WOK Magazine

W Y D A N I E Z O K A Z J I 6 0 - L E C I A WA R S Z A W S K I E J O P E R Y K A M E R A L N E J

fot. archiwum WOK

Deda Cristina Colonna o operze „Castor et Pollux”

Grzegorz Chrapkiewicz

Gdy pojawia się w nas dojrzałość

Kiedy powiedzieć sobie dość?

Eksperyment godny Mozarta

Andrzej Jagodziński

Gala Mozart Night w odnowionym teatrze

Nowe życie dla muzyki Bacha

ROK DWÓCH JUBILEUSZY Alicja Węgorzewska | dyrektor Warszawskiej Opery Kameralnej Z wielką radością oznajmiam, że Warszawska Ope-

WOK MAGAZINE | NA POCZĄTEK

fot. Kajus W. Pyrz

1

ra Kameralna weszła w rok dwóch niebagatelnych jubileuszy. A dzieje się to wszystko pomimo czasów wielce niesprzyjających sztuce, zdeterminowanych rygorami bezpieczeństwa wynikającymi z regulacji związanych z pandemią Covid-19.

Dla nas rok 2021 to zarówno jubileusz 60-lecia istnienia naszej instytucji, jak również rok odsłony XXX edycji Festiwalu Mozartowskiego. Tym samym, wyrażam płynącą prosto z serca nadzieję, że nieba-

szej sceny ze specjalnym udziałem Królowej Baroku

wem będziemy mogli wszyscy spotkać się w naszych

– światowej sławy sopranistki Simone Kermes.

teatrach, bo sztuka kwitnie w bezpośrednim kontak-

W pewien symboliczny sposób Gala stała się inaugu-

cie artysta-meloman. Sztuka – opera to trudne do

racją jubileuszu naszych 60. urodzin, a fakt, że uczy-

zdefiniowania misterium, w którym emocje i uczu-

niliśmy to frazami Wolfganga Amadeusza Mozarta,

cia, wpisane w pięciolinie partytur werbalizowane

urasta do rangi symbolu, bo to właśnie jego dzieła,

na scenie, tworzą jedyny most między wykonawcą

a w szczególności komplet tych scenicznych, zapre-

a odbiorcą.

zentowanych w naszym teatrze, rozsławił Warszawską

Patrząc na sześćdziesięcioletnią historię naszej in-

Operę Kameralną na całym świecie.

stytucji, na trzy dekady mozartowskiego letniego

Gala Mozart Night, wyreżyserowana przez Tomasza

święta, najlepiej widzimy, jakimi jesteśmy uczest-

Cyza, ze scenografią Katarzyny Gabrat-Szymańskiej

nikami bądź świadkami sukcesji pokoleń artystów;

niebawem będzie dostępna dla melomanów na kanale

tej wielkiej, niekończącej się sztafety spektakli,

VOD Warszawskiej Opery Kameralnej.

koncertów, recitali.

Ale rok 2021 to nie tylko obchody wspomnianych jubi-

Z tej okazji w świeżo wyremontowanych wnętrzach

leuszy. Na marzec zaplanowaliśmy premierę baroko-

Warszawskiej Opery Kameralnej zabrzmiały ponow-

wej opery „Castor et Pollux”, i sądzę, że będę wyrazi-

nie mozartowskie frazy w ramach Gali Mozart Night.

cielką marzeń nas wszystkich: dziełem Jean-Philippe’a

Podczas wieczoru wypełnionego muzyką salzbur-

Rameau wrócimy do operowej normalności i ponow-

skiego geniusza zabrzmiały arie z „Wesela Figara”,

nie spotkamy się w naszych gościnnych progach.

„Così fan tutte”, „Don Giovanniego” i „Czarodziej-

Dyrygent

skiego f letu”. Wszystko to w wykonaniu gwiazd na-

kurtyna… Tego nam wszystkim życzę.

weźmie

batutę

w

dłoń,

uniesie

się

WOK MAGAZINE | FOTOR ELACJE

fot. Karpati&Zarewicz

2

EKSPERYMENT GODNY MOZARTA Wojciech Gabriel Pietrow

Co powstaje z połączenia czterech oper wiedeńskiego

miłości, romantyczne uniesienia i dziecinne miłost-

geniusza, można przekonać się oglądając premierowe

ki. Mimo odmienności tematycznej Tomaszowi Cy-

wydarzenie Warszawskiej Opery Kameralnej, dostęp-

zowi, reżyserowi spektaklu, udało się stworzyć fabu-

ną online Galę Mozart Night.

larną treść, która z szacunkiem i zrozumieniem spaja wszystkie dzieła.

Połączenie w spójną całość arii z różnych dzieł Wol-

Zaskoczeniem nie będzie dla nikogo, że ogrom-

fganga Amadeusza Mozarta okazuje się przedsię-

ne wrażenie robi zapowiadana gwiazda wieczoru

wzięciem możliwym i ciekawym. Dobrym kluczem

– Simone Kermes. A kroku dotrzymują jej pozostali

są wątki miłosne, które przewijają się przez cztery

artyści, m.in. Artur Janda, Ewa Tracz, Maria Rozy-

opery: „Così fan tutte”, „Don Giovanniego”, „Wese-

nek-Banaszak i Natalia Rubiś.

la Figara” oraz „Czarodziejskiego f letu”. Uczucia te

Tłem dla muzycznego kunsztu artystów jest sceno-

są jednak różnorodne: przewrotne romanse, wielkie

grafia, której istotną częścią są projekcje, czasem

3

WOK MAGAZINE | FOTOR ELACJE

fot. Karpati&Zarewicz

GALA MOZART NIGHT PREMIERA: 22 STYCZNIA 2021 dość intrygujące. Galę w ramy ubierają więc filmy przedstawiające śpiewaków i śpiewaczki w różnych sytuacjach, w trakcie, gdy śpiewają arie na scenie, co w wielu przypadkach pogłębia znaczenie wykonywanych dzieł. Pojawiają się też niezwykłe animacje, które są interpretacyjnym wyzwaniem. Kto jednak zna twórczość Tomasza Cyza wie, że unika on prostych rozwiązań i oczywistości dających widzom dużą swobodę w emocjonalnym przeżywaniu jego produkcji. Tym razem jego współpraca ze scenografką Katarzyną Gabrat-Szymańska przynosi zaskakujące efekty.

Gwiazdy wieczoru: Simone Kermes – sopran Maria Rozynek-Banaszak – sopran koloraturow y Ingrida Gápová – sopran Ilona Krzy wicka – sopran Natalia Rubiś – sopran Ewa Tracz – sopran Aleksandra Żakiewicz – sopran Elżbieta Wróblewska – mezzosopran Aleksander Kunach – tenor Tomasz Rak – bary ton Artur Janda – bas-bary ton Orkiestra: Musicae Antiquae Collegium Varsoviense pod dyrekcją Radosława Kamieniarza Tancerze: Beniamin Citkowski, Jacek Foltyn, Marcin Krajewski, Jakub Piotrowicz Choreografia: Sebastian Piotrowicz, Natalia Jóźwiak

WOK MAGAZINE | FOTOR ELACJE

fot. Karpati&Zarewicz

4

POTRZEBUJEMY PIĘKNYCH HISTORII Kinga A. Wojciechowska

Prosta prawda, zawarta w stwierdzeniu, że im więk-

wykreowana niezwykle piękna rzeczywistość, któ-

sze ograniczenia, tym większa kreatywność, znów

rej umowność podkreślają przede wszystkim taniec

znajduje odzwierciedlenie. „Dziadek do orzechów”

i kostiumy.

wg. baśni E.T.A. Hoffmana z muzyką P. Czajkowskie-

Niezwykła w roli głównej młodziutka Amerykan-

go niezwykle zyskuje dzięki kameralnej odsłonie.

ka Remy Lamping jako Klara prowadzi nas przez świat zabawek z lekkością. Poddajemy się temu, tak

Balet, zwykle realizowany z rozmachem, na scenie

bardzo tęskniąc za pięknymi historiami. Tu urze-

Basenu Artystycznego, z uwzględnieniem obostrzeń

ka każdy element. Scenografia, dzięki której fabuła

pandemicznych,

opowieścią.

płynnie przechodzi od jednej sceny do drugiej, pro-

Nie gubimy wątków, a wszystkie akcenty rozłożone

jekcje choćby tylko z padającym śniegiem, który swo-

są wyraźnie. I choć fabuła „Dziadka…” jest prze-

ją monotonią uspokaja i wprawia w dobry nastrój.

cież baśniowa, mamy poczucie, że na scenie została

Przepiękne kostiumy, przy projektowaniu których

staje

się

klarowną

5

WOK MAGAZINE | FOTOR ELACJE

fot. Karpati&Zarewicz

„DZIADEK DO ORZECHÓW” W WARSZAWSKIEJ OPERZE KAMERALNEJ TO TRZECIA, PO „ARMIDZIE” I „HALCE” WSPÓLNA REALIZACJA OPERY I TVP KULTURA. PREMIERA ODBYŁA SIĘ 27 GRUDNIA 2020

Marcin Łobacz postawił na kolor i kontrast, ale z zachowaniem harmonii. Tę widać także w ruchu scenicznym. Każdy gest sprawia, że minuta po minucie zatapiamy się w tym niezwykłym intymnym widowisku.

Spektakl został świetnie zrealizowany przez ekipę TVP Kultura. Można go było zresztą obejrzeć na tej antenie dwukrotnie. I za każdym razem pragnienie, aby zobaczyć „Dziadka do orzechów” na deskach WOK – czy to sceny przy ul. Konopnickiej 6, czy też w odnowionej przestrzeni sceny głównej przy al. Solidarności – było przeogromne.

Reżyseria i choreografia: Jacek Tyski Scenografia: Katarzyna Gabrat-Szymańska Kostiumy: Marcin Łobacz Reżyseria świateł: Paweł Murlik Multimedia: Piotr Bednarczyk Asystent choreografa: Magdalena Ciechowicz Asystent reżysera: Jolanta Denejko Tancerze soliści: Klara – Remy Lamping Generał / Książę – Beniamin Citkowski Drosselmayer – Marek Zajączkowski / Marcin Krajewski Królowa kwiatów / Laleczka – Jennifer Rivera Lara Jaś / Rycerzyk – Cezary Wąsik Królowa Myszy – Christina Janusz Zespół: Aleksandra Pawluczuk, Mateusz Sobczak, Krzysztof Łuczak, Jacek Foltyn, Natalia Jóźwiak, Klaudia Janicka, Julia Witczak, Eliza Popielecka, Viviana Zajączkowska, Izabela Zabłocka, Magdalena Tandek, Christina Janusz, Hanna Szychowicz.

WOK MAGAZINE | FOTOR ELACJE

fot. Karpati&Zarewicz

6

MATKA Kinga A. Wojciechowska

Geniusz Witkacego sprawia, że każda jego sztuka do-

Tym bardziej, że tylko ona wydaje się jakby w peł-

brze zinterpretowana przez twórców, od reżysera po

ni przygotowana do roli. Prosty zabieg nie tylko

kostiumografa, staje się źródłem głębokich przeżyć,

koncentruje nas, widzów, na matce. Sprawia, że do-

tak aktora, jak i widza.

strzegamy też w mig psychologiczne relacje między bohaterami. Oto wszyscy, oprócz Alicji Węgorzew-

Wiadomo kto jest bohaterem tej historii. Ale nie tyl-

skiej, czytają swoje role ze skryptów. Jak czytają?

ko tytuł to zdradza. Od niej wszystko się zaczyna.

Służąca Dorota (w tej roli świetna Krystyna Tkacz)

Zwielokrotniona postać matki na wielkim ekranie.

dystansuje się od matki, chowając za pulpitem. Syn

A jednak... siedzi do nas tyłem. I już wiemy, że cokol-

Leon (którego brawurowo gra Rafał Zawierucha)

wiek powie, tak naprawdę skoncentrowana jest tylko

stawia swój pulpit tak, żeby podczas czytania od-

na sobie samej: swoich sprawach, swoich problemach,

wrócić się do matki tyłem, zerkając na nią od czasu

swoich potrzebach i swojej przeszłości.

do czasu, gdy wypowiada najmniej znaczące słowa.

7

Co innego go przecież interesuje. Dopiero gdy próbuje do czegoś przekonać matkę, zwraca się bezpośrednio do niej, ze skryptem w dłoni. Albo Leon i Zosia im skryptem. Gdy jednak w wyniku dyskusji ich poglądy splatają się – zaczynają czytać z jednej kartki.

Takich sytuacji jest zresztą więcej. Żadna nie jest

WOK MAGAZINE | FOTOR ELACJE

fot. Karpati&Zarewicz

– najpierw oddaleni, w kontrze, a więc każdy ze swo-

przypadkowa.

Projekcje video nie są tylko ilustracją spektaklu. Pogłębiają znaczenie wypowiadanych kwestii i stanowią ważny element układanki. Podobnie jak scenografia. Tu każdy przedmiot ma znaczenie. Przewrócone krzesło, monotonia kolorów, monstrualna łyżka. Zresztą wszystko się przeplata, gubi się czas i przestrzeń. Jak to się ma do rzeczywistości, która dziś płynnie przechodzi z wersji online do realu i odwrotnie – widzimy, wiemy. „Matka” jest spektaklem do wielokrotnego oglądania. Raz nie wystarczy, chce się więcej. Trzeba więcej. Bo gdy już oswoimy się z formą, zostaje treść.

Ważna, trudna, momentami okrutna. I nie da się ukryć, boleśnie prawdziwa, Choć dla nadania dystan-

„MATKA” STANISŁAWA IGNACEGO WITKIEWICZA INSCENIZOWANE CZYTANIE UTWORU Reżyseria i adaptacja: Jakub Przebindowski Scenografia: Witold Stefaniak

su – ubrana w humor i groteskę.

Kostiumy: Justyna Petelicka Multimedia: Hektor Werios

Na zdjęciach tego zobaczyć się nie da, ale ważną rolę gra tu muzyka i efekty dźwiękowe, znów – nieprzypadkowo, w niebanalny sposób podbijające znaczenie treści, sens poszczególnych słów i emo-

Obsada: Janina Węgorzewska: Alicja Węgorzewska Leon Węgorzewski: Rafał Zawierucha Zofia Plejtus: Natalia Sikora

cjonalnych stanów postaci. Bo „Matka” to przedsię-

Apolinary Plejtus: Bogdan Kalus

wzięcie pełne i przemyślane w każdym szczególe.

Dorota: Krystyna Tkacz

Zamknięte

i

skończone

dzieło,

przedstawienie,

z którego pewnie sam Witkacy byłby zadowolony.

Lucyna Beer: Martyna Kliszewska Joachim Cielęciewicz: Marek Siudym Hrabia I: Rafał Maserak Hrabia II: Jakub Przebindowski Józefina von Obrock: gościnnie – Kayah

WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

Deda Cristina Colonna

reżyserka i choreograf ka, tancerka.

Specjalizuje się w wybranym repertuarze operowym z XVII i XVIII w.

Ukończyła szkołę baletową Civico Istituto Musicale Brera (Novara) i Ecole Supérieure d’Etudes Chorégraphiques (Paryż). Na Sorbonie studiowała taniec barokowy i renesansowy.

Dla WOK zdobyła w 2018 r. nagrodę Giuseppe Di Stefano za spektakl „Armide” J.B. Lully’ego.

fot. archiwum WOK

8

9

GDY POJAWIA SIĘ W NAS DOJRZAŁOŚĆ Rameau rozkłada tylko przed nami karty – odczy-

logią bierze się z samej opery, ale może były jakieś

tujemy je my. O operze „Castor et Pollux”, która już

inne źródła natchnienia?

niedługo zagości na scenie Warszawskiej Opery Ka-

Po prostu byłam trochę ciekawa, dlaczego ci dwaj

Deda Cristina

bracia zostali bliźniakami na końcu tej historii.

meralnej, opowiada jej reżyserka

Colonna..

Colonna

Są przecież tylko braćmi. Bardzo różnymi braćmi.

Stało się dla mnie oczywiste, że muszę szukać sen-

Tworząc inscenizacje, zawsze znajdujesz coś, co przy-

su tej metafory. Kiedy zaczęłam zastanawiać się nad

kuwa Twoją uwagę – jak w „Armide”, kiedy skupiłaś

tym, jak te dwie połówki się połączyły, pomyślałam

się na samotności tytułowej bohaterki. A co znalazłaś

o dorosłości. Dojrzałość u ludzi pojawia się wtedy,

w operze „Castor et Pollux”?

gdy nie definiują siebie poprzez postać matki lub

Historię dwóch braci. Wzruszające jest, że są połą-

ojca. Wtedy pomyślałam, że można powiedzieć, że

czeni nawet po śmierci. Braterstwo na ziemi tak nie

gdy człowiek staje się swoim własnym bratem, staje

wygląda. Rodzeństwo nie żyje w ten sposób. Opieram

się własną rodziną. Zaczęłam szukać wszystkiego, co

się na własnym doświadczeniu jako siostry i na tym,

dotyczy konstelacji Bliźniąt, ponieważ opera mówi

co widzę.

wyraźnie, że bohaterowie stali się częścią tego zodiaku. Teraz więc jestem ekspertem w astrologii.

W tej operze jest wiele różnych rodzajów miłości: miłość braterska, miłość romantyczna, miłość nieszczę-

I wpadłaś na pomysł, aby połączyć astrologiczną me-

śliwa…

taforę Bliźniąt z „Castorem i Polluksem”. A co z in-

Większość oper opowiada o miłości, szczególnie tej

nymi postaciami?

nieszczęśliwej. Nie jest to zaskakujące. Tymczasem ta

Zaczęłam przyglądać się konstelacji Bliźniąt, a po-

opera jest inna.To nie tylko opowieść o braciach, któ-

tem zdałam sobie sprawę, że jeśli spojrzy się na imio-

rzy zachowują się inaczej niż w prawdziwym świecie,

na innych postaci, to okaże się, że połowa z nich to

ale i metafora – dwóch braci jednoczy się na wiecz-

planety: jest na przykład Merkury czy Jowisz. Byłam

ność jako konstelacja Bliźniąt, choć nie urodzili się

więc już na określonej drodze i chciałam opowiedzieć

jako bliźniacy. Dla mnie ma to głębokie znaczenie.

tę ekscytującą historię, która zaczyna się na Ziemi,

W procesie dorastania stajesz się swoim własnym

a kończy w Niebie. Zaczęłam szukać formy dla tych

bliźniakiem. Kiedy jesteś osobą dojrzałą, osiągasz

postaci.

boski stan równowagi.

I wtedy pojawił się tarot?

Chcę oczywiście porozmawiać o Twoim pomyśle na

Doświadczone w czytaniu kart osoby kładą tarota

inscenizację. Inspiracja tarotem i ezoteryczną astro-

i nie przepowiadają Ci przyszłości. To bardziej przy-

WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

Rozmawia: Wojciech Gabriel Pietrow

WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

10 pomina kształtowanie myśli. Po prostu wkładają

ra w programie, otrzymasz pewne informacje o kar-

czyjąś osobistą treść w otrzymany w kartach kształt.

tach. Symbole działają tylko wtedy gdy je znasz, więc

To medytacja.

jest część informacji, które muszę podać.

Co tarot wnosi do inscenizacji „Castora…?

Chciałbym zapytać jeszcze o operę. Co myślisz

Tarot zaczął podsuwać mi pomysły co do wyglądu po-

o Phoebe? Jest bardzo różną postacią od innych. Na

staci. Nie za bardzo lubię wkładać mityczne postaci

końcu wszyscy są w jakiś sposób „szczęśliwi”, a ona…

w boskie kostiumy. Jednocześnie było dla mnie jasne,

nie żyje, po samobójstwie popełnionym z miłości.

że muszą być one raczej abstrakcyjne – nie wiemy czy

Phoebe to metafora la démesure – sytuacji, w której

jedzą, śpią, ile mają lat. Nie byłam zainteresowana

traci się zdolność mierzenia swoich uczuć i działań.

przedstawieniem ich jako prawdziwych ludzi. A więc

Pod tym względem zostaje ukarana. To nieco „staro-

tutaj przydatne okazały się postaci z kart tarota.

modne” rozwiązanie tego problemu. W dzisiejszych czasach prawdopodobnie powstałoby dla niej inne

Czyli wykorzystałaś symbole tarota by postacie

zakończenie.

operowe były bardziej uniwersalne i zrozumiałe?

A także by zasugerować, że nie jest to historia jednej

To naprawdę dziwne, ponieważ jest po prostu

osoby, która nazywa się Castor lub Pollux. Jest to cała

nieszczęśliwie zakochana. Musi umrzeć tylko z tego

opowieść, którą mamy przed sobą i ma nam pozwo-

powodu.

lić na włożenie w nią własnej historii. Ja na przykład

To jest romantyczne spojrzenie na tę postać i coś

umieszczam w tej historii własne relacje z bratem.

w rodzaju hollywoodzkiej interpretacji tej sytuacji.

Każda postać jest kartą i Rameau rozkłada je przed

Tarot i metaforyczny system mówią nam, że Phoebe

nami. W ten sposób sami sobie odczytujemy swojego

nie powinna być uważana za zakochaną kobietę. Jest

tarota.

ona metaforą stanu, w którym nasze uczucia pożerają naszą zdolność postrzegania siebie wewnątrz gra-

A jeśli ktoś nie wie nic o tarocie lub astrologii? Czy ta

nic konkretnej sytuacji. Ona jest przyczyną własnej

inscenizacja będzie dla niego zrozumiała?

śmierci. Pozwala, by jej uczucia wylewały się z niej

Będzie. Przynajmniej na pierwszym poziomie. Posta-

i całkowicie nią zawładnęły.

ci są przedstawione w logiczny sposób i pozwalają zobaczyć oraz zrozumieć historię tych dwóch mężczyzn

Więc

znowu

i dwóch kobiet. Jest to pierwszy poziom, który jest

tę historię.

łatwy do zrozumienia. Jeśli jednak pozwolisz sobie na

Karta związana z Phoebe to Księżyc. Jest negatyw-

nieco więcej, zobaczysz, że zmieniające się zachowa-

na, ponieważ reprezentuje chłód i paraliż związany

nia między postaciami również opowiadają historię.

z przesadnymi uczuciami.

Nie tylko ich słowa. A jeśli przeczytasz uwagi reżyse-

Całą rozmowę przeczytasz na naszej stronie Operakameralna.pl.

–

tarot

pomaga

zrozumieć

nam

fot. archiwum WOK

WOK MAGAZINE | ROZMOWY

11

fot. archiwum WOK

12 Skąd pomysł na tę realizację, szczególnie teraz w tych pandemicznych czasach, w których nie chcemy myśleć o śmierci, a jednak nieustannie musimy?

Ja tego tekstu nie wybrałem, choć go znałem i widziałem film z 2012 r. w reżyserii Dustina Hoffmana. siłem swoich byłych studentów: Alicję Węgorzewską, WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

Ryszarda

Grzegorz Jarosław Chrapkiewicz

Aktor, reżyser teatralny, pedagog, profesor sztuk teatralnych, nauczyciel akademicki Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza oraz Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Ma w swoim dorobku ponad 80 reżyserii przedstawień teatralnych.

Minkiewicza

czy

Macieja

Mieczni-

kowskiego (mam za sobą 40 lat praktyki artystycznej i pedagogicznej w Akademii Teatralnej i Uniwersytecie Muzycznym). Obsadzenie śpiewaków w rolach dramatycznych niesie za sobą duże ryzyko, wszak przyzwyczajeni są oni do diametralnie innej poetyki i specyficznych środków wyrazu. Jednocześnie daje to możliwość wykorzystania ich umiejętności wokalnych, co przy tekście dramatycznym stanowi swego rodzaju wartość dodaną – w końcu to przez pryzmat muzyki operowej bohaterowie sztuki wspominają swoją dawną świetność. To moja druga reali-

KIEDY POWIEDZIEĆ SOBIE DOŚĆ?

Rozmawia: Maja Baczyńska

zacja dla WOK-u, wcześniej realizowałem „Wesele Figara”. W tym mniej więcej czasie Opera Kameralna otrzymała nową scenę (Basen Artystyczny) predestynowaną do kameralnych, eksperymentalnych spektakli. Wydało mi się to dobrym zbiegiem okoliczności.

Mogłem zrealizować „Kwartet” w odpowiednich warunkach. Wracając do wątku obsady, chcę wyjaśnić, że obsadzenie w większości moich byłych studentów dawało mi szansę na lepsze porozumienie i zrozumie-

Spotykamy się przy okazji premiery „Kwartetu” Ro-

nie przez nich mojego teatralnego języka.

nalda Harwooda z 1999 r. (przekł. Michał Ronikier) w Warszawskiej Operze Kameralnej – słodko-gorz-

Jednak taki wybór obsady wydaje się dość odważny.

kiej opowieści o śpiewakach w domu starców. O tym,

Odwaga chyba polegała na tym, że wiek wykonaw-

jak pogodzić niegasnące ambicje z nieuchronnością

ców stanowi pewną umowność. Prywatnie artyści są

przemijania i jak wyjść ze świata niedopowiedzeń do

młodsi od swoich postaci, jednak w spektaklu nie sto-

prozy życia, a także o kulisach spektaklu, opowiada

sujemy specjalnej charakteryzacji – w tym wypadku

nam reżyser

Grzegorz Chrapkiewicz .

bardziej mnie interesowała psychologia postaci niż

fot. arch. artysty

Co ciekawe, do obsady – poza Olgą Bończyk – zapro-

werystyczny rodzaj aktorstwa. Nie ma klejenia bród,

Co do Pana najsilniej w tej sztuce przemawia?

siwienia włosów i rysowania zmarszczek. Myślę, że

Czy właśnie akceptacja swoich słabości?

we współczesnym teatrze ważna jest gra umownością

Nie, odwrotnie. Rozpoznanie, zrozumienie słabości

i formą. Aktorstwo to forma połączona z analizą psy-

i podejmowanie świadomej walki z nimi jest imponu-

chologiczną. Taki teatr pobudza wyobraźnię widza

jące i przejmujące zarazem. W tym kryje się ogrom-

i daje duże możliwości interpretacyjne. Czy to spotka

na siła. Na mnie to robi ogromne wrażenie. Wątek

się z uznaniem, czy z krytyką trudno przewidzieć.

mądrości życiowej i związane z tym ważne decyzje

Z tego, co wiem, w Polsce nigdy nie zrealizowano tej

stanowią pointę tego dramatu.

sztuki ze śpiewakami. Tymczasem dzięki mojemu zamysłowi podczas spektaklu Warszawskiej Opery

Czy trzeba wiedzieć, kiedy powiedzieć sobie dość

Kameralnej usłyszymy fragmenty słynnych arii wy-

i z godnością zejść ze sceny?

konywanych niegdyś przez bohaterów sztuki. Choć,

W sztuce jedną z naczelnych wartości jest jakość,

oczywiście, będzie to raczej skromne wspomnienie

poziom wykonania. Kiedy kondycja ludzka, niestety,

o niegdysiejszych wspaniałych wykonaniach.

pozbawia artystę jego najwyższego kunsztu, to lepiej pozostać ze wspomnieniami, archiwaliami, doku-

A czy temat „Kwartetu” w aktualnym kontekście rze-

mentami świadczącymi o wspaniałej przeszłości.

czywiście może podnieść widza na duchu?

Czy w pandemii, czy nie w pandemii „Kwartet” po-

Biorą Państwo pod uwagę zorganizowanie wydarze-

zostaje optymistyczny. Jest tu melancholia wspo-

nia online?

mnień i zbliżania się do kresu, lecz również świado-

To leży w gestii pani dyrektor Alicji Węgorzewskiej,

mość, że bohaterowie się nie poddają, a to wzrusza

być może będziemy do tego zmuszeni. Choć realiza-

– do końca zmuszają się do wysiłku, stawiają sobie

cja online i live to dwa zupełnie różne tematy.

trudne zadania, o wiele trudniejsze niż pozwala im na to ich kondycja. Po prostu wzruszająco walczą

Co jest w takim razie mocną stroną realizacji online,

o siebie w trudnym okresie życia.

a co realizacji live?

W wypadku „Kwartetu” mamy do czynienia z ko-

Cała rzecz dotyczy starości. Jej piękna, brzydoty,

medią liryczną z przesłaniem, a ja się zgadzam

tajemnic.

z poglądem, że komedię w ostatecznym etapie re-

To, co jest interesujące, co zachwyca przynajmniej

żyseruje publiczność, to ona decyduje, co ją bawi,

mnie, to ten specyficzny dystans, ironiczny stosu-

a co skłania do ref leksji, kontakt z nią jest więc

nek starszych doświadczonych ludzi do siebie i ota-

nieodzowny.

czającego ich świata. Ważne jest też to w jaki sposób

pewien walor niedostępny na żywo – można do-

umieją się dzielić swoim doświadczeniem, czasem

strzec detal, o wyborze którego decyduje kamera.

wyjawiając wielkie, nieodkryte dotychczas tajemni-

Zbliżenia, odpowiednie kadrowanie mogą dodać takiej

ce. To też jest piękne i poruszające. Oni nie muszą

realizacji nowej wartości, ale to już całkiem inna

już niczego udawać, myślą i żyją jak chcą. To rodzaj

perspektywa. Niemniej każdy kontakt z kulturą jest

pewnej wolności.

lepszy niż żaden.

Chociaż

realizacja

online

posiada

WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

13

fot. Jarosław Budzy ńsk i

WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

14

Andrzej Jagodziński

ur. 1953 r., pianista jazzowy (ale skończył klasę waltorni na Akademii Muzycznej w Warszawie).

Grał m.in. w kwartecie Janusza Muniaka, w kwartecie Zbigniewa Namysłowskiego i w „Czwartecie” Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego.

Od 1987 akompaniuje Ewie Bem. Jego najpopularniejszą płytą jest „Chopin” z 1993 w trio z Adamem Cegielskim na basie i Czesławem „Małym” Bartkowskim na perkusji.

Dostał za nią Fryderyka.

15

NOWE ŻYCIE DLA MUZYKI BACHA Najważniejsza jest kwestia interpretacji. Jazz może

śniu ubiegłego roku udało nam się, mimo pandemii,

przyswoić,

zagrać dwa koncerty. A teraz szykujemy się do nagra-

wchłonąć

wszystko,

Andrzej Jagodziński

każdą

muzykę.

opowiada, jak powstał

nia płyty.

projekt łączący dwa muzyczne światy, w którym jego trio gra z orkiestrą barokową MACV.

Jazz i barok to na pierwszy rzut oka dwa różne światy, które z pewnością łączy element improwizacji. Czy to

Jak Pan się odnajduje w tych dziwnych realiach, które

jedyny łącznik? Gdzie się zazębiają?

niestety również dotknęły kulturę?

To jest pytanie, na które właściwie nie mam odpo-

Najbardziej brakuje koncertów! Tego żywego kontak-

wiedzi, chociaż zajmuję się tym procederem, czyli

tu z publicznością. Od czasu do czasu spotykam się

łączeniem klasyki z jazzem od dwudziestu paru lat.

z kolegami i gramy na platformach streamingowych,

I gdzie to się zazębia? Najważniejsza jest kwestia in-

ale to jest bardzo dziwne uczucie, kiedy nie ma braw

terpretacji. Jazz może przyswoić, wchłonąć wszyst-

po zakończeniu koncertu. Oczywiście otrzymujemy

ko, każdą muzykę. Jeśli wykonawca jest jazzmanem,

potem odzew od publiczności i gratulacje, ale to nie

to będzie tę produkcję można nazwać jazzem, na-

jest to samo.

wet jeśli jest to dokładnie zapisany utwór klasyczny.

To może być postrzegane jako burzenie pomników,

W ostatnim czasie pracował Pan nad nowym autor-

choć uważam, że to zbyt mocne słowa. Tu muszę jed-

skim projektem „Jazz Sebastian Bach” z orkiestrą

nak powiedzieć, że to świadczy o klasie wykonawców,

barokową MACV i Agnieszką Wilczyńską. Co to za

którzy potrafią bez szkody dla brzmienia, dla sposo-

projekt i co było impulsem do jego stworzenia?

bu odbioru przez publiczność, taką muzykę zaprezen-

Graliśmy koncert w Poznaniu z orkiestrą kameralną,

tować, wymyślić, napisać.

którą prowadził Marcin Sompoliński. To była inna muzyka. Utwory kojarzone z klasyką lub zaaranżo-

Jak to jest pracować z orkiestrą barokową. Instru-

wane w sposób klasyczny, a oprócz tego towarzyszył

menty nie z tego świata, inny strój. Czy to stanowiło

oczywiście temu jazz. Kiedy dyrygent usłyszał, jak

jakąś trudność?

się rozgrzewam, a grałem Bacha, zapytał mnie, czy

Jedyna trudność, z którą walczyłem przez dłuższy

nie dałoby się zrobić takiego programu z Janem Seba-

czas, to były instrumenty dęte blaszane, które gra-

stianem. Marcin Sompoliński był wtedy dyrygentem

ją tylko alikwotami, a więc nie we wszystkich tona-

Warszawskiej Opery Kameralnej i orkiestry MACV.

cjach. W przypadku pozostałych instrumentów, któ-

Rzucił nam taką myśl, dyrekcja się zgodziła. Sześć

re praktycznie mogą zagrać we wszystkich tonacjach,

miesięcy pracowałem nad materiałem. We wrze-

należało uwzględnić to, że nie każda tonacja jest dla

WOK MAGAZINE | ROZMOW Y

Rozmawia: Maria Krawczyk

16 nich wygodna. Po kilku miesiącach prób i błędów,

wszystkie gatunki, wszystkie style historyczne są

udało mi się napisać takie wersje, w których orkiestra

obecne cały czas i zbliżają się do siebie. Tak jak jazz

grała w dobrych tonacjach i te nuty, które były dla

próbuje kooperować z klasyką.

WOK MAGAZINE | ROZMOWY

nich wygodne. Szczególnie myślę tu właśnie o instrumentach blaszanych. Natomiast my – jazzmani mu-

Jest Pan kameleonem muzycznym?

sieliśmy grać w tonacjach, których nie używamy na

Myślę, że muzycy jazzowi potrafią odnaleźć się

co dzień. Spędziliśmy sporo czasu na próbach i udało

w każdym gatunku. Umiejętność improwizacji po-

się pokonać tę przeszkodę.

zwala im na to, żeby grać w każdym stylu czy to bardzo starym, czy współczesnym. Jeśli jest to temat za-

Myślę, że warto zapytać o partię wokalną Agnieszki

czerpnięty z Chopina, to żeby cały proceder miał ręce

Wilczyńskiej. Odniosłam wrażenie, że w niektórych

i nogi, należałoby improwizować w stylu chopinow-

utworach głos solistki został potraktowany jak kolej-

skim. Jeżeli teraz biorę na warsztat Bacha, a Bach

ny instrument. Czy taki był Pana zamysł?

i barok to przede wszystkim polifonia, to żeby być

Miejscami tak, ale warto zaznaczyć, że większość

uczciwym, należałoby improwizować polifonicznie.

tych partii to były fragmenty utworów wokalnych

I to jest też jedna z idei naszego nowego projektu.

np. kantat. To są utwory oryginalnie napisane do śpiewania, nawet te krótkie odcinki. Co prawda, we-

Oprócz jazzu i improwizacji na pierwszym miejscu

dług mnie, Bach po angielsku nie brzmi, ale myślę,

szacunek do innych twórców i gatunków?

że to jest sprawa do dyskusji. Należy dodać, że frag-

Absolutnie tak!

menty były wykorzystane oryginalnie, ale Agnieszka również improwizowała i wtedy jej głos był trakto-

Kiedy siada Pan przy fortepianie przed koncertem, co

wany bardziej instrumentalnie. W naszym kraju ten

pojawia się w głowie?

sposób śpiewania, improwizowania i artykułowania

To są bardzo różne sytuacje, których nie da się skla-

jest absolutnie wyjątkowy. Należy podkreślić rolę

syfikować. Zdarza się tak, że mam więcej lub mniej

Agnieszki w tym całym przedsięwzięciu. Gdyby nie

czasu na rozegranie. Są też takie koncerty, przed

jej głos – ten program nie brzmiałby w ten sposób.

którymi w drodze słucham czegoś w samochodzie, a to z kolei daje mi nowe inspiracje do improwizacji.

Czy jazz jest gatunkiem, który się nie starzeje?

Bywa też tak, że rozgrzewam się na tych tematach,

Ja myślę, że wszystkie gatunki i style, nawet te naj-

które będą improwizowane. Szczególnie lubię kla-

starsze, obecne są w muzyce cały czas. Oczywiście,

syczne, oryginalne kompozycje – właśnie Bacha.

nie da się ukryć, że bardziej popularne, na pierwszych stronach gazet są eksperymenty, które jakoś

Ma Pan poczucie, że wyjątkowość tej muzyki tkwi

popychają świat muzyczny do przodu. Jednak to nie

w tym, że dzięki elementom improwizacji jest ona je-

jest równoznaczne z tym, że nie gra się Mozarta, Ba-

dyna i niepowtarzalna?

cha, czy wcześniejszych kompozytorów. To tak jak

Tak! Improwizacja z pewnością może zdarzyć się tyl-

w przypadku orkiestr barokowych takich jak MACV

ko raz i tylko w tym miejscu. Czy dlatego poszedłem

– one istnieją i mają się całkiem dobrze. Zatem

tą drogą? Nie jestem w stanie dokładnie powiedzieć

17 Marcin

Stefaniuk,

inspektor

Orkiestry

MACV:

z powodów. Jest coś takiego w tej muzyce, że ten,

To jest przygoda, która musiała się zdarzyć. Zarówno

kto potrafi sobie poradzić z harmonią, improwizacją

jazz, jak i muzyka dawna to operowanie podobnymi

i znajdzie w sobie umiejętność poszerzania, i rozwi-

środkami – zwroty retoryczne oparte na harmonii,

jania tego wszystkiego, odnajdzie w tej muzyce miej-

na improwizacji. Bazowanie na zapisie nutowym jako

sce dla siebie. A jeśli do tego ma możliwość, żeby do-

drogowskazie do przemierzania muzycznych świa-

łączyć do markowego zespołu, tak jak ja, to jest to

tów. Za każdym razem, gdy bierzemy dany materiał

w jakimś sensie spełnienie marzeń.

muzyczny, tworzymy nowe opowieści, opowiadamy nowe historie. Muzycy jazzowi interesują się muzyką baroku nie bez powodu. Wydaje mi się, że to nasze spotkanie było nieuniknione, spotkanie tych dwóch światów muzycznych musiało nastąpić! Wyzwaniem było tak naprawdę połączenie wysokości stroju i temperacji instrumentów dawnych z systemem równomiernie temperowanym. Trio Andrzeja Jagodzińskiego gra w stroju a1=440Hz, Orkiestra MACV natomiast w 415Hz. Ale muzycznie, interpretacyjnie już od pierwszych prób, wiedzieliśmy, że idziemy w tę samą stronę. Oprócz Tria Andrzeja Jagodzińskiego w projekcie wzięła udział Agnieszka Wilczyńska, która swoim pięknym głosem powiększyła orkiestrę o kolejny niezwykły instrument. Kontakt z każdym z tych

fot. Jarosław Budzy ńsk i

muzyków był dla nas inspiracją. Otworzyło nam to nowe poziomy możliwości pojmowania i interpretacji tej muzyki. Nie chodzi o to, żeby odegrać zapisane dźwięki, ale żeby przy każdym podejściu do danego materiału muzycznego, coś nowego współtworzyć.

Kontakt z takimi osobowościami i element improwizacji to każdorazowo nowe spojrzenie na materiał, który znamy z „tradycyjnych” wykonań. Muzycy jazzowi, w pewnym sensie, są dla nas ambasadorami wyjścia poza wąskie grono odbiorców muzyki barokowej. Dzięki nim możemy jeszcze bardziej pokazać wielkość dzieł i twórców, z którymi obcujemy na co dzień. Ta muzyka cały czas żyje i może być nowa, atrakcyjna. I jest taka! To połączenie ze specjalistami muzyki jazzowej daje muzyce barokowej, jej autorom i wykonawcom nowe spojrzenie, nowe życie.

WOK MAGAZINE | ROZMOWY

dlaczego zająłem się jazzem. Możliwe, że to jeden

fot. Jarosław Budzy ńsk i

fot. archiwum WOK

WOK MAGAZINE | R EPORTAŻ

18

Kiedyś

Teraz

19

WOK MAGAZINE | R EPORTAŻ

fot. archiwum WOK

KLIMAT DOBREGO MIEJSCA Monika Jazownik

Opera to przede wszystkim ludzie: twórczy, wrażliwi,

foyer, wejściu głównym, korytarzu, w garderobach,

utalentowani. Jednak otoczenie, w którym pracują

w szatni i na widowni.

na co dzień jest dla nich szalenie istotne. W ładnej

Założenia projektowe zostały zrealizowane, ale Da-

przestrzeni działa się lepiej, efektywniej i z korzyścią

nuta Bodzek zapowiada, że to nie koniec planów re-

dla najważniejszych osób – dla widzów.

montowych. – Przydałyby się pieniądze na wspaniałą

Wnętrze WOK już od dawna domagało się odnowy.

oranżerię, uwielbianą przez widzów i na doposażenie

Budynek, który powstał w XVIII w. na zamówienie

sceny, a także na zwiększenie liczby miejsc na widow-

Zboru Ewangelickiego, wpisany jest przecież do reje-

ni, dziś jest ich tylko 159.

stru zabytków miasta Warszawy.

– To był nieduży remont – podkreśla Danuta Bodzek,

Funkcjonalnie i przytulnie

zastępca dyrektora ds.finansowych i rozwoju. – Jed-

Spacer po pachnącym świeżością „białym dom-

nak już zauważalny nie tylko dla pracowników, ale też

ku” (określenie architektki i scenograf ki Katarzyny

dla naszych widzów. Dokonano prac remontowych we

Gabrat-Szymańskiej) rozpoczynamy od garderób,

rolety odbijające światło. Garderoby wyposażono też w odpowiednie krzesła.

Odnowiona biżuteria wnętrz

fot. archiwum WOK

20

Ale i z pozycji widza zobaczyć można zmiany. Po re-

Kiedyś

na Gabrat-Szymańska opowiada, jak wyczyszczono patynę żyrandoli, pod którą uśpione było miedziane złoto. – Tu jest pełno biżuterii, trzeba ją było wydobyć – mówi scenograf ka z jubilerskim zachwytem.

Szczególną uwagę zwraca na ręcznie kutą kratownicą i podkreśla, że odrestaurowane zostały poręcze, wieszaki, numerki, klamki, czyli wszystkie mosiężne elementy. Czyszczono je w kąpieli galwanicznej i dodatkowo pokrywano pastą polerską.

Inspirujące ciepło We wnętrzu przed remontem dominowały brązy. To

Teraz Budynek WOK wyremontowano ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego. Kwota dotacji: 2,1 mln zł.

także się zmieniło. Katarzyna Gabrat-Szymańska kolor dopasowywała misternie i mozolnie. – Paletę „ciepłoty” wyprowadziłam z brązów i połączyłam z szarością – wyjaśnia. Nie było takiego koloru w próbniku, został on przygotowywany na zamówie-

z których architektka jest najbardziej zadowolona.

nie. Jasność ścian okazuje się tematem na osobną opo-

Opowiada, jak wszystko było mocno już podnisz-

wieść, a kolor posiada istotne znaczenie. Tomasz Cyz,

czone, podłóg nie wymieniano od lat 80. ubiegłego

reżyser mozartowskiej Gali Mozart Night, pierwsze-

wieku, a zapach stęchlizny utrudniał skupienie się

go po remoncie wydarzenia w WOK, powiedział, że

na pracy. Było ponuro, w ciemniejszych miejscach

biel, jasność, to rodzaj pewnego nowego rozdania,

wręcz „depresyjnie”, zmęczenie przychodziło bar-

która inspiruje i skłania, by użyć jej wielostronnie

dzo szybko. Teraz gdy wchodzimy do odnowionych

i różnorodnie. Reżyser podkreślił, że ujednolice-

pomieszczeń, czuje się klimat dobrego miejsca. Kata-

nie kolorystyczne nadało temu miejscu nowy rodzaj

rzyna Gabrat-Szymańska zaprojektowała przestrzeń

szlachetności, przy czym przestrzeń ta nie traci na

praktycznie i ze smakiem. W odświeżonych pokojach

swej teatralności. A raczej coraz bardzie zyskuje, by

zrobiło się funkcjonalnie i przytulnie – nowe, jasne

w przyszłości inspirować i pomagać tworzyć tu nieza-

meble, oświetlenie płynące z żarówek ledowych (te-

pomniane wydarzenia.

raz nie będą się już co chwila przepalać), duże lustra,

fot. Jarosław Budzy ńsk i

WOK MAGAZINE | R EPORTAŻ

moncie wnętrze budynku uwodzi lśnieniem. Katarzy-

fot. Karpati&Zarewicz

Odwiedzaj nas regularnie Teatr WOK | al. Solidarności 76b, 00-145 Warszawa Basen Artystyczny | ul. Konopnickiej 6, 00-491 Warszawa Online, VOD | Operakameralna.pl Siedziba: Warszawska Opera Kameralna | ul. Obrońców 31, 03-933 Warszawa

Zdjęcia: Karpati&Zarewicz, Jarosław Budzyński

Za projekt i w ykonanie czasopisma odpowiada: Presto Publishing | ul. Krakowskie Przedmieście 64 lok. 30, 00-322 Warszawa Zespół: Maja Baczyńska, Monika Jazownik, Maria Krawczyk, Anastazja Pazura, Wojciech G. Pietrow, Agnieszka Strycharczyk, Marzena Szpakowska, Kinga A. Wojciechowska.

fot. Jarosław Budzy ńsk i