ŞİMŞEK ÇAKTIĞINDA NADİREN OLUŞAN HN03 İHMAL EDİLEBİLİRDİR (KEZZAP OLUŞMAMASI İÇİN KONAN ENGELLER) ENDOTERMİK OLUŞ ENGELİ 1* Bütün yanma reaksiyonları ekzotermik olduğu hâlde azotun yanması endotermiktir. Endotermiklik başlı başına bir engeldir; çünkü doğal kimyasal reaksiyonların, başka bir ifade ile kendiliğinden gerçekleşen kimyasal reaksiyonların hepsi ekzotermiktir. Endotermik reaksiyonlar doğal ortamlarda cereyan etmez.
YÜKSEK AKTİVASYON ENERJİSİ ENGELİ 2* Diğer bir engel de gerekli olan yüksek aktivasyon enerjisidir. Şimşek çaktığında bile genelde gerekli olan yüksek aktivasyon enerjisi sağlanamaz.
AZOT İLE OKSİJEN GAZLARININ BİRLEŞMESİNİN ÇİFT YÖNLÜ TEPKİME OLMASI ENGELİ 3* N2 ve 02 moleküllerinin birleşmesine ait kimyasal reaksiyonun çift yönlü oluşu da ayrı bir engeldir. N2 + 2,502 + yüksek sıcaklık ↔ N205 4* Şimşek çaktığında nadiren yüksek aktivasyon enerjisi sağlanır. Ancak ileri reaksiyonun cereyan yüzdesi çok düşüktür. Bu nedenle eser miktarda yükseklerde az 1
miktarda azot oksitleri oluşur.
AZOT OKSİTLERİNİN SUYLA BİRLEŞMESİNE AİT TEPKİMENİN DE ÇİFT YÖNLÜ TEPKİME OLMASI ENGELİ 5* Azot oksitlerin suyla birleşmesine ait reaksiyon da çift yönlü olup ileri reaksiyonun hızı çok yavaştır. N205 + H20 ↔ 2HN03 6* Bu nedenle oluşan HN03 çok az olur. Az olduğundan dolayı da yağmurlu ortamda çok seyreltiktir. Yağmurla toprağa düşer. Azot döngüsünde, toprak için gerekli olan azot ihtiyacı başka şekillerde karşılanır. Yukarıdaki gibi karşılanan azot çok azdır.
N2 MOLEKÜLÜ EN ZAYIF KİMYASAL BAĞA SAHİP OLMASINA RAĞMEN; KİMYASAL BAĞI PARÇALANAMAZ, ÇOK GÜÇLÜ BİR KİMYASAL BAĞDIR, BU NEDENLE N2 MOLEKÜLÜ REAKSİYONLARA KARŞI İLGİSİZDİR 7* Havadaki N2 ile O2 arasında kimyasal reaksiyon olmamasının en başta gelen sebebi de; N2 molekülünün en zayıf kimyasal bağına rağmen parçalanmaması, atomlarına ayrılmamasıdır; çünkü bir kimyasal reaksiyonun meydana gelmesi için, önce molekülün atomlarına parçalanması gerekir, ondan sonra kimyasal tepkime gerçekleşir. N2 molekülünün kimyasal bağı, en zayıf kimyasal bağ olmasının yanı sıra, en büyük birleşmenin olduğu bir bağdır; çünkü üçlü kimyasal bağ, kimyasal bağların en yükseğidir, dörtlü kimyasal bağ yoktur. N2 molekülünde de üçlü kimyasal bağ vardır. 8* Kovalent bağlar; tekli bağ, ikili bağ ve üçlü bağ olmak 2
üzere üçe ayrılır. 9* N2 molekülünde N atomları arasında üçlü bağ vardır. Üçlü bağ, en zayıf bağdır. Normalinde üçlü kimyasal bağ içeren bileşiklerin kolayca kimyasal reaksiyona girmeleri gerekir. N2 gazı ise üçlü bağ içerdiği hâlde; tepkimeye girmez. N2 gazı, inert gazdır. İnert gaz, reaksiyonlara karşı ilgisiz gaz demektir. Bütün kimyasal reaksiyonlarda olduğu gibi, N2 molekülünün kimyasal reaksiyonlarında da, önce N2 molekülünün atomlarına ayrışması gerekir. Ancak N2 molekülüne mahsus özel bir durum vardır. Yüksek enerji verilse bile N2 molekülü atomlarına ayrıştırılamaz. 10* Zayıf olan üçlü bağın, her bir tanesi de çok zayıftır. Ancak üçünün birleşmesinden kuvvet doğmuş ve ayrılmayan bir birlik oluşmuştur. Zayıflar bir araya gelmiş; en güçsüzken, en kuvvetli olmuşlardır. Böylece ayrılmayan bir birlik meydana gelmiştir. Bu suretle kezzap yağmurundan korunmuş oluyoruz. Şayet N2 molekülü atomlarına ayrışsaydı, O2 molekülü ile birleşecek ve azot oksitler havada oluşacaktı. Oluşan azot oksitlerin, suyla birleşmesinden de kezzap dediğimiz nitrik asit, yağmurlu havalarda yağacaktı. 11* Sonuç olarak her şimşek çakışında HNO3 (kezzap) oluşması için şartlar hazır olduğu hâlde; kezzap oluşmamakta, hayat devam etmektedir.
3