ñoâ thò lòch söû, vôùi tham chieáu ñaëc bieät tôùi söï caàn thieát phaûi lieân keát caùc giaù trò cuûa khoâng gian kieán truùc hieän ñaïi vôùi caùc giaù trò cuûa boái caûnh lòch söû ñoâ thò” döôùi aùp löïc cuûa quaù trình toaøn caàu hoùa.

Tröôøng ÑH Kieán truùc TP.HCM trong söù meänh ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc chuyeân moân veà toå chöùc khoâng gian ñoâ thò qua caùc chöông trình ñaøo taïo caùc ngaønh hay chuyeân ngaønh nhö Kieán truùc, Quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò, Chöông trình Quy hoaïch ñoâ thò ñaït chuaån chaâu AÂu, Thieát keá ñoâ thò, Thieát keá vaø Kieán truùc noäi thaát… trong 3 naêm gaàn ñaây ñaõ maïnh daïn môû ngaønh ñaøo taïo môùi veà Kieán truùc Caûnh quan laø ñaàu tieân, duy nhaát hieän nay taïi Vieät Nam. Qua ñoù cho thaáy tröôøng ÑH Kieán truùc TP.HCM ñaõ ñi tieân phong trong vieäc ñaøo taïo, cung caáp nguoàn nhaân löïc ngaøy caøng hoaøn thieän naêng löïc ñaùp öùng nhu caàu veà toå chöùc khoâng gian ñoâ thò trong boái caûnh toaøn caàu hoùa.

Quaù trình xaây döïng chöông trình ñaøo taïo kieán truùc caûnh quan vôùi muïc ñích ñaûm baûo tính khoa hoïc, thöïc tieãn, vöøa ñaït chuaån quoác teá vöøa phuø hôïp vôùi boái caûnh cuûa Vieät Nam, trong ñoù bao goàm caùc muïc tieâu sau:

1/ Heä thoáng hoùa hoïc thuaät veà lónh vöïc kieán truùc caûnh quan. Phaân bieät, xaùc ñònh töø nguoàn goác baûn chaát ngaønh kieán truùc caûnh quan treân theá giôùi, trong quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån ñoâ thò theá giôùi, lòch söû vaø baûn chaát cuûa quaû trình hình thaønh caûm thuï caûnh quan cuûa nhaân loaïi suoát quaù trình ñaáu tranh vaø xaây döïng moâi tröôøng soáng cuûa mình. Qua moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi thieân nhieân ñoù ñaõ hình thaønh, tích luõy, keá thöøa, phaùt huy vaø saùng taïo neân caùc kieán thöùc phong phuù veà toå chöùc caûnh quan, taïo döïng moâi tröôøng soáng… (hình 5) 2/ Phaân bieät vaø xaùc ñònh lónh vöïc kieán truùc caûnh quan so vôùi caùc lónh vöïc khaùc veà toå chöùc khoâng gian, moâi tröôøng ñoâ thò. Qua quaù trình heä thoáng hoùa kieán thöùc veà kieán truùc caûnh quan, seõ nhaän daïng, phaân bieät, laøm roõ baûn chaát veà chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa töøng lónh vöïc chuyeân moân veà toå chöùc khoâng gian, moâi tröôøng ñoâ thò. Qua ñoù cung caáp ñaày ñuû kieán thöùc veà kieán truùc caûnh quan, trang bò haønh trang chính xaùc, ñaày ñuû cho nguoàn nhaân löïc kieán truùc caûnh quan vöøa coù khaû naêng ñoäc laäp tö duy saùng taïo xaây döïng khoâng gian, moâi tröôøng soáng ñoâ thò, vöøa coù khaû naêng trong caùc hoaït ñoäng keát hôïp cuøng vôùi caùc chuyeân gia chuyeân ngaønh khaùc…thöïc hieän toát nhaát coâng taùc kieán taïo khoâng gian soáng ñoâ thò trong boái caûnh aùp löïc cuûa bieán ñoåi khí haäu, toaøn caàu hoùa vaø kinh teá thò tröôøng.

Tuy nhieân, qua quaù trình ñaøo taïo ñeán nay cuûa boä moân Kieán truùc caûnh quan, khoa Quy hoaïch coøn nhieàu haïn cheá naûy sinh, caàn thieát phaûi nhìn nhaän moät caùch nghieâm tuùc, caàu thò töø nhaän thöùc ñeán söï hoaøn thieän kieán thöùc chuyeân ngaønh cuûa ñoäi nguõ giaûng vieân, caàn coù nhieàu cuoäc hoäi thaûo khoa hoïc chuyeân moân nhaèm xem xeùt vaø hoaøn thieän caùc hoïc phaàn cuõng nhö ñieàu chænh hoaøn thieän chöông

Hình 5: Chöông trình ñaøo taïo ngaønh Kieán Truùc Caûnh Quan

34

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

trình giaûng daäy… nhaèm ñaûm baûo raèng nguoàn nhaân löïc veà ngaønh Kieán truùc caûnh quan thöïc söï ñaùp öùng cô baûn naêng löïc veà toå chöùc khoâng gian cho caùc ñoâ thò lôùn taïi Vieät Nam trong boái caûnh TOAØN CAÀU HOÙA!

thò: - Ñònh nghóa nhaán maïnh ñeán khía caïnh chöùc naêng, Ñònh nghóa nhaán maïnh ñeán khía caïnh hình aûnh, Ñònh nghóa nhaán maïnh ñeán khía caïnh tính naêng thò giaùc vaø Ñònh nghóa lieân quan ñeán caùc ngaønh khaùc.

Moät trong nhieàu noäi dung caáp thieát veà chuyeân moân hoùa ñaøo taïo ngaønh Kieán truùc caûnh quan laø coøn chöa phaân bieät vaø xaùc ñònh lónh vöïc kieán truùc caûnh quan so vôùi caùc lónh vöïc khaùc veà toå chöùc khoâng gian, moâi tröôøng ñoâ thò, trong ñoù ñaëc bieät coù söï nhaäp nhaèng giöõa lónh vöïc chuyeân moân vôùi chuyeân ngaønh Thieát keá ñoâ thò. Ñaây cuõng laø vaán ñeà phöùc taïp khoâng chæ taïi Vieät Nam.

Ñònh nghóa vôùi söï nhaán maïnh hình aûnh Haàu heát caùc ñònh nghóa moâ taû nhaán maïnh caùc khía caïnh hình aûnh cuûa thieát keá ñoâ thò chuù yù thieát keá ngheä thuaät, tính naêng nhìn vaø caûm nhaän cuûa chuyeân ngaønh naøy. Moät soá trieát gia nhö Moughtin, Cullen vaø Stein ñaõ laøm noåi baät tính chaát ngheä thuaät chuyeân nghieäp naøy vaø ñaõ goïi ñoù laø “ngheä thuaät taïo moái lieân heä giöõa khoái löôïng vaät theå ôû khoâng gian ngoaøi trôøi” (Lang, 1994; Moughtin naêm 2005; Cullen, 2002).

Döôùi ñaây laø moät soá noäi dung baøn luaän laøm roõ hôn cuûa caùc chuyeân gia veà hai lónh vöïc Kieán truùc caûnh quan vaø Thieát keá ñoâ thò treân theá giôùi vôùi mong muoán laøm cô sôû cho söï chuyeân moân hoùa khoâng chæ ñoái vôùi ngaønh Kieán truùc caûnh quan maø coøn caáp thieát ñoái vôùi chuyeân ngaønh Thieát keá ñoâ thò vaø cuõng laø phaàn keát cuûa baøi tham luaän.

Thieát keá ñoâ thò vaø Kieán truùc caûnh quan: Hai lónh vöïc, moät muïc tieâu?

Thieát keá ñoâ thò vaø Kieán truùc caûnh quan ñöôïc xem nhö laø ngheä thuaät / khoa hoïc môùi ñöôïc thaønh laäp thoâng qua söï keát hôïp cuûa ngheä thuaät vaø lónh vöïc khoa hoïc khaùc nhau. Söï xuaát hieän chính thöùc cuûa thieát keá ñoâ thò trong naêm 1960 trong khi kieán truùc caûnh quan ñaõ toàn taïi caùch ñaây 20 theá kyû. Thaønh coâng cuûa caùc lónh vöïc naøy ngay sau khi moät theá kyû chuû yeáu coù theå do taäp trung vaøo chaát löôïng moâi tröôøng trong lónh vöïc coâng coäng ôû caùc thaønh phoá.

Tính hieän ñaïi cuûa hai lónh vöïc vaø hoaït ñoäng naøy lieân quan ñeán muïc tieâu vaø quan ñieåm cuûa chuùng ñoái vôùi caùc khía caïnh cuûa khoâng gian coâng coäng, ñaõ coù nhieàu ñònh nghóa mô hoà ñeå thöïc hieän nhaän daïng töøng lónh vöïc daãn ñeán vieäc phaân bieät chuùng raát khoù khaên.

Kieán truùc caûnh quan vaø Thieát keá ñoâ thò laø hai hai lónh vöïc cuûa kieán truùc vaø ñoâ thò. Trong thôøi gian gaàn ñaây, hai chuyeân ngaønh naøy, vôùi söï lan toûa caùc hoaït ñoäng vaø taàm quan troïng cuûa chuùng veà chaát löôïng khoâng gian môû (beân ngoaøi) trong khoâng gian ñoâ thò, ñaõ ñöôïc trình baøy nhö laø hai lónh vöïc ñoäc laäp nghieân cöùu, chuû ñeà cuûa chaát löôïng cuûa lónh vöïc coâng coäng ñaõ trôû thaønh nhaán maïnh hôn.

Vieäc nghieân cöùu vaø xem xeùt caùc taøi lieäu, thích hôïp vôùi kieán truùc vaø thieát keá ñoâ thò, ñeå tieáp caän lieân quan ñeán hai lónh vöïc - kieán truùc caûnh quan vaø thieát keá ñoâ thò - coù theå laøm saùng toû ñònh nghóa vaø khaùi nieäm. Tuy nhieân, do caùc tính môùi vaø yù töôûng môùi taïi hai lónh vöïc cuûa caùc lónh vöïc khoa hoïc vaø thöïc tieãn, soá löôïng nhaàm laãn vaø khoâng chaéc chaén veà lyù thuyeát vaø ñònh nghóa ñaõ taêng leân. Vì vaäy, xem xeùt lónh vöïc tieáp caän vaø ñònh nghóa, xaùc ñònh ranh giôùi roõ reät giöõa hai ngaønh naøy laø raát quan troïng. Caùch tieáp caän laøm roõ baûn chaát, ñònh nghóa vaø caùch tieáp caän cuûa hai hai lónh vöïc naøy cuõng nhö vai troø vaø nhieäm vuï cuûa nhaø thieát keá ñoâ thò vaø kieán truùc caûnh quan trong lónh vöïc chuyeân moân nhaèm cung caáp cho moät ñieåm roõ raøng veà xem veà söï khaùc bieät vaø töông ñoàng giöõa hai lónh vöïc nghieân cöùu. Ñònh nghóa cuûa thieát keá ñoâ thò Vieäc phaân tích caùc noäi dung cuûa taøi lieäu veà thieát keá ñoâ thò, ñaõ coù raát nhieàu ñònh nghóa veà lónh vöïc naøy taäp trung vaøo boán maûng chính, qua ñoù chuùng ta coù theå thieát laäp ñònh nghóa chung veà thieát keá ñoâ

Maët khaùc, nhöõng ngöôøi khaùc nhö Barnett vaø Lynch ñaõ ñeà caäp ñeán vieäc caûi thieän chaát löôïng hình aûnh vaø taïo ra moät hình aûnh maïnh meõ cuûa thaønh phoá laø nhieàu nhaát muïc tieâu quan troïng cuûa thieát keá ñoâ thò (Madanipour naêm 1996; Moughtin, 2005). Veà lónh vöïc naøy, Vieän Kieán truùc sö Hoaøng gia Anh (RIBA) ñaõ trình baøy moät ñònh nghóa thieát keá ñoâ thò nhö sau: “Thieát keá ñoâ thò laø moät phaàn cuûa quy hoaïch ñoâ thò trong ñoù ñeà caäp ñeán thaåm myõ, tính nguyeân taéc, traät töï vaø hình thöùc cuûa thaønh phoá” (Gutheim, 1963).

Ngoaøi ra, ñònh nghóa bôûi UÛy ban quoác teá 1963 ñaõ ghi nhaän raèng: Trong thieát keá ñoâ thò, chuù yù taäp trung nhieàu veà caùc yeáu toá nhaän thöùc cuûa moâi tröôøng thaønh phoá. Do ñoù, thieát keá ñoâ thò ñöôïc quy ñònh ñeå nhaän thöùc thò giaùc cuûa caùc yeáu toá cuûa thaønh phoá thöôøng laø khoâng gian 3 chieàu vaø coá ñònh. Tuy nhieân, coù moät khaû naêng nöõa laø yeáu toá di ñoäng. Ñònh nghóa vôùi söï nhaán maïnh chöùc naêng Caùc ñònh nghóa höôùng ñeán vaán ñeà vaø chuû ñeà nhö “kinh teá xaõ hoäi”, “daïng ñoâ thò”, “khoâng gian”, “hoaït ñoäng”, “con ngöôøi”, “toå chöùc”, “quy hoaïch” vaø “traät töï - saép xeáp”. Ví duï, nhö “Thieát keá ñoâ thò laø söï phaân boá cuûa moät toå chöùc chung caùc hoaït ñoäng khoâng gian hay khu vöïc roäng lôùn” (Lynch, 1990). Oxman cho raèng “thieát keá ñoâ thò laø moät taäp hôïp caùc hoaït ñoäng ñöôïc ñònh höôùng ñeå toå chöùc hình daïng vaø chöùc naêng cuûa moâi tröôøng con ngöôøi taïo ra” (Oxman, 1987). Ñònh nghóa vôùi söï nhaán maïnh caûm nhaän thò giaùc Caùc ñònh nghóa naøy trong noã löïc xem xeùt caùc vaán ñeà chöùc naêng nhìn. Moät soá ñònh nghóa nhö sau: Toå chöùc saùu yeáu toá ñoâ thò (ñöôøng phoá, caùc coâng trình, thoâng tin lieân laïc vaø heä thoáng haäu caàn, nôi laøm vieäc, giaûi trí, vui chôi giaûi trí, nôi gaëp gôõ) caû hai chöùc naêng vaø veà maët thaåm myõ laø coâng vieäc cuûa thieát keá ñoâ thò (Spreiregen,1965). Thieát keá ñoâ thò coá gaéng ñeå laøm cho khu vöïc thaønh phoá, caû hai chöùc naêng vaø thaåm myõ höõu ích hôn vaø thöïc duïng (Wolfe, 1975). Muïc tieâu cuûa thieát keá ñoâ thò laø ñeå thöïc hieän moät hình thöùc vaø chöùc naêng caùc caáu truùc heä thoáng moâi tröôøng cuûa con ngöôøi. (Cowan, 2005). Ñònh nghóa nhaán maïnh vaøo tính chaát lieân ngaønh Moät trong nhöõng phöông phaùp phoå bieán nhaát trong vieäc giaûi thích khaùi nieäm veà thieát keá ñoâ thò laø caùc phaùc thaûo moái quan heä toàn taïi giöõa thieát keá ñoâ thò vôùi caùc lónh vöïc khaùc.

Thieát keá ñoâ thò taïo laäp vaø lieân keát vôùi kieán truùc laø moät chuyeân ngaønh SË 83+84 . 2016

35

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

(Beckley, 1979). Shirvani (1985) trong cuoán saùch cuûa oâng veà quy trình thieát keá ñoâ thò löu yù raèng: “Thieát keá ñoâ thò laø moät lónh vöïc bao goàm toång hoøa caùc lónh vöïc kieán truùc, caûnh quan, quy hoaïch ñoâ thò, coâng trình daân duïng vaø giao thoâng vaän taûi, taâm lyù hoïc, phaùt trieån baát ñoäng saûn, phaùp luaät vaø caùc ñaëc saûn”. Chuyeân ngaønh thieát keá ñoâ thò coù lieân quan chaët cheõ vôùi kieán truùc vaø quy hoaïch ñoâ thò. Trong caùch naøy, thieát keá ñoâ thò, veà maët thieát keá vaät lyù vaø quaûn lyù quyeát ñònh, ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån vaø thieát keá ñoâ thò. Ñaïi hoïc Kieán truùc vaø thieát keá ñoâ thò Melbourne (2005) cho raèng: “Thieát keá ñoâ thò nhaán maïnh vaøo söï töông ñoàng vaø söï phoái hôïp giöõa caùc kieán truùc sö chuyeân nghieäp, kieán truùc sö caûnh quan, ñòa lyù vaø laäp keá hoaïch”. Toùm laïi, taát caû nhöõng ñieåm neâu treân theå hieän yù töôûng raèng chuyeân ngaønh thieát keá ñoâ thò laø moät phaàn cuûa moät lónh vöïc cuï theå nhö quy hoaïch, kieán truùc thaønh phoá. Ñònh nghóa veà kieán truùc caûnh quan Phaân tích noäi dung caùc taøi lieäu cuûa kieán truùc caûnh quan, quy ñònh ñeå ñònh nghóa theå hieän cuûa khoa hoïc naøy, coù daãn ñeán xem xeùt laïi boán chieàu kích lôùn qua maø ñònh nghóa kieán truùc caûnh quan ñöôïc hình thaønh.

Trong thöïc teá, boán chieàu kích coù theå phaân bieät giöõa caùc ñònh nghóa khaùc nhau vaø lieân quan nhaán maïnh cuûa chuùng.

Vieäc xem xeùt vaø phaân tích cuûa caùc ñònh nghóa theå hieän moät loaït caùc ñaëc ñieåm vaø caùc tính naêng vaø coá gaéng laøm noåi baät khía caïnh cuï theå ñöôïc phaân loaïi trong caùc khuoân khoå nhö: 1) Ñònh nghóa nhaán maïnh yeáu toá ñaát ñai, 2) Caùc ñònh nghóa nhaán maïnh khoâng gian ngoaøi trôøi, 3) Caùc ñònh nghóa lieân quan ñeán caùc ngaønh khaùc 4) Ñònh nghóa nhaán maïnh con ngöôøi, moâi tröôøng vaø thieân nhieân. Ñònh nghóa nhaán maïnh vaøo lieân ngaønh Kieán truùc caûnh quan laø trong moät moái quan heä vôùi kyõ thuaät daân söï, kieán truùc vaø thieát keá ñoâ thò. Taïo ra moät moái quan heä thaåm myõ vaø thieát thöïc vôùi ñaát ñai, moãi phaàn töû cuûa chuùng ñöôïc keát hôïp vôùi nhau ñeå thieát laäp caùc keát quaû mong muoán. Kieán truùc caûnh quan laø moät chuyeân ngaønh ña ngaønh trong ñoù trôû thaønh quan troïng vaø coù yù nghóa thoâng qua coù moät moái quan heä vôùi khoa hoïc vaø caùc chuyeân ngaønh khaùc.

Xaây döïng daân duïng vaø moâi tröôøng, ngheä thuaät thò giaùc, khoa hoïc thöïc vaät, khoa hoïc xaõ hoäi, khoa hoïc taâm lyù vaø nhieàu lónh vöïc khaùc ñöôïc söû duïng trong moät quaù trình coù muïc ñích ñeå thöïc hieän lyù thuyeát kieán truùc caûnh quan (Mansouri, 2005). Trong phaïm vi ngoaøi kieán truùc, coù nhieàu lónh vöïc ngheä thuaät vaø khoa hoïc khaùc nhau töø trong ñoù chuùng ta coù theå ñeà caäp ñeán caùc lónh vöïc khoa hoïc moâi tröôøng, xaõ hoäi vaø con ngöôøi, khoa hoïc coâng ngheä vaø kyõ thuaät. Ñònh nghóa nhaán maïnh yeáu toá ñaát ñai Nhö nguï yù töø töø nguyeân cuûa töø naøy, trong kieán truùc caûnh

36

SË 83+84 . 2016

quan caùc yeáu toá ñaát ñai laø raát quan troïng; Vì vaäy, nhieàu ñònh nghóa ñöôïc ñöa ra bôûi caùc hoïc giaû thöôøng nhaán maïnh yeáu toá naøy.

Theo Hieäp hoäi Caûnh quan Myõ: “Kieán truùc caûnh quan laø ngheä thuaät vaø khoa hoïc phaân tích, laäp keá hoaïch, thieát keá, quaûn lyù, baûo toàn vaø phuïc hoài chöùc naêng cuûa ñaát ñai” (trích trong Razzaghi Asl, 2009). Paul Spreiregen ñaõ phaùt trieån moät ñònh nghóa veà kieán truùc caûnh quan theo ñoù: “kieán truùc caûnh quan laø phaân tích ñaát ñai xem xeùt quaù trình töï nhieân vaø saûn xuaát ñònh kyø caùc quaù trình naøy thoâng qua thieát keá.

Ngoaøi ra, kieán truùc caûnh quan cuõng ñeà caäp veà yeáu toá xaõ hoäi vaø nhu caàu cuûa con ngöôøi” (trích trong Shirvani, 1984).

Edmond Bacon giôùi thieäu kieán truùc caûnh quan nhö “Thieát keá ñaát ñai” (Ibid). Moät soá khaùc caùc chuyeân gia coi kieán truùc caûnh quan laø “Ngheä thuaät hoaëc khoa hoïc veà saép xeáp vuøng, ñaát ñai vaø toå chöùc khoâng gian treân chuùng cho an toaøn, hieäu quaû, laønh maïnh, deã chòu vaø söû duïng cho muïc ñích nhaân ñaïo” (Newton, 1971). Ñònh nghóa nhaán maïnh khoâng gian ngoaøi trôøi Haàu heát caùc ñònh nghóa, trong phaïm vi cuûa kieán truùc caûnh quan, ñaõ coi laø khoâng gian ngoaøi trôøi nhö caùc yeáu toá quan troïng trong lónh vöïc naøy. Kieán truùc caûnh quan laø moät khoa hoïc ñöôïc ñeà caäp vôùi khoâng gian ngoaøi trôøi töø nhöõng quan ñieåm khaùc nhau: töø quan ñieåm cuûa thieân nhieân vaø moâi tröôøng, moái quan heä vôùi cuoäc soáng con ngöôøi vaø töø quan ñieåm ngheä thuaät vaø thaåm myõ.

Caùc yeáu toá cuûa khoa hoïc naøy ñaõ hình thaønh moät khoâng gian khoâng gian 3 chieàu maø moät chieàu thöù tö (thôøi gian) coù theå ñöôïc theâm vaøo. Tom Turner (1996) xem xeùt kieán truùc caûnh quan laø “saùng taïo khoâng gian toát”.

Moät ñònh nghóa cuûa kieán truùc caûnh quan trong Töø ñieån ñoâ thò hoïc bôûi Cowan ñöôïc trình baøy: kieán truùc caûnh quan ñöôïc xem laø “ngheä thuaät vaø khoa hoïc laäp keá hoaïch vaø thieát keá khoâng gian beân ngoaøi ñeå söû duïng vaø höôûng thuï cuûa con ngöôøi” (Cowan, 2005). Kieán truùc caûnh quan laø moät ngheä thuaät vaø khoa hoïc lieân ngaønh, trong ñoù toå chöùc vaø thieát keá khoâng gian beân ngoaøi laø chuû ñeà cuûa cuoäc thaûo luaän (Mansouri, 2005).

Nhaán maïnh ñònh nghóa Con ngöôøi vaø Thieân nhieân Taäp trung trong moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø thieân nhieân coù moät lòch söû laâu daøi. Phöông phaùp tieáp caän cuûa caùc nhaø vò töï nhieân vaø choáng thieân nhieân ñaõ luoân luoân ñöôïc bieát ñeán nhö laø moâ hình cuûa loaïi quan heä naøy. Nhöõng gì ñöôïc cho laø coù ñònh nghóa vaø muïc ñích cuûa lónh vöïc nghieân cöùu naøy laø moät nhaán maïnh vaøo moái quan heä laãn nhau giöõa caùc con ngöôøi, thieân nhieân vaø caùc ñieåm töï nhieân. moät trong muïc ñích thieát laäp moät khoâng gian beân ngoaøi coù yù thöùc veà söï phuï thuoäc giöõa con ngöôøi vaø thieân nhieân. Do ñoù, noù daãn ñeán vieäc taïo ra nhöõng khoâng gian maø trong ñoù con ngöôøi coù theå coù söï chöùng kieán cuûa quy trình naêng ñoäng töï nhieân.

DIEÃN ÑAØN

TÖØ THÖÏC TIEÃN LAÄP QUY HOAÏCH HIEÄN NAY ÑEÁN VIEÄC ÑAØO TAÏO NGAØNH QUY HOAÏCH ÔÛ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KIEÁN TRUÙC TP. HOÀ CHÍ MINH ThS. KTS. ÑOAØN NGOÏC HIEÄP Chuû nhieäm boä moân Quaûn lyù ñoâ thò - Khoa Quy hoaïch, ÑH Kieán truùc TP.HCM

Ñaët vaán ñeà

Thöïc traïng ngaønh quy hoaïch taïi Vieât Nam: Trong coâng taùc “quy hoaïch ñoâ thò” hieän nay, khaùi nieäm “quy hoaïch ñoâ thò” ñöôïc ñaùnh ñoàng vôùi “quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò”. Theo ñoù, moïi ngöôøi ngaàm hieåu hoaëc maëc nhieân khi noùi ñeán quy hoaïch töùc laø noùi ñeán quy hoaïch xaây döïng vaø khi noùi ñeán caùc nhaø quy hoaïch thì haàu heát laø caùc kieán truùc sö (vaø dó nhieân goàm caùc kyõ sö haï taàng ñoâ thò).

Toâi cuõng theá, ñöôïc ñaøo taïo vôùi neàn taûng laø moät kieán truùc sö. Khi toát nghieäp ra tröôøng toâi coù cô hoäi ñöôïc hoïc, giaûng daïy vaø laøm vieäc trong lónh vöïc quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò, nhöng vaãn töï hieåu laø laøm trong lónh vöïc “quy hoaïch ñoâ thò”. Vaø theo ñoù, trong coâng vieäc “laøm quy hoaïch” cuûa toâi phaûi toång hôïp raát nhieàu kieán thöùc töø phaùp luaät, xaõ hoäi, caùc kieán thöùc chuyeân ngaønh kyõ thuaät nhö haï taàng ñoâ thò, moâi tröôøng ñoâ thò… toâi phaûi töï trau doài reøn luyeän qua nhieàu phöông phaùp khaùc nhau: hoïc caùc thaày ñi tröôùc, hoïc theâm caùc lôùp chuyeân ñeà, hoïc lôùp ñaøn anh khi phuï vieäc, hoïc qua caùc taøi lieäu cuûa caùc tröôøng haønh chaùnh chính trò, luaät… vaø töï hoïc vôùi tinh thaàn “ngheà daïy ngheà”.

Ñaøo taïo vaø nhu caàu coâng taùc: Ngoaøi vieäc cung caáp caùc kieán thöùc chuyeân moân cho caùc em, raát caàn nhaø tröôøng ñaøo taïo cho caùc em kieán thöùc toång hôïp veà caùc lónh vöïc lieân quan nhö phaùp luaät, kinh teá, chính trò, vaên hoùa, xaõ hoäi,… ñeå caùc em coù theå vaän duïng laøm quy hoaïch.

Keát hôïp vôùi lyù thuyeát, caàn ñi ñoâi vôùi thöïc haønh, caùc em ngoaøi vieäc ñöôïc tröôøng ñaøo taïo coøn phaûi bieát töï reøn luyeän baûn thaân qua nhieàu phöông phaùp khaùc nhau tröôùc khi böôùc vaøo coâng taùc laøm quy hoaïch hay ñang laøm quy hoaïch.

SË 83+84 . 2016

37

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

sö - ngöôøi ngoài veõ, keû naèm veõ… tröôùc maët laø giaáy, buùt, thöôùc,… Ñeán khi xuaát hieän caùc phaàn meàm, öùng duïng veõ treân maùy vi tính ñeå giaûm bôùt thôøi gian thöïc hieän thao taùc veõ, thì chuùng ta vaãn phaûi keû ngoài veõ, ngöôøi naèm veõ tröôùc maùy vi tính,… Khoái löôïng ngaøy caøng nhieàu hôn, nhu caàu xaõ hoäi ngaøy caøng taêng cao hôn,… chuùng ta vaãn phaûi coá gaéng vaø laøm theâm nhieàu hôn nöõa.

Neáu nhö nhöõng ngöôøi khaùc coù theå daønh khoaûng thôøi gian cuûa mình ñeå ñi vôùi gia ñình, baïn beø, tìm nhöõng nieàm vui sau nhöõng giôø hoïc, giôø laøm vieäc caêng thaúng, thì ngöôøi kieán truùc sö vaãn maõi meâ vôùi thöôùc, buùt… vôùi maùy vi tính xem noù nhö laø nieàm vui cuûa chính mình, laø ngöôøi baïn ñoàng haønh khoâng theå taùch rôøi.

Beân caïnh ñoù, ngaøy nay, xaõ hoäi laïi quan taâm nhieàu hôn ñeán vaán ñeà moâi tröôøng vaø am hieåu veà lòch söû (coù baûn saéc) ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp phuø hôïp, thích öùng vaø beàn vöõng khi ñöùng tröôùc nhöõng bieán ñoåi khí haäu,… cuõng nhö laøm sao ñeå ñöa moâi tröôøng soáng toát hôn, laønh maïnh hôn ñeán gaàn ngöôøi daân hôn. Do ñoù, caùc em caàn phaûi ñöôïc trau doài vaø chuaån bò raát kyõ veà kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä phuø hôïp tröôùc khi böôùc vaøo coâng taùc “laøm quy hoaïch”.

Thöïc traïng ngöôøi haønh ngheà “laøm quy hoaïch”: Moät hai naêm trôû laïi ñaây, töø khi tham gia laäp ñoà aùn quy hoaïch noâng thoân môùi vaø caäp nhaät thoâng tin quoác teá, toâi cuõng thaáu hieåu moät caùch cuï theå giöõa khaùi nieäm “quy hoaïch” vaø “quy hoaïch xaây döïng” cuõng nhö hieåu theá naøo laø coâng taùc “laäp quy hoaïch” vaø coâng taùc “thieát keá baûn veõ quy hoaïch xaây döïng”.

Hoaøn caûnh chung cuûa haønh ngheà: Ngaøy tröôùc, khi coâng ngheä khoa hoïc kyõ thuaät chöa phaùt trieån, chöa coù caùc phaàn meàm ñeå veõ tröïc tieáp treân maùy vi tính, caùc kieán truùc

38

SË 83+84 . 2016

Vôùi gaàn 20 naêm coâng taùc ngheà nghieäp vôùi vieäc tham gia khaù nhieàu ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng lôùn coù, nhoû coù quy hoaïch xaây döïng Vuøng tænh (1) ñeán quy hoaïch chi tieát chia loâ 1 khu daân cö(2) (xem hình), toâi cuõng ñuû ñeå coù thôøi gian nhaän ra laø mình chæ môùi ñang laøm laäp ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò, nhöng nhieäm vuï thì bao goàm caû phaàn quy hoaïch noùi chung (bao goàm caùc vaán ñeà kinh teá vaên hoùa, xaõ hoäi, moâi tröôøng..., hay coøn goïi laø quy hoaïch ña ngaønh).

Coâng taùc ñaøo taïo kieán truùc sö quy hoaïch, cöû nhaân quy hoaïch ñoâ thò… thì ta ñeàu ñaøo taïo ñöôïc. Nhöng caàn xaùc ñònh roõ hôn veà saûn phaåm ñaøo taïo cuûa ta laø laøm quy hoaïch ñoâ thò (taïm goïi laø cöû nhaân quy hoaïch) hay thieát keá ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng töùc thieát keá toång maët baèng (kieán truùc sö quy hoaïch vaø kyõ sö haï taàng ñoâ thò thöïc hieän).

Chuùng ta coù moät chöông trình ñaøo taïo chuaån quoác teá, keát hôïp moät chöông trình ñaøo taïo kieán truùc sö truyeàn thoùng (keá thöøa töø ñaïi hoïc Kieán truùc Paris). Giaûng vieân cuõng ñöôïc ñaøo taïo töø nhieàu nguoàn töø caùc nöôùc tieân tieán treân theá giôùi, theo ñoù sinh vieân tröôøng ta cuõng ñöôïc ñaøo taïo vôùi haøm löôïng kieán thöùc chuyeân moân veà quy hoaïch vaø kieán truùc baøi baûn nhö sinh vieân chuyeân ngaønh kieán truùc cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi.

Coâng taùc quy hoaïch xaây döïng hieän nay ñang trong giai ñoaïn khoâng chæ luùng tuùng trong thöïc hieän maø coøn luùng tuùng trong caû chuyeân moân duø raèng ñaõ coù Luaät vaø caû heä thoáng Nghò ñònh, Thoâng tö… goïi chung laø haønh lang phaùp lyù… maø theo toâi, xaõ hoäi vaãn coøn xem ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng (baûn chaát laø baûn ñoà thieát keá toång maët baèng) laø taát caû, laø quy hoaïch ñoâ thò vaø caû quy hoaïch xaây döïng !? Neân chuùng ta phaûi thöïc hieän nhieàu coâng ñoaïn maø baûn thaân chuùng ta khoâng ñuû chuyeân moân ñeå traû lôøi. Ñoù laø moâi tröôøng, phaùp luaät, chính trò, kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi vaø lòch söû… Vaäy thì ai laøm, ai traû lôøi? Phaùp luaät quy ñònh ra sao!? Hình nhö chöa coù.

Thöïc traïng ñaøo taïo caùc nhaø “laøm quy hoaïch”:

Vaán ñeà tham luaän

Do ñoù, vaán ñeà toâi muoán trình baøy trong baøi baùo naøy ñoù laø vieäc nhaän dieän coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò vaø coâng taùc quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò hieän nay coøn ñang chöa roõ. Ngöôøi Kieán truùc sö laäp ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng theo caùc quy ñònh hieän haønh, sau ñoù ngöôøi kyõ sö haï taàng ñoâ thò cuõng hoaøn thaønh theo caùc thieát keá haï taàng kyõ thuaät.

Toâi coøn nhôù khi tham döï hoäi thaûo chöông trình ñoåi môùi giaûng daïy quy hoaïch theo höôùng quoác teá hoùa do tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc TP.HCM toå chöùc naêm 2006 taïi thaønh phoá Ñaø Laït, Boä tröôûng Boä Xaây döïng Nguyeãn Hoàng Quaân ñaõ phaùt bieåu ñoäng vieân tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc TP.HCM vaø cuõng ñaõ nhìn nhaän “ngoä” ra vaán ñeà quy hoaïch vaø quy hoaïch xaây döïng. Theo ñoù, oâng cuõng ñaõ noùi “vaäy thì xaõ hoäi phaûi thay ñoåi hay nhaø tröôøng thay ñoåi?”. Chính oâng cuõng höùa seõ coá gaéng thay ñoåi caùc quy ñònh nhaø nöôùc, caùc theå cheá phaùp lyù… sao cho phuø hôïp vôùi nhöõng gì tröôøng ñaøo taïo ra ñeå phuø hôïp vôùi quoác teá noùi chung… Vaø tröôøng cuõng ñaõ hì huïc soaïn thaûo caû moät chöông trình ñaøo taïo môùi, ñaøo taïo vaø caäp nhaät thoâng tin cho caùc giaûng vieân khoa quy hoaïch cho chöông trình môùi… vaø roài khoùa ñaàu tieân cuõng ñaõ toát nghieäp… vaø cuõng ñeå deã cho caùc em xin vieäc laøm neân vaãn caáp baèng cho caùc em laø kieán truùc sö quy hoaïch (chöù khoâng goïi laø cöû nhaân quy hoaïch ñoâ thò nhö caùc nöôùc)... Ñieàu toâi muoán baøn laø trong ñaøo taïo vaø nhu caàu trong thöïc teá chöa coù söï thoáng nhaát giöõa ñaøo taïo vaø hoaït ñoäng thöïc tieãn vì hieän nay chæ coù laäp ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng chöù chöa coù quy hoaïch ñoâ thò nhö caùc nöôùc, quy hoaïch ñoâ thò thöôøng ñöôïc baøn raát nhieàu ñeán kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng... Coøn caùc phaàn thieát keá thì ñeå ôû böôùc thieát keá ñoâ thò. ÔÛ ta, neáu coù thì thaáy ôû quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vaø thöôøng chæ noùi ñeán lónh vöïc kinh teá laø chính maø chöa coù söï noái keát vôùi lónh vöïc xaây döïng neân haàu nhö caùc quy hoaïch, keá hoaïch phaùt trieån kinh teá khoâng coù söï tham gia cuûa caùc nhaø quy hoaïch xaây döïng nhö caùc kieán truùc sö chuùng ta.

Ai ñaõ töøng tham gia laäp ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò ñeàu thaáy thieáu moät böôùc chuaån bò caàn thieát veà caùc vaán ñeà kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi… laøm tieàn ñeà ñeå chuùng ta laäp ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng. Hay noùi khaùc ñi, chuùng ta ñang thieáu moät coâng ñoaïn, thieáu moät ñoäi nguõ laøm coâng taùc “quy hoaïch ñoâ thò” ñuùng nghóa. Maø hieän nay maëc nhieân coâng taùc quy hoaïch naøy laø do chuùng ta (chuû yeáu laø caùc kieán truùc sö) phaûi laøm luoân.!?

Ví duï nhö khi toâi ñaõ vaø ñang quy hoaïch xaây döïng moät thaønh phoá xaây döïng môùi hoaøn toaøn ôû moät vuøng mieàn trung du xa xoâi – huyeän SË 83+84 . 2016

39

Buø Gia Maäp tænh Bình Phöôùc (khu vöïc thuûy ñieän Thaùc Mô), ñöôïc quyeát ñònh bôûi Thuû Töôùng vaø cuûa UBND tænh cho pheùp thaønh laäp moät thò traán môùi cuûa moät huyeän môùi vôùi Quy moâ “ñoâ thò” khoaûng treân 2.000ha, trong ñoù quyõ ñaát xaây döïng ñoâ thò laø 500ha(3).

Töø ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò, quy hoaïch chi tieát caùc khu chöùc naêng, caùc khu daân cö…. Toâi may maén ñöôïc choïn thaàu vaø laøm chuû nhieäm thieát keá.

maø phaùp luaät vaãn chöa phaân ñònh roõ raøng veà “quy hoaïch” vaø “quy hoaïch xaây döïng”.

Thaäm chí hieän nay töø ngöõ ñöôïc ghi roõ treân Luaät ñònh nöôùc ta laø “Luaät Quy hoaïch”- maø noäi dung chæ toaøn noùi ñeán quy hoaïch xaây döïng !?, hoïa chaêng trong Luaät môùi coù theâm moät phaàn môùi ñöôïc quan taâm gaàn ñaây ñoù laø phaàn moâi tröôøng (ÑTM vaø ÑMC tuøy caáp ñoä ñoà aùn ñang laäp).

Noùi caùch khaùc, trong coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò hieän nay, caàn phaûi xaùc ñònh roõ chuû theå roài thì ta môùi xaùc ñònh ñöôïc caùc khaùch theå tham gia. Chuyeän naøy caàn coù söï thoáng nhaát xuyeân suoát khoâng chæ trong tröôøng ñaøo taïo maø caû xaõ hoäi vaø caàn ñöôïc phaùp lyù hoùa.

Xaùc ñònh muïc tieâu ñaøo taïo chuyeân ngaønh phuø hôïp thöïc tieãn:

Thò traán giôø ñaõ xaây döïng vaø phaùt trieån hôn 8 naêm, laø trung taâm cuûa 1 huyeän vuøng nuùi vôùi daân cö ñaõ phaùt trieån treân 10 ngaøn ngöôøi… Nhöng toâi vaãn coøn baên khoaên chuyeän gì seõ xaõy ra cho nhöõng hôn 30.000 daân (ñeán 2030) sinh soáng taäp trung, treân moät vuøng ñaát maø tröôùc ñaây troàng toaøn cao su…. Lieäu hoï coù soáng ñöôïc trong moâi tröôøng ñoù? Con chaùu hoï coù ñaûm baûo söùc khoûe khoâng? Ñònh höôùng xaây döïng moät thaønh phoá môùi taäp trung nhö theá coù thaät söï phuø hôïp vôùi vieäc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, phaùt huy tieàm naêng kinh teá ñòa phöông…? Vaø ñaëc bieät moâi tröôøng töï nhieân seõ bò thay ñoåi ra sao? …vaø nhieàu thöù khaùc nöõa? ….. Khi maø toâi, nhaø quy hoaïch ñoâ thò (baûn chaát laø 01 kieán truùc sö) chæ maõi meâ tìm ra phöông aùn toång maët baèng xaây döïng phuø hôïp nhaát (khoâng phaûi laø toát nhaát )... vôùi quy chuaån, vôùi ñòa phöông... treân khu ñaát ñaõ ñöôïc ñòa phöông choïn roài. Coøn caùc caâu hoûi treân chæ coøn naèm trong suy nghó thaàm kín cuûa toâi trong suy nghó, hoaëc nhöõng buoåi leân lôùp giaûng baøi vôùi caùc sinh vieân chuyeân ngaønh quy hoaïch cho nhöõng khi coù dòp giaûi thích veà “quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò” vaø “quy hoaïch ñoâ thò”.

Veà chuyeân moân, caøng laøm “quy hoaïch” toâi caøng caûm thaáy mình thieáu “hieåu bieát” raát nhieàu. Nhöng khoâng ai heát ngoaøi Kieán truùc sö (vaø kyõ sö haï taàng ñoâ thò) chuùng ta laøm “quy hoaïch ñoâ thò” vì xaõ hoäi hieän nay chöa coù caùn boä ngaønh naøo khaùc tham gia ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng hieän nay.

Vaán ñeà chung cuûa ngaønh ngheà quy hoaïch hieân nay: Hieän nay, haønh lang phaùp lyù veà laäp, thaåm ñònh vaø pheâ duyeät caùc quy hoaïch xaây döïng töông ñoái ñaày ñuû. Tuy nhieân, hoï vaãn ñang xem ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng laø bao goàm caû “quy hoaïch” (ña ngaønh noùi chung - phi vaät theå) vaø “quy hoaïch xaây döïng” (thieát keá khoâng gian vaät theå). Do ñoù, chuùng ta phaûi luùng tuùng thöïc hieän khoái löôïng coâng vieäc raát lôùn khi chuùng ta thaät söï chöa coù ñuû kieán thöùc ñeå traû lôøi,

40

SË 83+84 . 2016

Quay laïi coâng taùc ñaøo taïo kieán truùc sö quy hoaïch, cöû nhaân quy hoaïch ñoâ thò… thì ta ñeàu ñaøo taïo ñöôïc. Nhöng caàn xaùc ñònh roõ hôn veà saûn phaåm ñaøo taïo cuûa ta laø laøm quy hoaïch ñoâ thò (taïm goïi laø cöû nhaân quy hoaïch) hay thieát keá ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng töùc thieát keá toång maët baèng (kieán truùc sö quy hoaïch vaø kyõ sö haï taàng ñoâ thò thöïc hieän).

Thöïc teá hieän nay, roõ raøng khi daïy thieát keá ñoà aùn quy hoaïch cho caùc em sinh vieân ngaønh kieán truùc caùc thaày laïi deã hôn laø daïy cho caùc em sinh vieân beân ngaønh quy hoaïch? Cuõng deã hieåu, vì ngaønh ñaøo taïo kieán truùc sö quy hoaïch laïi phaûi caàn caùc em coù tö duy maø coøn caàn coù khaû naêng theå hieän khaù ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà khoâng gian. Phaûi chaêng khi maø chuùng taùc laáy ñieåm chuaån ñaàu vaøo sinh vieân ngaønh quy hoaïch deã hôn caùc em beân ngaønh kieán truùc.???

Keát luaän vaø kieán nghò

Moät soá yù kieán ñeà xuaát veà heä thoáng phaùp lyù quy hoaïch Vieät Nam: Chuùng ta caàn ñöôïc xaõ hoäi phaân ñònh hai coâng taùc “quy hoaïch ñoâ thò” vaø “quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò” maø xöa nay chuùng ta vaãn quen goïi chung laø “Quy hoaïch”. Qua ñoù, chuùng ta môùi nhaän ra ñöôïc ñoái töôïng maø chuùng ta phaûi ñaøo taïo ra ñoäi nguõ caùn boä tham gia coâng taùc naøo? Vì xöa nay cuõng chæ toaøn laø caùc kieán truùc sö (vaø caùc kyõ sö haï taàng ñoâ thò) chuùng ta laøm ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng nhöng cöù töôûng laø laøm “quy hoaïch ñoâ thò” vaø phaàn lôùn bò phaù saûn (hoaëc phaàn lôùn noäi dung bò phaù saûn khoâng thöïc hieän ñöôïc) trong thöïc teá, nhaát

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

laø caùc ñoà aùn quy hoaïch phaân khu caùc khu daân cö ñoâ thò hieän höõu khi caùc vaán ñeà lieân quan ñeán kinh teá, xaõ hoäi maø chính ra phaûi ñöôïc hoaïch ñònh ngay töø khi baét ñaàu laäp ñoà aùn.

Vaäy thì theo toâi, xaõ hoäi raát caàn moät ñoäi nguõ laøm coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò ñuùng nghóa ñeå thöïc hieän caùc coâng taùc “quy hoaïch ñoâ thò” trong ñoù bao goàm caùc vaán ñeà veà phaùp luaät, chính trò, kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi, moâi tröôøng vaø lòch söû…. vaø sau ñoù môùi ñeán chuùng ta thöïc hieän coâng taùc laäp ñoà aùn “quy hoaïch xaây döïng” nhö hieän nay.

1. Caàn xaùc ñònh “roõ hôn” cuøng vôùi quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc raèng quy hoaïch ñoâ thò caàn coù 2 böôùc, 2 coâng taùc ngheà nghieäp noái tieáp nhau ñoù laø: Q Laäp Quy hoaïch (ña ngaønh) Q Thieát keá ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng “Roõ hôn”: Veà noäi dung lónh vöïc chuyeân moân töøng phaàn. Vaø ñaëc bieät laø xaùc laäp trong xaõ hoäi heä thoáng QUY HOAÏCH (ña ngaønh noùi chung - phi vaät theå) vaø QUY HOAÏCH Xaây Döïng (thieát keá khoâng gian vaät theå).

2. Quy ñònh cuï theå hôn veà haønh ngheà vaø caáp chöùng chæ haønh ngheà… cho töøng lónh vöïc. (traùnh tröôøng hôïp hieän nay chæ coù moät vaø chæ laø kieán truùc sö) Q Moãi ngaønh ngheà caàn ñaøo taïo 5 naêm vaø coù theå coù 2 baèng vôùi 7-8 naêm. Vaø neân chaêng luùc naøy ta môùi goïi ngöôøi coù khaû naêng tham gia caû 2 coâng taùc treân coù theå xin chöùng chæ haønh ngheà laø “ñoâ thò gia” !?

Q Cuõng xin löu yù theâm: Chuùng ta cuõng caàn phaân ñònh ngaønh ngheà ñaøo taïo vaø chöùng chæ haønh ngheà. Tuy nhieân, caû 2 vaán ñeà naøy lieân thoâng nhau, vì neáu khoâng trong 8-10 naêm ñeán khi xaõ hoäi coù caùc “ñoâ thò gia” coù baèng caáp haún hoi thì caùc kieán truùc sö ñaøn anh caùc nhaø quy hoaïch ñoâ thò laõo laøng laïi khoâng ñöôïc xem laø caùc “ñoâ thò gia” vì tröôùc ñaây chæ coù 01 baèng kieán truùc sö!?. Do ñoù, chöùng chæ haønh ngheà “ñoâ thò gia” caàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh cuï theå treân ngheà nghieäp thöïc teá chöù khoâng phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo baèng caáp ñaøo taïo.

Moät soá yù kieán ñeà xuaát veà chöông trình ñaøo taïo: Coâng taùc ñaøo taïo quy hoaïch caàn phaûi tieân phong tröôùc ñeå ñaøo taïo ra caùn boä laäp quy hoaïch ñoâ thò vaø caùn boä laäp ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò, cuï theå: 1.Kieán truùc sö (chuyeân ngaønh quy hoaïch xaây döïng) - ngöôøi coù theå tham gia coâng ñoaïn thieát keá ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng - nhö laâu nay ta ñang ñaøo taïo.

Maø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo naøy bao goàm caùc kieán truùc sö, kyõ sö (ngaønh thieát keá coâng trình) ra tröôøng roài, muoán hoïc laøm quy hoaïch

thì laáy vaên baèng 2 vôùi thôøi gian ñaøo taïo 2-3 naêm. Hoaëc caùc sinh vieân ñaøo taïo tuyeån sinh ñaàu vaøo kieán truùc vaø quy hoaïch nhö nhau. Ñeán heát giai ñoaïn ñaïi cöông (2 naêm ñaàu) nhöõng sinh vieân haøng ñaàu 1-100 neáu coù nguyeän voïng hoïc quy hoaïch thì laáy töø treân xuoáng döôùi cho ñuû 01 lôùp hoïc (cuõng neân chæ 50 Sv). Vôùi löôïng sinh vieân naøy chuùng ta ñaøo taïo ra caùc kieán truùc sö quy hoaïch.

Caùc kieán truùc sö quy hoaïch coù theå tham gia laáy vaên baèng 2 cöû nhaân quy hoaïch ñoâ thò trong 2-3 naêm ñeå coù theå haønh ngheà trong coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò tröôùc khi thieát keá quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò.

2. Cöû nhaân quy hoaïch: laø caùc caùn boä tham gia coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò (ñoâ thò gia) khoâng ñoøi hoûi phaûi thi moân naêng khieáu.

Chuùng ta caàn phoái hôïp vôùi caùc tröôøng kinh teá, khoa hoïc xaõ hoäi nhaân vaên, tröôøng noâng laâm… ñeå ñaøo taïo ngaønh quy hoaïch ñoâ thò (cöû nhaân quy hoaïch) ñeå sau naøy khi xaõ hoäi thay ñoåi coù theå tham giaù coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò nhö chöông trình caùc nöôùc treân theá giôùi. Hieän nay beân tröôøng Ñaïi hoïc Toân Ñöùc Thaéng ñaõ ñaøo taïo ngaønh kyõ sö Quy hoaïch.

Caùc cöû nhaân quy hoaïch naøy sau khi ra tröôøng coù theå tham gia laáy vaên baèng 2 kieán truùc sö quy hoaïch töø 2-3 naêm ñeå coù theå tham gia coâng taùc thieát keá ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng.

Treân ñaây laø nhöõng suy nghó chuû quan mang tính caù nhaân cuûa moät kieán truùc sö may maén coù thôøi gian traûi nghieäm “laøm quy hoaïch” gaàn 20 naêm. Hy voïng nhöõng suy nghó naøy ñöôïc caùc thaày, caùc tröôøng ñaøo taïo caùn boä ngaønh quy hoaïch cuøng xem xeùt, chia seû ñeå xaõ hoäi & caùc cô sôû ñaøo taïo cuøng nhìn veà moät höôùng vôùi moät söï traân troïng caàn coù nhau trong coâng cuoäc ñoåi môùi quy trình quy hoaïch ñoâ thò noùi chung vaø quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò noùi rieâng… goùp phaàn töøng böôùc ñeå ñaát nöôùc chuùng ta coù theå hoäi nhaäp trong quy luaät toaøn caàu hoùa hieän nay.

TÖ LIEÄU THAM KHAÛO: 1. Crea - Trung taâm Nghieân cöùu uùng duïng vaø thöïc nghieäm tröôøng Ñaïi hoïc Kieán Truùc TP.HCM, naêm 2014. Quy hoaïch xaây döïng Vuøng tænh Traø Vinh.

2. Phoøng kinh teá haï taàng, Döï aùn phaùt trieån khu daân cö Vöôøn Döøa – Long Haäu huyeän Caàn Giuoäc, tænh Long An. 3. Accco planning Division – 98 Traàn Quang Khaûi- Q.1, TP.HCM, 2014, Döï aùn trung taâm huyeän Buø Gia Maäp, tænh Bình Phöôùc.

SË 83+84 . 2016

41

DIEÃN ÑAØN

NHU CAÀU ÑOÅI MÔÙI COÂNG TAÙC ÑAØO TAÏO CHUYEÂN NGAØNH QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ VAØ NOÂNG THOÂN TAÏI VIEÄT NAM TS. TRÖÔNG VAÊN QUAÛNG (VUPDA)

1. Khaùi quaùt moät soá vaán ñeà chung

Trong hôn 20 naêm qua, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, Vieät Nam ñaõ thu ñöôïc nhieàu thaønh töïu to lôùn vaø coù yù nghóa lòch söû. Chuùng ta ñaõ thöïc hieän thaønh coâng chaëng ñöôøng ñaàu cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi, ñöa ñaát nöôùc ra khoûi tình traïng keùm phaùt trieån, ñôøi soáng nhaân daân coù nhieàu thay ñoåi tích cöïc, söùc maïnh quoác gia veà moïi maët ñöôïc taêng cöôøng, ñoäc laäp, töï chuû vaø cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa ñöôïc giöõ vöõng, vò theá vaø uy tín cuûa Vieät Nam treân tröôøng quoác teá ñöôïc naâng cao, taïo tieàn ñeà ñeå nöôùc ta tieáp tuïc phaùt trieån maïnh meõ vaø beàn vöõng hôn trong giai ñoaïn môùi.

Cuøng vôùi quaù trình CNH-HÑH ñaát nöôùc, toác ñoä ñoâ thò hoùa cuûa nöôùc ta cuõng ngaøy caøng taêng nhanh, heä thoáng ñoâ thò quoác gia ñöôïc quan taâm ñaàu tö phaùt trieån caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Nhieàu ñoâ thò, ñieåm daân cö noâng thoân, nhieàu khu coâng nghieäp, khu kinh teá, du lòch, keát caáu haï taàng... ñaõ ñöôïc quy hoaïch, ñaàu tö xaây döïng môùi, hoaëc caûi taïo môû roäng ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån môùi cuûa Ñaât nöôùc.

Naêm 1998, tæ leä ñoâ thò hoùa môùi ñaït khoaûng 24%, nhöng ñeán naêm 2015 ñaõ taêng leân treân 35,7%. Quy hoaïch xaây döïng ñaõ thöïc söï goùp phaàn taïo ra nguoàn löïc trong phaùt trieån KT-XH cuûa ñaát nöôùc. Trong ñoù, kinh teá ñoâ thò goùp khoaûng 70% GDP caû nöôùc, caùc chæ soá thu ngaân saùch cuûa caùc vuøng tænh vaø caùc ñoâ thò lôùn cho thaáy nhìn chung taêng tröôûng kinh teá ôû khu vöïc ñoâ thò ñaït trung bình töø 12 ñeán 15%, cao gaáp 1,2 ñeán 1,5 laàn so vôùi maët baèng chung trong caû nöôùc. Heä thoáng haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kó thuaät ñoâ thò, keå caû khu vöïc noâng thoân ñöôïc quan taâm ñaàu tö xaây döïng theo höôùng ñoàng boä, hieän ñaïi. Nhìn chung, dieän maïo kieán truùc, ñoâ thò, noâng thoân Vieät Nam ñaõ coù nhieàu thay ñoåi theo höôùng hieän ñaïi, coù baûn saéc...

Tuy nhieân, chaát löôïng ñoâ thò hoùa cuûa Vieät Nam chöa cao, cô sôû haï taàng dòch vuï xaõ hoäi vaø haï taàng kó thuaät ñoâ thò cuõng nhö khoâng gian, kieán truùc ñoâ thò chaäm phaùt trieån,

42

SË 83+84 . 2016

thieáu ñoàng boä. Moät thöïc teá cho thaáy, töø Baéc vaøo Nam, töø mieàn xuoâi leân mieàn ngöôïc, töø Haø Noäi ñi Haûi Phoøng, leân Cao Baèng, Sapa... Töø TP. Hoà Chí Minh tôùi Nha Trang, leân Ñaø Laït... ñaâu ñoù, ñoâ thò (ñoâi khi chæ coù moät lôùp nhaø) cöù keùo daøi, lan toaû, baùm doïc caùc tuyeán ñöôøng töôûng chöøng “phoá phöôøng” nhö khoâng coù hoài keát. Phong caùch “Ñoâ thò maët tieàn” hay “ñoâ thò quoác loä” (Maø ñaây coù theå laïi laø söï nhaàm laãn cuûa quan ñieåm cho raèng söï phaùt trieån xaây döïng doïc theo caùc tuyeán ñöôøng chính laø phaùt trieån haønh lang ñoâ thò – yù kieán oâng Kenji TANAKA, chuyeân gia Nhaät Baûn) khoâng nhöõng ñang laøm taéc ngheõn, maát an toaøn giao thoâng treân nhieàu truïc quoác loä maø coøn taïo neân caùc tuyeán phoá thieáu thaåm mó. Ñoâ thò vôùi nhöõng kieán truùc loän xoän, ngoång ngang, vôùi heä thoáng ñöôøng chaép vaù, thieáu söï lieân thoâng, maát an toaøn cuõng laø bieåu hieän cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù thieáu kieåm soaùt.... Ñeå hieåu vaán ñeà naøy, chuùng ta coù theå phaûi xem xeùt ôû nhieàu goùc ñoä khaùc nhau nhö coâng taùc laäp, pheâ duyeät vaø quaûn lí thöïc hieän quy hoaïch (Trong ñoù bao goàm caû heä thoáng vaên baûn phaùp quy). Chaúng haïn quy hoaïch söû duïng ñaát trong ñoâ thò coøn ñang “maéc” vôùi quy hoaïch söû duïng ñaát theo Luaät Ñaát ñai. Moät ñoà aùn Quy hoaïch ñoâ thò ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät, leõ ñöông nhieân ñaát ñai (phaàn môû roäng) phaùt trieån ñoâ thò theo quy hoaïch laø ñaát ñoâ thò. Tuy nhieân, thöïc teá khoâng phaûi vaäy, chuùng vaãn laø vuøng ñaát noâng nghieäp, chính quyeàn coù theå vaãn coøn laø caáp xaõ... Vaø khi nghe tin ñaõ coù quy hoaïch ñoâ thò ñöôïc duyeät theá laø thò tröôøng baát ñoäng saûn buøng phaùt soâi ñoäng (coâng khai hoaëc ngaám ngaàm). Vieäc chuyeån nhöôïng, mua ñi, baùn laïi, ñaàu cô ñaát ñai khoâng theo quy hoaïch laø chuyeän thöôøng tình maø chöa coù cheá taøi naøo ñieàu tieát. Vaø cho ñeán khi thöïc hieän quy hoaïch thì moïi vieäc veà ñaát ñai döôøng nhö ñaõ an baøi theo quy luaät thò tröôøng töï phaùt. Neáu ai ñoù caàn thöïc hieän quy hoaïch thì haõy chuaån bò thaät nhieàu tieàn ñeå ñeàn buø giaûi toaû, hoaëc

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

khoâng seõ phaûi ñieàu chænh laïi quy hoaïch ñaõ ñöôïc duyeät...

Maët khaùc, trong quaù trình phaùt trieån ñoâ thò, nhieàu ñòa phöông ñaõ laáy phöông thöùc phaùt trieån caùc döï aùn “khu ñoâ thò môùi” laøm “chieán löôïc” troïng taâm. Phöông thöùc naøy cuõng coù nhöõng öu ñieåm vaø veà cô baûn ñaõ vaø ñang goùp phaàn laøm taêng quó nhaø ôû (vôùi caùc caên hoä coù chaát löôïng toát hôn caùc caên hoä ñöôïc xaây döïng tröôùc naêm 1975), goùp phaàn thay ñoåi dieän maïo kieán truùc, coù xu höôùng höôùng tôùi caùc ñoâ thò hieän ñaïi.... Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi nhaän thöùc roõ hieän nay vieäc phaùt trieån caùc döï aùn “khu ñoâ thò môùi” (chöa haún ñaõ phaûi laø caùc döï aùn mang tính chieán löôïc cuûa moät ñoâ thò) coøn ñang thieáu moät moâ hình, moät khuoân maãu (thöïc teá, veà baûn chaát, caùc döï aùn naøy hieän ñang thieân veà moâ hình kinh doanh baát ñoäng saûn hôn laø moät taàm nhìn cho phaùt trieån beàn vöõng ñoâ thò). Bôûi theá, ôû nhieàu döï aùn chuùng döôøng nhö luoân thieáu söï keát thuùc, hoaøn coâng; thieáu söï ñoàng boä veà cô sôû haï taàng dòch vuï xaõ hoäi vaø haï taàng kó thuaät, thieáu söï gaén keát vôùi toång theå ñoâ thò (thöôøng laø ñi “treäch” khoûi muïc tieâu, noäi dung ban ñaàu cuûa quy hoaïch chung, quy hoaïch chi tieát ñaõ xaùc laäp hoaëc döï aùn ñaõ ñöôïc pheâ duyeät); vaø nhaát laø baûn thaân chuùng (nhöõng khu ñoâ thò môùi) laïi caøng khoâng taïo ra ñöôïc coâng aên vieäc laøm ñeå goùp phaàn giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà böùc xuùc trong phaùt trieån KT-XH cuûa ñoâ thò. Chính ñieàu ñoù, khu vöïc trung taâm cuõ ñoâ thò ngaøy caøng bò chaát taûi, doàn neùn, aùch taéc giao thoâng, giaù baát ñoäng saûn gia taêng, di daân khoù kieåm soaùt”. Suy cho cuøng, neáu laøm moät baøi toaùn nghieâm tuùc seõ thaáy hieäu quaû cuûa caùc döï aùn phaùt trieån “khu ñoâ thò môùi” ôû nhieàu ñòa phöông ñaõ trôû thaønh hieän töôïng “phaùt trieån aûo” trong caùc ñoâ thò. Ñieàu naøy cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc môû roäng quy moâ ñaát ñai xaây döïng ñoâ thò ôû nhieàu ñòa phöông khi chöa coù ñuû cô sôû vaø luaän cöù khoa hoïc ñeå chöùng minh nhu caàu phaùt trieån, tính khaû thi, khaû naêng quaûn lí, ñieàu kieän vaø chaát löôïng phaùt trieån ñoâ thò. Nhieàu döï aùn, nhieàu khu ñoâ thò, nhieàu dieän tích ñaát lôùn trong ñoâ thò tuy ñaõ coù “chuû”, ñaõ ñöôïc “laáp ñaày”... veà maët lí thuyeát vaø phaùp lí. Nhöng döôøng nhö chuùng vaãn chæ laø nhöõng vuøng ñaát coû daïi vôùi heo haét nhöõng pa noâ quaûng caùo vaø haøng raøo xieâu veïo vôùi thôøi gian (bôûi chuùng luoân laø ñoái töôïng ñeå chuyeån nhöôïng, ñoåi chuû... vaø thöôøng bò dö luaän xaõ hoäi keát aùn laø “quy hoaïch treo”).

Vieäc tham gia cuûa coäng ñoàng trong coâng taùc quy hoaïch, quaûn lí xaây döïng theo quy

hoaïch coøn mang tính hình thöùc, hoaëc möùc ñoä tham gia coøn raát giaûn ñôn, chöa thaáy roõ traùch nhieäm, quyeàn lôïi cuûa caùc beân lieân quan trong coâng taùc quy hoaïch, quaûn lí phaùt trieån ñoâ thò.

Coäng ñoàng thöôøng laø caùc ñoái töôïng bò ñoäng, thieáu caùc thoâng tin caàn thieát ñeå thöïc hieän traùch nhieäm, quyeàn lôïi cuûa mình. Ñaây laø moät keõ hôû khoâng nhoû maø quyeàn lôïi coäng ñoàng bò xaâm haïi, aûnh höôûng tôùi tính daân chuû trong quaù trình ñoåi môùi Ñaát nöôùc...

Maët khaùc, coâng taùc laäp quy hoaïch xaây döïng taïi Vieät Nam cuõng ñang bò yeáu toá thò tröôøng taùc ñoäng maïnh, coù xu höôùng caïnh tranh cao giöõa caùc toå chöùc, caù nhaân trong nöôùc vôùi nhau vaø giöõa caùc toå chöùc, caù nhaân trong nöôùc vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi (nhö Nhaät, Haøn Quoác, Mó, Anh, Singapore...). Thaäm chí, nhieàu chuû ñaàu tö coøn coù tö töôûng raát xính ngoaïi... Taát nhieân, vôùi nöôùc ngoaøi giaù laäp quy hoaïch xaây döïng phaûi theo thoâng leä quoác teá, phaûi traû baèng “Ñoâ” vaø giaù thaønh thì cao ngaát ngöôûng. Trong khi chaát löôïng ñoà aùn laïi chöa coù baát cöù toå chöùc hay caù nhaân coù thaåm quyeàn, coù traùch nhieäm naøo ñaùnh giaù... Taát nhieân, veà phöông phaùp luaän, caùch tieáp caän, xaây döïng taàm nhìn trong caùc ñoà aùn coù yeáu toá nöôùc ngoaøi khaùc hôn so vôùi caùch laøm truyeàn thoáng cuûa Vieät Nam. (Maø ñoâi khi chuùng, chính chuùng laïi trôû thaønh Buøa meâ laøm meâ hoaëc söï saùng suoát ñeå ra quyeát ñònh cuûa moät soá ngöôøi)... Nhöng tính khaû thi, söï phuø hôïp vôùi heä thoáng vaên baûn phaùp qui, vôùi trình ñoä phaùt trieån KT-XH, vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa Vieät Nam thì coùn phaûi baøn raát nhieàu. Chính vì theá, nhieàu chuû ñaàu tö sau khi ñaõ boû ra moät khoaûn tieàn lôùn, thaäm chí raát lôùn chæ coù trong tay moät YÙ Töôûng vaø moät Taàm Nhìn xa vaø raát xa... vôøi.

Trong thôøi gian qua, thöïc tieãn cuõng ñaõ khaúng ñònh chaát löôïng ñoà aùn QHXD cuûa chuùng ta (keå caû do tö vaán trong vaø ngoaøi nöôùc thöïc hieän) laø chöa töông xöùng vôùi nhu caàu phaùt trieån. Caùi goïi laø “Quy hoaïch treo” döôøng nhö laø caâu noùi cöûa mieäng cuûa nhieàu ngöôøi... Ñieàu naøy cho thaáy, naêng löïc haønh ngheà cuûa moät soá toå chöùc, caù nhaân coøn yeáu keùm. Phaûi chaêng ñoäi nguõ KTS, Quy hoaïch sö cuûa chuùng ta chöa ñuû maïnh, khaû naêng saùng taïo coøn haïn cheá?

Noùi nhö vaäy coù nghóa coâng taùc ñaøo taïo cuûa chuùng ta chöa thaät ñeán nôi ñeán choán? Qua trao ñoåi vôùi moät soá caùn boä ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn ôû nöôùc ngoaøi, hoï ñeàu cho raèng coâng taùc ñaøo taïo cuûa chuùng ta caàn phaûi thay ñoåi, phaûi nhanh choùng ñoåi môùi ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa quaù trình CNH-HÑH ñaát nöôùc.

Veà vaán ñeà naøy, nhieàu ngöôøi cho raèng, caùc tröôøng ñaïi hoïc nöôùc ngoaøi thöôøng ñoùng vai troø laø caùc trung taâm nghieân cöùu vaø ñaøo taïo lôùn. Trong khi ñoù caùc tröôøng ñaïi hoïc trong nöôùc hieän nay chæ ñoùng vai troø giaûng daïy.

Taøi lieäu cho hoïc taäp ngheøo naøn, cuõ, laïc haäu (phaàn lôùn keá thöøa töø nhöõng taøi lieäu dòch cuõ cuûa Nga caùch ñaây haøng nöûa theá kæ...). Trong khi ñoù, nhöõng kieán thöùc caàn thieát coù theå aùp duïng trong thöïc teá hieän nay laïi chuû yeáu döïa treân caùc taøi lieäu töø caùc nöôùc phaùt trieån. Moät vò Phoù khoa thuoäc Tröôøng ÑH Khoa hoïc xaõ hoäi & Nhaân vaên Haø Noäi cho bieát: “Nhu caàu saùch chuyeân ngaønh, naâng cao ña phaàn chuùng toâi töï xoay xôû, boû tieàn mua nhöõng taøi lieäu coù khi chæ nöôùc ngoaøi coù, giaù thaønh khoâng heà reû. Thö vieän nhaø tröôøng chæ ñaùp öùng moät phaàn raát nhoû ñoái vôùi caùc giaûng vieân”.

Töø thöïc teá treân cho thaáy, lí luaän vaø thöïc tieãn trong Quy hoaïch xaây döïng ñang toàn taïi nhieàu baát caäp do quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá thò tröôøng taùc ñoäng. Lí luaän veà Quy hoaïch xaây döïng ñang chaäm ñoåi môùi hôn so vôùi thöïc tieãn phaùt trieån. Nhieàu vaán ñeà vöôùng maéc trong Quy hoaïch xaây döïng coù lieân quan ñeán nhieàu ngaønh, nhieàu lónh vöïc maø chöa coù theå giaûi quyeát ñöôïc ngay... Bôûi vaäy, ñaõ ñeán luùc chuùng ta phaûi nghieâm tuùc xem xeùt, ñieàu chænh laïi tö duy trong coâng taùc ñaøo taïo Kieán truùc sö, Kieán truùc sö Quy hoaïch, trong coâng taùc quy hoaïch xaây döïng vaø quaûn lí xaây döïng ñoâ thò.

Beân caïnh ñoù laø vieäc caàn thieát phaûi ñaåy maïnh coâng taùc nghieân cöùu chính saùch phaùt trieån ñoâ thò-ñoâ thò hoùa, nghieân cöùu lí luaän veà quy hoaïch xaây döïng; nghieân cöùu öùng duïng tin hoïc quy hoaïch xaây döïng; quy hoaïch phaùt trieån haï taàng kó thuaät ñoâ thò, ñieåm daân cö noâng thoân cuõng nhö nghieân cöùu quy hoaïch thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø phaùt trieån beàn vöõng ñoâ thò; môû roäng quan heä hôïp taùc trong nöôùc, khu vöïc vaø quoác teá nhaèm trao ñoåi, hoïc hoûi kinh nghieäm trong lónh vöïc quy hoaïch xaây döïng vaø quaûn lí xaây döïng theo quy hoaïch. Ñaëc bieät, caàn thieát phaûi ñoåi môùi phöông phaùp, quy trình laäp vaø caùch theå hieän moät ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng cuõng nhö caàn thieát phaûi thay ñoåi phöông thöùc quaûn lí quy hoaïch xaây döïng phaùt trieån ñoâ thò.

Tö duy naøy phaûi mang tính heä thoáng, coù taàm nhìn chieán löôïc, phaûi coù caùc bieän phaùp hôïp lí ñeå toå chöùc thöïc hieän coù hieäu quaû. Kieán thöùc veà Quy luaät kinh teá thò tröôøng taùc ñoäng leân caùc vaán ñeà trong lónh vöïc Quy hoaïch xaây döïng coøn ñang ñöôïc hieåu raát haïn cheá ôû Vieät Nam. Noùi caùch khaùc, taùc ñoäng (caû öu, nhöôïc) cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa vôùi cô cheá chuyeån ñoåi töø SË 83+84 . 2016

43

neàn kinh teá taäp trung, quan lieâu, bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN ñaõ, ñang vaø seõ coøn laøm cho chuùng ta gaëp nhieàu khoù khaên, luùng tuùng. Moät tö duy mang tính heä thoáng khoâng chæ daønh rieâng cho lónh vöïc Quy hoaïch xaây döïng, maø noù ñoøi hoûi phaûi ñöôïc ñieàu chænh ñoàng boä moät caùch tích cöïc töø heä khung phaùp lí hay töø caùc quy ñònh chung Quoác gia.

Theo ñoù, coù theå phaûi xem xeùt tính ñuùng, tính phuø hôïp cuûa caùc boä Luaät vôùi Hieán phaùp; xem xeùt tính ñuùng, tính phuø hôïp giöõa caùc boä Luaät vôùi nhau. Chaúng haïn Luaät Ñaát ñai, Luaät Xaây döïng, Luaät Quy hoaïch ñoâ thi, Luaät Du lòch, Luaät Giao thoâng ñöôøng boä, Luaät Moâi tröôøng...

Hoaëc caùc boä Luaät coøn thieáu phaûi ñöôïc xaây döïng môùi nhö Luaät Quy hoaïch vuøng, Luaät Quy hoaïch caùc ñieåm daân cö Noâng thoân...Tuy nhieân, tröôùc maét ñoái vôùi ñoäi nguõ haønh ngheà quy hoaïch xaây döïng, chuùng ta caàn phaûi ñoåi môùi ngay coâng taùc ñaøo taïo chuyeân ngaønh quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân ñeå phuø hôïp vôùi thöïc teá vaø nhu caàu phaùt trieån môùi.

2. Quan ñieåm vaø phöông thöùc ñoåi môùi

(1) Tröôøng ñaïi hoïc phaûi laø moät trung taâm nghieân cöùu khoa hoïc vaø giaûng daïy lôùn Anh Minh Haø, moät tieán syõ ôû Bæ veà vaø nhieàu tieán syõ khaùc so saùnh: “Caùc tröôøng ñaïi hoïc nöôùc ngoaøi ñoùng vai troø laø caùc trung taâm nghieân cöùu vaø giaûng daïy lôùn. Trong khi ñoù caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû Vieät Nam hieän nay chæ ñoùng vai troø laø giaûng daïy... Vieäc tìm kieám caùc nguoàn taøi lieäu môùi nhaát vaø ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc laø coâng vieäc soáng coøn ñoái vôùi caùc giaûng vieân ôû ñaïi hoïc nöôùc ngoaøi vaø neáu khoâng coù ñeà taøi, khoâng tìm ñöôïc nguoàn kinh phí cho nghieân cöùu khoa hoïc, hoï coù theå bò maát vieäc”.

Caùc tröôøng ñaïi hoïc nöôùc ngoaøi, thö vieän laø ñòa chæ toát nhaát ñeå tìm kieám baát cöù taøi lieäu caàn thieát naøo treân theá giôùi. Nhöng ôû Vieät Nam hoaøn toaøn ngöôïc laïi. TS Nguyeãn Ñöùc Minh cho bieát roõ hôn: “Chuùng toâi caàn chuû yeáu laø caùc baøi baùo khoa hoïc - ñaây laø caùc taøi lieäu caäp nhaät nhaát treân theá giôùi. Hoaëc thaäm chí laø caùc quyeån saùch vöøa môùi xuaát baûn. Ñoái vôùi chuùng toâi vieäc tìm kieám caùc taøi lieäu naøy laø raát quan troïng bôûi vì chuùng cho chuùng toâi bieát caùc thoâng tin veà söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc treân theá giôùi, qua noù chuùng toâi bieát mình ñang ôû ñaâu vaø mình neân laøm gì, mình neân daïy nhöõng ñieàu gì, höôùng daãn sinh vieân nghieân cöùu vaø hoïc taäp nhö theá naøo. Tuy nhieân, nhöõng thoâng tin naøy khoâng coù trong thö vieän cuûa Vieät Nam. Thaäm chí caùc baøi baùo baèng tieáng Vieät cuûa caùc

44

SË 83+84 . 2016

taïp chí trong nöôùc cuõng raát khoù kieám ôû trong thö vieän ñaïi hoïc Vieät.”

Vieäc taêng cöôøng khaû naêng nghieân cöùu khoa hoïc taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc laø moät yeâu caàu taát yeáu, khaùch quan, moät ñoøi hoûi nghieâm tuùc cuûa quaù trình phaùt trieån. Caùc saûn phaåm N/C khoa hoïc khoâng nhöõng goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån KT – XH maø coøn goùp phaàn laøm thay ñoåi dieän maïo neàn kinh teá tri thöùc trong qua trình hoäi nhaäp. Coù N/C khoa hoïc nhaø tröôøng môùi luoân laø moät doøng chaûy cuûa tri thöùc, doøng chaûy cuûa thoâng tin; môùi luoân laø ñieåm hoäi tuï, giao löu cuûa caùc thaønh töïu khoa hoïc, cuûa saùng taïo, cuûa nhöõng caùi môùi trong nöôùc vaø quoác teá… Ñoàng thôøi laø ñòa chæ tin caäy cung caáp, trang bò phöông phaùp luaän, naâng cao khaû naêng N/C khoa hoïc, khaû naêng saùng taïo toát nhaát cho sinh vieân.

Moät caâu hoûi ñaët ra laø: laøm theá naøo ñeå nhaø tröôøng luoân laø ñieåm hoäi tuï cuûa nhöõng saùng taïo, nhöõng thoâng tin môùi lieân quan ñeán lónh vöc ngaønh; laø nôi haáp daãn thu huùt nhöõng ngöôøi treû? laø nôi coù theå tham gia goùp phaàn giaûi quyeát nhöõng toàn taïi, vöôùng maéc cuûa ngaønh...?

(2) Thay ñoåi, thöôøng xuyeân caäp nhaäp thoâng tin, döõ lieäu laøm môùi giaùo trình giaûng daïy Cuõng theo TS Minh Haø: “Saùch tieáng Vieät thì khoâng duøng ñöôïc cho nhöõng nghieân cöùu vì chæ ñaùp öùng ñöôïc ôû möùc khaùi nieäm hoaëc kieán thöùc cô baûn, coøn ñeå ñi laøm thöïc söï trong nhöõng doanh nghieäp hoaëc coâng ty nöôùc ngoaøi thì phaûi hoïc theâm töø saùch tieáng Anh”. Anh Haø coøn cho bieát theâm: “Saùch tieáng Vieät thì khoâng theå ñoïc ñöôïc, vì luoân tìm thaáy moät cuoán tieáng Anh noäi dung töông töï nhöng ñaày ñuû vaø toát hôn raát nhieàu.”

Coøn chò Thanh Haûi, tieán syõ 322 ôû Phaùp chia seû: “Sinh vieân raát thieät thoøi vì khoâng coù ai höôùng daãn caùc em tieáp caän kho taøng kieán thöùc khoång loà vaø caäp nhaät haøng ngaøy treân theá giôùi. Trong khi ñoù, khoâng ít nhöõng ñieàu caùc em hoïc coù töø 20-30 naêm tröôùc ñaõ trôû thaønh laïc haäu. Neáu giaûng vieân coù taâm, hoï seõ giuùp sinh vieân môû ra kieán thöùc hieän ñaïi nhöng neáu chæ laø nhöõng ngöôøi daïy heát giaùo trình thì sinh vieân maõi chæ laø eách ngoài ñaùy gieáng.”

Vì vaäy, theo nhieàu giaûng vieân, khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi nguoàn taøi lieäu nöôùc ngoaøi laø moät thieät thoøi lôùn cuûa sinh vieân Vieät, khieán hoï khoâng ñònh vò ñöôïc nhöõng gì mình ñöôïc hoïc ñang ñöùng ôû ñaâu trong söï phaùt trieån cuûa chuyeân ngaønh. Thaäm chí, haàu heát sinh vieân chöa bao

giôø ñaët ra caâu hoûi ñoù vì thoùi quen giaùo trình töùc laø kieán thöùc chuaån, laø baát bieán, laø ñaùp öùng caùc kyø thi. Nhöõng taøi lieäu nöôùc ngoaøi ít oûi trong thö vieän nhaø tröôøng vì theá cuõng ñaønh chôø thôøi gian phuû buïi. Ñeå coù ñöôïc moät KTS, nhaát laø ñeå coù ñöôïc moät KTS quy hoaïch, moät nhaø quy hoaïch ñoâ thò coù naêng löïc haønh ngheà ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa xaõ hoäi, thì hoï caàn thieát phaûi ñöôïc trang bò nhieàu tri thöùc hôn nöõa veà ñoâ thò...

Thöïc teá hieän nay, Vieät Nam ñang caàn thieát phaûi ñoåi môùi phöông phaùp, quy trình laäp quy hoaïch xaây döïng cho phuø hôïp vôùi quy luaät cuûa neàn kinh teá thò tröôøng vaø nhu caàu hoäi nhaäp.

Phöông phaùp, quy trình laäp quy hoaïch xaây döïng truyeàn thoáng ñang coù nguy cô laø raøo caûn chaát löôïng ñoâ thò hoùa, thaát thoaùt nguyeàn taøi nguyeân, aûnh höôûng tôùi phaùt trieån beàn vöõng.

Vaäy, chuùng ta raát caàn luoân phaûi thay ñoåi, phaûi caäp nhaät thoâng tin, döõ lieäu laøm môùi giaùo trình giaûng daïy...! Nhaø tröôøng phaûi xaây döïng thö vieän ñuû maïnh, xaây döïng heä thoáng thoâng tin, döõ lieäu chuyeân ngaønh thoâng qua vieäc caäp nhaät thoâng tin, döõ lieäu töø nhieàu nguoàn trong nöôùc vaø quoác teá. Khuyeán khích giaûng vieân caäp nhaät thoâng tin, döõ lieäu laøm môùi giaùo trình giaûng daïy. Taïo söï haøo höùng cho sinh vieân chuû ñoäng tìm kieám, tham khaûo nguoàn thoâng tin, döõ lieäu môùi coù lieân quan ñeán chuyeân ngaønh ñaøo taïo.

(3) Ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy Hieän nay, ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc vaãn ñang coøn laø moät cuoäc vaän ñoäng soâi noåi cuûa caû ngaønh giaùo duïc chöù khoâng chæ rieâng giaùo duïc ñaïi hoïc. Ñaây laø moät nhu caàu thöïc tieán, khaùch quan cuûa quaù trình CHH-HÑH ñaát nöôùc. Ñeå ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc caàn phaûi: Thöôøng xuyeân naâng cao khaû naêng, trình ñoä giaûng daïy cuûa ñoäi nguõ giaûng vieân. Caàn coù chieán löôïc ñaøo taïo, boài döôõng, vaø ñaøo taïo laïi veà nghieäp vuï sö phaïm cho hoï; taïo ñieàu kieän ñeå ñoäi nguõ naøy luoân coù cô hoäi tieáp nhaän nhöõng thoâng tin, nhöõng tri thöùc môùi. Ñoäi nguõ giaûng vieân phaûi laø löïc löôïng noøng coát trong coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc cuûa nhaø tröôøng; löïc löôïng tieân phong trong tö duy saùng taïo, ñoåi môùi. Caàn phaûi xaây döïng moät heä thoáng caáp baäc trong giaûng vieân. Caùc giaûng vieân phaûi qua giai ñoaïn laøm trôï giaûng tröôùc khi chính thöùc trôû thaønh giaûng vieân. Caùc giaûng vieân coù thaâm nieân, coù hoïc vò, coù khaû naêng caàn ñöôïc bôùt giôø daïy ñeå nhaän nhieäm vuï nghieân cöùu xaây

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝ döïng vaø hoaøn thieän chöông trình hoïc cuûa boä moân vaø chöông trình ñaøo taïo cuûa ngaønh hoïc; taäp trung höôùng daãn caùc sinh vieân, nhoùm sinh vieân öu tuù tham gia coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc, giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà thöïc tieãn cuûa ngaønh trong xaõ hoäi.

Khuyeán khích, taêng cöôøng khaû naêng töï hoïc, töï nghieân cöùu cuûa sinh vieân. Caân ñoái lai tyû leä giôø hoïc treân lôùp vaø giôø töï hoïc, töï nghieân cöùu khi xaây döïng vaø thöïc hieän hoïc cheá tín chæ, soá giôø töï hoïc, töï nghieân cöùu nhaát thieát phaûi nhieàu hôn soá giôø hoïc tröïc tieáp vôùi giaûng vieân treân lôùp. Cheá ñoä laøm vieäc cuûa giaùo vieân caàn phaûi quan taâm tính ñeán coâng vieäc höôùng daãn vieäc töï hoïc, töï nghieân cöùu cuûa sinh vieân, vaø giôø laøm vieäc vôùi sinh vieân qua email, tröïc tuyeán… Taêng cöôøng daïy kyõ naêng tö duy cho sinh vieân.

Quaù trình daïy hoïc phaûi ñöôïc thieát keá phuø hôïp vôùi nhu caàu vaø naêng löïc cuûa sinh vieân. Sinh vieân tích cöïc ñeå hieåu bieát, tieáp nhaän kieán thöùc moät caùch chuû ñoäng, phaùt trieån kyõ naêng, thaønh thaïo tay ngheà vaø coù löông taâm ngheà nghieäp, vaø taát nhieân laø, khi ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa sinh vieân phaûi keát hôïp ñaùnh giaù caû söï phaùt trieån tö duy chöù khoâng chæ coù tích luõy tri thöùc.

(4) Taïo nguoàn höùng khôûi giaûng daïy, hoïc taäp cho giaûng vieân vaø sinh vieân Khoâng neân bieán caùc giôø hoïc treân lôùp thaønh cöùng nhaéc, eùp buoäc. Taát caû caàn phaûi thoaûi maùi, töï nguyeän. Vieäc daïy hoïc caàn laáy “ngöôøi hoïc laøm trung taâm”, caàn töø boû loái daïy hoïc theo kieåu truyeàn thuï moät chieàu, caùc hoaït ñoäng hoïc taäp ñôn ñieäu thaày noùi - troø nghe, thaày ñoïc - troø cheùp, thaày trình dieãn - troø xem, vaø thi cöû theo loái ñaùnh giaù khaû naêng ghi nhôù - taùi hieän. Tyû leä giôø hoïc treân lôùp cuûa sinh vieân ñaïi hoïc hieän nay coù theå coøn quaù cao, thôøi gian daønh cho töï hoïc, tìm kieám thoâng tin, tri thöùc môùi coøn raát haïn cheá. Maët khaùc coù theå do giaùo vieân thöôøng hay ñöa ra keát luaän “coù saün” cho sinh vieân trong moïi lôøi giaûi, ñaõ laøm buoåi hoïc keùm haáp daãn. Ñieàu naøy cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc daïy kieán thöùc vaãn ñang ñöôïc chuù troïng hôn vieäc daïy kyõ naêng tö duy, khaû naêng töï laøm chuû trong quaù trình tieáp nhaän kieán thöùc.

Laøm sao coù theå xoùa raøo caûn ngaên caùch giöõa thaøy vaø troø, taïo ra söï bình ñaúng caàn thieát trong caùc giôø hoïc, khuyeán khích sinh vieân töï tin laøm chuû baûn thaân tham gia tích cöïc vaøo quaù trình giaûng daïy cuûa giaùo vieân? Giaûng vieân caàn coi sinh vieân laø nhöõng ngöôøi baïn coù theå töï tin trong trao ñoåi, tranh luaän moïi vaán ñeà.

Ñoàng thôøi nhaø tröôøng caàn coù theâm caùc giaûng vieân laø caùc chuyeân gia coù kinh nghieäm thöïc teá töø caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh trong vaø ngoaøi nöôùc tham gia giaûng daïy. Taêng cöôøng khaû naêng hôïp taùc, trao ñoåi noäi dung ñaøo taïo, nghieân cöùu khoa hoïc vôùi caùc tröôøng ñaïi hoïc, vieän nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc, taïo cô hoäi cho sinh vieân tieáp caän nguoàn thoâng tin môùi.

Nhaø tröôøng, giaùo vieân caàn noã löïc taêng cöôøng phoái keát hôïp trong vieäc xaây döïng phaùt trieån heä thoáng thoâng tin, döõ lieäu, xaây döïng caùc saûn phaåm vaø dòch vuï thoâng tin thö vieän cho vieäc naâng cao chaát löôïng giaûng daïy, hoïc taäp vaø nghieân cöùu khoa hoïc cuûa nhaø tröôøng.

Boå sung nguoàn löïc thoâng tin tö lieäu, nhaát laø nguoàn taøi lieäu ñieän töû, thoâng qua vieäc mua baùn, trao ñoåi cô sôû döõ lieäu chuyeân ngaønh vôùi caùc cô sôû ñaøo taïo, vieän nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc... Taïo döïng moâi tröôøng haáp daãn, thuaän tieän trong giaûng daïy, hoïc taäp.

(5) Keát hôïp giöõa ñaøo taïo vaø thöïc tieãn Ñöøng quan nieäm raèng ñaøo taïo laø chæ trang bò cho sinh vieân nhöõng tri thöùc cô baûn veà chuyeân ngaønh quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân, ñuû ñieàu kieän, phöông tieän ñeå ra tröôøng haønh ngheà ñöôïc. Phaûi nhaän thöùc raèng, ñoù môùi chæ laø nhöõng kieán thöùc cô baûn, maø ñoâi khi löôïng kieán thöùc naøy coøn coù nhöõng haïn cheá vì cuõ, laïc haäu, khoâng phuø hôïp vôùi moâ hình ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc hay thöïc teá ñang dieãn ra haøng ngaøy. Vieäc hoïc ñi ñoâi vôùi haønh laø phöông phaùp ñaøo taïo truyeàn thoáng, nhöng döôøng nhö vaãn coøn nguyeân giaù trò.

Phaûi khaúng ñònh raèng, thôøi gian qua sinh vieân chöa ñöôïc tieáp caän vôùi thöïc tieãn nhieàu.

Thaäm chí coøn mô hoà veà quaù trình CNHHÑH, veà quaù trình ñoâ thò hoùa taïi Vieät Nam. Hoï chöa theå hieåu moät caùch saâu saéc, caën keõ raøng: Ñoâ thò hoùa ñöôïc hieåu nhö moät quaù trình kinh teá-xaõ hoäi lòch söû mang tính quy luaät treân quy moâ toaøn caàu. Noù ñöôïc xem nhö quaù trình toå chöùc laïi moâi tröôøng cö truù cuûa nhaân loaïi; ôû ñoù beân caïnh maët daân soá, ñòa lí, moâi tröôøng coøn coù maët xaõ hoäi... Moät caùch hieåu khaùc, veà khía caïnh vaên hoùa thì ñoâ thò hoùa laø quaù trình chuyeån ñoåi vaên hoùa noâng thoân thaønh vaên hoùa ñoâ thò (hoaëc vaên hoùa noâng nghieäp thaønh vaên hoùa coâng nghieäp). Veà khía caïnh kinh teá thì ñoâ thò hoùa laø söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá töø noâng nghieäp sang phi noâng nghieäp. Quùa trình ñoâ thò hoùa naøy laø moät tieán trình taát yeáu song haønh vôùi lòch söû phaùt trieån

cuûa taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi... Coù theå lí thuyeán vaø thöïc tieõn phaùt trieån ôû Vieät Nam coøn coù khoaûng caùch lôùn, chöa coù ñuû ñieàu kieän ñeå caân baèng. ÔÛ moät soá nöôùc phaùt trieån, chaúng haïn nhö Nhaät Baûn nhöõng ngöôøi treû tuoåi luoân ñöôïc ñi beân caïnh nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm, lôùn tuoåi hôn ñeå hoïc taäp, thöïc haønh. Hoaëc phaûi tham gia giaûi quyeát moät coâng vieäc cuï theå coù lieân quan tröôùc khi ñöôïc haønh ngheà chính thöùc. ÔÛ Vieät Nam, thôøi gian thöïc taäp cuûa caùc sinh vieân taïi caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh ñoâi khi coøn naëng hình thöùc. Sinh vieân ñeán vaø ñi... Coøn trong khoaûng thôøi gian ñoù hoï laøm gì, ôû ñaâu thì chæ coù chính hoï bieát. Caùch hoïc, thöïc haønh hôøi hôït, ñoái phoù, thuï ñoäng seõ chæ taïo ra nhöõng caùn boä coù naêng löïc chuyeân moân yeáu keùm, xaõ hoäi seõ phaûi gaùnh chòu nhieàu heä luïy khoân löôøng. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, tröôùc heát sinh vieân coù quyeàn, traùch nhieäm caäp nhaät tri thöùc, caäp nhaät thoâng tin môùi... Ñöøng ñeå sinh vieân phaûi “thieät thoøi vì khoâng coù ai höôùng daãn caùc em tieáp caän kho taøng kieán thöùc khoång loà vaø caäp nhaät haøng ngaøy treân theá giôùi. Trong khi ñoù, khoâng ít nhöõng ñieàu caùc em hoïc coù töø 20-30 naêm tröôùc ñaõ trôû thaønh laïc haäu…”. Caàn taêng cöôøng theâm cho sinh vieân thôøi gian tieáp caän vôùi caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh, vôùi caùc ñòa phöông... ñeå tìm hieåu, trao ñoåi, hoïc taäp; toå chöùc caùc buoåi hoïc treân lôùp hoaëc hoäi thaûo chuyeân ñeà taïi tröôøng, taïi caùc ñôn vò nghieân cöùu, saûn xuaát kinh doanh do caùc chuyeân gia coù kinh nghieäm thuyeát trình...; toå chöùc thaêm quan thöïc teá taïi ñòa phöông. Nhaø tröôøng cuõng caàn löïa choïn caùc ñoà aùn cuï theå, coù chaát löôïng ñeå laøm taøi lieäu tham khaûo cho sinh vieân. Caùc ñoà aùn baùo caùo ñieån hình cuûa sinh vieân ngoaøi tính khoa hoïc, ngheä thuaät phaûi ñöôïc ñeà cao theâm tính thöïc tieãn, tính khaû thi.

Keát quaû toát nghieäp, sinh vieân buoäc phaûi tham gia theâm ñeå tính ñieåm moät ñoà aùn hoaëc moät baùo caùo chuyeân ñeà cuï theå trong quaù trình thöïc taäp vaø phaûi coù saûn phaåm thöïc hieän baùo caùo thöïc taäp taïi nhaø tröôøng.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: 1. Strategic Spatial Structure Planning- Jef Van den Broeck, KU Leuven 2. Ñieàu chænh ñònh höôùng quy hoaïch toång theå phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam ñeán naêm 2025 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050(VIAP) 3. Trang Google/Ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy ôû ñaïi hoïc

SË 83+84 . 2016

45

V†n Æ“ Æμo tπo Ki’n trÛc s≠ LAÏM BAØN CUÛA NGÖÔØI NGOAÏI ÑAÏO

DIEÃN ÑAØN

PGS. TS. NGUYEÃN TRI NGUYEÂN Vieän Vaên hoùa ngheä thuaät Quoác gia Vieät Nam Toâi chôït nhôù lôøi cuûa nhaø trieát hoïc ngöôøi Ñöùc laø F. Engels - moät trong nhöõng ngöôøi saùng laäp chuû nghóa Marx, khi oâng töï thuù raèng khi tham gia yù kieán vaøo moät lónh vöïc naøo ñoù maø mình keùm hieåu bieát do chöa ñöôïc chuaån bò chu ñaùo vaø vôùi tö caùch cuûa ngöôøi ngoaïi ñaïo, thöôøng ñöôïc ngöôøi ñôøi ñaïi xaù neáu coù lôõ lôøi noùi leân nhöõng ñieàu ngôù ngaån naøo ñoù. Bôûi vaäy, sau moät khoaûng baên khoaên toâi ñaønh lieàu phaùt bieåu yù kieán. Neáu coù gì ngôù ngaån xin quyù vò ñaïi xaù cho.

Xin caûm ôn.

C

où moät thöïc teá, raèng chuùng ta khoâng theå khoâng quan taâm ñeán söï nghieäp ñaøo taïo kieán truùc sö cuõng nhö taâm tö nguyeän voïng sinh vieân kieán truùc trong moät toïa ñaøm ñoái thoaïi gaàn ñaây: “Baét nguoàn töø vieäc khoâng hoïc ñöôïc nhöõng moân caàn thieát, ñaøo taïo khoâng ñuùng ñaén, sinh vieân Vieät Nam sau khi ra tröôøng laïi gaëp theâm thöû thaùch môùi – “haønh ngheà”. Hoï haønh ngheà moät caùch thieáu kyõ naêng vaø cuoái cuøng bò caùc ñoàng nghieäp hay seáp cheøn eùp hoaëc maát theâm nhieàu naêm khaùc ñeå ñöôïc ñaøo taïo laïi töø ñaàu. Nhieàu sinh vieân vaø kieán truùc sö treû cuõng chia seû nhöõng traûi nghieäm vaø baên khoaên cuûa caù nhaân vôùi mong muoán trôû thaønh moät KTS thöïc söï. Haàu heát baïn treû ñeàu coù chung lo laéng veà vaán ñeà ñaøo taïo ngaønh hieän nay chöa gaén lieàn vôùi thöïc tieãn vaø baûn thaân khoâng ñöôïc trang bò nhöõng kyõ naêng caàn thieát trong khi phaûi ñaùnh ñoåi trung bình 5 naêm tuoåi treû ñeå hoïc vaø theo ñuoåi öôùc mô trôû thaønh KTS.” Vôùi thöïc teá ñoù, toâi xin ñöôïc laïm baøn nhö sau:

Vaán ñeà khuûng hoaûng ñaøo taïo kieán truùc sö ôû Vieät Nam

Trong baøi vieát Ñaøo taïo kieán truùc sö ñang laâm vaøo khuûng hoaûng cuûa KTS Nguyeãn Vaên Taát naêm 1998 ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy, KTS. Nguyeãn Vaên Taát chæ ra 4 khuûng hoaûng lôùn sau: Khuûng hoaûng thöøa “Hieän moät chöông trình quaù ña heä, duø ñaõ keùo daøi 5 naêm röôõi vaãn khoâng coù choã cho söï tæ maån cuûa caùc giaùo trình ñaøo taïo KTS saùng taùc, trong khi chính caùc sinh vieân coù naêng khieáu laïi phaûi ñoái phoù quaù nhieàu vôùi caùc moân kyõ thuaät. Roát cuoäc laø moät söï chi phí quaù roäng raõi veà thôøi gian vaø nhaân löïc ñeå ñaøo taïo cho 80% soá ngöôøi seõ laøm vieäc khaùc vôùi muïc tieâu ñaøo taïo.”

Khuûng hoaûng thieáu “Vì khoâng coù muïc tieâu ñaøo taïo khaùc heä ñaøo taïo duy nhaát hieän coù, neân haøng loaït nhu caàu raát böùc xuùc, raát thöïc teá cuûa xaõ hoäi hieän taïi bò troáng choã. Vaø ngay nhöõng ngöôøi ñaõ coù khaû naêng thích öùng choã troáng ñoù thì ñöôïc xem nhö laøm KTS saùng taùc khoâng ñöôïc neân môùi phaûi ñaûm ñöông. Thí duï nhö moät vaên phoøng thieát keá hieän ñaïi, ít nhaát phaûi coù nhöõng KTS trieån khai hoaëc quaûn lyù kyõ thuaät gioûi (troïn goùi ñoà aùn), caàn nhöõng KTS phoái hôïp ôû coâng tröôøng.”

Khuûng hoaûng veà cô caáu Cô caáu töï thaân “Thoâng thöôøng, toaøn boä caùc vai quan troïng trong boä maùy thieát keá hieän nay ñeàu do söï töï ñieàu chænh vaø töï ñaøo taïo cuûa cô sôû thieát keá. Nghóa laø sau moät thôøi gian laên loän, thöû thôøi vaän, caùc KTS töï choïn moät höôùng cho mình vôùi haønh trang thaät thieáu thoán trong khi ñaõ boû phí bao coâng söùc cho moät chöông trình daøn traûi quaù roäng.”

46

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

Cô caáu lyù thuyeát “Nhö baát cöù ngaønh naøo, soá KTS saùng taùc, KTS quaûn lyù vaø khai trieån, trung caáp kyõ thuaät, hoïa vieân chuyeân nghieäp trong moïi toå chöùc thieát keá quan heä soá löôïng vôùi nhau theo hình kim töï thaùp laø toát nhaát. Chuùng ta ñang coù kim töï thaùp ñoù nhöng theo chieàu ngöôïc laïi, nghóa laø caïnh ñaùy laïi xoay leân trôøi. Ñieàu ñoù thaät deã thaáy khi soá löôïng raát ñoâng hoïa vieân kieán truùc chuyeân nghieäp khoâng coù tröôøng ñaøo taïo chính quy.”

Khuûng hoaûng chuyeân ngaønh “Ñieàu naøy laø heä quaû cuûa khuûng hoaûng cô caáu ñaøo taïo. Khi nhieàu khu vöïc raát khaùc nhau veà coâng vieäc laïi söû duïng chung moät nguoàn ñaøo taïo KTS. Khoâng caàn noùi ñeán moät soá chöùc danh chöa coù trong danh muïc ñaøo taïo, chuùng ta nhaän ra ngay ôû caùc lôùp KTS ñang ra tröôøng, hoï khoâng ñuû ñoä chín veà moät maët naøo ñoù maø hoï sôû tröôøng: YÙ töôûng saùng taïo, lyù luaän saùng taùc, kyõ thuaät kieán truùc, kieán taïo phoái hôïp… trong khi laïi bieát sô saøi veà quaù nhieàu thöù”.

Baøi vieát Ñaøo taïo kieán truùc sö ñang laâm vaøo khuûng hoaûng cuûa KTS Nguyeãn Vaên Taát naêm 1998 laø tieáng chuoâng caûnh baùo thöïc traïng ñaøo taïo kieán truùc sö ôû nöôùc ta. Phaûi chaêng, sau hôn 16 naêm, cô baûn nhöõng vaán ñeà naøy vaãn coøn nguyeân tính thôøi söï ?

Khuûng hoaûng naøy khoâng phaûi cuûa rieâng ai

Chuùng ta coù theå noùi khuûng hoaûng ñaøo taïo kieán truùc sö khoâng phaûi cuûa rieâng ai, ñieàu naøy khoâng chæ caàn ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh giaùo duïc vaø ñaøo taïo theo moät heä thoáng cuûa Vieät Nam nhö hieän nay, maø coøn caàn ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh theá giôùi. Bôûi vì, chuùng ta ñang soáng trong moät theá giôùi phaúng. Nguyeân nhaân cuûa khuûng hoaûng caàn ñöôïc xem xeùt khoâng chæ ôû trong heä thoáng maø caàn ñöôïc xem xeùt treân phaïm vi quoác teá.

Nguyeân nhaân khuûng hoaûng töø quan ñieåm ñaøo taïo do aûnh höôûng cuûa Chuû nghóa xaây döïng (P:constructivisms); (L: construction nghóa laø “xaây döïng”).

Qua 4 khuûng hoaûng maø KTS Nguyeãn Vaên Taát chæ ra ta nhaän dieän aûnh höôûng Chuû nghóa xaây döïng (P: constructivisms; L: construction nghóa laø “xaây döïng”). Khuynh höôùng trong ngheä thuaät vaø kieán truùc vaøo hai thaäp nieân 1920 - 1930, ñöa leân haøng ñaàu maët kyõ thuaät - xaây döïng trong saùng taïo. Chuû nghóa xaây döïng phaùt trieån nhaát taïi nöôùc Nga Xoâ vieát. Veà maët tö töôûng, chuû nghóa xaây döïng phaûn aùnh moät caùch ñoäc ñaùo nieàm phaán höùng tieán haønh caûi taïo thöïc tieãn baèng bieän phaùp caùch maïng, bieán ngheä thuaät thaønh phöông tieän xaây döïng cuoäc soáng, thaønh söï saùng taïo nhöõng hình daïng coù chuû yù nhaèm toå chöùc cuoäc soáng.

Veà maët theá giôùi quan vaø phöông phaùp luaän, chuû nghóa xaây döïng döïa treân caùc nguyeân lyù duy lyù. Caùc ngheä só tieâu bieåu cuûa khuynh höôùng naøy tin vaøo caùch toå chöùc hôïp lyù cuoäc soáng, thöøa nhaän khaû naêng coù theå toå chöùc xaõ hoäi theo lyù trí. Töø ñoù daãn ñeán xu höôùng ñoøi tính hôïp lyù veà boá cuïc trong ngheä thuaät, chuù yù ñaëc bieät ñeán hieäu quaû. Trong caùc taùc phaåm xaây döïng chuû nghóa, khoâng gian ñöôïc tính toaùn, phaân boá hôïp lyù vaø caùi boä phaän phuïc tuøng caùi toaøn theå nhaèm taïo ra moät hieäu quaû nhaát quaùn. YÙ muoán bieán saùng taïo ngheä thuaät thaønh vieäc tính toaùn xaây döïng nhaèm muïc tieâu thöïc duïng, theo nguyeân taéc cheá taïo coã maùy, ñaõ daãn ñeán chuû nghóa maùy moùc vaø bieán vaên hoaù - ngheä thuaät thaønh hoaït ñoäng gioáng nhö cheá taïo maùy moùc. Döôùi hình thöùc naøy hay hình thöùc

khaùc, khuynh höôùng xaây döïng chuû nghóa boäc loä trong taát caû caùc boä moân ngheä thuaät: hoäi hoaï (K. S. Malevitch, L. M. Lisitski), saân khaáu (caùch boá trì saøn dieãn ôû nhaø haùt Meyerhold), kieán truùc (anh em Vesnitsi, M. Ya. Guinsburg, I. I. Leonidov, K. S. Melnikov, I. S. Nikolaev, B. M. Iofan, G. B. Barkhin,...).

Söï thay ñoåi veà muïc tieâu vaø quan ñieåm ñaøo taïo kieán truùc treân theá giôùi Trong tham luaän Nhöõng vaán ñeà trong ñaøo taïo kieán truùc treân theá giôùi cuûa nhoùm taùc giaû: TS.KTS Nguyeãn Trí Thaønh, TS.KTS Traàn Quoác Thaùi khuûng hoaûng naøy ñaõ ñöôïc phaân tích khaù kyõ löôõng vaø saâu saéc treân taàm theá giôùi: “Nhìn laïi nhöõng chuyeån bieán trong ñaøo taïo KTS töø nhöõng naêm 1990 trôû laïi ñaây, coù theå thaáy noåi leân 3 vaán ñeà chính [2].

Thöù nhaát laø moái quan heä giöõa ñaøo taïo vaø haønh ngheà - neáu tröôùc ñaây ñaøo taïo laø laõnh vöïc rieâng cuûa caùc nhaø giaùo thì ngaøy nay, caùc tröôøng nhaän thöùc roõ hieäu quaû hai chieàu töø vieäc môøi caùc KTS thöïc haønh tham gia giaûng daïy, goùp phaàn khai phaù nhöõng ñoái töôïng thieát keá ña daïng trong thöïc teá. Kinh nghieäm thöïc tieãn coù theå ñöa ñaøo taïo ñeán gaàn vôùi cuoäc soáng hôn, nhöng cuõng coù theå kìm haõm söï saùng taïo cuûa sinh vieân.

Thöù hai, nhieäm vuï ñaøo taïo trôû neân khoù khaên hôn khi xaõ hoäi ñoøi hoûi nhöõng phöông thöùc thieát keá kieán truùc ña chieàu hôn - beân caïnh loä trình kinh ñieån ñi töø coâng naêng ñeán keát caáu roài hình thöùc laø caùc yeáu toá noäi taïi, thì nhieàu chöông trình ñaøo taïo ñaõ laáy xuaát phaùt ñieåm laø caùc vaán ñeà beân ngoaøi kieán truùc nhö caáu truùc, ñòa ñieåm, xaõ hoäi, sinh thaùi, taâm lyù,.., chuyeån töø chöùc naêng / kyõ thuaät / kinh teá quyeát ñònh luaän sang caùc caùch tieáp caän nhaân vaên. Vieäc khoâng coù phöông thöùc naøo laø duy nhaát ñuùng coù theå laøm ngöôøi hoïc hoang mang maát phöông höôùng, ñoøi hoûi hoï phaûi coù khaû naêng töï laäp trong moät “theá giôùi phaúng”.

Thöù ba laø söï caân ñoái quan heä giöõa “tính toaøn caàu” vaø “tính ñòa phöông”, giöõa quoác teá hoùa vaø baûn ñòa hoùa - KTS coù theå haønh ngheà taïi nhieàu quoác gia vôùi nhöõng neàn vaên hoùa khaùc nhau, tham gia giaûi quyeát caùc vaán ñeà coù tính baûn ñòa taïi moät mieàn ñaát khaùc. Bôûi vaäy, khi caùc tröôøng coù thöông hieäu toaøn caàu raát chuù troïng khai thaùc caùi rieâng thì ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn xaây döïng neàn taûng tö töôûng thieát keá töø coäi nguoàn vaên hoùa daân toäc ñeå hoäi nhaäp maø khoâng bò hoøa tan trong quaù trình hoaït ñoäng ngheà nghieäp.”

Ba vaán ñeà cuûa ñaøo taïo KTS treân theá giôùi neâu treân cuõng khoâng phaûi ngoaïi leä ñoái vôùi Vieät Nam. Thaäm chí, noù tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp aûnh höôûng tôùi hoaït ñoäng ñaøo taïo cuûa nöôùc ta. Bôûi vì chuùng ta coøn phaûi ñaøo taïo trong ñieàu kieän khoù khaên: thieáu thoán cô sôû vaät chaát (phoøng hoïc, thí nghieäm, xöôûng moâ hình, thö vieän,..), baát caäp veà ngoaïi ngöõ trong khai thaùc tö lieäu, ñaëc bieät laø quan ñieåm vaø trieát lyù ñaøo taïo khoâng roõ raøng, coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán chaát löôïng ñaøo taïo. Ñieàu quan troïng laø caàn coù moät söï quyeát taâm cao ñoä vaø kieân trì ñeå coù theå “ñöa heä thoáng ñaøo taïo kieán truùc cuûa caùc tröôøng ñaït chuaån theo söï coâng nhaän vaø kieåm ñònh cuûa quoác teá nhöng ñoàng thôøi vaãn phaùt huy ñöôïc saéc thaùi ñaëc tröng maø moãi cô sôû ñaøo taïo ñaõ vaø ñang taïo döïng.” Ñoù laø moät nhaän ñònh raát xaùc ñaùng cuûa nhoùm taùc giaû tham luaän.

Söï baát caäp cuûa Vieät Nam trong naém baét Tieâu chí quoác teá veà ñaøo taïo kieán truùc sö cuûa theá giôùi SË 83+84 . 2016

47

Hai taùc giaû baøi tham luaän cuõng ñaõ giôùi thieäu cho chuùng ta: Tieâu chí cuûa UIA – UNESCO vaø thoûa thuaän Canberra Accord veà ñaøo taïo kieán truùc sö cuûa theá giôùi nhö sau, thaùng 4/2008, do 8 toå chöùc kieåm ñònh coâng nhaän ñaøo taïo KTS cuûa theá giôùi (goàm CAA - Australia, CACB Canada, COMAEA - Mexico, KAAB - Haøn Quoác, NAAB - Myõ, NBAA - Trung Quoác, RAIA - Australia, RIBA - Anh) ñaõ thoáng nhaát kyù keát, baét ñaàu aùp duïng ñoái vôùi sinh vieân nhaäp hoïc töø thaùng 01/2010.

“Theo ñoù, ngöôøi hoïc sau khi toát nghieäp ra tröôøng ñöôïc xem laø phaûi naém vöõng caùc naêng löïc: 1. AÙp duïng caùc kieán thöùc ñaõ thu nhaän ñöôïc vaøo vieäc thieát keá, vaän haønh vaø caûi thieän caùc heä thoáng, caùc tieán trình vaø caùc moâi tröôøng.

2. Hình thaønh vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà kieán truùc toång hôïp, phöùc taïp.

3. Hieåu roõ vaø giaûi quyeát ñöôïc caùc taùc ñoäng veà moâi tröôøng, kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa coâng trình kieán truùc.

4. Coù theå trao ñoåi coù hieäu quaû vôùi khaùch haøng, coäng ñoàng.

5. Khuyeán khích quaù trình hoïc taäp suoát ñôøi vaø phaùt trieån ngheà nghieäp sau khi ra tröôøng.

6. Hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc ngheà nghieäp cuûa KTS. 7. UÛng hoä vaø phaùt trieån toát hôn caùc moâi tröôøng daønh cho con ngöôøi trong xaõ hoäi ñöông ñaïi.”

Theá nhöng, hieän nay chöa coù tröôøng naøo ôû Vieät Nam tham gia heä thoáng kieåm ñònh quoác teá, môùi chæ 1 - 2 tröôøng nhaän ñöôïc söï coâng nhaän song phöông cuûa 1 - 2 tröôøng ñoái taùc cho nhöõng döï aùn ñaøo taïo cuï theå. Ñoù laø moät thieät thoøi lôùn cho caùc KTS Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp khi saép tôùi ñaây seõ thöïc hieän vieäc caáp chöùng chæ KTS ASEAN. Trong 7 tieâu chí naøy chuùng toâi nhaän thaáy vaãn coøn thieáu moät tinh thaàn bao quaùt ñoù laø hình maãu nhaân caùch ngheà nghieäp maø treân cô sôû ñoù xaùc laäp chæ soá ñaøo taïo phoå quaùt.

hình thöùc coâng trình, tyû leä giöõa caùc trang trí, taïo thaønh nhöõng phong caùch kieán truùc, ñaëc tröng cho moãi giai ñoaïn lòch söû hoaëc moãi neàn vaên hoaù daân toäc. Thí duï phong caùch kieán truùc thôøi Coå ñaïi, thôøi Phuïc Hng, Barocco, hoaëc kieán truùc Trung Hoa, AÁn Ñoä, nöôùc Nga thôøi Kiev.

Vôùi tính chaát moät lónh vöïc hoaït ñoäng, kieán truùc xuaát hieän töø thôøi toái coå khi nhaân loaïi coøn soáng trong hoang daõ, khi ñoù kieán truùc ñaõ khoâng chæ hoaït ñoäng theo quy luaät lôïi ích maø caû theo quy luaät caùi ñeïp. Töø cuoái theá kyû XVI ñeán XIX trong ngheä thuaät kieán truùc chaâu AÂu lieân tieáp thay ñoåi nhau caùc tröôøng phaùi vaø khuynh höôùng: Barocco, Rococo, Empire (Ñeá cheá), chuû nghóa Coå ñieån, vv. Töø luùc ñoù, lyù luaän kieán truùc trôû thaønh moân hoïc daãn ñaàu trong caùc vieän haøn laâm ngheä thuaät chaâu AÂu. Sang theá kyû XX xuaát hieän nhieàu kieåu coâng trình kieán truùc: coâng sôû, doanh nghieäp, nhaø cao taàng nhieàu caên hoä ñeå ôû. Vieäc xaây döïng söû duïng nhöõng phöông phaùp coâng nghieäp, khieán tính theå hieän ngheä thuaät cuûa coâng trình kieán truùc trôû thaønh vaán ñeà.

Ngheä thuaät kieán truùc xöùng ñaùng ñöôïc goïi laø “cuoán saùch lòch söû theá giôùi”, vì noù “caát leân tieáng noùi” moãi khi caùc truyeàn thuyeát vaø baøi ca im tieáng vaø moãi khi khoâng coøn ai nhôù ñeán nhöõng nhoùm daân toäc vaø neàn vaên hoaù cuûa hoï ñaõ mai moät, bieán maát treân traùi ñaát. Treân caùc trang cuûa cuoán “lòch söû baèng gaïch ñaù” aáy, ngöôøi ta thaáy “ghi laïi” nhöõng thôøi kyø trong lòch söû nhaân loaïi.

Quang phoå lieân quan tôùi trình ñoä tröøu töôïng vaø tính thaåm myõ cuûa ngheä thuaät ñöôïc bieåu ñaït nhö löôïc ñoà keøm theo sau ñaây:

Hình maãu nhaân caùch ngheà nghieäp Kieán truùc sö

Muoán ñaøo taïo thaønh coâng baát cöù moät ngheà nghieäp naøo tröôùc heát ta caàn coù nhaän thöùc ñuùng baûn chaát cuûa ngheà nghieäp ñoù vaø nhaân caùch ngheà nghieäp ñoù. Ñöông nhieân, nhaän thöùc ñoù coù theå thay ñoåi theo thôøi ñaïi vaø daân toäc. Tuy nhieân, haït nhaân duy lyù laø caùi coát loõi khoâng bao giôø bò ñaùnh maát. Neáu ñaùnh maát caùi coát loõi naøy thì ngheà nghieäp ñoù ñaõ thaønh ngheà nghieäp khaùc. Ví duï treân ñaây ñaõ neâu, ngöôøi ta ñaõ chuyeån ñaøo taïo kieán truùc sö thaønh ñaøo taïo kyõ sö xaây döïng. Maø kyõ sö xaây döïng laø coâng vieäc cuûa tröôøng ñaïi hoïc xaây döïng. Ngay caû chuyeân ngaønh kyõ sö kieán truùc bò xeáp döôùi kieán truùc sö thì ñoái töôïng ñaøo taïo naøy cuõng laáp löûng - khoâng laø KTS maø cuõng chaúng laø Kyõ sö xaây döïng. Chuùng toâi muoán chuùng ta nhìn laïi caùi cuõ nhö traùi ñaât vôùi caâu hoûi sô ñaúng: Kieán truùc laø gì vaø kieán truùc sö, hoï laø ai?

Chuùng ta tìm thaáy ngheä thuaät kieán truùc ñaàu tieân, roài tieáp sau laø ngheä thuaät ñieâu khaéc, vöøa coù quan heä vôùi moâi tröôøng vöøa coù tính thò giaùc; sau ñoù trong trung taâm cuûa phaàn ngheä thuaät thò giaùc laø hoäi hoïa, ñoà hoïa vaø caùc ngheä thuaät phaùc hoïa khaùc.

Kieán truùc (architekton trong tieáng Hy Laïp) laø moät boä moân ngheä thuaät nhaèm muïc ñích xaây döïng coâng trình, nhaø cöûa, caàn thieát cho cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Ngheä thuaät kieán truùc coù chöùc naêng thoaû maõn nhöõng yeâu caàu veà vaät chaát thoâng thöôøng cuõng nhö nhöõng ñoøi hoûi veà tinh thaàn cuûa con ngöôøi, vì vaäy trong ñoù coù söï keát hôïp giöõa caùi ñeïp vaø caùi coù ích, mang caû tính kyõ thuaät laãn tính myõ hoïc. Nhöõng ngöôøi laøm coâng vieäc ngheä thuaät naøy ñöôïc goïi laø kieán truùc sö.

Caùc ngheä thuaät kòch ôû möùc ñoä khaùc nhau nhöõng yeáu toá thò giaùc vaø yeáu toá töï söï (thuaät truyeän). Tieåu thuyeát, truyeän ngaén, vaø thöôøng caû vaên hoïc chuyeân ngaønh naèm trong phaïm vi töï söï moät caûnh roõ raøng. Roài tieáp ñeán laø thi ca, baûn chaát cuûa noù theo tính töï söï maøu saéc, thì noù nghieâng veà baäc cuoái cuøng coù tính aâm nhaïc cuûa quang phoå naøy. (Tuy nhieân, thænh thoaûng, cuõng ôû trong khuynh höôùng ñoái laäp, coù tính thò giaùc). Nhaûy muùa lieân keát nhöõng yeáu toá töï söï vôùi aâm nhaïc; vaø cuoái cuøng, beân phaûi trong baûng quang phoå naøy laø aâm nhaïc, - moät ngheä thuaät tröøu töôïng nhaát vaø “coù tính thaåm mó nhaát”.

Ngheä thuaät Kieán truùc bao goàm toaøn boä nhöõng phöông tieän vaø thuû phaùp ngheä thuaät ñaõ tích luyõ ñöôïc trong lòch söû, theå hieän trong vieäc choïn

WALTER PATER moät nhaø ngheä thuaät hoïc Myõ ñaõ töøng noùi: “Moïi ngheä thuaät ñeàu vöôn tôùi tính caùch cuûa aâm nhaïc”, khi oâng naøy noùi ñeán xu

48

SË 83+84 . 2016

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhμ qu∂n l˝

höôùng cuûa ngheä thuaät ñöông ñaïi nhö moät döï baùo. Do ñoù, trong ngheä thuaät hieän ñaïi, kieán truùc caøng gia taêng tính tröøu töôïng vaø tính thaåm myõ vaø kieán truùc sö hieän ñaïi laø kieåu ngheä só vöøa coù tö duy tröøu töôïng vaø trình ñoä thaåm myõ cao, xöùng laø ngöôøi saùng taïo ra khoâng gian vaên hoùa ngheä thuaät cuûa thôøi ñaïi.

Chæ soá ñaùnh giaù trong ñaøo taïo Kieán truùc sö

Treân cô sôû hình maãu nhaân caùch kieán truùc sö noùi treân, chuùng toâi maïn pheùp xaùc laäp moät phöông thöùc ñaøo taïo ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi vaø tieâu chí ñaøo taïo töøng phöông dieän noùi treân theo 04 chæ soá cuûa ngöôøi thaønh ñaït: IQ, EQ, SQ, CQ.Trong ñaùnh giaù chöông trình ñaøo taïo, phöông thöùc ñaøo taïo vaø caùch ñaùnh giaù ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo, chuùng ta döïa thöôøng vaøo tieâu chi IQ laø chính. Ñoù laø chæ soá thoâng minh, hay IQ (vieát taét cuûa intelligence quotient trong tieáng Anh), laø moät khaùi nieäm ñöôïc nhaø khoa hoïc ngöôøi Anh Francis Galton ñöa ra trong cuoán saùch Hereditary Genius xuaát baûn vaøo cuoái theá kyû 19. Ñaây laø chæ soá daân trí giaùo duïc phoå thoâng vaø ñeå noùi ñeán trình ñoä tri thöùc vaø kieán thöùc neàn. So vôùi moâ hình nhaân caùch kieán tuùc sö neâu treân chæ nhìn vaøo chæ soá IQ thì vöøa thöøa maø cuõng vöøa thieáu: khi quaù naëng nhöõng noäi dung kyõ thuaät maø quaù nheï veà tính saùng taïo ngheä thuaät vaø taàm vaên hoùa. Ñeå ñaùp öùng vieäc hình thaønh caùc phöông dieän nhaân caùch kieán truùc sö phaûi coi troïng vaø keát hôïp haøi hoùa nhöõng chæ soá cuûa ngöôøi thaønh ñaït EQ, SQ, CQ sau ñaây: Trí tueä xuùc caûm (emotional intelligence - EI) thöôøng duøng döôùi haøm nghóa noùi veà chæ soá caûm xuùc (emotional intelligence quotient EQ) cuûa moãi caù nhaân.

Chæ soá naøy moâ taû khaû naêng, naêng löïc, kyõ naêng (trong tröôøng hôïp cuûa moâ hình tính caùch veà trí tueä xuùc caûm) hay khaû naêng töï nhaän thöùc ñeå xaùc ñònh, ñaùnh giaù vaø ñieàu tieát caûm xuùc cuûa chính moãi ngöôøi, cuûa ngöôøi khaùc, cuûa caùc nhoùm caûm xuùc[1]. Trí tueä xuùc caûm laø nhaùnh nghieân cöùu töông ñoái môùi cuûa ngaønh taâm lyù hoïc. Do ñoù, ñònh nghóa veà trí tueä xuùc caûm khoâng ngöøng thay ñoåi. Lónh vöïc naøy raát quan troïng trong vieäc xaùc ñònh kieåu nhaân caùch quan lyù vaên hoùa laø moät lính vöïc cöïc kyø nhaïy caûm.

Baét ñaàu töø naêm 1990, nhaø taâm lyù hoïc Peter Salovey ôû ÑH Yale vaø John Mayer ôû ÑH New Hampshire ñaõ ñöa ra thuaät ngöõ Trí thoâng minh caûm xuùc (Emotional Intelligence, hoaëc Emotional Quotient - EQ). Thöïc teá cho

thaáy, caûm xuùc chæ ñaïo trí thoâng minh coù leõ coøn hôn caû logic toaùn hoïc. Baèng phaân tích caáu taïo cuûa boä naõo vaø caùc xung thaàn kinh, ngöôøi ta ñaõ chöùng minh ñöôïc lyù trí, maø ñaïi dieän laø trí thoâng minh, khoâng coù ôû daïng thuaàn tuùy maø ñöôïc nuoâi döôõng bôûi caûm xuùc, vaø chính phaàn neocortex (phuï traùch suy luaän treân naõo) laø nhaïc tröôûng, noù chæ ñaïo, phoái hôïp, kieåm soaùt caùc caûm xuùc ñoät ngoät vaø gaùn cho chuùng moät yù nghóa. EQ theå hieän khaû naêng cuûa moät ngöôøi hieåu roõ chính baûn thaân mình cuõng nhö thaáu hieåu ngöôøi khaùc ít nhieàu gioáng vôùi khaùi nieäm maø Gardner goïi laø trí thoâng minh trong ngöôøi vaø thoâng minh giöõa ngöôøi. Hôn theá, noù coøn laø khaû naêng cheá ngöï caûm xuùc ñeå thích öùng vôùi hoaøn caûnh vaø kieåm soaùt caùc caûm xuùc. Ngöôøi coù EQ cao, do vaäy deã thích nghi, luoân tìm ñöôïc söï hoøa hôïp trong moät taäp theå, deã daøng nhaän ñöôïc söï hôïp taùc hôn nhöõng “thieân taøi ñôn ñoäc” (maø trong thôøi ñaïi hieän nay, tính taäp theå trong laøm vieäc vieäc heát söùc quan troïng). Sau ñoù, nhaø taâm lyù hoïc Daniel Goleman xaùc ñònh cuï theå vaø coù heä thoáng hôn trong taùc phaåm cuûa oâng mang teân Emotional Intelligence.

EQ moät phaàn laø baåm sinh nhöng cuõng do giaùo duïc, reøn luyeän maø coù ñöôïc. Vieäc giaùo duïc tình caûm phaûi ñöôïc thöïc hieän töø khi treû coøn nhoû, heä thaàn kinh chöa tröôûng thaønh, coù nhieàu cô hoäi tieáp nhaän nhöõng caûm xuùc môùi.

EQ khoâng ñoái laäp vôùi IQ, maø muïc ñích cuûa giaùo duïc laø phaùt trieån song song hai chæ soá naøy. Coù nhöõng ngöôøi ñöôïc thieân phuù caû hai, nhöng khoâng ít ngöôøi laïi thieáu caû hai. Trí tueä caûm xuùc thieân veà caù nhaân nhöng laïi raát quan troïng trong söï hình thaønh caù tính saùng taïo ñeå noù taïo ra caùi môùi vaø caùi ñoäc ñaùo.

Caøng ngaøy, ngöôøi ta caøng cho raèng EQ quan troïng hôn IQ, nhö ngöôøi ta thöôøng noùi “vôùi IQ ngöôøi ta tuyeån löïa baïn, nhöng vôùi EQ, ngöôøi ta ñeà baït baïn”. Nhöõng ngöôøi thaønh ñaït khoâng phaûi laø ngöôøi coù IQ cao nhaát maø coù EQ cao nhaát Thoâng minh xaõ hoäi (Social Intelligence) - xaùc ñònh baèng chæ soá thoâng minh xaõ hoäi (Social Quotient SQ). Ngöôøi ta hay noùi ñeán chæ soá SQ Roäng hôn nöõa, khaû naêng bieát döïa vaøo EQ keát hôïp vôùi söï nhaïy beùn trong nhaän thöùc nhöõng caùi môùi naûy sinh trong xaõ hoäi ñeå chuû ñoäng ñieàu tieát caùch öùng xöû cuûa mình trong coäng ñoàng ñöôïc caùc nhaø taâm lyù hoïc phaùt trieån thaønh moät khaùi nieäm goïi laø Thoâng minh xaõ SË 83+84 . 2016

49

hoäi (Social Intelligence, xaùc ñònh baèng chæ soá thoâng minh xaõ hoäi Social Quotient SQ). Khaùi nieäm naøy do Edgar Doll ñöa ra töø naêm 1937, vôùi muïc ñích xaùc ñònh möùc ñoä hoøa nhaäp vaøo moät taäp theå roäng lôùn thoâng qua khaû naêng ñaùnh giaù ñuùng ngöôøi, ñuùng vieäc, söï khoân kheùo, caùch xöû lyù coù hieäu quaû moät caù nhaân tröôùc moãi hieän töôïng, söï kieän, moãi tình huoáng cuï theå... Ña soá caâu hoûi traéc nghieäm chæ soá SQ döïa vaøo tính ñoái cöïc do Hans Eysenek ñöa ra treân cô sôû caùc döõ lieäu laâm saøng vaø thoáng keâ. SQ ñöôïc xem nhö chieác chìa khoùa ñeå thaønh coâng trong cuoäc ñôøi, vaø neáu nhö caùc chæ soá khaùc ñeàu cao, caù nhaân ñoù chaéc chaén seõ laø moät ngöôøi thaønh ñaït trong xaõ hoäi.

CQ - Trí thoâng minh saùng taïo (Creative Intelligence vaø töông öùng CQ) Baát cöù hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøo cuõng khoâng chæ döïa vaøo nhöõng caùi coù saün maø phaûi phaùt trieån noù leân. Tuy nhieân caùch phaùt trieån aáy ôû moãi ngöôøi moät khaùc, coù theå laø söï tieäm tieán, nhöng cuõng coù theå laø nhöõng böôùc ñoät phaù, nhöõng böôùc nhaûy voït. Khi ñoù, söï saùng taïo ñöôïc theå hieän. Coù nhöõng ngöôøi cho raèng chính söï saùng taïo môùi phaân bieät giöõa ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc vaø chính noù laø coát loõi cuûa trí thoâng minh. Ñoù laø lyù do ñeå ngöôøi ta ñöa ra moät khaùi nieäm môùi, moät tieâu chí ñaùnh giaù nöõa, ñöôïc goïi laø Trí thoâng minh saùng taïo (Creative Intelligence vaø töông öùng CQ). Nhaø taâm lyù hoïc ngöôøi Anh Harry Adler laàn ñaàu tieân ñöa ra khaùi nieäm naøy. OÂng nghieân cöùu vuøng khu truù cuûa nhöõng suy nghó saùng taïo vaø ñònh nghóa moät caùch ñôn giaûn: “Khaû naêng saùng taïo laø caùi loeù saùng voã nheï vaøo vuøng naõo phaûi ñeå laøm baät ra nhöõng yù töôûng”. Noùi nhö vaäy coù nghóa laø tuy phaàn naøo mang tính baåm sinh, nhöng khaû naêng saùng taïo voán coù trong tö duy moãi ngöôøi vaø hoaøn toaøn coù theå “reøn luyeän” ñöôïc. Adler ñaõ chæ ra raèng coù theå naâng cao hieäu quaû cuûa naõo boä baèng caùch taäp suy nghó, tìm ra nhöõng caùi phi thöôøng, caùi “loeù saùng” trong caùi bình thöôøng vaø ñeà xuaát raát nhieàu caùch ñeå taïo ra “caùi voã nheï” ñoù.

Cuõng chính vì theá, muïc tieâu giaùo duïc ôû caùc nöôùc tieân tieán laø khoâng chæ cung caáp kieán thöùc ñaøo taïo maø taïo ra nhöõng ngöôøi bieát suy nghó saùng taïo. Gaàn ñaây, ngöôøi ta ñaõ xaây döïng caû moät ngaønh khoa hoïc mang teân “Tö duy saùng taïo” nhaèm muïc ñích naøy. Xeùt cho cuøng, chính trí thoâng minh saùng taïo môùi laøm neân lòch söû khoa hoïc kyõ thuaät vaø coâng ngheä, môùi xaây döïng ñöôïc moät kho taøng vaên hoùa ngheä thuaät khoång loà, môùi thuùc ñaåy söï tieán hoùa cuûa nhaân loaïi. Laïi caøng caàn thieát ñoái vôùi kieán truùc vôùi tö caùch laø ngöôøi saùng taïo ra khoâng gian vaên hoùa ngheä thuaät (hay phong caùch thaåm myõ) cho thôøi ñaïi vaø cho daân toäc mình.

Thay lôøi keát

Coù theå noùi, trong thôøi ñieåm hieän nay maø baøn ñeán söï nghieäp ñaøo taïo laø moät thaùch ñoá lôùn. Töø trung öông ñeán ñòa phöông, töø Boä ñeán caùc tröôøng, töø nhaø quaûn lyù ñeán nhaø giaùo, töø ngöôøi daïy ñeán ngöôøi hoïc vaø noùi roäng ra ..laø toaøn xaõ hoäi, vaãn loay hoay chöa tìm ra caâu traû lôøi coù tính khaû thi cho vaán ñeà quan troïng naøy. Thöû nhìn laïi minh trieát giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuûa ta, chí ít töø 1954 cho ñeán nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 1990, laø minh trieát giaùo duïc theo höôùng: phoå thoâng, phoå caäp vaø ñaïi traø, vôùi caáu truùc hình thang. Muïc tieâu nhaø tröôøng ñaøo taïo ra ngöôøi lao ñoäng vaø caùn boä caùch maïng laø chuû yeáu. Töø ñaàu nhöõng naêm 2000, chuùng ta môùi noùi ñeán ñaøo taïo daân trí, nhaân löïc vaø nhaân taøi, vaø baét ñaàu nghó tôùi caáu truùc ñaøo taïo hình kim töï thaùp. Nhöng thöïc hieän caáu truùc kim töï thaùp theo moâ hình ñaøo taïo naøo thì coøn quaù nhieàu luùng tuùng vaø baát caäp. Ñaõ laø moät heä thoáng thì laém söùc yø do ñoù chuyeån dòch caû moät heä thoáng cuõ sang heä thoáng môùi laø raát khoù khaên, khoâng phaûi laép raùp nhö troø chôi lego. Muoán coù heä thoáng môùi phaûi coù it nhaát 50 naêm.

Do ñoù, coù laïm baøn kieåu gì, thì chuùng ta vaãn chæ ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà cuïc boä neáu khoâng noùi laø tieåu tieát. Nhieàu cuoäc hoäi thaûo vaø nhieàu nghieân cöùu cuûa chính giôùi kieán truùc sö nöôùc ta ñaõ baøn thaûo raát kyõ, coù theå noùi caùc ñoàng nghieâp ñaõ thaáy sôùm töø 20 naêm qua roài. Nhöng vaán ñeà döôøng nhö coøn hieän höõu vaø noùng boûng.

Chuùng ta caàn khaéc phuïc nhöõng baát caäp trong naém baét nhöõng tieâu chí theá giôùi trong ñaøo taïo kieán truùc sö ñeå naâng cao vò theá vaø chaát löôïng ñaøo taïo kieán truùc theo ñuùng yù nghóa cuûa noù.

50

SË 83+84 . 2016

Toång quan vaø caùc vaán ñeà toàn taïi cuûa thieát keá ñoâ thò

TRONG QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ ÔÛ VIEÄT NAM ThS. KTS. SAÀM MINH TUAÁN P.Giaùm ñoác Vieän nghieân cöùu thieát keá ñoâ thò (UDI) - VIUP

Söï ra ñôøi cuûa Thieát keá ñoâ thò:

Thieát keá ñoâ thò laø moät coâng vieäc khoâng heà môùi meû. Töø haøng ngaøn naêm tröôùc, nhöõng neàn vaên minh coå ñaïi ñaõ thieát keá vaø xaây döïng nhöõng khoâng gian ñoâ thò coøn ñuû söùc haáp daãn nhaân loaïi ngaøy nay veà veû ñeïp vaø caûm xuùc maø chuùng mang laïi.

Tuy nhieân, phaûi tôùi nhöõng naêm cuoái thaäp 50 cuûa theá kyû 20, thieát keá ñoâ thò vôùi tö caùch moät lónh vöïc chuyeân moân vaø moät ngaønh hoïc ôû baäc ñaïi hoïc môùi ñöôïc ra ñôøi.

Söï ra ñôøi cuûa thieát keá ñoâ thò tröôùc heát gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa quy hoaïch ñoâ thò thaønh moät ngaønh khoa hoïc môùi, taùch rôøi vôùi kieán truùc. Quy hoaïch khoâng coøn laø kyõ thuaät thieát keá maø ñaõ trôû thaønh khoa hoïc veà ra quyeát ñònh (decisionmaking) vôùi moät loaït nhöõng khaùi nieäm vaø tö duy töø caùc ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi (chính trò hoïc, kinh teá hoïc, xaõ hoäi hoïc,v.v…). Ñaây laø söï ñieàu chænh töø phöông phaùp thöïc haønh cuõ khi maø quy hoaïch ñoâ thò döïa treân moät caùch tieáp caän hình thöùc noâng caïn cuûa traøo löu City Beautiful (Thaønh phoá Töôi ñeïp) maø boû qua goác reã kinh teá-xaõ hoäi cuûa vaán ñeà. Söï bieán ñoåi naøy ñaõ thuùc ñaåy thieát keá ñoâ thò ra ñôøi ñeå quaùn xuyeán yeáu toá hình thöùc cuûa ñoâ thò nay khoâng coøn laø moái quan taâm cuûa caùc nhaø quy hoaïch.

Söï ra ñôøi cuûa thieát keá ñoâ thò cuõng gaén lieàn vôùi söï suïp ñoå cuûa Chuû nghóa hieän ñaïi trong kieán truùc vaø quy hoaïch taïi phöông Taây. Nhö tuyeân ngoân cuûa Le Corbusier, thaønh phoá nay trôû thaønh nhöõng “coã maùy” khoång loà nghieàn naùt lòch söû, coäng ñoàng cuõng nhö moái daây lieân heä giöõa con ngöôøi vaø khoâng gian soáng cuûa hoï. Chính nhöõng noã löïc haøn gaén veát thöông ñoâ thò, kieán taïo khoâng gian soáng cho con ngöôøi ñaõ xaây döïng neân neàn taûng lyù thuyeát cho ngaønh thieát keá ñoâ thò.

Naêm 1961, Kevin Lynch cho ra ñôøi taùc phaåm The image of the City (Hình aûnh cuûa thaønh phoá) mang laïi moät coâng cuï thieát keá ñoâ thò. Sau 5 naêm nghieân cöùu thoâng qua nhöõng phöông phaùp nhö baûn ñoà taâm lyù (mental map), taùc giaû tìm ra moái lieân heä cuûa con ngöôøi ñoái vôùi khoâng gian soáng thoâng qua 5 yeáu toá: tuyeán, bieân, giao ñieåm, ñieåm nhaán vaø khu vöïc. Baèng caùch söû duïng caùc yeáu toá naøy, taùc giaû bieän luaän raèng caùc nhaø thieát keá ñoâ thò seõ coù ñöôïc moät boä coâng cuï ñeå kieán taïo nhöõng nôi choán coù theå deã daøng “ñoïc” ñöôïc bôûi cö daân vaø thoûa maõn taâm lyù cuûa hoï.

Gioáng Lynch, kieán truùc sö Gordorn Cullen cuõng quan taâm tôùi caùch con ngöôøi caûm nhaän veà moâi tröôøng soáng thoâng qua thò giaùc nhöng oâng nhaán maïnh veà taùc ñoäng caûm xuùc hôn laø khaû naêng “ñoïc” moâi tröôøng. Cullen ñònh nghóa thieát keá ñoâ thò laø “ngheä thuaät veà moái quan heä” (the art of relationship). Cullen cho raèng con ngöôøi tieáp nhaän moâi tröôøng ñoâ thò thoâng qua di chuyeån vaø ñònh vò trong moâi tröôøng ñoù. Töø ñoù oâng phaùt trieån khaùi nieäm Taàm nhìn chuoãi (Serial Vision), trong ñoù giaûi trình caùc hình aûnh ñoâ thò ñöôïc coi nhö laø moät chuoãi caùc khaùm phaù. Töø ñoù, oâng cho raèng traïng thaùi lieân quan ñeán vò trí cuûa ngöôøi quan saùt trong moâi tröôøng, ví duï: ñaây vaø ñoù, ñoùng vaø môû, söï kieàm cheá vaø söï giaûi thoaùt…, coù theå ñöôïc thieát keá vôùi tính ngheä thuaät vaø muïc ñích.

THIEÁ T KEÁ

ÑOÂ THÒ

Thieát keá ñoâ thò ra ñôøi ñeå laáp ñi khoaûng troáng traùch nhieäm giöõa kieán truùc, voán quan taâm töøng coâng trình ñôn leû, vaø quy hoaïch, voán giôø ñaây taäp trung vaøo caùc khía caïnh kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñoâ thò. Quan troïng hôn, thieát keá ñoâ thò ñaõ ra ñôøi ñeå taïo döïng nhöõng khoâng gian ñoâ thò nhaân baûn hôn trong caùc thaønh phoá hieän ñaïi.

SË 83+84 . 2016

51

Khaùi nieäm veà Thieát keá ñoâ thò

Hình 1. Kevin Lynch vaø taùc phaåm “ The Image oø the City”

Ñoâ thò laø toång theå khoâng gian goàm caùc yeáu toá töï nhieân vaø nhaân taïo, vaät theå vaø phi vaät theå, mang noäi dung kinh teá, kyõ thuaät (coâng naêng), vaên hoaù tinh thaàn ( myõ quan). Töø khi con ngöôøi coù yù thöùc xaây döïng khoâng gian cö truù cuûa mình ( ñoâ thò, ñieåm daân cö) thì töø ñoù xuaát hieän thieát keá ñoâ thò. Cho ñeán nay, nhaän thöùc veà TKÑT treân theá giôùi coù nhieàu quan ñieåm, trong ñoù coù 3 quan ñieåm cô baûn veà TKÑT laø: Q Thöù nhaát: thieát keá ñoâ thò laø ngheä thuaät toå chöùc khoâng gian ñoâ thò, “ngheä thuaät taïo laäp vaø baûo toàn moâi tröôøng vaät theå ñoâ thò”; “ ngheä thuaät thieát keá moïi thöù vaät theå thuoäc veà ñoâ thò, tröø caùc coâng trình kieán truùc, xaây döïng” (Jonathan Barnett, M. Perfect & G. Power, Anh).

Q Nhoùm quan ñieåm thöù hai nhìn nhaän TKÑT laø qui trình, phöông phaùp thieát keá ñoäc laäp taùch bieät vöøa laø caàu noái giöõa vôùi QHXD vaø thieát keá kieán truùc, coù ñoái töôïng laø toång theå ñoâ thò hoaëc khu ñoâ thò; laø thieát keá chi tieát xaây döïng caùc toång theå kieán truùc ñoâ thò.

Q Caùch hieåu thöù ba coi thieát keá ñoâ thò laø muïc

tieâu vöøa laø noäi dung coù tính xuyeân suoát, thuoäc veà phaïm truø quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò, gaén vôùi quaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån ñoâ thò. TKÑT laø trình töï, phöông phaùp vöøa laø saûn phaåm cuûa ngheä thuaät toå chöùc khoâng gian ñoâ thò.

Hình 2. Sô ñoà vai troø cuûa Thieát keá ñoâ thò trong heä thoáng Quy hoaïch ñoâ thò Vieät Nam

Xuaát phaùt töø caùc quan ñieåm treân, ta coù theå hieåu moät caùch ngaén goïn TKÑT laø hoaït ñoäng toå chöùc kieán truùc caûnh quan (ngheä thuaät toå chöùc khoâng gian vaät theå) ñoâ thò, moät trong caùc noäi dung chuû yeáu cuûa QHXD: Coâng naêng ( phaân khu chöùc naêng, toå chöùc caùc hoaït ñoäng KTXH, söû duïng ñaát..), ngheä thuaät (TKÑT) T Thieát keá ñoâ thò vöøa laø muïc tieâu cuûa QHXD; T Laø noäi dung cuûa QHXD; T Laø Quy trình thieát keá cuûa QHXD; T Thieát keá ñoâ thò laø caàu noái giöõa QHXD vaø KT; T Cô

sôû cho thieát keá kieán truùc veà caùc maët: Tính chaát, vò trí, hình thaùi, khoâng gian vaø maàu saéc…

Thieát keá ñoâ thò trong heä thoáng QHXD Vieät Nam hieän nay: Heä thoáng caùc ñoà aùn Quy hoaïch ñoâ thò hieän nay goàm coù

52

SË 83+84 . 2016

Thi’t k’

Æ´ thfi

T Quy hoaïch toång theå phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam T Quy hoaïch xaây döïng vuøng T Quy hoaïch chung xaây döïng T Quy hoaïch phaân khu tyû leä 1/2000 T Quy hoaïch chi tieát xaây döïng ñoâ thò, caùc ñieåm daân cö noâng thoân.

Caùc vaán ñeà coøn toàn taïi cuûa Thieát keá ñoâ thò trong heä thoáng QHXD hieän nay: ÔÛ Vieät Nam hieän nay, Thieát keá ñoâ thò ñang raát ñöôïc quan taâm vaø chuù troïng, vieäc ra ñôøi cuûa Thoâng tö soá 06/2013/TT-BXD veà höôùng daãn noäi dung laäp ñoà aùn Thieát keá ñoâ thò, ñaõ taïo neân moät böôùc ngoaït coù tính ñònh höôùng vaø phaùt trieån quan troïng cho Thieát keá ñoâ thò ôû Vieät Nam. Tuy nhieân vaãn coøn coù söï choàng laán veà caùc böôùc thöïc hieän, cuõng nhö vai troø cuûa “thieát keá ñoâ thò” vôùi quy hoaïch vaø kieán truùc, cuøng vôùi ñoù laø caùc ñoà aùn thieát keá ñoâ thò coøn thieáu thöïc teá chöa ñi vaøo cuoäc soáng, nhieàu ñoà aùn vaãn coøn naèm treân giaáy, coù tính chaát chung chung vaø gaëp raát nhieàu khoù khaên trong quaù trình trieån khai thöïc hieän.

Caùc vaán ñeà toàn taïi treân chuû yeâu naèm ôû caùc khaâu sau: T Caùc vaên baûn höôùng daãn coøn nhieàu choã chung chung, chöa roõ raøng T Chöa coù quy ñònh veà nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc ñoái vôùi caùc ñoà aùn thieát keá ñoâ thò T Thieáu caùc nghieân cöùu loàng gheùp caùc giaûi phaùp veà phaùt trieån beàn vöõng vaø öùng phoù vôùi Bieán ñoåi khí haäu trong Thieát keá ñoâ

thò, trong khi ñoù hieän nay Vieät Nam naèm trong soá caùc nöôùc naèm trong vuøng bò taùc ñoäng nhieàu nhaát caûu Bieån Ñoåi khí haäu

T Chi phí laäp moät ñoà aùn Thieát keá ñoâ thò ñöôïc quy ñònh khoâng vöôït quaù chi phí laäp moät ñoà aùn quy hoaïch chi tieát 1/500 laø chöa saùt vôùi thöïc teâ, thieáu tính caân baèng laøm caùc ñoà aùn thieát keá ñoâ thò bò thieáu nguoàn löïc, gaëp khoù khaên khi trieån khai caùc böôùc thieát keá chi tieát nhaèm phuïc vuï vieäc xaây döïng vaø quaûn lyù trong thöïc teá.

Keát luaän:

Thieát keá ñoâ thò hieän taïi ôû Vieät Nam ñaõ vaø ñang khaúng ñònh ñöôïc vôùi troø heát söùc quan troïng cuûa noù trong ñôøi soáng xaõ hoäi, vaø trong heä thoáng Quy hoaïch ñoâ thò hieän haønh, duø vaäy caùc vaán ñeà coøn toàn taïi cuûa Thieát keá ñoâ thò laø heä quaû taát yeáu cuûa quaù trình phaùt trieån ñoâ thò nhanh choùng cuûa Vieät Nam hieän nay, do ñoù trong töông lai khoâng xa, caùc nhaø thieát keá ñoâ thò, quaûn lyù ñoâ thò, quy hoaïch ñoâ thò vaø cô quan chöùc naêng caàn coù söï phoái hôïp ñeå khaéc phuïc caùc toàn taïi nhaèm thuùc ñaåy Thieát keá ñoâ thò tieáp tuïc phaùt trieån vaø ñoùng goùp tích cöïc vaøo quaù trình ñoâ thò hoùa hieän taïi ôû Vieät Nam.

SË 83+84 . 2016

53

THEÁ GIÔÍ

QUY HOAÏ C H

& KIEÁN TRUÙC

KINH NGHIEÄM TRUNG QUOÁC

VAØ NHÖÕNG BAØI HOÏC CHO COÂNG TAÙC QUY HOAÏCH, QUAÛN LYÙ NOÂNG THOÂN TAÏI VIEÄT NAM ThS. KS. VUÕ TUAÁN VINH Phoøng Quaûn lyù KHKT - Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân Quoác gia

1. Ñaët vaán ñeà

Vieät Nam vaø Trung Quoác laø hai nöôùc laùng gieàng “nuùi lieàn nuùi, soâng lieàn soâng”, khoâng nhöõng theá hai nöôùc Vieät – Trung coøn coù neàn chính trò, moâ hình xaõ hoäi vaø nhieàu neùt vaên hoùa töông ñoàng hôn nöõa hai nöôùc coøn coù cô caáu, xuaát phaùt ñieåm vaø quaù trình phaùt trieån neàn kinh teá töông ñoái gioáng nhau.

Caû hai nöôùc hieän nay ñeàu theo moâ hình nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng saûn vì vaäy veà cô baûn heä thoáng chính saùch vaø phaùp luaät noùi chung cuõng nhö heä thoáng chính saùch veà quy hoaïch vaø veà noâng thoân khaù gioáng nhau caû veà keát caáu cuõng nhö noäi dung. Ñaëc bieät veà heä thoáng vaên baûn veà quy hoaïch ñoâ thò, noâng thoân Trung Quoác cuõng chia thaønh nhieàu caáp ñoä khaùc nhau maø coù hieäu löïc thi haønh cao nhaát laø luaät “Quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” – ñöôïc ban haønh thay theá cho luaät “Quy hoaïch ñoâ thò”, vaø beân döôùi caùc luaät naøy laø heä thoáng caùc nghò ñònh, thoâng tö höôùng daãn do chính phuû, caùc boä ngaønh vaø ñòa phöông ban haønh.

Maëc duø hieän nay möùc ñoä phaùt trieån kinh teá, cô caáu neàn kinh teá cuûa hai nöôùc ñaõ khaùc nhau tuy nhieân veà cô baûn caû hai nöôùc ñeàu baét ñaàu phaùt trieån töø nhöõng neàn kinh teá chuû yeáu döïa vaøo noâng nghieäp. Caû hai nöôùc ñeàu thöïc hieän caûi caùch kinh teá vôùi phöông phaùp tieán haønh caûi caùch vaø quaûn lyù kinh teá vôùi nhöõng ñaëc ñieåm töông ñoàng, caùc ñieàu kieän phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ban ñaàu cuûa hai nöôùc ñeàu coù möùc ñoä phaùt trieån töông ñöông nhau trong nhieàu lónh vöïc, trong ñoù coù nguoàn nhaân löïc cô baûn, kinh teá vaø cô sôû haï taàng. Tröôùc khi thöïc hieän caûi caùch, neàn kinh teá caû hai nöôùc ñeàu môû cöûa ôû möùc raát thaáp vaø coù cô sôû haï taàng yeáu keùm, 80% daân soá cuûa caû hai nöôùc soáng taïi khu vöïc noâng thoân vaø, quaûn lyù lónh vöïc noâng nghieäp ñeàu ñöa vaøo moät “heä thoáng traùch nhieäm thoûa thuaän vôùi hoä gia ñình”.

Heä thoáng luaät phaùp, söï phaùt trieån kinh teá daãn ñeán vieäc toác ñoä ñoâ thò hoùa hai nöôùc coù khaùc nhau nhöng ñeàu ñang ôû möùc cao gaây aûnh höôûng maïnh ñeán vaán ñeà noâng nghieäp, noâng thoân vaø noâng daân. Caùc vaán ñeà

54

SË 83+84 . 2016

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

ñoù coù theå thaáy coäi nguoàn veà söï noâng thoân chuyeån sang ñoâ thò chính laø quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø thò tröôøng hoùa, töùc laø “chuyeån hoùa” noâng nghieäp truyeàn thoáng thaønh ngaønh coâng thöông hieän ñaïi, keøm theo ñoù töùc laø “chuyeån hoùa” caùc tieåu noâng thaønh caùc chuû theå kinh teá thò tröôøng hieän ñaïi.

2.2. Hoaøn thieän heä thoáng luaät phaùp veà quy hoaïch theo höôùng chính saùch nhaát theå hoùa thaønh thò vaø noâng thoân.

Thöù nhaát, caàn hieåu roõ “nhaát theå hoùa thaønh thò vaø noâng thoân” khoâng phaûi laø chuyeån bieán noâng thoân thaønh thaønh phoá, bôûi vì noâng thoân khoâng nhöõng cung caáp löông thöïc, thöïc phaåm cho daân cö thaønh thò, cung caáp caùc nguyeân lieäu cho saûn xuaát coâng nghieäp, hôn nöõa noâng thoân coøn cung caáp khoâng gian xanh, môû roäng khoâng gian cuõng nhö caûi thieän moâi tröôøng cho thaønh thò.

Söû duïng heä thoáng giao thoâng coâng coäng baèng xe ñaïp thay theá cho heä thoáng giao thoâng coâng coäng baèng xe buyùt taïi noâng thoân

naøy ngaøy caøng trôû neân noùng hoåi vaø caàn phaûi coù bieän phaùp giaûi quyeát ngay. Trong khi ñoù coù theå noùi vôùi vieäc thöïc hieän caûi caùch neàn kinh teá tröôùc Vieät Nam khoaûng 10 naêm, vôùi cô caáu chính trò, xaõ hoäi vaø vaên hoùa töông ñoái töông ñoàng thì nhöõng vaán ñeà ñang dieãn ra taïi Trung Quoác coù nhieàu khaû naêng seõ dieãn ra taïi Vieät Nam trong töông lai.

Chính vì vaäy, döïa vaøo thöïc tieãn trieån khai vieäc thöïc hieän quy hoaïch vaø quaûn lyù noâng thoân taïi Trung Quoác, chuùng ta coù theå ruùt ra nhieàu baøi hoïc quyù baùu cho chính coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù noâng thoân taïi Vieät Nam.

2. Kinh nghieäm Trung Quoác vaø nhöõng baøi hoïc cho coâng taùc quaûn lyù, quy hoaïch noâng thoân taïi Vieät Nam

2.1. Xaây döïng caùc nhaän thöùc ñuùng ñaén veà quaù trình ñoâ thò hoùa ñoái vôùi noâng nghieäp, noâng thoân vaø noâng daân.

Q Nhaän thöùc ñöôïc quan ñieåm sai laàm, trong ñoù coi troïng thaønh phoá, coi nheï noâng thoân daãn ñeán söï phaùt trieån giöõa caùc khu vöïc khoâng caân baèng; phaân phoái nguoàn taøi chính nhaø nöôùc giöõa thaønh thò vaø noâng thoân maát caân baèng nghieâm troïng; ñaàu tö veà caùc maët nhö vaên hoùa, giaùo duïc khoâng ñuû, söï phaân phoái veà dòch vuï y teá khoâng hôïp lyù daãn ñeán caùc maâu thuaãn veà nhu caàu vaø khaû naêng cung caáp dòch vuï….

Q Nhaän thöùc ñöôïc quan ñieåm sai laàm coi ñoâ thò hoùa chæ laø quy hoaïch, xaây döïng vaø quaûn lyù ñoâ thò moät caùch ñôn thuaàn, boû ñi noäi dung cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa laø ñoâ thò hoùa daân soá noâng thoân vaø “toác ñoä ñoâ thò hoùa ñaát ñai nhanh hôn toác ñoä ñoâ thò hoùa cuûa ngöôøi daân”.

Q Nhaän thöùc ñöôïc quan ñieåm sai laàm laø troïng “hình” khoâng troïng “thaàn”: Trong quaù trình di chuyeån ngöôøi noâng daân töø noâng thoân sang thaønh thò chæ quan taâm ñeán söï chuyeån ñoåi veà ngaønh ngheà, thu nhaäp vaø thaân phaän v.v, maø coi nheï vieäc phoå bieán vaên minh ñoâ thò cuõng nhö söï thay ñoåi veà quan nieäm, ñònh höôùng giaù trò, thoùi quen haønh vi cuûa caùc cö daân môùi.

Q Nhaän thöùc quy luaät vaø nhöõng ñaëc tröng cuûa quaù trình chuyeån ñoåi töø noâng thoân sang thaønh thò. Cuï theå laø con ngöôøi luoân coù yù muoán vaø ñoäng cô veà löïa choïn nôi ôû, vieäc laøm sao cho ñaït ñöôïc hieäu quaû vaø lôïi ích cao nhaát. Chính vì vaäy daãn ñeán quy luaät taát yeáu laø söï chuyeån dòch töø noâng nghieäp sang phi noâng nghieäp, töø noâng thoân sang thaønh thò vaø töø khu vöïc keùm phaùt trieån chuyeån sang khu vöïc phaùt trieån. Töø

Nhaát theå hoùa thaønh thò vaø noâng thoân cuõng khoâng phaûi baèng caùch ruùt ngaén cheânh leäch giöõa thaønh thò vaø noâng thoân hay laø baèng caùch “noâng thoân hoùa thaønh thò”. Phöông höôùng ñeå phaùt trieån nhaát theå hoùa thaønh thò vaø noâng thoân neân laø moät tieán hoùa song höôùng töùc laø thaønh thò vaø noâng thoân phaûi thu huùt laãn nhau veà nhöõng caùi tieân tieán vaø laønh maïnh, ñoàng thôøi phaûi loaøi boû nhöõng caùi laïc haäu vaø teä naïn… Ñeå thöïc hieän nhaát theå hoùa thaønh thò vaø noâng thoân caàn phaûi löu yù caùc vaán ñeà sau: “Khoâng coù söï hieän ñaïi hoùa cuûa noâng nghieäp, thì seõ khoâng coù söï hieän ñaïi hoùa cuûa nhaø nöôùc”; “Neáu noâng thoân khoâng ñöôïc phoàn vinh vaø oån ñònh, nhaø nöôùc cuõng khoâng ñöôïc phoàn vinh vaø oån ñònh”; “Neáu noâng daân khoâng theå thöïc hieän cuoäc soáng khaù giaû moät caùch toaøn dieän, thì nhaân daân toaøn quoác cuõng seõ khoâng theå thöïc hieän xaõ hoäi khaù giaû”.

Thöù hai, coù theå thaáy “Luaät quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” ra ñôøi coù nhieàu ñieåm tieán boä cuûa so vôùi “Luaät quy hoaïch ñoâ thò”. Cuï theå laø: Q Ñoái töôïng quy hoaïch ñaõ ñöôïc ñieàu chænh töø ñoâ thò chuyeån sang thaønh thò vaø noâng thoân, chuyeån ñoåi heä thoáng phaùp luaät vôùi keát caáu neàn kinh teá hai boä phaän tröôùc ñaây sang heä thoáng phaùp luaät coù truø tính chung giöõa thaønh thò vaø noâng thoân.

Q Nhìn töø goác nguyeân taéc thöïc hieän, “Luaät quy hoaïch ñoâ thò” ñöa ra caùc chæ ñaïo veà xaây döïng, coøn “Luaät quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” nhaán maïnh yeáu toá baûo veä moâi tröôøng.

Q Nhìn

töø goác phöông phaùp thöïc hieän, “Luaät quy hoaïch ñoâ thò” chuù troïng vieäc laäp vaø xeùt duyeät cuûa quy hoaïch, “Luaät quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” laø chuù troïng vieäc thöïc thi vaø giaùm saùt cuûa quy hoaïch.

“Luaät quy hoaïch ñoâ thò” nhaán maïnh vai troø cuûa cô quan quy hoaïch, “Luaät quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” nhaán maïnh söï tham gia vaø giaùm saùt cuûa ñoâng ñaûo quaàn chuùng nhaân daân.

Q “Luaät quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” ñaõ hoaøn thieän cô cheá xöû lyù

ñoái vôùi nhöõng kieán truùc vi phaïm phaùp luaät, aán ñònh caùc loaïi tröøng phaït haønh chính vaø bieän phaùp baét buoäc haønh chính nhö yeâu caàu döøng laïi vieäc xaây döïng, haïn cheá thôøi haïn giaûi phoùng maët baèng, tòch thu thöïc vaät vi phaïm phaùp luaät ...

Q “Luaät

quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân” ñoàng thôøi cuõng chuù troïng vieäc söûa ñoåi quy hoaïch ñeå naâng cao tính linh hoaït cuûa vieäc quy hoaïch, trong ñoù duøng moät chöông ñeå xaùc ñònh ñieàu kieän söûa ñoåi SË 83+84 . 2016

55

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

ngöôøi daân ñoâ thò ñaàu tö nguoàn taøi chính veà noâng thoân: cheá ñoä hôïp taùc thaønh thò noâng thoân (keát nghóa laøng xaõ vôùi phöôøng), cheá ñoä mieãn giaûm thueá cho caùc khoaûn thu nhaäp ñaàu tö veà noâng thoân, cheá ñoä ñöa trí thöùc treû veà laøm vieäc taïi vuøng noâng thoân vaø ñaåy maïnh cô cheá kinh teá thò tröôøng taïi noâng thoân nhaèm thu huùt nguoàn nhaân löïc coù trình ñoä veà ñaàu tö, laøm vieäc…

Taïo döïng heä thoáng dòch vuï coâng coäng vaø thoùi quen söû duïng dòch vuï coâng coäng cho noâng daân. Thay ñoåi heä thoáng dòch vuï coâng coäng taïi noâng thoân theo höôùng phuø hôïp vôùi taäp quaùn cuûa ngöôøi noâng daân, khoâng aùp duïng nguyeân maãu heä thoáng dòch vuï coâng coäng taïi thaønh thò. Taêng cöôøng ñaàu tö cho heä thoáng giaùo duïc, y teá vaø heä thoáng haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kyõ thuaät cho khu vöïc noâng thoân.

vaø trình töï xeùt duyeät söûa ñoåi ñoái vôùi vieäc quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân.

2.3. Trieån khai quy hoaïch vaø quaûn lyù quy hoaïch noâng thoân theo quan ñieåm nhaát theå hoùa thaønh thò vaø noâng thoân.

Hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp, noâng thoân phaûi luoân döïa vaøo vieäc hieän ñaïi hoùa cuûa baûn thaân ngöôøi noâng daân, töùc laø thay ñoåi nhöõng ngöôøi noâng daân voán quen vôùi neáp soáng, caùch nghó, caùch laøm truyeàn thoáng gaén lieàn vôùi noâng nghieäp, noâng thoân, khoâng muoán maïo hieåm… chuyeån thaønh nhöõng ngöôøi coù neáp soáng ñoâ thò vôùi nhöõng haønh vi kinh teá hieän ñaïi, nhaïy caûm vôùi caùc vaán ñeà lôïi nhuaän, thò tröôøng, tích luõy cuûa caûi… Nhö vaäy, trong quy hoaïch vaø quaûn lyù quy hoaïch noâng thoân, ngoaøi vieäc suy nghó ñeán vieäc taêng nguoàn thu nhaäp vaø chuyeån ñoåi ngaønh ngheà cho nhöõng ngöôøi noâng daân bò eùp trôû thaønh ngöôøi daân ñoâ thò do quy hoaïch hoaëc ngöôøi noâng daân vì caùc cô hoäi möu sinh phaûi chuyeån dòch ra ñoâ thò phaûi tính ñeán vieäc boài döôõng caùc quan nieäm, ñònh höôùng caùc giaù trò, thoùi quen haønh vi ñoâ thò. Neáu khoâng hoï - nhöõng ngöôøi noâng daân bò ñoâ thò hoùa seõ maõi vaãn laø ngöôøi ngoaøi cuoäc, khoâng ñöôïc thuï höôûng hoaøn toaøn caùc lôïi ích do ñoâ thò ñöa laïi vaø gaây ra nhöõng caûn trôû cho chính söï phaùt trieån cuûa ñoâ thò.

56

SË 83+84 . 2016

Xaây döïng moät moái quan heä cho vaø nhaän bình ñaúng giöõa thaønh thò vaø noâng thoân. Hieän nay, thaønh thò ñang möu lôïi töø noâng thoân veà nhieàu maët: noâng thoân cung caáp cho thaønh thò quyõ ñaát ñai, nguoàn taøi chính, nguoàn nhaân löïc vaø caùc giaù trò gia taêng khaùc. Caùi goïi laø “cho nhieàu” cuûa töø ngaân saùch Trung öông cho khu vöïc noâng thoân, thöïc ra cuõng chaúng khi naøo laøm cho khu vöïc thaønh thò “laáy ít” hôn töø chính khu vöïc noâng thoân. Chính vì vaäy trong quy hoaïch vaø quaûn lyù noâng thoân caàn phaûi löu yù giaûi quyeát caùc vaán ñeà nhö: Q Söï löu ñoäng moät chieàu veà nhaân löïc töø noâng thoân ra thaønh thò.

Q Söï chuyeån ñoåi moät chieàu ñaát ñai noâng nghieäp thaønh ñaát ñai ñoâ thò.

Q Söï chuyeån dòch moät chieàu nguoàn tieàn teä, voán lieáng, taøi chính töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp, dòch vuï ñoâ thò…

Taïi Trung Quoác, ñaõ coù quy ñònh cuï theå veà vieäc ñaûm baûo quyõ ñaát canh taùc noâng nghieäp khoâng suy giaûm thoâng qua cheá ñoä ñeàn buø ñeå khai khaån hoaëc khai khaån laïi ñaát ñai ñeå ñeàn buø cho quyõ ñaát canh taùc laáy vaøo ñoâ thò ñaûm baûo quyõ ñaát, chaát löôïng ñaát canh taùc khoâng suy giaûm vaø boá cuïc ñaát ñöôïc söû duïng ngaøy caøng hôïp ly. Ngoaøi ra, taïi Trung Quoác cuõng coù caùc cheá ñoä vaø cheá taøi ñeå khuyeán khích

Laäp quy hoaïch hôïp nhaát cho khu vöïc noâng thoân treân cô sôû quy hoaïch söû duïng ñaát, quy hoaïch khoâng gian, quy hoaïch taän duïng ñaát ñai… ñeå toái öu hoùa khu vöïc xaây döïng taäp trung, toái öu hoùa bieân giôùi khu vöïc xaây döïng taäp trung, saép xeáp laïi caùc khu ñaát ñai beân ngoaøi khu xaây döïng taäp trung, ñieàu chænh ñaát saûn xuaát noâng nghieäp, öu hoùa khu vöïc sinh thaùi, quaûn lyù khoâng gian theo khu vöïc xaây döïng taäp trung vaø khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp.

Taän duïng coù choïn loïc vieäc tieáp nhaän chuyeån ñoåi ngaønh ngheà töø caùc khu vöïc phaùt trieån vaø theá maïnh taïi ñòa phöông. Treân bình dieän moät khu vöïc, moät quoác gia cuõng nhö treân toaøn theá giôùi luoân coù xu höôùng phaân coâng laïi lao ñoäng vaø chuyeån dòch cô caáu ngaønh ngheà vì vaäy khu vöïc noâng thoân luoân coù cô hoäi tieáp nhaän caùc ngaønh ngheà môùi töø khu vöïc thaønh thò nhö moät söï phaân coâng laïi lao ñoäng, vaán ñeà laø caàn phaûi coù söï löïa choïn phuø hôïp ñeå ñaûm baûo caùc ñieàu kieän thöïc teá cuõng nhö muïc tieâu phaùt trieån cuûa ñòa phöông. Phaùt huy nhöõng chöùc naêng toång hôïp cuûa ñaát noâng nghieäp nhö sinh thaùi, giaûi trí vaø du lòch, caùc tieàm naêng cuûa ñòa phöông caûnh quan, vaên hoùa lòch söû, taøi nguyeân thieân nhieân… ñeå phaùt trieån kinh teá.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Luaät Quy hoaïch thaønh thò vaø noâng thoân – Trung Quoác.

2. Baùo caùo Quy hoaïch huyeän Gia Ñònh, thaønh phoá Thöôïng Haûi.

THEÁ GIÔÍ

QUY HOAÏ C H

HÌNH AÛNH ÑOÂ THÒ

& KIEÁN TRUÙC

X≠a & Nay HUY MINH (bieân dòch)

Traùi ñaát cuûa chuùng ta khoâng bao giôø ngöøng quay, vaø ñaây döôøng nhö cuõng laø minh chöùng cho söï chuyeån ñoäng lieân tuïc vaø khoâng ngöøng. Coù moät soá nôi treân theá giôùi maø khi nhìn vaøo quaõng thôøi gian tröôùc ñaây so vôùi hieän taïi, ta thaáy ñöôïc söï phaùt trieån vöôïc baäc ñeán möùc khieán chuùng ta ngôõ ngaøng. Chuùng ta haõy cuøng chöùng kieán söï chuyeån mình cuûa caùc ñòa danh treân theá giôùi thay ñoåi theo thôøi gian.

1. Thaønh phoá New York

Thaäp nieân 1920, Thaønh phoá New York laø moät ñieåm ñeán chính cuûa nhöõng ngöôøi Myõ goác Phi töø mieàn nam Hoa Kyø trong suoát thôøi kyø “Ñaïi di daân”. Naêm 1916, New York laø nôi cö nguï lôùn nhaát taïi Baéc Myõ cuûa nhöõng ngöôøi tha höông goác Phi. Phong traøo Phuïc höng Harlem höng thònh trong suoát thôøi kyø caám röôïu taïi Hoa Kyø, cuøng luùc vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ veà kinh teá vaø chöùng kieán haøng loaït nhöõng toøa nhaø choïc trôøi ñua nhau moïc leân. Thaønh phoá New York qua maët Luaân Ñoân trôû thaønh ñoâ thò ñoâng daân nhaát treân theá giôùi vaøo ñaàu thaäp nieân 1920, vaø vuøng ñoâ thò cuûa noù vöôït moác 10 trieäu ngöôøi vaøo ñaàu thaäp nieân 1930 ñeå trôû thaønh sieâu ñoâ thò ñaàu tieân trong lòch söû loaøi ngöôøi.

Naêm 1930, ôû New York, cao nhaát luùc baáy giôø laø toøa nhaø The Empire State (381 meùt).

Ngaøy nay, sau 85 naêm, New York ñaây vaãn laø moät trong nhöõng thaønh phoá saàm uaát nhaát nöôùc Myõ, nhieàu toøa nhaø khaùc moïc leân cao hôn Empire State raát nhieàu.

Thaønh phoá New York ngaøy nay, beân caïnh söï soâi ñoäng vaø hieän ñaïi, vôùi nhöõng toøa nhaø choïc trôøi taïi khu Manhattan, coøn laø phaàn lôùn dieän tích cuûa ñoàng ruoäng, röøng caây, nuùi vaø soâng hoà. Khu coâng vieân Adirondack laø khu coâng vieân roäng nhaát treân toaøn nöôùc Myõ neáu khoâng tính Alaska.

SË 83+84 . 2016

57

2. Quaûng tröôøng Thôøi ñaïi

Quaûng Tröôøng Thôøi Ñaïi (Times Square) laø moät ñòa ñieåm du lòch quan troïng cuûa thaønh phoá New York. Noù coøn ñöôïc bieát ñeán vôùi bieät danh “The crossroads of the world” (Ngaõ tö cuûa theá giôùi) vaø “The great white way” (Con ñöôøng lôùn saùng choang). Noù laø moät bieåu töôïng cuûa thaønh phoá New York vaø cuûa nöôùc Myõ nöõa. Noù coù bieät danh nhö vaäy laø vì con ñöôøng naøy laø ñaïi loä ñaàu tieân ñöôïc ñeå ñeøn ñieän saùng choang ôû thaønh phoá New York ngaøy xöa. Hôn theá, ñaây laø khu phoá duy nhaát ôû New York, chuû caùc toaø nhaø choïc trôøi ôû ñaây phaûi chaáp nhaän ñeå nhöõng baûng quaûng caùo khoång loà, laøm khu naày saùng choang raát ngoaïn muïc khi boùng ñeâm buoâng xuoáng thaønh phoá. Ñeøn ñieän ôû ñaây saùng baèng hoaëc hôn ôû Las Vegas, vaø chaéc chaén khoâng thua kinh ñoâ aùnh saùng Paris. Nhöõng baûng quaûng caùo khoång loà ôû Quaûng Tröôøng Thôøi Ñaïi ñöôïc tieáng laø ngoaïn muïc, khoâng ñaâu baèng.

Tröôùc naêm 1904 khu naøy ñöôïc bieát ñeán vôùi teân Quaûng Tröôøng Longacre. Naêm 1904 tôø nhaät baùo The New York Times ñaõ doïn truï sôû trung öông veà toøa nhaø Times ôû ñaây, töø ñoù ngöôøi ta ñaõ ñoåi teân quaûng tröôøng naøy laø quaûng tröôøng Times (Times Square).

3. Thaønh phoá Las Vegas

Ñöôïc thaønh laäp naêm 1905, Las Vegas chính thöùc trôû thaønh thaønh phoá vaøo naêm 1911. Vôùi söï phaùt trieån trong giai ñoaïn tieáp theo, Las Vegas ñaõ laø thaønh phoá Myõ ñoâng daân nhaát ñöôïc thaønh laäp trong theá kyû 20 (danh hieäu töông tuï do Chicago giöõ trong theá kyû 19). Thaønh phoá ñaõ ñöôïc choïn laøm boái caûnh cho nhieàu boä phim, chöông trình truyeàn hình. Thaønh phoá naøy cuõng coù soá löôïng nhaø thôø treân ñaàu daân cao nhaát trong caùc thaønh phoá lôùn ôû Hoa Kyø.

Teân goïi Las Vegas thöôøng ñöôïc duøng ñeå chæ caùc khu chöa hôïp nhaát bao quanh thaønh phoá, ñaëc bieät laø caùc khu nghæ döôõng vui chôi naèm treân Daûi Las Vegas.

58

SË 83+84 . 2016

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

4. Dubai

Vaøo naêm 1095, vaø daïng ñònh cö ñaàu tieân döôùi hình thöùc ñoâ thò Dubai xuaát hieän töø naêm 1799.

Dubai ñöôïc boä toäc Al Abu Falasa cuûa boä laïc Bani Yas thaønh laäp chính thöùc vaøo ñaàu theá kyû thöù 19. Naêm 1892, Vöông quoác Anh döï ñònh baûo hoä Dubai nhöng Dubai vaãn naèm döôùi quyeàn cai trò cuûa boä toäc Al Abu Falasa. Chính vò trí ñòa lyù cuûa Dubai khieán cho vöông quoác naøy giöõ vai troø laø moät trung taâm thöông maïi quan troïng. Ñeán ñaàu theá kyû 20, Dubai trôû thaønh moät caûng chuû choát. Vöông quoác Dubai hieän ñaïi ñaõ hình thaønh sau khi Vöông quoác Anh rôøi khoûi khu vöïc naøy vaøo naêm 1971.

Khoaûng nhöõng naêm 1990, Dubai coù raát ít nhaø cöûa, chuû yeáu laø ñaát troáng caèn coãi. Nhöng ñeán naêm 2008, töùc chæ sau 18 naêm, thaønh phoá ñaõ nhieàu nhaø cöûa vaø caây coái hôn. Vaø ñeán naêm 2012, thaønh phoá ñaõ voâ cuøng hieän ñaïi.

Ngaøy nay, Dubai ñaõ noåi leân nhö moät thaønh phoá toaøn caàu vaø moät trung taâm kinh teá. Thaønh phoá bieån Dubai ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trong nhöõng thaønh phoá an toaøn nhaát theá giôùi, laø trung taâm haøng khoâng cuûa khu vöïc. Ngoaøi ra, coøn laø moät thaønh phoá quoác teá, theå thao, khaùch saïn, du lòch, trieån laõm, taøi chính, truyeàn thoâng, kinh teá, coâng ngheä, kieán truùc vaø xaây döïng.

5. Tokyo

Thuû ñoâ Tokyo naèm ôû phía Ñoâng cuûa ñaûo chính Honshu. Ñaây khoâng chæ laø moät ñoâ thò rieâng leû maø noù coøn laø trung taâm cuûa Vuøng thuû ñoâ Tokyo.

Kieán truùc cuûa Tokyo ñöôïc hình thaønh phaàn lôùn bôûi lòch söû cuûa thaønh phoá. Tokyo töøng hai laàn bò taøn phaù trong lòch söû: Laàn thöù nhaát laø do haäu quaû cuûa traän Ñaïi ñoäng ñaát Kanto vaø laàn thöù hai laø keát quaû cuûa nhöõng cuoäc oanh taïc trong cuoäc Chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai. Do vaäy, khung caûnh chuû yeáu cuûa Tokyo hieän nay laø thuoäc kieán truùc hieän ñaïi vaø ñöông thôøi, coù raát ít caùc coâng trình coå. Tuy nhieân, thaønh phoá Tokyo cuõng coù raát nhieàu vöôøn hoa vaø coâng vieân.

SË 83+84 . 2016

59

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

6. Thaønh phoá Thöôïng Haûi

Ngaøy nay, Thöôïng Haûi coù haûi caûng saàm uaát nhaát theá giôùi, hôn caû caûng Singapore vaø Rotterdam. Xuaát phaùt laø moät laøng chaøi heûo laùnh, Thöôïng Haûi ñaõ trôû thaønh moät thaønh phoá quan troïng baäc nhaát cho ñeán Theá kyû 20, vaø laø trung taâm vaên hoùa phoå thoâng, caùc möu ñoà chính trò vaø nôi tuï hoïp cuûa giôùi trí thöùc trong thôøi kyø Trung Hoa daân quoác.

Thöôïng Haûi ñaõ töøng moät thôøi laø trung taâm taøi chính lôùn thöù 3 theá giôùi, chæ xeáp sau Thaønh phoá New York vaø Luaân Ñoân, vaø laø trung taâm thöông maïi lôùn nhaát Vieãn Ñoâng cuoái theá kyû 19 vaø ñaàu theá kyû 20.

7. Thaønh phoá Torronto – Canada

Toronto – Thaønh phoá naèm phía Baéc cuûa hoà Ontario, laø thaønh phoá lôùn nhaát, soâi ñoäng nhaát cuûa Canada vaø Chaâu Myõ. Toronto ñöôïc xem laø moät trong nhöõng thaønh phoá an toaøn nhaát Baéc Myõ vôùi söï ña daïng veà vaên hoùa, saéc toäc, ngheä thuaät. Noù coøn noåi tieáng vôùi caùc cao oác choïc trôøi, Ñaïi hoïc Toronto vaø ngoïn thaùp CN cao baäc nhaát theá giôùi.

Ngay töø thôøi kyø cuoái kyû baèng haø, Toronto ñaõ coù ngöôøi sinh soáng. Ban ñaàu Toronto chæ laø moät thò traán nhoû bao quanh khu vöïc hoà Ontario do Etienne Brule phaùt hieän naêm 1615. Naêm 1763, Toronto bò ngöôøi Anh chieám ñoùng vaø xaây döïng neân khu ñoâ thò laáy teân laø Fork York. Khu ñoâ thò ñöôïc ngöôøi Anh phaùt trieån ñeán naêm 1834 vôùi daân soá 9.000 ngöôøi vaø ñaõ ñöôïc ñaët teân laø thaønh phoá Toronto. Naêm 1867, Toronto chính thöùc trôû thaønh thuû phuû cuûa tænh Ontario khi Canada giaønh ñöôïc ñoäc laäp.

Thoâng qua söï phaùt trieån vaø môû roäng maïnh meõ cuûa mình, Toronto noåi leân laø moät trong nhöõng ñoâ thò deã soáng vaø ña vaên hoùa nhaát trong theá giôùi ngaøy nay. Tuy khoâng phaûi laø thuû ñoâ cuûa Canada nhöng Toronto ñaõ trôû thaønh moät thaønh phoá quan troïng, beà theá veà nhieàu phöông dieän. Toronto ñöôïc meänh danh laø “Traùi tim cuûa ñaát nöôùc laù phong”.

60

SË 83+84 . 2016

8. Kinh ñoâ aùnh saùng Paris

Naèm ôû phía Baéc nöôùc Phaùp, khu vöïc trung taâm cuûa chaâu AÂu, Paris ñöôïc xaây döïng hai beân bôø soâng Seine vôùi taâm laø ñaûo Ile de la Citeù. Ñaây cuõng laø nôi hôïp löu cuûa soâng Seine vaø soâng Marne. Nam töôùc GeorgesEugeøne Haussmann (1809-1891) ñöôïc coäng ñoàng quoác teá coâng nhaän laø ngöôøi thay ñoåi trieät ñeå, naâng taàm thuû ñoâ nöôùc Phaùp thaønh Kinh ñoâ aùnh saùng baèng moät thieát keá quy hoaïch ñoâ thò taùo baïo hieän ñaïi.

9. Hongkong

Vaøo thôøi ñieåm nhöõng naêm 1959, Hongkong coøn laø thuoäc ñòa cuûa Anh. Nhöng ñeán nay, Hongkong ñaõ trôû thaønh moät ñaëc khu kinh teá cuûa Trung Quoác.

SË 83+84 . 2016

61

10. Venice

Trong lòch söû, Venice laø moät trung taâm thöông maïi, ngheä thuaät lôùn. Ñaây cuõng laø queâ höông cuûa nhieàu nhaïc só noåi tieáng nhö Antonio Vivaldi, Giovanni Picchi… Ngaøy nay, Venice coøn laø moät trung taâm thôøi trang vaø mua saém lôùn cuûa Italy.

Trong lòch söû, nhöõng caây caàu coù chöùc naêng nhö nhöõng con ñöôøng, moïi hoaït ñoäng giao thoâng ñeàu dieãn ra hoaëc treân nöôùc hoaëc laø ñi boä. Moät ñieàu ñaëc bieät Venice laø khu ñoâ thò duy nhaát ôû chaâu AÂu trong theá kyû 21 toàn taïi maø hoaøn toaøn khoâng coù oâ toâ vaø xe taûi.

Gondola laø phöông tieän giao thoâng ñaëc tröng nhaát cuûa Venice. Ñoù laø loaïi thuyeàn coå cuûa Venice, nhoû, daøi, ñöôïc söû duïng raát phoå bieán cho khaùch du lòch, thaäm chí trong leã cöôùi, leã tang.

11. San Francisco

Caùc döï aùn quy hoaïch ñoâ thò trong thaäp nieân 1950 vaø thaäp nieân 1960 bao goàm vieäc phaù huûy vaø taùi phaùt trieån roäng khaép caùc khu daân cö phía Taây vaø xaây döïng caùc xa loä cao toác môùi. Tuy nhieân, chæ coù moät loaït caùc ñoaïn xa loä cao toác ngaén ñöôïc xaây döïng tröôùc khi chuùng bò ñình chæ xaây döïng vì söï phaûn ñoái cuûa ngöôøi daân thaønh phoá. Khi vieäc chuyeân chôû baèng contener ñöôïc khôûi söï thì caùc caàu taøu nhoû cuûa thaønh phoá San Francisco trôû neân loãi thôøi vì theá caùc hoaït ñoäng chuyeân chôû haøng hoùa ñöôïc di chuyeån ñeán caûng Oakland lôùn hôn.

Ngaøy nay, San Francisco laø moät trung taâm vaên hoùa vaø taøi chính haøng ñaàu cuûa Baéc California vaø vuøng vònh San Francisco vaø cuõng laø moät trong caùc thaønh phoá ñöôïc du khaùch tham quan nhieàu nhaát theá giôùi.

62

SË 83+84 . 2016

THEÁ GIÔÍ

QUY HOAÏ C H

& KIEÁN TRUÙC

HEÄ THOÁNG ÑOÀ AÙN QUY HOAÏCH CUÛA TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG TEÁ, THÖÔÏNG HAÛI (TRUNG QUOÁC) TS. KTS. NGOÂ LEÂ MINH Tröôøng Ñaïi hoïc Toân Ñöùc Thaéng , TP. HCM

Khi coù ñieàu kieän tìm hieåu veà noäi dung vaø caùch thöïc hieän caùc ñoà aùn chuyeân ngaønh kieán truùc - quy hoaïch taïi caùc cô sôû ñaøo taïo nöôùc ngoaøi, vaø ñaëc bieät khi göûi sinh vieân cuûa mình ñi thöïc taäp trao ñoåi vôùi caùc tröôøng baïn, môùi nhaän thaáy roõ söï khaùc bieät veà trình ñoä vaø caùch thöùc tieáp caän vaán ñeà. Duø laø ñoà aùn kieán truùc hay quy hoaïch, hoï cuõng luoân ñeà cao tính thöïc teá - ñoà aùn thöïc, quan taâm ñeán tính toång theå, ñoøi hoûi ngöôøi hoïc hieåu bieát veà ñoâ thò, vaán ñeà xaõ hoäi, thieát keá mang tính toång theå, sau ñoù môùi thieát keá moät coâng trình cuï theå. Vôùi caùch tieáp caän ñoà aùn khaùc nhau, neàn taûng kieán thöùc xaõ hoäi coøn haïn cheá, neân sinh vieân chuyeân ngaønh kieán truùc - quy hoaïch cuûa chuùng ta chöa ñöôïc trang bò caùch tieáp caän thöïc tieãn cuoäc soáng moät caùch ñuùng ñaén, luoân thieáu tính thöïc teá vaø thieáu cô sôû vaên hoùa - xaõ hoäi trong quaù trình laøm ñoà aùn. Baøi vieát naøy nhaèm muïc ñích chia seû nhöõng hieåu bieát cuûa taùc giaû veà heä thoáng ñoà aùn kieán truùc vaø quy hoaïch cuûa Khoa Kieán truùc vaø Khoa Quy hoaïch ñoâ thò, tröôøng ÑH Ñoàng Teá, Thöôïng Haûi (Trung Quoác). Qua ñoù cuøng so saùnh söï gioáng vaø khaùc nhau trong noäi dung caùc ñoà aùn chuyeân ngaønh, vaø cuøng tìm ra caùch tieáp caän phuø hôïp cho chöông trình ñaøo taïo môùi, goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình hoäi nhaäp quoác teá trong lónh vöïc ñaøo taïo kieán truùc - quy hoaïch ôû nöôùc ta.

1. Vaøi neùt veà Tröôøng Kieán truùc vaø Quy hoaïch ñoâ thò

Tröôøng Kieán truùc vaø Quy hoaïch ñoâ thò (vieát taét CAUP) thuoäc Ñaïi hoïc Ñoàng Teá (Tongji University) coù moät lòch söû laâu daøi vaø ñöôïc hình thaønh töø naêm 1952, tieàn thaân laø Khoa Kieán truùc tröôùc kia. Hieän nay, CAUP goàm coù 3 khoa: Khoa Kieán truùc, Khoa Quy hoaïch ñoâ thò, vaø Khoa Thieát keá caûnh quan. Chöông trình ñaøo taïo cuûa CAUP coù 4 chöông trình ñaïi hoïc, 5 chöông trình Thaïc syõ vaø 5 chöông trình Tieán só. Caùc chöông trình ñaøo taïo môû roäng ñöôïc taäp trung vaøo lónh vöïc thieát keá ñoâ thò, thieát keá kieán truùc vaø thieát keá caûnh quan.

CAUP hieän nay laø moät trong nhöõng cô sôû giaùo duïc, ñaøo taïo ngaønh kieán truùc – quy hoaïch ñoâ thò coù aûnh höôûng lôùn nhaát taïi Trung Quoác, coù soá löôïng lôùn sinh vieân quoác teá caû ôû caáp ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc. CAUP ñöôïc coâng nhaän laø moät moâi tröôøng hoïc taäp, nghieân cöùu coù tính giao löu quoác teá, ñoàng thôøi cuõng ñaõ ñoùng goùp nhieàu döï aùn nghieân cöùu vaø öùng duïng quan troïng cuûa quoác gia. Cuõng taïi ngoâi tröôøng naøy, ñaõ coù nhieàu kieán truùc sö, kyõ sö ñoâ thò laõo thaønh cuûa Vieät Nam tôùi hoïc taäp, thöïc taäp ngaén haïn & daøi haïn, ñeå roài tröôûng thaønh vaø trôû veà phuïc vuï ñaát nöôùc.

Khoa Kieán truùc laø moät trong nhöõng khoa maïnh nhaát cuûa Ñaïi hoïc Ñoàng Teá keå töø khi taùi cô caáu heä thoáng tröôøng ñaïi hoïc cuûa Trung Quoác vaøo naêm 1952. Ñoäi nguõ caùn boä cuûa Khoa kieán truùc goàm coù toång soá 121 giaùo vieân full-time, 1 thaønh vieân cuûa Vieän Haøn laâm Khoa hoïc Trung Quoác vaø 1 thaønh vieân Hoïc vieän Kyõ thuaät Trung Quoác. Trong ñoù coù 24 Giaùo sö (töông ñöông 24 ngöôøi ñuû tieâu chuaån höôùng daãn Nghieân cöùu sinh), 55 Phoù giaùo sö vaø 4 coá vaán part-time.

Khoa Quy hoaïch ñoâ thò coù nguoàn goác töø Khoa Kieán truùc vaø ñaøo taïo theo chöông trình quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò - moät chöông trình giaùo duïc quan troïng ñöôïc chính quyeàn thaønh phoá Thöôïng Haûi baûo trôï. Hieän taïi, Khoa quy hoaïch coù 47 caùn boä giaûng daïy full-time, trong ñoù coù 18 Giaùo sö, 14 Phoù giaùo sö vaø 15 giaûng vieân. Lónh vöïc nghieân cöùu vaø giaûng daïy: Con ngöôøi vaø phaùt trieån beàn vöõng, Chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò, Chính saùch vaø phöông phaùp quy hoaïch vuøng ñoâ thò, Quy hoaïch cô sôû haï taàng vaø giao thoâng ñoâ thò, Thieát keá ñoâ thò, Quy hoaïch coäng ñoàng, Baûo toàn di saûn, Quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò sinh thaùi.

SË 83+84 . 2016

63

1. Noäi dung: Ñoà aùn kieán truùc mang tính thöïc teá - ñoà aùn thöïc, quan taâm ñeán tính toång theå hôn, ñoøi hoûi SV hieåu bieát veà ñoâ thò, thieát keá mang tính toång theå. Hoï baét ñaàu phaân tích moät khu ñoâ thò, tieáp theo laø toång maët baèng, roài sau cuøng môùi thieát keá moät coâng trình cuï theå; 2. YÙ töôûng: Ngoaøi vieäc hình thaønh yù töôûng töï baûn thaân, yeâu caàu sinh vieân tích luõy ñöôïc kieán thöùc veà phong caùch kieán truùc trong nöôùc vaø quoác teá. Khoâng nhöõng phaûi ñöa ra nhöõng yù töôûng ñoäc ñaùo, saùng taïo maø sinh vieân caàn hoïc caùch logic hoùa caùc yù töôûng vaø saùng taïo cuûa mình;

Hình 1. Toøa nhaø gaàn 100 naêm tuoåi cuûa Khoa Kieán truùc, Ñaïi hoïc Ñoàng Teá (Nguoàn: taùc giaû, 2012)

3. Bieåu ñaït: Ñoái vôùi sinh vieân ngaønh kieán truùc, bieåu ñaït laø yeáu toá quan troïng khi trình baøy ñoà aùn thieát keá, giaùo vieân ñaùnh giaù cao caùch bieåu ñaït ñôn giaûn, tinh teá, noäi dung chính - phuï roõ raøng, hôïp lyù, boá cuïc maïch laïc. Ñaëc bieät, caùc ñoà aùn ñöôïc theå hieän baèng veõ tay luoân ñöôïc khuyeán khích vaø ñaùnh giaù cao. Ngoaøi ra, sinh vieân ñöôïc taïo cô hoäi reøn luyeän kyõ naêng baûo veä, thuyeát trình ñoà aùn. Thoâng thöôøng, moãi ñoà aùn sinh vieân ñöôïc thuyeát trình 2 laàn tröôùc nhoùm (goàm 2~3 giaùo vieân nhoùm khaùc), vaø laàn baûo veä cuoái cuøng. Ñieåm thuyeát trình chieám 10% toång soá ñieåm.

Hình 2. Toøa nhaø Khoa Quy hoaïch ñoâ thò, Ñaïi hoïc Ñoàng Teá

2. Heä thoáng ñoà aùn kieán truùc vaø ñoà aùn quy hoaïch

Vôùi beà daøy lòch söû hôn 100 naêm thaønh laäp tröôøng (Ñaïi hoïc Ñoàng Teá ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1907), caùc ngaønh ñaøo taïo theá maïnh cuûa ÑH Ñoàng Teá laø xaây döïng daân duïng, kieán truùc, giao thoâng, y khoa, vaø nghieân cöùu cheá taïo xe hôi.

Trong khuoân khoå baøi vieát naøy, taùc giaû seõ giôùi thieäu sô boä heä thoáng ñoà aùn kieán truùc cuûa Khoa Kieán truùc vaø taäp trung giôùi thieäu chi tieát ñoà aùn quy hoaïch cuûa Khoa Quy hoaïch ñoâ thò, ñeå giuùp cho chuùng ta hieåu roõ hôn veà caùc ñoà aùn moân hoïc cuûa tröôøng ÑH Ñoàng Teá, Thöôïng Haûi.

Döõ lieäu cuûa baøi vieát ñöôïc cung caáp bôûi nhoùm sinh vieân Vieät Nam vaø Trung Quoác ñaõ hoïc taäp taïi hai Khoa treân trong khoaûng thôøi gian 2011-2013, hoï ñaõ tröïc tieáp tham gia caùc ñoà aùn töø naêm thöù 1 ñeán naêm thöù 5 cuûa chöông trình. a) Veà heä thoáng ñoà aùn kieán truùc Q Thôøi gian: moãi ñoà aùn ñöôïc thöïc hieän trong 17 tuaàn (caû hoïc kyø), vaø ñöôïc phaân chia thaønh caùc böôùc sau: Böôùc nghieân cöùu vaø phaân tích döõ lieäu; Coâng naêng vaø caáu truùc; Thieát keá sô boä; Chaám ñieåm giöõa kyø; Hoaøn thieän yù töôûng vaø veõ; Baûn veõ hoaøn chænh vaø baûo veä.

Q Ñaùnh giaù keát quaû: ñoái vôùi ñoà aùn sinh vieân kieán truùc, giaùo vieân thöôøng

chaám theo tieâu chuaån sau:

64

SË 83+84 . 2016

Hình 3. Moâ hình ñoà aùn kieán truùc cuûa Sv Ñaïi hoïc Ñoàng Teá

Trong khi ñoù taïi Vieät Nam, caùch hoïc ñoà aùn coøn nhieàu söï khaùc bieät. Chuû yeáu, sinh vieân cuûa chuùng ta ñöôïc caùc GV phuï traùch hoïa thaát (xöôûng thieát keá) vaø GV höôùng daãn ñöa ra caùc giaû thuyeát ngay töø khi nhaän ñeà baøi ñoà aùn, SV leân baøi töø nhöõng giaû thuyeát (ñoâi khi mang tính chuû quan ñoù), hoï theâm thaét Idea caù nhaân vaøo, keát hôïp vôùi moät vaøi yù tham khaûo naøo ñoù, roài leân baøi sao cho ñeïp maét, long lanh,…. maø hoï cuõng khoâng coù kyõ naêng tìm kieám thoâng tin, ñoïc taøi lieäu ñeå toång hôïp. Do ñoù, khi SV ñöa ra yù töôûng ñoà aùn moät caùch chuû quan vaø thieáu cô sôû, gaëp phaûi söï phaûn bieän cuûa giaùo vieân thì SV khoâng traû lôøi ñöôïc caâu hoûi taïi sao laïi nhö theá? Xuaát phaùt töø ñaâu maø boá trí, saép ñaët nhö vaäy?

Nhö vaäy, nhìn töø goùc ñoä cuûa caùc tröôøng nöôùc ngoaøi, thì SV VN döôøng nhö ñöôïc chuù yù ñònh höôùng veà maët kyõ thuaät nhieàu hôn, gioáng

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

Hình 4. Moâ hình coâng trình kieán truùc coå

Hình 5. Tröng baøy vaø chaám ñoà aùn moân hoïc taïi Ñaïi hoïc Ñoàng Teá T Baûo

veä giöõa kyø, trao ñoåi giaùo vieân giöõa caùc nhoùm ñeå nhaän xeùt vaø goùp yù T Hoaøn thieän ñoà aùn: 4 tuaàn T Noäp ñoà aùn vaø thuyeát trình, baûo veä.

Tröôùc moãi ñoà aùn, sinh vieân ñöôïc ñaêng kyù caùc khoùa thöïc taäp heø ñeå trang bò tröôùc nhöõng kieán töùc ban ñaàu veà ñoà aùn lieân quan (Baûng 1).

Hình 6. Tröng baøy trieån laõm ñoà aùn quy hoaïch bôø soâng Hoaøng Phoá, Thöôïng Haûi - Döï aùn do Khoa Quy hoaïch ñoâ thò hôïp taùc vôùi Chính quyeàn thaønh phoá Thöôïng Haûi, 2010.

nhö caùc kyõ sö thieát keá, hay laø thôï veõ, chöù khoâng phaûi kieán truùc sö theo ñuùng nghóa. a) Veà heä thoáng ñoà aùn quy hoaïch Q Thôøi gian: moãi ñoà aùn chuyeân ngaønh ñöôïc thöïc hieän trong 17 tuaàn (caû hoïc kyø), vaø ñöôïc phaân chia thaønh caùc böôùc sau: T Khaûo saùt hieän traïng, phaân tích sô boä, trình baøy vaø vieát baùo caùo toång keát: 2-3 tuaàn.

T Ñeà xuaát yù töôûng, boá cuïc sô boä, phaân khu chöùc naêng: 2-3 tuaàn.

T Thieát keá nhanh hình thaùi (hoïa caûo): 1 tuaàn, sau ñoù thaûo luaän toång keát.

T Thieát keá quy hoaïch chi tieát baèng caùc phaàn meàm ñoà hoïa hoaëc veõ tay.

Q Ñaùnh giaù keát quaû: ñoái vôùi ñoà aùn quy hoaïch, yeâu caàu ñi saâu phaân tích ñònh höôùng chieán löôïc, phöông höôùng phaùt trieån khoâng gian.

Khoâng yeâu caàu theå hieän quaù chi tieát hoaëc ñi saâu hình thaùi kieán truùc, maø sinh vieân caàn theå hieän ñöôïc taàm nhìn toång quaùt, khaû naêng phaân tích vaø tö duy khoâng gian toát. Moät soá ñoà aùn do giaùo vieân höôùng daãn chuû ñoäng cho keát hôïp vôùi moät cuoäc thi thieát keá thöïc teá nhaèm naâng cao tính thöïc teá vaø caïnh tranh ñoái vôùi sinh vieân.

Toùm laïi, heä thoáng ñoà aùn quy hoaïch cuûa Khoa Quy hoaïch ñoâ thò, ÑH Ñoàng Teá coù nhöõng ñaëc ñieåm chính sau: a) Trong 3 naêm ñaàu cuûa chöông trình hoïc, heä thoáng ñoà aùn trang bò cho sinh vieân quy hoaïch kieán thöùc cô baûn veà hình thaùi kieán truùc, hình khoái khoâng gian kieán truùc, caáu taïo kieán truùc. Ñeán naêm thöù 4, 5 môùi laøm ñoà aùn quy hoaïch thöïc söï; b) Quy hoaïch chung laøm tröôùc, quy hoaïch phaân khu laøm sau. Lyù do: Ñoà aùn QH chung laøm tröôùc ñeå giuùp cho sinh vieân coù nhaän thöùc veà ñònh höôùng chieán löôïc, chính saùch veà quy hoaïch cuõng nhö söû duïng ñaát, ñöôøng loái phaùt trieån khoâng gian. Sau ñoù môùi laøm ñoà aùn QH chi tieát, sinh vieân deã naém baét hôn; SË 83+84 . 2016

65

Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi

hoaïch – quy hoaïch chung, vaø moân hoïc Kinh teá vuøng vì coù moãi quan heä tröïc tieáp vôùi nhau; d) Thöïc taäp ñöôïc boá trí trong thôøi gian heø hoaëc Teát, khoaûng 2 tuaàn tröôùc khi baét ñaàu hoïc kyø môùi. Noäi dung thöïc taäp lieân quan tröïc tieáp ñeán moân ñoà aùn cuûa hoïc kyø keá tieáp, nhaèm chuaån bò kieán thöùc cho sinh vieân tröôùc khi laøm ñoà aùn. Ví duï: Thöïc taäp veà khu ñoâ thò tröôùc khi laøm ñoà aùn quy hoaïch khu nhaø ôû; Thöïc taäp vaø khaûo saùt hieän traïng ñoâ thò tröôùc khi laøm ñoà aùn quy hoaïch chung; Thöïc taäp quaûn lyù quy hoaïch taïi caùc Vieän quy hoaïch tröôùc khi laøm ñoà aùn quy hoaïch chi tieát.

Hình 7. Ñoà aùn quy hoaïch bôø soâng Hoaøng Phoá, Thöôïng Haûi, 2012

Baûng 1 - Heä thoáng ñoà aùn quy hoaïch töø naêm 1 ñeán naêm 5 Chuù thích: ñoà aùn maøu vaøng (saùng maøu) laø ñoà aùn kieán truùc, do giaùo vieân boä moân kieán truùc giaûng daïy vaø höôùng daãn. Muïc ñích cuûa caùc ñoà aùn naøy laø cung caáp cho sinh vieân quy hoaïch caùc khaùi nieäm veà thaåm myõ, hình khoái, maøu saéc, cuõng nhö caùc thuû phaùp kieán truùc cô baûn. Ñoà aùn ñöôïc chaám ñieåm döïa treân YÙ töôûng (70%), Theå hieän (20%), vaø Baûo veä (10%).

Q Caùc

Q Caùc ñoà aùn maøu xanh (saãm maøu) do giaùo vieân boä moân quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò giaûng daïy. Vieäc thöïc taäp cuõng do Khoa Quy hoaïch phuï traùch vaø giao nhieäm vuï cho sinh vieân.

c) Caùc ñoà aùn chuyeân ngaønh quy hoaïch ôû moãi kyø seõ ñöôïc hoïc keøm theo nhöõng moân hoïc mang tính lyù luaän hoã trôï. Ví duï: Ñoà aùn Quy hoaïch ñoâ thò (kyø hoïc 6) hoïc keøm vôùi moân hoïc Quy hoaïch ñoâ thò; Ñoà aùn quy hoaïch chung (kyø hoïc 7) ñöôïc hoïc keøm vôùi moân Nguyeân lyù quy

66

SË 83+84 . 2016

Hình 8. Baøi taäp moâ hình caàu qua soâng ñöôïc laøm trong khuoân vieân tröôøng ÑH Ñoàng Teá (Nguoàn: taùc giaû, 2012)

Hình 9. Sinh vieân quoác teá tham gia vaøo quaù trình laøm ñoà aùn vaø baûo veä.

Thay lôøi keát T Taïi

tröôøng ÑH Ñoàng Teá, Thöôïng Haûi (Trung Quoác), vieäc toå chöùc hoïc caùc ñoà aùn trong tröôøng höôùng ñeán tieáp caän saùt vôùi ñieàu kieän thöïc teá beân ngoaøi, töùc laø caùc ñoà aùn mang tính thöïc teá cao. Quaù trình hoïc yeâu caàu SV phaûi ñi thöïc teá tröôùc vaø trong khi laøm ñoà aùn, phaûi xaây döïng yù töôûng cho ñoà aùn töø nhöõng ñieàu kieän thöïc teá, phaân tích caùc ñaëc ñieåm khu ñaát quy hoaïch ñeå coù Idea. Khoâng chæ coù ngaønh quy hoaïch, maø ngay caû ngaønh kieán truùc cuõng ñoøi hoûi SV phaûi coù kieán thöùc toång hôïp töø ñoâ thò, yù töôûng thieát keá mang tính toång theå, vaø hieåu bieát veà vaên hoùa xaõ hoäi;

T Ñoà

aùn kieán truùc vaø quy hoaïch töø naêm thöù 3 trôû ñi chuù troïng laøm vieäc theo nhoùm, vaø theo xöôûng thieát keá, phuø hôïp vôùi caû giaûng vieân vaø sinh vieân ñeå taäp trung vaøo chaát löôïng ñoà aùn.

Neáu ñieàu kieän cho pheùp, caàn daønh haún moät khu xöôûng thieát keá, hoïa thaát ñeå cho sinh vieân vaø nghieân cöùu sinh tham gia laøm

vieäc chung, ñoàng thôøi hoïc ngheà giöõa caùc khoùa hoïc khaùc nhau; T Sinh vieân laøm ñoà aùn kieán truùc vaø quy hoaïch ñöôïc boá trí theâm nhieàu giôø laøm moâ hình, sa baøn,... Vieäc thöïc haønh vaø saùng taùc treân moâ hình khoâng gian baèng caùc loaïi vaät lieäu khaùc nhau, giuùp cho sinh vieân phaùt trieån oùc saùng taïo vaø tính logic veà keát caáu. Ñieàu naøy ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc cuûa Vieät Nam coøn haïn cheá vaø seõ phaûi chuù yù ñaàu tö nhieàu hôn trong thôøi gian tôùi; T Töï ñoäng hoùa vaø soá hoùa trong vieäc giaûng daïy cuõng nhö thöïc

haønh moâ hình kieán truùc quy hoaïch. Trang bò caùc phaàn meàm chuyeân duïng, caùc kyõ thuaät veà maùy tính, cô khí vaø vaät lieäu ñöôïc phoái hôïp giuùp cho sinh vieân coù ñieàu kieän theå hieän caùc yù töôûng veà khoâng gian saùng taïo cho caùc taùc phaåm cuûa mình. Taát caû nhöõng ñieàu kieän naøy nhaèm cung caáp cho ngöôøi hoïc nhöõng ñieàu kieän hoïc taäp toát nhaát, gaén saùt vôùi thöïc tieãn cuoäc soáng vaø saün saøng ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi khi ra tröôøng laøm vieäc.

Khu nhaø ôû taïi Baùn ñaûo Trung Nguyeân, TP Thöôïng Haûi (Nguoàn: Taùc giaû chuïp, 2013)

SË 83+84 . 2016

67

QUY HOAÏCH

& TAÙ C GIAÛ

Moái lieân heä GIÖÕA HÌNH THAÙI KIEÁN TRUÙC ÑOÂ THÒ VAØ HIEÄN TÖÔÏNG BIEÁN ÑOÅI KHÍ HAÄU VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG KTS. HOAØNG THÒ THANH HAØ * KTS. NGOÂ LEÂ MINH **

Hình thaùi kieán truùc ñoâ thò bao goàm hình thaùi maïng löôùi giao thoâng ñoâ thò (giao thoâng ñöôøng thuûy vaø ñöôøng boä), vaø hình thaùi kieán truùc coâng trình coù lieân quan tôùi khaû naêng öùng phoù cuûa ñoâ thò vôùi caùc ñieàu kieän thôøi tieát. Töø ñaëc ñieåm hình thaønh vaø phaùt trieån caùc ñoâ thò vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñeàu gaàn vò trí giao nhau cuûa caùc con soâng lôùn, töùc laø caùc ñoâ thò coù yeáu toá nöôùc ñi qua. Do ñoù, BÑKH vaø cheá ñoä thuûy vaên caùc con soâng lôùn coù taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi caùc ñoâ thò trong vuøng ÑBSCL. Baøi vieát naøy trình baøy veà nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn hình thaùi kieán truùc ñoâ thò vuøng ÑBSCL, tìm hieåu taùc ñoäng chính töø BÑKH, töø ñoù xaùc ñònh moái lieân heä maät thieát giöõa hình thaùi kieán truùc ñoâ thò vôùi BÑKH, laø moät böôùc quan troïng trong quaù trình nghieân cöùu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp öùng phoù vôùi hieän töôïng BÑKH taïi vuøng ÑBSCL. Giôùi thieäu chung

Ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL) cuûa Vieät Nam naèm ôû cuoái nguoàn löu vöïc soâng Mekong, vôùi toång dieän tích töï nhieân vaøo khoaûng 9,3 trieäu ha, ñòa hình khaù baèng phaúng, cao ñoä bình quaân laø +1m so vôùi möïc nöôùc bieån, bò aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu vaø xaâm nhaäp maën theo muøa haøng naêm vôùi dieän tích nhieãm maën leân tôùi 1,7 trieäu ha. ÑBSCL coù ñaëc tröng laø vuøng truõng thaáp, soâng ngoøi chaèng chòt, chòu aûnh höôûng cuûa luõ luït thöôøng xuyeân haøng naêm vôùi dieän tích ngaäp luït leân tôùi 1,6 ñeán 2 trieäu ha, laø khu vöïc chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa bieán ñoåi khí haäu do coù ñieàu kieän töï nhieân ñaëc thuø.

Hieän nay, vuøng ÑBSCL ñang ñöùng tröôùc thaùch thöùc cuûa hai goïng kìm laø hieän töôïng BÑKH vaø taùc haïi cuûa vieäc caùc quoác gia ñaàu nguoàn soâng Meâ Koâng xaây döïng caùc ñaäp thuûy ñieän laøm thay ñoåi doøng chaûy cuûa con soâng naøy. Muøa luõ nhöõng naêm gaàn ñaây bieán ñoäng thaát thöôøng, tình traïng ngaäp luït ôû caùc ñoâ thò vôùi dieän tích roäng hôn vaø laâu hôn, cuøng vôùi hieän töôïng saït lôû ñaát, loác xoaùy xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu, nhöõng taùc ñoäng naøy seõ laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán an ninh löông thöïc.

Bieán ñoåi khí haäu dieãn ra ngaøy moät nhanh vaø maïnh, caùc loaïi thieân tai xaûy ra vôùi taàn suaát vaø cöôøng ñoä ngaøy caøng gia taêng, gaây toån thaát lôùn veà ngöôøi vaø taøi saûn. Haäu quaû cuûa BÑKH ñoái vôùi Vieät Nam noùi chung vaø ÑBSCL noùi rieâng laø nghieâm troïng, laø nguy cô hieän höõu cho vieäc thöïc hieän xoùa ñoùi giaûm ngheøo cuûa khu vöïc, vaø söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc. BÑKH gaây toån thöông tôùi nhieàu lónh vöïc nhö noâng nghieäp, taøi nguyeân moâi tröôøng, söùc khoûe con ngöôøi, an ninh löông thöïc… Ñoù laø nhöõng thaùch thöùc lôùn maø ÑBSCL phaûi ñoái maët, caàn phaûi coù taàm nhìn vaø chieán löôïc daøi haïn cuøng vôùi keá hoaïch haønh ñoäng cuï theå ñeå chuû ñoäng öùng phoù, thích nghi.

68

SË 81 . 2016

Hình 1: Ñoàng baèng soâng Cöûu Long luoân phaûi soáng chung vôùi luõ. (Nguoàn: http://biendoikhihau.gov.vn)

Hình thaùi kieán truùc ñoâ thò bao goàm hình thaùi maïng löôùi giao thoâng ñoâ thò (giao thoâng ñöôøng thuûy vaø ñöôøng boä), vaø hình thaùi kieán truùc coâng trình coù lieân quan tôùi khaû naêng öùng phoù cuûa ñoâ thò vôùi caùc ñieàu kieän thôøi tieát. Xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm hình thaønh vaø phaùt trieån caùc ñoâ thò vuøng ÑBSCL gaén lieàn vôùi heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch, heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä (töø quoác loä, tænh loä, höông loä, ñöôøng noâng thoân), cho neân qui moâ vaø taàm quan troïng cuûa caùc yeáu toá naøy quyeát ñònh tính chaát caùc ñoâ thò lieân quan. Ví duï, ñoâ thò lôùn trong vuøng seõ taäp trung ôû caùc cöûa soâng, cuûa bieån, nôi coù caùc quoác loä, tænh loä tieáp caän. Caùc ñoâ thò thuoäc huyeän, thò traán thöôøng naèm doïc caùc nhaùnh soâng, keânh raïch, hay höông loä.

Do ñoù, vieäc tìm hieåu moái lieân heä maät thieát giöõa hình thaùi kieán truùc ñoâ thò vaø hieän töôïng bieán ñoåi khí haäu taïi vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long laø moät böôùc quan troïng trong quaù trình nghieân cöùu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp öùng phoù vôùi hieän töôïng BÑKH cho caùc ñoâ thò trong vuøng.

gaén chaët vôùi maïng löôùi soâng, raïch vaø phaân caáp nhö nhöõng ñieåm ñoäng löïc kinh teá phaân boá khaép vuøng. Caùc ñoâ thò coù quy moâ daân soá lôùn ñeàu naèm treân ngaõ ba caùc soâng nhaùnh lôùn nhö soâng Tieàn, soâng Haäu, soâng Coå Chieân, Haøm Luoâng, Vaøm Coû Taây. Caùc ñoâ thò coù quy moâ nhoû hôn naèm treân ngaõ ba, ngaõ tö caùc soâng raïch hoaëc caùc keânh truïc... ÔÛ baäc cao nhaát, TP. Caàn Thô ôû vò trí trung taâm veà ñòa lyù daàn trôû thaønh trung taâm toaøn vuøng; baäc keá tieáp laø 12 ñoâ thò tænh lî phaân boá treân 12 tænh laø trung taâm haønh chính, thöông maïi, dòch vuï, giaùo duïc, y teá,… cuûa toaøn tænh; tieáp theo laø caùc thò xaõ thuoäc tænh laø trung taâm caùc cuïm huyeän; caùc thò traán huyeän lî laø trung taâm huyeän (Hình 2).

Hình thaùi phaân boå daân cö ñoâ thò vaø caùc ñieåm daân cö noâng thoân vuøng ÑBSCL coøn ñöôïc nhìn theo goùc ñoä phaân chia tieåu vuøng do caùc ñaëc ñieåm veà moâi tröôøng sinh thaùi töï nhieân, ñòa baøn hoaït ñoäng saûn xuaát noâng - laâm - ngö nghieäp - tieåu thuû coâng nghieäp, giao thoâng haøng hoaù, maïng löôùi giao thoâng thuyû-boä vaø ñieàu kieän cö truù.

Hình thaùi kieán truùc ñoâ thò vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long

Ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñöôïc hình thaønh töø quaù trình boài ñaép phuø sa cuûa soâng Meâ Koâng vaø söï thay ñoåi möïc nöôùc bieån suoát haøng nghìn naêm. Tuy nhieân, ngöôøi daân Vieät Nam môùi chæ baét ñaàu ñònh cö taïi ÑBSCL caùch ñaây hôn 300 naêm, hoï töøng böôùc khaùm phaù nhöõng ñaëc tính cuûa soâng Meâkong, taän duïng caùc nguoàn taøi nguyeân vaø daàn thích öùng vôùi caùc traän luõ luït. Caùc ñoâ thò cuûa ñoàng baèng soâng Cöûu Long chính laø saûn phaåm cuûa quaù trình thích nghi vôùi luõ luït, hay noùi caùch khaùc laø con ngöôøi phaûi “soáng chung vôùi luõ luït” (shaking hand with flood). Trong giai ñoaïn sô khai, con ngöôøi ñònh cö treân caùc daûi ñaát ñöôïc ñaép cao vaø sau ñoù treân caùc bôø ñaát ñöôïc boài ñaép cuûa doøng soâng, nôi coù phuø sa maøu môõ laïi thuaän lôïi cho giao thöông haøng hoùa. Khi caùc keânh ñaøo ñöôïc xaây döïng, con ngöôøi baét ñaàu soáng doïc theo bôø keânh, chính loái ñònh cö ñoù taïo neân moät hình thaùi cö truù môùi daïng daûi. Ngay taïi nôi giao caét cuûa caùc doøng soâng, caùc con keânh, ñoâ thò ngaøy caøng ñöôïc môû roäng vaø phaùt trieån.

Phaân tích veà hình thaùi kieán truùc ñoâ thò ÑBSCL seõ tìm hieåu ñaëc ñieåm phaân boá caùc ñoâ thò, maïng löôùi giao thoâng ñöôøng thuûy vaø ñöôøng boä, vaø hình thaùi kieán truùc coâng trình beân trong ñoâ thò. Ñaëc ñieåm phaân boá caùc ñoâ thò trong vuøng Caùc ñoâ thò trong vuøng ÑBSCL ñeàu coù cuøng moät hình thöùc khôûi ñaàu lòch söû, töø vuøng ñaát ñaàm laày hoang vu, daân cö thöa thôùt, hình thaønh neân ñieåm hoïp chôï nhoû taïi caùc ngaõ ba soâng chính trong khu vöïc, roài trôû thaønh ñieåm döøng chaân giao thöông mua baùn. Töø ñoù, nhôø hình thöùc quaàn cö phi noâng nghieäp maø phaàn “thò” phaùt trieån daàn vaø trôû thaønh caùc ñoâ thò soâng nöôùc nhö naøy nay. Do ñaëc tính daân cö soáng döïa vaøo buoân baùn vôùi phöông tieän giao thoâng chính laø ghe thuyeàn treân soâng, neân caùc khu vöïc daân cö kieåu thaønh thò hình thaønh lôùn daàn taïi caùc ñieåm ngaõ ba hoaëc beán soâng thuaän lôïi vaø men theo caùc tuyeán giao thoâng thuûy. Nhö vaäy, moät heä thoáng caùc ñoâ thò soâng nöôùc ñöôïc hình thaønh,

Hình 2: Caáu truùc caùc ñoâ thò trong vuøng ÑBSCL theo ñònh höôùng phaùt trieån (SISP, 2010)

Veà kieán truùc caûnh quan ñoâ thò, caùc ñoâ thò ÑBSCL mang ñaëc tröng cuûa nhöõng khu vöïc caûnh quan theo tuyeán, nhoû vaø keát hôïp. Caûnh quan ñoâ thò haáp daãn nhôø caùc khoâng gian môû keát hôïp maët nöôùc, nhöõng khu vöïc trung taâm ñoâ thò vôùi caùc hoaït ñoäng thöông maïi soâi noåi, taïo neân caùc ñieåm nhìn haáp daãn vaø gaàn guõi thieân nhieân. Caûnh quan ñoâ thò coù theå phaân thaønh caùc nhoùm khu vöïc theo chöùc naêng nhö: Khu trung taâm ñoâ thò truyeàn thoáng, khu vöïc trung taâm ñoâ thò môùi, khu vöïc khoâng gian môû, khu vöïc saûn xuaát. a) Caûnh quan khu trung taâm ñoâ thò truyeàn thoáng Khu trung taâm ñoâ thò truyeàn thoáng laø nôi khôûi nguoàn cuûa ñoâ thò hieän taïi, vì theá mang nhieàu saéc thaùi coå kính hoaëc taáp naäp, saàm uaát cuûa ñoâ thò vôùi nhieàu hoaït ñoäng vaø dòch vuï thöông maïi hoãn hôïp, haønh chính

SË 81 . 2016

69

coâng coäng vaø ôû maät ñoä cao (Hình 3-5). Caûnh quan khu vöïc thöôøng ñöôïc nhaán maïnh vôùi caùc chôï, coâng trình toân giaùo, beán taøu, beán xe vaø gaén lieàn vôùi caùc daõy nhaø phoá thöông maïi. Caûnh quan ñoâ thò taïi caùc trung taâm ñoâ thò truyeàn thoáng, ñaëc bieät laø caùc ñoâ thò coù giaù trò lòch söû - vaên hoùa - kieán truùc laâu ñôøi ñang coù xu höôùng bò aûnh höôûng trong quaù trình xaây döïng môùi, caûi taïo ñoâ thò ñoâi khi phaù vôõ caáu truùc caûnh quan truyeàn thoáng.

Hình 3: Khu ñoâ thò trung taâm truyeàn thoáng, TP. Long Xuyeân, Tænh An Giang

Hình 4: Khu ñoâ thò trung taâm truyeàn thoáng, TP. Myõ Tho, Tænh Tieàn Giang

thaønh töø vieäc cô caáu toå chöùc khoâng gian haønh chính taäp trung hoaëc thöông maïi dòch vuï quy moâ lôùn. Caùc khu vöïc ñöôïc thieát keá vaø ñaàu tö xaây döïng môùi neân coù phaàn ñoàng boä, taïo caûnh quan ñoâ thò hieän ñaïi vaø thu huùt nhieàu hoaït ñoäng, daân cö. Caùc khu trung taâm ñoâ thò môùi goùp phaàn taùi caáu truùc ñoâ thò vaø thay ñoåi hình thaùi ñoâ thò (Hình 6-7)

Hình 6: Khu ñoâ thò môùi 5A, TP. Soùc Traêng, Tænh Soùc Traêng

Hình 7: Khu ñoâ thò trung taâm môùi, TP. Baïc Lieâu, Tænh Baïc Lieâu

Hình 5: Hình thaùi khu vöïc trung taâm ñoâ thò taïi TP. Caàn Thô (Nguoàn: Phaïm Xuaân AÙnh, 2014)

b) Caûnh quan khu trung taâm ñoâ thò môùi Khu trung taâm ñoâ thò môùi taäp trung nhieàu khoâng gian thöông maïi môùi, khu ñoâ thò môùi, khu haønh chính taäp trung… hình thaønh neân caûnh quan töông ñoái ñoàng boä, soâi ñoäng vaø haáp daãn. Tuy nhieân, do loái ñaàu tö xaây döïng haøng loaït vaø chöa chuù troïng yeáu toá töï nhieân neân caûnh quan khu vöïc naøy thöôøng keùm thaân thieän moâi tröôøng, chöa thöïc söï phuø hôïp vôùi xu höôùng phaùt trieån beàn vöõng vaø phaùt huy theá maïnh caûnh quan töï nhieân ñòa phöông.

Caùc trung taâm ñoâ thò môùi haàu heát ñöôïc hình

70

SË 81 . 2016

Hình 8: Khu ñoâ thò Hoàng Phaùt, TP. Caàn Thô (Nguoàn: Phaïm Xuaân AÙnh, 2014)

Hình 9. Khu ñoâ thò môùi, TP. Caø Mau, tænh Caø Mau

c) Caûnh quan khu ñoâ thò môùi Haàu heát caùc khu ñoâ thò môùi hình thaønh ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån ñoâ thò, ñaëc bieät laø chöùc naêng ôû vaø dòch vuï thöông maïi. Caùc khu ñoâ thò môùi ñöôïc ñaàu tö xaây döïng theo nhieàu tính chaát, ña daïng veà hình thöùc theo nhu caàu cuûa thò tröôøng vaø xaõ hoäi, goùp phaàn thuùc ñaåy ñoâ thò hoùa maïnh meõ. Taïi caùc khu ñoâ thò môùi chuû yeáu coù 3 hình thöùc ôû: Nhaø lieân keá, bieät thöï, nhaø vöôøn. Ñieåm ñaëc bieät taïi khu vöïc ÑBSCL laø khoâng coù nhieàu chung cö, keå caû thaáp vaø cao taàng (Hình 8-9). d) Caûnh quan ñoâ thò khu vöïc khoâng gian môû Caûnh quan ñoâ thò khu vöïc khoâng gian môû laø moät trong nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa ñoâ thò ÑBSCL, vôùi heä thoáng caây xanh, maët nöôùc gaén lieàn vôùi ñoâ thò. Ña soá caùc ñoâ thò ÑBSCL coù khu vöïc ñoâ thò khôûi nguoàn gaàn vôùi caùc doøng soâng, keânh neân höôûng ñöôïc lôïi theá caûnh quan thoaùng ñaõng, haøi hoøa vaø haáp daãn, toå chöùc nhieàu hoaït ñoäng nhö giao thoâng, thöông maïi, vui chôi giaûi trí. Ngoaøi ra KG môû coøn ñöôïc toå chöùc caùc coâng vieân, quaûng tröôøng nhoû trong thaønh phoá, nhieàu coâng vieân keát hôïp ñieåm vaên hoùa - lòch söû vaø du lòch. e) Caûnh quan ñoâ thò khu vöïc saûn xuaát Caûnh quan khu vöïc saûn xuaát coù theå phaân thaønh hai loaïi: caûnh quan khu vöïc coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp, caûnh quan khu vöïc noâng nghieäp (noâng–laâm–ngö nghieäp). Ngaønh coâng nghieäp taïi caùc ñoâ thò ÑBSCL ña phaàn laø coâng nghieäp cheá bieán (noâng, laâm, thuûy saûn), hoùa chaát phuïc vuï noâng nghieäp, nhieät ñieän, cô khí cheá taïo maùy, saûn xuaát thöïc phaåm - haøng tieâu duøng, neân haàu heát caùc khu saûn xuaát chuû yeáu laø nhaø xöôûng, caùch ly nhaát ñònh vôùi khu vöïc beân ngoaøi. Chính vì theá, caûnh quan khu vöïc coâng nghieäp thöôøng ít thaân thieän, keùm thu huùt vaø chöa an toaøn cho moâi tröôøng. Moät soá ñoâ thò ñang ñeà xuaát moâ hình khai thaùc du lòch döïa treân nguoàn taøi nguyeân caûnh quan vuøng noâng nghieäp (Hình 10-11).

Quy hoπch &

Ñaëc ñieåm ñoâ thò soâng nöôùc tieâu bieåu Veà heä thoáng soâng ngoøi keânh raïch trong vuøng, ÑBSCL thuoäc heä thoáng soâng Meâ Koâng, trong vuøng ÑBSCL coù hai heä thoáng soâng lôùn vaø chuû yeáu nhaát laø heä thoáng soâng Cöûu Long vaø heä thoáng soâng Vaøm Coû. Soâng Meâ Koâng ñöùng thöù 11 trong caùc soâng lôùn theá giôùi, chaâu thoå Meâ Koâng roäng 49.367km2 trong ñoù bao goàm toaøn boä dieän tích ÑBSCL laø 40.604,7km2 (chieám 82,25%), phaàn coøn laïi 8.663km2 thuoäc ñaát Campuchia. Beân caïnh heä thoáng soâng ngoøi, keânh raïch laø caùc yeáu toá nöôùc daïng tuyeán, caùc “maûng nöôùc” daønh cho nuoâi troàng canh taùc cuõng khaù lôùn vaø phoå bieán, ñaëc bieät laø khu vöïc ngaäp maën duyeân haûi. Vaø ñaëc bieät hôn laø 3-5 thaùng muøa luõ, khi caû khu vöïc Ñoàng Thaùp Möôøi vaø phaàn lôùn tænh Long An chìm trong luõ “hieàn” (luõ leân chaäm vaø ruùt cuõng chaäm) mang nhieàu phuø sa vaø nguoàn lôïi cöïc lôùn veà toâm caù.

Heä thoáng soâng vaø keânh raïch daøy ñaëc ôû ÑBSCL coù söï bieán ñoåi theo thôøi gian, do boài ñaép, saït lôû, vaø do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi töø hình daùng, phaân boá, ñaëc ñieåm doøng chaûy, löu löôïng vaø tính chaát cuûa nöôùc, choå pheøn, choã ngoït, choã lôï. Ñieåm ñaëc bieät khaùc nöõa ôû khu vöïc naøy laø luõ muøa. Luõ muøa khoâng chæ laøm thay ñoåi hình thaùi heä thoáng soâng nöôùc khi noù ñöôïc löu giöõ tôùi 3-5 thaùng tröôùc khi ruùt, maø coøn laø vì nhöõng lôïi ích nhieàu maët cuûng nhö giaù trò ñaëc tröng cuûa noù. Do vaäy, khi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp, nhaát thieát khoâng ñöôïc ñoàng nghóa luõ muøa vôùi luõ luït nhaèm coù nhöõng giaûi phaùp thích öùng phuø hôïp vôùi caùc hieän töôïng naøy.

Veà heä thoáng ñöôøng boä, do vuøng ÑBSCL coù maïng löôùi soâng raïch chaèng chòt vôùi maät ñoä raát cao vaø neàn ñaát yeáu neân vieäc xaây döïng ñöôøng boä gaëp nhieàu khoù khaên, daãn ñeán heä thoáng ñöôøng boä vuøng naøy keùm phaùt trieån trong nhieàu thaäp kyû. Heä thoáng ñöôøng boä bao goàm caùc quoác loä truïc doïc noái vuøng Ñoâng Nam Boä vaø truïc ngang höôùng töø bieân giôùi tôùi vuøng bieån cuøng moät heä thoáng ñöôøng tænh ñöôøng huyeän vaø giao thoâng noâng thoân. Hieän nay, caùc tuyeán vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu giao thoâng ñi laïi do coøn nhoû heïp, chöa lieân tuïc vaø thieáu caàu phaø.

Noùi chung, sau 30 naêm thöïc hieän coâng cuoäc Ñoåi môùi caû veà kinh teá vaø chính trò, caùc ñoâ thò soâng nöôùc ñang daàn bieán ñoåi sang daïng ñoâ thò laáy giao thoâng ñöôøng boä laøm trung taâm, giaûm leä thuoäc vaøo giao thoâng soâng nöôùc truyeàn thoáng. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm trôû laïi ñaây, caùc taùc ñoäng cuûa

t∏c gi∂

con ngöôøi leân moâi tröôøng ñaõ vaø ñang thay ñoåi moâi tröôøng töï nhieân vuøng baèng caùc döï aùn xaây ñeâ, ñaép bôø, laáp keânh, raïch..., nhaèm ñieàu khieån moâi tröôøng töï nhieân. Chính bôûi leõ ñoù, caùc ñoâ thò ngaøy nay ñang maát daàn caùc ñaëc tính soâng nöôùc voán coù cuûa noù, vaø hôn heát, ngöôøi daân ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng haäu quaû ngaøy caøng naëng neà veà moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu.

Hình thaùi kieán truùc coâng trình trong caùc ñoâ thò Do ñaëc ñieåm vuøng ÑBSCL coù ñòa hình taäp trung caùc tuyeán ñöôøng thuûy, ñöôøng boä vaø vuøng duyeân haûi traûi daøi haøng traêm kilomet, neân vieäc boá trí xaây döïng caùc coâng trình kieán truùc phuï thuoäc nhieàu vaøo ñòa hình vaø ñieàu kieän töï nhieân. Kieán truùc coâng trình vuøng ÑBSCL töông ñoái ña daïng, hình thöùc vaø phong caùch chuû yeáu mang tính hieän ñaïi. Coù theå nhaän daïng caùc ñaëc ñieåm hieän traïng kieán truùc ñoâ thò vuøng ÑBSCL thoâng qua loaïi hình, chöùc naêng söû duïng, hình thöùc vaø phong caùch kieán truùc, vaø giaù trò kieán truùc - ngheä thuaät - lòch söû,… a) Loaïi hình vaø chöùc naêng söû duïng: Haàu heát caùc coâng trình xaây döïng daân duïng ôû caùc ñoâ thò ÑBSCL ñöôïc söû duïng ñuùng chöùc naêng ban ñaàu thieát keá, ngoaïi tröø caùc coâng trình quoác höõu hoùa sau chieán tranh ñöôïc taùi söû duïng vaø chuyeån ñoåi chöùc naêng. Ña soá nhaø ôû khu vöïc trung taâm ñoâ thò, trung taâm thöông maïi hoaëc caùc truïc thöông maïi chính ñöôïc keát hôïp chöùc naêng thöông maïi nhoû. b) Hình thöùc vaø phong caùch kieán truùc: Kieán truùc caùc coâng trình xaây döïng taïi caùc ñoâ thò ÑBSCL coù hình thöùc phong phuù, ña daïng, phoå bieán caùc coâng trình hình thöùc kieán truùc hieän ñaïi vaø hình thöùc keát hôïp nhieàu phong caùch kieán truùc.

Q Ñoái vôùi caùc coâng trình haønh chính - coâng sôû coù theå chia thaønh ba loaïi: Kieán truùc coå ñieån keát hôïp bao goàm caùc coâng trình tu söûa töø coâng trình theo kieán truùc coå ñieån Phaùp hoaëc kieán truùc thuoäc ñòa Phaùp thôøi kyø Phaùp thuoäc

Hình 10: Khu ñoâ thò caûng bieån An Thôùi - Tænh Kieân Giang

Hình 11: Khu ñoâ thò bieân giôùi Raïch Giaù

Hình 12: Maïng löôùi giao thoâng ñöôøng boä naêm 1960 (Nguoàn: Internet)

Hình 13: Maïng löôùi giao thoâng ñöôøng boä hieän nay (Nguoàn: Metinfo - 2015)

SË 81 . 2016

71

(1884-1945) vaø caùc coâng trình theo loái kieán truùc coå ñieån phöông Taây.

Q Ñoái vôùi coâng trình thöông maïi lôùn coù theå phaân thaønh hai loaïi: Chôï truyeàn thoáng vaø caùc chôï xaây môùi vôùi hình thöùc hieän ñaïi; Sieâu thò coù khu baùn leû töï choïn, daây chuyeàn coâng naêng keùp kín, phong caùch kieán truùc hieän ñaïi.

Q Ñoái vôùi coâng trình giaùo duïc coù theå phaân thaønh 3 loaïi: 1) Kieán truùc coå ñieån keát hôïp bao goàm caùc coâng trình tu söûa töø coâng trình theo kieán truùc coå ñieån Phaùp hoaëc kieán truùc thuoäc ñòa Phaùp thôøi kyø Phaùp thuoäc (1884-1945); 2) Kieán truùc theo maãu tröôøng hoïc, bao goàm caùc tröôøng töø maãu giaùo ñeán trung hoïc phoå thoâng; 3) Kieán truùc theo thieát keá rieâng ña phaàn laø caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng vôùi hình thöùc kieán truùc hieän ñaïi.

Q Ñoái vôùi nhaø ôû coù theå phaân thaønh 5 loaïi: 1) Kieán truùc goã, haàu heát laø caùc nhaø ôû truyeàn thoáng coù heä thoáng keát caáu chuû yeáu baèng goã.

2) Kieán truùc nhaø taïm, chuû yeáu laø nhaø nhoû ôû ngoaïi thò, keát hôïp nhieàu vaät lieäu nhö tre, goã, ñaát, gaïch xaây, laù, haøi hoøa vôùi caûnh quan töï nhieân nhöng khoâng tieän nghi vaø keùm vöõng chaéc; 3) Kieán truùc coå ñieån, bao goàm caùc coâng trình tu söûa theo kieán truùc coå ñieån Phaùp (1884-1945), hoaëc nhaø ôû keát caáu beâ toâng coát theùp, trang trí ñaù röûa, ñaù maøi, maùi lôïp ngoùi hoaëc beâ toâng, keát hôïp loái nhaø ôû truyeàn thoáng; 4) Kieán truùc nhaø ôû hieän ñaïi, ñoù laø caùc coâng trình nhaø ôû nhö nhaø phoá, nhaø bieät thöï, nhaø vöôøn… vôùi vaät lieäu chuû yeáu laø gaïch xaây vaø beâ toâng coát theùp, phong caùch hieän ñaïi, coù theå trang trí vaø keát hôïp caùc phong caùch khaùc; 5) Kieán truùc nhaø chung cö, taäp theå vôùi kieåu kieán truùc nhaø ôû taäp trung, theo phong caùch cuõ trong ñoù coù nhieàu khu chung cö ñöôïc xaây döïng töø tröôùc 1975.

Q Caùc coâng trình dòch vuï coâng coäng khaùc nhö vaên phoøng, thöông maïi vaø cao oác phöùc hôïp coù theå phaân thaønh 2 loaïi: 1) Kieán truùc hieän ñaïi vôùi vaät lieäu chính laø beâ toâng coát theùp, gaïch xaây, hình thöùc trang trí chuû yeáu laø sôn phuû; 2) Kieán truùc hieän ñaïi coù söû duïng vaät lieäu môùi: vaät lieäu chính laø beâ toâng coát theùp, gaïch xaây, theùp, kính, hôïp kim – nhoâm, trang trí chính baèng kính vaø nhoâm; c) Giaù trò kieán truùc - ngheä thuaät - lòch söû: Vuøng ÑBSCL coù nhieàu coâng trình kieán truùc coù giaù trò ngheä thuaät, lòch söû quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån. Chuû yeáu caùc coâng trình coù nieân ñaïi treân 100 naêm, coù hình thöùc kieán truùc ñaëc saéc, coù lòch söû gaén lieàn vôùi quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ñòa phöông. Caùc coâng trình coù giaù trò chuû yeáu thuoäc nhoùm: Nhaø ôû,

72

SË 81 . 2016

haønh chính coâng coäng vaø toân giaùo. Vaät lieäu xaây döïng chuû yeáu laáy töø ñòa phöông vaø caùc vuøng laân caän nhö beâ toâng coát theùp, theùp vaø goã, traøm.

Veà kieán truùc nhaø ôû taïi caùc ñoâ thò, chuû yeáu laø nhaø thaáp taàng, kieåu nhaø noâng thoân, nhöõng naêm gaàn ñaây baét ñaàu xuaát hieän nhöõng toøa nhaø cao treân 5 taàng, chuû yeáu trong trung taâm thaønh phoá. Cuõng gioáng nhö trong caùc ngoâi nhaø nhoû, taàng treät thöôøng daønh cho caùc hoaït ñoäng thöông maïi dòch vuï, coù theå trôû thaønh baõi göûi xe vaø xe gaén maùy. Tyû leä nhaø kieân coá hoaëc baùn kieân coá chæ ñaït khoaûng 50-55%. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích bôûi söï xuaát hieän beàn vöõng cuûa hình thöùc nhaø ôû noâng thoân, ngay caû trong khu noäi ñoâ.

Hình 14: Kieán truùc nhaø ôû truyeàn thoáng ÑBSCL Kieán truùc nhaø ôû thò traán Caùi Beø, Tænh Tieàn Giang

Hình 15: Di saûn kieán truùc coâng coäng: Baûo taøng Baïc Lieâu (TP. Baïc Lieâu, Tænh Baïc Lieâu)

Nhö vaäy, ñaëc ñieåm kieán truùc coâng trình cuûa caùc ñoâ thò vaø noâng thoân vuøng ÑBSCL coù nhieàu ñaëc tröng gaén lieàn vôùi soâng nöôùc, keânh raïch, ao hoà vaø chòu taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa cheá ñoä thuûy vaên soâng Meâ Koâng, bieån Ñoâng, bieån Taây vaø khí haäu nhieät ñôùi. Kieán truùc mang ñaëc tröng cuûa ñoâ thò vuøng ñoàng baèng chaâu thoå, ña chöùc naêng. Chính vì theá caùc khoâng gian chöùc naêng cuûa ñoâ thò mang tính ña daïng, toång hôïp vaø coù nhieàu neùt töông ñoàng nhau.

Taùc ñoäng cuûa hieän töôïng BÑKH ñoái vôùi vuøng ÑBSCL

Bieán ñoåi khí haäu (BÑKH) laø söï bieán ñoåi cuûa traïng thaùi khí haäu dieãn ra trong thôøi gian daøi, do caùc quaù trình töï nhieân beân trong hoaëc beân ngoaøi, hoaëc do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi taïo neân. BÑKH gaây haïn haùn, baõo luït ngaøy moät taêng, möïc nöôùc bieån taêng cao, caùc hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan ngaøy moät nhieàu. Bieán ñoåi khí haäu laø yeáu toá taùc ñoäng lôùn nhaát ñöôïc con ngöôøi nhaän dieän trong nhöõng naêm vöøa qua. Theo Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi Vieät Nam, nhieät ñoä trung bình taïi vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long seõ taêng 2oC vaøo naêm 2050 vaø 3oC vaøo naêm 2100. Theo kòch baûn BÑKH, khi möïc nöôùc bieån daâng cao nhö döï baùo ñeán naêm 2030, khoaûng 45% dieän tích cuûa vuøng ÑBSCL ñoái maët vôùi nguy cô nhieãm maën.

Naêng suaát luùa giaûm 9%. Heä thoáng nöôùc ngoït bò ñaûo loän laøm heä thoáng saûn xuaát, saûn löôïng löông thöïc, vöôøn caây aên traùi, thuûy saûn nöôùc ngoït bò toån thaát lôùn. Döôùi taùc ñoäng cuûa BÑKH, vai troø laø vöïa luùa - nguoàn an ninh löông thöïc quan troïng cuûa quoác gia seõ chòu thaùch thöùc nghieâm troïng, ñoàng thôøi, gaây aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng vaø giao thoâng vaän taûi laøm taêng nguy cô ngaäp

Hình 16: Di saûn kieán truùc toân giaùo, tín ngöôõng: Nhaø thôø Caùi Beø (Tænh Tieàn Giang)

Hình 17: Di saûn kieán truùc toân giaùo, tín ngöôõng: Chuøa Vónh Traøng (TP. Myõ Tho, Tænh Tieàn Giang)

Hình 18: Nhaø thaáp taàng chieám chuû ñaïo, vôùi KG kinh doanh ôû taàng treät, TP Cao Laõnh - tænh Ñoàng Thaùp

Quy h o πc h &

Hình 19: Loái leân nhaø töø maët soâng - Tænh Ñoàng Thaùp

t∏c g i∂

Q Vuøng V (Z5): Vuøng lyù töôûng, chòu ít taùc ñoäng cuûa ngaäp luït nhaát (1-1.5m), vaø khoâng coù hieän töôïng xaâm nhaäp maën. Ñaây laø vuøng lyù töôûng chop hat trieån ñoâ thò, taäp trung daân cö ñoâ thò cao, moâ hình phaùt trieån neùn. Vuøng caàn ñöôïc baûo veä nghieâm ngaët.

taïo neân böùc tranh ñoâ thò hoùa khaù nhieàu saéc ñoä giöõa caùc tieåu vuøng trong vuøng ÑBSCL. Vôùi nghieân cöùu hình thaùi kieán truùc cuûa 152 ñoâ thò lôùn nhoû trong vuøng ÑBSCL, cho pheùp chia nhoùm ñoâ thò theo chöùc naêng vaø nhöõng ñaëc ñieåm chung döïa treân moái quan heä cuûa caùc yeáu toá hình thaùi nhö maïng löôùi soâng ngoøi, maïng löôùi ñöôøng, maïng löôùi khoâng gian môû vaø ñaëc ñieåm kieán truùc coâng trình. Chính nhöõng yeáu toá naøy, khi chòu taùc ñoäng cuûa BÑKH seõ coù dieãn bieán khaùc nhau vaø gaây ra möùc ñoä aûnh höôûng khaùc nhau. AÛnh höôûng tröïc tieáp vaø deã thaáy nhaát cuûa BÑKH ñeán ÑBSCL laø vieäc suy giaûm nguoàn taøi nguyeân ñaát (ñaát ôû, noâng nghieäp vaø ngö nghieäp), taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò vaø caùc vuøng kinh teá. Heä quaû taát yeáu laø söï gia taêng ñoùi ngheøo, khoâng coøn cô hoäi laøm noâng nghieäp, vaø buoäc phaûi di cö veà caùc ñoâ thò, gaây theâm aùp löïc voán ñaõ raát lôùn ñeán caùc ñoâ thò.

Hình 20: Sô ñoà phaân vuøng taùc ñoäng cuûa BÑKH taïi ÑBSCL (Nguoàn: SISP, 2015)

Chuùng ta coù theå giaûm bôùt caùc taùc ñoäng cuûa BÑKH baèng caùch öùng xöû haøi hoøa vôùi moâi tröôøng töï nhieân, khoâng ñöôïc laáp keânh raïch, khoâng phaù röøng, söû duïng naêng löôïng saïch, giaûm bôùt phaùt thaûi khí Cacbonnic, caàn phaûi loàng gheùp thích öùng BÑKH vaøo moïi hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, vaø höôùng tôùi xaây döïng coäng ñoàng thích öùng, ñuû khaû naêng choáng chòu nhöõng taùc ñoäng cuûa BÑKH.

saâu caùc tuyeán giao thoâng troïng ñieåm, taêng dieän tích ngaäp luït vaø thaùch thöùc trong tieâu thoaùt nöôùc, xöû lyù nöôùc thaûi nhieãm baån töø caùc khu coâng nghieäp vaø caùc ñoâ thò lôùn trong vuøng.

Veà cô baûn, taïi vuøng ÑBSCL coù hai yeáu toá BÑKH gaây taùc ñoäng chính laø ngaäp luït vaø xaâm nhaäp maën. Neáu nhö tröôùc ñaây, ÑBSCL chæ phaûi chòu thieät haïi do ngaäp luït töø ñôït luõ ñònh kyø haøng naêm töø thöôïng nguoàn soâng Meâ Koâng, thì döôùi söï coäng höôûng cuûa nöôùc bieån daâng, dieän tích ngaäp maën seõ môû roäng, keùo theo quaù trình nhieãm maën ñaát, cuøng vôùi ñoù laø söï laán saâu cuûa nöôùc bieån vaøo ñaát lieàn, Chính hai taùc ñoäng song song naøy daãn ñeán caùc taùc ñoäng khaùc nhö: Suït luùn, saït lôû do luõ queùt, xoùi moøn bôø soâng, bôø bieån hay thieáu nöôùc ngoït cho töôùi tieâu vaø sinh hoaït haøng ngaøy.

Treân quy moâ toaøn vuøng ÑBSCL, baèng phöông phaùp sô ñoà hoùa caùc taùc ñoäng cuûa hai yeáu toá taùc ñoäng treân, loàng gheùp caùc taùch lôùp vôùi nhau, ta coù theå khoanh vuøng caùc taùc ñoäng cuûa BÑKH. Theo ñoù, phaân tích cuûa chuùng toâi ñaõ phaân loaïi ñöôïc 5 vuøng taùc ñoäng chính nhö sau (Hình 20): Q Vuøng I (Z1): Vuøng duyeân haûi phía Taây, chòu xaâm nhaäp maën khaù naëng (chæ thua vuøng duyeân haûi phaùi Ñoâng), vaø ñoàng thôøi chòu ngaäp luït ôû möùc ñoä thaáp. Do vaäy giaûi phaùp thích öùng vôùi BÑKH cho vuøng naøy phaàn lôùn taäp trung vaøo caùc giaûi phaùp coâng trình vaø phi coâng trình öùng phoù vaø thích öùng vôùi moâi tröôøng ngaäp maën.

Q Vuøng II (Z2): Vuøng duyeân haûi phía Ñoâng, chòu xaâm nhaäp maën naëng vaø ngaäp luït khaù naëng (Möùc ngaäp luït chæ ñöùng sau vuøng truõng Z3). Giaûi phaùp thích öùng taäp trung caû hai vaán ñeà ngaäp vaø maën. Vuøng naøy seõ laø vuøng baûo veä vuøng IV (Z4) khoûi hoaëc giaûm taùc ñoäng xaâm maën.

Q Vuøng III (Z3): Vuøng ngaäp naëng, nhöng khoâng bò maën. Giaûi phaùp chuû yeáu thích öùng vôùi ngaäp luït.

Q Vuøng IV (Z4): Vuøng nöôùc ngoït, ngaäp luït trung bình, ít nhieãm maên. Giaûi phaùp thích öùng höôùng tôùi vaán ñeà thích öùng ngaäp luït möùc nheï vaø giaûm thieåu xaâm nhaäp maën baèng giaûi phaùp thuûy lôïi töø vuøng II.

Treân quy caùc ñoâ thò, nghieân cöùu veà hình thaùi khoâng gian ñoâ thò ôû phaàn 2 ñaõ cho thaáy ñaëc ñieåm caùc ñoâ thò vuøng ÑBSCL ñeàu gaàn vò trí giao nhau cuûa caùc con soâng lôùn, töùc laø caùc ñoâ thò coù yeáu toá nöôùc ñi qua. Do vaäy, BÑKH vaø thuûy trieàu treân caùc con soáng lôùn coù taùc ñoäng raát nhanh vaø tröïc tieáp tôùi caùc ñoâ thò trong khu vöïc. Caùc coâng trình kieán truùc ñoâ thò vuøng ÑBSCL mang ñaëc tröng gaén lieàn vôùi soâng nöôùc, keânh raïch, ao hoà neân cuõng chòu taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa cheá ñoä thuûy vaên soâng Meâ Koâng, bieån Ñoâng, bieån Taây vaø khí haäu nhieät ñôùi. Taïi moät soá khu vöïc bò ngaäp luït naëng, kieán truùc nhaø ôû ñaõ phaûi thay ñoåi ñeå ñaùp öùng vôùi vaán ñeà BÑKH nhö naâng cao tuyeán ñöôøng bao quanh khu daân cö nhö moät tuyeán ñeâ cuïc boä nhaèm baûo veä cuoäc soáng ngöôøi daân.

Nhö vaäy, coù theå thaáy moái lieân heä maät thieát giöõa hình thaùi kieán truùc ñoâ thò vaø kieán truùc coâng trình vôùi hieän töôïng BÑKH trong vuøng, bôûi nhöõng taùc ñoäng cuûa BÑKH mang tính taát yeáu vaø khoâng theå traùnh khoûi. Neáu khoâng coù nhöõng chieán löôïc vaø keá hoaïch ñoàng boä, maø chæ troâng chôø vaøo nhöõng giaûi phaùp cuïc boä vaø töï phaùt cuûa töøng ñòa phöông, thì seõ khoù coù söï phaùt trieån beàn vöõng vaø hieäu quaû trong toaøn vuøng kinh teá ÑBSCL.

Keát luaän

Vuøng ÑBSCL vôùi ñaëc tính soâng nöôùc ñaõ hình thaønh neân caùc ñoâ thò ñaëc tröng khoâng theå nhaàm laãn vôùi caùc vuøng khaùc trong caû nöôùc,

* Vieän Quy hoaïch xaây döïng mieàn Nam (Boä Xaây döïng) ** Tröôøng Ñaïi hoïc Toân Ñöùc Thaéng TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] Arlene Christy Lusterio (2007). Living With Floods: The Settlements of theVietnam Meâ Koâng Delta.

[2] Birkmann. J and Pardoe. J, (2011). Climate Change Adaptation and Disaster

Risk Reduction:

Fundamentals, Synergies and Mismatches, Springer journal (www.springer.com/978-94-017-8630-0) [3] Birkmann. Jorn (2006). Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies. New York: United Nations University Press [4] Phaïm Xuaân AÙnh, (2014). Quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò thích öùng vôùi hieän töôïng ngaäp luït, NBD taïi TP. Caàn Thô. Luaän vaên Cao hoïc. Haø Noäi: Ñaïi hoïc Xaây döïng.

[5] SISP- Vieän Quy hoaïch Xaây döïng mieàn Nam (2013).

Caùc chuyeân ñeà veà taùc ñoäng cuûa BÑKH vaø NBD ñoái vôùi vuøng Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long, 2013.

[6] SISP- Vieän Quy hoaïch Xaây döïng mieàn Nam (2015).

Xaây döïng giaûi phaùp thích öùng bieán ñoåi khí haäu, nöôùc bieån daâng cho caùc ñoâ thò thuoäc vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp Boä. Boä Xaây Döïng: 2015.

SË 81 . 2016

73

QUAÛN LYÙ XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ

TAÏI CAÙC ÑOÂ THÒ VEN BIEÅN ÖÙNG PHOÙ VÔÙI BIEÁN ÑOÅI KHÍ HAÄU VAØ NÖÔÙC BIEÅN DAÂNG PGS. TS. LÖU ÑÖÙC CÖÔØNG * ThS. LEÂ VIEÁT TRÖÔØNG **

QUY HOAÏCH

& TAÙ C GIAÛ

Môû ñaàu

Trong boái caûnh caùc thaùch thöùc vaø aùp löïc ngaøy caøng gia taêng trong theá kyû 21 nhö thieân tai, nöôùc bieån daâng heä quaû cuûa quaù trình bieán ñoåi khí haäu ñang dieãn ra hieän nay treân theá giôùi ñang ñe doïa tröïc tieáp ñeán caùc ñoâ thò ven bieån ôû nöôùc ta. Trong coâng taùc quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò ñaõ baét ñaàu loàng ngheùp caùc giaûi phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng thì coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò thöïc hieän quy hoaïch laïi chöa ñöôïc chuù yù thích ñaùng. Bôûi vì, chuùng ta ñeàu ñang höôùng tôùi moät ñoâ thò thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø coù khaû naêng choáng chòu trong töông lai, caàn phaûi coù cô cheá, moâ hình toå chöùc quaûn lyù ñoâ thò thích hôïp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng. Vôùi chieán löôïc naøy seõ giuùp caùc ñoâ thò toàn taïi, phaùt trieån maïnh meõ vaø beàn vöõng.

Thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù xaây döïng taïi caùc ñoâ thò Ven bieån öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc nöôùc bieån daâng Theo ñaùnh giaù cuûa Ngaân haøng theá giôùi (2007), Vieät Nam laø moät trong naêm nöôùc chòu aûnh höôûng naëng neà nhaát cuûa tình traïng bieán ñoåi khí haäu (BÑKH) vaø nöôùc bieån daâng. Haèng naêm, haøng chuïc trieäu ngöôøi phaûi chòu ñöïng vaø soáng chung vôùi nhöõng dieãn bieán thaát thöôøng cuûa thôøi tieát, nhöõng aûnh höôûng do BÑKH gaây ra: Trieàu cöôøng, baõo, luõ, xaâm nhaäp maën, nöôùc bieån daâng, saït lôû, naéng noùng, reùt ñaäm reùt haïi, möa ñaù... BÑKH ñaõ, ñang vaø seõ taùc ñoäng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán toaøn boä moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi vaø töï nhieân, taïo neân nhöõng thaùch thöùc to lôùn ñoái vôùi söï phaùt trieån ñoâ thò, ñieåm daân cö noâng thoân, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc ñoâ thò ven bieån. Khoâng chæ coù vaäy, BÑKH vaø nöôùc bieån daâng coøn gaây ra tình traïng xoùi lôû, nhieãm maën, ngaäp luït do trieàu cöôøng ôû caùc xaõ, phöôøng ven

74

SË 83+84 . 2016

bieån... Söï baát thöôøng cuûa dieãn bieán thôøi tieát khoâng theo chu kyø nöõa maø ñaõ lieân tuïc xaûy ra yeáu toá baát ñònh trong BÑKH treân khaép moïi mieàn, taïi moïi thôøi ñieåm.

Caùc ñoâ thò ven bieån ñang phaûi höùng chòu nhieàu loaïi bieán ñoäng vaø tình huoáng caêng thaúng trong ñoù coù thieân tai, baõo, nöôùc bieån daâng, vaø caû nhöõng vaán ñeà do con ngöôøi gaây ra nhö chuyeån bieán kinh teá hay quaù trình ñoâ thò hoùa nhanh choùng. Nhöõng bieán ñoäng lôùn vaø tình huoáng caêng thaúng naøy coù khaû naêng laøm ngöøng treä caùc heä thoáng cuûa ñoâ thò vaø laøm ñaûo ngöôïc caùc thaønh quaû phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi phaûi nhieàu naêm môùi ñaït ñöôïc. Ñeå caùc ñoâ thò taêng tröôûng vaø phaùt trieån phoàn thònh trong töông lai thì phaûi coù bieän phaùp xöû lyù nhöõng bieán ñoäng lôùn vaø tình huoáng caêng thaúng treân. Noùi moät caùch ñôn giaûn, moät ñoâ thò coù khaû naêng thích öùng laø ñoâ thò thích nghi ñöôïc vôùi nhöõng kieåu tình huoáng môùi naøy vaø ñöùng vöõng tröôùc nhöõng bieán ñoäng lôùn, ñoàng thôøi vaãn baûo ñaûm cung caáp nhöõng dòch vuï thieát yeáu cho ngöôøi daân. Ñoâ thò ven bieån coù khaû naêng thích öùng seõ khoâng ngöøng tieán tôùi thöïc hieän nhöõng muïc tieâu daøi haïn cuûa mình baát chaáp nhöõng trôû ngaïi gaëp phaûi treân con ñöôøng phaùt trieån. Ñoâ thò ven bieån laø nhöõng heä thoáng phöùc taïp vaø cuõng nhö moïi heä thoáng khaùc, phuï thuoäc nhieàu vaøo söï vaän haønh suoân seû cuûa töøng caáu phaàn vaø cô caáu toå chöùc chung maø ñoâ thò laø moät thaønh phaàn trong ñoù. Khaû naêng thích öùng cuûa thaønh phoá vì vaäy chòu aûnh höôûng töø khaû naêng thích öùng cuûa nhöõng heä thoáng caû chung vaø rieâng naøy. Xaùo troän trong nhöõng dòch vuï cô baûn maø thaønh phoá cung caáp coù theå gaây ra nhöõng aûnh höôûng daây chuyeàn vöôït ra ngoaøi khuoân khoå cuûa baûn thaân noù. Söï phöùc taïp cuõng daãn ñeán vieäc xaây döïng khaû naêng thích öùng laø moät thaùch thöùc raát lôùn.

Quy hoπch &

t∏c gi ∂

Hình 2: Haïn maën taïi khu vöïc Ñoàng Baèng soâng Cöûu Long thaùng 3/2016

Hình 3: Trình traïng ngaäp luït taïi TP. Haï Long thaùng 7/2015

khí haäu vaø nöôùc bieån daâng. Tuy nhieân, treân thöïc teá vieäc trieån khai thöïc hieän caùc vaên baûn phaùp lyù ñoái vôùi töøng ngaønh töøng lónh vöïc cuï theå coøn chöa ñöôïc hoaøn thieän nhaát laø trong coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò.

Vieäc chöa loàng gheùp caùc quy chuaån tieâu chuaån vaøo thieát keá quy hoaïch, kieán truùc ñoâ thò öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng daãn ñeán tính khaû thi cuûa caùc ñoà aùn khi trieån khai xaây döïng chöa ñaït hieäu quaû cao.

Hình 1: Caùc khu vöïc coù nguy cô ngaäp uùng vôùi nöôùc bieån daâng 100cm

Taäp trung vaøo moät muïc tieâu chính saùch naøo ñoù, nhö phaùt trieån kinh teá ñoâ thò, maø khoâng tính ñeán nhöõng yeáu toá khaùc coù theå daãn tôùi nhöõng keát cuïc khoâng mong muoán. Nhöõng quyeát ñònh naøy coù theå daãn ñeán nhöõng caùi giaù phaûi traû, nhöõng haäu quaû khoân löôøng, hay laø söï keát hôïp cuûa caû hai. Vì theá, ñeå xaây döïng ñöôïc moät ñoâ thò coù khaû naêng thích öùng ñoøi hoûi phaûi coù caùch tieáp caän ñoàng boä, ña ngaønh, naêng ñoäng.

Hieän nay, nhaø nöôùc ñaõ ban haønh moät soá cô cheá chính saùch öùng phoù vôùi bieán ñoåi

Treân cô sôû quy hoaïch ñaõ ñöôïc pheâ duyeät vieäc toå chöùc quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò taïi caùc ñoâ thò ven bieån cuõng chöa ñöôïc chuù troïng, khoâng thaáy söï khaùc bieät giöõa moâ hình quaûn lyù caùc ñoâ thò ven bieån vôùi ñoâ thò ñoàng baèng vaø ñoâ thò mieàn nuùi, maëc duø möùc ñoä aûnh höôûng taïi caùc ñoâ thò coù söï khaùc nhau. Caàn phaûi loàng gheùp caùc noäi dung öùng phoù vôùi bieån ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng vaøo caùc Nghò Quyeát ñaûng boä caùc caáp, quy hoaïch kinh teá - xaõ hoäi, quy hoaïch caùc ngaønh, chöông trình, keá hoaïch phaùt trieån ñoâ thò theo töøng giai ñoaïn ñeå quaûn lyù vaø xem nhö moät tieâu chí

ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng ñoâ thò ñoái vôùi caùc ñoâ thò ven bieån.

Beân caïnh ñoù, vaán ñeà huy ñoäng söï tham gia coäng ñoàng trong coâng taùc laäp vaø quaûn lyù quy hoaïch ñoâ thò hieän nay chöa hieäu quaû, ñaëc bieät laø trong coâng taùc kieåm tra giaùm saùt thöïc hieän quy hoaïch. Phaàn lôùn cö daân taïi ñoâ thò ven bieån, cuoäc soáng vaø lao ñoäng cuûa hoï gaén lieàn vôùi bieån, bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán vieäc boá trí daân cö, ngaønh ngheà vaø chaát löôïng soáng cuûa ngöôøi daân, vì vaäy caàn xem ngöôøi daân laø troïng taâm trong quy hoaïch vaø quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò. Ñaëc tröng cuûa quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò ven bieån thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu Q Coù cô sôû quy hoaïch xaây döïng vöõng chaéc: Nghóa laø caùc quy hoaïch ñöôïc trieån khai ñöôïc loàng gheùp caùc giaûi phaùp thích öùng vôùi bieán ñoåi khi haäu ñaûm baûo tính khaû thi, taïo tieàn ñeà cho coâng taùc trieån khai quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch ñöôïc duyeät.

Q Xaây döïng moâ hình quaûn lyù: Ñoái vôùi caùc ñoâ thò ven bieån vieäc xaây döïng moâ hình quaûn lyù coù khaû naêng thích öùng caàn phaûi nghieân cöùu döïa treân nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù vaø thoâng tin SË 83+84 . 2016

75

Quy h oπch &

môùi trong vaø ngoaøi nöôùc nhaèm ñaûm baûo trieån khai xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch coù hieäu quaû. Moâ hình quaûn lyù xaây döïng vôùi khaû naêng thích öùng ñoøi hoûi phaûi ñaùnh giaù thöôøng xuyeân hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng vaø ñieàu chænh khi hoaøn caûnh thay ñoåi.

Q Ban haønh cô cheá chính saùch: Xaây döïng heä thoáng cô cheá chính saùch bao goàm: Heä thoáng vaên baûn baûn quy phaïm phaùp luaät, quy chuaån, tieâu chuaån, chöông trình keá hoaïch phaùt trieån ñoâ thò, caùc cô cheá ñaëc thuø ñoái vôùi töøng loaïi ñoâ thò ven bieån nhaèm taïo ra nguoàn löïc toái ña trong öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng laø moät nhieäm vuï trong quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò trong töông lai.

Thöôøng xuyeân kieåm tra giaùm saùt ñieàu chænh, caäp nhaät boå sung kòp thôøi nhöõng chieán löôïc môùi trong öùng phoù bieán ñoåi khí haäu saùt vôùi tình hình thöïc teá.

Q Döï phoøng: Treân cô sôû kòch baûn döï baùo bieán ñoåi khí haäu ñoái vôùi töøng loaïi ñoâ thò chính quyeàn ñoâ thò caàn xaây döïng nhöõng kòch baûn vaø phöông aùn döï phoøng phuø hôïp vôùi ñòa phöông quaûn lyù ñaûm baûo öùng phoù vôùi caùc tình huoáng xaûy ra theo töøng naêm vaø töøng giai ñoaïn cuï theå.

Q Phoái hôïp: Giöõa caùc cô cheá, chính saùch, caùc chöông trình keá hoaïch haønh ñoäng taïi caùc ñoâ thò ñöôïc ban haønh phaûi coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau, nghóa laø chia seû kieán thöùc, phoái hôïp vaø baûo ñaûm tính chieán löôïc trong quy hoaïch, loàng gheùp caùc giaûi phaùp bieán ñoåi khí haäu vì lôïi ích chung cuûa ñoâ thò.

Q Phoå caäp thoâng tin: Trong coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch caàn coù söï tham vaán vaø söï tham gia cuûa nhieàu beân lieân quan, nhö nhöõng nhoùm deã bò toån thöông, seõ ñaûm baûo ñeå caùc heä thoáng thích öùng toát hôn baèng caùch caân nhaéc moät loaït caùc nguy cô, naêng löïc phoøng choáng nguy cô vaø thoâng tin cuïc boä. Coâng baèng trong tieáp caän caùc heä thoáng cô sôû haï taàng vaø dòch vuï laø neàn taûng ñeå gaén keát xaõ hoäi vaø ñem ñeán nhöõng cô hoäi môùi.

Moät soá giaûi phaùp quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò cho caùc ñoâ thò ven bieån taïi Vieät Nam Q Xaây döïng chieán löôïc choáng chòu cho caùc ñoâ thò caàn phaûi laø moät chieán löôïc daøi haïn, döïa treân khung khaû naêng choáng chòu ñeå giaûi quyeát nhieàu loaïi cuù soác vaø aùp löïc khaùc nhau. Ñoàng thôøi, chieán löôïc khoâng neân ñöôïc xaây döïng moät caùch ñoäc laäp, mang naëng tính kyõ thuaät maø caàn phaûi chuù troïng khaû naêng öùng duïng sau khi ban haønh, gaén keát caùc hoaït ñoäng choáng chòu vaøo caùc chöông trình phaùt

76

SË 83+84 . 2016

t∏c g i∂

trieån cuûa thaønh phoá, hoã trôï xaây döïng caùc höôùng ñoät phaù ñeå ñoâ thò ven bieån coù theå phaùt trieån maïnh meõ baát chaáp caùc cuù soác vaø aùp löïc.

Q Raø soaùt caùc ñoà aùn quy hoaïch chung ñoái vôùi caùc ñoâ thò ven bieån, leân phöông aùn loàng gheùp caùc giaûi phaùp öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieång daâng trong quaù trình ñieàu chænh ñoà aùn vaø trieån khai ñaàu tö xaây döïng theo quy hoaïch.

Q Loàng gheùp caùc giaûi phaùp öùng phoù bieán ñoåi khí haäu trong Nghò quyeát ñaûng boä caùc caáp, chöông trình phaùt trieån ñoâ thò vaø döï aùn ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò, caàn xem ñaây laø muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng cuûa ñoâ thò trong töông lai.

Q Nghieân cöùu xaây döïng moâ hình quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò ñaëc thuø ñoái vôùi caùc ñoâ thò ven bieån ñaûm baûo toát coâng taùc quaûn lyù thöïc hieän ñaàu tö xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch ñöôïc duyeät.

Q Taêng cöôøng naêng löïc theå cheá vaø khung phaùp lyù ñeå coù caùch tieáp caän hieäu quaû trong loàng gheùp phoøng choáng nguy cô luõ luït. Thích öùng khoâng chæ ñôn thuaàn laø tieàm löïc vaät chaát cuûa heä thoáng cô sôû haï taàng baûo veä cho ñoâ thò, maø coøn ñoøi hoûi naêng löïc ñeå ñaûm baûo chuyeån giao, vaän haønh hieäu quaû cô sôû haï taàng ñoù.

Q Naâng cao naêng löïc quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò ñoái vôùi caùc sôû, ban ngaønh vaø chính quyeàn ñoâ thò laø yeâu caàu caáp thieát ñeå ñaûm baûo söï phoái hôïp hieäu quaû giöõa ñòa phöông vaø caùc boä ngaønh trung öông.

Q Taêng cöôøng thu thaäp, chia seû, söû duïng döõ lieäu veà taøi saûn coâng, coâng trình, daân soá vaø nguy cô. Döõ lieäu laø neàn taûng cuûa coâng taùc laäp keá hoaïch thích öùng hieäu quaû. Döõ lieäu naøy caàn ñöôïc coi laø cô sôû ñeå hoaïch ñònh taêng tröôûng cho caùc ñoâ thò ven bieån, ñaëc bieät cho vieäc quaûn lyù quy hoaïch xaây döïng taïi caùc ñoâ thò.

Q Taêng cöôøng quaûn lyù taøi chính nhaèm naâng cao tính beàn vöõng trong ñaàu tö vaøo cô sôû haï taàng vaø taêng cöôøng coâng taùc laäp keá hoaïch ñaàu tö cô baûn ñeå hoã trôï toát hôn vieäc xaùc ñònh öu tieân, giaùm saùt, thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá.

Q Thaønh laäp ban chæ ñaïo xaây döïng keá hoaïch chöông trình haønh ñoäng trong vieäc thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu taïi caùc tænh, thaønh phoá ven bieån, trong ñoù chuù troïng ñeán quy hoaïch vaø quaûn lyù quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò, thöïc thi caùc chöông trình giaûm thieåu ñeå coù hieäu quaû veà maët naêng löôïng, söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch, taäp trung xaây döïng hoaøn thieän heä thoáng giao thoâng coâng coäng, xöû lyù taùi cheá raùc, caûi taïo maët nöôùc, taêng cöôøng maïng löôùi y teá hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Beân caïnh ñoù, chính quyeàn ñoâ thò caàn phoái hôïp vôùi Ngaân haøng trong vieäc huy ñoäng nguoàn löïc taøi chính xaây döïng caùc

phöông thöùc hoaït ñoäng ñeå taêng cöôøng naâng cao naêng löïc thích öùng vôùi taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Ngoaøi ra, taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá, tranh thuû söï hoã trôï kinh nghieäm, coâng ngheä vaø taøi chính cuûa caùc quoác gia trong lónh vöïc bieán ñoåi khí haäu.

Chieán löôïc choáng chòu caàn ñöôïc xaây döïng döïa treân vieäc baùm saùt caùc quy hoaïch, ñònh höôùng ñaõ coù ñeå loàng gheùp vaøo keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi daøi haïn cuûa thaønh phoá.

Tuy nhieân chieán löôïc caàn cuï theå hoùa caùc giaûi phaùp seõ ñöôïc thöïc hieän nhö theá naøo, taïi khu vöïc cuï theå naøo vaø caùc nguoàn löïc ñeå thöïc hieän ñöôïc huy ñoäng töø ñaâu ñeå giaûi quyeát caùc cuù soác vaø aùp löïc. Döïa treân caùch tieáp caän nhö vaäy, chieán löôïc laø cô sôû ñeà xuaát ñeå caùc ñôn vò tieáp nhaän coù theå huy ñoäng, tieáp caän caùc nguoàn hoã trôï töø caùc ñoái taùc trong vaø ngoaøi nöôùc, vaø taêng cöôøng tính khaû thi cuûa chieán löôïc.

Keát Luaän

Bieán ñoåi khi haäu vaø nöôùc bieån daâng ñang thaät söï ñaùng baùo ñoäng ñoái vôùi heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam noùi chung vaø ñoâ thò ven bieån noùi rieâng, caùc nhaø hoaïch ñònh caàn coù nhöõng quyeát saùch maïnh meõ hôn trong vaán ñeà quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò, moâi tröôøng ñeå öùng phoù vôùi tình traïng BÑKH - ñöôïc coi laø moät trong nhöõng vaán ñeà caáp thieát cuûa Vieät Nam. Vì vaäy, caàn xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò quoác gia hôïp lyù; ñaåy maïnh quy hoaïch ñoàng boä treân toaøn quoác ñaëc bieät laø caùc ñoâ thò ven bieån; ñoåi môùi phöông phaùp, moâ hình quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò phuø hôïp tình hình môùi; toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch ñoâ thò; xaây döïng cô cheá ñaëc thuø phaùt trieån ñoâ thò, nhaát laø ñoái vôùi caùc ñoâ thò ven bieån luoân phaûi ñoái dieän vaø soáng chung vôùi trieàu cöôøng, baõo luõ, haïn haùn... nhaèm xaây döïng ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng hôn trong thôøi gian tôùi.

* Phoù Vieän tröôûng Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia ** Vieän Nghieân cöùu ñoâ thò vaø Phaùt trieån haï taàng TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Boä TN vaø MT (2012). “Kòch baûn bieán ñoåi khí haäu, nöôùc bieån daâng cho Vieät Nam”.

2. Ngaân haøng theá giôùi, Taêng cöôøng khaû naêng thích öùng cuûa ñoâ thò, 6/2014.

3. Ni Na - Ñoaøn Haèng, Xaây döïng thaønh phoá coù khaû naêng choáng chòu vaø phuïc hoài nhanh, Bao Tai nguyen moi truong.vn, 05/2015.

4. Taêng khaû naêng thích öùng cho ñoâ thò, Baùo Caàn Thô.

5. TS. Löu Ñöùc Cöôøng, ThS. Nguyeãn Vieát Duõng (2010).

Quy hoaïch khoâng gian thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu taïi Vieät Nam. Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng, soá 43/2010.

QUY HOAÏCH

HAØNH LANG PHAÙP LYÙ

& TAÙ C GIAÛ

VEÀ QUAÛN LYÙ QUY HOAÏCH COÂNG TRÌNH HAÏ TAÀNG KYÕ THUAÄT NGAÀM ÑOÂ THÒ

ThS. NGUYEÃN VAÊN MINH

Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia

Quy hoaïch xaây döïng khoâng gian ngaàm (KGN) noùi chung vaø coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm (CTHTKTN) ñoâ thò noùi rieâng ñang ngaøy caøng ñöôïc quan taâm töø khaâu quy hoaïch ñeán ñaàu tö, xaây döïng nhaèm giaûm söùc eùp veà quyõ ñaát beà maët, ñoàng thôøi, goùp phaàn naâng cao tính myõ quan ñoâ thò. Tuy nhieân, trong quaù trình thöïc hieän gaëp nhieàu khoù khaên vaø baát caäp ngay chính töø nhöõng quy ñònh phaùp lyù veà coâng trình ngaàm (CTN). Baøi baùo raø soaùt, ñaùnh giaù veà heä thoáng vaên baûn phaùp lyù hieän haønh veà quaûn lyù quy hoaïch CTHTKTN nhaèm ñöa ra nhöõng gôïi yù, boå sung hoaøn thieän noäi dung naøy.

Môû ñaàu:

Trong nhöõng naêm gaàn ñaây heä thoáng ñoâ thò phaùt trieån caû veà soá löôïng, chaát löôïng vaø quy moâ.

Quyõ ñaát ñoâ thò treân maët ñaát luoân bò ñe doïa nghieâm troïng tình traïng quaù taûi, vì theá quy hoaïch KGN vaø xaây döïng CTN… ñang ñöôïc trieån khai ñaàu tö taïi caùc ñoâ thò trong caû nöôùc, ñaëc bieät laø caùc ñoâ thò lôùn nhö Haø Noäi, TP.HCM, Ñaø Naüng. Tuy nhieân, vieäc ñaàu tö xaây döïng CTN coøn nhieàu baát caäp vaø chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån cuûa caùc ñoâ thò. Do thieáu haønh lang phaùp lyù quy ñònh cuï theå veà coâng taùc quaûn lyù, quy hoaïch CTHTKTN neân caùc CTN chöa ñöôïc ñaàu tö xaây döïng theo quy hoaïch ñoâ thò, caùc döï aùn haï taàng ñaõ ñöôïc pheâ duyeät hay nhieàu khi töï phaùt. Caùc coâng trình ñöôøng daây, ñöôøng oáng taïi caùc ñoâ thò cuõ thöôøng ñöôïc boá trí rieâng reõ, ñöôïc ñaàu tö khoâng ñoàng boä, caùc ñöôøng daây ñieän, thoâng tin lieân laïc ñöôïc boá trí nhö maïng nheän treân trôøi gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaø phöông tieän ñi ñöôøng. Khi ñöôøng daây, ñöôøng oáng hö hoûng caàn söûa chöõa hay caûi taïo ñeàu phaûi ñaøo leân laáp xuoáng gaây thieät haïi veà maët kinh teá, oâ nhieãm moâi tröôøng, maát myõ quan ñoâ thò, aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân, khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù… gaây ra nhöõng thieät haïi lôùn ñeán neàn kinh teá.

Caùc vaên baûn veà quaûn lyù quy hoaïch CTHTKTN ñoâ thò.

Trong nhöõng naêm qua, heä thoáng vaên baûn phaùp lyù veà quaûn lyù quy hoaïch CTHTKTN ñoâ thò ngaøy caøng hoaøn thieän naèm naâng cao naêng löïc quaûn lyù nhaø nöôùc veà noäi dung naøy; cuï theå nhö sau: Q Luaät Xaây döïng naêm 2014 (Luaät soá 50/2014/QH13): Trong ñoù coù quy ñònh veà noäi dung QLQH xaây döïng: trình töï caùc böôùc laäp, thaåm ñònh, pheâ duyeät quy hoaïch, quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch, toå chöùc thöïc hieän theo quy hoaïch. Tuy nhieân chöa coù phaân bieät caùc loaïi quy hoaïch vaø noäi dung chæ ñeà caäp veà quy hoaïch ñoâ thò noùi chung, quy hoaïch KGN hay CTN chöa ñöôïc ñeà caäp.

Q Luaät Quy hoaïch ñoâ thò (Luaät soá 30/2009/QH12) coù quy ñònh veà noäi dung laäp, thaåm ñònh, pheâ duyeät, toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch vaø quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch ñaõ ñöôïc pheâ duyeät. Trong noäi dung luaät coù phaân chia cuï theå 4 loaïi quy hoaïch ñoâ thò: quy hoaïch chung, quy hoaïch phaân khu, quy hoaïch chi tieát vaø quy hoaïch töøng boä moân haï taàng kyõ thuaät (HTKT) laäp rieâng cho ñoâ thò tröïc thuoäc trung öông. Tuy nhieân, trong thôøi kyø CNH-HÑH dieãn ra nhö vuõ baõo, cuøng vôùi noù toác ñoä phaùt trieån ñoâ thò dieãn ra maïnh meõ neân caáp ñoâ thò luoân luoân coù söï bieán ñoäng keùo theo söï phaùt trieån toaøn dieän veà moïi maët kinh teá xaõ hoäi trong ñoù coù haï taàng kyõ thuaät.

Do ñoù, quy hoaïch chuyeân ngaønh chæ laäp rieâng cho töøng loaïi coâng trình HTKT laø chöa hôïp lyù, daãn tôùi tình traïng phaùt trieån thieáu ñoàng boä, manh muùn, gaây khoù khaên cho coâng taùc quaûn lyù, caäp nhaät thoâng tin. Muïc 4 cuûa Luaät Quy hoaïch ñoâ thò coù quy ñònh veà noäi dung quaûn lyù xaây döïng heä thoáng HTKT vaø KGN ñoâ thò theo quy hoaïch. Tuy nhieân noäi dung veà CTHTKTN trong hoà sô quy hoaïch chæ ñöôïc quy ñònh trong töøng boä moân haï taàng rieâng leû vaø tích hôïp trong baûn ñoà toång hôïp ñöôøng daây, ñöôøng oáng HTKT chæ ñôn giaûn laø nghieân cöùu sô boä saép xeáp heä thoáng ñöôøng daây, ñöôøng oáng ngaàm treân maët caét ngang ñöôøng, thieáu tính khoa hoïc chuyeân saâu. Do

SË 83+84 . 2016

77

ñoù, caàn coù quy ñònh laäp quy hoaïch tích hôïp coâng trình HTKT rieâng leû trong ñoà aùn quy hoaïch chung CTHTKTN ñoâ thò.

Q Nghò

ñònh 39/2010/NÑ-CP veà quaûn lyù khoâng gian xaây döïng ngaàm ñoâ thò: Nghò ñònh quy ñònh cuï theå veà caùc noäi dung quaûn lyù khoâng gian xaây döïng ngaàm ñoâ thò, trong ñoù coù noäi dung veà quy hoaïch khoâng gian xaây döïng ngaàm ñoâ thò. Nghò ñònh nhaán maïnh quy hoaïch khoâng gian xaây döïng ngaàm ñoâ thò laø moät noäi dung cuûa ñoà aùn quy hoaïch ñoâ thò vaø coù noäi dung höôùng daãn sô boä veà quy hoaïch khoâng gian xaây döïng ngaàm ñoâ thò. Tuy nhieân, chöa coù thoâng tö höôùng daãn cuï theå veà noäi dung naøy. Nghò ñònh cuõng ñeà caäp ñeán vaán ñeà sôû höõu vaø söû duïng ñaát xaây döïng CTN, nhöng chæ chung chung laø tuaân thuû theo quy ñònh cuûa phaùp luaät veà caáp giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát, phuø hôïp vôùi quy hoach ñoâ thò… maø khoâng khaúng ñònh roõ toå chöùc, caù nhaân coù quyeàn sôû höõu, söû duïng ñaát ñeå xaây döïng CTN, quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa toå chöùc, caù nhaân ñoù, phí söû duïng, phí cho thueâ…

Q Nghò ñònh 72/2012/NÑ-CP veà quaûn lyù vaø söû duïng chung CTHTKT:

Nghò ñònh coù quy ñònh cuï theå veà vieäc quaûn lyù söû duïng chung CTHTKT: caùc yeâu caàu, nguyeân taéc… boá trí heä thoáng HTKT vaøo CTHTKT söû duïng chung. Tuy nhieân, nghò ñònh chöa ñeà caäp cuï theå veà phí söû duïng CTHTKT duøng chung: ai xaây döïng, ai cho thueâ, phí thueâ, baét buoäc hay khoâng veà söû duïng CTHTKT duøng chung; vaán ñeà veà haønh lang an toaøn, haønh lang baûo veä CTHTKT söû duïng chung.

Q Nghò ñònh 37/2010/NÑ-CP veà laäp, thaåm ñònh, pheâ duyeät vaø QLQH ñoâ thò vaø thoâng tö 10/2010/TT-BXD quy ñònh veà noäi dung hoà sô trong töøng loaïi quy hoaïch ñoâ thò: Noäi dung nghò ñònh vaø thoâng tö höôùng daãn veà quy trình laäp, thaåm ñònh, pheâ duyeät, quaûn lyù vaø noäi dung hoà sô cuûa töøng loaïi quy hoaïch ñoâ thò ñöôïc quy ñònh trong Luaät Quy hoaïch ñoâ thò (naêm 2009), nhöng trong ñoù thieáu thoâng tin quy ñònh veà noäi dung quy hoaïch xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò.

01:2008/BXD: quy chuaån kyõ thuaät quoác gia veà quy hoaïch xaây döïng: Quy chuaån neâu ra nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi coâng taùc quy hoaïch xaây döïng, nhöng cuõng gioáng nhö trong Luaät Xaây döïng vaø Luaät Quy hoaïch ñoà aùn quy hoaïch HTKTN chæ ñöôïc ñeà caäp qua maø khoâng coù yeâu caàu, chæ tieâu, tieâu chí cuï theå. Trong noäi dung quy chuaån coù ñeà caäp ñeán khoaûng caùch ngang, khoaûng caùch ñöùng giöõa caùc heä thoáng ñöôøng daây, ñöôøng oáng ngaàm khi choân tröïc tieáp vaø khi ñöôïc saép xeáp trong heä thoáng HTKT söû duïng chung nhöng khi ñöa vaøo aùp duïng thöïc teá nhieàu chæ soá khoâng phuø hôïp, chöa coù söï tính toaùn ñeán aûnh höôûng giöõa caùc ñöôøng daây, ñöôøng oáng do tính chaát cuûa chuùng.

Kinh nghieäm treân theá giôùi.

Caùc ñoâ thò taïi Nga ñöôïc xaây vaø phaùt trieån döïa treân quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò ñöôïc laäp, thaåm ñònh vaø pheâ duyeät thoâng qua caáp chính quyeàn ñoâ thò. Trong noäi dung quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò, noäi dung veà toå chöùc KGN ñoâ thò (trong ñoù coù CTHTKTN) ñöôïc nghieân cöùu quy hoaïch moät caùch khoa hoïc, tuaân thuû nghieâm ngaët theo haønh lang phaùp lyù veà KGN vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän phaùt trieån kinh teá töøng giai ñoaïn cuûa ñoâ thò. Chính quyeàn ñoâ thò thaønh laäp ñôn vò quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò coù traùch nhieäm quaûn lyù xaây döïng vaø phaùt trieån tuaân thuû theo quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät. Heä thoáng CTHTKTN ñöôïc caäp nhaät vaø quaûn lyù hieäu quaû baèng heä thoáng thoâng tin ñòa lyù (GIS).

Taïi Nhaät Baûn, quy hoaïch CTHTKTN ñoâ thò ñöôïc laøm khaù baøi baûn. Boä Xaây döïng Nhaät Baûn ñaõ ban haønh caùc vaên baûn höôùng daãn cuï theå veà laäp, löïa choïn, thaåm ñònh, pheâ duyeät, coâng boá quy hoaïch KGN. Quy hoaïch xaây döïng vaø QLQH xaây döïng CTHTKTN ñöôïc tính toaùn theo caùc giai ñoaïn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá vaø khoa hoïc kyõ thuaät. Beân caïnh ñoù, Boä Xaây döïng Nhaät coøn coù quy ñònh veà quaûn lyù vaø khai thaùc KGN ñoâ thò theo caùc ñoä saâu khaùc nhau, nhaèm toái ña hoùa hieäu quaû söû duïng ñaát döôùi loøng ñaát. Lôùp ngaàm noâng, töø maët ñaát tôùi - 12m boá trí ñöôøng daây, ñöôøng oáng, tuynen kyõ thuaät, ñöôøng ngaàm, baõi ñoã xe (BÑX) ngaàm, ga taøu ñieän ngaàm, khu coâng coäng vaø thöông maïi; Lôùp ngaàm vöøa töø - 12m ñeán - 30m boá trí ñöôøng taøu ñieän ngaàm, ñöôøng oâ toâ ngaàm, kho taøng, coâng trình coâng coäng ñaëc bieät, haàm kyõ thuaät caáp ñoâ thò; Lôùp ngaàm saâu coù ñoä saâu >30m döôùi coâng trình giao thoâng hoaëc >40m taïi caùc khu vöïc nhaø khoâng taän duïng xaây taàng haàm hoaëc saâu -10m ñoái vôùi khu vöïc khoâng taän duïng ñeå xaây moùng nhaø (xem hình 2.1) ñöôïc duøng ñeå boá trí ñöôøng taøu ñieän ngaàm, ga haønh khaùch, soâng ngaàm, coâng trình ñaëc thuø.

Q QCXDVN

QCVN 07:2016/BXD: quy chuaån kyõ thuaät quoác gia caùc CTHTKT ñoâ thò: Quy chuaån coù ñeà caäp ñeán noäi dung baét buoäc söû duïng tuynen hoaëc haøo kyõ thuaät khi xaây döïng môùi hoaëc caûi taïo ñoâ thò hieän höõu; vò trí, hình daùng cuûa tuynen vaø haøo kyõ thuaät… nhöng chöa ñeà caäp ñeán haønh lang baûo veä CTHTKT söû duïng chung naøy. Trong noäi dung quy ñònh veà haàm giao thoâng trong ñoâ thò caàn phaûi keát hôïp vôùi caùc coâng trình treân maët ñaát ñeå taïo thaønh moät theå khoâng gian thoáng nhaát, thuaän lôïi cho moïi hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa daân cö ñoâ thò vaø an toaøn giao thoâng. Tuy nhieân chöa coù vaên baûn quy phaïm höôùng daãn, hay lyù thuyeát veà quy hoaïch tích hôïp khoâng gian treân maët ñaát vaø KGN; haønh lang baûo veä coâng trình giao thoâng ngaàm ñeán ñaâu vaø keát noái vôùi khoâng gian treân beà maët nhö theá naøo.

Q

78

SË 83+84 . 2016

Hình 2.1. Lôùp ngaàm saâu trong quy ñònh cuûa Nhaät Baûn

Trung Quoác ñaõ nghieân cöùu, ban haønh Nghò ñònh veà xaây döïng ngaàm töø naêm 1997 ñeå naâng cao chaát löôïng QLQH xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò. Nghò ñònh ñöa ra nhöõng quy ñònh cuï theå, roõ raøng, thuaän lôïi trong coâng taùc QLQH, xaây döïng CTN ñoâ thò. Vieäc khai thaùc CTN taïi Trung Quoác phaûi tuaân thuû theo nguyeân taéc: “Ai ñaàu tö thì ngöôøi ñoù sôû höõu, ai thu lôïi thì ngöôøi ñoù phaûi duy trì”.

Moät soá ñeà xuaát boå sung Trong nhöõng naêm qua, caùc cô quan chöùc naêng ñaõ daàn hoaøn thieän vaø ban haønh heä thoáng khung phaùp lyù cô baûn trong coâng taùc QLQH xaây döïng CTHTKTN. Tuy nhieân vaãn coøn moät soá toàn taïi, baát caäp trong quaù trình trieån khai thöïc hieän thöïc teá; vì vaäy taùc giaû ñeà xuaát söûa ñoåi, caäp

Quy ho πc h &

t∏c g i∂

nhaät, boå sung moät soá noäi dung trong heä thoáng vaên baûn phaùp lyù nhaø nöôùc nhaèm naâng cao chaát löôïng QLQH xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò.

taùc giaû ñeà xuaát boå sung quy ñònh xaây döïng quy cheá QLQH xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò trong noäi dung luaät quy hoaïch ñoâ thò.

Luaät Quy hoaïch ñoâ thò.

Trong khoaûn 2 ñieàu 18 quy ñònh quy hoaïch HTKTÑT laø moät noäi dung trong ñoà aùn quy hoaïch ñoâ thò; ñoái vôùi TP tröïc thuoäc trung öông, quy hoaïch HTKT ñöôïc laäp rieâng thaønh ñoà aùn quy hoaïch chuyeân ngaønh HTKT. Taïi khoaûn 1 ñieàu 38 quy ñònh ñoà aùn quy hoaïch HTKT ñöôïc quy ñònh taïi khoaûn 2 ñieàu 18 ñöôïc laäp cho töøng ñoái töôïng HTKT treân phaïm vi toaøn ñoâ thò. Nhö vaäy, theo quy ñònh cuûa luaät quy hoaïch ñoâ thò HTKT ñoâ thò noùi chung vaø HTKTN noùi rieâng chæ ñöôïc quy hoaïch rieâng leû töøng boä moân maø khoâng ñöôïc toång hôïp trong moät ñoà aùn quy hoaïch chung, daãn tôùi tình traïng thieáu ñoàng boä vaø thoáng nhaát. Baûn thaân caùc caùc CTHTKT coù tính lieân keát chaët cheõ vôùi nhau, ñaëc bieät laø caùc CTHTKTN. Hieän nay, tình hình phaùt trieån kinh teá khoa hoïc kyõ thuaät nhanh choùng, caáp ñoâ thò luoân luoân bieán ñoäng, do ñoù taùc giaû ñeà xuaát boå sung trong noäi dung luaät caàn thieát quy ñònh laäp quy hoaïch chung xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò, aùp duïng cho ñoâ thò töø loaïi I tröïc thuoäc tænh trôû leân ñeå traùnh tình traïng caùc ñoâ thò tröïc thuoäc tænh coù ñieàu kieän vaø nhu caàu laäp quy hoaïch nhöng khoâng ñöôïc phaùp luaät quy ñònh hoaëc phaûi aùp duïng tieâu chuaån cuûa ñoâ thò loaïi lôùn hôn.

Vaên baûn döôùi Luaät.

Töø kinh nghieäm quaûn lyù KGN theo ñoä saâu cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi vaø nghieân cöùu caùc thieát keá kyõ thuaät CTHTKTN ñoâ thò, taùc giaû ñeà xuaát söû duïng KGN xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò theo ñoä saâu vaøo noäi dung quy chuaån, tieâu chuaån nhö sau: + Taàng thöù nhaát (tính töø coát maët ñaát xuoáng 5m): boá trí xaây döïng coâng trình tuynen ngaàm noâng, haøo kyõ thuaät, coáng beå kyõ thuaät, haàm ñi boä, BÑX ngaàm noâng, ñöôøng daây, ñöôøng oáng ngaàm.

Trong ñieàu 60, muïc 2 (chöông V) veà quaûn lyù khoâng gian, kieán truùc, caûnh quan ñoâ thò coù quy ñònh cô quan quaûn lyù ban haønh quy cheá QLQH, kieán truùc ñoâ thò cho toaøn ñoâ thò vôùi noäi dung chuû yeáu veà quaûn lyù khoâng gian vaø kieán truùc ñoâ thò. Trong muïc 4 (chöông V) coù quy ñònh moät soá noäi dung veà quaûn lyù xaây döïng heä thoáng caùc CTHTKT vaø KGN ñoâ thò theo quy hoaïch nhöng khoâng ñeà caäp ñeán vaán ñeà caàn laäp quy cheá quaûn lyù nhö haïng muïc khoâng gian, kieán truùc ñoâ thò. Hôn nöõa, theo caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät hieän haønh quy hoaïch xaây döïng CTHTKTN veà cô baûn tuaân thuû theo moâ hình quaûn lyù töø treân xuoáng: quy hoaïch chung phaûi tuaân thuû theo caùc quy hoaïch vuøng coù lieân quan vaø ñieàu tieát caùc QHPK vaø chi tieát; quy hoaïch ñoâ thò phaûi tuaân thuû caùc quy hoaïch kinh teá xaõ hoäi vaø ñieàu tieát caùc quy hoaïch chuyeân ngaønh HTKT ñoâ thò vaø döï aùn ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò. Vôùi quy trình naøy vaø tyû leä baûn ñoà laäp quy hoaïch chung ñoâ thò lôùn (1/5.000 vaø 1/10.000) neân khoâng ñaûm baûo yeâu caàu ñeå trieån khai ngay döï aùn ñaàu tö xaây döïng, ñaëc bieät laø caùc thoâng soá cuï theå veà söû duïng ñaát (quy moâ, ranh giôùi, vò trí...).

Trong böôùc quy hoaïch chung ñoâ thò hay quy hoaïch chung CTHTKTN ñaõ xaùc ñònh haøng loaït caùc thoâng soá ñaàu vaøo cho quaûn lyù CTHTKTN ñoâ thò, tuy nhieân ñeå deã daøng hôn cho coâng taùc quaûn lyù caàn phaân loaïi caùc thoâng soá naøy ñeå xaùc ñònh thoâng soá naøo mang tính khoáng cheá baét buoäc, thoâng soá naøo laø khuyeán khích aùp duïng, thoâng soá naøo mang tính gôïi yù, töø ñoù taäp hôïp thaønh caùc yeâu caàu cho coâng taùc quaûn lyù vieäc thöïc hieän theo quy hoaïch xaây döïng trong böôùc cuoái cuøng laø xaây döïng quy ñònh quaûn lyù ñeå töø ñoù laøm cô sôû xaây döïng quy cheá QLQH xaây döïng CTHTKTN ñoâ thò. Nhö vaäy trong quaù trình laäp quy hoaïch, caùc giai ñoaïn nghieân cöùu laäp quy hoaïch ñoùng vai troø nhö caùc nghieân cöùu khoa hoïc ñeå ñeà xuaát caùc giaûi phaùp, phöông aùn coøn giai ñoaïn laäp quy cheá QLQH xaây döïng theo ñoà aùn quy hoaïch ñoùng vai troø phaùp lyù hoùa caùc giaûi phaùp, phöông aùn nghieân cöùu treân. Nhö vaäy caàn xaùc ñònh quy ñònh QLQH xaây döïng heä thoáng HTKTN ñoâ thò theo ñoà aùn quy hoaïch laø saûn phaåm chính cuûa quy hoaïch; laøm böôùc cô sôû ñeå laäp quy cheá QLQH xaây döïng. Quy cheá quaûn lyù laø taøi lieäu duøng cho coâng taùc quaûn lyù sau naøy chöù khoâng phaûi laø hoà sô quy hoaïch (baûn veõ vaø thuyeát minh). Vì vaäy,

+ Taàng thöù hai (töø ñoä saâu 5-15m): boá trí xaây döïng coâng trình tuynen kyõ thuaät ngaàm saâu, BÑX ngaàm saâu, haàm oâ toâ, taøu ñieän ngaàm noâng. + Taàng thöù ba (>15m): boá trí xaây döïng caùc tuyeán taøu ñieän ngaàm saâu vaø ñöôøng oâ toâ ngaàm saâu.

Vôùi quan ñieåm coi caùc CTHTKTN ñoâ thò nhö coâng trình ñöôøng daây, ñöôøng oáng ngaàm vôùi kích thöôùc lôùn hôn vaø caáu taïo cuõng nhö chöùc naêng phöùc taïp hôn, keát hôïp vôùi nghieân cöùu veà khoaûng caùch an toaøn cuûa caùc coâng trình ñöôøng daây, ñöôøng oáng ñöôïc quy ñònh cuï theå trong quy chuaån vaø tieâu chuaån hieän haønh; taùc giaû ñeà xuaát khoaûng caùch an toaøn cuûa caùc CTHTKTN ñoâ thò ñeán caùc coâng trình khaùc theo ñoä saâu nhö sau: Ñoái vôùi taàng thöù nhaát: coù ñoä saâu töø 0-5m, khoaûng caùch theo chieàu ñöùng vaø chieàu ngang cuûa caùc coâng trình ñöôøng daây, ñöôøng oáng kyõ thuaät tuaân thuû theo quy ñònh cuûa quy chuaån, tieâu chuaån hieän haønh.

Khoaûng caùch an toaøn toái thieåu cuûa caùc CTN ñöôïc theå hieän trong baûng

Baûng 3.1. khoaûng caùch toái thieåu cuûa CTHTKTN trong taàng saâu thöù nhaát (m).

Giao caét cuûa caùc CTHTKTN trong taàng thöù nhaát ñöôïc theå hieän cuï theå trong baûng 3.2. Ñoái vôùi taàng thöù hai: coù ñoä saâu töø 5-15m, khoaûng caùch toái thieåu töø ñænh coâng trình ñeán maët ñaát laø 5m, khoaûng caùch toái thieåu töø ñænh coâng trình ñeán CTN taàng thöù nhaát laø 2m vaø khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc coâng trình laø 2m (tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp thi coâng) ñeå ñaûm baûo an toaøn keát caáu coâng trình (xem baûng 3.3). Giao caét cuûa caùc CTHTKTN trong taàng thöù 2 ñöôïc xöû lyù nhö baûng 3.4.

Baûng 3.3. Khoaûng caùch toái thieåu cuûa caùc CTHTKTN trong taàng thöù 2 (m).

SË 83+84 . 2016

79

Quy ho πc h &

t∏c g i∂

CTN söû duïng chung naøy khaùc nhau. Khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc CTHTKTN ñoâ thò khi ñaët chung trong tuy nen ñöôïc söûa ñoåi, boå sung nhö baûng 3.5; khi ñaët chung trong haøo kyõ thuaät ñöôïc söûa ñoåi, boå sung nhö trong baûng 3.6.

Baûng 3.5. Khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc CTHTKTN ñoâ thò khi ñaët

Baûng 3.6: Khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc CTHTKTN ñoâ thò khi ñaët chung trong haøo kyõ thuaät (m)

Ghi chuù: soá in ñaäm laø söûa ñoåi so vôùi quy chuaån. soá trong ngoaëc ñôn () laø theo quy chuaån.

Baûng 3.2. Xöû lyù giao caét giöõa caùc coâng trình HTKT ngaàm trong taàng thöù nhaát

Baûng 3.4. Xöû lyù giao caét giöõa caùc CTHTKTN trong taàng thöù 2.

Ñoái vôùi taàng thöù ba: coù ñoä saâu lôùn hôn 15m, khoaûng caùch toái thieåu töø ñænh coâng trình ñeán maët ñaát laø 15m, khoaûng caùch toái thieåu töø ñænh coâng trình ñeán CTN taàng thöù nhaát laø 2m vaø khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc coâng trình laø 2m (tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp thi coâng) ñeå ñaûm baûo an toaøn keát caáu coâng trình. Khi coù giao caét giöõa tuyeán taøu ñieän ngaàm saâu vaø tuyeán haàm oâ toâ ñaët saâu thì öu tieân tuyeán taøu ñieän ngaàm ñaët saâu ñi beân treân ñeå ñaûm baûo ñieàu kieän ñoä doác ñöôøng taøu vaø giaûm chi phí khi thi coâng tuyeán taøu ñieän ngaàm.

Q Ñeà xuaát söûa ñoåi, boå sung noäi dung veà khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc CTHTKTN ñoâ thò khi ñaët chung trong tuy nen hoaëc haøo kyõ thuaät trong noäi dung quy chuaån kyõ thuaät quoác gia: CTHTKTN ñoâ thò khi ñaët chung trong tuy nen hoaøn toaøn khaùc khi ñaët chung trong haøo kyõ thuaät do tính chaát vaø möùc ñoä phuïc vuï cuûa caùc CTHTKTN trong hai

80

SË 83+84 . 2016

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO. 1. Heä thoáng vaên baûn phaùp lyù hieän haønh.

2. Nguyeãn Truùc Anh, Ñinh Tuaán Haûi (2012), Höôùng daãn thieát keá quy hoaïch xaây döïng khoâng gian ngaàm loàng gheùp trong quy hoaïch ñoâ thò, Nxb Xaây döïng.

3. Cuïc Haï taàng kyõ thuaät, Boä Xaây döïng (2007), Ñieàu tra, khaûo saùt veà coâng trình ngaàm ñoâ thò ôû Vieät Nam phuïc vuï coâng taùc soaïn thaûo nghò ñònh veà xaây döïng ngaàm ñoâ thò, Haø Noäi.

4. Löu Ñöùc Haûi (2012), Ñoâ thò ngaàm vaø khoâng gian ngaàm ñoâ thò, Nxb Xaây döïng, Haø Noäi.

5. Kyû yeáu hoäi thaûo (2009), Quaûn lyù vaø ñaàu tö xaây döïng coâng trình ngaàm ñoâ thò, Haø Noäi 6. Kyû yeáu hoäi thaûo (2012), Quaûn lyù phaùt trieån khoâng gian ngaàm ñoâ thò, Thaønh phoá Hoà Chí Minh.

7. Nguyeãn Ñöùc Nguoân (dòch), Nguyeãn Vaên Quaûng (hieäu ñính) (2004), Coâng trình ngaàm giao thoâng ñoâ thò, Nxb Xaây döïng, Haø Noäi.

8. Nguyeãn Vaên Quaûng, Nguyeãn Ñöùc Nguoân (2006), Toå chöùc khai thaùc khoâng gian ngaàm, Nxb Xaây döïng, Haø Noäi.

9. Nguyeãn Hoàng Tieán (2010), Quaûn lyù xaây döïng coâng trình ngaàm vaø quy hoaïch khoâng gian ngaàm taïi caùc ñoâ thò, Haø noäi 10. Nguyeãn Hoàng Tieán (2011), Quy hoaïch xaây döïng coâng trình ngaàm ñoâ thò, Nxb Xaây döïng, Haø Noäi.

Moâ hình quaûn lyù

CAÙC COÂNG TRÌNH DI SAÛN KIEÁN TRUÙC ÑOÂ THÒ THUOÄC ÑÒA PHAÙP TAÏI QUAÄN 1 - TP.HCM NCS. TRAÀN ANH TUAÁN Coâng ty Tu boå Di tích Trung öông

QUY HOAÏCH

& TAÙC GIAÛ

T

hôøi thuoäc ñòa Phaùp, moät thôøi kyø ñau thöông cuûa daân toäc, nhöng cuõng laø moät thôøi kyø Vieät Nam noùi chung vaø heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam noùi rieâng coù nhöõng thay ñoåi maïnh meõ khi tieáp bieán vôùi vaên hoaù phöông Taây thoâng qua nhöõng chính saùch quaûn lyù thuoäc ñòa. Ña phaàn caùc di saûn kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp ñeàu laø nhöõng yeáu toá taïo thò quan troïng cho caùc ñoâ thò Vieät Nam trong quaù trình thay ñoåi naøy. Trong soá ñoù, ñieån hình laø caùc Coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò ôû Q1 - TPHCM vôùi nhöõng giaù trò “vaät chaát” vaø “phi vaät chaát” ñaõ ñöôïc khaúng ñònh qua thôøi gian. Ñeå quaûn lyù toát vaø beàn vöõng caùc coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp, caàn phaûi döïa treân vieäc phaân tích caùc cô sôû khoa hoïc moät caùch heä thoáng, ñoàng thôøi, treân nhieàu phöông dieän. Muïc tieâu cao nhaát ñaët ra cho coâng taùc quaûn lyù di saûn KTÑT laø baûo toàn laâu daøi caùc yeáu toá goác caáu thaønh giaù trò DS vaø phaùt huy giaù trò DS phuïc vuï cho vieäc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñòa phöông, trong ñoù coù phaùt trieån coäng ñoàng cö daân nôi coù DS, ñaëc bieät laø goùp phaàn thuùc ñaåy kinh teá cuûa thaønh phoá. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù, caùc moâ hình quaûn lyù caùc coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp ñöôïc ñeà xuaát.

Caùc yeáu toá cô baûn cuûa moâ hình

Moâ hình quaûn lyù caùc Coâng trình di saûn (CTDS) ñöôïc ñeà xuaát döïa treân 4 yeáu toá cô baûn sau: (1) Chuû theå quaûn lyù, (2) Khaùch theå hay ñoái töôïng quaûn lyù, (3) Muïc ñích hay taùc ñoäng quaûn lyù ñaït ñöôïc, (4) Moâi tröôøng ñieàu kieän quaûn lyù.

86

SË 83+84 . 2016

Quy h o πc h &

Caùc yeáu toá cô baûn caáu thaønh cuûa moâ hình quaûn lyù ñeà xuaát cho caùc CTDS kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp taïi Q1 - TP.HCM ñöôïc ñaët giöõa 2 “cöïc”. Noùi caùch khaùc, vieäc quaûn lyù thöïc teá seõ dao ñoäng giöõa 2 “cöïc” naøy thoâng qua nhöõng giaûi phaùp cuï theå cho caùc cô cheá phoái hôïp tyû leä, haøm löôïng tham gia hoaëc söû duïng caùc cöïc nhaèm taïo ra tính “meàm deûo” cho toaøn heä thoáng quaûn lyù, töông öùng vôùi nhöõng ñaëc thuø cuûa töøng CTDS hay töøng nhoùm coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp (CTDS KTÑT) taïi Quaän 1. TP.HCM.

Baûng 3.1: Caùc yeáu toá cô baûn cuûa moâ hình quaûn lyù caùc CTDS KTÑT CHUÛ THEÅ

t∏c g i∂

(kyõ thuaät kinh teá) DS. “Quaûn trò DS” ñöôïc duøng ôû phaïm vi nhoû hôn ñeå phaân bieät vôùi thuaät ngöõ “QLDS” gaén lieàn vôùi vôùi QLNN, töùc laø quaûn lyù ôû taàm “vó moâ”. Quaûn trò DS laø (1) caùc hoaït ñoäng cuï theå ñöôïc thöïc hieän nhaèm baûo ñaûm söï vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån, phoái hôïp coù hieäu quaû caùc hoaït ñoäng naøy; (2) nhöõng taùc ñoäng cuï theå cuûa chuû theå quaûn trò leân ñoái töôïng quaûn trò nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra trong moät moâi tröôøng (khoâng gian vaø xaõ hoäi ñoâ thò) luoân luoân bieán ñoäng; (3) moät quaù trình cuï theå nhaèm ñaït ñeán caùc muïc tieâu ñeà ra baèng vieäc phoái hôïp höõu hieäu caùc nguoàn löïc cuûa chuû theå quaûn trò; toå chöùc heä thoáng caùc khaâu, caùc phaàn, caùc boä phaän thöïc hieän caùc taùc ñoäng DS. Nhö vaäy quaûn trò DS ñöôïc thöïc hieän thoâng qua raát nhieàu caùc haønh ñoäng cuï theå, ôû caáp ñoä vi moâ nhaát laø töøng CTDS KTÑT (TÑP) cuï theå.

Caùc haønh ñoäng naøy laø: (1) Nhoùm caùc haønh ñoäng kyõ thuaät; (2) Nhoùm caùc haønh ñoäng kinh teá: (2a) Caùc haønh ñoäng thöông maïi; (2b) Caùc haønh ñoäng taøi vuï; (2c) Caùc haønh ñoäng keá toaùn; (3) Nhoùm caùc haønh ñoäng hoã trôï: (3a) Caùc haønh ñoäng an ninh (baûo veä DS); (3b) Caùc haønh ñoäng haønh chính.

Chuû theå quaûn lyù Chính quyeàn ñoâ thò khoâng chæ ñaûm baûo kieåm soaùt DS maø vieäc quan troïng laø phaûi huy ñoäng taát caû caùc coâng cuï, khaû naêng cuûa mình ñeå kích thích, höôùng daãn khu vöïc tö hoaït ñoäng hieäu quaû theo nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån DS cuûa nhaø nöôùc. Chöùc traùch vai troø quaûn lyù di saûn cuûa nhaø nöôùc theå hieän ôû choã laøm toát vieäc keát noái giöõ khu vöïc coâng vaø tö trong vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån DS. Nhaø nöôùc - caùc chuû theå coâng Trong moâ hình ñeà xuaát ñeå quaûn lyù caùc CTDS KTÑT TÑP taïi Quaän 1 – TP.HCM, nhaø nöôùc seõ ñoùng vai troø quaûn lyù (haønh chính nhaø nöôùc) DS. Nhaø nöôùc, hay chuû theå coâng, seõ: (1) Ñieàu hoaø quan heä caùc chuû theå DS; (2) Taêng cöôøng hôïp taùc vaø ñieàu phoái taùc ñoäng DS, caùc chuû theå hoã trôï laãn nhau; (3) Thuùc ñaåy tính tích cöïc, thoâng qua caùc cô cheá quaûn lyù, cuûa caùc chuû theå trong caùc taùc ñoäng leân DS. Nhö vaäy, ñeå nhaø nöôùc ñaûm nhaän toát vieäc QLDS, caùc toå chöùc haønh chính ñaïi dieän seõ phaûi ñöôïc cung caáp caùc chöùc naêng: (1) Döï baùo: phaùn ñoaùn tröôùc khaû naêng phaùt trieån caùc CTDS KTÑT (TÑP); (2) Keá hoaïch hoùa: xaùc ñònh muïc tieâu nhieäm vuï cuï theå ñeå vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån caùc CTDS KTÑT (TÑP); (3) Toå chöùc: taïo laäp heä thoáng QLDS vaø caùc CTDS KTÑT (TÑP) ñöôïc quaûn lyù phuø hôïp vôùi moâi tröôøng, hoaøn caûnh khoâng gian vaø xaõ hoäi ñoâ thò theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa (Q1-) TPHCM; (4) Laõnh ñaïo: ñònh höôùng cho hoaït ñoäng QLDS, xaùc ñònh caùch öùng xöû vôùi caùc CTDS KTÑT (TÑP); (5) Ñieàu haønh: chæ ñaïo tröïc tieáp caùc taùc nghieäp ñeán caùc CTDS KTÑT (TÑP); (6) Ñieàu chænh: thieát laäp cheá ñoä cho caùc hoaït ñoäng DS; (7) Phoái hôïp: ñieàu hoaø caùc hoaït ñoäng rieâng reõ cuûa caùc chuû theå lieân quan DSñeå thöïc hieän caùc nhieäm vuï, chieán löôïc, ñònh höôùng phaùt trieån DS; (8) Kieåm tra: xaùc ñònh söï phuø hôïp giöõa caùc hoaït ñoäng DS vôùi caùc chieán löôïc, ñònh höôùng phaùt trieån DS. Tö nhaân - caùc chuû theå tö Trong moâ hình quaûn lyù ñöôïc ñeà xuaát cho caùc CTDS KTÑT TÑP taïi Q1 - TPHCM, caùc chuû theå tö (khu vöïc tö nhaân) seõ ñoùng vai troø quaûn trò

Baûng 3.2: Caùc caáp ñoä quaûn lyù, quaûn trò DS

Caùc caáp ñoä quaûn lyù, quaûn trò di saûn Ñoái töôïng quaûn lyù Beân caïnh vieäc quaûn lyù töøng Coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò thuoäc ñòa Phaùp nhö töø tröôùc ñeán nay, vieäc quaûn lyù theo cuïm caùc CTDS KTÑT laø moät xu höôùng môùi nhaèm ñöa laïi nhöõng caùch thöùc vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån môùi cho di saûn. Cuï theå caùc CTDS thaønh phaàn coù theå: (1) ñoàng loøng höôùng tôùi muïc tieâu vaø doác söùc cho thaønh coâng chung cuûa nhoùm CTDS; (2) kieåm soaùt ñöôïc söï vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån DS toát hôn; (3) hoïc hoûi ñöôïc caùch xöû lyù caùc coâng taùc vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån DS töø nhöõng CTDS thaønh vieân khaùc; (4) phaùt huy ñöôïc moïi tieàm naêng cuûa mình döïa treân söùc maïnh gaén keát cuûa nhoùm caùc CTDS; (5) côûi môû, thaân thieän hôn; (6) ñöôïc thoáng nhaát veà caùch quaûn lyù trong toå chöùc hoaït ñoäng vaän haønh, khai thaùc vaø phaùt trieån di saûn; (7) phaùt huy khaû naêng phoái hôïp caùc chuû theå saùng taïo, phaûn bieän, tö vaán chính quyeàn ñöa ra quyeát ñònh hôïp lyù.

Tuy nhieân, quaûn lyù theo nhoùm caùc CTDS cuõng seõ gaây ra nhöõng khoù khaên: (1) Toán nhieàu thôøi gian ñeå toå chöùc cuoäc hoïp, thaûo luaän, thoaû hieäp vaø löïa choïn phöông aùn; (2) Thöôøng bò chi phoái bôûi moät soá CTDS “noåi tieáng” hôn coù theå laøm giaûm vai troø vaø söï tham gia cuûa caùc CTDS khaùc trong nhoùm; (3) Trong moät soá tröôøng hôïp, caùc chuû theå cuûa moät soá CTDS quan taâm ñeán muïc tieâu cuûa chính CTDS hôn laø muïc tieâu cuûa nhoùm CTDS. Ñeå quaûn lyù ñöôïc theo nhoùm caùc SË 83+84 . 2016

87

CTDS, chuû theå quaûn lyù caàn coù nhöõng quyeàn haïn ra leänh vaø ñieàu chænh nhaát ñònh, maø quyeàn haïn naøy thöôøng thaáy ôû caùc chuû theå coâng (caùc cô quan quaûn lyù haønh chính coâng) hôn laø caùc chuû theå tö.

Do ñoù caùc chuû theå tö thöôøng quaûn lyù caùc CTDS ñôn leû vôùi nhöõng hoaït ñoäng quaûn lyù ñôn giaûn, mang tính caù theå, khoâng heä thoáng.

Caùc caáp ñoä taùc ñoäng leân di saûn Nhöõng caùch thöùc taùc ñoäng thuï ñoäng thöôøng taäp trung vaøo caùc phöông phaùp baûo toàn ñoái vôùi quaûn lyù CTDS bao goàm giöõ gìn, duy trì, baûo toàn vaø truøng tu. Nhöõng phöông phaùp taùc ñoäng naøy neáu coù chæ taïo neân nhöõng thay ñoåi raát nhoû ñoái vôùi caùc CTDS KTÑT (TÑP). Ngöôïc laïi, caùc taùc ñoäng chuû ñoäng hôn vôùi caùc CTDS KTÑT (TÑP) bao goàm toân taïo, caûi taïo môùi vaø taùi phaùt trieån. Nhöõng caùch taùc ñoäng naøy nhaèm naâng caáp vaø thay theá tình traïng cuûa DS, höôùng ñeán söï toàn taïi, phaùt

trieån beàn vöõng DS treân cô sôû ñaùp öùng toát hôn caùc yeâu caàu môùi cuûa ñoâ thò. Vieäc löïa choïn phöông phaùp taùc ñoäng trong QLDS ñoâ thò phuø hôïp - hoaëc keát hôïp nhöõng phöông phaùp taùc ñoäng ôû nhöõng caáp ñoä khaùc nhau phuï thuoäc vaøo nhu caàu ñòa phöông vaø quan troïng hôn heát laø söï uûng hoä vaø hoã trôï cuûa caùc chuû theå lieân quan tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán di saûn. Vôùi nhöõng phöông phaùp taùc ñoäng caøng chuû ñoäng thì di saûn caøng ñöôïc quaûn lyù moät caùch tích cöïc hôn. Tuy nhieân, vieäc chuû ñoäng trong taùc ñoäng di saûn ñoâi luùc laïi gaây nhieàu tranh caõi, ñaëc bieät laø nghi ngôø veà keát quaû cuoái cuøng. Vì vaäy, QLDS caàn taïo ra nhöõng cô cheá thuùc ñaåy tính chuû ñoäng naøy nhöng coù nhöõng bieän phaùp raøng buoäc ñeå coù theå kieåm soaùt keát quaû ñaït ñöôïc theo yeâu caàu.

Baûng 3.3: Ñeà xuaát caùc moâ hình quaûn lyù coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò

88

SË 83+84 . 2016

Quy hoπ ch &

t∏c gi∂

Ñeà xuaát caùc moâ hình quaûn lyù coâng trình di saûn kieán truùc ñoâ thò taïi Quaän 1 - TP.HCM döïa treân caùc caáp ñoä hôïp taùc coâng-tö.

Hình 3.1: Ñeà xuaát sô ñoà toå chöùc boä maùy QLDS cuûa TP.HCM UBND TPHCM

Toå chöùc boä maùy quaûn lyù “Ban Quaûn lyù di saûn Thaønh phoá” Ñeå thöïc hieän vieäc QLDS toång theå, TP.HCM caàn phaûi laäp moät cô quan chuyeân traùch QLDS cho thaønh phoá, taïm goïi laø “Ban Quaûn lyù di saûn Thaønh phoá” tröïc thuoäc tröïc tieáp UBND thaønh phoá. Nhieäm vuï cuûa cô quan naøy seõ laø: (1) Thöïc hieän baûo veä vaø quaûn lyù beàn vöõng DS cuûa thaønh phoá; (2) Nghieân cöùu ñeà xuaát tham möu quy trình, quy phaïm baûo quaûn, tu boå, phuïc hoài vaø quaûn lyù beàn vöõng DS; (3) Chuû trì quaûn lyù vaø toå chöùc thöïc hieän caùc döï aùn lieân quan ñeán DS; (4) Ñeà xuaát caùc keá hoaïch QLDS daøi/trung/ngaén haïn cho thaønh phoá; phoái hôïp vôùi caùc Sôû chuyeân ngaønh toå chöùc trieån khai thöïc hieän keá hoaïch ñaõ pheâ duyeät; (5) Quaûn lyù veà kinh teá, taøi chính trong caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán DS; (6) Toå chöùc caùc hoaït ñoäng quaûng baù, giôùi thieäu, du lòch DS; (7) Phoái hôïp cô quan lieân quan xaây döïng Quy cheá phoái hôïp QLDS hieäu quaû; (8) Ñaùnh giaù theo ñònh kyø tình hình DS vaø khai thaùc DS; “Hoäi ñoàng DS Thaønh phoá” taïo ra bôûi caùc thaønh vieân laø caùc nhaø chuyeân moân coù uy tín chuyeân nghieân cöùu veà di saûn hoaëc ñaïi dieän caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng hieäu quaû trong lónh vöïc khai thaùc di saûn. Ñaây ñöôïc xem nhö moät toå chöùc tham vaán khoâng chæ cho cho cô quan QLDS chuyeân traùch noùi treân maø coøn cho caû UBND thaønh phoá trong vieäc ñöa ra nhöõng chieán löôïc, chính saùch vaø caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán DS. Theâm vaøo ñoù, caáp ñoä SË 83+84 . 2016

89

Quy hoπch &

t∏c gi∂

bao phuû cuûa 2 toå chöùc naøy aùp duïng treân phaïm vi toaøn thaønh phoá ñeå ñaûm baûo söï ñieàu phoái hieäu quaû toång theå taát caû caùc quyõ di saûn rieâng cuûa töøng khu vöïc ñòa lyù phaân chia theo caùch thöùc quaûn lyù haønh chính cuûa thaønh phoá.

Caùc caáp ñoä quaûn lyù Ñoái taùc coâng-tö trong quaûn lyù caùc CTDS KTÑT Caùc hình thöùc ñoái taùc coâng-tö cho quaûn lyù di saûn Trong boái caûnh taøi chính ñoâ thò hieän taïi, ngaân saùch (nhaø nöôùc) daønh cho quyõ di saûn ñoâ thò luoân bò haïn cheá. Do ñoù, caàn khuyeán khích vaø hoã trôï ñaàu tö cuûa khu vöïc tö nhaân.

(1) Ñoái taùc coâng tö PPP (Public-Private Partner): Moâ hình PPP coù theå aùp duïng cho vieäc vaän haønh vaø khai thaùc caùc CTDS KTÑT, ñaëc bieät thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc. Vôùi caùc CTDS KTÑT TÑP taïi Quaän 1 TP.HCM, ñoái taùc coâng, maø ñaïi dieän laø UBND Quaän 1 hoaëc caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñang sôû höõu CTDS löïa choïn hình thöùc PPP theo töøng loaïi hôïp ñoàng ñöôïc kyù vôùi caùc ñoái taùc tö ñeå thöïc hieän döï aùn phaùt trieån DS. Cô quan QLDS ñaàu moái cuûa thaønh phoá (“Ban Quaûn lyù di saûn Thaønh phoá”) seõ phaûi coù traùch nhieäm ñeà xuaát danh muïc caùc döï aùn phaùt trieån caùc CTDS KTÑT ñeå töø ñoù taïo cô sôû keâu goïi caùc ñoái taùc tö tham gia. Ngöôïc laïi, cô quan naøy cuõng tieáp nhaän vaø thaåm ñònh nhöõng yù töôûng ñeà xuaát döï aùn phaùt trieån DS töø caùc ñoái taùc tö ñeå boå sung vaøo danh muïc naøy.

(2) Moâ hình hôïp taùc thoâng qua kyù keát Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh (hôïp ñoàng BCC - Business Cooperation Contract). Ñaây laø hình thöùc ñaàu tö ñöôïc kyù vôùi caùc nhaø ñaàu tö nhaèm hôïp taùc khai thaùc DS, cung caáp caùc dòch vuï DS, phaân chia lôïi nhuaän, phaân chia saûn phaåm maø

90

SË 83+84 . 2016

khoâng phaûi thaønh laäp phaùp nhaân nhö moâ hình PPP. Cô cheá kieåm soaùt khu vöïc tö nhaân trong hôïp taùc coâng-tö Vieäc thieát laäp caùc moâ hình quaûn lyù döïa treân söï hôïp taùc coâng - tö giuùp trieån khai thöïc hieän chieán löôïc quy hoaïch ñeå taïo ra caùc moâ hình ñaàu tö môùi maø khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc thöïc hieän moät caùch töï nhieân ôû ñoâ thò. Söï tham gia cuûa khu vöïc tö nhaân theo xu höôùng hôïp taùc coâng-tö trong quaûn lyù vaän haønh vaø khai thaùc caùc CTDS KTÑT ñöôïc xem nhö moät nguoàn löïc môùi. Tuy nhieân, muïc ñích chính cuûa khu vöïc tö nhaân trong caùc döï aùn phaùt trieån DS vaãn laø nhöõng lôïi nhuaän kinh teá maø hoï thu veà ñöôïc, noùi caùch khaùc vieäc vaän haønh vaø khai thaùc DS, naâng cao giaù trò DS cuõng ñoàng thôøi laø naâng cao giaù trò kinh teá mang laïi töø DS cho hoï. Trong khi muïc tieâu kinh teá naøy phaàn naøo laïi bò xem nheï bôûi caùc nhaø QLNN, neân nhieàu luùc hoï laïi “lyù töôûng hoaù” söï phaùt trieån cuûa DS, ñem laïi nhöõng khoù khaên cho caùc chuû theå tö nhaân ñaàu tö vaøo lónh vöïc phaùt trieån DS. Hieån nhieân laø khoâng phaûi DS naøo cuõng coù theå mang laïi nhöõng khoaûn lôïi nhuaän lôùn trong quaù trình khai thaùc noù, nhö vaäy moät cô cheá quaûn lyù hoã trôï khu vöïc tö nhaân laø caàn thieát ñeå ñaûm baûo ñoái xöû vaø phaùt trieån ñoàng ñeàu cho taát caû caùc DS, duø ñoù laø DS coù theå mang laïi nhöõng giaù trò kinh teá khaùc nhau.Theo cô cheá naøy, caùc CTDS KTÑT ñöôïc khu vöïc tö nhaân xem nhö moät “baát ñoäng saûn giaù trò cao”. Do ñoù, caùc CTDS KTÑT coù theâm moät ñaùnh giaù veà giaù trò thuaàn baát ñoäng saûn cuûa chuùng ñeå ñònh giaù (giaù trò kinh teá) trong caùc hôïp ñoàng hôïp taùc (PPP, BCC). Ñieàu naøy traùnh thieät thoøi cho caùc ñoái taùc coâng cuõng nhö taêng nguoàn taøi chính DS döïa treân giaù trò baát ñoäng saûn cuûa chuùng, giuùp cho löïa choïn ñöôïc caùc ñoái taùc tö xöùng ñaùng vaø coù naêng löïc vaän haønh vaø khai thaùc DS.

GIAÛI THÖÔÛNG LOA THAØNH

S

LAÀN THÖÙ 28

aùng ngaøy 26/11, taïi Vaên Mieáu Quoác Töû Giaùm, Haø Noäi dieãn ra Leã trao giaûi Giaûi thöôûng Loa Thaønh laàn thöù 28 daønh cho caùc ñoà aùn toát nghieäp xuaát saéc cuûa sinh vieân caùc chuyeân ngaønh ñaøo taïo veà xaây döïng vaø kieán truùc treân toaøn quoác.

Naêm nay, coù 23 tröôøng trong toaøn quoác tham gia giaûi. Soá löôïng ñoà aùn göûi döï thi laø 189, taêng 16 ñoà aùn so vôùi naêm 2015. Soá löôïng döï thi theo chuyeân ngaønh Kieán truùc quy hoaïch nhieàu nhaát vôùi 96 ñoà aùn. Chuyeân ngaønh coâng trình giao thoâng ít nhaát, 4 ñoà aùn. Chuyeân ngaønh Kinh teá - Coâng trình Xaây döïng daân duïng coâng nghieäp taêng nhieàu so vôùi naêm 2015, 59/48 ñoà aùn.

Ban toå chöùc ñaõ trao 58 giaûi chính thöùc (bao goàm 5 giaûi Nhaát, 16 giaûi Nhì, 37 giaûi Ba) vaø 39 giaûi hoäi ñoàng. Trong ñoù, tröôøng ÑH Xaây döïng coù soá löôïng ñoà aùn ñaït giaûi cao nhieàu nhaát (12/58), ÑH Kieán truùc TP.HCM ñaït 8 giaûi cao (2 giaûi Nhaát, 2 giaûi Nhì, 4 giaûi Ba). Ñaëc bieät, coù nhieàu ñoà aùn ñaït giaûi cao thuoäc caùc tröôøng phía Nam (20/58). Theo caùc nhaø chuyeân moân, ñaây laø hieän töôïng dieãn ra trong vaøi naêm gaàn ñaây, cho thaáy tính oån ñònh vaø phaùt trieån veà ñaøo taïo cuûa moät soá tröôøng phía Nam. Ngoaøi ra, Hoäi ñoàng coøn trao 8 giaûi saùng taïo cho caùc taùc phaåm coù yù töôûng saùng taïo, ñeà taøi ñoäc ñaùo vaø môùi laï.

Theo ñaùnh giaù cuûa Hoäi ñoàng chuyeân ngaønh vaø Hoäi ñoàng giaûi thöôûng, caùc ñoà aùn ñoaït giaûi naêm nay ñeàu theå hieän ñöôïc tính öùng duïng cao, baùm saùt vôùi vôùi nhu caàu phaùt trieån thöïc tieãn cuûa ngaønh xaây döïng taïi caùc ñòa phöông, vuøng, mieàn ôû Vieät Nam, phaûi keå ñeán nhö: ñoà aùn “Thieát keá ñoâ thò chôï hoa Hoà Thò Kyû, quaän 10 TP.HCM” cuûa Vuõ Nguyeãn Uyeân Minh (ÑH Kieán truùc TP.HCM), ñoà aùn “Chôï daân toäc thò traán Sa Pa” cuûa Ñinh Thò Löøng (ÑH Kieán truùc Haø Noäi)…

5 ñoà aùn ñaït giaûi Nhaát ñöôïc ñaùnh giaù ñaùp öùng toát caùc tieâu chí veà tính toång hôïp, tính saùng taïo vaø aùp duïng tieán boä KHKT thuoäc veà: Q Vuõ Thuûy An (ÑH Kieán truùc TP.HCM) vôùi “Thieát keá noäi thaát tröôøng ÑH Rmit TP.HCM”, Q Vuõ Nguyeãn Uyeân Minh (ÑH Kieán truùc TP.HCM) - “Thieát keá ñoâ thò chôï hoa Hoà Thò Kyû, quaän 10 TP.HCM”, Q Ñaøo Quyù Phöôùc (ÑH Baùch khoa TP.HCM) - ñoà aùn “Khaùch saïn Höõu Nghò”, Q Traàn Tuaán Vuõ (ÑH Xaây döïng) - “Vaän duïng caùc phöông phaùp tính toaùn phuø hôïp ñeå xaùc ñònh naêng löôïng coâng trình xaây döïng phuïc vuï vieäc ñaùnh giaù coâng trình xanh taïi Vieät Nam”, Q Nguyeãn Trung Kieân (ÑH Xaây döïng) - “Hamburg’s Evolutioneum”.

Quy hoaïch xaây döïng xin giôùi thieäu ñeán baïn ñoïc 03 ñoà aùn ñaït giaûi Nhaát thuoäc chuyeân ngaønh Kieán truùc quy hoaïch.

SË 83+84 . 2016

91

GIAÛI THÖÔÛNG LOA T THIEÁT KEÁ ÑOÂ THÒ KHU VÖÏC CHÔÏ HOA HOÀ THÒ KYÛ, QUAÄN 10, TP.HCM

Sinh vieân: VUÕ NGUYEÃN UYEÂN MINH - ÑH Kieán truùc TP.HCM GVHD: ThS.KTS NGUYEÃN THÒ MINH NGUYEÄT

N

GIAÛI NHAÁT

haéc ñeán Hoa ta nhaéc ñeán söï truø phuù vaø röïc rôõ cuûa queâ höông. Hoa ñi vaøo vaên hoùa vuøng mieàn, ñi vaøo tín ngöôõng, tình yeâu vaø caû trong vaên hoùa aåm thöïc Vieät Nam. Vaäy thì, Chôï - Hoa voán dó laø moät nôi mang ñeán neùt ñeïp cho ñôøi, nôi löu giöõ vaø truyeàn baù vaên hoùa Vieät trong moät khoâng gian höông saéc nhaát laïi ñang “haáp hoái” trong söùc eùp cuûa söï phaùt trieån ñoâ thò.

92

SË 83+84 . 2016

Chôï Hoa Hoà Thò Kyû laø moät chôï hoa ñoäc ñaùo giöõa loøng thaønh phoá. Moät khu chôï phaùt trieån töø goác daân cö, baùm laáy nhaø vaø hoøa vaøo ñôøi soáng phoá thò laø nôi maø ngöôøi ta ñeán ñaây khoâng chæ ñeå mua hoa maø coøn ñeå thöôûng thöùc, ngaém hoa trong khoâng gian phoá thò moät caùch tình côø hay ñaày chuû yù. Ñaëc bieät hôn, lòch söû hình thaønh ñòa phöông (phöôøng 1, Q10; goàm chôï Hoa laø trung taâm) laø nôi giao thoa vaên hoùa cuûa nhieàu coäng ñoàng. Trong ñoù coù coäng ñoàng ngöôøi Vieät goác Cambodia ñaõ hình thaønh neân moät khoâng gian phoá chôï buoân baùn caùc ñaëc saûn vaø aåm thöïc Cambodia saùt beân chôï Hoa Hoà Thò Kyû, vaø caùc moùn aên söû duïng nguyeân lieäu laø hoa mieàn Taây Nam Boä….

Taùc giaû ñaõ nhaän thaáy raèng “Hoa hieän dieän nhö moät giaù trò tinh thaàn xuyeân suoát khu vöïc chöù khoâng chæ laø moät maët haøng buoân baùn ñôn thuaàn; Hoa trong ñôøi soáng kinh teá, trong vaên hoùa ñòa phöông; Hoa trong tín ngöôõng, thay ñoåi theo muøa vaø xuaát hieän treân baøn aên” Töø ñoù, taùc giaû xaây döïng nhöõng yù töôûng thieát keá cho Khu vöïc chôï hoa vôùi mong muoán bieán nôi ñaây trôû thaønh moät khoâng gian du lòch vôùi nhöõng phoá chôï ñoäc ñaùo phaùt trieån töø nhöõng giaù trò ñaëc tröng cuûa Chôï Hoa Hoà Thò Kyû. Nhöõng yù töôûng ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng ñònh höôùng Quy hoaïch phaân khu cuûa khu vöïc nhöng ñöôïc khai thaùc ôû

THAØNH LAÀN THÖÙ 28 nhöõng goùc nhìn taùo baïo vaø mô moäng hôn ñöa Chôï Hoa Hoà Thò Kyû trôû thaønh nôi hoäi tuï cuûa vaên hoùa ngheà Hoa Vieät töø Baéc ñeán Nam, laø nôi coù nhöõng chieác thuyeàn hoa cuûa mieàn Nam, gaùnh haøng hoa cuûa ñaát Baéc cho ñeán nhöõng nhaø loàng hoa töø Cao Nguyeân… laø nôi thu huùt khaùch du lòch muoân phöông ñeán caûm nhaän vaên hoùa Vieät giöõa loøng ñoâ thò.

Nhaän xeùt cuûa ThS.KTS Vuõ Ñình Thaønh +Veà chuû ñeà nghieân cöùu: Sinh vieân ñaõ choïn ñeà taøi nghieân cöùu toát nghieäp veà thieát keá ñoâ thò moät khu daân cö hieän höõu. Quy moâ thieát keá cho khu vöïc khoaûng 20.8ha laø quy moâ phuø hôïp ñeå thöïc hieän nghieân cöùu ñoái vôùi sinh vieân toát nghieäp. Vôùi muïc tieâu naâng caáp chaát löôïng soáng, moâi tröôøng caûnh quan khu phoá chôï nhaèm phaùt trieån kinh teá, du lòch. Ñeà taøi mang yù nghóa xaõ hoäi vaø ñoøi hoûi tính thöïc teá cao. +Veà caùch thöïc hieän vaø tieáp caän nghieân cöùu Vôùi moät ñoà aùn thieát keá ñoâ thò caàn tieáp caän nghieân cöùu ña ngaønh treân nhieàu lónh vöïc vaên hoùa, kinh teá, lòch söû, ñoâ thò, xaõ hoäi, caûnh quan moâi tröôøng, kyõ thuaät haï taàng… Sinh vieân ñaõ thöïc hieän toát caùc noäi dung nghieân cöùu treân veà caû khoái löôïng vaø chaát löôïng. Sinh vieân ñaõ coù caùc phaân tích toát, nhaän dieän ñöôïc baûn saéc ñoâ thò cuûa khu vöïc nghieân cöùu. Phaùt hieän ñöôïc caùc vaán ñeà caàn giaûi quyeát. Vaø ñaõ naém vöõng quy trình cuõng nhö phöông phaùp trieån khai thöïc hieän moät ñoà aùn thieát keá ñoâ thò. +Veà yù töôûng vaø caùc giaûi phaùp thieát keá ñoâ thò cuûa ñoà aùn: Vôùi vieäc naém chaéc vaø phaân tích toát caùc cô sôû döõ lieäu, sinh vieân ñaõ coù nhöõng ñeà xuaát cuï theå, thieát thöïc. YÙ töôûng xaây döïng moâ hình phoá chôï khoâng phaûi laø moâ hình môùi nhöng caùc giaûi phaùp sinh vieân ñaõ ñeà xuaát coù tính khaû thi cao. Vieäc hình thaønh moâ hình phoá chôï coù söï kieåm soaùt cuûa coäng ñoàng ngöôøi daân sôû taïi treân cô sôû phaùt trieån giöõa kinh teá - du lòch - caûnh quan ñoâ thò vaø keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc khu vöïc khoâng gian coâng coäng - rieâng tö laø ñeà xuaát toát phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá.

Vieäc chænh trang caûi taïo caùc coâng trình kieán truùc saün coù, boå sung caùc coâng trình kieán truùc môùi coù boá cuïc saép ñaët, taïo caûnh vaø lieân keát chuùng thaønh moät chænh theå thoáng nhaát trong söï ña daïng laø thaønh coâng lôùn cuûa ñoà aùn.

Beân caïnh caùc giaûi phaùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà quy hoaïch, kieán truùc ñoâ thò, caùc ñeà xuaát naâng cao chaát löôïng cuûa khoâng gian sinh hoaït coäng ñoàng, toå chöùc khoâng gian xanh gaén vôùi caùc hoaït ñoäng trieån laõm dòch vuï thöông maïi ñaõ ñöôïc sinh vieân nghieân cöùu ñeà xuaát cuï theå trong ñoà aùn. Ñoà aùn seõ coù khaû naêng phaùt trieån toát hôn neáu nhö sinh vieân ñeà xuaát caùc giaûi phaùp daãn daét keát noái phaàn khoâng gian xanh coâng coäng vaøo trong khu vöïc loõi cuûa caùc tuyeán phoá, oâ phoá khu daân cö hieän höõu vaø taïo hình aûnh coù tính chaát bieåu tröng rieâng cho khu vöïc. Ñaùnh giaù chung, ñoà aùn ñaõ ñöôïc sinh vieân thöïc hieän nghieâm tuùc, chaát löôïng toát. Kyõ thuaät theå hieän trình baøy maïch laïc, khoa hoïc, hình aûnh minh hoïa ñeïp.

SË 83+84 . 2016

93

GIAÛI THÖÔÛNG LOA T

GIAÛI NHAÁT

THIEÁT KEÁ NOÄI THAÁT TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC RMIT TP.HCM

94

SË 83+84 . 2016

Sinh vieân: VUÕ THUÛY AN - ÑH Kieán truùc TP.HCM GVHD: ThS. PHAÏM THÒ NGAÂN, ThS. TRAÀN VAÊN BÌNH

Giaûi phaùp thieát keá

Muïc tieâu thieát keá Q Toå chöùc taïo laäp khoâng gian mang tính môû, töông taùc cao.

Q Khoâng gian hoïc taäp linh hoaït trong toå chöùc, ña daïng veà caùch thöùc tieáp caän kieán thöùc, ñeà cao thöïc tieãn, traûi nghieäm, thaûo luaän, taùc phong - kó naêng meàm, tính töï laäp, töï chuû trong hoïc taäp laøm vieäc.

Q Caùc thaønh phaàn thieát keá ñaûm baûo quy chuaån mang laïi söï tieän nghi, thoaûi maùi. Vaät lieäu coâng nghieäp, hieän ñaïi, phuø hôïp vôùi chöùc naêng, ñieàu kieän khí haäu, ñieàu kieän thi coâng.

Q Toân troïng kieán truùc hieän höõu, ñieàu chænh boá trí, thaønh phaàn noäi thaát khoâng lieân quan ñeán keát caáu cöùng. Döïa treân söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä cao. Chuù troïng ñeán coâng naêng söû duïng vaø boá cuïc hình khoái.

Giaûi phaùp thieát keá chung

Phong caùch hieän ñaïi keát hôïp vôùi hightech trong caùc caáu taïo khoâng gian noäi thaát, keøm

theo laø caùc yeáu toá lieân quan ñeàn xu höôùng thieát keá noäi thaát nhö trang trí daïng hình hoïc, vaät lieäu mang tính coâng ngheä, coâng nghieäp nhöng vaãn thaân thieän, caùc dieän phaúng, tính linh hoaït trong trang thieát bò.

Toå chöùc khoâng gian Q Toå chöùc theo truïc coâng trình. (cheùo vaø thaúng).

Q Caùc khoâng gian môû lieân thoâng coù chuû yù, hôïp lyù, töông taùc cao giöõa ngöôøi hoïc vôùi nhau, giöõa khoâng gian hoïc taäp vôùi ngöôøi hoïc.

Q Phaân khu theo chöùc naêng, daây truyeàn hôïp lyù.

Hình khoái ngoân ngöõ Ngoân ngöõ hình hoïc, söû duïng ñöôøng thaúng chuû ñaïo, keát hôïp vôùi soá ít ñöôøng cong nhöng vaãn naèm trong toång theå cuûa truïc thaúng. Thieát keá saéc neùt, khoâng nhieàu chi tieát, hoa vaên röôøm raø.

Nhaán maïnh tính chöùc naêng khoa hoïc vaø tieän lôïi. Höôùng ñeán caùc beà maët phaúng. Chuù troïng caáu truùc lieân keát.

THAØNH LAÀN THÖÙ 28 Trang thieát bò noäi thaát Kieåu daùng hình hoïc, hình khoái roõ raøng, maïnh meõ, thieát keá khoâng caàu kì chi tieát röôøm raø, theå hieän chi tieát qua caùc caáu taïo lieân keát. Linh hoaït trong toå chöùc vaø söû duïng. Chaát lieäu vaø maøu saéc tuøy chænh theo chöùc naêng ñaûm nhieäm. Nhìn chung mang tính coâng nghieäp hieän ñaïi, phuø hôïp vôùi quy chuaån.

Maøu saéc Q Söû duïng maøu thöông hieäu noái baät vaøo caùc nôi coâng coäng. Maøu trung tính dòu nheï cho khoâng gian hoïc taäp, laøm vieäc (traéng, be, naâu,vaøng nhaït, xanh nhaït...)

Q Caùc maët töôøng, cöûa vaø cöûa soå duøng maøu saùng vaø trong. Maøu saéc toâng laïnh, xaùm, traéng ñen, maøu beâ toâng cho caùc dieän traàn, saøn.

Vaät lieäu ñaïi, chaát lieäu vaø beà maët phaúng, mang laïi saïch seõ, deã veä sinh.

Q Kim loaïi, kính, goã coâng nghieäp, ñaù hay caùc vaät lieäu nhaân taïo, coâng nghieäp…

Q Caùc vaät lieäu thaân thieän cuõng ñöôïc chuù troïng.

Q Hieän

Nhaän xeùt cuûa KTS Ngoâ Minh Thònh: “Ñoà aùn noäi thaát ñöôïc nghieân cöùu treân cô sôû tröôøng ñaïi hoïc RMIT taïi TP.HCM ñaõ ñöa vaøo söû duïng vôùi noäi thaát töông ñoái hoaøn chænh, tuy nhieân sinh vieân ñaõ nghieân cöùu ñeå ñöa vaøo caùc khoâng gian noäi thaát theo quan ñieåm rieâng cuûa mình. Söï naém baét ñaëc tính high-tech cuûa coâng trình naøy ñeå chi phoái toång theå khoái löôïng khoâng gian nghieân cöùu cuûa sinh vieân neân ñaõ taïo neân ñöôïc moät phong caùch noäi thaát coù ngoân ngöõ hieän ñaïi, tính thöïc teá cao vaø toaøn boä khoái löôïng ñoà aùn ñaït ñöôïc tính toång theå toát.

Khoái löôïng nghieân cöùu cho moät ñeà taøi toát nghieäp laø khaù lôùn, noù bao goàm khoái saûnh ñoùn tieáp, khoái thö vieän, khoái lôùp hoïc ñieån hình, khoái vaên phoøng khoa… tuy nhieân sinh vieân ñaõ coù söï ñaàu tö nghieân cöùu nghieâm tuùc cho töøng haïng muïc neân phaàn lôùn caùc khoâng gian treân ñeàu ñaùp öùng ñöôïc chöùc naêng söû duïng, ngoân ngöõ noäi thaát maïch laïc, ñoàng boä. Khu saûnh ñoùn tieáp laáy troïng taâm laø khu quaày leã taân vôùi nhoùm maàu coù tính ñaëc tröng keát hôïp vôùi caáu truùc heä traàn tuyeán tính coù hieäu quaû toát veà tính daãn höôùng trong boá cuïc. Khu tö vaán, khu giaûi lao töï do coù thieát keá ñoà ñaïc, thieát bò noäi thaát coù quan heä chaët cheõ veà hình daùng, maàu saéc. Phoái hôïp chaát lieäu saøn coù hieäu quaû.

Nhìn moät caùch toång theå söï khai thaùc khoâng gian coù tính öôùc leä neân maât ñoä söû duïng maët baèng cuûa moät soá khoâng gian nhö khu leã taân, khu tö vaán… coøn thaáp nhöng caùc khoâng gian khaùc toå chöùc khai thaùc khoâng gian noäi thaát hôïp lyù, vôùi goùc ñoä cuûa moät ñoà aùn toát nghieäp coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Ñaây laø moät ñoà aùn coù tính thöïc tieãn, caáu truùc khoâng gian noäi thaát hôïp lyù, coù söï phoái hôïp toát veà hình thaùi, maàu saéc vaø chaát lieäu, coù tính saùng taïo.”

SË 83+84 . 2016

95

GIAÛI THÖÔÛNG LOA T Sinh vieân: NGUYEÃN TRUNG KIEÂN - ÑH Xaây Döïng GVHD: ThS.KTS NGOÂ HAØ THANH

GIAÛI NHAÁT

HAMBURG’S EVOLUTIONEUM

B

aûo taøng lòch söû töï nhieân Hamburg thôøi kyø Phuïc Höng laø moät trong nhöõng baûo taøng lôùn nhaát nöôùc Ñöùc, bò phaù huûy vaøo nhöõng naêm chieán tranh, nhöng, caùc boä söu taäp quan troïng cuûa baûo taøng ñaõ ñöôïc löu giöõ an toaøn vaø trôû thaønh nhöõng kho taàng voâ giaù cho baûo taøng môùi saép ñöôïc xaây döïng trong töông lai.

N

aêm 2014, caùc nhaø chöùc traùch Hamburg ñaõ toå chöùc moät trung taâm môùi veà nghieân cöùu vaø giaùo duïc goïi laø CeNaK. Hieän taïi, CeNaK chöùa 3 boä söu taäp veà lòch söû töï nhieân, bao goàm 12 trieäu ñoái töôïng coù giaù trò lôùn duøng cho nghieân cöùu khoa hoïc, vôùi hai muïc ñích chính laø ñeå löu tröõ caùc boä söu taäp moät caùch caån thaän, phaân loaïi, taïo ñieàu kieän cho vieäc nghieân cöùu cuûa caùc nhaø khoa hoïc ñöôïc deã daøng, maët khaùc cho pheùp coâng chuùng coù theå tieáp caän ñöôïc vôùi caùc saûn phaåm cuûa caùc nghieân cöùu qua boä phaän tröng baøy. Nhö vaäy CeNaK chæ laø böôùc ñaàu tieân ñeå tieán tôùi moät döï aùn lôùn hôn raát nhieàu ñoù chính laø baûo taøng lòch söû töï nhieân môùi cho thaønh phoá Hamburg.

Baûo taøng môùi ñöôïc thieát keá ñeå taïo ra moät söï “coäng sinh” môùi vaø ñoäc ñaùo giöõa 3 thaønh toá “nghieân cöùu, boä söu taäp vaø

96

SË 83+84 . 2016

trieån laõm”, ñöôïc keát hôïp trong cuøng moät coâng trình, vöøa toå chöùc khoâng gian trieån laõm haáp daãn cho khaùch tham quan, vöøa laø moät trung taâm thí nghieäm, nghieân cöùu khoa hoïc chaát löôïng cao. Ñaây laø moät yeáu toá quan troïng, naâng cao nhaän thöùc cuûa khaùch tham quan veà quaù trình tieán hoùa trong lòch söû cuõng nhö taàm nhìn ñeán töông lai. Döï aùn hôïp taùc bôûi Ñaïi hoïc Hamburg vaø CeNaK. Ñòa ñieåm khu ñaát naèm ôû phía Taây quaän Baakenhafen, Hafencity. HafenCity hay coøn goïi laø thaønh phoá Caûng laø moät thaønh phoá môùi döïa treân phaùt trieån ñoâ thò cuûa moät caûng cuõ cuûa Hamburg, doïc theo soâng Elbe. Ñöôïc hy voïng seõ laø moät trong nhöõng ñieåm nhaán cuûa thaønh phoá, moät baûo taøng môùi caïnh maët nöôùc.

YÙ töôûng:

Xoay quanh chuû ñeà “tieán hoùa”, caâu hoûi ñaët ra laø laøm theá naøo ñeå chuyeån ñoåi nhöõng ñònh nghóa, nhöõng yù nieäm veà tieán hoùa thaønh ngoân ngöõ kieán truùc, thaønh khoâng gian maø khi khaùm phaù noù, khaùch tham quan coù theå caûm nhaän roõ reät thoâng ñieäp cuï theå maø baûo taøng muoán noùi ñeán. Ñoà aùn ñöôïc laáy caûm höùng töø hoaït ñoäng cuûa heä maët trôøi, yù

THAØNH LAÀN THÖÙ 28 nieäm veà thôøi gian, caûm nhaän ngaøy vaø ñeâm, saùng vaø toái... töôûng töôïng veà moät khoâng gian traûi nghieäm ñöôïc thay ñoåi lieân tuïc veà khoâng gian, aùnh saùng, khaùch tham quan seõ khaùm phaù caùc khoâng gian naøy thoâng qua voøng xoaùy tieán hoùa maø baûn chaát laø moät truïc giao thoâng traûi nghieäm. Baûo taøng ñöôïc chia thaønh 4 lôùp, töông öùng vôùi 3 thaønh phaàn coâng naêng chính vaø moät phaàn loõi chính. AÙnh saùng töï nhieân ñöôïc toå chöùc döïa treân yeâu caàu ñaëc thuø cuûa töøng khoâng gian chöùc naêng.

Khoâng gian cuûa loõi baûo taøng nhö moät khe nuùi töï nhieân ñöôïc chieáu ngaäp traøn aùnh saùng töï nhieân. Ñieåm coát loõi ôû ñaây laø khi tham quan baûo taøng thoâng qua “Voøng xoaùy tieán hoùa” du khaùch seõ caûm nhaän ñöôïc söï thay ñoåi lieân tuïc veà aùnh saùng vaø tyû leä khoâng gian. Baèng caùch ñoù, ngöôøi ta seõ deã daøng hieåu ñöôïc thoâng ñieäp cuûa baûo taøng vaø coù nhöõng traûi nghieäm thuù vò sau cuoäc haønh trình khaùm phaù.

Nhaän xeùt cuûa PGS.TS.KTS Nguyeãn Huy Khanh “Phöông aùn baûo taøng töï nhieân Hamburg laø 1 ñoà aùn gaây ñöôïc söï thu huùt ngay töø caùi nhìn ñaàu tieân, bôûi maáy lí do chính nhö sau: Q Toå chöùc khoâng gian saùng taïo: caùc khoâng gian trong ngoaøi lieân heä chaët cheõ, phaùt trieån khoâng gian coù taàng baäc taïo söï thu huùt, ñoät bieán, môùi vaø laï.

Q Thieát laäp ñöôïc söï khaùc bieät noåi baät vaø raát aán töôïng maø coù theå goïi laø “khoâng gian xuyeân thaáu” taïi trung taâm coâng trình taïo thaønh moät khoâng gian ña ngöõ nghóa, ña chöùc naêng: vöøa laø loái ñi xuyeân coâng trình taïo söï keát noái giöõa khoâng gian beán caûng vôùi bôø hoà; vöøa laø quaûng tröôøng vöøa laø ñaïi saûnh cuûa toaøn boä boá cuïc; vöøa laø khoâng gian tröng baøy caùc tieâu baûn cuûa thuù lôùn.

AÙnh saùng töï nhieân chieáu töø maùi xuoáng töông taùc vôùi beà maët ñaù oáp töôøng thoâ treân moät dieän soùng lôùn taïo ra moät khoâng gian vöøa sang troïng vöøa huyeàn aûo, gôïi caûm vaø quyeán ruõ. Cuøng vôùi boä xöông khuûng long, khoâng gian ñöa ngöôøi xem coù caûm giaùc nhö ñang gôïi trôû veà vôùi thôøi tieàn söû, moät con khuûng long ñang soáng ñi ra töø quaù khöù ñeå ñeán vôùi theá giôùi hieän ñaïi.

Q Boá cuïc maët baèng raát saùng taïo: vöøa khoa hoïc vaø heát söùc chaët cheõ nhöng laïi raát bay boång. Vieäc toå chöùc 2 truïc - khoái loõi kyõ thuaät (goàm truïc giao thoâng ñöùng, caùc khu WC, khu kyõ thuaät) chaïy song song ñeå taïo ra “boä khung xöông” cho toaøn boä boá cuïc, ñeå cho caùc khoâng gian chöùc naêng khaùc phaùt trieån lan ra töø ñaây, baùm noái, vaø ñan xen laãn nhau bôûi heä thoáng haønh lang treo, taïo ra moät toå hôïp maët baèng raát hôïp lyù veà phaân khu chöùc naêng, vöøa ñaûm baûo caùc coâng naêng, giao thoâng maïch laïc, nhöõng vaãn töï do - saùng taïo vaø ñaày baát ngôø caûm höùng.

Q Toå hôïp maët ñöùng hieän ñaïi vôùi nhöõng ñöôøng neùt khuùc trieát, ñaëc roãng haøi hoøa phaûn aùnh trung thöïc khoâng gian maø noù bao boïc.

Q Choïn löïa giaûi phaùp maàu saéc thoâng minh: söû duïng giaûi phaùp mono tone veà maàu vôùi saéc ghi saùng caøng laøm giaûi phaùp kieán truùc trong saùng ñöa laïi thò caûm veà söï thuaàn khieát, saâu laéng vaø chaét loïc.

Vôùi taát caû nhöõng ñaùng giaù treân coù theå cho thaáy sinh vieân coù moät tay ngheà kieán truùc vöõng vaøng, vôùi khaû naêng saùng taïo kieán truùc xuaát saéc, vaø höùa heïn coù theå trôû thaønh moät taøi naêng cuûa KTVN trong töông lai” SË 83+84 . 2016

97

ÑA NGAØNH

TAÀM NHÌN QUY HOAÏCH VUØNG ÑOÂ THÒ LÔÙN ÔÛ VIEÄT NAM

TRONG XU HÖÔÙNG TÍCH HÔÏP

NGUYEÃN ÑAÊNG SÔN

Phoù vieän tröôûng - Vieän Nghieân cöùu ñoâ thò & phaùt trieån haï taàng Trong neàn kinh teá toaøn caàu hoùa khoâng bieân giôùi, vuøng ñoâ thò lôùn seõ laø ñieåm nuùt trong maïng löôùi kinh teá toaøn caàu. Hieän nay ôû Vieät Nam coù 3 vuøng ñoâ thò lôùn laø Thuû ñoâ Haø Noäi , TP.HCM vaø Ñoàng baèng soâng Cöûu Long.(ÑBSCL) Quy moâ vuøng ñoâ thò lôùn theo ESCAP laø töø ñoâ thò trung taâm vöôn ra doïc theo caùc nhaùnh cuûa ñöôøng cao toác tôùi 50km, theo IPA thì quy moâ vuøng trong phaïm vi coù theå ñi laøm vaø veà trong ngaøy töø ñoâ thò trung taâm, theo TG MC Gee thì phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä löu chuyeån ngöôøi, haøng hoùa, thoâng tin vaø voán dieãn ra trong moät khoâng gian ñoâ thò môû roäng vuøng vôùi khoâng gian giao dòch. ÔÛ Vieät Nam thì laø keát hôïp giöõa doøng quan heä haøng ngaøy vaø ranh giôùi haønh chính: Vuøng TP.HCM coù 8 tænh thaønh phoá, Vuøng thuû ñoâ Haø Noäi coù 10 tænh thaønh phoá vaø Vuøng ÑBSCL coù 13 tænh thaønh phoá.

Moâ hình toå chöùc khoâng gian hoaëc hình thaùi ñoâ thò coù 2 daïng, taäp trung (nhö Hoàng Koâng, Singapore, Bangkok, Lulua Lumpur), phaân taùn (nhö Jakarta, Manila), ngoaøi ra coøn coù ñoâ thò sinh thaùi, ñoâ thò xanh, ñoù chính laø ñònh höôùng cho quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn. ÔÛ Vieät Nam vuøng ñoâ thò lôùn döôøng nhö keát hôïp giöõa phaùt trieån taäp trung vaø phaân taùn höôùng tôùi ñoâ thò sinh thaùi, ñoâ thò xanh ñeå ñaûm baûo tính beàn vöõng.

Hieän nay, ôû khu vöïc Chaâu AÙ – TBD chöa coù nhieàu moâ hình chuyeån ñoåi töø “quy hoaïch toång theå maët baèng” sang “quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát” coøn goïi laø “quy hoaïch tích hôïp”. Vieät Nam cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä, quy hoaïch coøn phaân taùn, maïnh ai naáy laøm, thieáu söï hôïp nhaát, ñoàng boä, do vaäy caàn coù Luaät Quy hoaïch ñeå laøm cô sôû cho ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng, kieán nghò ñöa phöông phaùp “quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát” vaøo Luaät Quy hoaïch ñeå tìm ta “muïc tieâu chung cho caùc baûn quy hoaïch” ñeå ñaûm baûo tính beàn vöõng. Tuy nhieân, quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát khoâng theå thay theá cho caùc baûn “quy hoaïch chuyeân ngaønh”,

98

SË 83+84 . 2016

ß a

“ñaàu ra” cuûa quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát chính laø “ñaàu vaøo” cuûa caùc baûn quy hoaïch chuyeân nghaønh, ñoù laø trieån voïng cuûa quy hoaïch noùi chung vaø quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn noùi rieâng ôû Vieät Nam; Quaûn lyù vuøng ñoâ thò lôùn coù nhieàu moâ hình: taäp trung, phaân khuùc chöùc naêng, phaân caáp vaø cô quan phaùt trieån vuøng ñoâ thò lôùn. Tuy nhieân caàn chuù yù hieän ñaïi hoùa, phaân quyeàn hoùa vaø hôïp taùc trong vuøng ñoâ thò lôùn. ÔÛ Vieät Nam môùi chæ coù Ban chæ ñaïo Vuøng thuû ñoâ Haø Noäi.

Vuøng ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam

Trong neàn kinh teá toaøn caàu khoâng bieân giôùi seõ sôùm hình thaønh trong töông lai, caùc ñôn vò kinh teá vuøng, chöù khoâng coøn laø quoác gia nhö trong khaùi nieäm cuõ veà phaùt trieån kinh teá, seõ caïnh tranh vôùi nhau vöôït ra ngoaøi phaïm vi ranh giôùi quoác gia, ñeå giaønh quyeàn cung caáp haøng hoùa dòch vuï cho thò tröôøng theà giôùi vaø seõ trôû thaønh moät ñieåm nuùt trong maïng löôùi kinh teá toaøn caàu.

Theá giôùi ñang trong kyû nguyeân toaøn caàu hoùa (vôùi caùc chính saùch töï do maäu dòch vaø ñaàu tö) cuøng vôùi cuoäc caùch maïng trong lónh vöïc thoâng tin lieân laïc, caùc khaùi nieäm, nguyeân taéc, phöông phaùp cuõ trong phaùt trieån vuøng, phaùt trieån ngaønh hay phaùt trieån ñoâ thò, voán hình thaønh trong cô cheá bao caáp tröôùc ñaây, buoäc phaûi thay ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi tình hình môùi cuûa cô cheá thò tröôøng. Vôùi Vieät Nam ñieàu naøy laïi caøng quan troïng hôn, ngay töø naêm 1986, ñaát nöôùc ñaõ böôùc vaøo thôøi kyø ñoåi môùi, quyeát taâm theo ñuoåi caûi caùch kinh teá ñaõ aùp duïng caùc nguyeân taéc töï do maäu dòch cuûa khu maäu dòch töï do ASEAN (AFTA) vaø Chöông trình öu ñaõi thueá quan coù hieäu löïc chung (CEFT) vaø Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) ñoù laø cô sôû ñeå nghieân cöùu quy hoaïch caùc vuøng ñoâ thò ôû Vieät Nam. Hieän nay ôû Vieät Nam coù 3 vuøng ñoâ thò laø thuû ñoâ Haø Noäi, TP.HCM vaø Ñoàng baèng soâng Cöûu Long trong töông laø khi Thöøa Thieân - Hueá trôû thaønh thaønh phoá Hueá loaïi I tröïc thuoäc trung öông thì Hueá vaø Ñaø Naüng trôû thaønh cuïm ñoâ thò trung taâm cuûa vuøng ñoâ thò mieàn Trung.

Quy moâ vuøng ñoâ thò lôùn

Trong caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ saûn sinh ra moät ñôn vò ñoâ thò maø ôû ñoù bao goàm moät ñoâ thò trung taâm vaø nhieàu ñoâ thò vaây quanh ñöôïc ñònh nghóa laø caùc vuøng ñoâ thò (metropolitan regions) hoaëc caùc vuøng ñoâ thò tieâu chuaån (standard metropolitan areas –SMA’s). ÔÛ möùc ñoä toaøn caàu thì söï phaùt trieån naøy ñöôïc goïi laø chuøm ñoâ thò (agglomerations) vôùi quy moâ töø 1 trieäu daân tôùi caùc thaønh phoá cöïc lôùn (mega cities) treân 8- 10 trieäu daân. Vì vaäy, ñònh nghóa naøy truøng vôùi moät dieãn giaûi töông öùng veà vuøng aûnh höôûng cuûa ñoâ thò ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, töø ñoù daãn tôùi chaáp nhaän moät khaùi nieäm laø vuøng ñoâ thò môû roäng (Extended Metropolitan Region) hoaëc vuøng ñoâ thò lôùn (Greater Metropolitan Region), ôû Vieät Nam thöôøng goïi laø Vuøng. Thöôøng thì nhöõng vuøng nhö vaäy vöôn ra doïc theo caùc nhaùnh cuûa ñöôøng cao toác tôùi 50km.

(Nguoàn: State of Urbanization in Asia and the Pacific 1993 – UN ESCAP New York 1993) “YÙ töôûng veà vuøng ñoä thò thöôøng laø meåm deûo vaø bao truøm, ranh giôùi cuûa vuøng ñoâ thò coù theå thay ñoåi tuøy theo caùc vaán ñeà ñoâ thò hoaëc dòch vuï. Ñoái vôùi vôùi muïc tieâu quaûn lyù vuøng thì yù töôûng veà vuøng seõ bao goàm khoâng chæ thaønh phoá loõi trung taâm, nhöng cuõng daãn ñeán caùc khu vöïc

n g μ n h

tieáp giaùp vôùi noù, caùc khu vöïc maø ôû ñoù moät soá löôïng lôùn ngöôøi coù theå ñi laøm vaø veà trong ngaøy töø trung taâm thaønh phoá hoaëc coù thoâng tin lieân laïc thöôøng xuyeân hoaëc coù caùc lieân keát kinh teá vôùi chuùng. Caùc khu vöïc ñoù coù theå ñöôïc ñoâ thò hoùa trong voøng 10 naêm ñeán 20 naêm seõ ñöôïc xem nhö moät phaàn cuûa vuøng ñoâ thò”.

(Nguoàn: Toward a Metropolitan Perpective _ The Istitute of Public Administration- IPA, 1993) “Ranh giôùi cuûa vuøng ñoâ thò môû roäng phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoâ löu chuyeån cuûa haøng hoùa, ngöôøi, thoâng tin vaø voán ñang dieãn ra trong moät khoâng gian ñoâ thò môû roäng, veà cô baûn öùng vôùi khoâng gian giao dòch. Phöông phaùp xaùc ñònh ñaëc ñieåm caùc vuøng ñoâ thò môû roâng (VÑTMR) laø ño löôøng möùc ñoä hoäi nhaäp veà maët chöùc naêng taïi caùc VÑTMR qua caùc chæ soá nhö löu löôïng giao thoâng, caùc ñieåm keát noái kinh teá (coâng nghieäp, dòch vuï vaø noâng nghieäp) thò tröôøng lao ñoäng, vaø di daân töùc laø yeáu toá taïo neân khoâng gian giao dòch cuøa VÑTMR. Taïi caùc quoác gia thöôøng caùc VÑTMR coù khoâng gian giao dòch phaùt trieån nhaát, taäp trung nhieàu nhaát voán, nhaân löïc, xaõ hoäi, kinh teá, coù cô sôû haï taàng phaùt trieån. Vì vaäy caùc VÑTMR laø moâi tröôøng thu huùt voán vaø di daân töø trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc (Theo TG.MC GEE,2008) Tröôøng hôïp Vuøng TPHCM Vieät Nam, theo Baùo caùo “Ñaùnh giaù thöïc traïng vaø ñònh höôùng Quy hoaïch xaây döïng Vuøng TPHCM” do Phaân Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân mieàn Nam (Boä Xaây Döïng) laäp thaùng 6/2006, treân cô sôû phaân tích doøng quan heä haøng ngaøy nhö vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu , haøng hoùa haøng ngaøy, ñi laïi, dòch vuï haøng ngaøy giöõa thaønh phoá vaø khu vöïc xung quanh, ñaõ tính ranh giôùi theo baùn kính 60km nhö sau: Q Phía Baéc tôùi Baøu Baøng, Phuù Giaùo Daøu Tieáng, Traûng Baøng thuoäc Taây Ninh Q Phía Nam tôùi thaønh phoá Vuõng Taøu, thò xaõ Goø Coâng Q Phía Ñoâng tôùi Xuaân Loäc Ñoàng Nai Q Phía Taây vaø Taây Nam tôùi TP Myõ Tho - Tieàn Giang, thò traán Thaïnh Hoùa - Long An Choïn ranh giôùi keát hôïp vôùi caùc khu vöïc mang tính chaát troïng ñieåm vaø ranh giôùi tænh thaønh phoá. Ranh giôùi vuøng ñoâ thò TP.HCM goàm 8 tænh thaønh: TP.HCM, Ñoàng Nai, Baø Ròa -Vuõng Taøu, Bình Döông, Bình Phöôùc, Taây Ninh, Long An, Tieàn Giang... vôùi dieän tích khoaûng 30.404km2, daân soá gaân 20 trieäu ngöôøi.

Cuõng theo caùch tieáp caän keát hôïp giöõa vuøng aûnh öôûng cuûa ñoâ thò trung taâm vaø ranh giôùi haønh chính ñòa phöông .

Vuøng thuû ñoâ Haø Noäi bao goàm Haø Noäi vaø 6 tænh laø Vónh Phuù, Baéc Ninh, Haûi Döông, Höng Yeân, Haø Nam, Hoøa Bình vaø môû roäng theâm 3 tænh Phuù Thoï, Thaùi Nguyeân, Baéc Giang vôùi toång dieän tích 24.314,7km2 vaøo khoaûng hôn 17 trieäu ngöôøi.

Vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long bao goàm TP Caàn Thô vaø 12 tænh: Long An, Tieàn Giang, Beán Tre, Ñoàng Thaùp, Vónh Long, Traø Vinh, Haäu Giang, An Giang, Soùc Traêng, Kieân Giang, Baïc Lieâu, Caø Mau. Quy moâ dieän tích 40.604,7km2, daân soá khoaûng 13.7 trieäu ngöôøi.

SË 83+84 . 2016

99

Hình 1: Moâ hình taêng tröôûng vuøng ñoâ thò TP.HCM trong töông lai.

Hình 3: Vò trí Vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long trong baûn ñoà Vieät Nam (Maøu xanh laù)

Moâ hình toå chöùc khoâng gian vuøng

Theá kyû 20 coù nhieàu cuoäc trao ñoåi vaø tranh luaän veà moâ hình ñoâ thò hoaù, song töïu trung coù theå noùi laø coù 2 moâ hình chính: 1. Ñoâ thò hoaù taäp trung (centralised form): Caùc thaønh phoá khoång loà (mega city)/sieâu ñoâ thò (super city) ñöôïc coi laø vaät voâ giaù cuûa neàn vaên minh hieän ñaïi, song qui moâ ñoâ thò caøng lôùn thì hoaït ñoäng ñoâ thò caøng phöùc taïp hôn, noåi leân caùc vaán ñeà aùch taéc giao thoâng, baûo veä moâi tröôøng soáng, cung caáp naêng löôïng, nhaø ôû, phuùc lôïi coâng coäng... Moâ hình ñoâ thò hoaù taäp trung coù theå theo 2 kieåu: lan toûa ñoàng taâm (concentric), hoaëc theo daûi (linear forms).

Hình 2: Vuøng thuû ñoâ Haø Noäi.

Theo daûi Hình 4: Moâ hình ñoàng taâm vaø theo daûi

100

SË 83+84 . 2016

Ñoàng Taâm Hình 5: Moâ hình thaønh phoá taäp trung

ß a

n g μ n h

Q Hong Kong, thaønh phoá taäp trung (centralised city) Caùc khu vöïc phaùt trieån môùi xuaát hieän caû ôû rìa thaønh phoá laãn khu vöïc trung taâm, ñöôïc xaây döïng laïi vôùi caùc toaø nhaø cao taàng. Moät quaän trung taâm duy nhaát ñoùng vai troø laø truïc kinh doanh chính cuøng vôùi moät soá trung taâm buoân baùn ngoaïi oâ phuïc vuï cho caùc nhu caàu taïi choã.

Heä thoáng giao thoâng coâng coäng noái lieàn caùc hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò qua khu vöïc trung taâm thöôøng döïa treân moät heä thoáng ñöôøng daãn töø ngoaøi vaøo khu trung taâm. Hình daùng cuûa ñoâ thò bò haïn cheá bôûi nhöõng ñaëc ñieåm ñòa lyù nhö nuùi, ñaûo vaø bieån.

Q Bangkok, thaønh phoá phaùt trieån töøng phaàn lan toûa (Incremental growth city)

Q Singapore,

Phaàn lôùn caùc khu phaùt trieån môùi naèm treân rìa ngoaïi vi, ñaåy ranh giôùi cuûa thaønh phoá ra xa daàn. Möùc ñoä môû roäng thöïc teá cuûa khu ñoâ thò phuï thuoäc vaøo tyû leä ñöôøng xaù ñeå ngöôøi ta coù theå ñi laøm, ñi mua haøng vaø ñeán vôùi caùc dòch vuï khaùc. Söï gia taêng oâ toâ vaø thieáu caùc dòch vuï giao thoâng coâng coäng toång theå ñaõ gaây ra oâ nhieãm moâi tröôøng, taéc ngheõn giao thoâng, maát thôøi gian ñi laøm haøng ngaøy...

Moät soá trung taâm thöông maïi hay caùc truïc xöông soáng ñöôïc xaây döïng doïc theo caùc xa loä chính khoâng caùi naøo ñoùng vai troø laø trung taâm chính. Haøng loaït caùc cuïm ñoâ thò vôùi caùc nhaø cao taàng naèm raûi raùc trong khaép thaønh phoá. Toác ñoä taêng tröôûng kinh te tá höôøng laø cao, vaø nhö vaäy, nhu caàu cho ñaát ñoâ thò cuõng cao. Nhòp ñoä phaùt trieån cao thöôøng daãn tôùi cô sôû haï taàng thieáu hoaøn chænh vaø caùc dòch vuï coâng coäng luoân phaûi ñuoåi theo.

thaønh phoá ña cöïc hoaëc thaønh phoá nhieàu nuùt (The multi nodal city), trong moâ hình ñoâ thò taäp trung Moät quaän thöông maïi trung taâm taïo ra moät moâi tröôøng ñoâ thò chaát löôïng cao vôùi nhöõng haïn cheá veà ñöôøng löu thoâng cho oâ toâ, vaø nôi ñoã xe cho khu phoá trung taâm, vaø ñöôïc hoã trôï bôûi moät heä thoáng giao thoâng coâng coäng coù hieäu quaû toát. Maïng löôùi caùc trung taâm khu vöïc, tieåu khu vaø caùc trung taâm vaønh ñai trong vuøng ñoâ thò bao goàm caùc ñieåm baùn leû, thöông maïi, caùc tieän ích vaø dòch vuï coäng ñoàng...

Trung taâm thöông maïi vaø caùc trung taâm khaùc ñöôïc noái vôùi nhau bôûi caùc haønh lang chuyeån tieáp caû theo 2 chieàu chu vi vaø baùn kính. Caùc khu ñoâ thò môùi phaùt trieån vaø ñöôïc xaây döïng laïi goàm caùc toaø nhaø cao taàng treân neàn ñaát ñoâ thò hieän taïi giuùp kieàm cheá söï phaùt trieån ñoâ thò vaø ña daïng hoaù vieäc söû duïng ñaát. Nhaán maïnh söï keát hôïp caùc ñaëc ñieåm vaät chaát vaø moâi tröôøng vaøo trong caûnh quan vuøng ñoâ thò.

Singapore ñöôïc chia laøm 3 khu vöïc: khu vöïc trung taâm (Central Planning Area), khu vöïc quy hoaïch ñoâ thò (Urban Planning Area) vaø khu vöïc baûn ñoà ñaûo (Island Map Area) theo muïc ñích quy hoaïch ñoâ thò.

Hình 7: Thaønh phoá phaùt trieån lan toûa

Q Kulua Lumlur vaø Haønh lang thung luõng Klang, thaønh phoá haønh lang ñoâ thò (The Urban Corridor City)

khu buoân baùn trung taâm vaø caùc khu ñoâ thò ñaõ ñöôïc xaùc laäp. Haønh lang ñoâ thò môùi hoã trôï cho ña soá caùc khu vöïc môùi phaùt trieån. Haønh lang naøy ñöôïc tieáp caän thoâng qua caùc ñöôøng giao thoâng cao toác noái lieàn vaø heä thoáng dòch vuï giao thoâng coâng coäng vôùi nhöõng khu ñoâ thò roäng lôùn ñöôïc quy hoaïch cho caùc hoaït ñoäng doanh nghieäp, nhaø ôû, thöông maïi vaø caùc hoaït ñoäng coäng ñoàng.… Nhöõng con ñöôøng cao toác noái lieàn haønh lang ñoâ thò vôùi caùc khu ñoâ thò hieän taïi. Moät soá thaønh phoá coøn xaây döïng tôùi vaøi ba haønh lang ñoâ thò tuyø theo ñaëc ñieåm ñòa lyù, chi phí cho haï taàng cô sôû ñoâ thò, naèm gaàn caùc khu coâng nghieäp. Trong khi caùc thaønh phoá vaø thò xaõ taïi vuøng ñoâ thò lôùn Thung luõng Kelang nhö: Petaling Jaya, Shah Alam, Subang, Kajang vaø Rawang thuoäc haønh chính ñòa phöông khaùc, thì Kuala Lumpur do öu theá kinh teá vaø xaõ hoäi ñöôïc xem nhö thaønh phoá chính cuûa vuøng ñoâ thò.

2 - Ñoâ thò hoaù phaân taùn (dispersed form/ diurbanism) Nhaèm muïc tieâu caûi thieän moâi tröôøng thaønh phoá. Chính nhôø söï phaùt trieån cuûa giao thoâng coâng coäng, thaønh phoá khoâng ngöøng môû roäng dieän tích caøng xa trung taâm hôn maø coøn noái lieàn caùc khu coâng nghieäp, caùc khu daân cö ñoâ thò laân caän, ñoù laø phaùt trieån kieåu chuøm ñoâ thò.

Chuøm ñoâ thò goàm nhieàu cuïm ñoâ thò taïo thaønh moät cô caáu thoáng nhaát theo kieåu ñoâ thò veä tinh.

Thöïc chaát ñaây cuõng laø kieåu phaùt trieån ñoâ thò cöïc lôùn song phaân taùn (dispersed) hoaëc ña cöïc (multi nodal) trong moâ hình ñoâ thò phaân taùn. Hieän nay do yeâu caàu taäp trung chuyeân moân hoaù saûn xuaát, do söï phaùt trieån maïnh cuûa giao thoâng coâng coäng vôùi nhöõng phöông tieän caù nhaân, caùc cuïm ñoâ thò phaùt trieån theo tinh thaàn ñoäc laäp, maët khaùc laïi phuï thuoäc vaøo thaønh phoá trung taâm trong moät heä thoáng ñoâ thò thoáng nhaát. Nhö vaäy, chuøm ñoâ thò coù khaû naêng keát hôïp caùc öu ñieåm cuûa hai loái soáng thaønh thò vaø noâng thoân hình thaønh moät ñoâ thò sinh thaùi.

Hình 8 : Thaønh phoá haønh lang

Hình 6: Moâ hình thaønh phoá ña cöïc, ñoâ thò taäp trung

Nhöõng thaønh phoá naøy thöôøng ñöôïc phaùt trieån theo nguyeân taéc phaùt trieån töøng phaàn nhöng sau ñoù do söï can thieäp cuûa Chính phuû hay do thò tröôøng maø phaùt trieån thaønh nhöõng haønh lang ñoâ thò ñeå giaûm bôùt aùp löïc ñoái vôùi

Hình 9: Moâ phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò phaân taùn hoaëc ña cöïc

(Nguoàn: “Infrastructure Provision of Transitional Urban Villages of Ahmedabad: an Evaluative Study” Dave Seema, 2000) SË 83+84 . 2016

101

Hình 10: Thaønh phoá phaân taùn

Jakarta, thaønh phoá phaân taùn (the decentralized city) Vuøng ñoâ thò trung taâm trôû neân roäng lôùn veà dieän tích ñeán möùc chæ coù ít khaû naêng ñeå xaây döïng nhöõng cô sôû phaùt trieån môùi (ñaëc bieät laø coâng nghieäp) vaø trôû neân khoâng theå quaûn lyù noåi veà ñi laïi vaø giao thoâng. Vì taêng tröôûng vöôït quaù giôùi haïn veà ranh giôùi, neân nhu caàu caáp baùch laø phaûi phoái hôïp quaûn lyù phaùt trieån vaø taêng tröôûng thaønh phoá vôùi caùc vuøng xung quanh, hay noùi caùch khaùc caùc khu Bogor, Tangerang vaø Bekasi, vaø hình thaønh vuøng ñoâ thò JABOTABEK Nhöõng thaønh phoá veä tinh môùi ôû caùc vuøng phuï caän cuûa khu trung taâm ñöôïc caùch bieät bôûi caùc vuøng noâng thoân vôùi nhöõng con ñöôøng cao toác noái lieàn caùc cuïm ñoâ thò chính. Moãi thaønh phoá môùi hay moät trung taâm veä tinh ñeàu goàm khu trung taâm vôùi haøng loaït caùc hoaïñoäng buoân baùn vaø thöông maïi, caùc dòch vuï y teá vaø giaùo duïc, caùc khu nhaø ôû taäp trung, caùc ngaønh coâng vieäc dòch vuï vaø kinh doanh, caùc khu vui chôi giaûi trí... Nhöõng khu trung taâm veä tinh naøy cuõng ñoùng vai troø nhö nhöõng khu ñònh cö môùi cho nhöõng ngöôøi lao ñoäng, nhöõng ngöôøi haøng ngaøy ñi laøm trong trung taâm thaønh phoá baèng xe oâ toâ, xe bus hay taøu hoûa.

Q

Q Manilla,

thaønh phoá keát hôïp cuûa caùc daïng ñoâ thò (Combination of Urban Forms)

Hình 11: Thaønh phoá keát hôïp bôiû nhieàu daïng ñoâ thò

102

SË 83+84 . 2016

Moät soá thaønh phoá laø daïng keát hôïp cuûa caùc hình thaùi ñoâ thò. Söï keát hôïp naøy coù theå goàm phaùt trieån töøng phaàn lan toaû ra vuøng vaønh ñai ñeå thích hôïp vôùi söï phaùt trieån daân cö ña soá (caû phaùt trieån töï nhieân vaø di cö môùi ñeán töø noâng thoân). Caùch phaùt trieån theo kieåu ña cöïc nhaêm ø taïo ra caùc trung taâm thöông maïi vaø kinh doanh. Coù vaøi vuøng trung taâm thaønh phoá ñöôïc thieát laäp. Söï gia taêng ñi laïi baèng oâ toâ laøm cho coù nhieàu ngöôøi coù khaû naêng ñi ñeán khoâng chæ moät khu trung taâm thöông maïi maø caû ñeán caùc ñoâ thò veä tinh. Vuøng ñoâ thò Manila goàm 10 thaønh phoá vaø 7 khu vöïc haønh chính ñöôïc chia ra thaønh khu vöïc noäi thaønh vaø khu vöïc trung gian. Khu vöïc noäi thaønh goàm toaøn boä phaàn hay phaàn lôùn caùc thaønh phoá Manila, Pasy, Kalookan, Quezon, Makati, Mandaluyong, Marikina, vaø caùc khu vöïc haønh chính Sajuan, Navosta vaø Malabon. Khu vöïc trung gian goàm Muntinlunpa. Paranaque, Pasig vaø khu vöïc haønh chính Valezulea, Laspina, Taguig vaø Pateros. Khu vöïc trung gian laø phaàn chuyeån tieáp giöõa khu noäi thaønh vaø vuøng ngoaïi vi ít ñoâ thò hoaù hôn. Ñaëc ñieåm khu vöïc naøy laø phaùt trieån cö daân maät ñoä ñoàng ñeàu vaø chuyeån ñoåi khu ñaát noâng nghieäp vaø ñaát troáng sang caùc muïc ñích söû duïng khaùc, hoaït ñoäng coâng nghieäp chuû yeáu laø naèm doïc caùc tuyeán vaän taûi chính. Moâ hình kieåu naøy chaát löôïng moâi tröôøng thöôøng bò suy giaûm, oâ nhieãm ñoâ thò taêng leân, thieáu cô sôû haï taàng ñaày ñuû ñeå ñoái phoù vôùi gia taêng daân soá trong thaønh phoá.

3 - Ñoâ thò sinh thaùi vaø ñoâ thò xanh (Eco Cities and Green Cities) Trong tình traïng bieán ñoåi khí haäu (BÑKH) hieän nay, khaùi nieäm ñoâ thò sinh thaùi vaø ñoâ thò xanh ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu thaûo luaän, aùp duïng ôû nhieàu quoác gia, laø loaïi hình ñoâ thò coù khaû naêng ñaûm baûo caùc cö daân sinh soáng trong ñieàu kieän chaát löôïng soáng toát hôn, söû duïng toái thieåu caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, höôùng tôùi söï phaùt trieån beàn vöõng, öùng phoù linh hoaït vôùi BÑKH. Phaùt trieån ñoâ thò sinh thaùi, ñoâ thò xanh laø löïa choïn mang tính chieán löôïc cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa Vieät Nam hieän nay vaø laø xu theá ñang dieãn ra treân theá giôùi.

Tieâu chí cuûa ñoâ thò sinh thaùi laø xaâm phaïm ít nhaát ñeàn moâi tröôøng thieân nhieân, ña daïng hoùa chöùc naêng söû duïng ñaát, chöùc naêng ñoâ thò vaø caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa con ngöôøi, xaây döïng heä thoáng ñoâ thò kheùp kín vaø töï caân baèng, giöõ cho söï phaùt trieån daân soá vôùi chöùc naêng cuûa moâi tröôøng ñöôïc caân baèng toái öu.

Tieâu chí cuûa ñoâ thò xanh, ñoâ thò xanh tröôùc heát phaûi laø moät ñoâ thò sinh thaùi, nôi tyû leä caây xanh ñaùng keå ñoùng goùp vaøo söï caân baèng sinh thaùi treân moät ñòa baøn quaàn cö ñoâg ñuùc.

Baûy tieâu chí cuûa ñoâ thò xanh laø: khoâng gian xanh, coâng trình xanh, giao thoâng xanh, coâng nghieäp xanh, chaát löôïng moâi tröôøngñoâ thò xanh, baûo toàn caûnh quan thieân nhieân danh lam thaùng caûnh coâng trình vaên hoùa lòch söû, vaên hoùa coäng ñoàng daân cö thaân thieän vôùi moâi tröôøng thieân nhieân ÔÛ Vieät Nam moâ hình vuøng ñoâ thò lôùn, döôøng nhö ñang keát hôïp moät caùch hôïp lyù giöõa phaùt trieån ña cöïc vaø lan toûa, höôùng ñeán muïc tieâu ñoâ thò sinh thaùi, ñoâ thò xanh, ñoù chính laø ñònh höôùng chieán löôïc cho coâng taùc quy hoaïch.

Trieån voïng Quy Haoaïch Vuøng ñoâ thò lôùn

Trong caùc nöôùc khu vöïc Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông: “Ñeán nay chöa coù nhieàu moâ hình chuyeån ñoåi töø phöông phaùp quy hoaïch toång theå maët baèng (Master Planning Approach) sang phöông phaùp quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát (Integrated Strategic Planning Approach) .

Q Quy hoaïch toång theå thieáu tính linh hoaït taïo ñieàu kieän ñöa ra caùc quyeát ñònh chieán löôïc.

Nhöõng vaán ñeà kinh teá vaø xaõ hoäi ít khi ñöôïc neâu ra trong thieát keá quy hoaïch toång theå. Ñieàu naøy laøm naûy sinh vaán ñeà taùi thieát keá quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn ñeå xem xeùt caùc muïc tieâu coâng baèng hieäu quaû.

Q Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát laø caàn thieát giuùp caùc cô quan vuøng ñoâ thò ñaùp öùng toát hôn nhöõng cô hoäi phaùt trieån. Ñieàu öu tieân chính caàn phaûi taäp trung vaøo soaïn thaûo keá hoaïch chieán löôïc ñeå ñaët ra phöông höôùng cho vieäc phaùt trieån vuøng ñoâ thò lôùn” (Nguoàn: Metropiltan Governance and Planning on Transition {A Synthesis of Research Findings_ Josefa S.Edralin, UNCRD, 1998 Hieän nay ôû Vieät Nam laäp quaù nhieàu quy hoaïch nhöng khoâng ñoàng boä thieáu thoáng nhaát, thieáu söï lieân keát khôùp noái vaø coøn nhieàu choàng laán maâu thuaãn. Chaát löôïng vaø hieäu löïc quy hoaïch thaáp, ñieàu chænh boå sung nhieàu vaø khoâng gaén vôùi nhu caàu söû duïng cuõng nhö nguoàn löïc thöïc hieän, quy hoaïch bò buoâng loûng, chöa kòp thôøi thieáu cöông quyeát. Quaûn lyù quy hoaïch do thieáu cô quan ñaàu moái, thieáu ñaûm baûo tính taäp trung. Nguyeân nhaân treân laø do tö duy nhaän thöùc veà quy hoaïch coøn nhieàu

ß a

n g μ n h

haïn cheá. Phöông phaùp vaø noäi dung quy hoaïch chöa ñoåi môùi phuø hôïp vôùi kinh teá thò tröôøng, hoäi nhaäp quoác teá.

söï tham gia. Ñieàu ñoù laø söùc maïnh ñeå huy ñoäng caùc nguoàn löïc vaø phoái hôïp treân dieän roäng laø coâng cuï quaûn lyù cuûa chính quyeàn.

Vì vaäy, Vieât Nam caàn coù Luaät Quy hoaïch ñeå giuùp nhaø nöôùc trong vieäc quaûn lyù ñieàu haønh kinh teá xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng thoâng qua ñoù theå hieän ñöôïc söï coâng baèng, haøi hoøa giöõa vaät chaát - tinh thaàn, giöõa kinh teá - xaõ hoäi vaø ñaûm baûo ñöôïc tính hieäu quaû vaø tính beàn vöõng.

Theo ñoù quy hoaïch caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu theo höôùng toång hôïp ña ngaønh, gaén vôùi khoâng gian laõnh thoå.

Ñoái vôùi quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn thì taát nhieân khoâng theå laø pheùp coäng ñôn giaûn caùc baûn quy hoaïch cuûa caùc tænh thaønh phoá trong vuøng maø laø “Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát caùc baûn quy hoaïch vuøng veà kinh teá, xaõ hoäi, baûo veä moâi tröôøng, quy hoaïch xaây döïng vaø caùc chieán löôïc thích öùng vaø giaûm nheû BÑKH ñeå tìm ra muïc tieâu quy hoaïch chung ñaûm baûo soáng toát, coâng baèng vaù tính beàn vöõng”. Ñoù chính laø trieån voïng cuûa quy hoaïch noùi chung vaø quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn noùi rieâng ôû Vieät Nam.

Coù theå nôùi vieäc laäp quy hoaïch ôû nöôùc ta coøn phaân taùn, maïnh ai naáy laøm thieáu söï hôïp nhaát, ñoàng boä neân phaùt sinh nhieàu vaán ñeà ñoâ thò nhö: naêng löïc caïnh tranh keùm, uøn taéc giao thoâng, ngaäp luït, oâ nhieãm, thieáu nhaø ôû xaõ hoäi, nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp, quaûn lyù ñoâ thò chöa toát, quy hoaïch treo… khoù ñaûm baûo cho ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng. Do vaät vieäc ban haønh Luaät Quy hoaïch ñang laø nhu caàu caáp thieát hieän nay ñöôïc ñaët trong boái caûnh coâng taùc quy hoaïch coøn nhieàu toàn taïi, baát caäp, ñaëc bieät laø treân theá giôùi caùc nöôùc tuy coù söï khaùc bieät veà chính trò vaø caùc ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi nhöng ñeàu coù moät muïc tieâu laø gaén keát coâng taùc nghieân cöùu laäp quy hoaïch vaø thöïc hieän quy hoaïch vaøo moät quaù trình thoáng nhaát ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng.

Tuy nhieân, Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát vuøng ñoâ thò lôùn khoâng theå thay theå caùc quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn veà: kinh teá, xaû hoäi, baûo veä moâi tröôøng, quy hoaïch xaây döïng vaø caùc chieán löôïc thích nghi vaø giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa BÑKH, nhöng “ñaàu ra” cuûa Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát laø “muïc tieâu quy hoaïch chung” chính laø “ñaàu vaøo” cuûa caùc baûn quy hoaïch vuøng ñoâ thò lôùn chuyeân nghaønh.

Ñeå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu neâu treân, kieán nghò ñöa phöông phaùp quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát (Integrated Strategic Planning) vaøo Luaät Quy hoaïch ñang soaïn thaûo ôû nöôùc ta ñeå höôùng tôùi muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng.

“Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát laø söï hôïp nhaát giöõa caùc quy hoaïch kinh teá, xaõ hoäi, baûo veä moâi tröôøng vaø quy hoaïch xaây döïng… ñeå tìm ra muïc tieâu quy hoaïch chung ñaûm baûo soáng toát, coâng baèng vaø tính beàn vöõng”

Hình 12: QH chieán löôïc hôïp nhaát

“Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát” so vôùi quy hoaïch truyeàn thoáng, “quy hoaïch toång theå maët baèng hieän nay” coù moät soá ñieåm môùi. Quy hoaïch mang tính chieán löôïc thay vì toaøn dieän, linh hoaït thay vì cöùng nhaéc, taäp trung vaøo quy trình thay vì saûn phaåm, coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng vaø caùc beân lieân quan thay vì laø söï duy yù chí chính trò vaø quan ñieåm chuyeân gia ñôn thuaàn, quy hoaïch coù taàm nhìn daøi haïn thay vì tính nhieäm kyø, coù tính ñeán toaøn caàu thay vì chæ ñòa phöông.

Hieän nay moät trong caùc thaùch thöùc lôùn maø caùc ñoâ thò ñang phaûi ñoái maët laø nhöõng taùc ñoäng cuûa BÑKH gaây ra. Vì vaäy ñeå thích öùng vaø giaûm nheï nhöõng taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu nhö nhieät ñoä taêng, nöôùc bieån daâng, khí haäu cöïc ñoan… caàn tích hôïp theâm caùc chieán löôïc thích öùng vaø giaûm nheï taùc ñoäng cuûa BÑKH nhö choáng noùng, choáng ngaäp vaø giaûm khí thaûi nhaø kính… vaøo trong quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát.

Tuy nhieân quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát khoâng theå thay theá cho caùc baûn quy hoaïch kinh teá, xaõ hoäi, baûo veä moâi tröôøng vaø quy hoaïch xaây döïng. Ñuùng hôn laø quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát nhö “moät caùi duø” bao truøm leân caùc baûn quy hoaïch kinh teá, xaõ hoäi, baûo veä moâi tröôøng vaø quy hoaïch xaây döïng. Do vaäy caàn giao cho moät ñôn vò ñöùng ra laøm ñaàu moái hôïp nhaát caùc baûn quy hoaïch neâu treân ôû caáp quoác gia, vuøng ñoâ thò lôùn, tænh thaønh phoá.

Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát laø söï hôïp taùc veà maët toå chöùc giöõa nhaø nöôùc, coäng ñoàng vaø doanh nghieäp theo phöông phaùp quy hoaïch coù

Hình 13: Quy hoaïch chieán löôïc hôïp nhaát

Moâ hình quaûn lyù vuøng ñoâ thò lôùn (Metropolitan Governance Approach/ Pattern) Chính quyeàn vuøng ñoâ thò lôùn (greater metropolis/extended metropolitan region) taïi khu vöïc Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông ñang trong thôøi kyø quaù ñoä, cho duø ôû möùc ñoä chaäm, ñang töø quaûn lyù taäp trung (authoritation) sang quaûn lyù daân chuû (democratic governance), töø ñieàu haønh vaø hoaïch ñònh taäp trung (centralized) sang phaân caáp (decentralized administration), töø cô quan phaùt trieån (developer) cung caáp dòch vuï (service provider) sang cô quan taïo cô hoäi (enabler), taïo ñieàu kieän SË 83+84 . 2016

103

ß a

Hình 14 : Vai troø cuûa Chính quyeàn ñòa phöông trong quaûn lyù ñoâ thò

(facilitor) thuaän lôïi, ñieàu phoái (coordinator), khuyeán khích (stimulator) cho kinh teá ñòa phöông phaùt trieån.

1 - Chính quyeàn vuøng ñoâ thò taäp trung quyeàn haønh (Centralized metro governement): Q Chính quyeàn ñòa phöông coù nhieàu chöùc naêng trong phaïm vi ñòa phöông cuûa mình.

Q Chính quyeàn thaønh phoá cung caáp haàu heát caùc dòch vuï cô baûn treân ñòa baøn thaønh phoá.

Q Khoâng coù chính quyeàn ñòa phöông ña chöùc naêng naøo khaùc ñieàu haønh trong phaïm vi thaønh phoá.

Q Nhöõng lónh vöïc dòch vuï ñoâ thò thöôøng bò choàng cheùo bôûi moät hay nhieàu cô quan chöùc naêng.

Thí duï:

Q Seoul

(25 quaän töï trò), Lumpur (5 vaên phoøng chi nhaùnh), Q Bangkok (38 vaên phoøng caáp quaän), vaø Q Baéc Kinh (17 quaän, vaø 7 huyeän).

Q Kuala

2 - Phaân khuùc chöùc naêng (Functional fragment): Q Nhieäm vuï cuûa chính quyeàn thaønh phoá ñoái vôùi caùc dòch vuï bò haïn cheá, Q Nhöõng chöùc naêng cô baûn ñöôïc uûy quyeàn cho caùc cô quan ñòa phöông haïch toaùn ñoäc laäp (thí duï: nhöõng cô quan chuyeân moân hoùa hay nhöõng xí nghieäp nhaø nöôùc taïi ñòa phöông), Q Caùc ñieåm thuaän lôïi: coâng taùc phuïc vuï coâng chuùng toát hôn, ñoäi nguõ coâng chöùc chuyeân nghieäp hôn, vaø phí dòch vuï duøng taøi trôï cho phaùt trieån cô baûn, vaø Q Caùc ñieåm baát lôïi: coâng vieäc taêng gaáp boäi, vaø khoù khaên trong ñieàu phoái phaùt trieån ñoâ thò.

Thí duï: Ñoái vôùi vuøng ñoâ thò New Delhi, chính quyeàn

104

SË 83+84 . 2016

lieân bang coù quyeàn löïc haønh chính ñoái vôùi Caûnh saùt Delhi, Khu ñoâ thò lôùn Delhi, Ban quy hoaïch vuøng Thuû ñoâ quoác gia, Ban quaân ñoàn truù Delhi. Trong khi ñoù chính quyeàn laõnh thoå Thuû ñoâ quoác gia Delhi kieåm soaùt 2 cô quan ñòa phöông (Hoäi ñoàng thaønh phoá Delhi vaø UÛy ban thaønh phoá New Delhi vaø 3 cô quan dòch vuï coâng coäng).

3 - Phaân caáp quaûn lyù theo thaåm quyeàn vaø heä thoáng 2 caáp (geographic or jurisdictional fragmentation and two-tier system): Q Nhieàu cô quan ñòa phöông ña chöùc naêng toàn taïi trong cuøng phaïm vi vuøng ñoâ thò vôùi nhöõng ñoøi hoûi quyeàn löïc veà thueá, Q Öu ñieåm: chính quyeàn ñòa phöông gaàn guõi vôùi daân, Q Baát lôïi: khoâng coù neàn kinh teá phaân theo tyû leä, vaø cheânh leäch veà gaùnh naëng thueá vaø dòch vuï coâng giöõa caùc chính quyeàn ñòa phöông trong cuøng khu vöïc ñoâ thò.

Thí duï: Cô quan phaùt trieån ñoâ thò Manila (10 thaønh phoá vaø 7 ñoâ thò lôùn) 4 - Cô quan phaùt trieån vuøng ñoâ thò lôùn (Metro development authorities-MDAs): Q Caùch phoå bieán ñeå giaûi quyeát söï phaân khuùc cuûa chính quyeàn ñòa phöông, Q Khoù ño löôøng vieäc phoái hôïp vaø quy hoaïch cuûa nhöõng cô quan phaùt trieån vuøng ñoâ thò lôùn, Q Cô quan quy hoaïch chæ coù theá maïnh veà tö vaán khoâng theå cung caáp vaø ñieàu phoái caùc dòch vuï moät caùch hieäu quaû. Caàn coù nhöõng chöùc naêng ñieàu haønh vaø töï haïch toaùn taøi chính (caùc nguoàn löïc), vaø

n g μ n h

Q Ñaây laø höôùng tieáp caän chung taïi tieåu luïc ñòa AÁn Ñoä (Calcutta, Delhi, Karachi, vaø Mumbai).

(Nguoàn: “The Structure of Urban Governance” Roy W. Bahl and Johannes, 1992)

Tuy nhieân caàn chuù yù ñeán hieän ñaïi hoùa (Modernozation) phaân quyeàn hoùa (Deccentralization) vaø hôïp taùc (Cooperation) trong vuøng ñoâ thò lôùn.

(Nguoàn: The Tokyo Declaration of the World Conference on Metropolitan Governance, April 20-23,1993, Tokyo Japan) ÔÛ Vieät Nam hieän nay môùi chæ coù Ban chæ ñaïo quy hoaïch vaø ñaàu tö xaây döïng vuøng thuû ñoâ Haø Noäi vôùi caùc chöùc naêng: Q Chæ ñaïo coâng taùc ñaàu tö xaây döïng trong vuøng thuû ñoâ Haø Noäi Q Chæ ñaïo vieäc thaåm ñònh vaø ñeà xuaát cô cheá, giaûi phaùp ñaëc thuø trong quaù trình thöïc hieän quy hoaïch vaø xaây döïng cuøng thuû ñoâ Haø Noäi.

Q Kieåm tra vaø ñoân ñoác caùc boä ngaønh lieân quan vaø caùc tænh thaønh phoá trong vuøng thuû ñoâ Haø Noäi trong vieäc thöïc hieän quy hoaïch vaø ñaàu tö xaây döïng trong vuøng thuû ñoâ Haø Noäi, quyeát ñònh xöû lyù vöôùng maéc trong quaù trình thöïc hieän.

Q Chæ ñaïo vieäc hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc, caùc chuyeân gia trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi ñeå thöïc hieän quy hoaïch vaø ñaàu tö xaây döïng trong vuøng thuû ñoâ Haø Noäi.

Thaønh vieân ban chæ ñaïo goàm coù: Q Tröôûng ban: Phoù Thuû töôùng Chính phuû

Q Phoù

tröôûng ban thöôøng tröïc: Boä tröôûng Boäâ Xaây döïng tröôûng ban: Boä tröôûng Boä Giao thoâng Vaän taûi Q Caùc uûy vieân: Thöù tröôûng caùc boä: Keá hoaïch - Ñaàu tö, Taøi chính, Quoác phoøng, Coâng nghieäp. Noâng nghieäp & Phaùt trieån Noâng thoân, Taøi nguyeân - Moâi tröôøng, Phoù Chuû nhieäm Vaên phoøng Chính phuû, caùc Phoù chuû tòch caùc tænh thaønh trong vuøng thuû ñoâ Haø Noäi.

Q Phoù

Vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long thì môùi chæ coù Ban chæ ñaïo Mieàn Taây Nam Boä, coøn Vuøng TP.HCM thì chöa coù Ban chæ ñaïo Vuøng.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: 1. State of Urbanization in Asia and tha Pacific – UN ESCAP, New York 1993 2. World Conference on “ Metropolitan Governance” UN & Tokyo Mettropolitance Government _ Tokyo April 20-23/1993 3. Towards a Metropolitan Perpective_ The Institute of Public Administration, World Conference on Metropolitan Governance, UN,TMG April 20-23/1993 4. Space and time in Cities_ Francoise Noisette, Ville en Development Dec, 1993No 22 5. Metropolitan Governace and Planning in Transition, Asia-Pacific Cases_UNCRD & NCUA, Nagoya Japan 1998 6. Urban Management and the Market Economy, Roz Hansen & Brian Robert 2000 7. Strategic Planing _ A Framework for Managing Change - Roz Hansen & Brian Robert, 2000 8. Peri-Urban Development_Utpal Sharma & Shobhit Tayal, 2003 9. Some Recommendations on Urban Planning and Management Methodologies in Vietnam - Nguyen Dang Son, Seventh Interntional Congress of ASPA, Creating Better Cities in the 21th Century, HAU September 12-14/ 2003 10. Phöông phaùp tieáp caän môùi veà quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò_ Nguyeãn Ñaêng Sôn, Nxb Xaây döïng naêm 2005, Taäp 2, naêm 2006 11. Nhìn laïi vaán ñeà vuøng ven: Ñaùnh giaù caùc thaùch thöùc ñoái vôùi tieán trình ñoâ thò hoùa ôû Ñoâng Nam AÙ, TG Mc Gee, Kyû yeáu Hoäi thaûo quoác teá “ Caùc xu höôùng ñoâ thò hoùa vaø ñoâ thò hoùa vuøng ven ôû Ñoâng Nam AÙ do UD (VN) & IRD (Phaùp) ñoàng toå chöùc taïi TPHCM ngaøy 9-11/12/2008 12. Vuøng TPHCM – Nguyeãn Ñaêng Sôn, TC Quy hoaïch Ñoâ thò soá 14 (2013)

SË 83+84 . 2016

105

ÑA NGAØNH

TÍCH HÔÏP

QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG VUØNG VAØ ÑOÂ THÒ

TS. KTS. ÑAØO NGOÏC NGHIEÂM Phoù Chuû tòch Hoäi QHPTÑT Vieät Nam Ñeå xem xeùt tröôùc heát caàn nhaän dieän ñuùng thöïc traïng veà quy hoaïch. Nhìn laïi chaëng ñöôøng ñaõ qua, nhaát laø 30 naêm ñoåi môùi (1986 -2016) Vieät Nam ñaõ böôùc ra khoûi khuûng hoaûng kinh teá - xaõ hoäi vaø tình traïng keùm phaùt trieån, trôû thaønh nöôùc ñang phaùt trieån, kinh teá taêng tröôûng khaù, neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN töøng böôùc hình thaønh vaø phaùt trieån. Trong ñoù coù söï ñoùng goùp vaø ñoåi môùi veà coâng taùc quy hoaïch noùi chung song nhìn laïi chaëng ñöôøng ñaõ qua töø nhöõng thaønh coâng cuõng nhö töø haïn cheá, toàn taïi coù theå ruùt ta moät soá baøi hoïc, trong ñoù coù baøi hoïc caàn ñoåi môùi toaøn dieän, ñoàng boä, coù böôùc ñi phuø hôïp, naâng cao hieäu löïc, hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa Nhaø nöôùc. Coâng taùc quy hoaïch laø moät trong nhöõng coâng cuï höõu hieäu, caên cöù chuû yeáu ñeå caùc caáp, caùc ngaønh ñònh höôùng muïc tieâu phaùt trieån, laø cô sôû ñeå xaây döïng chính saùch, keá hoaïch, chöông trình phaùt trieån vaø caùc döï aùn ñaàu tö. Thöïc tieãn cho thaáy vöøa qua coâng taùc quy hoaïch noùi chung coøn nhöõng toàn taïi, ñoù laø: Quy hoaïch ñöôïc laäp quaù nhieàu, thieáu gaén keát, coøn choàng cheùo, maâu thuaãn laøm giaûm hieäu löïc, hieäu quaû cuûa quy hoaïch, noäi dung quy hoaïch chöa ñoåi môùi ñeå phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp quoác teá, toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch coøn hoäi nhaäp quoác teá, toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch coøn bò buoâng loûng, thieáu kieân quyeát trong chæ ñaïo ñieàu haønh... Töø thöïc tieãn naøy hoäi nghò laàn thöù 4 Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng khoaù XI ñaõ chæ roõ: “Caàn xaây döïng Luaät Quy hoaïch coù phaïm vi ñieàu chænh chung cho caùc loaïi quy hoaïch phaùt trieån trong phaïm vi caû nöôùc”. Theo phaân coâng cuûa Chính phuû töø 2010 Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö ñaõ ñöôïc giao nhieäm vuï chuû trì nghieân cöùu vaø xaây döïng döï aùn Luaät. Qua nhieàu döï thaûo vôùi ñoùng goùp, tham gia töø nhieàu cô quan, toå chöùc, nhieàu hoäi thaûo vaø chæ ñaïo cuûa Chính phuû ñeán thaùng 8/2016 Chính phuû ñaõ trình Quoác hoäi xem xeùt.

106

SË 83+84 . 2016

ß a

n g μ n h

Qua nhöõng yù kieán trao ñoåi thaûo luaän taïi Toå vaø taïi Hoäi tröôøng Quoác hoäi coøn moät soá yù kieán cho raèng caàn laøm roõ theâm moät soá noäi dung, trong ñoù coù vaán ñeà tích hôïp quy hoaïch noùi chung, QHXD noùi rieâng.

Tích hôïp quy hoaïch laø giaûi phaùp khoa hoïc, caàn thieát ñeå giaûi quyeát baát caäp cuûa heä thoáng quy hoaïch hieän nay vaø cuõng laø baøi hoïc kinh nghieäm töø nöôùc ngoaøi.

Yeâu caàu tích hôïp tröôùc heát caàn xaùc ñònh töø heä thoáng quy hoaïch. Thoáng nhaát vôùi ñeà xuaát heä thoáng quy hoaïch bao goàm: Q Caáp quoác gia (quy hoaïch toång theå, quy hoaïch ngaønh).

Q Caáp vuøng.

Q Caáp tænh.

Q Caáp huyeän, xaõ nhö ñeà caäp trong Luaät Quy hoaïch.

Rieâng quy hoaïch xaây döïng caàn thoáng nhaát laø quy hoaïch ngaønh quoác gia vôùi heä thoáng quy hoaïch ñöôïc xaùc laäp trong Luaät Xaây döïng ñaõ ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 01/01/2015, bao goàm: quy hoaïch vuøng, quy hoaïch ñoâ thò, quy hoaïch khu chöùc naêng ñaëc thuø vaø quy hoaïch noâng thoân. Ñoái vôùi quy hoaïch ñoâ thò ñöôïc thöïc hieän theo quy ñònh taïi Luaät Quy hoaïch ñoâ thò coù hieäu löïc töø ngaøy 01/01/2010 bao goàm: quy hoaïch chung, quy hoaïch phaân khu, quy hoaïch chi tieát, quy hoaïch haï taàng kyõ thuaät. Töø caùc quy ñònh treân cho thaáy QHXD caáp quoác gia laø quy hoaïch toång theå phaùt trieån ñoâ thò ñaõ coù vaø ñang phaùt huy hieäu quaû, do vaäy caàn duy trì. Vaán ñeà caàn trao ñoåi laø hieåu ñaày ñuû, ñuùng veà quy hoaïch vuøng, quy hoaïch tænh. Theo döï thaûo Luaät Quy hoaïch trình Quoác hoäi thaùng 11/2016 vöøa qua thì noäi dung quy hoaïch vuøng vaø quy hoaïch tænh coù söï truøng hôïp thoáng

nhaát vôùi quy hoaïch xaây döïng vuøng lieân tænh vaø vuøng tænh ñaõ ñeà caäp trong Luaät Xaây döïng hieän haønh. Do vaäy quy hoaïch vuøng khoâng chæ laø vuøng KT-XH, vuøng kinh teá troïng ñieåm maø coøn vuøng ñaëc thuø veà xaây döïng nhö vuøng thuû ñoâ... Song ñeå phaùt huy hieäu quaû vaø ñaûm baûo tính thoáng nhaát cuûa heä thoáng Luaät thì trong QHXD vuøng lieân tænh, vuøng tænh cuõng caàn ñeà caäp, boå sung nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán toå chöùc khoâng gian vaät theå nhö: phöông höôùng phaùt trieån caùc ngaønh coù lôïi theá, quan troïng cuûa vuøng, cuûa tænh. Trong Luaät Xaây döïng, QHXD vuøng coøn ñöôïc laäp cho vuøng lieân huyeän, vuøng huyeän, vuøng chöùc naêng ñaëc thuø. Ñaây laø nhöõng loaïi QHXD caàn thieát trong giai ñoaïn tôùi, song ñeå traùnh hieåu ñoàng nghóa vôùi khaùi nieäm vuøng coù theå caàn ñieàu chænh moät soá noäi dung vaø teân goïi vuøng maø laø khu vöïc hoaëc tieåu vuøng. Ñeå ñaûm baûo tính thoáng nhaát nhö neâu treân ñeà nghò trong Luaät Quy hoaïch caàn boå sung quy ñònh veà phaân vuøng quy hoaïch (caáp quoác gia, caáp tænh). Ñaët vaán ñeà nhö neâu treân xuaát phaùt töø tình hình thöïc tieãn hieän nay nöôùc ta chöa coù moät ñaàu moái thoáng nhaát quaûn lyù quy hoaïch toaøn dieän vaø neáu coù ñaët ra thì cuõng caàn coù thôøi gian ñoåi môùi toå chöùc kieän toaøn ñeå coù tính khaû thi. Hôn nöõa baøi hoïc kinh nghieäm nhöõng naêm qua maø trong baùo caùo chính trò taïi ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù XII (thaùng 01/2016) ñaõ neâu laø: “Ñoåi môùi toaøn dieän, ñoàng boä nhöng caàn coù böôùc ñi phuø hôïp”.

YÙ kieán neâu treân laø vaán ñeà khaùi quaùt ñöôïc tieáp caän töø thöïc teá vaø töø theå cheá hieän haønh. Mong ñöôïc trao ñoåi vaø thoáng nhaát.

SË 83+84 . 2016

107

ÑA NGAØNH

Phaùt trieån ñoâ thò xanh, giao thoâng xanh TAÏI VIEÄT NAM

PGS. TS. NGUYEÃN HOÀNG TIEÁN

Cuïc Haï taàng kyõ thuaät – Boä Xaây döïng In line with the trend of global green growth, the concept of green transportation in Vietnam has been receiving more attention from the community with the aim to create a healthy environment and sustainable living. The National Strategy for Green Growth for 2011-2020 period, a vision to 2050 has set out the objectives to build green, ecological urban areas to develop Vietnam’s urban system fast and sustainably. In particular, green transport development is considered one of the solutions for the sustainable development of public transport and green urban development. This paper outlines the basic information on green urban development, points out the difficulties and challenges in green transportation development, from then puts forwards some solutions to promote green transportation development in Vietnam.

I. Chieán löôïc Quoác gia veà Taêng tröôûng xanh

Nhöõng naêm qua, quaù trình phaùt trieån ñoâ thò hoùa cuûa Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc moät soá maët tích cöïc gaén lieàn vôùi caùc muïc tieâu taêng tröôûng kinh teá vaø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng ngöôøi daân. Heä thoáng caùc ñoâ thò ñaõ coù söï phaùt trieån nhanh caû veà soá löôïng vaø quy moâ. Theo baùo caùo cuûa Boä Xaây döïng tính ñeán thaùng 6/2015, heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam coù 779 ñoâ thò, tyû leä ñoâ thò hoùa ñaït 35,3%. Döï baùo ñeán naêm 2020 coù 870 ñoâ thò, tyû leä ñoâ thò hoùa ñaït 38% vaø ñeán naêm 2025 coù 1000 ñoâ thò, tyû leä ñoâ thò hoùa ñaït 50%. Khu vöïc ñoâ thò haøng naêm ñoùng goùp khoaûng 70-75% GDP cuûa caû nöôùc.

Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc, thaùch thöùc vaø toàn taïi töø phaùt trieån ñoâ thò cuõng coøn nhieàu ñieàu lo ngaïi, ñaùng baøn. Soá löôïng ñoâ thò taêng leân nhöng chaát löôïng chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Heä thoáng haï taàng kyõ thuaät vaø haï taàng xaõ hoäi khoâng ñoàng boä vaø quaù taûi. Chaát löôïng keát caáu haï taàng taïi caùc ñoâ thò vaãn coøn thaáp daãn ñeán tình traïng uøn taéc giao thoâng dieãn ra ngaøy caøng nghieâm troïng. Heä thoáng caáp nöôùc saïch vaø thoaùt nöôùc cuûa nhieàu ñoâ thò ñaõ xuoáng caáp vaø laïc haäu, tình traïng ngaäp uùng cuïc boä dieãn ra nhieàu nôi. Tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng nghieâm troïng do raùc thaûi, nöôùc thaûi chöa ñöôïc xöû lyù. Ñaëc bieät, quaù trình xaây döïng, phaùt trieån ñoâ thò coøn söû duïng laõng phí taøi nguyeân thieân nhieân, tieâu hao nhieàu naêng löôïng vaø phaùt thaûi lôùn, gaây maát caân baèng sinh thaùi, suy thoaùi moâi tröôøng… Theo ñaùnh giaù cuûa Toå chöùc hôïp taùc vaø Phaùt trieån kinh teá (OECD), caùc ñoâ thò tuy laø ñaàu taàu phaùt trieån kinh teá quoác gia nhöng chieám

108

SË 83+84 . 2016

ß a

tôùi 2/3 toång nhu caàu söû duïng naêng löôïng, 76% löôïng khí taûi CO2 coù nguoàn goác töø giao thoâng, coâng nghieäp, caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø coâng trình. Beân caïnh ñoù, heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam cuõng ñang phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi naûy sinh do taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng. Ñaây coù theå xem laø nhöõng thaùch thöùc lôùn, laøm aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán hình aûnh ñoâ thò, ñieàu kieän, moâi tröôøng soáng daân cö vaø ñaûm baûo yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng.

Treân caáp ñoä quoác gia, nhaän roõ nhöõng thaùch thöùc ñoù, Chính phuû ñaõ ban haønh Chieán löôïc Phaùt trieån beàn vöõng Vieät Nam giai ñoaïn 2011 – 2020 (Quyeát ñònh soá 432/QÑ-TTg ngaøy 12/4/2012), Chieán löôïc Baûo veä moâi tröôøng quoác gia ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2030 (Quyeát ñònh soá 1216/QÑ-TTg ngaøy 05/9/2012), Chieán löôïc quoác gia veà taêng tröôûng xanh thôøi kyø 2011-2020 vaø taàm nhìn ñeán 2050 (Quyeát ñònh soá 1393/QÑ-TTg ngaøy 25/9/2012) vaø Keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia veà taêng tröôûng xanh (Quyeát ñònh soá 403/QÑ-TTg ngaøy 20/3/2014), trong ñoù ñaët ra yeâu caàu xaây döïng, phaùt trieån coâng trình xanh, ñoâ thò xanh, ñoâ thò sinh thaùi nhaèm höôùng ñeán muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam nhanh vaø beàn vöõng.

Hieän taïi, caùc boä, ngaønh vaø ñòa phöông ñang khaån tröông toå chöùc thöïc hieän caùc nhieäm vuï coù lieân quan ñeán tieát kieäm naêng löôïng vaø taøi nguyeân, hoaøn thieän tieâu chí ñaùnh giaù coâng trình xanh; hoaøn thieän heä thoáng caùc tieâu chuaån, quy chuaån vaø caùc höôùng daãn kyõ thuaät veà coâng trình xanh, coâng trình xaây döïng söû duïng naêng löôïng tieát kieäm, hieäu quaû. Ñaây môùi chæ laø nhöõng noã löïc veà quy phaïm phaùp luaät. Vieäc trieån khai thöïc hieän taêng tröôûng xanh vaø xaây döïng ñoâ thò xanh taïi Vieät Nam coøn nhieàu khoù khaên, ñoøi hoûi quyeát taâm chính trò cuûa caùc caáp chính quyeàn, söï tham gia cuûa caùc doanh nghieäp vaø coäng ñoàng daân cö.

II. Phaùt trieån ñoâ thò xanh vaø beàn vöõng 1. Moät soá khaùi nieäm cô baûn

n g μ n h

Q Taêng

tröôûng xanh: Coù nhieàu khaùi nieäm khaùc nhau veà taêng tröôûng xanh. Uyû ban kinh teá xaõ hoäi khu vöïc Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông cuûa Lieân Hôïp Quoác (NESCAP) ñònh nghóa “Taêng tröôûng xanh laø chieán löôïc tìm kieám söï toái ña hoaù trong saûn löôïng kinh teá vaø toái thieåu hoaù gaùnh naëng sinh thaùi. Caùch tieáp caän môùi tìm kieám söï haøi hoaø giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø tính beàn vöõng moâi tröôøng baèng vieäc thuùc ñaåy nhöõng thay ñoåi cô baûn trong saûn xuaát vaø tieâu duøng xaõ hoäi”.

Chöông trình Moâi tröôøng cuûa Lieân Hieäp Quoác (UNEP) ñònh nghóa “Taêng tröôûng xanh laø ñònh höôùng môùi thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån theo nhöõng moâ hình tieâu thuï vaø saûn xuaát beàn vöõng, nhaèm ñaûm baûo nguoàn voán töï nhieân tieáp tuïc cung caáp nhöõng nguoàn löïc vaø dòch vuï sinh thaùi maø ñôøi soáng cuûa chuùng ta phuï thuoäc vaøo, cho theá heä naøy cuõng nhö cho nhöõng theá heä mai sau”. Trong khi ñoù Ngaân haøng Theá giôùi (WB) ñònh nghóa “Taêng tröôûng xanh laø quaù trình taêng tröôûng söû duïng taøi nguyeân hieäu quaû, saïch hôn vaø taêng cöôøng khaû naêng choáng chòu maø khoâng laøm chaäm quaù trình naøy”. Taêng tröôûng xanh ôû Vieät Nam theo Chieán löôïc quoác gia veà taêng tröôûng xanh cuûa Chính phuû laø söï taêng tröôûng döïa treân quaù trình thay ñoåi moâ hình taêng tröôûng, taùi cô caáu neàn kinh teá nhaèm taän duïng lôïi theá so saùnh, naâng cao hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá thoâng qua vieäc nghieân cöùu vaø aùp duïng coâng ngheä tieân tieán, phaùt trieån heä thoáng cô sôû haï taàng hieän ñaïi ñeå söû duïng hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân, giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính, öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, goùp phaàn xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá moät caùch beàn vöõng.

Q Chieán löôïc taêng tröôûng xanh: Laø chieán löôïc thuùc ñaåy quaù trình taùi caáu truùc vaø hoaøn thieän theå cheá kinh teá theo höôùng söû duïng hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân, naâng cao söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá, thoâng qua taêng cöôøng ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, voán töï nhieân, coâng cuï kinh teá. Töø ñoù goùp phaàn öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, giaûm ngheøo vaø ñaûm baûo phaùt trieån kinh teá beàn vöõng.

SË 83+84 . 2016

109

Q Thaønh phoá xanh: Laø nhöõng thaønh phoá ñaõ ñaït ñöôïc hoaëc ñang theo höôùng beàn vöõng veà moâi tröôøng daøi haïn treân taát caû caùc khía caïnh, so vôùi caùc thaønh phoá ñang theo ñuoåi quaù trình phaùt trieån khoâng beàn vöõng vôùi moâi tröôøng (Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ, 2012).

Q Ñoâ thò xanh: Ñeå phaùt trieån ñoâ thò xanh ôû Vieät Nam, GS.TSKH. Phaïm Ngoïc Ñaêng, Chuû tòch Hoäi Moâi tröôøng Xaây döïng Vieät Nam ñeà xuaát coù 7 tieâu chí, bao goàm: (1) Khoâng gian xanh; (2) Coâng trình xanh; (3) Giao thoâng xanh; (4) Coâng nghieäp xanh; (5) Chaát löôïng moâi tröôøng ñoâ thò xanh; (6) Baûo toàn caûnh quan thieân nhieân, danh lam thaéng caûnh, coâng trình lòch söû, vaên hoùa; (7) Coäng ñoàng daân cö soáng thaän thieän vôùi moâi tröôøng vaø thieân nhieân. Hieän nay Vieät Nam chöa coù moät khaùi nieäm roõ raøng, cuï theå veà ñoâ thò xanh maëc duø trong moät soá vaên baûn quy phaïm phaùp luaät cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán phaàn xanh trong ñoâ thò (heä thoáng caây xanh, maët nöôùc…) nhö Luaät Quy hoaïch ñoâ thò soá 30/2009/QH12, Nghò ñònh soá 64/2010/NÑ-CP veà quaûn lyù caây xanh ñoâ thò, Nghò ñònh soá 42/2009/NÑ-CP veà phaân loaïi ñoâ thò…

Q Coâng trình xanh: Laø coâng trình ñaït ñöôïc hieäu quaû cao trong söû duïng naêng löôïng vaø vaät lieäu, giaûm thieåu caùc taùc ñoäng xaáu tôùi moâi tröôøng; ñoàng thôøi ñöôïc thieát keá ñeå coù theå haïn cheá toái ña nhöõng taùc ñoäng khoâng toát cuûa moâi tröôøng xaây döïng tôùi söùc khoûe con ngöôøi vaø moâi tröôøng töï nhieân thoâng qua söû duïng naêng löôïng, nöôùc vaø caùc nguoàn taøi nguyeân khaùc moät caùch hieäu quaû; baûo veä söùc khoûe ngöôøi söû duïng vaø naâng cao naêng suaát lao ñoäng; giaûm thieåu chaát thaûi, oâ nhieãm vaø huûy hoaïi moâi tröôøng (Cô quan Baûo veä moâi tröôøng Myõ - Environmental Protection Agency).

Q Phaùt

trieån beàn vöõng: Laø phaùt trieån ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa hieän taïi maø khoâng laøm toån haïi ñeán khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu ñoù cuûa caùc theá heä töông lai treân cô sôû keát hôïp chaët cheõ, haøi hoøa giöõa taêng tröôûng kinh teá, ñaûm baûo tieán boä xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng (Luaät Baûo veä moâi tröôøng naêm 2014).

110

SË 83+84 . 2016

Q Phaùt trieån beàn vöõng giao thoâng coâng coäng: Laø thieát laäp moät moâ hình

heä thoáng giao thoâng coâng coäng hôïp lyù, beàn vöõng, taïo ñieàu kieän ñi laïi nhanh choùng, an toaøn, thoaûi maùi ñeå ñaùp öùng nhu caàu vaän chuyeån haønh khaùch trong ñoâ thò, goùp phaàn phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi, giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng, naâng cao chaát löôïng soáng cuûa ngöôøi daân, ñoàng thôøi phaùt huy vaø khoâng ngöøng hoaøn thieän chöùc naêng heä thoáng giao thoâng coâng coäng.

Q Giao

thoâng xanh: Laø caùc phöông tieän giao thoâng haïn cheá thaûi khí CO2 vaø caùc loaïi khí ñoäc haïi ra moâi tröôøng thoâng qua vieäc duøng söùc ngöôøi, söùc keùo cuûa ñoäng vaät, naêng löôïng taùi taïo, giao thoâng coâng coäng vaø thieát keá, thi coâng caùc coâng trình giao thoâng thaân thieän moâi tröôøng (EcoSeed, 2008). YÙ töôûng giao thoâng xanh nhaèm khuyeán khích moïi ngöôøi: T Söû duïng chính naêng löôïng cuûa baûn thaân ñeå di chuyeån nhö ñi boä, ñi xe ñaïp…

T Söû duïng phöông tieän giao thoâng coâng coäng thaân thieän vôùi moâi tröôøng nhö taøu ñieän, oâ toâ ñieän, xe buyùt…

T Söû duïng caùc phöông tieän duøng naêng löôïng taùi taïo nhö naêng löôïng maët trôøi, naêng löôïng gioù…

Giao thoâng xanh mang laïi nhieàu lôïi ích cho coäng ñoàng töø moâi tröôøng, söùc khoûe tôùi kinh teá: T Giaûm löôïng khí thaûi CO2, giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng soáng T Taêng cöôøng söùc khoûe baèng caùc hoaït ñoäng nhö ñi boä, ñi xe ñaïp T Tieát kieäm naêng löôïng töï nhieân vaø tieát kieäm chi phí cho moãi caù nhaân T Goùp phaàn vaøo söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa neàn kinh teá (Conserve Energy Future, 2004).

Baûn chaát giao thoâng xanh laø xaây döïng vaø duy trì heä thoáng giao thoâng ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng nhaèm laøm thoûa maõn nhu caàu giao thoâng cuûa moïi ngöôøi. Heä thoáng giao thoâng ñoù phaûi coù nhöõng ñaëc tröng cô baûn: Coù chieán löôïc phaùt trieån giao thoâng beàn vöõng, hieäu quaû giao

ß a

n g μ n h

höôùng saûn xuaát saïch hôn. Ngoaøi ra, chuùng ta caàn thöïc hieän chu trình taùi söû duïng, taùi cheá chaát thaûi trong ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp ñeå giaûm thieåu chaát thaûi thaûi ra moâi tröôøng; söû duïng naêng löôïng saïch, naêng löôïng taùi taïo thay theá cho naêng töôïng töø ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch.

(5) Chaát löôïng moâi tröôøng ñoâ thò xanh: Caùc ñoâ thò xanh phaûi ñaït ñöôïc chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí, nguoàn nöôùc saïch; quaûn lyù chaát thaûi raén toát; veä sinh ñöôøng phoá luoân saïch.

(6) Baûo toàn caûnh quan thieân nhieân, danh lam thaéng caûnh, coâng trình lòch söû, vaên hoùa.

(7) Coäng ñoàng daân cö soáng thaân thieän vôùi moâi tröôøng vaø thieân nhieân: coäng ñoàng daân cö coù nhaän thöùc cao vaø coù yù thöùc töï giaùc soáng hoøa hôïp vôùi nhau, ñaëc bieät laø öùng xöû coù vaên hoùa trong tham gia giao thoâng vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng töï nhieân.

thoâng cao nhaát vôùi chi phí xaõ hoäi thaáp nhaát, haøi hoøa vôùi moâi tröôøng ñoâ thò, phuø hôïp vôùi moâ hình söû duïng ñaát ñoâ thò, coù nhieàu phöông thöùc giao thoâng boå sung öu theá cho nhau.

2. Phaùt trieån ñoâ thò xanh vaø beàn vöõng Vôùi ñaëc ñieåm noåi baät laø coù nhieàu khoâng gian xanh, heä sinh thaùi haøi hoøa, caùc ñoâ thò xanh giuùp giaûm thieåu khí nhaø kính, chaát thaûi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñeå phaùt trieån ñoâ thò xanh vaø beàn vöõng caàn ñaûm baûo thöïc hieän caùc tieâu chí: (1) Khoâng gian xanh: Quy hoaïch ñoâ thò phaûi ñaûm baûo haøi hoøa hieäu quaû kinh teá - sinh thaùi, thaân thieän moâi tröôøng, thuaän lôïi cho phaùt trieån giao thoâng coâng coäng, quy hoaïch söû duïng ñaát ñoâ thò hôïp lyù vaø baûo ñaûm khoâng gian xanh vaø maët nöôùc cho ngöôøi daân ñoâ thò. Chính quyeàn ñoâ thò caàn cung öùng nhöõng dòch vuï moâi tröôøng ñeå caûi thieän cuoäc soáng cho ngöôøi daân nhö dòch vuï veä sinh, quaûn lyù chaát thaûi, söû duïng naêng löôïng hieäu quaû vaø naêng löôïng taùi taïo.

(2) Coâng trình xanh: Caùc coâng trình kieán truùc ñoâ thò coù theå tieâu thuï tôùi 70% toång naêng löôïng tieâu thuï cuûa toaøn ñoâ thò. Ñeå trôû thaønh ñoâ thò xanh, caùc coâng trình kieán truùc phaûi ñöôïc thieát keá vaø xaây döïng theo caùc tieâu chí: xanh hoùa coâng trình; tieát kieäm vaø söû duïng hôïp lyù naêng löôïng; tieát kieäm nguoàn nöôùc; giaûm thieåu chaát thaûi ra moâi tröôøng xung quanh; moâi tröôøng trong nhaø xanh.

(3) Giao thoâng xanh: Quy hoaïch ñoâ thò vaø xaây döïng heä thoáng giao thoâng beàn vöõng veà maët moâi tröôøng; phaùt trieån heä thoáng giao thoâng coâng coäng, ñi xe ñaïp vaø ñi boä; quaûn lyù chaët cheõ caùc tieâu chuaån veà moâi tröôøng; caûi tieán coâng ngheä saûn xuaát xe; xaây döïng heä thoáng caùc traïm kieåm tra nguoàn thaûi cuûa xe vaø traïm baûo döôõng söûa chöõa xe.

(4) Coâng nghieäp xanh: Söû duïng naêng löôïng, nguyeân vaät lieäu coù hieäu quaû cao; tieâu thuï naêng löôïng, nguyeân vaät lieäu, phaùt sinh chaát thaûi ít nhaát, saûn xuaát ra caùc saûn phaåm nhieàu nhaát; phaùt trieån coâng nghieäp phaùt thaûi carbon thaáp; caûi tieán quaù trình coâng ngheä saûn xuaát theo

Caàn ñöa quan ñieåm phaùt trieån xanh vaø tieâu chí xanh vaøo coâng taùc quy hoaïch, thieát keá, xaây döïng cô sôû haï taàng ñoâ thò nhö: caáp nöôùc, thoaùt nöôùc, xöû lyù nöôùc thaûi, cung caáp naêng löôïng, vieãn thoâng, phaùt trieån maïng löôùi giaùo duïc, y teá, vaên hoùa, theå thao vaø khoâng gian xanh ñoâ thò. Öu tieân phaùt trieån heä thoáng giao thoâng xanh, tieát kieäm naêng löôïng, giaûm phaùt thaûi, söû duïng naêng löôïng taùi taïo, ñoåi môùi vaø söû duïng coâng ngheä saïch.

III. Phaùt trieån giao thoâng xanh taïi Vieät Nam

Hoøa chung xu höôùng taêng tröôûng xanh cuûa toaøn caàu, khaùi nieäm giao thoâng xanh taïi Vieät Nam nhaän ñöôïc nhieàu quan taâm töø coäng ñoàng nhaèm muïc tieâu taïo döïng moät moâi tröôøng soáng trong laønh vaø beàn vöõng. Vieät Nam laø moät trong 5 quoác gia chòu aûnh höôûng lôùn nhaát töø nöôùc bieån daâng vaø laø nöôùc thöù 2 treân theá giôùi ñaõ vaø ñang chòu aûnh höôûng maïnh meõ cuûa taùc ñoäng bieán ñoåi khí haäu (Ngaân haøng Theá giôùi, 2011). Taïi Vieät Nam, haøng trieäu oâ toâ, xe maùy ñang haøng ngaøy thaûi khí ñoäc haïi, goùp phaàn laøm xuoáng caáp chaát löôïng khoâng khí, gia taêng vaán ñeà söùc khoûe vaø quaù trình bieán ñoåi khí haäu. Theo soá lieäu thoáng keâ trong Chieán löôïc taêng tröôûng xanh cuûa Vieät Nam 2014, oâ nhieãm khoâng khí ôû ñoâ thò do caùc hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi chieám tyû leä khoaûng 70%.

Nhu caàu ñi laïi, nhu caàu phaùt trieån kinh teá, söï gia taêng maät ñoä daân soá vaø soá löôïng phöông tieän vaän taûi laøm taêng löôïng khí phaùt thaûi gaây hieäu öùng nhaø kính, laøm taêng nhieät ñoä baàu khí quyeån. Vieäc khuyeán khích söû duïng caùc phöông tieän giao thoâng thaân thieän vôùi moâi tröôøng ñang laø moät muïc tieâu naèm trong Chieán löôïc quoác gia veà taêng tröôûng xanh, Chieán löôïc öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu cuûa Vieät Nam. Phaùt trieån giao SË 83+84 . 2016

111

thoâng xanh laø moät trong nhöõng giaûi phaùp ñeå phaùt trieån beàn vöõng giao thoâng coâng coäng vaø phaùt trieån ñoâ thò xanh.

1. Nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc ñoái vôùi phaùt trieån giao thoâng xanh hieän nay Q Vaán ñeà trong quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò: Quy hoaïch caùc ñoâ thò Vieät Nam haàu heát ñeàu ñöôïc laäp theo phöông phaùp truyeàn thoáng, coøn nhieàu toàn taïi nhö: saûn phaåm quy hoaïch thieáu söï linh hoaït, thieáu söï phoái hôïp ña ngaønh trong quaù trình laäp quy hoaïch, thieáu keá hoaïch trieån khai thöïc hieän quy hoaïch vaø nguoàn löïc ñeå xaây döïng theo quy hoaïch. Heä thoáng giao thoâng vaän taûi coù vai troø laø xöông soáng, laø maïch maùu cuûa moät ñoâ thò. Quy hoaïch phaùt trieån giao thoâng vaän taûi phaûi ñöôïc tích hôïp trong quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò. Trong thôøi gian qua, coâng taùc quy hoaïch phaùt trieån giao thoâng vaän taûi chöa thöïc söï toát, coøn thieáu ñoàng boä vaø nguoàn löïc thöïc hieän neân toác ñoä phaùt trieån maïng löôùi ñöôøng boä chaäm so vôùi nhu caàu ñi laïi, chöa quan taâm ñeán vieäc phaùt trieån caùc hình thöùc giao thoâng thaân thieän vôùi moâi tröôøng nhö ñi boä, giao thoâng phi cô giôùi, giao thoâng coâng coäng.

Q Phöông tieän caù nhaân gia taêng moät caùch nhanh choùng vaø khoâng kieåm soaùt ñöôïc (bình quaân haøng naêm taêng treân 10%) ñang laø moät trong caùc taùc nhaân chính gaây ra oâ nhieãm moâi tröôøng.

Q Keát caáu haï taàng giao thoâng tuy ñaõ ñöôïc quan taâm ñaàu tö nhöng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu; chæ tieâu chaát löôïng maët ñöôøng, chieàu roäng ñöôøng, soá km ñöôøng treân km2 ñoâ thò, tyû leä ñaát daønh cho giao thoâng coøn thaáp; thieáu caùc ñieåm döøng xe, baõi ñoã xe, ñaëc bieät taïi caùc ñoâ thò lôùn… Quaù trình ñoâ thò hoùa dieãn ra maïnh meõ vôùi toác ñoä nhanh hôn thöïc traïng ñaàu tö caûi taïo, phaùt trieån heä thoáng keát caáu haï taàng giao thoâng.

112

SË 83+84 . 2016

Q Vieäc

kieåm soaùt khí thaûi xe cô giôùi coøn phöùc taïp vaø thieáu thoáng nhaát giöõa caùc ngaønh lieân quan nhö Boä Giao thoâng vaän taûi, Boä Coâng an, Boä Coâng thöông. Heä thoáng trang thieát bò kieåm ñònh chöa ñöôïc ñoàng boä vaø hieän ñaïi hoùa treân toaøn quoác.

Q YÙ thöùc cuûa ngöôøi tham gia giao thoâng coøn keùm daãn ñeán gia taêng uøn taéc giao thoâng. Tình traïng xe quaù taûi löu thoâng coøn phoå bieán, vieäc laán chieám haønh lang ñöôøng boä, laán chieám loøng ñöôøng væa heø ñeå buoân baùn coøn phoå bieán chöa ñöôïc xöû lyù trieät ñeå.

Q Coâng taùc truyeàn thoâng, tuyeân truyeàn cho coâng chuùng veà lôïi ích cuûa vieäc söû duïng phöông tieän giao thoâng thaân thieän vôùi moâi tröôøng coøn thieáu thöôøng xuyeân vaø chöa hieäu quaû.

2. Giaûi phaùp thuùc ñaåy phaùt trieån giao thoâng xanh Q Toå chöùc quy hoaïch xaây döïng vaø quaûn lyù giao thoâng: Phaùt trieån hoaøn thieän heä thoáng maïng löôùi giao thoâng theo quy hoaïch ñöôïc duyeät, chuù troïng ñeán chaát löôïng maët ñöôøng, chieàu roäng ñöôøng, heä thoáng caây xanh… Ñaåy maïnh öùng duïng caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät, coâng ngheä môùi vaøo thieát keá, xaây döïng, khai thaùc, baûo trì keát caáu haï taàng giao thoâng theo höôùng thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Thöïc hieän phaân luoàng giao thoâng hôïp lyù, quy ñònh giôø hoaït ñoäng cuûa moät soá loaïi phöông tieän, xaây döïng caùc tuyeán phoá ñi boä, khuyeán khích coäng ñoàng tham gia giao thoâng baèng caùc phöông tieän phi cô giôùi nhö xe ñaïp, xe ñieän, ñi boä vaø khuyeán khích vieäc ñaàu tö phöông tieän vaän taûi coâng coäng khoái löôïng lôùn söû duïng naêng löôïng saïch, ít gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nhö taøu ñieän ngaàm, taøu ñieän treân cao vaø xe buyùt nhanh…

Q Phaùt

trieån maïng löôùi vaän taûi haønh khaùch coâng coäng: Quy hoaïch maïng löôùi vaän taûi haønh khaùch coâng coäng phaûi phuø hôïp vôùi quy hoaïch

ß a

n g μ n h

phaùt trieån ñoâ thò. Xem xeùt trôï giaù veù. Naâng cao chaát löôïng dòch vuï ñeå thu huùt khaùch söû duïng vaän taûi coâng coäng.

Xaây döïng cô cheá, chính saùch hoã trôï taïo söùc huùt doanh nghieäp tham gia kinh doanh cung caáp dòch vuï vaän taûi coâng coäng. AÙp duïng giao thoâng thoâng minh, naâng cao naêng löïc vaän chuyeån vaø hieäu quaû söû duïng heä thoáng giao thoâng coâng coäng.

Q Kieåm soaùt khí thaûi töø phöông tieän giao thoâng: Hoaøn thieän heä thoáng vaên baûn quy phaïm phaùp luaät, caùc tieâu chuaån, quy chuaån kyõ thuaät ñeå kieåm soaùt khí thaûi, xaây döïng cô cheá taøi chính hoã trôï cho caùc phöông tieän giao thoâng söû duïng nhieân lieäu saïch. Thieát laäp caùc quyõ hoã trôï ñeå ñaåy nhanh toác ñoä loaïi boû caùc phöông tieän cuõ vaø coù chính saùch thích hôïp ñieàu tieát vieäc nhaäp khaåu phöông tieän ñaõ qua söû duïng.

Q Taêng

cöôøng naêng löïc quaûn lyù vaø naâng cao nhaän thöùc veà baûo veä moâi tröôøng giao thoâng vaän taûi cho caùn boä quaûn lyù. Tuyeân truyeàn, phoå bieán cho toaøn theå coäng ñoàng veà yù nghóa, taàm quan troïng cuûa vieäc baûo veä, phaùt trieån giao thoâng vaän taûi beàn vöõng. Naâng cao nhaän thöùc, yù thöùc trong vieäc chaáp haønh tuaân thuû thöïc hieän caùc quy ñònh.

VII. Keát luaän

Phaùt trieån ñoâ thò xanh, giao thoâng xanh laø ñònh höôùng mang tính chieán löôïc, caàn coù söï quan taâm phoái hôïp, vaøo cuoäc ñoàng boä cuûa caùc caáp chính quyeàn, caùc toå chöùc chính trò-xaõ hoäi töø trung öông tôùi ñòa phöông vaø toaøn theå coäng ñoàng. Vieäc tuyeân truyeàn, vaän ñoäng khuyeán khích coäng ñoàng tham gia phaùt trieån ñoâ thò xanh, giao thoâng xanh, xaây döïng neáp soáng vaên minh ñoâ thò, baûo veä moâi tröôøng cuõng nhö coù chính saùch thu huùt caùc nhaø taøi trôï, caùc toå chöùc phaùt trieån, caùc nhaø ñaàu tö tham gia xaây döïng vaø phaùt trieån ñoâ thò xanh, giao thoâng xanh seõ quyeát ñònh thaønh baïi cuûa con ñöôøng phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam theo höôùng xanh hoùa. Vôùi tö duy ñuùng, loä trình phuø hôïp vaø nhöõng giaûi phaùp saùng taïo, phaùt trieån ñoâ thò xanh, giao thoâng xanh seõ ñoùng goùp moät phaàn quan troïng thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu Chieán löôïc taêng tröôûng xanh quoác gia.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Anwar Suran. 2014. Green Transporttation and the importance of transportation planning in achieving sustainability.

2. Asian Development Bank. 2012. Green cities.

3. Boä Keá hoaïch Ñaàu tö vaø Dieãn ñaøn Ñoâ thò Vieät Nam. 2015. Kyû yeáu Hoäi thaûo Xaây döïng ñoâ thò taêng tröôûng xanh Vieät Nam. 4. Conserve Energy Future. 2004. What is Green Transportation? Available at http://www.conserve-energy-future.com/modes-and-benefitsof-green-transportation.php.

5. Ñoã Thò Haân. 2013. Phaùt trieån beàn vöõng giao thoâng coâng coäng trong ñoâ thò. Taïp chí Giao thoâng Vaän taûi, Boä Giao thoâng vaän taûi.

6. EcoSeed. 2008. Green Transportation. Available at http://www.ecoseed.org/en/general-reference/greenreference/green-transportation.

7. Environmental Protection Agency. Available at http://www.epa.gov/greenbuilding/pubs/.

8. Lieân hieäp caùc Hoäi Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät tænh Khaùnh Hoøa. 2012. Kyû yeáu Hoäi thaûo Phaùt trieån Xanh Khaùnh Hoøa laàn thöù nhaát.

9. Luaät Baûo veä Moâi tröôøng soá 55/2014/QH13.

10. Ngaân haøng Theá giôùi. 2011. Climate Risk and Adaptation Country Profile. Available at http://sdwebx.worldbank.org/climateportalb/.

11. Thuû töôùng Chính phuû. 2012. Quyeát ñònh soá 1393/QÑ-TTg ngaøy 25/9/2012 cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät Chieán löôïc quoác gia veà taêng tröôûng xanh.

12. Trung taâm thoâng tin - Boä Xaây döïng. Giao thoâng xanh vaø phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng. Baùo ñieän töû soá 4/2005.

13. TS.KTS. Tröông Vaên Quaûng. 2013. Quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò xanh ôû Vieät Nam. Baøi tham luaän taïi Hoäi thaûo quoác teá “Quy hoaïch vaø phaùt trieån Ñoâ thò Xanh - Thoâng minh taïi Vieät Nam”.

SË 83+84 . 2016

113

ÑA NGAØNH

VAÁN ÑEÀ QUAÛN TRÒ CAÙC ÑOÂ THÒ VEÄ TINH

TS. PHAÏM SYÕ LIEÂM

Vieän tröôûng Vieän Nghieân cöùu kinh teá xaây döïng vaø ñoâ thò - Toång hoäi Xaây döïng Vieät Nam

Quy hoaïch chung Thuû ñoâ Haø Noäi vaø Vuøng Thuû ñoâ

Töø 1/8/2008, ñòa giôùi Haø Noäi ñöôïc môû roäng bao truøm theâm tænh Haø Taây vôùi toång dieän tích laø 3300 km2, ñeå vöøa baûo ñaûm khoâng gian phaùt trieån beàn vöõng tröôùc maét cuõng nhö laâu daøi, vöøa taïo ñieàu kieän phaùt trieån toaøn dieän, xöùng ñaùng laø trung taâm ña chöùc naêng cuûa caû nöôùc. Do môû roäng ñòa giôùi maø Haø Noäi coù 5 ñoâ thò veä tinh. Tuy vaäy, ngay luùc ñoù vaø ñeán taän baây giôø thì ñaát ñai roäng lôùn trong ñòa giôùi noäi thaønh, chaúng haïn khu vöïc Myõ Ñình, Taây Hoà Taây, vaø ngoaïi thaønh lieàn keà nhö Thanh Trì, Ñoâng Anh, Gia Laâm vaãn chöa ñöôïc phaùt trieån heát. Sau khi môû roäng, tyû leä ñoâ thò hoùa cuûa Thuû ñoâ Haø Noäi chæ laø 48%. Hieän töôïng môû roäng sôùm ñoâ thò nhö vaäy cuõng dieãn ra treân caû nöôùc ñeå phuïc vuï muïc ñích naâng loaïi ñoâ thò, khieán cho ôû Vieät Nam “ñoâ thò hoùa ñaát ñai ñi tröôùc ñoâ thò hoùa daân soá”, töông töï nhö ôû Trung Quoác.

Thaønh phoá Haø Noäi laø moät “cöïc taêng tröôûng” lôùn cuûa caû nöôùc coù söïc lan toûa maïnh meõ ra caùc höôùng, trôû thaønh ñoâ thò haït nhaân taùc ñoäng t ôùi heä thoáng ñoâ thò ôû trong Vuøng Thuû ñoâ goàm 10 tænh, thaønh. Trong vuøng naøy, ngoaøi Haø Noäi laø ñoâ thò loaïi ñaëc bieät ra coøn bao goàm 2 ñoâ thò loaïi I (Vieät Trì, Thaùi Nguyeân), 4 ñoâ thò loaïi II (Haûi Döông, Baéc Ninh, Baéc Giang, Vónh Yeân), 7 ñoâ thò loaïi III (trong ñoù coù Sôn Taây) vaø 3 ñoâ thò loaïi 4. Ngoaøi ra coù thò traán Tam Ñaûo, moät ñoâ thò nghæ döôõng loaïi V raát gaàn guõi vôùi Haø Noäi Caùc ñoâ thò trong Vuøng chòu taùc ñoäng lan toûa cuûa ñoâ thò trung taâm bao goàm caùc maãu hình ñoâ thò nhö sau: 1) Ñoâ thò ñoái troïng (alternative growth cities) coù ñoäng löïc taêng tröôûng töông ñöông nhöng vôùi lôïi theá so saùnh khaùc nhau, nhö Vónh Yeân, Baéc Ninh; 2) Ñoâ thò ñoäc laäp veà chöùc naêng (functionally independent towns) chòu taùc ñoäng chi phoái nhaát ñònh cuûa thaønh phoá trung taâm, thöôøng caùch thaønh phoá trung taâm trong khoaûng 60-100 km, nhö Vieät Trì, Thaùi Nguyeân…; 3) Ñoâ thò veä tinh (satellite towns) caùch thaønh phoá trung taâm döôùi 50 km, coù chöùc naêng giaûm taûi daân soá cho thaønh phoá naøy, nhö Phuùc Yeân, Phoå Yeân, Töø Sôn…, .

114

SË 83+84 . 2016

ß a

n g μ n h

Theo taàm nhìn quy hoaïch ñeán 2050 thì Vuøng Thuû ñoâ ñöôïc chia thaønh 3 tieåu vuøng, goàm: i) vuøng ñoâ thò trung taâm; ii) vuøng ñoâ thò phuï caän caùch thaønh phoá trung taâm 25-30 km; vaø iii) vuøng ñoâ thò veä tinh caùch trung taâm 40-100km. Nhö vaäy, Haø Noäi coù khaù nhieàu ñoâ thi veä tinh chöù khoâng chæ 5 ñoâ thò veä tinh trong ñòa giôùi Haø Noäi.

Haø Noäi laø ñoâ thò trung taâm cuûa Vuøng Thuû ñoâ, söùc naëng cuûa Haø Noäi trong neàn kinh teá Vieät Nam vaø toaøn caàu gaén keát chaët cheõ vôùi söùc maïnh kinh teá cuûa toaøn vuøng. Vì leõ ñoù, vai troø cuûa thaønh phoá Haø Noäi ñoái vôùi Vuøng Thuû ñoâ caàn ñöôïc nhaän thöùc roõ raøng vaø ñöôïc ñaûm baûo thöïc thi baèng theå cheá thieát thöïc vaø hieäu quaû. Maët khaùc, chính quyeàn caùc tænh trong Vuøng Thuû ñoâ cuõng caàn quan taâm khai thaùc lôïi theá vuøng cuûa caùc ñoâ thò thuoäc tænh vaø taïo ñieàu kieän taêng cöôøng caùc moái quan heä thò tröôøng giöõa chuùng vôùi thaønh phoá trung taâm ñeå thuùc ñaåy söï taêng tröôûng chung.

Toùm laïi, chính quyeàn thaønh phoá Haø Noäi khoâng chæ quan taâm phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi trong phaïm vi ñòa giôùi haønh chính thaønh phoá maø coøn tham gia ñieàu phoái söï phaùt trieån cuûa toaøn vuøng, keå caû taêng cöôøng lieân heä vôùi caùc ñoâ thò veä tinh trong vuøng. Ñaây laø ñieàu khoâng neân queân khi baøn veà vaán ñeà quaûn trò 5 ñoâ thò veä tinh tröïc thuoäc Thaønh phoá Haø Noäi.

Khaùi nieäm veà ñoâ thò trung taâm vaø ñoâ thò veä tinh

Theo lyù thuyeát “cöïc taêng tröôûng” thì kinh teá cuûa moãi vuøng ñöôïc taäp trung phaùt trieån tröôùc heát taïi ñoâ thò coù lôïi theá so saùnh lôùn nhaát. Khi “ñoäng löïc taêng tröôûng” maïnh leân thì ñoâ thò naøy seõ laø trung taâm lan toûa aûnh höôûng ra vuøng chung quanh, vaø trôû thaønh “cöïc taêng tröôûng” cuûa vuøng, roài daàn daàn môû roäng taùc ñoäng ra caùc ñoâ thò doïc caùc truïc giao thoâng ñöôøng boä, ñöôøng thuûy.

Trong boái caûnh toaøn caàu hoùa, taùc ñoäng lan toûa cuûa ñoâ thò trung taâm thöôøng nghieâng veà höôùng caûng bieån vaø saân bay quoác teá. Taùc ñoäng ñoù theå hieän qua söùc maïnh thò tröôøng döïa treân hieäu quaû tuï taäp (agglomeration effect), ñöôïc hoã trôï baèng heä thoáng haï taàng keát noái, chuû yeáu laø haï taàng giao thoâng vaø haï taàng naêng löôïng, chöù khoâng döïa treân quan heä thöù baäc haønh chính.

Hieäu quaû tuï taäp giuùp caét giaûm chi phí giao thoâng vaø giao dòch, löu chuyeån lao ñoäng, lan truyeàn thoâng tin, kieán thöùc vaø kyõ naêng.

Töøng coù thôøi ñoâ thò veä tinh ñöôïc quan nieäm laø ñoâ thò soáng döïa vaøo ñoâ thò trung taâm, chæ ñöôïc giao thöïc hieän moät vaøi chöùc naêng ñeå “hoã trôï” ñoâ thò trung taâm, chaúng haïn laøm “ñoâ thò kyù tuùc”, “ñoâ thò kho vaän”… Theá nhöng theá giôùi ñaõ sôùm nhaän ra sai laàm cuûa quan ñieåm naøy, vaø tö duy ñoâ thò hoaøn chænh ñaõ chi phoái söï phaùt trieån caùc ñoâ thò veä tinh. Chöùc naêng chính cuûa ñoâ thò veä tinh laø giaûm taûi cho ñoâ thò trung taâm ñeå noù khoûi phình ra quaù lôùn ñeán möùc dò daïng vôùi caùc “caên beänh ñoâ thò” nhö oâ nhieãm, keït xe, thieáu nhaø ôû, teä naïn xaõ hoäi lan traøn… Theá nhöng ñeå coù chaát löôïng soáng toát thì ñoâ thò veä tinh phaûi laø ñoâ thò hoaøn chænh vôùi ñaày ñuû chöùc naêng, coøn ñeå phoàn vinh thì phaûi coù ñoäng löïc phaùt trieån thuùc ñaåy söï taêng tröôûng cuaû heä thoáng thò tröôøng. Ñoù chính laø moâ hình “ñoâ thò sinh thaùi kieâm kinh teá ECO2” ñöôïc Ngaân haøng Theá giôùi quan taâm giuùp ñôõ phaùt trieån. Moâ hình quaûn trò cuûa ñoâ thò veä tinh caàn ñöôïc ñaët treân cô sôû cuûa quan ñieåm nhö vaäy.

Moâ hình quaûn trò coâng

Baøi vieát naøy nhaèm thaûo luaän moâ hình quaûn trò caùc ñoâ thò veä tinh keå treân, vaø vì theá tröôùc tieân caàn bieát moâ hình quaûn trò coâng (public administration model) laø gì.

Khaùi nieäm quaûn trò coâng xuaát hieän cuoái theá kyû 19, vaø töø ñaàu theá kyû 20 ñeán nay ñaõ chuyeån ñoåi qua nhieàu moâ hình, töø moâ hình truyeàn thoáng (giai SË 83+84 . 2016

115

ß a

ñoaïn 1900-1950) keát hôïp chính trò vaø quaûn trò (politics/administration dichotomy) coi troïng vieäc toå chöùc boä maùy vaø ñeà ra caùc chính saùch coâng; roài ñeân giai ñoaïn 1950-1990) chuyeån sang moâ hình quaûn lyù coâng (public management) coi troïng kieán thöùc vaø tính chuyeân nghieäp; vaø töø 1990 ñeán nay laø moâ hình trò lyù coâng (public governance). Trong Baûng 1 vaø Baûng 2 laø caùc ñaëc tröng vaø söï so saùnh 3 moâ hình noùi treân, qua ñoù coù theå nhaän roõ quaù trình tieán hoùa cuûa moâ hình haønh chính coâng chuyeån töø kieåu caùch baøn giaáy quan lieâu sang quan heä ñoái taùc bình ñaúng vôùi khu vöïc kinh doanh vaø xaõ hoäi daân söï. Moâ hình quaûn trò coâng cuûa Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi quaù trình chuyeån hoùa ñoù, vaø gaàn ñaây caùc nhaø laõnh ñaïo baét ñaàu nhaán maïnh vieäc chuyeån ñoåi nhaø nöôùc töø vai troø ñieàu haønh sang vai troø kieán taïo phaùt trieån (developmental state) . Vì vaäy baøi vieát naøy söû duïng moâ hình trò lyù coâng phuø hôïp vôùi chính quyeàn kieán taïo ñeå nghieân cöùu moâ hình quaûn trò ñoâ thò veä tinh.

Theo quan ñieåm hieän ñaïi, trò lyù coâng laø vieäc vaän duïng quyeàn uy chính trò, kinh teá vaø haønh chính ñeå quaûn lyù caùc coâng vieäc cuûa Nhaø nöôùc. Noù bao goàm caùc cô cheá, quaù trình, quan heä vaø theå cheá maø thoâng qua chuùng caùc coâng daân vaø nhoùm xaõ hoäi phaùt bieåu caùc moái quan taâm, thöïc thi caùc quyeàn haïn vaø nghóa vuï, vaø daøn xeáp caùc khaùc bieät. Caùc nhaân toá taïo neân trò lyù gioûi bao goàm: i) Caùc nhaø laõnh ñaïo (ngöôøi ra quyeát ñònh) coù kieán thöùc vaø ñaïo ñöùc coâng vuï; ii) Khoái cöû tri tích cöïc vaø coù naêng löïc theo ñuoåi moät nghò trình; iii)`Moät nghò trình (agenda) roõ raøng laøm tieâu ñieåm taäp trung caùc nguoàn löïc; iv) Caùc theå cheá daân chuû vaø traùch nhieäm giaûi trình; v) Thoâng tin deã tieáp caän vaø söû duïng; vi) Caùc quaù trình giaûi

Baûng 1. Ñaëc tröng chuû yeáu cuûa caùc moâ hình quaûn tri coâng

n g μ n h

trình cho pheùp khoái cöû tri theo doõi vaø giaùm saùt chính quyeàn. Coøn theo UNDP thì trò lyù gioûi theå hieän qua caùc ñaëc tröng sau ñaây: 1) Söï tham gia cuûa coâng daân vaøo vieäc ra quyeát ñònh, döïa treân quyeàn töï do hoäi hoïp, töï do ngoân luaän vaø cô cheá tham vaán; 2) Ñeà cao phaùp quyeàn, nhaát laø veà nhaân quyeàn; 3) Söï minh baïch thoâng qua thoâng tin töï do; 4) Tinh thaàn traùch nhieäm ñoái vôùi caùc beân coù lôïi ích; 5) Höôùng tôùi söï ñoàng thuaän, nhaát laø veà caùc chính saùch vaø thuû tuïc, thoâng qua daøn xeáp caùc khaùc bieät lôïi ích cuûa caùc nhoùm xaõ hoäi; 6) Söï coâng baèng, nhaát laø bình ñaúng giôùi; 7) Hieäu löïc vaø hieäu quaû trong vieäc söû duïng toát nhaát caùc nguoàn löïc ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu; 8) Traùch nhieäm giaûi trình tröôùc coâng chuùng cuûa nhöõng ngöôøi ra quyeát ñònh caû trong chính quyeàn, khu vöïc tö nhaân vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi daân söï; 9) Taàm nhìn chieán löôïc ñoái vôùi trieån voïng roäng lôùn vaø laâu daøi cuûa trò lyù. Taàm nhìn ñoù phaûi xuaát phaùt töø söï am hieåu boái caûnh lòch söû, vaên hoùa vaø xaõ hoäi cuûa ñòa phöông.

Xaây döïng moâ hình quaûn trò coâng caùc ñoâ thò veä tinh tröïc thuoäc Khaùc vôùi caùc ñoâ thò veä tinh khaùc trong heä thoáng ñoâ thò Vuøng Thuû ñoâ, 5 ñoâ thò veä tinh tröïc thuoäc coù moái quan heä haønh chính theo thöù baäc vôùi Thaønh phoá Haø Noäi. Chính quyeàn cuûa caùc ñoâ thò naøy ñöôïc toå chöùc theo Luaät Toå chöùc chính quyeàn ñiaï phöông naêm 2013, theo ñoù thì Sôn Taây laø thò xaõ vaø ñang ñöôïc ñeà nghò coâng nhaän trôû laïi laø thaønh phoá, Soùc Sôn vaø Phuù Xuyeân laø hai thò traán huyeän lî, Xuaân Mai laø thi traán, coøn Hoøa Laïc laø moät khu coâng ngheä cao chöa hình thaønh caáp chính quyeàn ñoâ thò. Theo quy hoaïch chung Thuû ñoâ thì caùc ñoâ thò veä tinh naøy ñeàu laø thöïc theå ñoâ thò hoaøn chænh vôùi chöùc naêng ñaëc thuø, nhö Sôn Taây laø ñoâ thò vaên hoùa, lòch söû, du lòch sinh thaùi, tieåu thuû coâng nghieäp, Xuaân Mai laø ñoâ thò ñaïi hoïc vaø dòch vuï, Hoøa Laïc laø ñoâ thò khoa hoïc vaø ñaøo taïo chaát löôïng cao, Soùc Sôn laø ñoâ thò coâng nghieäp, dòch vuï gaén vôùi caûng haøng khoâng quoác teá, vaø Phuù Xuyeân/ Phuù Minh laø ñoâ thò coâng nghieäp vaø kho vaän.

Theo nhöõng ñieàu ñaõ trình baày ôû phía tröôùc, moâ hình quaûn trò coâng caùc ñoâ thò veä tinh phaûi thuoäc loaïi moâ hình trò lyù coâng ñaùp öùng caùc yeâu caàu sau ñaây: 1) Chính quyeàn ñoâ thò laø chính quyeàn kieán taïo phaùt trieån, ñöôïc toå chöùc vaø phaân caáp (phi taäp trung hoùa) theo Luaät Toå chöùc chính quyeàn ñòa phöông; 2) Ñoâ thò caàn ñöôïc phaùt trieån hoaøn chænh coù chaát löôïng soáng toát vaø coù kinh teá phoàn vinh; 3) Laø ñoâ thò veä tinh thöïc hieän chöùc naêng giaûm taûi vaø hoã trôï phaùt trieån cho khu trung taâm Thaønh phoá Haø Noäi. Ñieàu then choát trong xaây döïng moâ hình quaûn trò 5 ñoâ thò veä tinh Haø Noäi laø phaûi xaùc ñònh roõ lôïi theá so saùnh vaø ñoäng löïc taêng tröôûng cuûa caùc ñoâ thò naøy gaén vôùi khu ñoâ thò trung taâm, roài treân cô sôû ñoù tìm caùc giaûi phaùp ñeå phaùt huy chuùng cho muïc tieâu taêng tröôûng. Baøi vieát naøy khoâng coù ñieàu kieän baøn cuï theå veà chuû ñeà noùi treân maø chæ ñöa ra moät soá vaán ñeà ñeå tham khaûo.

Baûng 2. So saùnh caùc moâ hình quaûn trò coâng

116

SË 83+84 . 2016

Ñoái vôùi khu coâng ngheä cao Hoøa Laïc, moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra laø taïi sao sau 18 naêm ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp (1998), khu naøy vaãn chöa ñöôïc ñònh hình, thaäm chí chöa phaûi laø moät ñôn vò haønh chính ñoäc laäp?

Ñoái vôùi thò traán Xuaân Mai caùch khu trung taâm 30 km, quy hoaïch chung xem ñoù laø ñòa ñieåm ñeå di dôøi caùc tröôøng ñaïi hoïc töø noäi thaønh ra, theá nhöng nhieàu tröôøng ñaõ laäp phaân hieäu hoaëc chuaån bò di dôøi veà phía Ñoâng, tuy ra ngoaøi ñòa giôùi Haø Noäi nhöng khoâng xa quaù 15-20 km, vì neáu xa quaù, nhieàu thaày giaùo coù theå rôøi tröôøng.

Thò xaõ Sôn Taây (vaø giaûi Sôn Taây-Xuaân Mai) voán laø troïng ñòa baûo veä kinh thaønh töø xa xöa (neân goïi laø Traán Sôn Taây), ñeán thôøi Phaùp vaø hieän nay cuõng nhö vaäy, do ñoù ñaây laø nôi ñoàn truù cuûa löïc löôïng vuõ trang vaø gia ñình hoï. Ñoâ thò naøy coøn gaén vôùi vieäc phaùt trieån khu vöïc sinh thaùi Ba Vì thaønh ñòa ñieåm du lòch vaø nghæ döôõng cuoái tuaàn cuûa cö daân noäi thaønh. Treân ñaây laø nhöõng lôïi theá so saùnh cuûa Sôn Taây vaø caàn ñöôïc taän duïng ñeå xaây döïng ñoäng löïc taêng tröôûng cho ñoâ thò naøy.

Thò traán Soùc Sôn vaø thò traán Phuù Xuyeân tuy coù lôïi theá nhaát ñònh nhöng veà phaùt trieån coâng nghieäp thì laïi phaûi caïnh tranh gay gaét vôùi moät soá ñoâ thi trong khu vöïc gaàn ñoù. Chaúng haïn taïi sao Samsung laïi choïn Thaùi Nguyeân vaø Baéc Ninh laøm ñòa ñieåm ñaàu tö maø khoâng phaûi laø Soùc Sôn? Hay taïi sao KCN Phoá Noái vaø khu ñoâ thò Eco Park taïi Höng Yeân laïi coù söùc thu huùt maïnh meõ nhö vaäy chöù khoâng phaûi Phuù Xuyeân?

Caàn chuù yù raèng so vôùi caùc ñoâ thò veä tinh khaùc trong Vuøng Thuû ñoâ, 5 ñoâ thò veä tinh Haø Noäi coù lôïi theá laø tröïc thuoäc thaønh phoá veà haønh chính, vaäy caàn phaûi laøm gì ñeå ñaëc thuø naøy trôû thaønh lôïi theá so saûnh nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh ñoâ thò (urban competitiveness) cuûa chuùng? Veà chuû ñeà keát noái giao thoâng giöõa ñoâ thò trung taân vôùi caùc ñoâ thò veä tinh naøy, taøi lieäu ñaõ daãn cuûa Ngaân haøng Theá giôùi töøng neâu nhaän xeùt: “Quy hoaïch toång theå Haø Noäi giaû ñònh raèng caùc ñoâ thò veä tinh theo quy hoaïch seõ coù khaû naêng töï caáp, töï tuùc, vaø vì vaäy khoâng laøm taêng quaù cao nhu caàu giao thoâng ngoaïi sinh. Ñieàu naøy treân thöïc teá traùi ngöôïc vôùi moïi kinh nghieäm ôû nhöõng thaønh phoá veä tinh ñaõ xaây döïng töø Stoáckhoâm ñeán Cairoâ hay Xôun. Moïi thaønh phoá veä tinh ñeàu coù löu löôïng ñi laïi lôùn ñeán thaønh phoá chính. Theá nhöng, khoaûng caùch töø nhöõng thaønh phoá veä tinh tôùi trung taâm ñoâ thò theo quy hoaïch laø khaù xa theo tieâu chuaån quoác teá vaø do ñoù chi phí xaây döïng caùc tuyeán giao thoâng coâng coäng öôùc tính leân ñeán 20 tæ USD”. Hieän thôøi, Haø Noäi môùi chaêm lo xaây döïng caùc tuyeán ñöôøng vaønh ñai vaø heä thoáng ñöôøng taøu ñeän treân cao trong noäi thaønh maø thoâi. Ngoaøi ra, vaán ñeà xaây döïng theå cheá thích hôïp laø ñaëc bieät quan troïng ñeå keát noái kinh teá ñoâ thò veä tinh vôùi noäi thaønh nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh ñoâ thò cuûa chuùng, vaø gaén vôùi ñieàu ñoù laø vaán ñeà “kinh doanh ñoâ thò” (urban marketing) vaø xaây döïng “thöông hieäu ñoâ thò” (urban branding). Ñaáy chính laø nhöõng vaán ñeà caàn ñöôïc quan taâm khi thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa 5 ñoâ thò veä tinh

Keát luaän

Xaây döïng moâ hình quaûn trò cho 5 ñoâ thò veä tinh laø nhieäm vuï phöùc taïp khoâng theå xem xeùt trong khuoân khoå moät baøi baùo, neân, baøi vieát naøy chæ ñöa ra moät soá suy nghó, neâu leân moät vaøi gôïi yù veà quan ñieåm vaø phöông phaùp luaän ñeå laøm taøi lieäu tham khaûo veà chuû ñeà naøy cho caùc nhaø laøm chính saùch.

SË 83+84 . 2016

117

PHAÙT TRIEÅN VAÄN TAÛI HAØNH KHAÙCH COÂNG COÄNG TRONG CAÙC ÑOÂ THÒ LÔÙN ÔÛ VIEÄT NAM

ÑA NGAØNH

In recent years, big cities in our country, especially Hanoi and Ho Chi Minh City are focusing investment and development of urban transport infrastructure, putting priority in public passenger transit development which is the bus system in the short term and the fast and mass public passenger transit system in the long term. However, public passenger transit systems of big cities in our country still have many drawbacks, including: (1) public passenger transit development planning is still passive, follows and is affected by the development of urban and transport infrastructure; (2) management and administration capacity of state management agencies and enterprises is limited; (3) bus system infrastructure is lacked in scale, weak in quality; (4) bus fleets with lower environmental standards are increasingly degraded. With such challenges, it can be seen that without comprehensive solutions as well as lack of determination in implementation and organization, the urban transport system of Vietnam will continue depending on personal motor vehicles; capacity and quality of public transport is being declined; congestion, traffic accidents and environmental pollution are becoming worsened. With the aim at contributing to joint efforts in public passenger transit development as the foundation for the development of quick, safe, environmentally-friendly transportation system of big cities in our country, this paper first outlines the general evaluation of the current state of cities and public passenger transit systems, discusses appropriate scenarios for urban transport development as a basis for developing public passenger transit development solutions in big cities in Vietnam.

118

SË 83+84 . 2016

TS. KHUAÁT VIEÄT HUØNG Phoù Chuû tòch Chuyeân traùch Uyû ban An toaøn giao thoâng Quoác gia

Ñaët vaán ñeà

Nhöõng naêm vöøa qua caùc thaønh phoá lôùn ôû nöôùc ta, ñaëc bieät laø Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ vaø ñang taäp trung ñaàu tö phaùt trieån haï taàng giao thoâng ñoâ thò vaø öu tieân phaùt trieån heä thoáng Vaän taûi haønh khaùch coâng coäng (VTHKCC) maø tröôùc maét laø xe buyùt vaø sau ñoù laø caùc phöông thöùc VTHKCC nhanh khoái lôùn. Saûn löôïng VTHKCC taïi Haø Noäi naêm 2015 laø khoaûng 460 trieäu löôït haønh khaùch, taêng treân 30 laàn so vôùi saûn löôïng naêm 2001, trong khi con soá haønh khaùch taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh naêm 2015 (450 trieäu) cuõng taêng gaáp treân 20 laàn so vôùi naêm 2001, hình aûnh dòch vuï VTHKCC baèng xe buyùt cuõng theå hieän ngaøy caøng roõ neùt taïi Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Caàn Thô, Vinh, Nha Trang... Ñoàng thôøi, ñoä tin caäy vaø chaát löôïng dòch vuï VTHKCC ñaõ ñöôïc caûi thieän roõ reät, taïo ñöôïc nieàm tin cuûa nhaân daân.

Tuy nhieân heä thoáng VTHKCC cuûa caùc thaønh phoá nöôùc ta vaãn coøn coù nhieàu maët haïn cheá, ñoù laø: (1) Quy hoaïch phaùt trieån VTHKCC mang tính bò ñoäng, ñi theo söï phaùt trieån cuûa ñoâ thò vaø haï taàng giao thoâng (2) Naêng löïc quaûn lyù vaø ñieàu haønh cuûa cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp coøn nhieàu haïn cheá (3) Cô sôû haï taàng phuïc vuï xe buyùt coøn thieáu veà quy moâ, yeáu veà chaát löôïng (4) Ñoaøn phöông tieän coù tieâu chuaån moâi tröôøng thaáp vaø ngaøy caøng xuoáng caáp, ñieàu naøy ñaõ khieán cho dòch vuï xe buyùt ñaõ daàn boäc loä nhieàu baát caäp veà chaát löôïng nhö: quaù taûi trong giôø cao ñieåm (coù thôøi ñieåm ñeám ñöôïc 179 haønh khaùch treân xe buyùt 80 choã); væa heø, phaàn ñöôøng daønh cho ñi boä thieáu, khoâng lieân tuïc, thöôøng xuyeân bò chieám duïng; hieän töôïng troäm caép, moùc tuùi vaø ñaëc bieät laø thôøi gian ñi laïi baèng xe buyùt quaù daøi so vôùi ñi laïi baèng xe maùy, thaäm chí chaäm hôn ñi xe ñaïp. Trong khi thu nhaäp cuûa ngöôøi daân lieân tuïc taêng vaø giaù 1 chieác xe maùy môùi vôùi chæ baèng khoaûng 2-3 thaùng tieàn löông thì chính saùch giaù veù reû ñoàng haïng khoâng coøn haáp daãn ñöôïc ngöôøi tham gia giao thoâng, ngoaïi tröø nhoùm nhöõng ngöôøi ngheøo vaø hoïc sinh sinh vieân.

ß a Vôùi nhöõng thaùch thöùc nhö vaäy coù theå thaáy neáu thieáu heä thoáng caùc giaûi phaùp toaøn dieän cuõng nhö thieáu quyeát lieät trong toå chöùc thöïc hieän, heä thoáng giao thoâng vaän taûi cuûa caùc ñoâ thò Vieät Nam seõ tieáp tuïc luùn saâu vaøo söï phuï thuoäc phöông tieän cô giôùi caù nhaân, naêng löïc vaø chaát löôïng vaän taûi coâng coäng ngaøy caøng suy giaûm, uøn taéc, tai naïn giao thoâng vaø oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng traàm troïng. Goùp phaàn vaøo noã löïc chung trong vieäc phaùt trieånVTHKCC laøm neàn taûng ñeå phaùt trieån heä thoáng giao thoâng vaän taûi thoâng suoát, an toaøn, thaân thieän moâi tröôøng trong caùc ñoâ thò lôùn ôû nöôùc ta, baøi tham luaän naøy tröôùc tieân ñöa ra nhöõng ñaùnh giaù khaùi quaùt veà hieän traïng ñoâ thò vaø VTHKCC, ñoàng thôøi baøn luaän veà kòch baûn phuø hôïp cho phaùt trieån giao thoâng ñoâ thò ñeå laøm cô sôû ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp phaùt trieån VTHKCC trong caùc ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam. Hieän traïng vaø xu theá phaùt trieån giao thoâng trong ñoâ thò nöôùc ta Theo Khuaát Vieät Huøng (2006) vaø nhieàu nghieân cöùu trong thôøi gian gaàn ñaây nhaän ñònh caùc ñoâ thò lôùn Vieät Nam laø ñoâ thò coù möùc ñoä phuï thuoäc xe maùy cao theå hieän ôû hai khía caïnh: giao thoâng vaän taûi phuï thuoäc xe maùy vaø toàn taïi caáu truùc ñoâ thò phuï thuoäc xe maùy, ñoàng thôøi khaùi quaùt 4 traïng thaùi cô baûn veà quan heä giöõa ñoâ thò vaø giao thoâng trong caùc ñoâ thò Vieät Nam nhö sau: Thöù nhaát: Maát caân baèng nghieâm troïng trong toaøn heä thoáng giao thoâng ñoâ thò, cuï theå laø: (1) Maïng löôùi ñöôøng maát caân baèng nghieâm troïng veà phaân caáp do thieáu ñöôøng gom tieâu chuaån, caùc tuyeán ngoõ phoá keát noái tröïc tieáp ra caùc truïc ñöôøng chính gaây suy giaûm nghieâm troïng hieäu suaát söû duïng naêng löïc thoâng haønh (2) Maát caân baèng nghieâm troïng veà quyeàn söû duïng ñöôøng giöõa caùc phöông thöùc vaø caùc loaïi phöông tieän vaän taûi (xe oâ toâ ñaûm nhaän döôùi 10% löu löôïng haønh khaùch nhöng chieám treân 60% dieän tích loøng ñöôøng vaø 75% dieän tích ñoã xe), (3) Naêng löïc cô sôû haï taàng vaø vaän taûi haønh khaùch coâng coäng quaù thaáp so vôùi nhu caàu.

Thöù hai: Giao thoâng hoãn loaïn treân caùc truïc ñöôøng giao thoâng chính, vôùi 4 ñaëc ñieåm nhö sau: (1) Hoøa troän giöõa doøng giao thoâng xuyeân taâm (lieân tænh, lieân quaän-huyeän) vaø doøng giao thoâng tieáp caän caùc ngoõ phoá vaø coâng trình (nhaø ôû, cöûa haøng, truï sôû coâng ty, tröôøng hoïc, beänh vieän, coâng sôû), (2) Hoøa troän giöõa phöông tieän khaùc bieät veà kích thöôùc, tính naêng ñoäng löïc hoïc vaø quyõ ñaïo chuyeån ñoäng, (3) uøn taéc giao thoâng thöôøng xuyeân vaø keùo daøi trong toaøn boä thôøi gian ban ngaøy, (4) tai naïn giao thoâng nghieâm troïng xaûy ra thöôøng xuyeân

n g μ n h maët baèng taïo ñieàu kieän ñeå kieân coá hoùa vaø gia taêng maät ñoä daân cö trong caùc khu vöïc naøy.

Hieän traïng VTHKCC baèng xe buyùt

Maïng löôùi tuyeán Hieän taïi, maïng löôùi xe buyùt ôû Haø Noäi vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh veà cô baûn ñaõ coù vuøng phuïc vuï bao phuû kín khu vöïc noäi thaønh, ñaõ keát noái ñöôïc khu vöïc noäi thaønh vôùi caùc trung taâm phaùt trieån chính ôû ngoaïi thaønh (Huyeän lò, cuïm daân cö, khu coâng nghieäp) vaø moät soá caùc ñoâ thò tænh lî ôû caùc tænh laân caän thaønh phoá. Caùc thaønh phoá khaùc, maïng löôùi tuyeán xe buyùt coøn moûng, môùi chæ phuïc vuï ñöôïc caùc truïc giao thoâng chính trong ñoâ thò. Ñaùnh giaù moät caùch toång theå, maïng löôùi tuyeán xe buyùt ôû caùc thaønh phoá lôùn Vieät Nam coù ñaëc ñieåm nhö sau: Q Maïng löôùi tuyeán coù hình daïng hoãn hôïp, khoâng coù phaân caáp roõ raøng veà naêng löïc vaø vai troø cuûa tuyeán, Q Ña soá caùc tuyeán hình thaønh ôû daïng keát noái tröïc tieáp giöõa caùc ñieåm phaùt sinh/thu huùt, caùc beán xe lieân tænh Q Moâ hình trung chuyeån ña daïng, chuû yeáu laø keát hôïp giöõa trung chuyeån doïc (taïi traïm döøng treân tuyeán) vaø trung chuyeån ñaàu cuoái (taïi caùc beán xe), trung chuyeån ngang (giao ngang giöõa tuyeán) coù xu höôùng giaûm.

Q Caùc tuyeán buyùt hieän nay chuû yeáu laø caùc tuyeán xuyeân taâm, höôùng taâm baùm vaøo caùc truïc ñöôøng chính cuûa Thaønh phoá vaø keát noái caùc beán xe, ñieåm trung chuyeån chính. Ñoaøn phöông tieän Ñeán nay, caùc thaønh phoá lôùn ôû nöôùc ta ñeàu ñaõ coù dòch vuï xe buyùt trong ñoâ thò trong ñoù Haø Noäi coù gaàn 1.546 xe, thaønh phoá Hoà Chí Minh coù khoaûng 2.786 xe coøn caùc ñòa phöông khaùc thì ñoaøn xe buyùt noäi thaønh chæ coù khoaûng töø 100 ñeán 150 xe vôùi söùc chöùa töø 24 ñeán 90 haønh khaùch, tuoåi bình quaân cuûa phöông tieän laø 6 naêm vaø khoaûng 20% soá phöông tieän ñaûm baûo chaát löôïng veà tieâu chuaån khí thaûi Euro 3 trôû leân.

Thöù ba: Maát caân baèng nghieâm troïng veà ñoä haáp daãn nhu caàu giao thoâng giöõa khu vöïc trung taâm noäi ñoâ vôùi caùc trung taâm veä tinh, cuï theå: (1) Haàu heát caùc hoaït ñoäng söû duïng ñaát coâng coäng (coâng sôû, thöông maïi, du lòch, vaên hoùa, giaùo duïc, beänh vieän, tröôøng hoïc) ñeàu naèm trong khu vöïc trung taâm noäi ñoâ, (2) phaùt trieån khoâng ñoàng boä veà chöùc naêng taïi caùc trung taâm veä tinh (thieáu nhieàu chöùc naêng söû duïng ñaát coâng coäng), (3) nhu caàu thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñoâ thò taïi khu trung taâm noäi ñoâ quaù lôùn.

Cô sôû haï taàng Cho ñeán nay, xe buyùt trong caùc ñoâ thò nöôùc ta ñeàu ñang söû duïng chung laøn ñöôøng vôùi caùc phöông tieän giao thoâng khaùc, heä thoáng caùc ñieåm ñaàu cuoái, traïm döøng vaø nhaø chôø coù ñaëc ñieåm chuû yeáu sau: Q Phaàn lôùn caùc ñieåm ñaàu cuoái chæ coù taùc duïng quay trôû ñaàu xe, hình thaønh treân cô sôû taän duïng dieän tích loøng, leà ñöôøng, ñaát löu khoâng... voán khoâng ñöôïc quy hoaïch söû duïng cho hoaït ñoäng xe buyùt.

Q Moät vaøi ñieåm trung chuyeån môùi ñöôïc ñaàu tö xaây döïng taïi Haø Noäi thôøi gian qua laø moâ hình môùi, trung chuyeån hieäu quaû giaûi quyeát ñöôïc tình traïng uøn taéc vaø xung ñoät giao thoâng taïi caùc khu vöïc naøy taïo söï thuaän tieän trong tieáp caän dòch vuï xe buyùt Q Haàu heát caùc traïm döøng coù thieát keá ñôn giaûn, khoâng caûi taïo væa heø, khoâng thieát keá daûi tieáp caän traïm döøng cho xe buyùt, thieáu caùc trang thieát bò chæ daãn an toaøn cuõng nhö tính hôïp lyù trong coâng taùc vaän haønh.

Thöù tö: Söï toàn taïi laâu daøi cuûa caùc khu ñoäc quyeàn tieáp caän cuûa xe hai baùnh: quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån caùc khu vöïc ñoäc quyeàn tieáp caän cuûa xe hai baùnh (ñöôøng tieáp caän döôùi 5 m) dieãn ra töø ñaàu nhöõng naêm 1990 cho ñeán nay vaø tieáp tuïc lan roäng maëc duø vôùi toác ñoä chaäm hôn nhöng khaù beàn vöõng vôùi caùc ñaëc ñieåm sau : (1) caùc khu vöïc ñoäc quyeàn tieáp caän xe hai baùnh trong noäi thaønh ñaõ phaùt trieån laáp ñaày vôùi coâng trình xaây döïng kieân coá, coù haï taàng tieän ích ñoâ thò (ñieän, nöôùc, thoâng tin), (2) caùc quy hoaïch phaùt trieån thöôøng traùnh caùc khu vöïc daân cö hieän höõu (laøng, xoùm) nhaèm giaûm möùc chi phí ñeàn buø, giaûi phoùng

Cô caáu toå chöùc quaûn lyù Hieän taïi, coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà VTHKCC ôû caùc ñoâ thò lôùn (ñieån hình laø Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñaø Naüng) ñöôïc thöïc hieän theo moâ hình döôùi ñaây, trong ñoù Trung taâm Quaûn lyù vaø Ñieàu haønh Vaän taûi haønh khaùch coâng coäng thuoäc Sôû GTVT laø ñôn vò söï nghieäp, coù tö caùch phaùp nhaân, ñöôïc söû duïng con daáu rieâng; coù chöùc naêng giuùp Giaùm ñoác Sôû Giao thoâng Vaän taûi quaûn lyù vaø ñieàu haønh vaän taûi haønh khaùch coâng coäng baèng xe buyùt treân ñòa baøn thaønh phoá. Hieän taïi, Trung taâm Quaûn lyù vaø ñieàu haønh VTHKCC ñaïi dieän cho Sôû GTVT vaø UBND thaønh SË 83+84 . 2016

119

ß a

phoá ñaët haøng (kyù hôïp ñoàng) mua dòch vuï xe buyùt do caùc doanh nghieäp cung öùng vaø baùn laïi cho haønh khaùch (giaù veù do HÑND thaønh phoá quy ñònh). Tuy nhieân, coù nhieàu nguyeân nhaân khieán cho khaû naêng quaûn lyù hoaït ñoäng xe buyùt cuûa Trung taâm naøy coøn haïn cheá, cuï theå nhö sau: Q Haïn cheá veà naêng löïc giaùm saùt vaø nghieäm thu dòch vuï xe buyùt: Hieän taïi, haàu heát ñoaøn phöông tieän xe buyùt ñaõ ñöôïc gaén thieát bò giaùm saùt haønh trình söû duïng coâng ngheä GPS. Nhöng do chöa coù quy ñònh roõ raøng ñoàng thôøi vôùi ñieàu kieän trang thieát bò coøn thieáu thoán, caùc Trung taâm chöa theå thöïc hieän giaùm saùt tröïc tuyeán traïng thaùi giao thoâng ñoâ thò chung cuõng nhö traïng thaùi hoaït ñoäng cuûa xe buyùt treân maïng löôùi.

Q Haïn cheá veà naêng löïc quaûn lyù quaù trình phaân phoái dòch vuï: cho ñeán nay caùc Trung taâm môùi chæ quaûn lyù ñöôïc soá löôïng veù thaùng phaùt haønh vaø nghieäm thu cuoáng veù ñaõ baùn, vieäc phaân phoái veù haàu heát vaãn do doanh nghieäp xe buyùt tröïc tieáp thöïc hieän.

n g μ n h

Hình 2: Moâ hình quaûn lyù VTHKCC baèng xe buyùt taïi Haø Noäi

Ñònh höôùng phaùt trieån giao thoâng ñoâ thò Theo Khuaát Vieät Huøng (2006), töø vò theá moät ñoâ thò phuï thuoäc xe maùy caùc ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam coù theå löïa choïn cho mình moät trong ba kòch baûn nhö trong Hình 3 döôùi ñaây.

Kòch baûn thöù nhaát: Neáu cöù tieáp dieãn nhö hieän nay, caùc ñoâ thò phuï thuoäc xe maùy ôû Vieät Nam (ñieån hình laø thuû ñoâ Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh) seõ trôû thaønh moät ñieån hình môùi veà thaát baïi trong phaùt trieån giao thoâng ñoâ thò, thaûm hoïa giao thoâng ñoâ thò.

Kòch baûn thöù 2: caùc ñoâ thò Vieät Nam höôùng tôùi moät moâ hình ñoâ thò phuï thuoäc oâ toâ (sôû höõu oâ toâ treân 350 xe/1000 daân) vaø ñeå ñaït möùc chaát löôïng phuïc vuï ôû möùc D (vaän toác bình quaân giôø cao ñieåm treân 20km/h) thì caàn moät maät ñoä daân soá khoaûng 25 ngöôøi/ha, ví duï nhö thuû ñoâ Haø Noäi caàn moät dieän tích xaây döïng ñoâ thò khoaûng 4000 km2 vaøo naêm 2025 vôùi dieän tích ñaát daønh cho ñöôøng boä khoaûng 1200 km. Ñieàu naøy ñaët ra caâu hoûi, lieäu caùc ñoâ thò Vieät Nam coù ñuû nguoàn löïc ñeå phaùt trieån vaø coù neân phaùt trieån theo moâ hình ñoâ thò phuï thuoäc oâ toâ hay khoâng?

Hình 3: Moâ hình phaùt trieån giao thoâng cho ñoâ thò phuï thuoäc xe maùy

Kòch baûn thöù 3: Caùc ñoâ thò Vieät Nam phaùt trieån giao thoâng ñoâ thò döïa treân neàn taûng vaän taûi haønh khaùch coâng coäng (TOD), ñaït moâ hình ñoâ thò xe buyùt hieän ñaïi trong thôøi gian trung haïn, ñeán naêm 2020 vaø seõ ñaït moâ hình ñoâ thò VTHKCC hieän ñaïi töø sau naêm 2025. Neáu löïa choïn moâ hình naøy, heä thoáng giao thoâng vaän taûi thuû ñoâ Haø Noäi coù theå phuïc vuï 10 trieäu daân vôùi khoâng gian ñoâ thò hieän höõu.

Ví duï thöc tieãn (Ñaøi Baéc): Coù theå khaúng ñònh thöïc tieãn lòch söû phaùt trieån ñoâ thò cuûa theá giôùi chöa coù moät baøi hoïc töôøng minh naøo veà söï thaønh coâng mang tính tuyeät ñoái cuûa quaù trình phaùt trieån moät ñoâ thò phuï thuoäc xe maùy thaønh ñoâ thò VTHKCC hieän ñaïi vôùi tyû leä ñi laïi baèng VTHKCC chieám öu theá tuyeät ñoái. Tuy nhieân, haàu heát caùc chuyeân gia ñeàu cho raèng caùc ñoâ thò Ñaøi Loan maø ñieån hình laø thaønh phoá Ñaøi Baéc, vôùi sôû höõu phöông tieän cô giôùi caù nhaân ôû möùc cao nhaát theá giôùi, ñaëc bieät laø coù tyû leä sôû höõu xe maùy leân ñeán 418 xe/1000 daân vaøo naêm 2010, coù theå ñöôïc xem nhö laø laø böôùc chuyeån ñaùng tham khaûo nhaát cho caùc ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam trong tröôøng hôïp chuùng ta khoâng öu tieân thöïc hieän nhöõng giaûi phaùp haønh chính coù tính chaát cöïc ñoan (VD: Caám hoaøn toaøn xe maùy löu thoâng nhö moät soá ñoâ thò Trung Quoác hoaëc Yangoon – Myanmar).

Naêm 2015, vôùi hôn 7000 xe buyùt vaø 131 km ñöôøng saét ñoâ thò (5 tuyeán) cuøng vôùi tyû leä ñaát daønh cho ñöôøng boä vaø ñieåm ñoã coâng coäng khoaûng 8,8% dieän tích xaây döïng ñoâ thò, Ñaøi Baéc ñaõ ñaït ñöôïc moät cô caáu chuyeán

120

SË 83+84 . 2016

Hình 4: Sôû höõu phöông tieän cô giôùi caù nhaân vaø saûn löôïng vaän taûi coâng coäng taïi Ñaøi Baéc

ñi baèng VTHKCC khoaûng 47%. Xe maùy vaãn ñaûm nhaän khoaûng 30% toång nhu caàu ñi laïi nhöng ñaõ giaûm raát nhieàu, töø khoaûng gaàn 40% vaøo nhöõng naêm tröôùc 2010.

Caùc giaûi phaùp phaùt trieån VTHKCC

Ñeå höôùng tôùi moät moâ hình ñoâ thò VTHKCC hieän ñaïi, caùc ñoâ thò Vieät Nam caàn xaùc ñònh roõ ñònh höôùng phaùt trieån chung cuõng nhö coù nhöõng giaûi phaùp cuï theå ñeå chuaån hoùa maïng löôùi tuyeán, phöông tieän, khaû naêng tieáp caän dòch vuï vaø thò tröôøng cho VTHKCC. (Hình 4)

Cô quan quaûn lyù Vaän taûi Coâng coäng (Haø Noäi PTA) seõ laø moät cô quan nhaø nöôùc tröïc thuoäc UBND thaønh phoá chòu traùch nhieäm toaøn dieän veà caùc chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc veà VTHKCC trong ñoâ thò bao goàm taát caû caùc phöông thöùc vaän taûi haønh khaùch coâng coäng bao goàm: (i) Vaän taûi ñöôøng saét ñoâ thò vaø quoác gia coù lieân quan ñeán thaønh phoá; (ii) Vaän taûi haønh khaùch ñöôøng boä ñoâ thò vaø lieân tænh coù lieân quan thaønh phoá, (iii) Caùc phöông thöùc vaän taûi haønh khaùch coâng coäng khaùc (neáu coù).

Caùc chöùc naêng chính cuûa PTA nhö sau: 1) Chuaån bò vaø trình chuû tòch UBND thaønh phoá caùc chính saùch, chieán löôïc, quy hoaïch phaùt trieån vaän taûi coâng coâng coäng treân ñòa baøn thuû ñoâ Haø Noäi bao goàm: quy hoaïch toång theå phaùt trieån VTCC, quy hoaïch phaùt trieån caùc phöông thöùc, quy hoaïch tuyeán vaø cô sôû haï taàng VTHKCC, keá hoaïch cung öùng VTHKCC haøng naêm 2) Laäp vaø trieån khai caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng, mua saém, quaûn lyù vaø khai thaùc toaøn boä caùc cô sôû haï taàng, heä thoáng quaûn lyù vaø ñieàu haønh, heä thoáng thoâng tin haønh khaùch vaø caùc cô sôû vaät chaát do nhaø nöôùc ñaàu tö, xaây döïng (döôùi moïi hình thöùc) phuïc vuï hoaït ñoäng cuûa VTCC (ñöôøng daønh rieâng, traïm döøng, nhaø ga, beán xe buyùt, beán xe taûi, caùc baõi ñoã xe coâng coäng, bieån baùo, traïm phaùt soùng, maïng truyeàn thoâng phuïc vuï VTCC) 3) Thay maët UBND thaønh phoá kyù hôïp ñoàng vaø giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc hôïp ñoàng phaân phoái dòch vuï VTHKCC vôùi caùc nhaø cung öùng dòch vuï phaân phoái (bao goàm veù, thoâng tin VTHKCC) 4) Quaûn lyù nhaø nöôùc veà chaát löôïng dòch vuï vaän taûi coâng coäng treân tuyeán vaø taïi caùc ñieåm trung chuyeån 5) Quaûn lyù coâng taùc trôï giaù cho hoaït ñoäng vaän taûi coâng coäng treân ñòa baøn thaønh phoá.

Ñònh höôùng toång theå veà phaùt trieån VTHKCC taïi Haø Noäi vaø TPHCM Naâng cao naêng löïc cuûa cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà VTHKCC

Ñeà xuaát moâ hình quaûn lyù VTHKCC thuû ñoâ Haø Noäi

Phaân caáp maïng löôùi VTHKCC trong ñoâ thò vaø keát noái vuøng ñoâ thò Maïng löôùi tuyeán seõ ñöôïc phaân caáp treân cô sôû phöông thöùc vaän taûi vaø naêng löïc cung öùng bao goàm: Q Tuyeán VTHKCC troïng yeáu: Bao goàm caùc tuyeán ñöôøng saét ñoâ thò vaø tuyeán xe buyùt khoái löôïng lôùn (naêng löïc töø 5.000 ñeán 30.000 HK/h/ höôùng) Q Tuyeán xe buyùt caáp I: Xe buyùt 80HK, taàn suaát 12 xe/h/höôùng, naêng löïc thieát keá 960HK/h/höôùng, naêng löïc toái ña 1920H HK/h/höôùng (heä soá vöôït taûi 200%) Q Tuyeán xe buyùt caáp II: Xe buyùt 60HK, taàn suaát 12 xe/h/höôùng, naêng löïc thieát keá 720HK/h/höôùng, naêng löïc toái ña 1440H HK/h/höôùng (heä soá vöôït taûi 200%) Q Tuyeán xe buyùt caáp III: Xe buyùt 30HK, taàn suaát 12 xe/h/höôùng, naêng löïc thieát keá 360HK/h/höôùng, naêng löïc toái ña 720H HK/h/höôùng (heä soá vöôït taûi 200%)

Hình 5: Phaân caáp tuyeán trong maïng löôùi VTHKCC thuû ñoâ SË 83+84 . 2016

121

Phaùt trieån heä thoáng quaûn lyù VTHKCC thoâng minh Ñeå ñaûm baûo khaû naêng quaûn lyù coù hieäu quaû hoaït ñoäng VTHKCC, caàn nhanh choùng ñaàu tö phaùt trieån heä thoáng quaûn lyù VTHKCC thoâng minh ñaûm baûo khaû naêng quaûn lyù, ñieàu haønh taäp trung vaø tröïc tuyeán caùc chöùc naêng sau: 1) Quy hoaïch vaø laäp keá hoaïch khai thaùc maïng löôùi 2) Quaûn lyù phaân phoái dòch vuï vaø quaûn lyù doanh thu veù 3) Quaûn lyù chaát löôïng vaän haønh treân maïng löôùi 4) Quaûn lyù heä thoáng thoâng tin haønh khaùch: 5) Phoái hôïp tröïc tuyeán vôùi heät hoáng ñieàu haønh cuûa caùc doanh nghieäp buyùt nhaèm ñaûm baûo khaû naêng phoái hôïp ñieàu haønh keá hoaïch khai thaùc bieåu ñoà chaïy xe treân maïng löôùi cuûa doanh nghieäp theo hôïp ñoàng vôùi nhaø nöôùc

Hình 6: Heä thoáng quaûn lyù VTHKCC thoâng minh

6) Kieåm soaùt vaø quaûn lyù toång hôïp saûn löôïng, chaát löôïng vaø doanh thu töø dòch vuï do DN cung öùng Naâng cao tieâu chuaån chaát löôïng ñoaøn phöông tieän Beân caïnh vieäc aùp duïng tieâu chuaån ngaønh 22TCN302-06 do Boä giao thoâng vaän taûi ban haønh caùc yeâu caàu kyõ thuaät cuûa oâ toâ khaùch thaønh phoá, ñeå ñaûm baûo tính tieân tieán veà chaát löôïng ñoaøn phöông tieän xe buyùt noäi ñoâ hoaït ñoäng treân ñòa baøn thaønh phoá Haø Noäi, caàn boå sung moät soá tieâu chuaån cuï theå sau: Q Ñeå ñaûm baûo khaû naêng tieáp caän cho haønh khaùch cuõng nhö ñaùp öùng nhu caàu trong giôø cao ñieåm, ñoái vôùi xe buyùt noäi ñoâ soá löôïng cöûa leân xuoáng caàn ñöôïc boá trí treân cô sôû söùc chöùa thieát keá ñaûm baûo tyû leä toái thieåu laø 20 haønh khaùch/1 cöûa vôùi soá baäc leân xuoáng khoâng quaù 3 baäc töông ñöông vôùi ñoä cao saøn xe toái ña laø 740 mm.

Q Ñeå ñaûm baûo giaûm thieåu caùc taùc ñoäng moâi tröôøng cuûa hoaït ñoäng xe buyùt, thaønh phoá caàn taäp trung ñoåi môùi ñoaøn phöông tieän theo höôùng thaân thieän moâi tröôøng theo caùc giai ñoaïn nhö sau: (i) Töø naêm 2017 xe buyùt ñaàu tö môùi ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng toái thieåu möùc EURO IV; (ii) Töø naêm 2020 ñaït tieâu chuaån khí thaûi EURO V; (iii) Naâng cao hieäu quaû söû duïng nhieân lieäu, giaûm möùc phaùt thaûi khí nhaø kính töø hoaït ñoäng xe buyùt. Ñaûm baûo khaû naêng tieáp caän dòch vuï VTHKCC Ñeå haønh khaùch coù theå tieáp caän ñöôïc dòch vuï VTHKCC, chính quyeàn caùc thaønh phoá caàn thöïc hieän caùc giaûi phaùp cô baûn sau: Q Ñaûm baûo moâi tröôøng ñi boä lieân tuïc giöõa traïm döøng vaø caùc hoaït ñoäng söû duïng ñaát trong baùn kính 500 m tính töø traïm döøng.

Q Ñaûm baûo ñieàu kieän ñoã xe caù nhaân cho haønh khaùch tieáp caän caùc traïm

122

SË 83+84 . 2016

döøng xe buyùt beân ngoaøi khu vöïc trung taâm cuûa thaønh phoá.

Q Ñöôøng töø caáp III ñoâ thò trôû leân ñaûm baûo væa heø cho ngöôøi ñi boä, laøn xe

ñaïp vaø toå chöùc giao thoâng öu tieân theo thöù töï: Xe buyùt => xe maùy => oâ toâ con & xe taûi nheï, treân tuyeán vaø taïi nuùt giao.

Q Ñöôøng ñoâ thò töø caáp IV trôû xuoáng caàn ñaûm baûo toå chöùc giao thoâng öu tieân thöù töï: Xe ñaïp => xe maùy => xe buyùt => oâ toâ con (tröø caùc ñoaïn phoá ñoäc ñaïo buoäc xe buyùt phaûi vaän haønh taàn suaát cao).

Q Ñaûm baûo ñoäc quyeàn söû duïng caùc daûi tieáp caän vaø oâ döøng cho xe buyùt taïi caùc vò trí coù traïm döøng xe buyùt Q Laøn xe buyùt treân caùc tuyeán phoá coù taàn suaát xe buyùt töø 60 xe/h/höôùng hoaëc löu löôïng haønh khaùch ñi xe buyùt töø 2000 HK/h/höôùng trôû leân Q Treân caùc ñoaïn phoá heïp & ñoäc ñaïo coù xe buyùt phaûi vaän haønh vôùi taàn suaát cao caàn xem xeùt caám xe oâ toâ con (xe maùy) trong giôø cao ñieåm) vaø ñaûm baûo nuùt giao thoâng toå chöùc öu tieân cho xe buyùt.

Q Toå chöùc tuyeán BRT vôùi nhu caàu haønh khaùch ñi xe buyùt töø 3000 HK/h/ höôùng trôû leân hoaëc taàn suaát xe buyùt töø 90 xe/h/höôùng trôû leân.

Q Boå sung quy hoaïch laäp tuyeán ñöôøng saét ñoâ thò cho caùc haønh lang coù nhu caàu haønh khaùch töø 10.000 HK/h/höôùng trôû leân. Ñaûm baûo thò tröôøng cho dòch vuï VTHKCC Ñaûm baûo söï bình ñaúng veà söû duïng khoâng gian ñoâ thò vaø dieän tích haï taàng giao thoâng ñoái vôùi taát caû caùc phöông thöùc vaän taûi theo caùc nguyeân taéc sau: Q Giaûm trôï giaù ñoái vôùi caùc chuyeán ñi söû duïng nhieàu dieän tích ñoâ thò theo 3 giaûi phaùp (i) AÙp duïng möùc phí ñoã xe taêng daàn töø ngoaïi oâ vaøo trung taâm, taêng theo thôøi gian chieám duïng ñieåm ñoã vaø giaûm daàn töø giôø thaáp ñieåm sang giôø cao ñieåm, bao goàm caû dieän tích ñoã xe trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø coâng sôû (ii) Thu phí söû duïng ñöôøng taêng daàn töø ngoaïi oâ vaøo trung taâm, (iii) Thieát keá ñieàu khieån nuùt giao theo höôùng: öu tieân xe buyùt, taän duïng xe maùy, haïn cheá xe hôi Q Öu tieân phaùt trieån VTHKCC thaân thieän moâi tröôøng theo 3 giaûi phaùp (i) Öu tieân tham gia thò tröôøng ñoái vôùi doanh nghieäp ñaàu tö phöïc thöùc, phöông tieän VTHKCC thaân thieän moâi tröôøng, (ii) Xaây döïng quy cheá trôï giaù theo möùc phaùt thaûi oâ nhieãm moâi tröôøng, (iii) Xaây döïng quy cheá baùn quyeàn phaùt thaûi khí gaây hieäu öùng nhaø kính.

Kieán nghò

Kieán nghò ñoái vôùi chính phuû Q Ñieàu chænh noäi dung vaø quy trình laäp quy hoaïch ñoâ thò, ñaûm baûo khaû naêng tích hôïp giöõa caùc boä phaän quy hoaïch ñoâ thò (kinh teá xaõ hoäi, xaây döïng, söû duïng ñaát) treân neàn taûng quy hoaïch phaùt trieån GTVT ñoâ thò.

Q Ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy ñeå theå cheá hoùa nhöõng öu tieân ñoái vôùi caùc chöông trình, döï aùn phaùt trieån VTHKCC thaân thieän moâi tröôøng; Q Söûa ñoåi, boå sung, hoaøn thieän caùc quy chuaån vaø tieâu chuaån thieát keá ñöôøng boä ñoâ thò trong ñoù quy ñònh cuï theå veà öu tieân quyeàn söû duïng cô sôû haï taàng ñöôøng boä cho xe buyùt coâng coäng, Q Ban haønh vaên baûn quy ñònh veà heä thoáng vaän taûi haønh khaùch coâng coäng ñoâ thò ña phöông thöùc cuøng caùc höôùng daãn, ñònh möùc chi phí cuï theå veà laäp quy hoaïch GTVT noùi chung cuõng nhö laäp quy hoaïch vaø laäp döï aùn ñaàu tö VTHKCC ñoâ thò.

Kieán nghò ñoái vôùi UBND caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông khaúng ñònh chuû tröông laáy phaùt trieån VTHKCC laø khaâu trung taâm trong heä thoáng GTVT ñoâ thò, nhanh choùng chuaån bò laäp Quy hoaïch toång theå phaùt trieån vaän taûi haønh khaùch coâng coäng thaønh phoá ñeán naêm 2030; quyeát taâm hoaøn thaønh vaø ñöa vaøo vaän haønh caùc tuyeán BRT vaø Q Caàn

Ă&#x; a

n g Îź n h

ùÜôøng saÊt ùoâ thò trong thôøi gian sôÚm nhaåt.

Q Hoaøn thieän boä khung chính saÚch phaÚt trieün giao thoâng vaän taÝi ùoâ thò treân neà n VTHKCC vaø phaÚt trieün caÚc cô cheå, coâng cuï caà n thieåt ùaÝm baÝo khaÝ naêng thaüm ùònh, kieüm tra vaø giaÚm saÚt moåi quan heä giÜþa caÚc dÜï aÚn vôÚi muïc tieâu vaø taà m nhÏn phaÚt trieün ùoâ thò.

Q Nghieân cÜÚu caÝi thieän moâ hÏnh quaÝn lyÚ nhaø nÜôÚc veà VTHKCC ùuÝ naêng lÜïc ùaÚp ÜÚng yeâu caà u nhieäm vuï quaÝn lyÚ heä thoång VTHKCC ùa phÜông thÜÚc.

Q Ban haønh quy cheå phoåi hôïp giÜþa caÚc chính quyeà n caåp Huyeän vôÚi cô quan quaÝn lyÚ VTCC nhaèm boü sung vaø ùÜa caÚc coâng trÏnh keåt caåu haï taà ng phuïc vuï VTCC vaøo caÚc quy hoaïch/keå hoaïch sÜÝ duïng ùaåt vaø quy hoaïch chi tieåt phaân khu ùoâ thò.

TAĂ˜I LIEĂ„U THAM KHAĂ›O [1]. Department of Transport, Taipei City Government, http://tcgwww.taipei.gov.tw/lp.asp?ctNode=65871&CtUnit=358 06&BaseDSD=7&mp=117002 [2]. Edwards J.D (1992), Transportation Planning Handbook, Prentice-Hall,1992 ;Transit Research [3]. Gray G.E. & Hoel L.A. (1992), Public Transportation, 2nd Edition, Prentice-Hall,1992 ; [4]. Khuat Viet Hung (2006), Traffic Management in Motorcycle Dependent Cities, Doctoral Dissertation, Darmstadt University of Technology, 2006.

[5]. Levinson et al (2003), Bus Rapid Transit: Volume 2 Implementatiomn Guidelines, Transportation Research Board, Washington DC, 2003.

[6]. Lloyd Wright et al. (2007), Bus Rapid Transit: Planning Guide, GTZ. [7]. MĂźller-Elschner M. (2010), The Role of Information Technologies in Public Transport, International Seminar on Future of Public Transport, Hochiminh City, Vietnam, March 2010.

[8]. Public Law 102-240: Intermodal Surface Transportation Efficiency Act of 1991, http://ntl.bts.gov/DOCS/istea.html > @ 4X\HiW xzQK 4f 77J QJD”\ WKD QJ QDrP FX€D 7KX€ W|{ QJ &KtQK SKX€ SKHk GX\HlW fHj D Q SKD W WULHnQ YDlQ WD€L KD”QK NKD FK FRkQJ FRlQJ EDqQJ [H EX\ W JLDL xRDwQ QDrP �

[10]. Rodrerick B. Diaz et al. (2004), Chacracteristics of Bus Rapid Transit Decision Making, US department of Transport and Federal Transit Autohority.

[11]. Transit Research Cooperative Program (2003), Transit Capacity and Quality of Service Manual, 2nd Edition, Washington D.C. [12]. Vuchic V. (2005), Urban Transit Operations, Planning and Economics, John Wiley & Sons, 2005;

SĂ‹ 83+84 . 2016

123

MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ QUY HOAÏCH MOÂI TRÖÔØNG ÑOÂ THÒ VAØ GIAÛI PHAÙP TÍCH HÔÏP QUY HOAÏCH MOÂI TRÖÔØNG TRONG QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ ÑA NGAØNH

ThS. NGUYEÃN HUY DUÕNG Vieän Quy hoaïch Moâi tröôøng, Haï taàng Kyõ thuaät Ñoâ thò vaø Noâng thoân, VIUP

Quy hoaïch moâi tröôøng laø gì?

Khaùi nieäm quy hoaïch moâi tröôøng (Environmental Planning)

Ngay töø nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû 19 ñaõ coù quan nieäm quy hoaïch moâi tröôøng (QHMT) roäng raõi trong coâng chuùng. QHMT ñöôïc thöïc söï chuù yù töø khi xuaát hieän “laøn soùng moâi tröôøng” ôû Myõ vaøo nhöõng naêm 60, khi maø caùc quoác gia phaùt trieån treân theá giôùi quan taâm moät caùch nghieâm tuùc tôùi caùc thoâng soá moâi tröôøng trong quaù trình xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån. Tuy nhieân, phaûi ñeán nhöõng naêm 90 coâng taùc quy hoaïch moâi tröôøng môùi ñöôïc phoå bieán vaø trieån khai roäng raõi. Coù nhieàu ñònh nghóa vaø quan nieäm khaùc nhau veà QHMT ñöôïc ñöa ra, nhöng chöa coù moät ñònh nghóa hay khaùi nieäm chính thöùc naøo ñöôïc thöøa nhaän treân theá giôùi. ÔÛ Chaâu AÂu thuaät ngöõ naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng cho quaù trình quy hoaïch söû duïng ñaát cuûa khu vöïc.

Ví duï ôû Haø Lan, QHMT laø caàu noái quy hoaïch khoâng gian vaø vieäc laäp chính saùch moâi tröôøng; ngöôïc laïi, ôû Baéc Myõ cuïm töø naøy ñöôïc duøng ñeå chæ moät phöông phaùp quy hoaïch toång hôïp, keát hôïp nhieàu vaán ñeà vaø coù nhieàu taùc duïng trong vieäc quaûn lyù moâi tröôøng toång hôïp, quaûn lyù heä sinh thaùi vaø quaûn lyù toång hôïp caùc nguoàn taøi nguyeân.

Caùc yeâu toá moâi tröôøng cuõng ñaõ ñöôïc ñöa vaøo trong quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò. Trong nhieàu taøi lieäu nöôùc ngoaøi xuaát hieän caùc thuaät ngöõ môùi veà quy hoaïch ñoâ thò nhö ñoâ thò beàn vöõng, ñoâ thò sinh thaùi vaø gaàn ñaây laø ñoâ thò xanh, taêng tröôûng xanh. Taát caû caùc coá gaéng cuûa caùc nhaø quy hoaïch ñeàu muoán tieán ñeán muïc tieâu xaây döïng caùc ñoâ thò hieän ñaïi, ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu phaùt trieån cuûa con ngöôøi nhöng vaãn ñaûm baûo chaát löôïng moâi tröôøng theo tieâu chuaån nhaát ñònh, ñaûm baûo söùc khoûe cuûa ngöôøi daân ñoâ thò, giaûm thieåu phaù vôõ caûnh quan töï nhieân, ñoàng thôøi baûo toàn ñöôïc caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân giôùi haïn trong khu vöïc ñoâ thò.

Theo Luaät Baûo veä moâi tröôøng 2014 Quy hoaïch baûo veä moâi tröôøng (BVMT) laø vieäc phaân vuøng moâi tröôøng ñeå baûo toàn, phaùt trieån vaø thieát laäp heä thoáng haï taàng kyõ thuaät baûo veä moâi tröôøng gaén vôùi heä thoáng giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng trong söï lieân quan chaët cheõ vôùi quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi nhaèm baûo ñaûm phaùt trieån beàn vöõng. Ñaây laø noäi

124

SË 83+84 . 2016

ß a

dung hoaøn toaøn môùi cuûa Luaät BVMT 2014, xuaát phaùt töø yeâu caàu caàn coù moät taàm nhìn daøi haïn vaø toång theå veà BVMT, gaén keát thöïc söï giöõa BVMT vôùi phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Noùi caùch khaùc QHMT laáy khaùi nieäm phaùt trieån beàn vöõng laøm tö töôûng chæ ñaïo, höôùng tôùi söï phaùt trieån haøi hoøa giöõa kinh teá - xaõ hoäi vaø taøi nguyeân moâi tröôøng, baûo veä söùc khoûe cuûa nhaân daân, thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát xaõ hoäi vaø söû duïng beàn vöõng taøi nguyeân moâi tröôøng. Theo quy ñònh cuûa Luaät BVMT 2014, quy hoaïch BVMT phaûi ñöôïc xaây döïng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi vaø vì vaäy phaûi phuø hôïp vôùi chieán löôïc, quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, quoác phoøng, an ninh, quy hoaïch söû duïng ñaát.

Vôùi nhöõng nguyeân taéc naøy, vieäc xaây döïng quy hoaïch BVMT khoâng laøm ñaûo loän caùc quy hoaïch cô baûn hieän coù bôûi vì neáu laøm ñaûo loän caùc quy hoaïch cô baûn hieän coù, quy hoaïch BVMT seõ khoâng coù tính thöïc thi. Quy hoaïch BVMT phaûi döïa treân hieän traïng töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi ñeå phaân vuøng moâi tröôøng, baûo toàn ÑDSH, quaûn lyù moâi tröôøng, quaûn lyù chaát thaûi, xaây döïng heä thoáng haï taàng kyõ thuaät BVMT. Noäi dung cuûa quy hoaïch BVMT ñaõ ñöôïc môû roäng ngoaøi phaïm vi cuûa caùc hoaït ñoäng BVMT vaø ôû möùc ñoä naøo ñoù, quy hoaïch BVMT ñaõ ñeán gaàn vôùi quy hoaïch moâi tröôøng nhö moät soá nöôùc ñaõ aùp duïng [5].

Caùc loaïi quy hoaïch moâi tröôøng

Hieän nay, coù theå coù caùc loaïi QHMT khaùc nhau tuøy theo möùc ñoä, tính troäi cuûa caùc ñoái töôïng trong vuøng hay tính chaát cuûa vuøng. Theo noäi dung coù theå phaân thaønh hai loaïi chính sau: Q Quy hoaïch moâi tröôøng toång theå: laø QHMT moät caùch toång hôïp nhaát, chuù yù toång quan ñeán moïi ñoái töôïng. Giöõa ñoâ thò, khu coâng nghieäp, khu du lòch, ñoàng baèng, trung du hay mieàn nuùi coù söï khaùc bieät nhau veà chöùc naêng, ñaëc ñieåm taøi nguyeân vaø chaát löôïng moâi tröôøng, möùc ñoä phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi… neân seõ coù nhieàu loaïi QHMT toång theå nhö: Quy hoaïch moâi tröôøng ñoâ thò; Quy hoaïch moâi tröôøng khu coâng nghieäp; Quy hoaïch moâi tröôøng noâng thoân; Quy hoaïch moâi tröôøng khu du lòch, di tích lòch söû hay danh lam thaéng caûnh…

Q Quy

hoaïch moâi tröôøng chuyeân ngaønh: coù theå laøm quy hoaïch rieâng cho moät boä phaän chöùc naêng naøo ñoù hoaëc moâi tröôøng theo ñaëc tröng cuûa vuøng. Ví duï veà quy hoaïch chuyeân ngaønh nhö: Quy hoaïch caùc traïm quan traéc, kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc, khoâng khí…; Quy hoaïch caùc röøng phoøng hoä ñaàu nguoàn; Quy hoaïch baûo toàn ña daïng sinh hoïc; Quy hoaïch heä thoáng thoaùt nöôùc möa, nöôùc thaûi vaø heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi; Quy hoaïch caùc baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh…

Ngoaøi ra, neáu phaân caáp quy hoaïch theo khoâng gian ta coù caùc loaïi quy hoaïch sau: Quy hoaïch quoác gia, quy hoaïch vuøng, quy hoaïch ñoâ thò, ñieåm daân cö.

Noäi dung cuûa quy hoaïch baûo veä moâi tröôøng theo Luaät BVMT Theo Luaät Baûo veä moâi tröôøng 2014, quy hoaïch BVMT ñöôïc laäp ôû quy moâ caáp quoác gia vaø caáp tænh, goàm caùc noäi dung cô baûn sau: 1) Ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng, quaûn lyù moâi tröôøng, döï baùo xu theá dieãn bieán moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu; 2) Phaân vuøng moâi tröôøng; 3) Baûo toàn ña daïng sinh hoïc vaø moâi tröôøng röøng; 4) Quaûn lyù moâi tröôøng bieån, haûi ñaûo vaø löu vöïc soâng; 5) Quaûn lyù chaát thaûi; 6) Haï taàng kyõ thuaät baûo veä moâi tröôøng; heä thoáng quan traéc moâi tröôøng; 7) Caùc baûn ñoà quy hoaïch; 8) Nguoàn löïc thöïc hieän quy hoaïch; 9) Toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch.

Nhö vaäy, noäi dung chuû ñaïo cuûa quy hoaïch BVMT laø vieäc phaân vuøng

n g μ n h

moâi tröôøng ñeå baûo toàn vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp veà quaûn lyù, kyõ thuaät ñeå baûo veä, giaùm saùt caùc thaønh phaàn moâi tröôøng cuøng nguoàn löïc, caùch thöùc toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch.

2. Moái quan heä giöõa quy hoaïch moâi tröôøng vaø quy hoaïch ñoâ thò Quy hoaïch moâi tröôøng laø moät noäi dung khoâng theå taùch rôøi cuûa quy hoaïch ñoâ thò Caùc hoaït ñoäng phaùt trieån ñoâ thò bao giôø cuõng gaây nhöõng aûnh höôûng toát, xaáu vôùi möùc ñoä khaùc nhau ñeán taøi nguyeân vaø moâi tröôøng ôû moät phaïm vi khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh. Do ñoù QHMT gaén chaët vôùi QHÑT treân moät laõnh thoå xaùc ñònh. Söï gaén boù naøy ñöôïc theå hieän ngay töø giai ñoaïn ñaàu cuûa QHÑT. QHMT phaûi luoân baùm saùt QHÑT ôû taát caû caùc giai ñoaïn quy hoaïch ñeå coù söï thoáng nhaát thay ñoåi, ñieàu chænh kòp thôøi. Söï thoáng nhaát hay thay ñoåi, ñieàu chænh caùc hôïp phaàn trong caû hai loaïi quy hoaïch treân ñöôïc thöïc hieän trong vieäc xaùc ñònh phaïm vi, söï thoáng nhaát giöõa muïc tieâu kinh teá vaø muïc tieâu moâi tröôøng.

Nhöõng khoù khaên seõ xaûy ra khi gaén QHMT vaøo QHÑT, nhöõng khoù khaên thöôøng gaëp laø quyeàn lôïi ñöôïc höôûng veà moâi tröôøng cuûa caùc coäng ñoàng khaùc nhau cuûa nhöõng ngöôøi gaây oâ nhieãm vaø nhöõng ngöôøi phaûi gaùnh chòu oâ nhieãm… QHMT khoâng phaûi laø moät quy hoaïch ñoäc laäp vôùi QHÑT bôûi vì QHMT ñoäng chaïm ñeán nhieàu lónh vöïc khaùc nhau: töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi, chính saùch, theå cheá vaø taát nhieân cuõng khoâng leä thuoäc vaøo QHÑT. Neáu QHMT rôi vaøo moät trong hai vò trí ñoäc laäp hay leä thuoäc thì muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng seõ khoâng ñaït ñöôïc, coøn moâi tröôøng bò xem nheï [4].

Trong suoát nhöõng naêm qua, nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc baûo veä moâi tröôøng, coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò (QHÑT) ñaõ loàng gheùp nhöõng noäi dung cuûa QHMT. Coù theå noùi, QHMT laø moät noäi dung khoâng theå taùch rôøi cuûa QHÑT, theå hieän ôû nhöõng khía caïnh nhö choïn ñaát phaùt trieån ñoâ thò, phaân vuøng khuyeán khích / haïn cheá phaùt trieån, toå chöùc khoâng gian söû duïng ñaát… ñaây laø nhöõng noäi dung veà phaân vuøng moâi tröôøng trong QHMT toång theå; hay quy hoaïch caáp nöôùc, thoaùt nöôùc, xöû lyù nöôùc thaûi, chaát thaûi raén, nghóa trang, caây xanh… laø nhöõng noäi dung cuûa QHMT chuyeân ngaønh. Noùi caùch khaùc QHÑT ñaõ loàng gheùp moät soá noäi dung cuûa QHMT. Quy hoaïch moâi tröôøng laø coâng cuï cho QHÑT beàn vöõng Vôùi muïc ñích ñieàu hoaø moái quan heä giöõa phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø moâi tröôøng taøi nguyeân ñoâ thò, QHMT ñaûm baûo cho vieäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa ñoâ thò khoâng vöôït quaù khaû naêng chòu ñöïng cuûa moâi tröôøng taøi nguyeân, laøm cho söï phaùt trieån cuûa taøi nguyeân moâi tröôøng coù theå thích öùng vôùi söï phaùt trieån cuûa kinh teá xaõ hoäi. Vì vaäy, khi ñöôïc loàng gheùp QHMT, QHÑT coù theå vöôn tôùi söï phaùt trieån haøi hoaø giöõa kinh teá xaõ hoäi vaø taøi nguyeân moâi tröôøng, baûo veä söùc khoeû cuûa ngöôøi daân ñoâ thò, thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa söùc saûn xuaát xaõ hoäi vaø söû duïng laâu beàn taøi nguyeân moâi tröôøng. Phaùt trieån kinh teá ñoàng thôøi phaûi caûi thieän moâi tröôøng vaø trong caûi thieän moâi tröôøng phaûi thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån.

Quy hoaïch moâi tröôøng vaø ñaùnh giaù moâi tröôøng chieán löôïc Vieäc thöïc hieän ñaùnh giaù moâi tröôøng chieán löôïc (ÑMC) cho caùc loaïi hình quy hoaïch hieän nay gaëp nhieàu khoù khaên do cô quan thöïc hieän quy hoaïch phaùt trieån khoâng xaùc ñònh ñöôïc hieän traïng, dieãn bieán cuûa caùc thaønh phaàn moâi tröôøng vaø ñònh höôùng quaûn lyù vaø BVMT. SË 83+84 . 2016

125

veà xaõ hoäi, taéc ngheõn giao thoâng, quaù taûi veà haï taàng…

Q Ngöôõng chòu taûi cuûa moâi tröôøng ñoâ thò laø coù haïn. Vieäc xaû thaûi quaù möùc, thieáu kieåm soaùt vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng daãn ñeán chaát löôïng moâi tröôøng xuoáng caáp, oâ nhieãm, trong khi vieäc ñaàu tö caùc coâng trình haï taàng xöû lyù chaát thaûi khoâng theo kòp toác ñoä phaùt trieån cuûa ñoâ thò. Vì vaäy, caùc vaán ñeà moâi tröôøng ñoâ thò hieän nay ñang ñöôïc ñaùnh giaù laø nan giaûi, laâu daøi vaø khoâng deã khaéc phuïc.

Q QHÑT

Thoâng qua vieäc phaân tích hieän traïng moâi tröôøng, ñieàu kieän ñòa lyù, töï nhieân, xaõ hoäi vaø sinh thaùi trong vuøng quy hoaïch, phaân vuøng moâi tröôøng, QHMT seõ ñöa ra caùc ñònh höôùng veà quaûn lyù vaø BVMT, baûo toàn ña daïng sinh hoïc, baûo veä caùc giaù trò vaên hoùa, lòch söû trong vuøng quy hoaïch. Ñoàng thôøi, xaùc laäp caùc tieâu chí chung nhaèm quaûn lyù thoáng nhaát veà moâi tröôøng, taïo haønh lang ñeå caùc quy hoaïch phaùt trieån phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa lyù, töï nhieân, sinh thaùi, ñaûm baûo haøi hoøa giöõa caùc ñònh höôùng vaø giaûi phaùp thöïc hieän döïa treân 3 truï coät kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng.

Do vaäy vieäc thöïc hieän quy hoaïch BVMT seõ taïo ñieàu kieän ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa ÑMC trong vai troø laø coâng cuï phaân tích, döï baùo caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng cuûa caùc quy hoaïch phaùt trieån trong quaù trình laäp quy hoaïch vaø ñaùnh giaù möùc ñoä phuø hôïp cuûa caùc ñònh höôùng, muïc tieâu, giaûi phaùp phaùt trieån vôùi caùc yeâu caàu veà quaûn lyù vaø BVMT nhaèm ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng [3].

3. Moät soá vaán ñeà toàn taïi cuûa vieäc loàng gheùp moâi tröôøng trong quy hoaïch ñoâ thò hieän nay

ÔÛ Vieät Nam QHMT coøn khaù môùi meû. Ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cho töøng vuøng, töøng tænh hay moät ñòa phöông, moät ñoâ thò naøo ñoù môùi chæ döïa treân caùc vaên baûn quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Ñaây laø caùc vaên baûn coù tính phaùp lyù ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt

126

SË 83+84 . 2016

trieån kinh teá xaõ hoäi vaø an ninh quoác phoøng, naâng cao ñôøi soáng, xoùa boû caùch bieät vaø cheânh leäch phaùt trieån, phaân boá laïi daân cö, lao ñoäng, caûi taïo vaø phaùt trieån cô sôû haï taàng. Khía caïnh baûo veä moâi tröôøng trong caùc taøi lieäu naøy chæ môùi ñöôïc ñeà caäp ôû möùc ñoä raát chung, caùc vaán ñeà moâi tröôøng chöa ñöôïc ñaùnh giaù, phaân tích ñaày ñuû, chöa coù noäi dung quy hoaïch hay keá hoaïch baûo veä moâi tröôøng.

Maëc duø vieäc loàng gheùp baûo veä moâi tröôøng ñaõ ñöôïc xem xeùt trong QHÑT nhöng chöa ñaày ñuû, toaøn dieän. Caùc vaán ñeà baûo veä vaø quaûn lyù moâi tröôøng, taøi nguyeân ñoâ thò chöa ñöôïc quan taâm moät caùch baøi baûn trong QHÑT: Q Maëc duø muïc tieâu cuûa QHÑT nhaèm naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng soáng cho ngöôøi daân trong ñoâ thò, song döôøng nhö caùc tieâu chí veà moâi tröôøng ñoâ thò laïi raát môø nhaït. Noùi caùch khaùc khía caïnh veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi vaãn bò coi nheï hôn khía caïnh veà kinh teá trong phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng. Lyù do laø QHÑT chöa xem xeùt hoaëc xem xeùt chöa ñaày ñuû ñeán muïc tieâu veà moâi tröông trong muïc tieâu cuûa QHÑT. Q Taøi nguyeân ñoâ thò coù haïn, vieäc khai thaùc söû

duïng phaûi naèm trong khaû naêng cung caáp cuûa noù. Tuy nhieân, QHÑT chöa xaùc ñònh ñöôïc khaû naêng cung caáp taøi nguyeân nhö nöôùc, ñaát ñai, sinh thaùi… Vì vaäy, vieäc khai thaùc nöôùc ngaàm quaù möùc ñaõ khieán haï thaáp möïc nöôùc ngaàm, gaây luùn ñaát; maät ñoä söû duïng ñaát quaù cao taïi nhieàu ñoâ thò ñaõ gaây ra nhöõng heä luïy

thieáu söï lieân keát caùc yeáu toá moâi tröôøng vaøo quy hoaïch khoâng gian. Nhöõng caên cöù cho quy hoaïch khoâng gian ñoâ thò hieän nay thöôøng taäp trung vaøo hoaït ñoäng kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa ñoâ thò, chaïy theo kinh teá thò tröôøng, ít caân nhaéc ñeán nhöõng giaù trò moâi tröôøng töï nhieân, heä sinh thaùi, tính ña daïng sinh hoïc, chaát löôïng khoâng khí, nguoàn nöôùc, thoå nhöôõng… cuûa ñoâ thò.

Q QHÑT hieän nay môùi chæ xaây döïng ñöôïc caùc keá hoaïch quaûn lyù hoaït ñoäng xaây döïng trong ñoâ thò, bao goàm caû hoaït ñoäng xaây döïng coâng trình BVMT, nhöng chöa ñeà ra caùc keá hoaïch quaûn lyù, giaùm saùt moâi tröôøng ñoâ thò, vì theá chöa kieåm soaùt ñöôïc caùc vaán ñeà moâi tröôøng naûy sinh trong phaùt trieån ñoâ thò maø vaãn chaïy theo giaûi quyeát caùc haäu quaû veà moâi tröôøng.

Q Moät soá vaán ñeà moâi tröôøng tuy ñaõ ñöôïc loàng gheùp trong QHÑT xong chöa toaøn dieän, cuï theå. Ñoái vôùi caùc ñoâ thò tröïc thuoäc Trung öông tuy ñaõ coù quy hoaïch chuyeân ngaønh haï taàng kyõ thuaät nhö quy hoaïch xöû lyù chaát thaûi raén, quy hoaïch caáp nöôùc, quy hoaïch thoaùt nöôùc… nhöng chöa bao quaùt heát caùc vaán ñeà cuûa BVMT ñoâ thò.

Lyù do cuûa caùc toàn taïi treân laø thieáu coâng cuï veà QHMT trong QHÑT. Maëc duø QHÑT ñaõ thöïc hieän ÑMC nhöng ÑMC chæ laø coâng cuï raø soaùt, kieåm tra, ñaùnh giaù aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng cuûa QHÑT, ÑMC khoâng phaûi laø coâng cuï laäp QHÑT. Vì vaäy, caàn thieát phaûi laäp quy hoaïch moâi tröôøng ñoâ thò nhö moät böôùc cuï theå hoùa ñònh höôùng baûo veä moâi tröôøng cuûa QHÑT vaø coù theå coi ñaây laø moät loaïi ñoà aùn QHÑT chuyeân ngaønh.

4. Ñeà xuaát giaûi phaùp tích hôïp QHMT trong QHÑT Quy trình tích hôïp QHMT trong QHÑT

ß a

n g μ n h

QHMT ñöôïc thöïc hieän loàng gheùp trong moái quan heä vôùi QHÑT theo trình töï sau ñaây: Böôùc 1: Laäp nhieäm vuï Q Ñieàu tra khaûo saùt, xaùc ñònh phaïm vi nghieân cöùu.

Q Xaùc ñònh caùc vaán ñeà vaø muïc tieâu moâi tröôøng.

Quy trình tích hôïp QHMT trong QHÑT

Böôùc 2: Phaân tích, ñaùnh giaù boái caûnh phaùt trieån vaø moâi tröôøng khu vöïc quy hoaïch. thaäp thoâng tin, döõ lieäu cô baûn: Vò trí ñòa lyù, ñieàu kieän töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân, thoâng tin veà caùc lónh vöïc hoaït ñoäng KT-XH, thoâng tin tö lieäu, döõ kieän veà ñieàu kieän chaát löôïng moâi tröôøng, thoâng tin veà quy hoaïch vaø keá hoaïch phaùt trieån KT-XH khu vöïc, thoâng tin veà coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng…

Q Thu

SË 83+84 . 2016

127

ß a

n g μ n h

Q Ñaùnh

giaù hieän traïng taøi nguyeân thieân nhieân vaø chaát löôïng moâi tröôøng.

Q Ñaùnh

giaù hieän traïng heä thoáng quaûn lyù phaùt trieån vaø quaûn lyù moâi tröôøng khu vöïc.

Böôùc 3: Döï baùo söï bieán ñoåi vaø ñaùnh giaù caùc aûnh höôûng moâi tröôøng do caùc hoaït ñoäng phaùt trieån döï kieán.

Q Xaùc ñònh caùc quy hoaïch phaùt trieån KT-XH, quy hoaïch phaùt trieån caùc ngaønh.

Q Xaùc ñònh caùc kòch baûn phaùt trieån ñoâ thò vaø xu theá aûnh höôûng moâi tröôøng do caùc döï aùn phaùt trieån.

Q Döï

baùo söï bieán ñoåi taøi nguyeân moâi tröôøng ñaát, nöôùc, tröôøng khí, heä sinh thaùi... do caùc hoaït ñoäng phaùt trieån.

Q Nhaän ñònh xu theá bieán ñoåi ñieàu kieän moâi tröôøng chung cuûa toaøn khu vöïc.

Böôùc 4: Quy hoaïch moâi tröôøng Q Phaân vuøng moâi tröôøng khu vöïc quy hoaïch: Döïa vaøo tính lieân tuïc cuûa caùc yeáu toá ñòa-sinh thaùi; hieän traïng vaø xu theá bieán ñoåi taøi nguyeân, chaát löôïng moâi tröôøng; hieän traïng vaø töông lai trong söû duïng ñaát; ranh giôùi haønh chính... tieán haønh phaân vuøng moâi tröôøng, treân ñoù khu vöïc quy hoaïch ñöôïc chia thaønh nhieàu vuøng, tieåu vuøng vaø khu vöïc moâi tröôøng khaùc nhau (ñôn vò moâi tröôøng).

Q Laäp phöông aùn quy hoaïch khoâng gian phaùt trieån vaø BVMT: Noäi dung chuû yeáu cuûa giai ñoaïn naøy laø hoaïch ñònh caùc khu vöïc coù yù nghóa quan troïng khaùc nhau trong baûo veä vaø phaùt trieån moâi tröôøng trong vuøng quy hoaïch.

Q Laäp

keá hoaïch quaûn lyù moâi tröôøng: Xaùc ñònh keá hoaïch baûo veä chaát löôïng moâi tröôøng vaø quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân; ñeà xuaát chính saùch vaø bieän phaùp; xaây döïng caùc chöông trình moâi tröôøng vaø ñeà xuaát caùc chöông trình ñoåi môùi; ñeà xuaát moät soá döï aùn phaùt trieån moâi tröôøng; saép xeáp thöù töï öu tieân vaø laäp keá hoaïch thöïc hieän.

Q Ñeà

xuaát khung phaùp lyù caàn thieát cho vieäc thöïc hieän, giaùm saùt QHMT: Toå chöùc cô quan quaûn lyù moâi tröôøng khu vöïc; thieát laäp vaø hoaøn thieän cô sôû phaùp lyù; laäp keá hoaïch cho vieäc taêng cöôøng hoaëc xaây döïng môùi heä thoáng, chöông trình giaùm saùt moâi tröôøng vaø hoaït ñoäng phaùt trieån khu vöïc.

Noäi dung QHMT trong QHÑT QHMT caàn bao goàm moät soá noäi dung sau: 1) Ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng, quaûn lyù moâi tröôøng, döï baùo xu theá dieãn bieán moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu.

128

SË 83+84 . 2016

2) Xaùc ñònh caùc muïc tieâu baûo veä moâi tröôøng: Bao goàm muïc tieâu baûo toàn röøng, baûo toàn ña daïng sinh hoïc; taøi nguyeân vaø moâi tröôøng bieån, haûi ñaûo, löu vöïc soâng; moâi tröôøng khoâng khí, ñaát, nöôùc, quaûn lyù chaát thaûi, heä thoáng quan traéc vaø giaùm saùt moâi tröôøng…

3) Quy hoaïch moâi tröôøng: Q Phaân vuøng moâi tröôøng theo caùc muïc tieâu phaùt trieån, baûo veä, baûo toàn vaø öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu; Q Ñònh höôùng vaø giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng: Baûo toàn ña daïng sinh hoïc vaø moâi tröôøng röøng; quaûn lyù moâi tröôøng bieån, haûi ñaûo vaø löu vöïc soâng; quaûn lyù chaát thaûi; haï taàng kyõ thuaät baûo veä moâi tröôøng; heä thoáng quan traéc moâi tröôøng; Q Caùc

chöông trình, döï aùn baûo veä moâi tröôøng öu tieân vaø chæ tieâu moâi tröôøng 3) Nguoàn löïc thöïc hieän quy hoaïch.

4) Toå chöùc thöïc hieän quy hoaïch.

Keát luaän, kieán nghò

Ñeå naâng cao chaát löôïng QHÑT höôùng ñeán QHÑT beàn vöõng, ñeà xuaát moät soá kieán nghò sau: Q Nghieân cöùu, xaây döïng höôùng daãn tích hôïp QHMT trong QHÑT nhaèm naâng cao chaát löôïng noäi dung BVMT trong QHÑT. Theo ñoù QHMT laø moät noäi dung trong QHÑT, ñöôïc laäp vaø thaåm ñònh cuøng QHÑT. Q Nghieân

cöùu ban haønh quy ñònh vaø höôùng daãn laäp QHMT ñoâ thò nhö moät loaïi QÑT chuyeân ngaønh, nhaèm cuï theå hoùa nhöõng noäi dung veà baûo veä moâi tröôøng cuûa QHÑT. Hieän taïi, Luaät QHÑT ñaõ quy ñònh laäp caùc quy hoaïch chuyeân ngaønh haï taàng kyõ thuaät cho caùc thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, trong ñoù moät soá loaïi coù theå ñöôïc coi laø quy hoaïch moâi tröôøng chuyeân ngaønh. Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng ñoâ thò khaùc khoâng ñöôïc laäp quy hoaïch chuyeân ngaønh haï taàng kyõ thuaät thì caàn ñöôïc laäp QHMT ñoâ thò.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Boä Xaây döïng (2011). Höôùng daãn kyõ thuaät Ñaùnh giaù moâi tröôøng chieán löôïc cho Quy hoaïch xaây döïng vaø Quy hoaïch ñoâ thò.

2. Boä Xaây döïng (2009). Höôùng daãn loàng gheùp caùc vaán ñeà moâi tröôøng trong quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò.

3. Baùo ñieän töû taøi nguyeân vaø moâi tröôøng (thöù Ba, 31/03/2015).

Quy hoaïch baûo veä moâi tröôøng: Quyeát saùch môùi cho moät taàm nhìn môùi.

4. Cuïc Moâi tröôøng (1998). Phöông phaùp luaän QHMT. 5. Toång Cuïc moâi tröôøng (2014). Baùo caùo chuyeân ñeà-Nhöõng noäi dung cô baûn, caùc ñieåm môùi cuûa Luaät Baûo veä moâi tröôøng naêm 2014 vaø tình hình xaây döïng caùc vaên baûn höôùng daãn thi haønh.

6. Luaät Baûo veä moâi tröôøng 2014.

TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG NGHEÀ VÓNH PHUÙC

HÖÔÙNG ÑEÁN TAÀM CAO CUÛA THÒ TRÖÔØNG LAO ÑOÄNG QUOÁC GIA - KHU VÖÏC - QUOÁC TEÁ ÑOÁI TÖÔÏNG TUYEÅN SINH VAØ THÔØI GIAN ÑAØO TAÏO

Q Heä Cao ñaúng (3 naêm): Ñoái töôïng tuyeån sinh: Hoïc sinh toát nghieäp THPT, Boå tuùc THPT vaø töông ñöông.

Q Heä Trung caáp (2 naêm): Ñoái töôïng tuyeån sinh: Hoïc sinh toát nghieäp THPT, Boå tuùc THPT. Q Heä Trung caáp + THPT (3 naêm): Ñoái töôïng tuyeån sinh: Hoïc sinh toát nghieäp THCS.

CAÙC NGHEÀ ÑAØO TAÏO: Q Caét

goït kim loaïi ngheä haøn Q Coâng ngheä oâ toâ Q Ñieän coâng nghieäp Q Ñieän töû coâng nghieäp Q Cô ñieän töû Q Coâng

Q KT

maùy laïnh vaø ñieàu hoøa khoâng khí ngheä thoâng tin Q Kyõ thuaät söûa chöõa, laép raùp maùy tính Q Keá toaùn doanh nghieäp Q Kyõ thuaät xaây döïng Q May thôøi trang Q Coâng

- Ñòa chæ: Khu HC 15, P.Lieân Baûo, Tp.Vónh Yeân, T.Vónh Phuùc - Ñieän thoaïi: (0211) 3867 773 - 0913 533 362; Website: www.vpvc.edu.vn

SË 76 . 2016

13

VIEÄN QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ VAØ NOÂNG THOÂN QUOÁC GIA - BOÄ XAÂY DÖÏNG VIETNAM INSTITUTE FOR URBAN AND RURAL PLANNING – MINISTRY OF CONSTRUCTION Ñòa chæ/Address: Soá 10 Hoa Lö , Quaän Hai Baø Tröng, Haø Noäi, Vieät Nam Website: www.viup.vn; Email: info@ viup.vn; Tel: (04) 222 10 888; Fax: (04) 3.9764339

ChÛc Mıng N®m MÌi ßinh DÀu