ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن
ﺑـ
ۆ
ﻟھﺎووﺗﯿﯿﺎﻧوە دەﺳت
2
ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧﯽ: ھﻤﻦ ﻣﯿﺮاﻧﯽ ﻣﺤﻣد ﻋﺑﺪو ھﺎوژﯾﻦ ﺣﻤ رەﺷﯿﺪ ﻧﺳﺮەت ﺳﯚﻓﯽ ھوﻟﺮ 2 0 0 7
1
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ﻛﺘﺐ :ﻟھﺎووﺗﯿﺎﻧوە ﺑﯚ دەﺳت )(٢ ﻟﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ :ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ژﻣﺎرە(٥): دﯾﺰاﯾﻨﯽ ﺑرگ و ﻧﺎوەرۆك :ﻓرﯾﺪ ﺷﻮەزووری ھﻮﻧرﻛﺎری ﭼﺎرﺗﻛﺎن :ﻓرھﺎد ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﭘﯿﺘﭽﻨﯿﻦ :ﻓﯾﺴڵ ﻋو ،ﻣﻟك ﻋﻮﺑﺪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧ :ﻣﻮﻛﺮﻳﺎﻧﯽ ﻟ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻛﺘﺒﺨﺎﻧ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎن ژﻣﺎرەی ﺳﭙﺎردن ) (١٤١١ﺳﺎﯽ ٢٠٠٧ی دراوەﺗ. ﺗﯿﺮاژ ٥٠٠ :داﻧ
ژﻣﺎرەی ﺗﻟﻓﯚﻧﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕ٠٦٦٢٥٢٩٠٧٣ : Website: www.rojev.org Email: kipi_kurd@yahoo.com
2
ﻧﺎوەڕۆك * ﭘﺸﻛﯽ ﻋﻮﻣر ﺻﺪﯾﻖ ٥ ............................................................................................................................................ * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ رﺒﻮار ﻛرﯾﻢ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ٩ .................................. * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺋﺎھﻧﮓ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﮔﻧﺠﺎن ﺑﯚ دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ٢١ ..................................................... * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻋﺑﺪوﻟﺤﻛﯿﻢ ﺧﺴﺮۆ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن٣١ ....... * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی د .ﻓرھﺎد ﭘﯿﺮﺑﺎڵ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ھﻨﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﺋﺮاق٤٣ .................................................................. * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﺑڕﺰ ﻣوﻟﻮد ﺑﺎوەﻣﺮاد ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮوﺳﻛﺎن٥١ .......................................................................... * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی د .ﺷﻓﯿﻖ ﻗزاز ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -راﭘﯚرﺗﯽ )ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﻮن(٦١ ........................................................................ * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺳﯚﻻڤ ﻛﺎﻛﯾﯽ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە٧٣ .......................................................................... * ﺧﻮﻨﺪﻧوەی د .ﻧژدەت ﺋﺎﻛﺮەﯾﯽ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻟﺑﺎرەی -ﻣﺎددەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن٨٧ .................................
3
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
4
ﭘﺸﻛﯽ: ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ و ﮔﻮزارﺷﺘﻜﺮدن ﻟ راو ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺟﯿﺎوازی ھﺎوﺗﯿﺎن ﻟ رێ و ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎوە ﯾﻛﻜ ﻟ ﺧﺳﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﭘﺸﻜوﺗﻮوەﻛﺎن ،ﺑھﯚی ﺑﺎوەڕﺑﻮون ﺑ ﻣﺎﻓ ﺳرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و ﺳﻮودوەرﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﭘﺸﭭﭼﻮوﻧﯽ زاﻧﺴﺘ ﻣﺮۆﯾﯿﻛﺎن ﻟ دوﻧﯿﺎی ﭘﺸﻜوﺗﻮودا ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺋﺎﻣﺮازو ﺷﻮازی ﺟﯚراوﺟﯚر ﺑﻛﺎردەھﻨﺮێ ﺗﺎ ھﺎووﺗﯽ ﺑﺘﻮاﻧ ﺑﺷﺪارﺑ ﻟ ﭘﺮۆﺳی دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑﯾﺎرو ،ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﭘﺮس و ﺋﺎرﯾﺸﻛﺎﻧﯽ وﺗﺪا. ﻛﺎرﻛﺮدن و ﺑﯾﺎردان ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎی ژﻣﺎرەو داﺗﺎ و ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ ﺑ زاﻧﺴﺘﯽ ﺋﺎﻣﺎر ﻟ دوﻧﯿﺎی ﭘﺸﻜوﺗﻮودا ﺷﺘﻜﯽ ﺑﺎوەو، داﻣزراوە ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺑﻛﺎری دەھﻨﻦ ﺑﯚ ﻛﯚﻛﺮدﻧوەو ﻧﺎﺳﯿﻦ و ﺷﯿﻜﺮدﻧوەی زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻛﺎن و ،ﻛﻚ ﻟﻮەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻛﺎرو ﺧﺴﺘﻨڕووی راﺳﺘﯿﯿﻛﺎن و وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑﯾﺎردا. راﭘﺮﺳﯽ وەك ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﺎﻣﺮازە ھرە ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺘﯽ ﺋﺎﻣﺎر ﻟﻻﯾن داﻣزراوە ﺣﻜﻮﻣﯽ و ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯽ و ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن و ﺳﻧﺘرو ﺋﺎﻣﯚژﮔﻛﺎﻧوە ،ﺑﯚ ﭘﻮاﻧﯽ رای ھﺎووﺗﯿﺎن و رادەی رازﯾﺒﻮوﻧﯽ ھﺎووﺗﯽ ﻟ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣت و ﺋﯿﺪارەی وت و ،وەرﮔﺮﺗﻨﯽ زاﻧﯿﺎری ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻟ ﺗﺎﻛﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕو دواﺗﺮ ﻛﯚﻛﺮدﻧوەو ﺷﯿﻜﺮدﻧوەو ﺑراوردﻛﺮدﻧﯽ ،ﺑﻣﺑﺳﺘﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻧﺎﺳﯿﻦ و ﺋﺎﺷﻨﺎﺑﻮون ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻛﯚﻣﮕو ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣﺑﺳﺘﯽ دﯾﻜ ﺑﻛﺎردەھﻨﺮﺖ ،ھﻧﺪﺠﺎر دەرەﻧﺠﺎﻣﻛی ﺑﯚ ﻣﺑﺳﺘﯽ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ رای ﮔﺸﺘﯽ ﯾﺎن ﻓﺸﺎر ﺧﺴﺘﻨ ﺳر ﺣﻜﻮﻣت ﯾﺎن ﻻﯾﻧﻚ ﯾﺎﺧﻮد ﺑﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯽ زاﻧﺴﺘﯽ ..ھﺘﺪ ،ﺳﻮودی ﻟ وەردەﮔﯿﺮﺖ. ﭘﺮۆﺳی راوەرﮔﺮﺗﻦ )راﭘﺮﺳﯽ( ﻟ رووی زاﻧﺴﺘﯿﯿوە ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣرج و ﺑﻨﻣﺎی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚی ھﯾ ،وەﻛﻮ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﻧﻤﻮوﻧﻛ و ﻗﺑﺎرەی ﻧﻤﻮوﻧﻛ و ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﺎن و ﻛﺎت و ﺷﻮﻨﯽ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ وەﻣﻛﺎن و ...ھﺘﺪ ،ﻛﭘﻮﯾﺴﺖ دەﻛﺎت ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ھر راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﺪا ﻟﺑرﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮﺖ ﺗﺎ زاﻧﯿﺎری و دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ دروﺳﺘﻤﺎن دەﺳﺘﺒﻜوﺖ ،راﭘﺮﺳﯽ ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷﻮازی ﺟﯿﺎواز )ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻦ ،ﭘﯚﺳﺖ ،ﺗﻟﯿﻔﯚن ،رادﯾﯚو ﺗﻟﭬﺰﯾﯚن، 5
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
6
ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ( ﺋﻧﺠﺎﻣﺪەدرﺖ ،ﺑم ﺋﮔر ھرﯾك ﻟو ﺷﻮازاﻧ ﻛ ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﺑﻛﺎردەھﻨﺮێ ﻣرج و ﺑﻨﻣﺎ زاﻧﺴﺘﯿﯿﻛﺎن ﻟﺑرﭼﺎو ﻧﮔﺮێ ﺋوا دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ دروﺳﺘﻤﺎن دەﺳﺘﻨﺎﻛوﺖ ﻟﺳر ﺋو ﺑﺎﺑﺗی راﭘﺮﺳﯿﯿﻛی ﻟﺳر ﺋﻧﺠﺎم دەدرێ ،ﻟﮔڵ ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧﺷﺪا راﭘﺮﺳﯽ ﺧﯚی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ ﻧﯿ ،ﺑﻜﻮ ھﻧﮕﺎوی ﯾﻛﻣ ﻟﭘﻨﺎو ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ،ﺋﯿﺘﺮ ﺋﮔر ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛ دەرﺧﺴﺘﻦ ﯾﺎن وەﺳﻔﻜﺮدﻧﯽ دﯾﺎردەﯾك ﯾﺎن ھر ﭘﺮس و ﺑﺎﺑﺗﻚ ﺑﺖ. ﺋﻤ ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﺑھﯚی ﺑﺎوەڕﺑﻮوﻧﻤﺎن ﺑ ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ و ﻣﺎﻓﯽ ھﺎووﺗﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﺷﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ ﭘﺮۆﺳی دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑﯾﺎردا ،راﭘﺮﺳﯿﻤﺎن ﺑ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺋﺎﻣﺮاز زاﻧﯿﻮە ﺑﯚ ﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ رای ھﺎووﺗﯿﺎن ﺑ دەﺳت و دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ رای ﮔﺸﺘﯽ و ﻓﺸﺎر ﺧﺴﺘﻨ ﺳر ﺣﻜﻮﻣت و ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ،ﺑ ﺋﻮﻣﺪی ﺋوەی ﺧﻮاﺳﺘﯽ ھﺎووﺗﯿﺎن ﻟﺑرﭼﺎو ﺑﮕﺮن ﻟﻛﺎﺗﯽ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑﯾﺎرو ﻟ ﭼﺎوی ھﺎووﺗﯿﺎﻧوە ﺑﺎرودۆﺧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﺒﯿﻨﻦ ،ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھوﻤﺎﻧﺪاوە ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎی زاﻧﺴﺘﯽ ﺑﻦ ،ھر ﻟم رووەوەش دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﯾﻛﻣﯿﻦ داﻣزراوەی ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﻦ ،ﻛ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑردەوام ﻟﻣﺎوەی دوو ﺳﺎﯽ ﺗﻣﻧﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﻣﺎن ﭼﻧﺪﯾﻦ راﭘﺮﺳﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻣﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاوەو ،ھوﻤﺎﻧﺪاوە ﺋو ﭘﺮس و ﻛﺸﺎﻧش ﺑﻜﯾﻨ ﺑﺎﺑﺗﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﺎﻧﻤﺎن ،ﻛ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﮔﺸﺘﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻟﺳر دﯾﺎرﯾﻜﺮاوە ،ﺑﻣﺑﺳﺘﯽ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﻻﯾﻧ ﭘﯾﻮەﻧﺪدارەﻛﺎن ﻟ ﭘﺴﭙﯚڕان و ﺗﻮﮋەران و ﺑرﭘﺮﺳ ﺋﯿﺪاری و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ،ﻟ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدن و ﻧﺎﺳﯿﻨﯽ ﺋو دﯾﺎردەو ﭘﺮﺳﺎﻧی ﻛ ﻟﻻی ھﺎووﺗﯿﺎن ﺑﻮوﻧﺗ ﺧم و ﺑردەوام ﺧﻮازﯾﺎری ﻛﻣﻜﺮدﻧوەو ﻧﻣﺎﻧﯿﺎﻧﻦ. ﺋﺴﺘﺎش ﭘﺎش ﺗﭙڕﺑﻮوﻧﯽ دوو ﺳﺎڵ ﺑ ﺳر ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﻛﺎری رﻜﺨﺮاوەﻛﻣﺎن ،ﺟﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎﯿﯿ ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯽ و وەرﮔﺮﺗﻨﯽ رای ھﺎووﺗﯿﺎﻧﺪا ﺧﯚﻣﺎن ﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﻧﺎﺑﯿﻨﯿﻦ ،ﺑﻜﻮ ﭼﻧﺪ داﻣزراوەﯾﻛﯽ ﺗﺮﯾﺶ ھن ،ﺋﻣ ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا وەك ﺗﺒﯿﻨﯽ دەﻛﯾﻦ ھﻧﺪێ ﻟو داﻣزراواﻧ وەﻛﻮ ﭘﻮﯾﺴﺖ رەﭼﺎوی ﺑﻨﻣﺎ زاﻧﺴﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﭼﯚﻧﺘﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﺎن ﻧﻛﺮدووە ،ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ وا ﻧﺑ ،ﺑﯚﺋوەی ﺋﻤش وەﻛﻮ وﺗﺎﻧﯽ ﭘﺸﻜوﺗﻮو ﺑ ژﻣﺎرەو داﺗﺎی دروﺳﺖ ﻗﺴ ﻟﺳر ﺑﺎس و ﺧﻮاﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﻛﻣﺎن ﺑﻜﯾﻦ.
ﭘﺸﻛﯽ
ﺑرﮔﯽ دووەﻣﯽ ﻛﺘﺒﯽ )ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە ﺑﯚ دەﺳت( ﻟ دوای ﺗﭙڕﺑﻮوﻧﯽ دوو ﺳﺎڵ ﺑﺳر ﺗﻣﻧﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﻣﺎن ﺑ ﻟﺧﯚﮔﺮﺗﻨﯽ ھﺷﺖ راﭘﺮﺳﯽ ﻛ ﻟﺳر ﭘﺮﺳﯽ ﺟﯿﺎوازو ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺟﯿﺎواز ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراون ،ﻟﮔڵ ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﭼﻧﺪ ﻛﺳﻜﯽ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛﺎن ﭼﺎپ و ﺑو دەﻛﺮﺘوە ،ﺋﻣ وای ﺳ راﭘﺮﺳﯿﺘﺮ ﻛ ﺳرﺟﻣﯿﺎن ﻟ دووەم ﺳﺎی ﺗﻣﻧﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﻣﺎن ﺑھﺎوﻛﺎری ﻣﺎددی ﭼﻧﺪ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ھرﻤﯽ و ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراون ،ﺋﻤ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﺗﻮاﻧﯿﻤﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﻣﯚﺗﯽ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋو راﭘﺮﺳﯿﯿﺎﻧ وەرﺑﮕﺮﯾﻦ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ دوو ﺗﻮﯽ ﻛﺘﺒﻛدان و ،ﻛﯚی ﺑﺷﺪارﺑﻮواﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﻣﺸﻮەﯾی ﺧﻮارەوەﯾ: ﭘﺎرﺰﮔﺎی ھوﻟﺮ ) ( ١٢١٤ﻧﺮ ) ( ٩٣١ﻣ. ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ) ( ١٩٨٧ﻧﺮ ) ( ١١٠٧ﻣ. ﭘﺎرﺰﮔﺎی دھﯚك ) ( ٧٥٥ﻧﺮ ) ( ٨٣١ﻣ. ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋو ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﺗﺎن دەﻛوﺘ ﺑردەﺳﺖ ،ﺋﻮﻣﺪ دەﻛﯾﻦ ﻻﯾﻧ ﭘﯾﻮەﻧﺪارەﻛﺎن ﻟ ﺣﻜﻮﻣت و ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن و ﻧﻮﺳران و ﺗﻮﮋەران وەﻛﻮ ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﺎن ﺑﻜن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋوەی ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛﺎن ھﺎﺗﻮوە رای راﺳﺘﻗﯿﻨی ﺧﻜ ﻧك رای ﺋﻤ ،دﻨﯿﺎﺷﯿﻦ ﺑﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ رای ھﺎووﺗﯿﺎن و رﺰﮔﺮﺗﻨﯽ رای ﺟﯿﺎواز ،ﭘﺮۆﺳی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺖ و ﻣدەﻧﯽ ﺧﯾﺎﻜﯽ ﺑ ﺑﻨﻣﺎﯾ. ﻋﻮﻣر ﺻﺪﯾﻖ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن
7
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
8
ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
9
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﻛﺮاون: * ﺋﺎﯾﺎ ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺖ ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺖ زاﻧﯽ ﺑﯚ ﺷﺎری ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ؟ * ﺋﺎﯾﺎ ﺋو ﺑﯿﻨﯿﻨﺎﻧی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺋﻧﺠﺎﻣﯿﺪا ﺗﺎﭼﻧﺪ ﻧﻮﻨراﻧﯽ ﭼﯿﻦ و ﺗﻮﮋە ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﺎ ﺑﻮون؟ * ﭘﺘﻮاﯾ دەرەﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺳرداﻧﻛی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﻛﺎم ﻟﻣﺎﻧ ﺑﻮو؟ * ﭘﺘﻮاﯾ ﺷﻮﻨﯽ ﻛﯚﺑﻮﻧوەﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺑﻮو؟ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ: * ﭘﺖ ﺑﺎﺷ ﺳرداﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑﯚ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﭼﯚن ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺑ؟ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﻟ رۆژاﻧﯽ * ٢٠٠٦/٨/٩-٤ﭘﺘﻮاﯾ وﺗﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﻛﺎم ﻟم ﺑﻣﺸﻮەﯾ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە: ﻻﯾﻧﺎﻧی ﺧﻮارەوەﺑﻮو؟ ) (٥٠٠ﻓﯚرم ﺑﯚ ﻧﺎو ﺷﺎری ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ. * ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑﯚ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﻛﺎرﯾﮕری ) (٢٠٠ﻓﯚرم ﺑﯚ راﻧﯿ و ﻗدزێ. ﻟ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺑﯿﺮی ﺗﺳﻜﯽ ﺣﺰﺑﺎﯾﺗﯽ ﻟﻛﺎری ﺋﯿﺪارﯾﺪا ) (٢٥٠ﻓﯚرم ﺑﯚ ھﺑﺠی ﺷھﯿﺪ. ھﯾ؟ ﻛﯚی ﮔﺸﺘﯽ ﻓﯚرﻣﻛﺎن )(٩٥٠* ﺋﺎﯾﺎ ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﻮﺳﯿﻨﮕی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﻟ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑ ﻓﯚرم ﺑﻮو ،ﻛ (٨٨٢) ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﭘﻮﯾﺴﺖ دەزاﻧﯽ؟ ﮔڕاوەﺗوە ،واﺗ ﺗﻧﮫﺎ ) (٦٨ﻓﯚرم * ﭘﺘﻮاﯾ ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑﻨﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺧﻜﯽ ﻓوﺗﺎو ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮوە. ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺟﺒﺟ دەﻛﺎت؟ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﻧﺎوەﻧﺪە ﺣﺰﺑﯿﻛﺎن و* ﭘﺘﻮاﯾ داﻧﯿﺸﺘﻨﯽ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻣﻛﺘﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ھردوو ﺣﺰب داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت و ﻧﺎوەﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ رﮕﺮ ﺑﻮوﺑ ﻟﺑردەم ﺋﺎزاداﻧ ﻗﺴﻛﺮدﻧﯽ ﺧﻜﺎﻧﯽ ﺑﺷﺪارﺑﻮو؟ رۆژﻧﺎﻣواﻧﯽ و ﻧﺎو ﺑﺎزاڕو ھﺎوﺗﯽ * ﭘﺖ ﺑﺎﺷ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﻟداھﺎﺗﻮدا ﺳرداﻧﯽ چ ﻧﺎوﭼﯾك ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺷﻮەی رەﻣﻛﯿﯽ داﺑﺷﻜﺮاوە. ﺑﻜﺎت؟ 10
ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭘﯚﺳﺘﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﯾ ﻟ ﭘﻜﮫﺎﺗی ﺋﯿﺪاری ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا و ﻟ رووی ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜوە ﺳرۆﻛﯽ ﺑﺎی دەﺳﺗﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧ و دواﯾﯿﻦ ﺑﯾﺎرە ﺋﯿﺪارﯾ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﺴﺎزەﻛﺎن ﻟدەﺳﺖ ﺋوداﯾ ،ﺋﻣش ﺑ دﻨﯿﺎﯾﯿوە ﭘﺎش ﺗواﻓﻮﻗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻮان ھﺰو ﻻﯾﻧ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟ ﺳروو ھﻣﻮوﺷﯿﺎﻧوە ﯾﻛﺘﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﺑ ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی ﺋم ﺣﺎﺗ ﻟ ﺑﺷﻚ ﻟو وﺗﺎﻧدا ھن ﻛ ﺑﭘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﻓﯿﺪراﯽ دەﺳت ﻟﻧﻮان ھرﻤﻛﺎﻧﺪا داﺑﺷﻜﺮاوە ،ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺋو دەﺳﺗﺎﻧی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯿﺶ ﻟ ﺳرﺟم ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﺋو ھرﻤدا ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰە ﺑﻜﺮێ و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺑرﭘﺮﺳ ﻟھر ﺋرﻛﻚ ،ﻛ ﺑﭘﯽ دەﺳﺘﻮور ﻟﺳرﺷﺎﻧﯽ ﺑ ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺳرﺟم داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ھرﻤﻛ ﺑﺑ ﺟﯿﺎوازی. ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﻟ ﺳﺎﯽ٢٠٠٦ ﺣﺎﺗﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ و ﻟ ھﻧﺪێ ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا وەك ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻛﯽ ﺋﯿﺪاری ﺋژﻣﺎر دەﻛﺮێ، ﻟ ﺑراﻣﺒردا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﺟﯿﺎواز 11
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﺑﯚ ﺋم ﺳرداﻧ ﻛﺮا و ھرﯾﻛ ﻟ ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﺟﯿﺎوازی ﺧﯚﯾوە ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﺑﯚ دەﻛﺮد، ﺑم ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﺪا ﺗواﻧﯿﻨﻛﺎن داﺑش ﺑﻮون ﺑﺳر دوو ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەدا ،ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﭘﯿﺎن واﺑﻮو ﺋم ﺳرداﻧ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﭘﯚزەﺗﯿﭭﯽ ﻟﺪەﻛوﺘوە ،ﻟ ﺑراﻣﺒردا ﺗواﻧﯿﻨﻜﯽ دﯾﻜش ﺑ ﻛﺎرﻜﯽ ڕۆﺗﯿﻨﯽ دەزاﻧﯽ و ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﻛﯽ ﺋوﺗﯚی ﭘﻨدەدا. ﺋو ڕاﭘﺮﺳﯿی ﻟﻻﯾن )ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن( ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە، ھﮕﺮی دوو ﺋﺎﻣﺎژەی ﮔﺮﻧﮕ ،ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛﯽ ﭘﯚزەﺗﯿﭫ و ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛﯽ ﻧﮕﺗﯿﭫ ھروەك ﺑﻣﺸﻮەﯾ دەﯾﺨﯾﻨڕوو: ﯾﻛم :ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﭘﯚزەﺗﯿﭭﯽ ﺑﺷﺪارﺑﻮوان: ﺋﮔر ﺳرﻧﺞ ﺑﺪەﯾﻦ دەﺑﯿﻨﯿﻦ رﮋەی )(٪٨٣,٦٧ی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺋم ﺳرداﻧ ﻛﺎرﻜﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘ ،ﺋﻣش ﺑﮕﯾﻛﯽ ڕاﺳﺘوﺧﯚ و ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾ ﻟﺳر ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧ ﺑم ﺟﯚرە ﺳرداﻧﺎﻧ ﺑﻣﺑﺳﺘﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮوﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ھرﻢ ﻟ رەوﺷﯽ ژﯾﺎن و ﮔﻮزەراﻧﯽ ﺳرﺟم ﺧﻜﺎﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧ و ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮوﻧﯽ 12
ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
13
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻛﺎﻧﯿﺎن و ھوﺪان ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯿﺎن ﺑ ھﻣﺎھﻧﮕﯽ ﻟﮔڵ ﻻﯾﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪار ﺑ ژﯾﺎن و ﮔﻮزەراﻧﯽ ﺧﻜﺎﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧ. ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺋم ﺟﯚرە ﺳرداﻧﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ وەﻣﯽ ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرەدا دەﺳﻟﻤﺖ، ﻛ ﻧﺰﯾﻜی )(٪٦٠,٦٦ی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﭘﯿﺎن ﺑﺎﺷ ﺳرداﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑﯚ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺳ ﻣﺎﻧﮓ ﺟﺎرﻚ ﺋﻧﺠﺎم ﺑﺪرێ و ﻟ ﻧﺰﯾﻜوە ﺋﺎﮔﺎداری ﭼﯚﻧﺘﯽ ﺑڕﻮەﭼﻮوﻧﯽ ﻛﺎروﺑﺎرەﻛﺎن و رەوﺷﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﻚ ﺑ ﻟو ﻧﺎوﭼﺎﻧدا. ﻟھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا ﺑﭘﻮﯾﺴﺘﯽ زاﻧﯿﻨﯽ ﻛﺮدﻧوەی ﻧﻮﺳﯿﻨﮕی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﻟﻻﯾن رﮋەی )(٪٧٦,٨٧ی ﺑﺷﺪاﺑﻮوان ﺑﮕﯾﻛﯽ دﯾﻜﯾ ﻟﺳر ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ھﺑﻮوﻧﯽ ھﻣﺎھﻧﮕﯽ و ﺋﺎﮔﺎداری ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ھرﻢ ﻟ ﺑﺎرودۆخ و ﮔﻮزەراﻧﯽ ﺧﻜﯽ ﺋو ﭘﺎرﺰﮔﺎﯾ ،ﺋﻣش ﻛﺎرﻜﯽ ﺋﺳﺘم و ﮔﺮان ﻧﯿﯿ ﺑوﭘﯿی ھرﯾﻛ ﻟ دەزﮔﺎ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻧﻮﺳﯿﻨﮕﯾﺎن ﻟو ﭘﺎرﺰﮔﺎﯾدا ھﯾ ،وەﻛﻮ ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕی ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن. ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗی 14
ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﺟﯚرﻜ ،ﻛ ﺑھﯚی ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚی ﭘﺸﻮوەوە ﺟﯚرﻚ ﻟ داﺑان ﻟﻧﻮان ھﺰو ﻻﯾﻧ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚدا ﭘﯾﺪاﺑﻮﺑﻮو ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺎﺗﻚ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺳر ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟو ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﺎﻧﯾ ،ﮔڕاﻧوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧﻮان ﻧﺎوﭼﻛﺎن و ھﺰە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻛﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻜﺮدﻧوەی ﺑﺎرودۆﺧﻛﯾ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮ و ﺑﺎﺷﺘﺮ ﻟوەی ﻛ ھﯾ، ﺑﺟﯚرﻚ ﺧﻚ واھﺳﺖ ﺑﻜن ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺗﻧﮫﺎ ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺎرﺗﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﯿ، ﺑﻜﻮ ﺳرۆﻛﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ھﻣﻮو ھرﻤﻛﯾ ﺑﺑ ﺟﯿﺎوازی ،ﺋﻣش ﺋرﻛﻜﯽ ﺳرﺷﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤ ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﺪا ،ﻛ ﺑﺎﻧﮕﺷی ﺋﺎزادی و ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺑﻜﺎت و ﺑﯿوێ ﻟڕووی ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜوە ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟﻧﻮ ﭘﻜﮫﺎﺗ و ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕدا ﺑﺴﻟﻤﻨ. ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜ ﻟ ﺋﺎﻣﺎژە ﭘﯚزەﺗﯿﭭﻛﺎن ﺋوەﯾ، ﻛ ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﺑﺷﺪاری ﺋم ڕاﭘﺮﺳﯿﯾﺎن ﻛﺮدووە ﺑ ﻧﺰﯾﻜی رﮋەی ) (٪٦٠ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻛﻣﺘﺮە ﻟ (٣٠) ﺳﺎڵ واﺗ ﮔﻧﺠﻦ .ﺋﻤش دەزاﻧﯿﻦ ﮔﻧﺠﺎن ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﻛﻮردﯾﺪا ﻟ ﺋﺴﺘﺎدا ﺗﺎڕاددەﯾﻛﯽ دﯾﺎر ﺑ ﻧﺎڕازی و 15
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ھﻧﺪﺠﺎرﯾﺶ ﺑ ﺗﻮڕە ﻟ دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ دەﺑﯿﻨﺮﻦ ،ﺑم ﻟم ڕاﭘﺮﺳﯿدا دەﺑﯿﻨﯿﻦ زۆرﺟﺎر ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﺳر ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﺗﺎڕاددەﯾك ﭘﯚزەﺗﯿﭭﺎﻧﯾ و ﻧﺎﯾﺎﻧوێ ﺑ ﺗواوی ﺋوە رەت ﺑﻜﻧوە ،ﻛ ﺋم ﺳرداﻧ ھﯿﭻ ﺟﯚرە ﮔﺮﻧﮕﯿﻛﯽ ﻧﯿﯿ ،ﺋﻣش ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛﯽ ﺑﺎﺷ ﺑﯚ ﺳرﻟﻧﻮێ ﺋﺎﺷﺘﻜﺮدﻧوەی ﮔﻧﺠﺎن ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﮔر واھﺳﺖ ﺑﻜن ،ﻛ ﮔﻮﯿﺎن ﻟﺪەﮔﯿﺮێ و داﺧﻮازﯾﯿ واﻗﯿﻌﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺟﺒﺟ دەﻛﺮێ. ﻧﮕﺗﯿﭭﺎﻧی ﺗواﻧﯿﻨﯽ دووەم: ﺑﺷﺪارﺑﻮوان: ﯾﻛﻚ ﻟو راﯾ ﻧﮕﺗﯿﭭﺎﻧی ﻟم ڕاﭘﺮﺳﯿدا ﺑدی دەﻛﺮێ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟوەی رﮋەﯾﻛﯽ ﺑرﭼﺎو ،ﻛ(٪٤٦,٢٦) ی ﺑﺷﺪارﺑﻮاﻧ ﭘﯿﺎن واﯾ ﺋم ﺳرداﻧ زﯾﺎﺗﺮ ﺳرداﻧﻜﯽ ﺣﺰﺑﯿﺎﻧﯾ و ھوﻜ ﺑ ﺋﺎراﺳﺘی ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ و ھﻣﺎھﻧﮕﯿﻛﯽ ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﻟﻧﻮان ھردوو ﺣﺰﺑﯽ دەﺳﺗﺪار ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ،ﻟ ﺑراﻣﺒردا ﺗﻧﮫﺎ )(٪٦,٠١ی ﺑﺷﺪارﺑﻮاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﭘﯾﺎﻣﯽ ﺋم ﺳرداﻧ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺮۆژە ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎن، 16
ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
ﺋﻣش ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛ ﺑﯚﺋوەی ﺗﺎ ھﻧﻮﻛش ﺧﻜﺎﻧﻚ ھن ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ وەك ﺳرۆﻛﯽ ﺣﺰﺑﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻣﺎﺷﺎ دەﻛن و ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺋم ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳر ﺑ ﭘﺎرﺗﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﻟ ﺑﯿﺮ و ﻗﻧﺎﻋﺗﯽ ﺧﻜﯿﺪا ﺑﺒﺘ ﺳرﻛﺮدەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺳرﺟم ﻛﯚﻣﮕ ،ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔر ﺧﻮدی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯿﺶ ﺧﯚی وەك ﺳرﻛﺮدە و راﺑری ﺋو ﺑﺷی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟ ﻗم ﺑﺪات، ﺋوا ھر ﺧﻜﺎﻧﻚ ھن ،ﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺎرﺗﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ و ﺑھﯚی ﺗواﻓﻮﻗﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿوە ھوﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ ﻧﻮان دوو ﺣﺰﺑﯽ دەﺳﺘﺗﺪار دەدات ،ﻧوەك ﺳرۆﻛﻚ، ﻛ ھوﯽ ﭼﺳﭙﺎﻧﺪن و ﻛﺎراﻛﺮدﻧﯽ ﻻﯾﻧ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎن ﺑﺪات ،ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا -وەك ﻟ ﭘﺸﺘﺮ ﺋﺎﻣﺎژەﻣﺎن ﭘﺪا ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﺑﺎی دەﺳﺗﯽ راﭘڕاﻧﺪﻧ ﻟ ھرﻤﺪا. ﻟ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻛﺎرﯾﮕری ﺳرداﻧﻛی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﻟﺳر ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺑﯿﺮی ﺗﺳﻜﯽ ﺣﺰﺑﺎﯾﺗﯽ ﻟ ﻛﺎری ﺋﯿﺪارﯾﺪا ،دەﺑﯿﻨﯿﻦ رﮋەی )(٣٣,٣٣ی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛﺎرﯾﮕری ﺋم ﺳرداﻧ 17
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻛم دەﺑ ﻟﺳر ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﻋﻗﯿﺗﯽ ﻛﺎری ﺣﺰﺑﯽ ﻟﺳر ﻛﺎروﺑﺎرە ﺋﯿﺪارﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ،ﻟھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا رﮋەی ) (٪٣٩,٦٨وای ﺑﯚدەﭼﻦ ،ﻛ ﺗﺎڕاددەﯾﻛﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪ ﺋم ﺳرداﻧ ﻟ ﺑﯿﺮی ﺗﺳﻜﯽ ﺣﺰﺑﺎﯾﺗﯽ ﻧﺎو ﯾﻛ ﺋﯿﺪارﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﻧﺎوﭼﯾ ﻛﻣﺪەﻛﺎﺗوە .ﺋﮔر ﺗﻣﺎﺷﺎی ھردوو ڕﮋەﻛ ﺑﻜﯾﻦ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻟ ﻛﯚی ھردووﻛﯿﺎﻧﺪا ﻧﺰﯾﻜی ) (٪٧٣ﻟو ﺑواﯾدا ﻧﯿﻦ ﺋم ﺟﯚرە ﺳرداﻧﺎﻧ ﺑﺘﻮاﻧ ﺗﺎ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﺑﺎش ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﺣﺰﺑﻛﺎن ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎرە ﺋﯿﺪارﯾﯿﻛﺎن ﻛم ﺑﻜﺎﺗوە. ﺧﺎﻜﯽ زۆر ﮔﺮﻧﮓ ﻟم راﭘﺮﺳﯿدا ﺑدی دەﻛﺮﺖ ،ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﺑﻨﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑﯚ ﺧﻜﯽ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ،ﻟﺮەدا دەﺑﯿﻨﯿﻦ )(٪٣٧,٠٧ی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان وای ﺑﯚدەﭼﻦ ،ﻛ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺗﺎڕاددەﯾﻛﯽ ﻛم دەﺗﻮاﻧ ﺋو ﺑﻨﺎﻧی ﻟو ﺳرداﻧدا ﺑ ﺧﻜﯽ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ داوە ،ﺟﺒﺟﯿﺎن ﺑﻜﺎت و )(٪٣٣,٧٩ﯾﺶ دەﻦ ﺑﻨﻛﺎﻧﯽ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪی ﺟﺒﺟ دەﻛﺎت. ﺋﻣﺎﻧش ﺑﮕن ﻟﺳر ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧی ﺋو ﺧﻜﺎﻧ ﺑو ﺑﻨﺎﻧ و ﭘﺪەﭼ ﻟوەوە ﺳرﭼﺎوەی ﮔﺮﺗﺒ ،ﻛ ﺋم ﺧﻜ 18
ﺳرداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
ﺑﻨﯽ زۆرﯾﺎن ﻟ ﻻﯾﻧ ﺟﯚراﺟﯚرەﻛﺎﻧوە وەرﮔﺮﺗﻮوە ،ﺑم زۆرﺑﯾﺎن ﻧﺧﺮاوﻧﺗ ﺑﻮاری ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜوە. ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿ ھﮕﺮی ﻣدﻟﻮﻻﺗﯽ ﺋﯿﺠﺎﺑﯽ و ﺳﻠﺒﯿ و ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﺪا ﺋو ﺋﺎﻣﺎژەﯾ ﻧﯿﺸﺎن دەدات ،ﻛ ﺧﻜﯽ ﭘﺪاﮔﺮی زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺳر ﺋوە دەﻛن ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ،ﺑوﭘﯿی ﺑﺷﻜﯽ ﺑﺎﯾ ﻟ دەﺳﺘﺗﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدن ،ﺑﺘﻮاﻧ زۆرﺗﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺧﻚ ﺑدی ﺑﮫﻨ ،ﺋﻣش ﻛﺎرﻜﯽ ﺋﺳﺘم ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﯾﺎن ﻟﻻﯾن ﮔﻟوە ھﺪەﺑﮋﺮدرێ وەك ﻟ رەﺷﻨﻮوﺳﯽ دەﺳﺘﻮوری ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﭘﺸﻨﯿﺎر ﻛﺮاوە ،ﯾﺎن ﺋوەﺗﺎ ﻟڕﯽ ﻧﻮﻨرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﻜوە ھﺪەﺑﮋﺮدرێ وەك ﻟ ﺋﺴﺘﺎدا ﻛ ﻟﻻﯾن ﭘرﻟﻣﺎﻧوە ھﺒﮋﺮدراوە، ھردوو ﺣﺎﺗﻛش ﺑ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺷرﻋﯽ ﻟ ﻗم دەدرﻦ. رﺒﻮار ﻛﺮﯾﻢ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زاﻧﺴﺘ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن-زاﻧﻜﯚی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
ﺗﺒﯿﻨﯽ: ﺑﺷﻚ ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٦/٨/٢٣ﻟ ژﻣﺎرەی )(٢٨٨ی ھﻓﺘﻧﺎﻣی ھﺎووﺗﯽ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. 19
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
20
ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﮔﻧﺠﺎن ﺑﯚ دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ
21
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ: ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ )ھوﻟﺮ،ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ -١٧ ٢٠٠٦/٨/٦ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋوﻛﺳﺎﻧی ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻟﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ ﻛﺮدووە )(٢٤ ﻛﺳ. ﻟﻛﯚی ) (٨٠٠ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ،ﻛداﺑﺷﻜﺮاﺑﻮو ﺑﺳر ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛدا، ) (٧٨٥ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﮔڕاوﻧﺗوەو ﺗﻧﮫﺎ ) (١٥ﻓﯚرم ﻓوﺗﺎو ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮون. ﻓﯚرﻣﻛﺎن ﺑﻣﺸﻮەﯾ داﺑﺷﻜﺮاون وﮔڕاوﻧﺗوە: ھوﻟﺮ :ﻟﻛﯚی ٢٦٥ﻓﯚرم٢٥٧ ، ﮔڕاوەﺗوە. ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ :ﻟﻛﯚی ٢٨٥ﻓﯚرم٢٨٢ ، ﮔڕاوەﺗوە. دھﯚك :ﻟﻛﯚی ٢٥٠ﻓﯚرم٢٤٦ ، ﮔڕاوەﺗوە. ﺋو ﻧﻤﻮوﻧی ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽڕەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﻧﻮ ﮔﻧﺠﻛﺎﻧﯽﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن دەزﮔﺎ ﻓرﻣﺎﻧﮕو ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. 22
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﻛﺮاون: * ﺋﺎﯾﺎ زاﻧﯿﺎرﯾﺖ ھﯾ ﻟﺳر ﮔﻧﺪەﯽ؟ * ﭼﻧﺪ ﺷﻮاز ﻟ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛﺗﺪا دەﺑﯿﻨﯽ؟ * ﺑڕای ﺗﯚ ﻛﺎم ﻟﻣﺠﯚرە ﺗﻣﻧﺎﻧﯾ ،ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ھﺪەﺳﺘﻦ ﺑ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛت؟ * ﻛﺎم ﺷﻮە ﻟو ﺷﻮە ﮔﻧﺪەﯿﺎﻧی ﺳرەوە ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛت ﻟﻻﯾن ﺋواﻧی ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﻧﻮان) (٣٢-١٨ﺳﺎﯿﺪاﯾ؟ * ﺋﺎﯾﺎ ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧی ﺗﺎزە داﻣزراون ﭼﻧﺪ ﺗﻮﺷﯽ ﮔﻧﺪەﯽ دەﺑﻦ؟ * ﭼﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺎﻨرە ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟﻻﯾن ﺋواﻧی ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﻧﻮان ) (٣٢-١٨ﺳﺎﯿﺪاﯾ؟ ﭼﯚن ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿ ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ دەردەﻛوێ؟ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎرەﺳر ﺑڕای ﺗﯚ؟
�� �� �� %13.04 , ����� �1963 26.64% ,1984-1988 7.60% , 1968 – 1964
9.98% , 1973 - 1969
15.76% ,1974-1978
26.98% ,1979-1983
�� ����� ���� ��
14� 52�� ��1988� 198
50� 06�� ��1983� 197
35� 41�� ��1978� 197
ﺗﺮواﻧﯿﻨﯽ ﮔﻧﺠﺎن ﺑﯚ دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ
ﮔﻧﺠﺎن ..ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ ﻛﯚی ﺗﺎزە ﭘﮕﯾﺸﺘﻮ و ﭼﺎﻻﻛﺎﻧﯽ ھردوو زاﺑﻧﺪ ،ﻟ ھﻣﻮو ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﺪا ﺟﮕﯾﺎن دﯾﺎرە و ﻟ ھﻣﻮو ﭼﺎﻻﻛﯽ و ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﺷﺪارن ،ﺑﯚﯾ ﮔﻻن ھوﯽ ﭘرەﭘﺪان و ﭘرەﺳﻧﺪن و ﺋﺎراﺳﺘﻛﺮدﻧﯽ وزەی ﮔﻧﺠﺎن دەدەن ﺑﯚ ژﯾﺮەوی ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ و داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ھﻟﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺎری و ﭘرەﭘﺪان و راھﻨﺎﻧﯽ ﻧوەﻛﺎﻧﯽ داھﺎﺗﻮو ﺑ ﺋﺎراﺳﺘی ﺑ ﺟﮫﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎن و ﺧﻮاﺳﺘ ﻧﺗوەﯾﯽ و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎن. داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﺑ ﺳر ھردوو زاﺑﻧﺪ ﺑم رﮋە ﻟ ﯾك ﻧﺰﯾﻜ، رووﯾﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨو دادﭘروەراﻧ دەدات ﺑ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ،ھروەھﺎ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﻟ ﻧﻮان ﺳﺎﻧﯽ ﻟداﯾﻜﺒﻮوی )(١٩٨٨-١٩٧٤دا ﮔﺮﺗﯚﺗﺑر ،ﺑرزﺗﺮﯾﻦ رﮋە ﻟ ﻧﻮان ﺳﺎﻧﯽ ﻟداﯾﻜﺒﻮوی )(١٩٨٣-١٩٧٩ داﯾ ،ﺋﻣش ﻟﻮﺗﻜی ﺗﻣﻧﯽ ﮔﻧﺠﺎن دەﮔﺮﺘوەو ﻟم ﺗﻣﻧ ﺗﺎڕادەﯾك ﺑواﻧﺎﻣﯾﺎن ﺑ دەﺳﺘﮫﻨﺎوە ،وەك ﻟ راﭘﺮﺳﯽ ﭘﻠی ﺧﻮﻨﺪەواری روون و ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾ
������������������ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 29.94%
0.25%
1.15%
��� ����
����� ��
�����������
40% 22.80%
������
21.66%
����������
30%
17.83%
�����������
20% 5.48%
0.89%
����������
�������� ������
10% 0%
23
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻛ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ﻟ ﺑواﻧﺎﻣی دﺑﻠﯚم، ﺑﻛﺎﻟﻮرﯾﯚس ،ﻣﺎﺳﺘر و رﮋەﯾﻛﯽ ﻛم دﻛﺘﯚرا و ،راژەﯾﺎن ھﯾ ﻟو ﻓرﻣﺎﻧﮕﺎﻧی ﻛ داﻣزراون ،ھوﯽ ﺑ ﺟﮫﯿﻨﺎﻧﯽ ﻛﺎرﻚ دەدات .ﺑ ﻣﺎﻧﺎﯾﻛﯿﺘﺮ ﻟم ﺗﻣﻧ دەﮔﺎﺗ دەﺳﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﻛﺎﻣﯽ و ھﯚﺷﯿﺎری، دادەﺑزﺘ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ژﯾﺎن و ﭘﯾﻮەﺳﺖ دەﺑﺖ ﻟﮔڵ ﺋو داﻣﻮدەزﮔﺎﯾﺎﻧی ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﮔڵ دەﻛﺎت و ھرﻟو ﻛﺎﺗﺷﺪا ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑراﻣﺒر ﺧﯚی و ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺑراﻣﺒری و ﻛﯚﻣﻟﮕﻛی دەﮔﯚڕێ ،راﺳﺘﻗﯿﻨی ھﯚﺷﯿﺎری و ﻛﺎﻣﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ )ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوی ﺗﻮﮋﯾﻨوە( دەﺳﻟﻤﻨ ﻟ رﮕﺎی وەﻣﯿﺎن ﻟﺑﺎرەی ﺑﻮوﻧﯽ زاﻧﯿﺎرﯾﯿﺎن ﻟ ﺳر ﮔﻧﺪەﯽ، ﻛ رﮋەﯾﻛﯽ ﺑرز ٪٨٤,٥٩وەﻣﯿﺎن داوەﺗوە ﺑ ﺑ. رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻟﻘﻦ ﺑﯚ دەوت ﺑ ﻛﺎردﻦ ﺑﯚ ﭘﻛﺮدﻧوەی ﭘﺪاوﯾﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯽ و ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛﯽ ﺋم رﻜﺨﺮاواﻧ و ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯿﺎن ﻛﯚﻣﻚ دەﺳت و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿﺎن ﭘ دەدرێ ،ﻛ ﮔﺮﯾﻤﺎﻧ دەﻛﺮێ ﺑ ﻛﺎر ﺑ ﺑﯚ ﺋو ﻣﺑﺳﺘ ﯾﺎﺳﺎﯾﯿﺎﻧ ﻛ ﭘﯽ دراوە، 24
����������������� ������ ������� ��� ����
� � � �� ���� ��15�41
�� �� �� ��� ��84�59
ﺗﺮواﻧﯿﻨﯽ ﮔﻧﺠﺎن ﺑﯚ دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ
ﺑم ﺋﮔر ﺑﭘﭽواﻧی ﺋم ﻣﺑﺳﺘ ﺑ ﻛﺎر ﺑﺖ ،ﺑﺗﺎﯾﺒت ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ چ ﻓرﻣﺎﻧﺒری ﮔورە ﺑﻦ ﯾﺎن ﺑﭽﻮك ،ﺋم ﺣﺎﺗ ﭘﯽ دەﮔﻮﺗﺮێ ﮔﻧﺪەﯽ .ﻛواﺗ ﮔﻧﺪەﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻜﺮدﻧ ﺑ ﺋرﻛﯽ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﻛﺎن وەﺑرھﻨﺎﻧﯽ دەﺳﺗۆﯾﯽ و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ دەﺳت دوور ﻟ ﻣﺑﺳﺘ ﯾﺎﺳﺎﯾﻛﺎن ﻛ ﭘﯽ دراوە ،ﺋرﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺋﺎﻣﺮازی دەوﺗ ﺑﻛﺎری دﻨ ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯽ و ﺑﺷﻜ ﻟ رﻜﺨﺮاو و رﻜﺨﺮاوﯾﺶ ﺑﺷﻜ ﻟ دەوت ،ﭼﻧﺪ ﺷﻮاز ﻟ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟ رﻜﺨﺮاوەﻛﺎن )ﻓرﻣﺎﻧﮕ ﻛﺎن( دەﺑﯿﻨ، ھروەك ﻟ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ دﯾﺎرەو ﭼﻧﺪﯾﺘﺮ ﺑ ﭘﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﺑرزﺗﺮﯾﻦ رﮋە ﺷﻮازی راﭘڕاﻧﺪﻧﯽ ﺋﯿﺸﻮﻛﺎر ﻟ ﺳر ﺑﻨﻣﺎی ﺧﺰﻣﺎﯾﺗﯽ و ﻧﺎﺳﯿﻨ ﺑرﮋەی ٪٥٧,٤٥ ﺋﯿﻨﺠﺎ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﺧﺰم و ﻧﺎﺳﺮاو ﺑ ﭘﻠی ﺑرز ﺑ رﮋەی ٪٥٣,٦٣و ﺧﺮاﭘﯽ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺷﺘﻮﻣﻛﻛﺎﻧﯽ ﻓرﻣﺎﻧﮕ ﺑ رﮋەی .٪٤٨,٦٦ ﺷﻮازﯾﺘﺮ ﻛ ﻟ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ دﯾﺎرە ،ﺑ ﺗﺎك ﺋﺎزادە ﻟ رەﻓﺘﺎری ﮔﻮﻧﺠﺎو ﻟ
���������������������������� �������������� �������� ���� 100% 90% 80% 70%
57.45% 53.63%
60%
48.66%
38.47%
50% 40%
33.50%
32.61%
30% 20% 10% 0%
����������������������
��� ������ ����������� ����
��������� ��
� ��������������� ��
���������������������
����� ���� ��������� ����� ��
� ������ ���������� ��� ��
�����������������������
���� ������ ��
������������������������
����� ��
25
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﯾﺎﺳﺎو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻣﺎف و ﺋﺎزادی ﺗﺎﻛﻛﺎﻧﯿﺘﺮ ،ﺑم ﻟ ﻛﺎﺗﯽ راﭘڕاﻧﺪﻧﯽ ﺋﯿﺸﻮﻛﺎرەﻛﺎن ﺋم ھﻣﻮو ﻣﺎﻓ ﻓﺮاواﻧی ﻧﯿﯿ ،ﻟ ﺣﺎﺗﯽ ﯾﻛﻣﺪا ﺗﺎﻛﻛ ھوﺪەدات ﻗﺎزاﻧﺞ ﺑﻜﺎت ﯾﺎن ﺑرژەوەﻧﺪی ﺧﯚی ﺑﺟ ﺑﮫﻨ ﯾﺎ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺎت ،ﺑم ﻟ ﺣﺎﺗﯽ دووەﻣﺪا ﺳﻨﻮوردارە ﻟ ﺟﻮﻧوە ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯽ دەوت و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﺋو رﻜﺨﺮاوەی )ﻓرﻣﺎﻧﮕی( ﻛ ﻛﺎری ﻟﺪەﻛﺎت، ﻟﺮە ﻣﺑﺳﺖ ﺋوە ﻧﯿﯿ ﻛ ﺗﺎك ﺋﺎزاد ﻧﯿﯿ ﻟ ﺑﯿﺮﻧﯿﺸﺎﻧﺪان و دەﺳﺘﭙﺸﺨﺴﺘﻦ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ھﻧﺪێ ﻟ ﻛﺎرەﻛﺎن و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﻧﺪێ دەﺳت ﻟﮔڵ ﺋوەی ﺋم دەﺳﺗو ﺑﯿﺮﻧﯿﺸﺎﻧﺪان ﻛﯚت ﻛﺮاوە ﺑ ﻛﯚﺗﯽ ﺳﻮودی ﮔﺸﺘﯽ )ھﻣﻮوەﻛﯽ(. ﺳﺑﺎرەت ﻛﺎم ﺗﻣن زﯾﺎﺗﺮ ھﺪەﺳﺘ ﺑ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕ ،وەك ﻟ وەﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ دﯾﺎرە ﺑرزﺗﺮﯾﻦ راژە ﺋواﻧی ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﻧﻮان ٤٦-٤٠ ﺳﺎﯿﺪاﯾ و ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﻧﻮان -٣٩-٣٣ 26
�������������������������������������������������������������������������������������������� �� ��� �������������� ���32��18
39.87%
��������
7.90%
10.32%
7.64%
�������� ���
����� ����
�� � �� ��
��������������� ����� �� ����� ������
���� ����
13.38%
10.96%
9.94%
������������� ��������������� �� ������ ����� ��������������
���� � ��
������� ��
��������� ���� ������ ���� � ����������� ���������
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
ﺗﺮواﻧﯿﻨﯽ ﮔﻧﺠﺎن ﺑﯚ دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ
٥٣,٤٧ﺳﺎڵ ﻟ دوای ﯾﻛﺪا واﺗﺎ ﺋم ﺗﻣﻧﯾ ،ﻛ رﮋەﯾﻛﯽ ﺑرز راژەﯾﺎن زۆرە ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛﯾﺎن و دەﺳﺗﯿﺎن ﭘﺪراوە و ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺎﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻛﺎری دەھﻨﻦ ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ و، ﺗﺎﻛﯽ ﺋﺎزدی ﻧﯿﯿ ﻟ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋم دەﺳﺗی ﭘﯿﺪراوە ﺑ ﺋﺎرەزووﻣﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺑ ﺷﻮازﻜﯽ ھﺒﮋاردەﯾﯽ ،ﺑم ھردەم دەﺑ ﭘﺸﻛﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺑرژەوەﻧﺪی ھﻣﻮوەﻛﯽ و ﻓرﻣﺎﻧﺒرەﻛﺎﻧﯽ ﺑ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ دەﺳﺗﯽ ﻛﺎرەﻛی و ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋرﻛﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚت دەﻛﺮێ ﺑ ﭼﻧﺪ ﻛﯚﺗﻚ ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻨﯿﺎن: ﺗﺷﺮﯾﻌﺎﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ وت چ ﯾﺎﺳﺎی رﻜﺨﺮاوەﻛ ﺑ ﯾﺎ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛی ﻛ ﻟﯽ ﻛﺎر دەﻛﺎت ﯾﺎن ﯾﺎﺳﺎی ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ ﯾﺎن ﺳﺴﺘم و رﻨﻤﺎﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺗﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ..ھﺘﺪ ﻟ رﻜﺨﺮاوی ﺗﺷﺮﯾﻌﯽ ﻛﺎر. رەوﺷﺘﯽ ﻛﺎرﻛﺮدن و ﻣﯾﻠﺒﻮون ﺑﯚ ﻻﯾﻧﯽ دادوەری و ﻣﺎف. ﺋﻣش راﭘﺮﺳﯿﯽ دواﯾﯽ ﺋﻣ دووﭘﺎت دەﻛﺎﺗوە دەرﺑﺎرەی ﻛﺎم ﺷﻮە ﻟو ﺷﻮە ﮔﻧﺪەﯿﺎﻧی ،ﻛ ﻟ راﭘﺮﺳﯿﻛ دﯾﺎرﻛﺮاوە
ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﻻﯾن ﺋواﻧی ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﻧﻮان ) (٣٢-١٨ﺳﺎﺪا ﺋﻧﺠﺎم دەدرێ ،ﻛ ﺑرزﺗﺮﯾﻦ رﮋەی وەﻣﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوی راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ) ﻋﯿﻨ (ﺑ وەم ﺑﻮو ،و راﯾﺎن ﺳﺑﺎرەت ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧی ﺗﺎزە داﻣزراون ﭼﻧﺪ ﺗﻮوﺷﯽ ﮔﻧﺪەﯽ دەﺑﻦ ﺑرزﺗﺮﯾﻦ رﮋە وەﻣﯿﺎن ﻟ ﻧﻮان )ﻛم و ﺗﺎڕادەﯾك و ھﯿﭻ( ﺑﻮو ،ﺋم وەﻣش ﻣﻮژدەﺑﺧﺸ ﺑﯿﺮۆﻛی ﺋم ﮔﻧﺠﺎﻧﻣﺎن ﺑﯚ روون دەﻛﺎﺗوە رﮋەی ھﯚﺷﯿﺎری و رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﺎن ﭘﺸﺎن دەدات و ﻧﺗوەی ﻛﻮرد ﻟم ﻗﯚﻧﺎﻏ و ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪە ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﮔﻧﺠﯽ ھﮕﺮی ﺋم ﺟﯚرە ﺑﯿﺮو ڕاﯾﺎﻧ ھﯾ و ،ﺋو ھﯚﯾﺎﻧی ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺎﻨرە ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟﻻﯾن ﮔﻧﺠﺎن ﺑرای ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوی راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﻛﻣﯽ ﻣﻮوﭼﯾ ،ھر ﻓرﻣﺎﻧﺒرﻚ دادەﻣزرێ ﺑراﻣﺒر ﻛﺮﯿك ﯾﺎن ﻣﻮﭼﯾك ﺗﺎﻛﻮ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوی ﺋرﻛﻛی ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺎت و ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوەﻛ ﻛﯚﻣﻚ ﻟ ﺋرﻛﯽ دەوﺗ و ،ﺗﺎﻛﻮ دادﭘروەری ﺑﺑ ﻛﻣﻮﻛﻮرﺗﯽ ﺋم ﺋرﻛ ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺎت ،دەﺑ ﺋم ﻣﻮﭼﯾی وەردەﮔﺮێ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺑ ﻟﮔڵ ﻛراﻣﺗﯽ ﻓرﻣﺎﻧﺒرو ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿﻛﺎﻧﯽ
������������������������������������������������������� ������� ��� � � ���� ��20� 13
� ����� ��8� 92
�� ������������ ��30� 70
� � ���� ��40� 25
27
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﺗﺎﻛ ﻛس و ﺧﺰاﻧﯽ. ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﺮاﭘﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﺋو ﺑﻮارەی ﮔﻧﺪەﯽ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪەدرێ و ﻟ وﻛﺎرﯾﮕرە ﺧﺮاﭘﯿﺎﻧی ﻛ ﻟ راﭘﺮﺳﯿﻛداﯾ ﻛﺎرﯾﮕری ﺑ ﻓﯿۆﭼﻮوﻧﯽ ﻣﻮﻚ و ﻣﺎﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻛﻣﺒﻮوﻧﯽ دادﭘروەری ﻟ داﺑﺷﻜﺮدن و ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﮔﯿﺎﻧﯽ داھﻨﺎن و دەﺳﺘﭙﺸﺨری و ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿ ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯿﺘﺮ ﯾك ﻟ دوای ﯾك ،ﻣﻮﻚ و ﻣﺎﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ ﻣﻮﻚ و ﻣﺎﯽ ﮔﻟ، ﺋم ﮔﻟ ﺗﻜﯚﺷرە ،ﻛ ﭼﻧﺪ ﺳﺎڵ و ﭘﺶ راﭘڕﯾﻦ ﻟ ژﺮ دەﺳﺗﯽ رژﻢ و ﭼوﺳﺎوە ﺑﻮو ﺑ ﺧﻮﻨﯽ ﺗﺎﻛﻛﺎﻧﯽ ﮔل ﺳرﯾﮫﺪاو ،ﻣﺎﻓﯽ ھﻣﻮو ﺗﺎﻛﻜﯽ ﺋم ﻧﺗوە ﺗﻜﯚﺷرەﯾ ﺑ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﺑﮋﻮی ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺑﮋی و ﺑﺷﯽ ﮔورەﺗﺮ ﺑدەﺳﺖ ﺑﮫﻨ ﻟ داھﺎﺗﯽ ﮔﺸﺘﯿﺪاو ،ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎرەﺳر ﺑﯚ ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﮔﻧﺪەﯽ و ﻛﺎرﯾﮕرە ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ ﺑڕای ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوی ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﻣﻮوﭼﯾ ،ﻛ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺑ ﺑﯚ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ھﯚﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی دەرووﻧﯽ و ﺧﺰاﻧﯽ وەك ﻧﯿﺸﺘﺟ ،ﮔﻮاﺳﺘﻨوە ،ﻣﺘﻤﺎﻧی ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ،داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺑ ﻧﺮﺧﯽ 28
������������������������������������������������������������������������������������������������� �� ��32��18
52.48%
8.92%
11.59%
����������������� ����� �����������������������
�����������
��������������������� ��
9.68%
17.32%
������ �������� �� ������������������������ ��
������� ��������
������������ ��
�����������
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
ﺗﺮواﻧﯿﻨﯽ ﮔﻧﺠﺎن ﺑﯚ دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ
ﮔﻮﻧﺠﺎو و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﺑﯚ ﻣﻨﺪاﯿﺎن ..ھﺘﺪ، ﻛ ھﻤﺎی ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿت ﻧﯿﺸﺎن دەدات و ،ﺧﺎﻜﯿﺘﺮ ،ﻛ ﻛﺎرﯾﮕر دادەﻧﺮێ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدن و ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﺗﻮﻧﺪﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻟﯿت و ﺳﯿﺴﺘﻣﻛﺎﻧﯽ ﻟﭙﺮﺳﯿﻨوە و ﺑ دواداﭼﻮوﻧ ،ھرﭼﻧﺪە ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﻛﺎرﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ،ﺑم ﻣﺣﺎﯿﺶ ﻧﯿﯿ ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ دادﭘروەری ﺋﻧﺠﺎم ﺑﺪرێ. ﮔﻧﺪەﯽ ھﯾ ﻟ زۆرﺑی وﺗﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ،ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا دادوەرﯾﯿﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﻟﺒاو و ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﯽ ﺑﺎش ﻟﻻﯾن رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﻟﮕی ﻣدەﻧﯿﺪا ھﯾ ،ﻟ ھﻧﺪێ وﺗﺎن ﻛﺎراﯾﯽ ﺑرﭼﺎوو ﺋﺎﺷﻜﺮاو روﺑڕووﺑﻮﻧوە ﺑ ﺗﻮﻧﺪی دەﻛﺮێ ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎت ﻟ وﺗﺎﻧﯿﺘﺮ ﺑو دەﺑﺘوەو ﮔﺷ دەﻛﺎت ،ھﯿﻮادارﯾﻦ ﺋﻤ ﻟ وﺗﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮوﻧی ﯾﻛﻣﺪا ﺑﯿﻦ. م .ﺋﺎھﻧﮓ ﺧﺎﻟﺪ ﺧﯾﻼﻧﯽ زاﻧﻜﯚی ﺳﺣدﯾﻦ ﻛﯚﻟﯿﮋی ﺑڕﻮەﺑﺮدن و ﺋﺎﺑﻮوری
� � ������������ ������� �������������� �������������� �� ��
27.77% 11.97%
29.43%
9.94%
���������������������� �� �������������������������� ��������� ������� ������ ��
��������
20.89%
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
����������� ���
��������������
��� ��� ������� ����
������������������ ����
��� ���������
�����������
����� ���������
ﺗﺒﯿﻨﯽ: دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٦/١٠/٨ﻟ ژﻣﺎرەی )(٣٠ی رۆژﻧﺎﻣی ﮔﻧﺞ ﻻﻧﺪ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. 29
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
30
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن
31
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ )ھوﻟﺮ،ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ ٢٠٠٦/٩/٣-٨/٢٦ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋوﻛﺳﺎﻧی ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎنﻛﺮدووە ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ(٢٦) ﻛﺳ. ﻟﻛﯚی ) (٩٠٠ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ﻛداﺑﺷﻜﺮاﺑﻮو ﺑﺳر ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛدا، ) (٨٧٧ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﮔڕاوﻧﺗوە واﺗ ﺗﻧﮫﺎ ) (٢٣ﻓﯚرم ﻓوﺗﺎوو ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮون. ﺋو ﻧﻤﻮوﻧی ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻣﻤﻮوﻧﯾﻛﯽڕەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﻧﻮ ﻣﺎن و ﺑﺎزاڕداﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ﻓﯚرﻣﻛﺎن ﺑﻣﺸﻮەﯾ داﺑﺷﻜﺮاون وﮔڕاوﻧﺗوە: ھوﻟﺮ :ﻟﻛﯚی ) (٣٥٠ﻓﯚرم(٣٤٣) ، ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ :ﻟﻛﯚی ) (٣٠٠ﻓﯚرم، ) (٢٨٥ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. دھﯚك :ﻟﻛﯚی ) (٢٥٠ﻓﯚرم(٢٤٩) ، ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. 32
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﻛﺮاوە * ﭘﺘﻮاﯾ ﺋو ﮔﺮژﯾﯿی ﻧﻮان ﺷﯿﻌو ﺳﻮﻧﻨ ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا ﺷڕی ﻣزھﺑﯽ ﻟﺪەﻛوﺘوە؟ * ﻟﻛﺎﺗﯽ رووداﻧﯽ ﺷڕی ﻣزھﺑﯽ ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا ھﻮﺴﺘﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد � �� ���� ���62�49 ﭼﯚن ﺑ؟ * رﮕدان ﺑ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﺗﻮوەﻛﺎن ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭼﯚن دەﺑﯿﻨﯽ؟ * ﺋﮔر ﺑﺑﺎﺷﯽ دەﺑﯿﻨﯽ ﻟﺑر ﻛﺎم ﻟم ھﯚﻛﺎراﻧﯾ؟ * ﺋﮔر ﺑ ﺧﺮاﭘﯽ دەﺑﯿﻨﯽ ﻟﺑر ﻛﺎم ﻟم ھﯚﻛﺎراﻧﯾ؟ * ﭘﺖ ﺑﺎﺷ ﺋو ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﺗﻮواﻧ ﭼﯚن ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻦ؟
� � � ��
� ����� ���37�51
��������� ���� 21� 78� � ��1984� 1988
���14� 03� �����������1963
11� 86� ���� 1968� –�1964
26� 34� � ��1979� 1983 12� 88� ����� 1973���� 1969
13� 11� ���1974� 1978
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن
دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ ،ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﻛ ﺑم راﭘﺮﺳﯿﯿ ھﺴﺎوە ،ﺑﮕﻮﻣﺎن رۆﯽ دەﺑ ﻟ ﺑﯾﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑﯾﺎردان .ﻟم راﭘﺮﺳﯿﯿ وەﻛﻮ دﯾﺎرە دوو ﺟﯚرە ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺋﺎراﺳﺘی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﻛﺮاوە :ﺟﯚری ﯾﻛم ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚی ﻋﺮاق ھﯾ و ،ﺟﯚری دووەﻣﯿﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ ﻋرەﺑ ھﺗﻮوەﻛﺎﻧوە ھﯾ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﻛﺎرﯾﮕری ﻟﺳر رەوﺷﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋم ھرﻤ. ﺑﺷﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ھﯾ ﺑ ﮔﺮژی ﻧﻮان ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ و ﺋﮔری ﺑﻮووﻧﯽ ﺷڕی ﻣزھﺑﯽ ﻟ ﻋﺮاق ٪٦٢,٨٣ .ﻟ ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺋوەی ﻟ ﻋﺮاق روودەدات ﺷری ﻣزھﺑﯿﯿ و ،ﺋﻣش ﺑ ﺋﺎﮔﺎﯾﯽ ﺗﺎﻛﯽ ﻛﻮردی دﯾﺎر دەﻛﺎت ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎﺳﺘﯽ زاﻧﯿﺎری ﻟﻣر رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەوەی ﻋﺮاق ،ﺋم ﺑ ﺋﺎﮔﺎﯾﯿ ﻣﺎﻧﺎی ﺋوە ﻧﯿﯿ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ﻻی ﺗﺎﻛﯽ
� �� � �� ������ ���� ���18�46
� � � ����� ���16�31
������� ����� ���39�00
� �� ���� ���26�23
33
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻛﻮردی ﮔﯾﺸﺘﯚﺗ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻋﻗﻧﯿﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺟﯿﺎوازی ھﯾ ﻟ ﻧﻮان رﮋەی زاﻧﯿﺎری و دەرﺑﯾﻨﯽ ھﻮﺴﺖ ﻟﺳر ﺋم زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧ ،ﺑﯚﯾ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺳﯿم ﺳﺑﺎرەت ﺑ ھﻮﺴﺘﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟ ﻛﺎﺗﯽ رووداﻧﯽ ﺷڕی ﻣزھﺑﯽ ﻟ ﻋﺮاق واﺗ٪٥٢,١١ ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﻧﺎﻋﻗﻧﯽ ھﺪەﺑﮋﺮن ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﺰە ﺑﯚ ﮔڕاﻧوەی ﻛرﻛﻮك و راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ .ﺋم ھﻮﺴﺘ ﻣﺎﻧﺎی ﺋوەﯾ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟ ﺣﺎﺗﯽ دوورەﭘرﺰی دەرﺑﭽﺖ و ﺑﺒﺘ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷڕی ﻧﻮﺧﯚﯾﯽ ﻟ ﻋﺮاق ،ﺋم ھﻮﺴﺘ دەرەﻧﺠﺎﻣ ﺳﻠﺒﯿﯿﻛﺎﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮە ﻟ ﻗﺎزاﻧﺠﻛﺎﻧﯽ، ھرﭼﻧﺪە ﻧﺰﯾﻜی ٪٢١ی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ھﻮﺴﺘﯽ ﻋﻗﻧﯿﯿﺎن ھﺒﮋاردووە ﺋوﯾﺶ دوورە ﭘرﺰﯾ ،ﺑم ﺋم رﮋەﯾ ﻛﻣﺘﺮە ﻟوەی ﺑﯿﻦ رای ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻋﻗﻧﯿﺗﯽ ﺗواوی ﺗﯿﺎﯾ. ﺋﮔر ﺑراوردی ﺣﺎﺗﯽ ﺋﻣۆی ﻋﺮاق 34
������� ����������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 16.19%
16.76%
19.84%
19.04%
30% 14.94%
13.00%
0.23%
� ���� ��������� � ������
20% 10% 0%
�����������
������
����������
�����������
����������
���� ���� ������
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن
ﻟﮔڵ ھرﯾك ﻟ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯽ ﺟﺎران و ﯾﻮﮔﺴﻼﻓﯿﺎی ﺟﺎران ﺑﻜﯾﻦ، دەﺑﯿﯿﻨﯿﻦ ﻟ ھردوو ﺣﺎت زۆرﺑی ﭘﻜﮫﺎﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯾﺎری ھﻮەﺷﺎﻧوەی دەوﺗﯿﺎن داﺑﻮو ،ﺑﯚﯾ ھردوو دەوت ھﻮەﺷﺎﻧوەی ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮدەوﺗﯽ داﻧﯿﺎن ﭘﯿﺎ ﻧﺎ ،ﺑم ﻟ ﺣﺎﺗﯽ ﻋﺮاق ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻧ ﺷﯿﻌ و ﻧ ﺳﻮﻧﻨ ﺋم ﺑﯾﺎرەﯾﺎن ﻧداوە ،ﺑﯚﯾ ﺑﯾﺎری ﯾﻛﻼﯾﻧﺎﻧ ﻟ ﻻﯾن ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوە ﺳرﻧﺎﮔﺮﺖ و ﻛﺎرﻜﯽ ﻧﺎﻋﻗﻧﯽ دەﺑﺖ. ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺑﺷﯽ دووەﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﺗﻮوەﻛﺎﻧوە ھﯾ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯿﺎن، دەﺑﯿﻨﯿﻦ ٪٧٩ﻟ ﺑﺷﺪارﺑﻮوان رﮕ ﻧﺎدەن ﺑ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯿﺎن و ﺋﮔری ﺳرەﻛﯿﺶ ﺑﯚ ﺋم ھﻮﺴﺘ ﻟ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻜﯿﺘﺮ دەردەﻛوﺖ ﺋوﯾﺶ ﻛﺎرﯾﮕری دەﺑﺖ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن، ﻛ ﻧﺰﯾﻜی ﻟ ٪٦٢ ﻟﺑر ﺋم ھﯚﯾ
� ���������������������� �������������� ������� ���� ����� ����� �� ����� �������� ������� ��� ������ ��� ���20�52 �� �� �
��� �� ����� ���62�83
� � � �� ���� ���16�65
35
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ھﻮﺴﺘﯿﺎن دژی ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯿﺎن ھﯾ ﺑﯚ راﭬﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ھﻮﺴﺘ ﭘﻮﯾﺴﺘ دوو ھﯚی ﺳرەﻛﯽ ﺑﺨﯾﻨ ﺑرﭼﺎو ﺋوﯾﺶ ﺑﯿﺮەوەری ﮔﺸﺘﯿﯽ )اﻟﺰاﻛﺮە اﻟﺠﻤﻌﯿ( ە ،دووەﻣﯿﺸﯿﺎن ﻏرﯾﺰەی ﻣﺎﻧوەو ﺧﯚﭘﺎراﺳﺘﻨ. ﻟ ﺑﯿﺮەوەری ﮔﺸﺘﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ھﻮﺴﺘﻚ ھﯾ ﻟ ﻧﺎﺧﯽ ﺗﺎﻛﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺑراﻣﺒر ﺑ رەﮔزی ﻋرەب ،ﻟﺑرﺋوەی ﻟ ﺳرﺗﺎی ﭘﻜوە ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ دەوﺗﯽ ﻋﺮاق ﻟ ﺳﺎﯽ ١٩٢١ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ھﯿﭻ ھﻮﺴﺘﻜﯽ ﺑﺎﺷﯿﺎن ﻧدﯾﻮە ﻟ ﻋرەﺑﯽ ﻋﺮاق ،ھرﭼﻧﺪە زۆرﺑی ﺋو ﻛﺎرەﺳﺘﺎﻧی دووﭼﺎری ﮔﻟﯽ ﻛﻮرد ﺑﻮوە ﻟﺳر دەﺳﺘﯽ رژﻤ ﯾك ﻟ دوای ﯾﻛﻛﺎن ﺑﻮوە ،ﺑم ﻋرەﺑﯽ ﻋﺮاق )وەﻛﻮ ﺷﻗﺎم( ﺋﮔر ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﻧداﺑﺖ ﺋوا ﺑ ﺑﺪەﻧﮕﯽ ﻣﺎﺑﻮوﻧوە ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺷﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل و ﻛﯿﻤﯿﺎﺑﺎراﻧﯽ ھﺑﺠ و راﮔﻮاﺳﺘﻨﯽ ﻛﻮردو ﺷﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻋﺮﯾﺐ ،ﺑﯚﯾ ﺑﯿﺮەوەری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻛﻮردی ﻛﺎرﯾﮕری ھﯾ ﻟﺳر ﺋم ھﻮﺴﺘﯾﺎن 36
������������������ ����������������� ����������� ��� ��� ����� ������������� ������ ����� �� ��� 100% 90% 80% 70% 60%
52.11%
50% 40% 16.99%
20.98%
9.92%
30% 20% 10% 0%
� �����
� ��������� ��� ���� ��������� ������ �� ������������������ ��� ����
� ������������������ �
� ������ ��� ����� ���� �
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن
دژ ﺑ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ ﻋرەﺑ ھﺗﻮوەﻛﺎن، ﺑم ﺋم ﺑﯿﺮەوەرﯾ ﮔﺸﺘﯿﯿ ﻧﮔﯾﺸﺘﯚﺗ ﺋﺎﺳﺘﯽ رق ﻟﺒﻮوﻧوە ،ﻛ ﺳرﺗﺎﯾﻛ ﺑﯚ ﺷڕی ﻋﺮﻗﯽ و ﺋﺗﻨﯿﻜﯽ ،ﺋﻣش ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻧﯿﺸﺎﻧﯾﻛﯽ ﺑﺎﺷ. ﺋﮔری دووەﻣﯿﺶ ﺑﯚ ﺋم ھﻮﺴﺘ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻏرﯾﺰەی ﻣﺮۆڤ ھﯾ ﺑﯚ ﻣﺎﻧوەو ﺧﯚﭘﺎراﺳﺘﻦ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ، ﺋﮔر ﺑﺰاﻧﯿﻦ ،ﻛ ﺋم ﻏرﯾﺰەﯾ ﺳرﻧﺠﯽ ﻓﯾﻠﺳﻮوﻓ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽ راﻛﺸﺎﺑﻮو ﺑﯚ راﭬﻛﺮدﻧﯽ ﺋﮔرەﻛﺎﻧﯽ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕو دەوت. ﺗﯚﻣﺎس ھﯚﺑﺰ )١٦٧٩-١٥٨٨ز( ﻛ ﯾك ﻟ ﻓﯾﻠﺳﻮوﻓﻛﺎﻧﯽ ﮔﺮﺒﺳﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿ ،ﻛ ﺋﮔری دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕو دەوت دەﮔڕﻨﺘوە ﺑﯚ ﻏرﯾﺰەی ﺧﯚﭘﺎراﺳﺘﻦ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ،ﺑﯚﯾ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﺋﺎراﻣﯽ ژﯾﺎن و ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺗﺮس ﻟ ﺳر ﻣﺎﻧوەی ﻣﺮۆڤ ﺋﮔرن ﺑﯚ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ دەوت و ،ﺋرﻛﯽ ﺳرەﻛﯽ دەوت ﺋوەﯾ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑﭙﺎرﺰﺖ ،ھروەھﺎ )ﺟﯚن ﻟﻮﯾﺲ ﺟﺎدﯾﺲ(
� ��� ������� ������ ���� ��������� ����� �������� ���� ������������ �������� ������ ���������� ��� � � ���� ���12�88
��� ���7�87 �� �� �
� �� ���� ���79�25
37
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻛ زاﻧﺎﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ ﺑﯚ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن ﭘﯿﻮاﯾ دوو ھﻮﺴﺖ ھﯾ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و ژﯾﺎﻧﯽ ﻧﻮﺧﯚی دەوت و ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن ﺑڕﻮە دەﺑﺎت ،ﺋواﻧﯿﺶ رزﮔﺎر ﺑﻮون ﻟ ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿﻛﺎن و رزﮔﺎرﺑﻮون ﻟ ﺗﺮﺳ و ﺋم دوو ھﻮﺴﺘ ﻣﮋوو ﺑڕﻮە دەﺑﺎت، ﺑﯚﯾ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺗﺎﻛ ﻛس ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳرەﻛﯽ دەوﺗ. ﺑم ﻟﺮەدا دەﭘﺮﺳﯿﻦ چ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿك ھﯾ ﻟﻧﻮان ﻛﯚﭼﺒری ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و دەوﺗﺪا؟ وەك ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾ ﻟ دواﯾﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺳﺎرد و ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﻨﯽ زۆرﺑی ﺗﻧﮕﮋەو ﺷڕ ﻟ ﺳرﺗﺎﺳری ﺟﯿﮫﺎن ﺷڕی ﻧﻮﺧﯚﯾﯿ )ﻟ ﻧﺎوەوەی دەوت( ﻧك ﺷڕی ﻧﻮان دەوﺗﺎن .ﺋم دﯾﺎردەﯾ واﯾﻜﺮد رﮋەی ﻛﯚﭼﺒران زﯾﺎد ﺑﺖ ،ﺑﺗﺎﯾﺒت ﺑﯚ ﺋو ﺷﻮﻨﺎﻧی ﻛ ﺋﺎراﻣﯽ ﺗﺪاﯾ .ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﻟ ﻋﺮاق دووﺑﺎرە دەﺑﺘوە ﺑ ﺋﮔری ﺷڕی ﻣزھﺑﯽ ،ﺋم راﮔﻮاﺳﺘﻦ و ﻛﯚﭼﺒری و ﻛﯚﭼەوﯾﯿ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﺎن 38
دەﺑﺖ ﻟ ﺳر رەوﺷﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋو دەﭬراﻧی ﻛ ﻛﯚﭼﯽ ﺑﻮ دەﻛﺮﺖ ﻟﺑر ﭼﻧﺪ ھﯚﯾك: ﺋرﻛﻜﯽ زﯾﺎﺗﺮ دەﻛوﺘ ﺳر ﺷﺎﻧﯽ دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﺋﮔر ﺋﺎﻣﺎدەﺑﺎﺷﯿﯿﺎن ﺑﻮ ﻧﻛﺮدﺑﺖ ﻟرووی زاﻧﯿﺎری و ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑ دواداﭼﻮون و ﻛﻮﻧﺘﺮۆڵ ﻛﺮدن. ﻛﯚﭼەوی و ﻛﯚﭼﺒری دەﺑﺘ ھﯚی زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ رﮋەی داﻧﯿﺸﺘﻮان ﻟو دەﭬرەی ﻛ ﻛﯚﭼﯽ ﺑﯚ دەﻛن ،ﺋﻣش ﻛﺎرﯾﮕری دەﺑﺖ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺋو ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﺎﻧی ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗوە ﭘﺸﻜش دەﻛﺮﺖ ﺑﯚ ھﺎووﺗﯿﺎن و ﺳرھﺪاﻧﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻟﺳر ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ،ﺑﺗﺎﯾﺒت ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان و رادەرﺑﯾﻦ و ﺑرزﻛﺮدﻧوەی داواﻛﺎری وەﻛﻮ ﭼﯚن ﺑ دﯾﺎرﻛوت ﻟو ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﺎﻧی دژی ﻛﻣﯿﯽ ﺳﻮوﺗﻣﻧﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻛﺮان و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﺎﻧ. ﺑھﻣﺎن ﺷﻮە ﺋم ھردوو ﻓﺎﻛﺘرەی
��������������������������� ���������� ������������� ��� ��������� �� ���� ���� ���36�28
���� ���������� � ���� ���38�94
��� ����� ��������� �������� �
�24�78
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن
ﺳرەوە ﻛﺎرﯾﮕری دەﺑﺖ ﻟﺳر ﻛﺎراﯾﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﺑﯚ ﺑﯾﺎردان و ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ داواﻛﺎرﯾﯿﻛﺎن و ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا ﺣﻜﻮﻣت رەواﯾﺗﯽ ﺧﯚی ﻟدەﺳﺖ دەدات و ،ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻣدەﻧﯽ ﺑرز دەﺑﺘوەو دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭘﻛﻜوﺗﻨﯽ ﭘﺮۆﺳی ﺳﯿﺎﺳﯽ .ﻟﺑر ﺋم ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻟﻧﻮان ﻛﯚﭼﺒری، رەوﺷﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﻟو دەوﺗﺎﻧی ﻛ ﺗﻮوﺷﯽ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﻛﯚﭼﺒری دەﺑﻦ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﭼﻣﻜﻜﯽ ﻧﻮێ ھﺎﺗﯚﺗ ﻧﺎو زاﻧﺴﺘ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺋوﯾﺶ ﭼﻣﻜﯽ دەوﺗ ﻓﺎﺷﯿﻠﻛﺎﻧ ،وەﻛﻮ ﭼﯚن ﻟ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ دﯾﺎرەو ﻋﺮاق ﻟ ﭼﻧﺪ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛﺪا ﭼﻮارەﻣﯿﻦ دەوت ﺑﻮوە ﻟرووی ﻓﺷﻟوە ﻟﻧﻮان ٦٠دەوﺗﺪا ،ﺑﯚﯾ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دوور ﻧﯿﯿ ﻟم ﻗﯾﺮاﻧی ﻛ ﺗﻮوﺷﯽ ﻋﯿﺮاق ﺑﻮوە ،ﺗﻧﮫﺎ ﺋﻣش ﻧﯿﯿ، ﺑﻜﻮ ﺗﻧﺎﻧت دەوﺗ ﭘﺸﻜوﺗﻮوەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺋﺴﺘﺎ دەﻧﺎﻨﻦ ﻟﺑر دﯾﺎردەی ﻛﯚﭼﺒری و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﯾﺎﺳﺎو رﺴﺎﯾﺎن دەرﻛﺮدوە ﺑﯚ داﻧﺎﻧﯽ ﺳﻨﻮورﻚ ﻟﺑردەم دﯾﺎردەی
�������������������������� ����� ����� ������������� ���
62.59%
30.36% 7.05%
������ ����������������� ������� ��������
� ����������� ���� ��������� �������� ���
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
���������������������� �������� ��� ������ �������� ����
39
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻛﯚﭼﺒری ،ﭼﻮﻧﻜ ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﺮاﭘﯽ ﻟﺳر رەوﺷﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋو دەوﺗﺎﻧ و ﻛﺸی ﺷﻮﻧﺎﺳﯽ ھﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗی دﯾﻤﻮﮔﺮاﻓﯽ دەﺑﺘ ﺋﮔری ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﺷﻮﻧﺎﺳﯽ ﺳرەﻛﯽ ﺋو دەوﺗﺎﻧ، وەﻛﻮ ﭼﯚن ﺳﺎﻣﻮﺋﯿﻞ ھﻨﮕﺘﻮن ﻟﻛﺘﺒﯽ )ﺋﻤ ﻛﯿﻦ؟( ﺑﺎس ﻟ ﻛﺎرﯾﮕری ﻛﯚﭼﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﺋﻣرﯾﻜﺎو ﻛﺎرﯾﮕری ﻟﺳر ﻛﻟﺘﻮری ﺋﻧﮕﻠﻮ- ﭘﺮۆﺗﺴﺘﺎﻧﯽ ھﯾ .ھروەھﺎ دﯾﺎردەی ﻛﯚﭼﺒری ﺑﯚﺗ ﺑﺷﻚ ﻟ ﺷﺎوەﻛﺎﻧﯽ ھﺒﮋاردن ﻟ ﻧﻮان ﻛﺎﻧﺪﯾﺪەﻛﺎن وەﻛﻮ ﭼﯚن ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ ﺑدەرﻛوت و ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺳﺎرﻛﯚزی و ﺑﻨﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ داﻧﺎﻧﯽ ﺳﻨﻮورﻚ ﺑﯚ ﻛﯚﭼﺒری و ﻛﯚﭼﺒراﻧﯽ ﻟﻜوﺗوە. ﺳﺑﺎرەت ﺑم راﭘﺮﺳﯿﯿ دەﺑﯿﻨﯿﻦ وەﻣﻛﺎن ﺳﺮوﺷﺘﯿﻨ ،ﺳﺑﺎرەت ﺑ ھﻮﺴﺘﯽ ﺷﻗﺎﻣﯽ ﻛﻮردی ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮﻧﯽ ﻋرەﺑ ھﺗﻮوەﻛﺎن ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻜﻮ ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﻋﻗﻧﯽ ﻛﺮاوە ﺋوﯾﺶ ٪٦٦ﻟ ﺑﺷﺪارﺑﻮان داوای ﻛﺮدﻧوەی 40
ﺧﻮەﺗﮕﺎﯾﺎن ﺑﯚ ﻛﺮدوون ،ﻛ دەﺑﺘ ھﯚی ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺳﻠﺒﯿﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﭼﻜﺮدن وەﻛﻮ ﻟﺳرەوە ﺋﺎﻣﺎژەﻣﺎن ﭘﻜﺮد. ﻟﺮەدا ﺑ دوو ﺧﺎڵ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑم ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾ دﻨﯿﻦ ،ﯾﻛﻣﯿﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ وەﺳﻔﯽ رای ﮔﺸﺘﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑ ﮔﻮﺮەی ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ھﯾ ،ﺧﺎﯽ دووەﻣﯿﺎن ﭼﻧﺪ ﭘﺸﻨﯿﺎزﻜﻦ ﻛ ﻟم راﭘﺮﺳﯿﯿ دەردەﻛون: رای ﮔﺸﺘﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻟﻧﻮان ﻋﻗﻧﯿت و ﻧﺎﻋﻗﻧﯿت دەﺟﻮﯿﺘوە ،ﺋﻣش ﻣﺎﻧﺎی ﺋوەﯾ ھ ﺳرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دﯾﺎر ﻧﯿﯿ. ﻟ ﺑﺷﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ دەرﻛوت ﻛوا ﺳﯚز زا ﺑﺳر ﻋﻗﻧﯿت ،ﻛ ﺋوﯾﺶ دەرھﺎوﺸﺘی ھﺳﺘﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯽ و ﻧﺑﻮوﻧﯽ دەوﺗﯽ ﻛﻮردﯾﯿ و ،ﻟﺑﺷﯽ دووەﻣﯿﺸﯿﺪا ﻋﻗﻧﯿت ﭘﯿﺸﺎن دەدات ،ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻏرﯾﺰەی ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﻣﺮوﭬوە ھﯾ ﺑﯚ ﺧﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻦ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﻋﻗﻧﯽ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ.
ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ دەردەﻛوﺖ رای ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟﮔڵ ﺋوەداﯾ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺗواوی ھﺑﺖ ﺑﯚ ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﺋم دﯾﺎردەﯾ، ﭼﻮﻧﻜ ﺋم ﺷڕەی ﻟ ﻋﺮاق روو دەدات ﺷڕی ﺑ ﻣزھﺑﯽ و ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿ ﻣزەﻧﺪە دەﻛﺮﺖ رﮋەی ﻛﯚﭼﺒران زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺖ .ﺑﯚﯾ دەﺑﺖ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻢ ﺋرﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺨﺎﺗ ﺳر UNو رﻜﺨﺮاوی UNHCRﻛ ﺗﺎﯾﺒﺗ ﺑ ﻛﯚﭼﺒران و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﯿﺪراڵ ﺑﯚ ﻛﺮدﻧوەی ﺧﻮەﺗﮕ ﺑﯚ ﻋرەﺑ ھﺗﻮوەﻛﺎن و دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺑﻮدﺟﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﻟﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﯿﺪراڵ و ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮەﻛﺎن ﻛ ﺟﯿﺎﺑﺖ ﻟ ﺑﻮدﺟی ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدن و ﻣﺷﻘﻜﺮدﻧﯽ ﭼﻧﺪ ﺗﯿﻤﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﻛﯚﭼﺒران ﻟﻻﯾن وەزارەﺗﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ و وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﻮ، ھروەھﺎ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻟﺳر رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯽ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺧﺰاﻧ ﻋرەﺑ ھﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن
� ����������������� ������������������������ ���� ������� ���� ����� 100% 90% 80%
66.13%
70% 60% 50% 40% 15.63%
18.24%
30% 20% 10% 0%
����� ��
� �������� ����� ������ ��������
����� ����� �� ���� ���������� ���������� ��
ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺎن ھﺑﺖ ﺑﻮ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻋﻗﻧﯽ ﻟﻻﯾن ﺗﺎﻛﯽ ﻛﻮردی ﺑرﮕی ﺳﻤﯿﻨﺎرو ﺧﻮﻟﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ رۆﺷﻨﺒﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﮔﻧﺠﯽ ﻛﻮردی و ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ ﻗﯾﺮاﻧ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن .ﺋم ﭘﺸﻨﯿﺎزە ﺋﺎراﺳﺘی ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن دەﻛم ،ﻛ وەﻛﻮ ﺳرەﺗﺎﯾك ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯿﺎن ھﺑﺖ ﺑﻮ ﺋم ﻛﺎرە. دووﺑﺎرە دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﻛم ﺑﯚ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ و، ﺋو راﭘﺮﺳﯿﯿﺎﻧی ﺗﺎﺋﯿﺴﺘﺎ ﻛﺮدووﯾﺎﻧ ﻛ رۆﻜﯽ ﺑرﭼﺎوﯾﺎن ھﯾ ﻟ ﻧﻮان رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن.
� �������� ��������������������������������� �� �
ﺗﺒﯿﻨﯽ: ﺑﺷﻚ ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٦/٩/٦ﻟ ژﻣﺎرەی )(٢٧٩ی رۆژﻧﺎﻣی ھوﻟﺮ ﭘﯚﺳﺖ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە.
ﻋﺑﺪوﻟﺤﻛﯿﻢ ﺧﺴﺮۆ ﺟﻮزل ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﯾﺎرﯾﺪەدەر ﻟ ﻛﯚﻟﯿﮋی زاﻧﺴﺘ راﻣﯿﺎرﯾﻛﺎن -زاﻧﻜﯚی ﺳﺣددﯾﻦ 41
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
42
ھﻨﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﻋﺮاق
43
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ: ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ)ھوﻟﺮ، ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ ٢٠٠٧/٩/٩-٦ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋوﻛﺳﺎﻧی ﺑﺷﺪارﯾﺎن ﻛﺮدووەﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ (٢٥) ﻛﺳ. ﻟﻛﯚی ) (٩٥٠ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ،ﻛداﺑﺷﻜﺮاﺑﻮو ﺑﺳر ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛدا، ) (٩٢٤ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﮔراوﻧﺗوە، ﺗﻧﮫﺎ ) (٢٦ﻓﯚرم ﻓوﺗﺎوو ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮون. ﺋو ﻧﻤﻮوﻧی ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻧﻤﻮوﻧیرەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿ ﻟ ﻧﻮ ﻣﺎن وداﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ و ﺑﺎزاڕدا ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە . ﻓﯚرﻣﻛﺎن ﺑﻣﺸﻮەﯾ داﺑﺷﻜﺮاون وﮔڕاوﻧﺗوە: ھوﻟﺮ :ﻟﻛﯚی ) (٣٥٠ﻓﯚرم(٣٣٨) ، ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ :ﻟﻛﯚی ) (٣٥٠ﻓﯚرم(٣٣٦) ، ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. دھﯚك :ﻟﻛﯚی ) (٢٥٠ﻓﯚرم ھﻣﻮوی ﮔڕاوەﺗوە. 44
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﻛﺮاوە: * ﺑرای ﺗﯚ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی راﭘراﻧﺪووە؟ * ﺋﺎﯾﺎ رازﯾﺖ ﺑ ھﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﺋﺮاق ﻟ ﺗك ﺋﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن؟ * دەرﻛﺮدﻧﯽ ﺑﯾﺎری داﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﺋﺮاق ﻟﻻﯾن ﺳرۆﻛﯽ ھرﻤوە ﺑﯾﺎرﻜﯽ؟ * ﺋﺎﯾﺎ ﮔﻮﺒﯿﺴﺘﯽ وﺗﺎرەﻛی ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑﻮوی دەرﺑﺎرەی ﺋﺎی ﺋﺮاق و وەﻣﺪاﻧوەی ھﻧﺪێ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﻋرەﺑﯽ؟ * ﺋﮔر ﮔﻮﺒﯿﺴﺘﯽ ﺑﻮوی ،وﺗﺎرەﻛ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو داﺑﻮو؟
������������������������������ ��������������������������� �� ���
� ��������36�26 � � � �������63�74
��������� ���� 27�60�� ��1984� 1988
���15�04� ������� ���1963
8�44�� ��� 1968� –� 1964
13�74�� ��� � 1973� ��� 1969
21�43�� ��1979� 1983 13�74�� ��1974� 1978
ھﻨﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﻋﺮاق
� � � � �� ��� ���25� 76 �� ���� �
� � � �� ���� ���19� 26
��� ���18� 18 � �� �
�� �������� ��� ���36� 80
������� ����������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 23.59% 15.37%
40%
22.51%
12.55%
30%
15.04% 10.17%
0.76%
� ���� ����������
20% 10% 0%
� ����������
��� ���
��� ��� ����
������ �� ���
� ���������
���� ��� � � �����
� ������
45
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ ﻟ) ﭘﯾﻤﺎﻧﮕ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن( دەﻛم ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑم ﻛﺎرە ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﯿی ﮔﺮﺗﻮوﯾﺎﻧﺗ ﺑر دﻨﯿﺎم ﺳﻮودﻜﯽ زۆر ﺑ ھﻣﻮو ﻻﯾك دەﮔﯾﻧﻦ. ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ،ﭼﻮار ﺗﺒﯿﻨﯽ ﮔﺸﺘﯽ دەﺧﻣ ڕوو: * ﭘﻮﯾﺴﺖ واﯾ ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻛرﻛﻮك و ﺧﺎﻧﻗﯿﻦ ،ھروەھﺎ ﺷﺎرۆﭼﻜ ﻛﻮردﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەرەوەی دەﺳﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻢ، راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﯽ ﺟﯿﺎوازو ﺳرﺑﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎم ﺑﺪرێ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣ ﺧوﺷﻜﯽ ﮔورەﯾ و ﺗﻧﺎﻧت ھﯾﻛﯿﺸ ،ﻛ ﺋو ﺷﺎرە ﻧﺎوﺑﺮاواﻧ ﻓراﻣﻮوش ﺑﻜﺮﻦ .ﯾﺎﻧﯿﺶ دەﺑﻮاﯾ ﺑﺨﺮﻨ ھﻣﺎن ﺋم ﻟﯿﺴﺘوە. * ﺑرای ﻣﻦ ،ﭘﻮﯾﺴﺖ واﯾ راﭘﺮﺳﯿﻛﯽ ﺣﺎﺗﯽ ﭘﭽواﻧش ﺑﻜﺮێ! واﺗ ﭘﻮﯾﺴﺖ واﯾ رای وەزﯾﺮەﻛﺎن و ﻣﺳﺌﻮوﻟﻛﺎن و ﻣﻮدﯾﺮ ﻋﺎﻣﻛﺎﻧﯿﺶ وەرﺑﮕﯿﺮێ ﻟﺑﺎرەی ﺋو ﻣﺳﻟو ﺋرﻛﺎﻧی ﻟﺳر ﺷﺎﻧﯽ ھﺎوﺗﯿﯿﺎﻧﻦ ،ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋﺎﺧﯚ ﺋوان ﭼﯚن ﻟ ﻣﯿﻠﻠت و ھﺎوﺗﯽ و ﻛﺸﻛﺎﻧﯿﺎن و ﺋرﻛﻛﺎﻧﯿﺎن دەڕواﻧﻦ. * ژﻣﺎرەی ﻣ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺋﮔر ﻟ ﻧﺮ زﯾﺎﺗﺮ ﻧﺑ ،ﻛﻣﺘﺮ ﻧﯿﯿ .ﻛواﺗ ﺋﻣ ﺷﺘﻜﯽ ھﯾ ﻛ) ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی 46
����������������������� ��������� ���������� ������ ����������� ������ � � ���� ���24�13
����� ���41�67
��������������� ���34�20
ھﻨﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﻋﺮاق
ﻛﻮردﺳﺘﺎن( زﯾﺎﺗﺮ ڕای ﻧﺮەﻛﺎﻧﯽ وەرﮔﺮﺗﻮوە. رﮋەی ) (٢ﻧﺮ ﺑراﻣﺒر ) (١ﻣﯽ وەرﮔﺮﺗﻮوە ،ﻋﯾﻨن ﺋو ﻣﻻﯾی ﻛ ﺑﺎﺳﯽ ﭼﯚﻧﯿﺗﯿﯽ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﻣﯿﺮات و ﺷﺎﯾدی دەﻛﺎت .ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟ راﭘﺮﺳﯿﺪا، ﺑﺎﺷﺘﺮ واﯾ ﺑ ﯾك ﭼﺎو ﺗﻣﺎﺷﺎی ﻧﺮو ﻣ ﺑﻜﺎت .ﺋﮔرﭼﯽ )ﻣ (دوواﻛوﺗﻮوﺗﺮﯾﺶ ﺑﺖ و ﻛﻣﺘﺮ ﺋﺎﮔﺎی ﻟ دﻧﯿﺎ ھﺑ. * ﻟ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ،ھم ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﺎﻧﺪا ،ھم ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺑﺷﺪارﻛﺮدﻧﯽ دەﻧﮕﺪەرەﻛﺎﻧﺪا ،ﭘﻮﯾﺴﺖ واﯾ ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆر زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻣی ﺋﺴﺘﺎ ﺑﺪرﺘ ﮔﻮﻧﺪو ﻗزاو ﻧﺎﺣﯿﻛﺎن .ﻟم راﭘﺮﺳﯿی ﺋﺴﺘﺎ رﮋەی ٦٣,٧٣ﻧﺮ و ٣٦,٢٦ﻣ وەرﮔﯿﺮاوە .ﺋﻣ ﺑ ھﯿﭻ ﺷﻮەﯾك ڕای ﮔﺸﺘﯽ دەرﻧﺎﺑێ، ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾ .ﻛواﺗ ﺋﻣ ﻧﺎﺑﺘ ﭘﻮەرﻚ ،ﻛ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻟ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﺪا ﭘﺸﺘﯽ ﭘ ﺑﺒﺳﺘﻢ. ﻣﺳﻟی ﺗﻣن ﺑﺎش ﻟ ﺑر ﭼﺎوﮔﯿﺮاوەو دادﭘروەراﻧﯾ ،ﺑم ﺧﯚﺷﺘﺎن دەزاﻧﻦ ﻟ ھﻧﺪێ ﻣﺳﻟدا ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ ﺋﮔر ﺟﯿﺎوازی ﺑﻜﺮێ ﻟ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی رﮋەی دەﻧﮕﺪەرە ﮔﻧﺠﻛﺎن ،ﯾﺎن ﺑ ﭘﭽواﻧوە. ﻟ ﻛﮕی )ﭘﯿﺸ(دا ،دەردەﻛوێ ،ﻛ ﻟ ٪١٩ی ﺧﻜﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻜﺎرە .ﺋﻣ ﺧﯚی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛ .ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑڕای
������������������������������������������������������������ ���������� �����
� � � ������ ���21�10
���������� ���78�90 47
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻣﻦ )ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ( ﻟ) ﻓرﻣﺎﻧﺒر( ﺟﻮدا ﺑﻜﺮاﯾﺗوە ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺑﻮو. رﮋەی )(٤١,٦٧ی ﺧﻚ رای واﯾ ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑﺎش ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی راﭘڕاﻧﺪووە .ﺋﻣ ﻣﺎﻧﺎی واﯾ ﺑ ﭘﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ(٥٨,٢٣) ی ﺧﻚ رای واﯾ ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك ﺑﺎش ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی راﻧﭘڕاﻧﺪووە! ﺑم ﺋﻮە ﺑ ھﯿﭻ ﺷﻮەﯾك ﻟو ﺧﻜﺗﺎن ﻧﮔﯾﺎﻧﺪووە "ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك " ﻛﺎﻣﺎﻧن؟! ﻛواﺗ ﭘﻮﯾﺴﺖ واﯾ ﺑﯚ ﺧﻚ روون ﺑﻜﺮﺘوە: ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك؟! ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ دەرەوەی؟ ھﻮﺴﺘﯽ ﻟ ھﻣﺒر ﺗﻮرﻛﯿﺎ؟ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ھﻮﻧرﻣﻧﺪان و رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﺎن؟ ﭼﯽ؟ "ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك" دەﺑ دﯾﺎری ﺑﻜﺮﺖ .ﻣﺑﺳﺘﺘﺎن ﭼﯿ؟! ﭼﻮﻧﻜ ﻟ واﻧﯾ ﺧﻜﺎﻧﻚ ھﺑﻦ، ﻛ ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻦ ﺧﯚﺷﯿﺎن ﻟﭘﻨﺎو ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك ﺑ ﻛﻮﺷﺖ ﺑﺪەن ،ﺑم ﺋو ﺳﯿﺎﺳﺗ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﭼوﺗی ﺋﻣۆ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﭘﯾەو دەﻛﺮﺖ و ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك ﻟﯽ ﺑﺪەﻧﮕ ،ﺑ دﯿﺎن ﻧﺑ .ﺋﻣ ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ. ﻧﺰﯾﻜی ٪٨٠ی ﺧﻚ ڕازی ﻧﺑﻮوە ،ﻛ ﺋﺎی ﻋﺮاق ﻟ ﺗك ﺋﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ھﺒﺪرﺖ .ﺋﻣ ﺑﯚ ھﻮﺴﺘﯽ ﺟﻮاﻣﺮاﻧی ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﮔڕﺘوە، 48
���� ��������� ���������� ����� ��������� �������� ��������� ����� ������������� �������� �������� � � �� � ��� ���10�39
������ ���� ������� ���14�29
��������������� ���75�32
ھﻨﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﻋﺮاق ��� ���������� ���������� ����� �������� ����������� ������� ������� �������� ��������������� ��������� ������ ������ ���� ������� ���������� ���24� 78
� � � ������ ���75� 22
����������� ���������������������������� ����������� ������� ��� �� ���������� ���11�37
� � � ������ ���88�63
ﻛ ﻟ وﯾﮋداﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﺗوە ھﻘﻮووە. ﻛ ﺑ رای ﻣﻦ ﺋم ھﻮﺴﺘ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﯚﻓﯿﺴﯿﺎی ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك ﺷﻋﺒﯿﺗﯽ ﺋوی ،ھروەھﺎ ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﯽ ﺋوی ﻟ ﻧﺎو ﺧﻜﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺮد. ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑراوردﻜﯿﺸﺪا دەردەﻛوێ ،ﻛ ﺑ ﭘﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿﺗﺎن ،ﺧﻚ )(٥٨,٢٣ ﻧﺎڕازﯾﯿ ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎن و ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ،ﺑم ٪٨٠دﯽ ﺧﯚﺷ ﺑ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ دەرەوەی ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك. ﻛﮕی دوای ﺋﻣﯿﺶ ،دووﺑﺎرە ﻛﺮدﻧوەی ھﻣﺎن ﭘﺮﺳﯿﺎرە. رﮋەی)(٪٧٢,٢٢ی ﺧﻚ ﮔﯚﺒﯿﺴﺘﯽ ھواﻛی داﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﺎی ﻋﯿﺮاق و وەﻣﯽ ﺑرﭘﺮﺳ ﻋرەﺑﯿﻛﺎن ﺑﻮوﻧ .ﺋﻣ ﻣﺎﻧﺎی واﯾ ﺧﻚ ﻣﺳﻟی ﺋﺎی زۆر ﺑ ﻻوە ﮔﺮﻧﮕ و ﺑﯚ ﯾﻛﺘﺮی ﺑﺎس دەﻛن، ﺧﻚ ﺳروەرﯾﯽ ﺋﺎی ﻛﻮردو ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ زۆر ﻟ ﻻ ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺑﺎﯾﺧﺪارە، ﺑ ﻗدەر ﺧﻮدی ھﻮﺴﺘﯽ ﺟﻧﺎﺑﯽ ﺳرۆك ﻟﻣﺒﺎرەﯾوە. ﺑ ھﯿﻮای ﺋوەی ﻛ ھﻣﻮوﻣﺎن ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﺒﯿﻨﯿﻦ... د .ﻓرھﺎد ﭘﯿﺮﺑﺎڵ 49
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
50
ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻛﺎن
51
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ: ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ )ھوﻟﺮ،ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ -١٦ ٢٠٠٦/١٠/٢٢ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻛﺮدووەﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ (٢٤) ﻛﺳ. ﻟﻛﯚی ) (٧٥٠ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ،ﻛداﺑﺷﻜﺮاﺑﻮو ﺑﺳر ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛدا، ) (٧٣٧ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﮔڕاوﻧﺗوە واﺗ ﺗﻧﮫﺎ ) (١٣ﻓﯚرم ﻓوﺗﺎون و ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮون. ﺋو ﺳﻤﭙی ھﺒﮋﺮدراوە ،ﺳﻤﭙﻜﯽرەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﻧﻮ ﻣﺎن و داﻣﻮدەزﮔﺎﺣﻜﻮﻣﯽ و ﺑﺎزاڕدا ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ﻓﯚرﻣﻛﺎن ﺑﻣﺸﻮەﯾ داﺑﺷﻜﺮاون وﮔڕاوﻧﺗوە: ھوﻟﺮ :ﻟﻛﯚی ) (٢٥٠ﻓﯚرم(٢٤٧) ، ﮔڕاوەﺗوە. ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ :ﻟﻛﯚی ) (٢٨٥ﻓﯚرم(٢٧٨) ، ﮔڕاوەﺗوە. دھﯚك :ﻟﻛﯚی ) (٢١٥ﻓﯚرم(٢١٢) ، ﮔڕاوەﺗوە. 52
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﻛﺮاوە: * ﺋﺎﯾﺎ ﮔﻮﺒﯿﺴﺘﯽ ﻧﺎوی ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﺑﻮوی ﯾﺎن ﺑرﭼﺎوت ﻛوﺗﻮوە ،ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻛﺎری ﺟﺎﺳﻮﺳﯿﯿﺎن ﺑﯚ ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻋﺴﯽ ﺋﺮاﻗﯽ ﻛﺮدووە؟ * ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻛﺎن ﻟ � �� ���� ���62�14 رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﻛﺎرﻜﯽ ﭼﯚن ﺑﻮو؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﭼﯚن ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺋو ﻛﺳﺎﻧدا ﺑﻜﺮێ؟ * ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺑﺎوەڕت ﺑ دروﺳﺘﯽ ﺋو ﻓﺎﯾﻼﻧ ھﯾ؟ * رات ﭼﯿ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺑﯾﺎری ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺳﺑﺎرەت ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ 27� 27� ���1984� 1988 ﻟﯿﮋﻧﯾك ﺑﯚ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟو ﻓﺎﯾﻼﻧی ﻟ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﺑو ﻛﺮاﻧوە؟ * ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺑﺎوەڕت ﺑ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ھﯾ ﺑﺘﻮاﻧ ﻟﭙﺮﺳﯿﻨوە ﻟﮔڵ ﺋو ﻛﺳﺎﻧدا ﺑﻜﺎت؟
�� ��� � ����� ���37�86
��������� ����
���12� 62� ����� � �����1963
9� 36� � ��� 1968� –� 1964
14� 79� � ��� � 1973� ��� 1969
23� 74� ���1979� 1983 12� 21� ���1974� 1978
ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻛﺎن
راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﻟ رووی ﻓﺮاواﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﯽ ﻋﯾﯿﻨﻛﯾوە ﮔﻮﻧﺠﺎوەو داﺑﺷﻜﺮدﻧﯿﺸﯽ ﺑ ﮔﻮﺮەی رﮋەی ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ھر ﭘﺎرﺰﮔﺎﯾك ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮە ﮔﻮﻧﺠﺎوەو ،ﺑ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺑﺎﺑﺗﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ،ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﮔﺸﺖ ﺟﻣﺎوەری ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧوە ﺑ ﺳرﺟم ﺗﺎك و ﮔﺮوپ و ﻛﯚﻣ و ﭘﻜﮫﺎﺗﻛﺎﻧﯿﺒوە ،ﭘﻜﮫﺎﺗی ﻋﯾﯿﻨﻛش ﺑﺳر ﺋﺎﺳﺘ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎن )ﺗﻣن() ،ﭘﻠی ﺧﻮﻨﺪەواری() ،ﭘﯿﺸ(دا داﺑﺷﻜﺮاوە ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺋوەی ﻋﯾﯿﻨﻛ رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﺑﯿﺮوڕاو ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺖ ﻟﻣڕ ﺑﺎﺑﺗﻛ. ﻟﮔڵ رووﺧﺎﻧﯽ رژﻢ و ھﺎﺗﻨ ﺋﺎرای ﻓزاﯾﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ﻋﺮاق و رەوﯾﻨوەی ﺗﺮﺳﯽ ھڕەﺷ و ھﻤﺗﯽ رژﻢ ﺑﯚ ﮔڕاﻧوەی ﺑﯚ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﺑﻮاردﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﯚڕان و رووداو ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﭘﺎش ٩ی ﻧﯿﺴﺎﻧﯽ ٢٠٠٣ دەﺑﯿﻨﯿﻦ رﮋەﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﺧﻚ ﺑﺎﯾﺧﯿﺎن ﺑ ﭘﺮﺳﻛ داوە ﺑ رﮋەی )(٪٦٥،٨١ رﮋەﯾﻛﯽ ﮔورەﯾ ﺑ ﺑراورد ﺑ
� �� � �� � � � ����� ���16�28
������ ���� ���27�41
������������� ���� ���15�88
������� ����� ���40�43
������� ����������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 21.85%
17.23%
22.12%
15.74%
30%
13.98% 8.55%
0.54%
� ���� ���������
20% 10% 0%
� ����������
��� ���
��� �������
������ �� ���
� ���������
���� ��� � � �����
� ������
53
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭘﭽﺎﻧوەی ﺳرﺟم ﻣﻟﻓﯽ ﺑﻋﺲ ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا ،ﺑرای ﺋﻤ ﺋو ﺑﺎﯾﺧﺪاﻧ ﺑﯚ ﺳ ھﯚﻛﺎر دەﮔڕﺘوە: ﺑ ھﯚی ﺋوەی ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ھﮕﺮی دروﺷﻢ و ﮔﻮﺗﺎرو ﺗﺰو ﻓﯿﻜﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮون و ﺟﻣﺎوەرﯾﺎن ﭘ ﺋﺎراﺳﺘ ﻛﺮدووە ﺑﻋﺴﯿﺎن ﺑ دوژﻣﻨﯽ ﻛﻮرد و رژﻤﻛﯾﺎن ﺑ رژﻤﻜﯽ دﻛﺘﺎﺗﯚر ﻧﺎﺳﺎﻧﺪوە. ﭘﮕ و ﺋﺎﺳﺖ و ﭘﺎﯾی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﻛﺎرﯾﮕری ﻟﺳر ﺟﻣﺎوەر ھﺑﻮوە ،ﻛ ﺑ ﺑرﭘﺮس و ﺳرﻛﺮدەﯾﺎن ﺳﯾﺮ ﻛﺮدوون. رادەی ﻣﺘﻤﺎﻧی ﺟﻣﺎوەر ،ﺗﺎ ﻣﺘﻤﺎﻧ و دﻨﯿﺎﯾﯽ ﺟﻣﺎوەر ﺑ ﻛس و ﻻﯾﻧﻚ زۆرﺗﺮ ﺑﺖ ﻛﺎرداﻧوەی و راﭼﻛﯿﻨﯽ ﺑراﻣﺒر ﺑ ھو ﻧﻮچ ﺑﺮدﻧﻛﺎﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ دەﺑﺖ و ﻟﺳری ﻗﻮرﺳﺘﺮە. ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا رﮋەی ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ،ﻛ ﮔﻮﺒﯿﺴﺘﯽ ﻧﺎوی ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﻧﺑﻮون ﯾﺎن ﻟ رۆژﻧﺎﻣ و ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﺪا ﺑرﭼﺎوﯾﺎن ﻧﻛوﺗﻮوە ﻛم ﻧﯿﯿ (٪٢٩،١٧) ﺋﺎﻣﺎژەﯾ ﺑ ﺑﺒﺎﻛﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺑرﭼﺎو ﻟ ﺟﻣﺎوەر ﺑراﻣﺒر ﺑ رووداوەﻛﺎن ،رەﻧﮕ 54
������������������������������������������������������������ ������� ���� �����
��������������������� ������ ������� �������� ���������� ���29�17
������������������ ���5�02
� � � ������ ���65�81
ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻛﺎن
ﺋم ﺧﻣﺴﺎردﯾﯿ ﺗﻧﮫﺎ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻛﺸ و ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺑﺖ ﺑ ﮔﺸﺘﯽ ﻧك ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻛﯚی رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ. * ﺑ ﺑﺎش زاﻧﯿﻨﯽ ﺋو رﮋە ﺑرزەی ﻋﯾﯿﻨﻛ ﺑﯚ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﻓﺎﯾﻠﻛﺎن ﻟ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧﺪا ﻟﻻﯾك ﺋﺎﻣﺎژەﯾ ﺑ ﺋﺎرەزووی زۆری ﺧﻚ ﺑﯚ روﻧﯿﯿﺗﯽ و ﺋﺎرەزووﻛﺮدﻧﯽ زاﻧﯿﺎری ﻟﺳر ﺋو ﺷﺘﺎﻧی ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ژﯾﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯿوە و ﻟ ﻻﯾﻛﯿﺘﺮەوە ھﺳﺖ ﻛﺮدﻧ ﺑ ﺋﺎراﻣﯽ و رووﻧداﻧﯽ ﻛﺸ و ﻗﯾﺮان و ﻛرت و ﭘرت ﺑﻮون و ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻻی رژﻢ، وەك ﻟ ﺑﺎرودۆﺧ ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﺮدا دەﻛﺮا رووﺑﺪات. دەﺷ ﺋو ﺑﺷی ،ﻛ ﺟﻣﺎوەری ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻛ ﻟ ﻋﯾﯿﻨﻛدا ﺑ ) (٪١١،٢٦ﮔﻮزارﺷﺘﯽ ﻟﻜﺮاوە دەرﺑی ﺋﺎرەزووی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚﯽ و ﯾﻛﯾﺰی ﺑﺖ ﻟ ﺳر ﺋو ﺗﮕﺷﺘﻨی ،ﻛ ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺳ ﺧﺎوەن ﻓﺎﯾﻼﻧ ﺑﺷﻜﯿﺎن ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﺗﯿﺪان ﺗﺎ ﺋﻣۆش ،رەﻧﮕ ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﻟ رووی دەرووﻧﯽ و ﺳﯚزی
������� ������� ����������� ������� ��������� ������� ��� ������ ����� ���� �� �� � ��� ���13�70
������ ����� ���11�26
����� ����� ���75�03 55
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻣﺮۆﯾﯿوە ﺑﺖ ،ﻛ وەك ﭘﻧﺪە ﻋرﺑﯿﻛ دە) :ﻋﻔﯽ اﻟﻠ ﻋﻤﺎ ﺳﻠﻒ( ،رەﻧﮕ ﺑﺷﻜﯽ دۆﺳﺖ و ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﺑﻦ ﻛ ﻛم ﻧﯿﻦ ،ﺑراورد ﻟ ﻧﻮان ﺧﺑﺎت و ﻛﺎرو ﭼﺎﻛی ﺋﻣﺎن ﺑﻜن ﺑو ھﻣﻮو ﺑﯿﺎﻧﻮوەی رژﻢ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﺑر ﻟﺒﻮردن ﻛوﺗﻮون و ﺗﺎ دوا ﻧﻓﺳﯽ رژﻢ ﻟ ﭘﻧﺎی رژﻢ و ﻟ ﺑرەﻛی ﺋودا ﺑﻮون. ﻟﮔڵ ﺋوەی ﻛ وﺗﻤﺎن دەﺑﯿﻨﯽ رﮋەی ﺋواﻧی ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ دەﺑ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺑﻜﺮﺖ و ﺳﺰا ﺑﺪرﻦ زۆر ﺑرزە ) (٪٨٧،٢٥ﻛ دەﺷ ھﻣﺎن ھﯚی راﺑﺮدوو ﺑﯚ ﻟﻜﺪاﻧوی ﺋم رﮋەﯾش ﺑ ﺷﯿﻜﺎرﻜﯽ دروﺳﺖ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺳرﺑﺎری ﺋوەی ﺋم رﮋەﯾ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﺗﻮوڕەﯾﯽ زﯾﺎﺗﺮو ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺗﯚی ﭘﻮە دﯾﺎرە ﺑ ﺑراورد ﺑو رﮋە ﻛﻣی ) (٪٣،٥٣ﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ھﯿﭻ ﻟﯿﭙﺮﺳﯿﻨوەو ﺳﺰاﯾك ﻧدرﻦ ،ﻛ ﭘﻤﻮاﯾ ﺋم رﮋەﯾ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ دۆﺳﺖ و ﻛﺳﻮﻛﺎری ﺋو ﺧﺎوەن ﻓﺎﯾﻼﻧ ﺑﻜﺎت ،ﺋم رﮋە ﺑرزەی ﻟﭙﺮﺳﯿﻨوە ﺋﮔر ﺑراورد ﺑﻜﯾﻦ ﺑ ﻛم و زۆر ﺗﺎڕادەﯾﻛﯽ ﺑواﺑﻮون ﺑ دروﺳﺘﯽ 56
��������������������������������� ������� ������������ ��� �� �� � ��� ���9�23
�� �����������������������������
������� ���� ���3�53
��������� ��������������� ����
���������� ����� �������� �
�87�25
ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻛﺎن
ﺑﻮوﻧﯽ ﺋو ﻓﺎﯾﻼﻧ و راﺳﺘﯿﺎن دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻟ رﮋەی ) (٨٧،٢٥ی ﺋواﻧی دەﻧﮕﯿﺎن ﺑ ﺳﺰاو ﻟﭙﺮﺳﯿﻨوە داوە زﯾﺎﺗﺮە )+٪٥٠،٧٥ ٪٨٨،٣٤ = (٪٢٩،٠٤ + ٪٨،٥٥دەﺑﻮو ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎرەی ﺑﺎوەڕ ﺑﻮون ﺑو ﻓﺎﯾﻼﻧ ﻟ ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛدا ﭘﺶ ﻣﺳﻟی ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﻛﺮدﻧﯿﺎن ﺑﻜوﺗﺎﯾ ﺋﮔرﭼﯽ دەرەﻧﺠﺎﻣﻛﺎن ھﻣﺎن راوﺑﻮوﻧﯽ ﺷﯿﻜﺎرﻛﺮدن ﺑ دەﺳﺘوە دەدەن و دژاﯾﺗﯽ ﯾﺎن ﻟﻜﺘﺮازاﻧﯽ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ دروﺳﺖ ﻧﻛﺮدووە ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﺳر ﺑواﺑﻮون ﺑ راﺳﺘﯽ ﺷﺘﻚ دەﺑﺘ ھﯚی ﺑﯾﺎر وەرﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﺳر ﺋو ﺷﺘ. ﺑھﻣﺎن ﺷﻮە رﮋەی ﺋواﻧی ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺑﯾﺎری ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ ﺳﺑﺎرەت ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻟﮋﻧی ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟو ﻓﺎﯾﻼﻧ ﺑﯾﺎرﻜﯽ ﺑﺎش ﺑﻮو ھﺎوﺳﻧﮓ و ھﻣﺎھﻧﮕ ﻟﮔڵ رﮋەﻛﺎﻧﯿﺘﺮ ) (٪٨٦،١٦ﺑ ﺗﻜا ﺗواوﻛری زﻧﺠﯿﺮەی ﺑدواداﭼﻮوﻧﯽ و راﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻮوﯾﺎﻧ ،ﺑم ﺧﺎﻚ ﻛ ﺟﮕی ﺳرﻧﺠ ﻟ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛدا ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟ ﻓﺎﯾﻠﻛﺎن ﻛﺮاوە، ﻛ ﻟ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧﺪا ﺑوﻛﺮاوەﺗوە ﻧك ﻟ
������������� ������������ ����� ��������� ������ ��� ������������������ ���7�46 � � ���� ���4�21
����� ���50�75
�������������� ���29�04
� � ���� ���8�55
57
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﺧﺎوەﻧﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ دەﺑ ﭘراوﺰی ﺑﯚ ﺋوە ﺑ ﺟ ﺑﮫﺮێ ﻛ دەﻛﺮێ ھﻧﺪێ ﻟو دەﻧﮕﺎﻧ ﻣﺑﺳﺘﯿﺎن دەرﻛوﺗﻨﯽ راﺳﺘﯽ و ﻻداﻧﯽ ﺗﯚﻣت و ھﯿﻮای ﺑراﺋت ﺑ. دوا ﭘﺮﺳﯿﺎری راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﻟ دەرەوەی ﺳﯿﺎﻗﯽ داﻣﻮدەزﮔی ﻓرﻣﯽ و ﯾﺎﺳﺎو ﺣﻜﻮﻣت و داﻣزراوەﻛﺎﻧﯿﺪا ﻛﺮاوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﮔر ﺳرۆﻛﯽ ھرﻢ وەك دەزﮔﺎﯾﻛﯽ ﻓرﻣﯽ ﺑﺎی ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ دەﺳت ﻟ ھرﻤﺪا ﺑﯾﺎری دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻟﮋﻧی ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﺑﺪات ﻟو ﻓﺎﯾﻼﻧ، ﺋوا دەرەﻧﺠﺎﻣﻛی دادﮔﺎ ﺑﯾﺎرو ﺟﯚری ﺳﺰا دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن دەﻛﺎت .ﺑم دﯾﺎرە ﻟ دۆﺧﯽ ﺋﯿﺴﺘﺎدا ھﺸﺘﺎ ﻣﺘﻤﺎﻧ ﻧﮔﯾﺸﺘﻮوەﺗ ﺋو رادەﯾی ﻻﯾﻧﻚ ﺋﻧﺪاﻣﯽ دﯾﺎرو ﺑرﺟﺳﺘی ﺧﯚی ﭘﺎش ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﺑﺪاﺗ دەﺳﺖ دادﮔﺎ، ﺑﯚﯾ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛش ﺳرﻟﺑری ﺣﺎﺗﯽ واﻗﯿﻌﻛ ﺑﻮوە ،ﻟﮔڵ ﺋوەی ﺋﯿﺸﻜﺎل ﻟﺳر دەﺳﺘواژەی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ھﯾ ﻟو ﺟﯚرە ﻣﻟﻓ ﺋﺎﯚزاﻧی ﺣﻮﻛﻢ ﺑﺳر دادان و ﻟﭙﭽﯿﻨوەو ﺗﻣﻜﺮدﻧﯽ ﺗﯿﺎﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋم زاراوەﯾ ﻟ دەزﮔﺎو 58
�������������������� ������ ������ �������� �������� ��������� ������� �������������� ����� ������������ ������ ����
������������������� ������� �������� ����� ��� ���10�04 ������ �
������ ����� ���3�80
����������� ����� ����� �
�86�16
ﻓﺎﯾﻠﯽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻛﺎن
���������������������������������������������������� ������ ����� ���������� ������ ������� ��������� ���� ������������������ ���3�53 � � ���� ���17�23 ����� ���45�05
�������������� ���21�98
� � ���� ���12�21
داﻣزراوەﯾﻛﯽ دﯾﺎری ﻛﯚﻣﮕدا ﺑرﺟﺳﺘ ﻧﺑﻮوەو ﺑﻻی ﻛم ﺋﮔر ﻟرووی ھردوو ﺣﺰﺑﯽ ﮔورەو ﺧﺎوەن دەﺳﺗوە ﺑواﻧﯿﻨ دەﺳﺘواژەﻛ ﻻی ھرﯾﻛﯾﺎن ﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﻣﺎﻧﺎو ﻧﺎوەڕۆﻛﻜﯽ ﺟﯿﺎوازی ھﯾ ﻟوﯾﺘﺮﯾﺎن و ﺋم ﻣﺎوە ﻛﻮرﺗی ﭘﻜوە ﻛﺎرﻛﺮدن ﺑس ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﻣﺘﻤﺎﻧی دوو ﻻﯾﻧ ﻟﺳر ﻟﭙﺮﺳﯿﻨوە ﻟﮔڵ ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﻓﺎﯾﻠﺪارن ،ھﻣﺎن ﺑﯚﭼﻮون ﺑﺳر ﺣﺰب و ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﺗﺮﯾﺸﺪا راﺳﺘ ،ﺋﮔر ﻣﺑﺳﺖ ﻟﭙﺮﺳﯿﻨوەی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ھر ﺣﺰﺑﻜ ﻟ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎﯾﻠﺪاری ﺧﯚی ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرە وەھﺎ داﻧڕﮋراوە. ﻟﮔڵ ھﯿﻮای ﺳرﻛوﺗﻦ. ﻣوﻟﻮد ﺑﺎوەﻣﺮاد ﻣﺎﺳﺘر ﻟ ﯾﺎﺳﺎی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻣﻛﺘﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ
ﺗﺒﯿﻨﯽ: ﺑﺷﻚ ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٦/١٠/٣١ﻟ ژﻣﺎرەی )(٢٦٣ی ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. 59
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
60
راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﯚن
61
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ: ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ )ھوﻟﺮ،ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ -١٥ ٢٠٠٦/١٢/١٧ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋوﻛﺳﺎﻧی ھﺳﺘﺎون ﺑﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ (٢٢) ﻛﺳ. ژﻣﺎرەی ﺋو ﻓﯚرﻣﺎﻧی داﺑﺷﻜﺮاﺑﻮون) (٩٠٠ﻓﯚرم ﺑﻮو ،ﺗﻧﮫﺎ ) (٣٨ﻓﯚرم ﻧﺎدروﺳﺖ و ﻓوﺗﺎون. ﺋو ﻧﻤﻮوﻧ ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽرەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﻧﻮ ﻣﺎن و ﺑﺎزاڕوھﻧﺪێ ﻟ داﻣزراوە ﮔﺸﺘﯿﻛﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ﻓﯚرﻣﻛﺎن ﺑﻣﺸﻮەﯾ داﺑﺷﻜﺮاون وﮔڕاوﻧﺗوە: ھوﻟﺮ :ﻟﻛﯚی ) (٣٠٠ﻓﯚرم(٢٩١) ، ﮔڕاوەﺗوە. ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ :ﻟﻛﯚی ) (٣٥٠ﻓﯚرم(٣٢٢) ، ﮔڕاوەﺗوە. دھﯚك :ﻟﻛﯚی ) (٢٥٠ﻓﯚرم(٢٤٩) ، ﮔڕاوەﺗوە. 62
ﺑﻮو ﺗﺎ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﯽ ٢٠٠٧راﭘﺮﺳﯽ ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﺑﯚ ﺑﻜﺮێ ،ﺑ رای ﺗﯚ ﺋوە واﺗﺎی ﻛﺮاوە: * زاﻧﯿﺎرﯾﺖ ھﯾ ﻟﺑﺎرەی راﭘﯚرﺗﻛی ﺋوە ﻧﺎﮔﯾﻧ ﻛ ﻛﻮرد ﻛرﻛﻮﻛﯽ ﻟ دەﺳﺘﭽﻮو؟ )ﺑﯿﻜرـ ھﺎﻣﻠﺘﻮن( ﻟﺳر ﺑﺎرودۆﺧﯽ * ﭘﺮﺳﯽ ﭼﻮوﻧﯽ ﭘﺸﻤرﮔ ﺑﯚ ﻋﺮاق؟ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺑﻏﺪا داﺧﻮازﯾﯿﻛﯽ * راﭘﯚرﺗﻛ ﭼﯚن ھﺪەﺳﻧﮕﻨﯽ؟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎو ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاﻗ ﻟﻛﻮرد، * ﺋﮔر زاﻧﯿﺎرﯾﺖ ھﺑ)ﺑﯿﻜر ـ ھﺎﻣﻠﺘﯚن( ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧﯽ راﭘﯚرﺗﻛﯾﺎن ﭼﺎودﺮان ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛﺎرﯾﮕری دەﺑ ﻟﺳر ﺋو ﻗﯾﺮاﻧی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺳرداﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ﻧﻛﺮد ﺑرای ﺗﯚ ﻟ ﺑرﻛﺎم ﺗﯿﻜوﺗﻮوە ﻟ ﻋﺮاق ،ﺋﮔر ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ داوای ﻟ ﻛﻮرد ﻛﺮد ھﺰی ﭘﺸﻤرﮔ ﻟم ھﯚﻛﺎراﻧ ﺑﻮو؟ ﺑﻨﺮﺘ ﺑﻏﺪا؟ * ﭘﺘﻮاﯾ ﺟﺎرﻜﯿﺘﺮ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ * ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن چ رﻜﻜوﺗﻨﻜﯽ ﻟ ﺷﻮەی /٦ﺋﺎزاری ھﻮﯾﺴﺘﻜﯽ ھﺑ؟ ١٩٧٥دژی ﻛﻮرد واژوو ﺑﻜﺎت؟ * ﺑڕای ﺗﯚ ﻛﻮرد ﭼﯽ ﺑﻜﺎت ﺑﯚ ﺋم * ھﯚﻛﺎری ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ داﺧﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮرد ﻟم راﭘﯚرﺗ ﺑﯚ چ ﭘﺮﺳ؟ دەﮔڕﺘوە؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﺑﻮش راﭘﯚرﺗﻛ وەك ﺑرﻧﺎﻣی ﻧﻮﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﻗﺑﻮوڵ دەﻛﺎت؟ * ﻟ راﭘﯚرﺗﻛ وا ھﺎﺗﻮوە ﭘﺮﺳﯽ ﻛرﻛﻮك ﻛ ﻟ ﻣﺎدەی ١٤٠دەﺳﺘﻮوردا ﺋﯿﺸﺎرەﺗﯽ ﭘﺪراوە راﺑﮕﯿﺮێ ،ﻛ ﺑﯾﺎر
راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﯚن
����� � ����� ���34�57
� �� ���� ���65�43
����� ��10� 09� ����� � ������1963
33� 41� ���1984� 1988
12� 18� � ��� 1968� –� 1964
11� 48� � ��� � 1973� ��� 1969
20� 07� ���1979� 1983
12� 76� ���1974� 1978
ﭘﺸﻛﯽ ﺑﺎ ﺋوە ﺑﺴﻟﻤﻨﯿﻦ ،ﻛ ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ رﻜﺨﺮاوﻚ وەك )(K.I.P.I و ﺳﺎزداﻧﯽ ﺋم ﺟﯚرە راﭘﺮﺳﯿﯿﺎﻧ، ھﻧﮕﺎوﻜﯽ راﺳﺖ و ﭘﯚزەﺗﯿﭭﺎﻧﯾ ﻟ ﺑﻮاری دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛﯽ ﻣدەﻧﯽ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا. ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ وەك راﭘﯚرﺗﯽ ) (I.S.Gدەﺑﺘ ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ، ﺋﻣ ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑو راﭘﺮﺳﯿﯿ دەدات .زاﺒﻮوﻧﯽ ﺑواﯾك )ﻟ ﻛﺎﺗﯽ دەرﭼﻮوﻧﯽ راﭘﯚرﺗﻛدا( ،ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺋﯿﺪارەی ﺑﻮش ﻧﺎﭼﺎر ﯾﺎﺧﻮد ﺣزﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﺑ ﻗﺒﻮوﻜﺮدﻧﯽ زۆری راﺳﭙﺎردەﻛﺎن، ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﻣ ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﯚی ھﺑﻮو ﻟ ﺳر ﺟﯚرو رﮋەی وەﻣﯽ ﻟﭙﺮﺳﺮاوان. ﺋﻣۆ ﻛوا راﺳﭙﺎردەﻛﺎﻧﯽ ﺋو راﭘﯚرﺗ ﺟﯚرﻚ ﺑﻮوژاﻧﺪﻧوە ﺑ ﺧﯚوە دەﺑﯿﻨﺖ و ﺑﺎس ﻟوە دەﻛﺮﺖ راﺳﭙﺎردەﻛﺎن ﺟﺎرﻜﯿﺘﺮ ﺟﮕﺎی ﺳرﻧﺞ و ﭘﺳﻨﺪی ﺋﯿﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑ ،ﺋﻣ دﯾﺴﺎن ﭘﺮﺳﯿﺎرﻚ دروﺳﺖ دەﻛﺎت ،ﻛ ﺋﺎﯾﺎ ﺋﮔر ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﺋﻣۆ ﺑﻜﺮاﯾ ،وەﻣﻛﺎن ﭼﯚن دەﺑﻮون؟ ﺟﯿﺎواز ﻟ ﺷﻮە و ﺋﺎڕاﺳﺘی ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ 63
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ،دەﺑﺖ دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ ﺑﻜﯾﻦ ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن. دەﺷ ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪن و ﺗﺒﯿﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟم ﭼﻧﺪ ﺧﺎ روون ﺑﻜﻣوە. * ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﻣۆدا )واﺗ ﻛﺎﺗﯽ ﺳﺎزداﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ،(رﻜﻜوﺗﻨﻜﯽ وەك ﺋوەی ١٩٧٥/٣/٦دروﺳﺖ ﻧﺎﺑﺖ ﺗﺎ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ واژووی ﺑﻜﺎت ﯾﺎن ﻧﻛﺎت .ﻛﻮرد ﻟ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧﺪا ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚ ﻣﺎﻣی ﻟﮔڵ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھﺑﻮو )ﺷﺎی ﺋﺮان دروﺳﺘﻜرو ﺋﻘی ﺋو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺑﻮو(، ﺑﯚﯾ ﺑﯾﺎرو دەرەﻧﺠﺎم ﻛﻣﺘﺮ ﻟ دەﺳﺖ ﻛﻮرددا ﺑﻮو ،ﺋﻣۆ ﻛﻮرد ﺧﯚی ﺋﻛﺘرﻜ ﻟ ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻋﺮاﻗﺪاو ﺗﻮﺧﻤﻜﯽ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧوەی ﭘﻜﮫﺎﺗی ﺋو وﺗﯾ ﻛ ﺋﻣرﯾﻜﺎ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟﺪەﻛﺎت. ﻟم رەوﺷدا دەﺑﻮو ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺋوە ﺑﺖ :ﺋﺎﯾﺎ ﻛﻮرد ﭼﻧﺪ دەﺗﻮاﻧﺖ ﯾﺎﺧﻮد ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا ﺑ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺴﻟﻤﻨﺖ؟ ﭘﻤﻮاﯾ ﺑم ﺷﻮەﯾ داڕﺷﺘﻨﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ ،رﮋەی " ﺑ " و " ﻧﺧﺮ " ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﺑ ﺧﯚﯾوە دەﺑﯿﻨ. 64
�����
� �������� � �15�43
��� ������ � �35�85
� ������ ��������� � �24�36
������������� � �24�36
������������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40%
30.86% 12.88%
16.47%
30%
13.81% 13.11%
11.48%
1.39%
� ���� ���������
� ������
20% 10% 0%
�����������
������
����������
�����������
����������
������� � � �����
راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﯚن
* ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ و داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﻓﯚرﻣﻛﺎﻧﯽ ﻛرﻛﻮك ﻧﺎﮔﺮﺘوە .ﺑﯚﭼﯽ؟ ﮔﻮﻣﺎن ﻛﻣ ﻟوەی ﺗﻜﻜﺮدﻧﯽ ﻛرﻛﻮك ﺑم راﭘﺮﺳﯿﯿ ،رەھﻧﺪﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ دەدا ﺑ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ و ﻟواﻧﺑﻮو زۆر ﻟ ﺷﻮەی وەﻣﻛﺎن ﺑﮕﯚڕﺖ .راﭘﺮﺳﯿﯿﻛﯽ ﻟم ﺟﯚرە دەﺷﺖ وەم و رﮋەو دەرﻧﺠﺎﻣﻛی ﺷﻮازﻜﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﯾﺎﺧﻮد زﯾﺎﺗﺮ ﺳراﻧﺴر وەرﺑﮕﺮﺖ .ﺑﻻی ﻣﻨوە ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻟﭙﺮﺳﺮاواﻧﯽ ﻛرﻛﻮك ﺟﯚرﻚ ﻟ ﻧﻧﮕﯿﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻧﯿﺸﺎن دەدات. * ﺋﺎﺳﺘﯽ ھﺑﻮوﻧﯽ زاﻧﯿﺎری ﻟﺳر راﭘﯚرﺗﻛی ﺑﯾﻜر – ھﺎﻣﺘﻦ ﯾﺎﺧﻮد ﻟﺳر ھر ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﺗﺮ ﺑﯚ راﭘﺮﺳﯿﯿك )ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﺑو ﺟﯚرەی ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛدا ھﺎﺗﻮوە( ،ﭘﻠی ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﻚ ﻧﺎﮔﯾﻧﺖ، ﻛ ﻛﺳﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻟﻜﺮاو ﻟ ﺗﻮاﻧﺎ و زاﻧﯿﺎرﯾﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘوە وەﻣﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ﺑﺪاﺗوە .ﺑﺎﺷﺘﺮ واﺑﻮو ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑﻜﺮﺖ :ﭼﻧﺪ زاﻧﯿﺎرﯾﺖ ھﯾ ﻟ ﺑﺎرەی راﭘﯚرﺗﻛی..؟ و ،رﮋەی ﺟﯿﺎواز داﺑﻨﺮاﯾ ﺑﯚ وەﻣﺪاﻧوە .ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯿﺴﺘﻦ ﺑ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋو راﭘﯚرﺗ ،زاﻧﯿﺎری ﻧﺎﮔﯾﻧﺖ. ﺗﻧﺎﻧت ﺟﯚری ﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎرە
��������� ��������������������������������� � ������������������������ � � � � ��� � � � � � �� ���� ���11� 60
���������� ���88� 40
����������� �����������������
� � � � ���� ���31� 55
� � � ���� ���3� 13
�� ����� ���� ���1� 74
�� �� ���� ���� ���63� 57
65
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ �� ������������� ��������� � ����������������������� ����������������� � ������������� � ��� ���������������������������� ���� ���������� ������� ������� � 100% 90% 80% 70% 60%
47.10%
50% 40%
29.58%
30%
16.82% 6.50%
20% 10% 0%
����� ��
����������������������������� �� �� � ��������� ��������� ������� � ������ �� � ����� ��
66
������������� ������ ������ �� �� ����� ��
راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﯚن
ﻛﺎرﯾﮕی ھﯾ ﻟﺳر ﺷﻮەو رﮋەی ﺟﯚراوﺟﯚری وەﻣﺪاﻧوەی ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرەی ﻟ دوای دﺖ ،واﺗﺎ :راﭘﯚرﺗﻛ ﭼﯚن ھﺪەﺳﻧﮕﻨﯿﺖ؟ وەﻣﺪاﻧوە ﺑ رﮋەی ٪٤٦,٤٠ﺑ) ﻧﺎزاﻧﻢ( ﺑﯚ ﭘﺮﺳﯿﺎری :ﺑ رای ﺗﯚ ﺑﻮش راﭘﯚرﺗﻛ وەك ﺑرﻧﺎﻣی ﻧﻮﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﻗﺒﻮوڵ دەﻛﺎت؟، ﻟﺧﯚﯾﺪا ﺑﮕﯾ ﺑﯚ رادەی ﻛﻣﯿﯽ زاﻧﯿﺎری ﻟﭙﺮﺳﺮاوان ،ﻛ ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﭘﺸﻮودا ھﺎﺗﻮوە. * ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟ ﺳر ﻛرﻛﻮك و ﻣﺎدەی ١٤٠ دەﺑﻮو ﺑ ﺟﯚرﻜﯿﺘﺮ ﺑﺖ .راﺳﭙﺎردەﻛﺎﻧﯽ ) (I.S.Gﻟﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﭘﺸﻨﯿﺎزن ،واﺗﺎ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەﺷﺖ وەرﯾﺎن ﺑﮕﺮﺖ ﯾﺎن ﻧﮔﺮﺖ .ﺑﯚﯾ ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻣﻦ دژاﯾﺗﯽ راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯾﻜر – ھﺎﻣﺘﻦ ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﭘﺮﺳﯽ ﻛرﻛﻮك و ﻣﺎدەی ،١٤٠وەك ﺑﮕی ﻟدەﺳﺘﭽﻮوﻧﯽ ﻛرﻛﻮك رەوا ﻧﯿﯿ .ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺋوە ﺑﻮو ﺑراﻣﺒر ﺑم دژاﯾﺗﯿﯿ و ﺋﮔری ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﻻﯾن ﺋﯿﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﯿوە ،ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ وا ﺑﻜﺮﺖ :ﺑراﻣﺒر ﺑم ھﻮﺴﺘی ﺑﯾﻜر ھﺎﻣﺘﻦ ،دەﺳﺗﯽ ﻛﻮردی و ﺧﻜﯽﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭼﯽ ﺑﻜن ﺑﺎﺷ؟ راﺳﺘ
�� ����������� ������ � ��� ���1975 ���������������� ������������������������� �������������� �������6 ������������������ ���8�47 ��� �� ����� ���27� 84
�� �� � ��� ���27�96
� � � �� ���� ���35� 73
67
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ������������������������������������ �������������� � ������������ � ����� � 100% 90% 80% 70% 60% 50%
37.94% 26.68%
22.85% 12.53%
40% 30% 20% 10% 0%
����� �������� ��������� � ���
� ������������ ���� �������
������� 68
� ������������������ ��
��������������������
������������ ������ ������ ��
� � �� ��
��� � �
راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﯚن
راﭘﺮﺳﯽ ﺋﮔر ﻟﺳر ﯾك ﺑﺎﺑت ﺑﻜﺮﺖ، ﭼﺎﻛﺘﺮە ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ ﺑ ﺷﻮەﯾك ﺑﺖ ،ﻛ وەﻣﻛی زﯾﺎﺗﺮ ﺑ " ﺑ " و " ﻧﺧﺮ " ﺑﺪرﺘوە .ﺑم ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟﺳر ﭼﻣﻚ و روﺧﺴﺎری ﺟﯚراوﺟﯚری ﺑﺎﺑﺗﻚ ھﺎﺗﻮوەو ﺗﻧﺎﻧت زۆرﺑی ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﺎﻧﯽ ) (K.I.P.Iﻟم راﭘﺮﺳﯿﯿدا ﺑﯚ ﺷﻮەی وەﻣﺪاﻧوەی " ﺑ " و " ﻧﺧﺮ " ﻧھﺎﺗﻮون. * ﻻم واﯾ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺷﻮەی ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟم راﭘﺮﺳﯿدا ﺋوەﯾ ﻛ دەﺖ :ھﯚﻛﺎری ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ داﺧﻮازﯾﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮرد ﻟم راﭘﯚرﺗدا ﺑﯚ چ دەﮔڕﺘوە؟ ھﻣﻮو راﭘﺮﺳﯿﯿك ،ﭘﺎش وەﻣﺪاﻧوە ﻟﺳر ﺑﺎﺑﺗﻛی ،دەﺑﺖ ﻓﺎﻛﺘرو ھﺎﻧﺪەری ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەو ﺋﻧﺪﺸ ﺑﺖ ﻻی ﺧﻚ ﺑ ﮔﺸﺘﯽ .ﺋﮔر ﺑواﻧﯿﻨ وەﻣﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎرە ،دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻛ ﺋم وەﻣﺎﻧ و رﮋەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺟﯚری ﻟﻜﺪاﻧوەو رەﺧﻨ و ﺗﺒﯿﻨﯽ ھﺎوﺗﯿﺎن ﺑ ﮔﺸﺘﯽ و ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿﺎن ﻟ ﺷﻮەی ﺑڕﻮەﭼﻮوﻧﯽ ﻛﺎر ﻟ ھرﻤﺪا ،ﺑرﺟﺳﺘ دەﻛﺎت .ﺑﯚ وﻨ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺳﯿﻛﯽ رﮋەی وەﻣﻛﺎن ) (٪٣٥,٣٨ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮردی
��������������� ��������������������������������������������������� � � � � � ����� ���17�29 �� �� � ��� ���46�40
���� ������ ���36�31
69
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
�� ������������������������������������������������ ������������� �����������������������140 ����������������������������� ����� ��������������������������������������������������2007 �������������������������
���� �� ���� ���25� 64
� � � ������ ���74� 36
������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������� ������������������������������������ ���� ���������� ��������� ��������
�������� ���14�50
����������������������� ����� ���
�������� ���85�50
70
راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﯿﻜر -ھﺎﻣﻠﺘﯚن
���������������������������������� 100% 90% 80% 70% 60% 44.66%
50% 40%
18.79%
17.40%
19.14%
�������� ������������ ����������� ��
� ������������� ���� ������� ������������ �
���������������������������� ���
� ���� ������ � �������� �������
30% 20% 10% 0%
� ���������������������������������� � � ������������������������������ ��� �� ����� ������� ������� ���������������� ��
������ ���������� ��������������� ����� �������
� ��� �� �
������� � ������� ������������ �����un � ���������� ���������������������� ��
ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﺑﻏﺪا ﺑ ﻛﻣﺘرﺧم دەﺑﯿﻨﺖ .رﮋەی ) (٪٢٤,٦٨ﺋو ﮔﻮﻣﺎﻧی ﺧﻚ دەردەﺧﺎت ،ﻛ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھﯾﺗﯽ وەك ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻛﻮردو ﻟﯽ ﻧﯿﺎزو ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﻮردﺳﺘﺎن .دﯾﺴﺎﻧوە رﮋەی ) (٪٣٧,٩٤ﻣﺗﺮﺳﯽ ﻟ رۆﯽ دەوﺗﺎﻧﯽ دراوﺳ ﻧﯿﺸﺎن دەدات .ﺋﻣﺎﻧش ھﻣﻮو دەﻛﺮﺖ ﭘﻮﺧﺘی ﺟﯚرﻚ زاﻧﯿﺎری ﺑﻦ ،ﻛ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﺎن ﻟﺳر ﺑﻜﺮﺖ. * دەﺑﻮو ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ ژﻣﺎرەﯾﺎن ﭘ ﺑﺪراﯾ ،ﺗﺎ ﺧﻮﻨرو ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ھﺴﻧﮕﻨر ﻧﺎﭼﺎر ﻧﺑ ھﻣﻮو ﻛﺎﺗﻚ دەﻗﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﺎن دووﭘﺎت ﺑﻜﺎﺗوە. ﻟﮔڵ دووﺑﺎرە دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ و ھﯿﻮای ﺳرﻛوﺗﻨﯽ زﯾﺎﺗﺮ.. د .ﺷﻓﯿﻖ ﻗزاز ﺷﺮۆﭬﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و وەزﯾﺮی ﭘﺸﻮوی ھﺎوﻛﺎری و ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ
ﺗﺒﯿﻨﯽ: ﺑﺷﻚ ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٦/١٢/١٩ﻟ ژﻣﺎرەی )(٢٧٠ی ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. 71
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
72
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
73
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛ: ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ )ھوﻟﺮ،ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ /٢/١٧-١٢ ٢٠٠٧ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﺑﺷﺪارﯾﺎنﻛﺮدووە ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ(٩) ﻛﺳ. ﻟﻛﯚی ) (٦٥٠ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽ ،ﻛداﺑﺷﻜﺮاﺑﻮو ﺑﺳر ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛدا، ) (٦٢٥ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﮔراوﻧﺗوە، واﺗ ﺗﻧﮫﺎ ) (٢٥ﻓﯚرم ﻓوﺗﺎوو ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮون. ﺋو ﻧﻤﻮوﻧ ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻧﻤﻮوﻧرەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﻧﻮ ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧﯽرەﮔزی ﻣ ی ﻧﻮ ﻓرﻣﺎﻧﮕو دەزﮔﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن ﺋﻧﺠﺎم دراوە.
74
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﻛﺮاوە: * ﭼﯽ ھﯚﻛﺎر ﺑﻮو ﺑﯚﺋوەی ﺑﺒﯿﺘ ﻓرﻣﺎﻧﺒر؟ * ﺋﺎﯾﺎ ﺑڕﻮەﺑری ﺋو ﺷﻮﻨی ﻛﺎری ﻟﺪەﻛی چ رەﮔزﻜ؟ * ﭘﺖ ﺑﺎﺷ ﺑڕﻮەﺑرەﻛت ﻟ چ رەﮔزﻚ ﺑ؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﭼﯽ رﮕﺮە ﻟﺑردەم ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎدی و ﺋﯿﺪاری ﺑﺎ؟ * ﺋﺎﯾﺎ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن راﺳﺘﮕﯚن ﻟوەی ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە ﭘﺒﮕﻨﻦ؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺗﺎﭼﻧﺪ ﮔﺮﻧﮕﯿﺎن داوە ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە؟ * رۆﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ﭼﯚن ھﺪەﺳﻧﮕﻨﯽ ﻟ ﭘﮕﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﺋﺎﻓﺮەت دەﺗﻮاﻧ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺋﯿﺪاری و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑڕﻮەﺑرێ؟ ﺑ ﺑراورد ﻟﮔڵ ﭘﯿﺎوان ،ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧی ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑرزﯾﺎن ھﯾ ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺳرﻛوﺗﻮون؟ ﻟو ﺷﻮﻨی ﻛﺎری ﻟﺪەﻛﯾﺖ ژﻣﺎرەی ﻓرﻣﺎﻧﺒری ﻧﺮ زﯾﺎﺗﺮە ﯾﺎن ﻣ ؟ ﻟو ﺷﻮﻨی ﻛﺎری ﻟﺪەﻛﯾﺖ ﭘﯚﺳﺘ ﺑﺎﻛﺎن ﻧﺮن ﯾﺎن ﻣ؟
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
* وا دﯾﺎرە ﺑرزﺗﺮﯾﻦ رﮋە ﻟ وەﻣﺪاﻧوە ﻟﺑﺎرەی ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﭼﯽ ھﯚﻛﺎر ﺑﻮوە ﺑﯚﺋوەی ﺑﺒﯿﺘ ﻓرﻣﺎﻧﺒر؟( ،ﻟ ﺳﻮودی ﺋو ھﯚﻛﺎرە دەﺑ ،ﻛ دە) وەﻛﻮ ﺣزو ﻣﺎﻓﻜﯽ ﺧﯚم( ﻛ ﮔﯾﺸﺘﯚﺗ ) (٪٦٠،٨٠و ،ﻛﻣﺘﺮﯾﻨﯿﺎن )(٪١،١٢ ﺑﻮوە ﺑﯚ ﺋو ھﯚﻛﺎرەی ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ )ﺧﺰﻣﺗﯽ وﺗﻛم( ،ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا دەﺑﻮاﯾ ﺧﺰﻣﺗﻜﺮدﻧﯽ وت ﻟ ﺳرووی ھﯚﻛﺎری دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدن ﯾﺎن داﻣزراﻧﺪن ﺑﮫﺎﺗﺒﺎﯾ، ﭼﻮﻧﻜ ھرﯾك ﻟ ﺋﻤ ﻗرزاری وﺗﻛﯾﺗﯽ. * ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﺋﺎﯾﺎ ﺑڕﻮەﺑری ﺋو ﺷﻮﻨی ﻛﺎری ﻟﺪەﻛی چ رەﮔزﻜ؟( ،ﺋﻧﺠﺎﻣﻛی ﺑ رﮋەی ) (٪٧٦،٣٢ﺑﻮوە ﺑﯚ رەﮔزی ﻣ و ) (٪٢٣،٦٨ﺑﯚ رەﮔزی ﻧﺮ ،ﺋﻣ ﻟ ﻓﻟﺴﻓی ﯾﺎﺳﺎ ﭘﯽ دەوﺗﺮێ )ﺋوەی ﻛ ھﯾ ،(ﺋﻧﺠﺎﻣ دەﺳﺘﻜوﺗﻛ ﻟ رﯾﻔاﻧﺪۆم ڕەﻧﮕﺪاﻧوەﯾﻛ ﺑﯚ واﻗﻊ، ژﯾﻨﮕ ،ﺋو راﺳﺘﯿﯿی ﻛ دە زۆرﯾﻨی ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﭘﯚﺳﺘﯽ ﻛﺎرﮔی وەردەﮔﺮن ،ﯾﺎن ﺑ ﺗواوی
� ����������� 100% 90% 80% 70% 60% 50%
34.88%
8.32%
��� �������1963
� 1968� –� 1964
30%
21.60%
16.64% 6.08%
40%
20%
12.48%
10% 0%
� � 1973� ��� 1969
1974� 1978
1979� 1983
1984� 1988
���������������������������� ��������� ���� ���������� ���������� ���� 100% 90% 80% 70%
60.80%
60% 50% 40% 30%
22.40% 1.12%
10.72%
4.96%
� ���������� ������� ����� ���� �
������������������� ���� �����
20% 10% 0%
����������������������
���� ������� ���
�������������������������
��� ��������������������� �� ������������������������������
75
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭘﻠی ﺑڕﻮەﺑر ،ﻟ رەﮔزی ﻧﺮن. * ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﭘﺖ ﺑﺎﺷ ﺑڕﻮەﺑرەﻛت ﻟ چ رەﮔزﻚ ﺑ؟( ﺋﻧﺠﺎﻣﻛی ﺑ رﮋەی ) (٪٦٠،٩٦ﺑﯚ رەﮔزی ﻧﺮو رﮋەی ) (٪٣٩،٠٤ﺑﯚ رەﮔزی ﻣ ﺑﻮوە ،ﺋﻣ ﻟ زاﻧﺴﺘﯽ ﻓﻟﺴﻓی ﯾﺎﺳﺎ ﭘﯽ دەوﺗﺮێ )ﺋوەی ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﺒﺖ( ،ﺑ ﻣﺎﻧﺎی ﺋو راﺳﺘﯿﯿی ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺖ دەﻛﺎت ﺑ ﭘﯿﺎو ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﻛﺎرﮔی ﻧك ﺋﺎﻓﺮەت ،ﺋﻣ دژە ﻟﮔڵ ﺋو ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧی ﻛ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﻛﻣﺎن ﺑﺎوە ﻟ ﻻﯾﻧﻚ ﺑ ﺗواﻧﯿﻦ ﻟ ﭘﯿﺎو ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑرزو ﮔورەﻛﺮدﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ،ﻟ ﻻﯾﻧﻜﯿﺘﺮ ﺗواﻧﯿﻦ ﻟ ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ ﮔﯚﺷﯾﻛﯽ ﺗﺳﻜوەو ﮔﻮﻣﺎﻧﻜﺮدن ﻟ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻛﺎﻧﯽ، ﺋوەش ﻧﺎﭼﺎری دەﻛﺎت ﮔﯚﺷﮔﯿﺮ ﺑ ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﯾك و ،ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ رۆژاﻧی وەك ﻧﻮوﺳرﻚ ﯾﺎن ھر ﺋﯿﺸﻜﯽ ﻛﺎرﮔﯾﺘﺮو ،ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ﻛﺎری ﺋﯿﺪاری ﺑﯚ ﭘﯿﺎو ﺑﻤﻨ ﻧك ﺋﺎﻓﺮەت. * ﺳﺑﺎرەت ﺑوەی )ﭼﯽ رﮕﺮە ﻟﺑردەم ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎدی 76
���������������������� ����� ������ ����� �� ������� ������ ����� ������������ ��� ���
� ����� ���23�68
� �� ���� ���76�32
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
��������������������� ������������������������������������������������������������ ���� 100% 90% 80% 70% 60%
46.88%
50% 40%
21.12% 2.40%
� ��������
1.60%
5.44%
13.92% 8.64%
30% 20% 10% 0%
����������������
���� ������� �����
���� ������ ������
���������� ����
��������� ����
�������� �������
� ����� ����������
� � ��������� ������ ��������������������� �������������������� � 77
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
و ﺋﯿﺪاری ﺑﺎ؟( ،رﮋەی )(٪٤٦،٨٨ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ" ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ داﺑﻮﻧرﯾﺘﯽ ﻛﯚﻣﮕوﻛﻠﺘﻮور" ،ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ،ﺋم ﺋﻧﺠﺎﻣ رەﻧﮕﺪاﻧوەﯾ ﺑﯚ ﺋو واﻗﻌی ﻛ ﻛﯚﻣﮕﻛﻣﺎن ﺗﯿﺪا دەژی ،ﭼﻮﻧﻜ داﺑﻮﻧرﯾﺘﯽ ﺑﺟﻤﺎو وەﻛﻮ ﺟﯿﺎوازﯾﻜﺮدن ﻟﻧﻮان ھردوو رەﮔزو ،داﻧﺎﻧﯽ رەﮔزی ﭘﯿﺎو ﺑ ﺑﺎﺷﺘﺮ ﻟ رەﮔزی ﺋﺎﻓﺮەت، ھروەھﺎ ﭼﻮﻧﻜ ﭘﯿﺎوان ﺑ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑﺨﻮﻨﻦ و ﻛﺎرﺑﻜن ،وﮔﺷﺖ ﺑﻜن ..ھﺘﺪ ،واﯾﻜﺮدووە زۆر ﻟو ﺷﺘﺎﻧی ﺑﯚ ﭘﯿﺎو ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ و ﺋﺎﻓﺮەت ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑﺪات .ﻛواﺗ ﺋم ﻛﯚﻣﮕ ﻧﺮﯾﻨﯾ ﭼﯚن رﮕﺎ ﺑ ﺋﺎﻓﺮەت دەدات ﻛﺎری ﺋﯿﺪاری وﺳﯿﺎﺳﯽ وەرﺑﮕﺮێ ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑ ھﯿﭻ ﺷﻮەﯾك دان ﻧﺎﻧ ﺑ ﺑﭽﻮوﻛﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﻓﯽ ﺋﺎﻓﺮەت؟ * ﻟﭘﺮﺳﯿﺎری )ﺋﺎﯾﺎ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن راﺳﺘﮕﯚن ﻟوەی ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە ﭘﺒﮕﻨﻦ؟( رﮋەی )(٪٤٥،٤٤ وەﻣﯽ ﻧﺧﺮە .ھروەھﺎ ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﺎن داوە ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ 78
��� ������� ������� ������������� �������� ������� ������� ��������� ������������� ������� � � � ������ ���21�76
���������� ���45�44
��� ���32�80 �� �� �
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
� ������� ������� ������� ������������� �������� �������� ����������������������������������������������������������� � � � � � � � ��� ������ ��� ������ ����������� �� ������������������������������������ ��5������� ���������� ����������������������� ��1
100% 90% 80% 70% 60% 50%
32.16% 16.16%
15.84%
13.76%
7.36%
5
4
40% 30%
14.72%
20% 10% 0%
� �� �� �
3
2
1 79
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ �� ������� ������������������� ������������������������� ���������� ������������ �� ������������������������������������������
� � � � � ��� ������ ��� ������ ���������������������������������� ��5������� ���������� ����������������������� ��1
��������� ������������������ �� ������������������������������������ ��5 100% 90% 80% 70% 60% 50%
26.40% 16.64%
16.64%
� �����
5
18.88%
30% 20%
12.64%
8.80%
40%
10% 0%
80
4
3
2
1
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
ﺳرﻛﺮدە؟( رﮋەی ) (٪٣٢،١٦وەﻣﯽ ھﯿﭽﯽ ھﺒﮋاردووە. ﺋو ﺋﻧﺠﺎﻣﺎﻧی ﺑدەﺳﺘﮫﺎﺗﻮون ﺑﮕﯾﻛ ﻟﺳر ﺋوەی ﻛ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻛﺎﺗﻚ ھﺪەﺳﺘﻦ ﺑ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺋﯿﺪاری وﺳﯿﺎﺳﯽ ،ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎی ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺋﺎﻛﺘﯿﭫ وﻛﺎراﯾﯿﺎن ﯾﺎﺧﻮد ﺑ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧ ﻧﺎﺑ ،ﻛ زﯾﺮەﻛﯽ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﻮاﻧﺪووە ،ﺑﻜﻮ ﺋو ھﯚﻛﺎراﻧی ﭘﺎڵ ﺑ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧوە دەﻧ ﺑﯚ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ﺗﻧﮫﺎ ﻟﺳر ھﯚﻛﺎری ﻛﺳﯽ دەﺑ ﻧك ھﯚﻛﺎری ﺑﺎﺑﺗﯽ ،ﻟ دەرەﻧﺠﺎم ﺋﻣ دەﺑﺘ ھﯚی ﺋوەی ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﻧﮕﺗﯿﭭﯽ ﻟ ﺑﻜوﺘوە ﻟﺳر ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧی ھﺪەﺳﺘﻦ ﺑو ﺋرﻛی ﭘﯿﺎن ﺑﺧﺸﺮاوە، ﻟﻻﯾﻛوە ﻟﺑرﺋوەی دەرﻓت ﻧﺎدرێ ﺑو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧی ﻛ ﻛﺎراو ﺑﺗﻮاﻧﺎن ﺑﯚﺋوەی زﯾﺎﺗﺮ ﺧﺰﻣﺗﯽ وﺗﻛﯾﺎن ﺑﻜن و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺴﻟﻤﻨﻦ ،ﻟ
� ������� ���� ������������� ������� ������ ������������ ������ ����� ��� ���� ��� ���7�04 �� �� � ���� ������ ���8�64
� � � � ����� ���84�32
81
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ������������������������������� ������������ ������� ����� ����������� ���� ������� ������ ��� ���������� ������� ���� ������� �������� ���� ������ ������������� ������� ��� ��������������� ��5����������������� ������������� �� ��1 ������������������ �� ����� 100% 90% 80% 70% 60% 50%
37.12%
40%
16.32%
30%
16.64%
11.04%
9.28%
9.60%
2
1
20% 10% 0%
� ����� 82
5
4
3
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
ﻻﯾﻛﯿﺘﺮەوە ﺋو ﺟﯚرە ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧﻣﺎن ھﯾ ،ﻛ ﭘﯚﺳﺘﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاوی ھﯾ ﺑ ﺋوەی ھﯿﭻ ﺷﺎرەزاﯾﯿﻛﯽ ﺋوﺗﯚی ھﺑ و زۆرﺟﺎر ھﯿﭻ ﺑﺎﻛﮕﺮاوﻧﺪﻜﯽ ﻧﯿﯿ ﻟﺑﺎرەی ﺋو ﻛﺎرەی ﭘﯽ ھﺪەﺳﺘ، ﭼﻮﻧﻜ ھﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋو ﺑو ﻛﺎرە ﺗﻧﮫﺎ وەﻣﺪاﻧوەﯾ ﺑﯚ داواﻛﺎری ﺋو ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿی ﻛ ھﯿﺒﮋاردووە ﺑﯚ ﺋو ﭘﯚﺳﺘ ،ھروەھﺎ ﻟﺳرووی ﺋو ﻛﺳﺎﻧ داﻧﺮا ﻟ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ،ھروەھﺎ ﭘﯿﺎواﻧﯿﺶ ﻛ زۆر ﺑﮔﻮڕو ﺗﯿﻨوە ﺣز دەﻛن ﺑﮕﻧ ﺋم ﭘﯚﺳﺘو ،ﺋوەش ﺑﻮو ﻛ ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ﭼﯚن ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻟﯿﺴﺘﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎن ﻛﺎری ﭘﻜﺮا ،وەك ﺋوەی ﻛ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ دەوﺗﯽ ﺋﺮاق ﺋﻧﺠﺎﻣﺪرا ﯾﺎن ﺋوەی ﻛ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﺮاق ﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﺋﺎﺷﻜﺮا دەرﻛوت ﻻوازی ﺋم ﺷﻮازە ﺑﯚ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺎﻮراوەﻛﺎن ،ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎی رﮋەی ﻟ ٪٢٥ ﻛ ﺗﺎﯾﺒﺗﻜﺮاوە ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ،ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ھر ﺋﺎﻓﺮەﺗﻚ ﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﺋو ﺑﯚﺷﺎﯾﯿ ﭘﺑﻜﺮﺘوەو دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋم ڕﮋەﯾ ..ﺗﺎﻛﻮ ﺋو
����������������������������������������������������������������������������������������� � �� ���� ���24�32
� ����� ���75�68 83
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭘﯿﺎواﻧی ﻛ ھﺒﮋﺮدراﺑﻮون و ﻧﺎوﯾﺎن ﻟ ﻟﯿﺴﺘﻛﺎن ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو ﺗﻧﮫﺎ ﻟﺑر ﺋوەی ﭘﺎرﺗﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ھﯿﺒﮋاردووە ﺑ ﭼﺎوﭘﯚﺷﯿﻦ ﻟ ﭘﺴﭙﯚڕﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن، ﻟﮫﺎﺗﻮوﯾﯿﺎن ﯾﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻛﺎﻧﯿﺎن. * ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎری )رۆﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ﭼﯚن ھﺪەﺳﻧﮕﻨﯽ ﻟ ﭘﮕﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە؟( رﮋەی ) (٪٢٦،٤٠دەﻦ "رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ھﯿﭻ ﮔﺮﻧﮕﯿﺎن ﻧداوە". راﺳﺘ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ھﯾ ﻟ رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧی ﻛ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪن ﺑ ﻛﺎروﺑﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەت و ﻣﺎﻓﯽ ﺋﺎﻓﺮەت، ﺑم زۆرﯾﯿﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ژﻣﺎرەﯾ ﻧك ﻟ ﺟﯚر ،رﻜﺨﺮاوی زۆر ھﯾ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺋﺎﻓﺮەت ﺑ ،ﺑم ﭼﯽ دەﻛن؟ ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﭼﯿﯿ؟ ﭼﯚن ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن دەﻛن؟ ﺋﺎﯾﺎ ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ھﯾ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﺑدواداﭼﻮوﻧﯽ ﺋو ﻛﺎرو ﺧﻮﻻﻧ دەﻛﺮێ ﻛ ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ دەدەن؟ ﯾﺎﺧﻮد ﻛﺎری ﺋم 84
��������������������������������������������������������������������������� � ����� ���13�28
� � � ���� ���86�72
ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە
رﻜﺨﺮاواﻧ ﻛﺎرﻜﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧو ﺋو ﻛﺎﺗ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﭘﺪێ ﻛ ﻟ ﺷﻮازە ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎوە ﺑوﺑﻜﺮﺘوە ،ﺑﯿﻨﺮاو ،ﺑﯿﺴﺘﺮاو وﺧﻮﻨﺪراوو ،ﺗﻧﮫﺎ ﺋوەﻧﺪە دەﻛن ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﺑوی ﺑﻜﻧوە ﺑﯚﺋوەی ﭘﯿﺎن ﺑﻦ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻛﺎروﺑﺎری ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﯽ ﻛﺮد. * ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﺑ رای ﺗﯚ ﺋﺎﻓﺮەت دەﺗﻮاﻧ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺋﯿﺪاری و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑڕﻮەﺑرێ؟( ﺑرزﺗﺮﯾﻦ رﮋە )(٪٨٤،٣٢ ﺑ وەﻣﯽ )ﺑ (ھﺎﺗﻮوە .ھروەھﺎ ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﺑ ﺑراورد ﻟﮔڵ ﭘﯿﺎوان، ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧی ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑرزﯾﺎن ھﯾ ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺳرﻛوﺗﻮون؟( رﮋەی ) (٪٣٧،١٢وەﻣﯽ )زۆر ﺑﺎش(ی داوەﺗوە. ﺑﮕﻮﻣﺎن ھﻣﻮوﻣﺎن رﻜﻜوﺗﻮوﯾﻦ ﻟﺳر ﺋوەی ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ھﯾ
ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺋﯿﺪاری وﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ وەرﺑﮕﺮێ، ﺑم ﻟﺮە ﭼﻧﺪ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻚ دﺘ ﺋﺎراوە: ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗ ﻛﯿ ،ﻛ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑرز وەرﺑﮕﺮێ و ،ﺗﺎ ﭼﻧﺪ دەﺗﻮاﻧ ﺑو ﻛﺎرە ھﺒﺴﺘ؟ ﺋﮔر ﮔﯾﺸﺘ ﺋو ﭘﯚﺳﺘ ،ﺋﺎﯾﺎ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی دەﻛﺮێ؟ ﭘﻮەری ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﭼﯿﯿ؟ ﭼﯚن ھﺎوﺳﻧﮕﯽ دەﻛﺮێ ﻟ ﻧﻮاﻧﯽ ﭘﯿﺎوو ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﯚ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻨﯿﺎن؟ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺗﺮ ،ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺘﻦ ﺑ ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﭘﯿﺎوو ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ ﻛﯚﻣﮕﻛﻣﺎن و واﻗﻌﯽ ﺋو داﺑﻮﻧرﯾﺘﺎﻧی ﻛﯚﻧﺘۆﯽ ﻛﯚﻣﮕﻛﻣﺎن دەﻛن. * ﻟ دوو ﭘﺮﺳﯿﺎری )ﻟو ﺷﻮﻨی ﻛﺎری ﻟﺪەﻛی ژﻣﺎرەی ﻓرﻣﺎﻧﺒری ﻧﺮ زﯾﺎﺗﺮە ﯾﺎن ﻣ؟( و )ﻟو ﺷﻮﻨی ﻛﺎری ﻟﺪەﻛی ﭘﯚﺳﺘ ﺑﺎﻛﺎن ﻧﺮن ﯾﺎن ﻣ؟( ،ﺋوەی ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺑﺎﺳﻤﺎن ﻟﻮەﻛﺮد ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﻛﺎر وﺷﻮﻨﯽ ھرﯾك ﻟ
ﭘﯿﺎوو ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛﺎن ،ﻟ ﺧﺎﯽ دووەم ھﻣﺎن ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎرەی ﻟﺳر دەﻛﺮێ .ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﻛ (٪٧٥،٦٨) ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧ. ھروەھﺎ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﭘﺮﺳﯿﺎری دووەم ﺋﻧﺠﺎﻣﻛ (٪٨٦،٧٢) ﺑﯚ ﭘﯿﺎواﻧ. م .ﺳﯚﻻڤ ﻣﺤﻣد ﻛﺎﻛﯾﯽ ﻛﯚﻟﮋی ﯾﺎﺳﺎ ــ زاﻧﻜﯚی ﺳﺣددﯾﻦ
ﺗﺒﯿﻨﯽ: *ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾك ﺑﯚ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٧/٣/١٢ﻟ ژﻣﺎرەی )(٢١٥ی ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﺟﻣﺎوەر ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. * ﺋم راﭘﺮﺳﯿ ﺑ ھﺎوﻛﺎری ﻣﺎددی رﻜﺨﺮاوی DSSﺋﻧﺠﺎم دراوە. 85
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
86
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
87
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﯽ)ھوﻟﺮ،ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ،دھﯚك( ﻟ رۆژاﻧﯽ-٢٣ ٢٠٠٧/٥/٢٥ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ژﻣﺎرەی ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ھﺳﺘﺎون ﺑﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ راﭘﺮﺳﯿﻛ (٢٧) ﻛﺳ. ﻟﻛﯚی ) (١١٥٠ﻓﯚرﻣﯽ راﭘﺮﺳﯽﻛ داﺑﺷﻜﺮاﺑﻮو ﺑﺳر ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛدا (١١٢٩)،ﻓﯚرم ﺑ دروﺳﺘﯽ ﮔڕاوﻧﺗوە ،واﺗ ﺗﻧﮫﺎ ) (٢١ﻓﯚرم ﻓوﺗﺎوو ﻧﺎدروﺳﺖ ﺑﻮون. ﺋوﻧﻤﻮوﻧ ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻧﻤﻮوﻧرەﻣﻛﯿﯿ. ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﻧﻮ ﻣﺎن و ﺑﺎزار وﺷﻮﻨ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎن ﺋﻧﺠﺎم دراوە. ﻓﯚرﻣﻛﺎن ﺑﻣﺸﻮەﯾ داﺑﺷﻜﺮاون وﮔڕاوﻧﺗوە: ھوﻟﺮ :ﻟﻛﯚی ) (٤٣٥ﻓﯚرم(٤٢٨) ، ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ :ﻟﻛﯚی ) (٤٨٠ﻓﯚرم، ) (٤٧٠ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. دھﯚك :ﻟﻛﯚی ) (٢٣٥ﻓﯚرم(٢٣١) ، ﻓﯚرم ﮔڕاوەﺗوە. 88
ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧی ﻟ راوەرﮔﯿﺮاوەﻛﺎن ﺑ چ ﺋﺎراﺳﺘﯾك دەڕوات؟ * ﺑڕای ﺗﯚ ﺋﮔر ﺷڕ ﻟﻧﻮان ﺳﻮﻧﻨو ﻛﺮاوە: * ﺑرای ﺗﯚ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﺎﯽ راﺑﺮدووی ﺷﯿﻌ دروﺳﺘﺒﻮو ،ﻛﻮرد چ ھﻮﺴﺘﻜﯽ ھﺑ؟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭼﯚن ﺑﻮو؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ھرﻤﯽ * رات ﭼﯿﯿ ﺑراﻣﺒر ﺑڕﻮەﭼﻮوﻧﯽ ﺋﯿﺶ وﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛت؟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑ چ ﺋﺎراﺳﺘﯾك دەڕوات؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﺗﺎ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﯽ * ٢٠٠٧ﺑ ﺑ ﮔﻮﺪاﻧ ﺋوەی ﻻﯾﻧﮕﺮی چ ﻛرﻛﻮك و ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯿﺘﺮ دەﮔڕﻨوە ﺳر ﺣﺰﺑﻜﯽ ،ﭘﺖ ﺑﺎﺷ ﻛﺎم ﻟﻣﺎﻧی ﺧﻮارەوە ﺋﯿﺶ وﻛﺎری ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛت ﺳﻨﻮوری ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن؟ * ﺑرای ﺗﯚ ھﻮﺴﺘﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺑﮕﺮﻧ دەﺳﺖ؟ ﻛﻮرد ﭼﯽ ﺑ ،ﺋﮔر ﻋرەﺑ ﻋﺮاﻗﯿﯿﻛﺎن ﺑﮔﺸﺘﯽ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ داوای دواﺧﺴﺘﻨﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎددەی ١٤٠ ﯾﺎن ﻛﺮد؟ * ﺑرای ﺗﯚ ھﻮﺴﺘﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﭼﯽ ﺑ ،ﺋﮔر ﻋرەﺑ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن ﺑﮔﺸﺘﯽ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ دژی ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎددەی ١٤٠وەﺳﺘﺎن؟ * ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺑﻮوﻧﯽ ھر ھڕەﺷﯾﻛﯽ دەوﺗﺎﻧﯽ دراوﺳ ﺑﯚ ﺳر ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن چ ھﻮﺴﺘﻜﺖ دەﺑ؟ * ﺑرای ﺗﯚ ﮔﺮژی ﻧﻮان ﺷﯿﻌو ﺳﻮﻧﻨ
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن دەﻛم ﺑﯚ ﺋم ھﻧﮕﺎوە ﭘﯿﺮۆزەﯾﺎن ،ﺷﯿﻜﺮدﻧوەم ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ،ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻟم ﻻﯾﻧﺎﻧی ﺧﻮارەوەدا ﻛﯚدەﺑﺘوە. ﯾﻛم :ﻟ رووی رەﮔزەوە ،رﮋەی ﺑﺷﺪارﺑﻮواﻧﯽ رەﮔز ﺑ راو ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻣﻦ ﺑﺎﺷ ،ﭼﻮﻧﻜ ھردوو رەﮔزەﻛ ﻟﻚ ﻧﺰﯾﻜﻦ )ﻧﺮو ﻣ ،(ﺋﻣش ﭼﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯿﯿ ﻟ راﭘﺮﺳﯿﻛدا ﻛ زۆر ﮔﺮﻧﮕ .ﻟﺑﺎرەی ﺳﺎﻧﯽ ﻟداﯾﻜﺒﻮون رﮋەی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﻟ رووی ﺗﻣﻧوە ﺟﯚراوﺟﯚرە واﺗ ھﻣﻻﯾﻧ ،ﭘﻤﻮاﯾ ﺑﺎﺷ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ داﯾﻜﺒﻮواﻧﯽ ١٩٦٣ ﻛ ﻧوەی ﭼﻮارەم دەﮔﺮﺘوەو ١٩٨٨ ﻧوەی دووەم دەﮔﺮﺘوە ،ﻛ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎڵ ﺗﻣن ﻟ ﻧﻮان ھردوو ﻧوەﻛدا ﺟﯿﺎوازی ھﯾ ﺋﻣش ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ ﺗﺪاﯾ ،ﺑم ﭘﯿ رﮋەﻛ ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻣﻦ رﮋەی ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ھﻣﻻﯾن و ﺟﯚراوﺟﯚرەو، ﭼﻮار ﻧوە ﯾﻛم و دووەم و ﺳﯿم و ﭼﻮارەﻣﯽ ﮔﺮﺗﯚﺗوەو ،رﮋەﻛﺎن ﺗﺎ ﺋﺎﺳﺘﻚ
����� � ����� ���38� 44
� �� ���� ���61� 56
���������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 25.33%
13.46%
8.59%
����� ����1963
� � � � 1964� –� 1968
12.49%
12.67%
1969� ��� 1973
�� 1974� ��� 1978
27.46%
30% 20% 10% 0%
� � � 1979� –� 1983
1984� ��� 1988
89
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﻟﻜﻨﺰﯾﻜﻦ و ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎن ﻟ رﮋەﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛﯽ ﭘﯚزەﺗﯿﭭ. ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺧﻮﻨﺪەواری دەﺑﻮاﯾ رﮋەی ﻟ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس ﺑرزﺗﺮو زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮواﯾ ،ھرﭼﻧﺪە ھﯽ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس ﺑﺎﺷ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺧﻮﻨﺪەواری ﮔﺮﻧﮕ رەﭼﺎو ﺑﻜﺮێ .ﺋوەی ﻣﻦ ﻣﺑﺳﺘﻤ ھﮕﺮاﻧﯽ ﺑواﻧﺎﻣی ﻣﺎﺳﺘرو دﺑﻠﯚﻣﯽ ﺑﺎو دﻛﺘﯚراﯾ ،ﻛ ﺋﻣﺎﻧ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﺘﯽ راوﮋﻛﺎرﯾﯿﺎن ھﯾ ،ھﺗﺎ ﺋﮔر ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ رەﺳﻤﯿﺶ ﻧﺑ ﻟم ﺟﯚرە ﻣﺳﻻﻧدا ﺑﯚ ﻧوەﻛﺎﻧﯽ داھﺎﺗﻮو ﺑﯚﭼﻮوﻧﯿﺎن ھﯾ و ،راوﮋەﻛﺷﯿﺎن ﻛﺎرﯾﮕری ھﯾ ﻟﺳر دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑﯾﺎری ھﻣﻻﯾﻧ ﻟ ھرﻢ ﯾﺎﺧﻮد ﻟ ھر ﻛﯿﺎﻧﻚ ،ﺑﯚﯾ ﺑ رای ﻣﻦ دەﺑ ﻟ داھﺎﺗﻮودا رﮋەی ﺑﺷﺪارﺑﻮواﻧﯽ ھﮕﺮاﻧﯽ ﺋم ﺑواﻧﺎﻣﺎﻧ ﭘﺘﺮ ﻟﺑر ﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮێ. راﺳﺘ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس وەك ﭘﻮەرﻚ ﺣﺴﺎب ﻛﺮاوەو رﮋەﻛی ﺑرﭼﺎوە ،ﺑم دەﺑﻮو ﭘﻧﺎ ﺑﯚ ﺑرزﺗﺮ ﻟم ﺑواﻧﺎﻣﯾ ﺑﺒﺮدراﯾ و ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻟ ﭘﺮۆژەی داھﺎﺗﻮو ﺋم 90
��������� � �������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 20.02%
14.70%
22.85%
30% 16.03%
11.07%
1.95%
� ���� ���������
5.76%
7.62%
20% 10% 0%
�� �����������
������
����������
������� ��
����������
����� ��������� � �
�������� ������
� ������
� ������������ ������ � ����� � ��� ���10� 45 ������� � ��� ���3� 81
��������� ������ ���48� 10
�� � ��� ���37� 64
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
� ���� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 25.86%
21.43% 7.79%
10.63%
���������� �� ��
����� ���
30%
20.37%
20% 8.06%
2.75%
� �� � �
������
1.15%
��� ����
�����������
�����������
1.59%
10% 0%
� ��������
������� 91
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ��������������������� ������������������������������������� 100% 90% 80% 70% 60% 50%
42.16%
40% 26.66%
30% 20%
14.88% 3.01%
� ������� ������ � 92
8.77%
4.52%
10% 0%
���������
� ��� �
��� ��� ��
� �� �
���� ���
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
رﮋەﯾ ﻟ ھﮕﺮاﻧﯽ ﺑواﻧﺎﻣی ﺑرزﺗﺮ ﻟ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ،ﺑﯚ ﺑﺎری ﺋﺎﺑﻮوری ﺑ رای ﻣﻦ زﯾﺎﺗﺮ ﺟﺧﺖ ﻟ دوو ﭼﯿﻦ ﺑﻜﺮێ ﺋواﻧی ﺑﺎری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺎن زۆر ﺑﺎﺷو ،ﺋواﻧی ﺑﺎری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺎن ﺧﺮاﭘ ﯾﺎن زۆر ﺧﺮاﭘ ،ﻛ ﺋﻣﺎﻧ دوو ﭼﯿﻨﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ زۆر ﻟﻚ دوورن ،واﺗ ﺋوەی زۆر ﺑﺎﺷ و ﺑﺎﺷ ﺑﯚ؟ ﺋوەی زۆر ﺧﺮاﭘ و ﺧﺮاﭘ ﺑﯚ؟ ﺋم دوو ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧ ﺷﺘﯽ ﺗﺮﯾﺸﯽ ﻟ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ دواﯾ ،ﺋم ﺑ ﺧﯚڕا ﻧﯾﻨﻮوﺳﯿﻮوە )زۆر ﺑﺎﺷ ،ﺑﺎﺷ ﯾﺎن ﺧﺮاﭘ ،زۆرﺧﺮاﭘ ،(ﺑﯚﯾ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻟﺳر ﺋم ﺑﻨﻣﺎﯾ ﺷﯿﻜﺮدﻧوەﻛ ﻟﺑر ﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮێ. ﻟﺑﺎرەی ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرەی )ﺳﺎﯽ راﺑﺮدوو ﺑﺎرودۆﺧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭼﯚن ﺑﻮو؟( ﺋﻧﺠﺎﻣﻛی ﭘﻤﻮاﯾ ﺟﺧﺖ ﻟﺳر ھردوو ﺧﯿﺎری )ﺧﺮاپ ،زۆر ﺧﺮاپ( ﺑﻜﺮێ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣی ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﻛداﯾ ﺗواﻧﻨﻜﯽ رەﺷﺒﯿﻨﯽ ﺗﺪاﯾ ،ﻛﭼﯽ ﺋﻤ ﻟ ھرﻤﻜﺪا دەژﯾﻦ ﺋﺎﻣﺎژەداﻧﯽ ﮔﺷﺒﯿﻨﯽ ﺗﺪاﯾ ،واﺗ
���������������������������������������������������������� ��������������� ��������������������� ���� ���� ���43� 49
� ������� ���21� 35
� ����������� ������������������ ����� � ������� ���35� 16
93
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
ﺑرﻧﺎﻣی ﮔﺷﭘﺪان ھﯾ ،ﺑرﻧﺎﻣی ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاری ھﯾ ،ﻣﺘﻤﺎﻧﯾك ﭘﯾﺪاﺑﻮوە ﻟ ﻧﻮان دەﺳت و ھﺎوﺗﯿﺪا، ﺷﻓﺎﻓﯿﺗﻚ ھﯾ ،رۆژﻧﺎﻣ و راﮔﯾﺎﻧﺪن و ﻣﺎﭙڕەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ رۆﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﺑﯿﻨﻦ ،ﺑﯚﯾ ھﯚﻛﺎری ﺧﺮاپ و زۆر ﺧﺮاپ ﺋم دﯾﺪﮔﺎ رەﺷﺒﯿﻨﯿﯿ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺟﺧﺘﯽ ﻟﺳر ﺑﻜﺮێ و ﺷﯿﺒﻜﺮﺘوەو ﺳﻮودﯾﺶ ﻟم دﯾﺪﮔﺎﯾ ﺑﺒﯿﻨﺮێ ،ﺑ رای ﻣﻦ ﺋم دﯾﺪﮔﺎﯾ زۆر ﺑﺎﺷﺘﺮە ﻟواﻧی، ﻛ ﮔﺷﺒﯿﻨﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋوەی ﮔﺷﺒﯿﻨ ﺑرﭼﺎوە ،ﺑم ﺋوەی دە ﺧﺮاﭘ، ﺑﯚﭼﯽ دە ﺧﺮاﭘ؟ ﻟﺳر ﭼﯽ ﺧﺮاﭘ؟ ﺑﺎﻛﮕﺮاوەﻧﺪی رەﺷﺒﯿﻨﯿﻛی ﺑﻣﺸﻮەﯾ ﺑﯚﭼﯽ دەﮔڕﺘوەو ھﯚی ﭼﯿﯿ؟ ﻟم ﺧﺎﺷﺪا ،ﻛ) ﺑﺎرودۆﺧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑ چ ﺋﺎراﺳﺘﯾك دەڕوات؟( ﺋواﻧی دەﻦ ﻧﺎزاﻧﻢ ﯾﺎﺧﻮد ﺑ ﺋﺎراﺳﺘﯾﻛﯽ ﭼوت و ﺑرەو ﺧﺮاﭘﯽ دەڕوات ،ﺋم رەﺷﺒﯿﻨﯿﯿ ﻟ ﺋﺎﻣﺎژەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺋﻤ ﻟ ﺧﻮﻨﺪن و ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﭘﯽ دەﯿﻦ )ﭼﯚن دواڕۆژ 94
����������������������������������������������������������������2007 ����������������������� ���������� ���22�85
� � � �� ���� ���47�30
��� ���29�85 �� �� �
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
���������������������������������������������������������������������������� �� ������������ ���������������������������������������������������������140 100% 90% 80% 70.50%
70% 60% 50% 40% 30%
13.37%
20%
7.79%
8.33%
��������������������������������� ������
���������������������������������
��������������������
���������������������������������
� ������� �������������������������� �
� ������� �������������������������� �
����������
���� � ��� �
10% 0%
����� ��
95
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ���������������������������������������������������������� ������������ �����������������������������������������������������������������140
34.90% 10.98%
�� � � ��
������������
20.11%
16.21%
12.22%
�������������
�� �������
�������������
� ����������� ���� �� ������������ ��� �
�������������
������������ ����� ������������ �����
������������
���������������
�������������
���������������
�������������
���� �����������������
��������������
������������
� ����������
����������������
���� ���� 96
�����������
5.58%
������������� �� ���� �������� �����
� �������
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
����������������� ������������������������������ ��������������� ��������������������������������� 100% 90% 80% 70% 60%
45.79%
50% 40%
25.42%
30%
19.04% 5.58%
20%
4.16%
10% 0%
������������ ����
������������� ���������������� �� ��
���������� �������� ���������� ��
�� ��������� ����������� �����������
����������������������������� ��
���������
������������ ������� ������������ �� 97
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ��������������������������������������������������������� 100% 90% 80%
65.81%
70% 60% 50% 40% 30%
21.61%
20%
12.58%
10% 0%
� ����� 98
� �������� ������ ���������������������������� ��
� ���������������������������������������������� ��
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
�� ���� ������������ �� ���������������������� �������������������������������������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 25.69%
31.62%
30.74%
40% 30% 20%
9.57%
����� ��
10%
1.86%
0.53%
����������������� ��
����������� ����� ������ ��
������������������
������������������
������������������
��������������������� ��
� ������� ����������� ��
� � �� �
� � �� �
����� �����������
���������������������� ��
������������� ��� ������
��������� ��
0%
� � �� �
99
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ ����������������������������������������������������������������� 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 24.62% 6.29%
22.76%
30%
25.42%
20%
14.70% 6.20%
10% 0%
���������������� 100
����������
� ��� �
����� ��
� �� �
���������
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
��������� �������������������������� ������� �������������������������������������� ������������ ���������������������
100% 90% 80% 70% 60% 50%
35.87%
34.19%
40% 30% 20%
12.13%
6.91% 2.30%
����� ��
4.25%
1.51%
�������� ����� ������� ������ ����������� ��
0.53%
10%
2.30%
0%
��� �����
�����������
����� ��
� ��� ����
��� ����
��� ����
��� ����
����������
����������
� ���� ���
����������
����������
���������� 101
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
دەﺧﻮﻨﺘوە؟( ،رﮋەی ﻛ دە ﻧﺎزاﻧﻢ ﻛ٪٢١ ە ،ﺋﻣﺎﻧ ﺑرای ﻣﻦ ﺋواﻧن ﻟ ﺑ ﺋﺎﮔﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳت و ﺷﺘﯽ وادا دەژﯾﻦ، ﭘﻮﯾﺴﺘ ﭘﯿﺪاﭼﻮوﻧوەﯾك ﺑم ﭼﯿﻨدا ﺑﻜﺮێ ،ﻛ ﺑﯚ ﺑرەو ﺑ ﺋﺎﮔﺎﯾﯽ ﭼﻮون و ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن ﭘراوﺰ ﻛﺮدووە ،ﺋﺎﯾﺎ ھﯚﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ ،ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ،ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿ؟ ﯾﺎن ﭼﯿﻨﯽ دووەم ﻛ دە ﺑرەو ﺋﺎراﺳﺘﯾﻛﯽ ﭼوت و ﺑرەو ﺧﺮاپ دەڕوات ،ﺋوە دووﺑﺎرە دﯾﺪﮔﺎ رەﺷﺒﯿﻨﯿﻛﯾ ،ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﻨﻣﺎو رەﮔﻛﺎﻧﯽ ﺑو ﺷﻮەﯾ ﺷﯿﺒﻜﺮﺘوە ،ﻛ ﭼﯿﻦ و ﻟﺳر چ ﺑﻨﻣﺎﯾك دەﻦ ﭼوت و ﺑرەو ﺧﺮاﭘﯽ ،ﺋﺎﯾﺎ ھڕەﻣﻛﯿﯿ ﯾﺎﺧﻮد ﺟﯚرﻜﯽ دﯾﻜﯾ؟ ﺑﯚﯾ ﻟ ﻋﯾﯿﻨﺎﺗﯽ داھﺎﺗﻮودا ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺋم ﻣﺳﻟﯾ ﻟﺑر ﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮێ و ﺑ ھﻧﺪ وەرﺑﮕﯿﺮێ، راﺳﺘ ﺑ ھڕەﻣﻛﯽ ﺷﺘﺖ ﺑﯚ دەردەﻛوێ ﻛ واﺗﺎی ﺑ ﺑرﻧﺎﻣ و ﺑ ﭘﻼن دەﮔﯾﻧ ،ﺑم ﻟﺮەدا ﻛ دەﻦ ﭼوت و ﺑرەو ﺧﺮاپ ،ﺋو ھﻣﻮو ﺑرﻧﺎﻣی ﮔﺷﭘﯿﺪان و ﺋو دەرﺧﺴﺘ ﭘﯚزەﺗﯿﭭﺎﻧی ﻛ ﺋﺎﻣﺎژەم ﭘﻜﺮد ﺑﯚ ﺋﻣﺎﻧ ﺑراﻣﺒری 102
ﻟﻜﺪاﻧوەی ﺑﯚ ﻧﻛﺮێ؟ ھروەھﺎ ﺟﺧﺖ ﻟ ﺳر ﺑﺎﻛﮕﺮاوﻧﺪە ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜﺮێ، ﭼﻮﻧﻜ ﺑرﻧﺎﻣی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﺮﻧﮕ ﻟم ﻣﺳﻟﯾدا. ﻟ ﺑﺎرەی ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرەی دە) ﺑ رای ﺗﯚ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﯽ ٢٠٠٧ﻛرﻛﻮك و ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی دەﮔڕﻨوە ﺳر ﺳﻨﻮوری ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن؟( ،ﺟﺧﺘﯽ ﻟ ﺳر ﺋواﻧی ﻛ دەﻦ ﻧﺎزاﻧﻢ ،ﺑ دوﺑﺎرە دەﻢ ﺋواﻧی دەﻦ ﻧﺎزاﻧﻢ ،ﺋو ﻛﺳﺎﻧن ﻛ ﺑ ﺋﺎﮔﺎﯾﯿﻛﯿﺎن ھﯾ ﻟ ﺳر ﻛﺸﯾﻛﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﺴﺎزو ﻣﺎن و ﻧﻣﺎﻧﯽ ﻛﯿﺎن و ﺷﯚڕﺷﻜﯿﺸﻤﺎن ﺑ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﺋم ﻣﺳﻟﯾ ﻛﺮدووە .ﺋوەش ﻛ دە ﺑ ،ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﯚزەﺗﯿﭭﯽ ﭼﯿﯿ ﺑوەی ﻛ دە ﻛرﻛﻮوك و ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ دەﮔڕﻨوە ﺳر ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ،ﭼﯚن دەﮔڕﻨوە، ﭼﯚن ﺧﯚﯾﻨﺪووﯾﺗﯿﯿوە؟ ﺋﻤ ﺑرﻧﺎﻣﻣﺎن ﺑرەو ﻛرﻛﻮوك ﭼﯚن ﺑﻮوەو ﭼﯚن ﻧﺑﻮوە؟ ﺋﮔر ﺋﺎﻣﺎژە ﺑوە ﺑﺪەﻣوە ﺋواﻧی دەﻦ ﻧﺧﺮ دﯾﺴﺎن دﯾﺪﮔﺎ رەﺷﺒﯿﻨﻛﯾ،
ﻛ دەﺑ ﺋﺎﻣﺎژەی دﯾﺪﮔﺎ رەﺷﺒﯿﻨﯿﯿﻛ ﭼﯿﯿ ﺷﯿﺒﻜﺮﺘوە. ﺑﯚ ﺋو ﺧﺎش ،ﻛ دە) ھﻮﯾﺴﺘﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻮرد ﭼﯽ ﺑ، ﺋﮕر ﻋرەﺑ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن و ﺋﻣرﯾﻜﺎ داوای دواﺧﺴﺘﻨﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎددەی ١٤٠ﺑﻜن؟( ،واﯾﺪەﺑﯿﻨﻢ ﭘﺪاﮔﯿﺮی ﻟ ﺳر ﻣﺳﻟی ﯾﺎﺧﻮد ﺧﯿﺎری )رازی ﻧﺑ (ﺑﻜﺮێ ،ﭼﻮﻧﻜ زەﻣﺎﻧﺎت ﭼﯿﯿ؟ ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﻛ ﺋﻤ واﯾﺪەﺑﯿﻨﯿﻦ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻮرد ھﯿﭻ ﻣﺴﺎوەﻣو ﺗﻧﺎزوﻟﻜﯽ رەﺳﻤﯽ ﻧﻛﺮدووە ،ﺋﻣش ﻟ ﺧﯿﺘﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻮرددا دەﺧﻮﻨﺮﺘوە. ﻛ واش دەﺧﻮﻨﯿﺮﺘوە ﻛﺎﺗﻚ دە رازی ﻧﺎﺑ زەﻣﺎﻧت ﭼﯿﯿ؟ واﺗ ﺋﮔر رازی ﻧﺑﻮو زەﻣﺎﻧت ﭼﯿﯿ ،ﺋﺎﯾﺎ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧ ،ﯾﺎ ﻓﺮە رەﮔزەﻛﺎﻧ؟ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ھﻮﯾﺴﺘﯽ ﻓﺮە رەﮔزەﻛﺎن، ﺋﻣرﯾﻜﺎو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ روون و ﺋﺎﺷﻜﺮاﻧﯿﯿ ﻟم ﻣﺳﻟﯾدا .ﻛ ﺋوان وەك ﻛﺸﯾﻛﯽ ﻧﺎﺧﯚﯾﯽ ﺋﺮاق ﻟﺪەڕواﻧﻦ ﯾﺎﺧﻮد ﺑرەو ھو ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن دەﭼﻦ،
ﻣﺎدەی ١٤٠و ﻣﺎﻣی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﭘﺸﮫﺎﺗﻛﺎن
ﺋﻣش ﻣﺳﻟﯾﻛﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﺴﺎزەو ﻛ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻮردی دە )ﺑ ھﯿﭻ رازی ﻧﯿﻢ( دەﺑ ﺑ دوای زەﻣﺎﻧت ﺑﮕڕێ ،ﺋوە رازی ﻧﺑﻮو ﺋی زەﻣﺎﻧت ﭼﯿﯿ؟ ﺋی دەﯾﻤﻮﻣﯿﺗﯽ ھﻮﯾﺴﺘﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻮرد ﭼﯽ ﺑ ،ﺋﮔر ﻋرﺑ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن ﺑ ﮔﺸﺘﯽ و ﺋﻣرﯾﻜﺎو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ دژی ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎددەی ١٤٠وەﺳﺘﺎن؟ ﺑراﺳﺘﯽ ﺋﻣ ﻣﺣﻛ ،ﺑ راﺳﺘﯽ ﺋزﻣﻮوﻧﻜ ،ﻛ ﺑرەو ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ ھﺳﺘﯿﺎر دەﻣﺎﻧﺒﺎت ،ﻣﻦ ﭘﺪاﮔﯿﺮی ﻟ ﺳر دوو ﺗوەرە دەﻛم ،ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺋوەﯾ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛﻮرد ھوﺒﺪات ﻛﺸی ﻛﻮرد ﺑﺒﺎﺗ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ،دووەم ھڕەﺷی ﻛﺸﺎﻧوە ﺑﻜﺎت ،دووﻛﺎرﺗﯽ ﻓﺸﺎر ،ﻛﺎرﺗﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﻓﺸﺎر ﻛﺸﺎﻧوە ھڕەﺷی ﻛﺸﺎﻧوەی ﻛﻮرد ﻟ ﭘرﻟﻣﺎن و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﺮاق ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﺋﻤ ﻻﯾﻧﻜﯽ ﻛﺎراو ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻦ ﻟ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸﻛﺎﻧﯽ ﺋﺮاق ،ﺋﻣ ﻛﺎرﺗﻜﯽ ﻓﺸﺎر ﺑ ،ﻛﺎرﺗﯽ دووﻣﯿﺶ
ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺣزﯾﺎن ﻟﯿ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ دۆﺳﯿی ﻛرﻛﻮوﻛﺪا ﺑﻜن .ﻟ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﺷﺮەف ﻗﺎزی و ﻧﻮﻨراﻧﯽ ) (unدەردەﻛوێ ،ﻛ ﺋﺎرەزوو دەﻛن ھﻮﺴﺘﻜﯿﺎن ھﺑ ﻟ ﺳر ﺋم ﻣﺳﻟﯾ .ﺑ رای ﻣﻨﯿﺶ ﺋﻣ دوو زەﻣﺎﻧﺗﯽ ﺑﺎﺷﻦ ﻛ دﯾﺎرﯾﻜﺮاون وەك ﯾك ﻟ ﺧﯿﺎرەﻛﺎن ﺑﯚ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ ﻟ راﭘﺮﺳﯿﯿﻛدا. د .ﻧﺟﺪەت ﺋﺎﻛﺮەﯾﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زاﻧﻜﯚو ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯽ دﯾﻮاﻧﯽ وەزارەﺗﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎو ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴﺘﯽ
ﺗﺒﯿﻨﯽ: ﺑﺷﻚ ﻟ دەرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋم راﭘﺮﺳﯿﯿ ﻟ ﺑرواری ٢٠٠٧/٥/٢٩ﻟ ژﻣﺎرەی )(٢٩١ی ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە.
103
ﻟ ھﺎوﺗﯿﺎﻧوە
ﺑـ دەﺳت ۆ
104