Biuletyn konferencji ekologicznej 2007

Odpowiedzialność Ochrona środowiska, dbałość o własne otoczenie zaczyna od siebie, od sposobu myślenia o sobie, o świecie, o innych ludziach.

Nie można rozdzielić tego co robimy na zewnątrz z tym co tkwi w nas samych, owszem można udawać, ale jak długo. To myślenie prowadzi nas do myślenia o odpowiedzialności. I zatrzymam się na słowie odpowiedzialność.

Stwierdzenie, że wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za otaczający nas świat, za naszą planetę, postrzegane jako truizm. Z drugiej strony jest to stwierdzenie tak górnolotne i tak ogólne, że jakby nas nie dotyczy. A jednak dotyczy.

Co to znaczy, ze wszyscy jesteśmy odpowiedzialni? Wszyscy to kto?

Podzielmy dla potrzeb tego rozważania wszystkich na trzy grupy i zastanówmy się nad ich odpowiedzialnością: po pierwsze władze, pod drugie organizacje ekologiczne, po trzecie mieszkańcy.

Zastanówmy się w kontekście życia wspólnoty samorządowej jaką tworzymy.

• Władze: tu obowiązki wynikają ze stosowanych przepisów prawa i nad tym nie chcę się rozwodzić. Ważna jest podstawa w realizacji tych obowiązków.

Wymienię kilka ważnych cech – przede wszystkim konsekwencja w realizacji ochrony środowiska przejawiająca się w działaniu skutecznym przez dłuższy okres czasu. W tym obszarze nie może być miejsca na akcyjność, działanie przypadkowe i reagowanie wyłącznie na zagrożenie.

Po drugie kompleksowość działania. Dbałość o środowisko nie można realizować w jakimś zakresie. Tu trzeba działać we wszystkich obszarach równocześnie. Niska emisja, segregacja śmieci, gospodarka odpadami, etc. Ale i dbałość o zieleń, walka z hałasem, tereny rekreacyjne itp. Ostatnią cechą wśród pożądanych wymienię zaangażowanie w prowadzone zadania. To musi być osobiste zaangażowanie wręcz pasja pracowników,

R

władz. Wtedy jest skuteczne, bo wtedy działanie wynika nie z ustawowych przepisów, ale z osobistego przekonania i z potrzeby działania.

• Organizacje pozarządowe, oczywiście te ekologiczne: Ich odpowiedzialność podzieliłbym na dwa obszary. Pierwszy postrzegałbym w kategoriach wrażliwości w ocenie tego co wokół się dzieje. I reagowania na wszystkie niebezpieczeństwa, zagrożenia ale i potrzeby. Ta wrażliwość powinna zmierzać do drugiego obszaru działania: w następujących kategoriach – podejmowanie inicjatyw, które są potrzebne w danym środowisku, ale również prowokowanie inicjatyw ze strony innych, np. władz, przedsiębiorstw, innych organizacji i instytucji. Idealnym wynikiem takiej postawy jest współorganizowanie i współodpowiedzialność wszystkich podmiotów na danym terenie.

• Mieszkańcy: jedyne obowiązki, ale niezmiernie ważne jakie bym wymienił to dostosowywanie się do przepisów i dbałość o własne otoczenie. Piszę o tym na podstawie naszych własnych przecież doświadczeń. Pięć ton !sic! śmieci pozbieranych w lutym, tylko z dróg i chodników.

Dzikie wysypiska na obrzeżach miasta, ale i za niejednym płotem. Przykładem są tereny np. wzdłuż linii kolejowej, przykładem jest tzw. Szkała. Tam notorycznie wysypujemy jako społeczeństwo śmieci, gruz itd. Tego nie wysypują mieszkańcy okolicznych miast. To robimy my mieszkańcy Radzionkowa. Dlaczego tereny zielonych parków, z takim trudem posprzątane w lutym, marcu, dzisiaj są znowu zaśmiecone?

Musimy wszyscy zacząć myśleć innymi kategoriami. Czysty dzisiaj Radzionków to odpowiedzialność wielu. Ja wierze głęboko, że nam się uda.

Gabriel Tobor

E

K

Polski Klub Ekologiczny Polski Klub Ekologiczny jest ogólnopolskim stowarzyszeniem, zarejestrowanym w 1981 r. Siedziba Zarządu Głównego mieści się w Krakowie.

Działalność PKE opiera się na zaangażowaniu członków pracujących w ramach Kół Miejskich i Szkolnych na terenie całego kraju. Działalność Kół koordynują i wspierają Zarządy Okręgów, które jednocześnie prowadzą własną działalność edukacyjną, informacyjną, promocyjną i badawczą.

Okręg Górnośląski PKE jest jednym z 7 okręgów działających na terenie naszego kraju, skupiającym pracę 19 Kół Miejskich oraz 8 Kół Szkolnych.

Cele działania Klubu są następujące: uznanie zasad zrównoważonego rozwoju jako podstaw polityki społecznogospodarczej państwa; poprawa stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego Polski; ochrona krajobrazu naturalnego i dziedzictwa kulturowego; kształtowanie w społeczeństwie świadomości, że jakość życia zależy od racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi i zachowania równowagi między środowiskiem a rozwojem cywilizacji; powszechna edukacja ekologiczna; tworzenie koalicji z nowymi partnerami, propagowanie zasad partnerstwa.

Dla realizacji swoich celów statutowych PKE OG prowadzi działalność edukacyjną i informacyjną poprzez realizacje projektów dotyczących ochrony otaczającego nas środowiska, gospodarki odpadami, zarządzania ochroną środowiska, polityki środowiskowej, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz ograniczania niskiej emisji.

Ponadto PKE OG: zrzesza w swoich Kołach młodzież oraz dorosłych różnych profesji; działa jako grupa nacisku; oferuje pomoc w rozwiązywaniu konfliktów i identyfikowaniu problemów ekologicznych; wydaje miesięcznik „Biuletyn Ekologiczny” oraz ulotki, broszury i plakaty; od 1999r. prowadzi Program pozalekcyjnej edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży pod hasłem „Rozpal Niepokój o Ziemię”; organizuje seminaria, warsztaty i spotkania poświęcone ochronie środowiska i zdrowia; realizuje projekty finansowane ze środków unijnych; współpracuje L

A

z władzami samorządowymi na różnych szczeblach oraz jego agendami w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska; współpracuje z krajowymi i międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi.

Ostatnio realizowane projekty Polskiego Klubu Ekologicznego Okręgu Górnośląskiego: „Plantacje roślin energetycznych szansą dla rolnictwa” dofinansowany ze środków Rządowego Programu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich oraz ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, poświęcony promowaniu odnawialnych źródeł energii, a w szczególności pozyskiwania odnawialnego surowca energetycznego - biomasy z plantacji energetycznych; Projekt edukacyjny „Czysta energia dla mojego domu” dofinansowany w ramach programu PHARE 2003 „Organizacje pozarządowe na rzecz zrównoważonego rozwoju”, dotyczący ograniczania niskiej emisji pochodzącej z komunalnego i indywidualnego ogrzewnictwa; Od 1 września 1999 r. Okręg Górnośląski Polskiego Klubu Ekologicznego prowadzi na terenie Śląska program edukacyjny pod hasłem: „Rozpal Niepokój o Ziemię”. Jest formą doskonalenia zawodowego nauczycieli, może być realizowany na każdym poziomie nauczania i we wszystkich typach szkół.

Edycja 2006/2007 odbywa się pod hasłem „Chronię lasy” i realizowana jest we współpracy z Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach; Cykl pierwszoczwartkowych wykładów na Uniwersytecie Śląskim. W ramach tego projektu organizowane są, w każdy pierwszy czwartek miesiąca, wspólnie z Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem Uniwersytetu Śląskiego twarte spotkania na Uniwersytecie Śląskim dotyczące aktualnych tematów z różnych dziedzin ochrony zdrowia i środowiska.

Polski Klub Ekologiczny Okręg Górnośląski ul. Jagiellońska 4/7 40-032 Katowice tel. 032 793 94 83 e-mail: pkeog@poczta.onet.pl www.polskiklubekologiczny.org M

Y

Eliminacja zagrożenia toksykantami z indywidualnych palenisk domowych Czy wystarczą tylko technologie BAT produkcji energii?

dr Krystyna Kubica Instytut Techniki Cieplnej, Politechnika Śląska w Gliwicach Wprowadzenie. Każda działalność człowieka, zamierzona gospodarczo i niezamierzona, wiąże się z korzystaniem ze środowiska, a jej ubocznym efektem jest bezpośrednia lub pośrednia emisja zanieczyszczeń. Emisja zanieczyszczeń do środowiska przyrodniczego dotyczy wszystkich trzech jego elementów, powietrza, gleby i wody. Jakość powietrza ma jednak decydujące znaczenie w procesie zanieczyszczania środowiska; wprowadzane do atmosfery pierwotne zanieczyszczenia oraz generowane wtórne ksenobiotyki oddziałują na pozostałe elementy środowiska - glebę i wodę. W ostatnich dziesięcioleciach skala niektórych procesów realizowanych przez człowieka była i jest tak wielka, że ich skutki są odczuwalne w bardzo odległych regionach od źródła emisji. Podjęte międzynarodowe działania na rzecz zapobiegania dalszej degradacji środowiska przyrodniczego skutkują znaczącą poprawą stanu środowiska. Technologiom przemysłowym, w tym także stosowanym w energetyce przemysłowej i zawodowej towarzyszyły i towarzyszą coraz silniej dyscyplinowane wymogi ochrony środowiska, wymuszające wprowadzanie najlepszych, dostępnych technologii (BAT) i stosowanie najskuteczniejszych sposobów usuwania zanieczyszczeń z emitowanych spalin lub gazów procesowych. Podobne, a nawet ostrzejsze wymagania są stawiane procesom termicznego wykorzystania odpadów komunalnych. Efektem tego jest znacząca redukcja emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych. Natomiast najmniej „zdyscyplinowany” jest sektor produkcji energii w źródłach o mocy poniżej 50MWt jest największym udziałowcem globalnej, zarówno światowej jak i krajowej emisji zanieczyszczeń. Instalacje o tej mocy działają w indywidualnym i komunalnym mieszkalnictwie, budynkach usługowych i publicznych - komunalnych, rolnictwie, leśnictwie, rybołówstwie, rozproszonych jednostkach wojskowych oraz w zakładach przemysłowych. Wykorzystują one znaczące ilości paliw stałych, zwłaszcza węgla oraz biomasy.

w konsumpcji całej UE i 20% zmniejszenie zużycia energii do roku 2020.

Spalanie paliw stałych a emisja zanieczyszczeń Otrzymywanie użytecznej energii cieplnej w ogrzewnictwie indywidualnym i komunalnym należy rozpatrywać, podobnie jak w skali przemysłowej, jako produkcję w instalacji małej mocy, która podlega rygorom oceny pod względem efektywności technicznej, ekologicznej i ekonomicznej. Generowanie ciepła w źródłach małej mocy obejmuje trzy podstawowe elementy, decydujące o uzyskiwanej zintegrowanej efektywności technicznoekologiczno-ekonomicznej, to jest: paliwo, instalację spalającą - kocioł/piec/kominek oraz emitor - komin.

Spalaniu paliw stałych w ich pierwotnej, nieprzetworzonej postaci nieuchronnie towarzyszy emisja zanieczyszczeń do środowiska. Ilość i chemiczna charakterystyka emitowanych zanieczyszczeń jest uzależniona od technologii spalania i sposobu jej realizacji. Energia cieplna w ogrzewnictwie komunalnym i indywidualnym produkowana jest w Polsce w 40% z węgla spalanego w postaci warstwy w piecach i kotłach. Spalanie w warstwie, w złożu stacjonarnym należy do najbardziej emisjogennych technik spalania. Jest ono źródłem emisji CO, SO2, NOX, CO2, pyłu (TSP, PM10 i PM2,5), ale także zanieczyszczeń organicznych, w tym wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), dioksyn i furanów (zaliczanych do grupy POPs – trwałych związków organicznych), węglowodorów alifatycznych, benzenu i jego homologów (BTX), aldehydów i ketonów zaliczanych do grupy VOCs – lotnych związków organicznych, a także fenolu i jego alkilowe pochodnych, heterozwiązków azotu i siarki, itp., oraz metali ciężkich – Hg, Cd, As, Pb, Cr itp.. Wprowadzane do atmosfery pierwotne zanieczyszczenia oraz generowane wtórne ksenobiotyki oddziałują niekorzystnie na ekosystemy. Spalaniu 1 tony węgla niesortymentowego w tradycyjnym kotle lub piecu, o średniorocznej sprawności nie Wspomniane powyżej międzynarodo- przekraczającej 50%, towarzyszy emisja we działania na rzecz ochrony środowi- około 120 kg CO, 7 kg pyłu całkowiteska, ONZ - Ramowa Konwencja Narodów go, około 6 kg VOCs, 0,9 kg WWA, 23,8 µg Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu I-TEQ dioksyn, 0,86 kg fenoli. Współspalaz 1994 r. oraz związany z nią Protokół nie odpadów powoduje wzrost emisji diokpodpisany w Kioto w 1998 r., WHO (World syn do ponad 300 µg I-TEQ. Należy tutaj Health Organization), EKG (Europejska także zauważyć, że niewłaściwe spalanie Komisja Gospodarcza), UE – odpowiednie biomasy w nieefektywnych urządzeniach dyrektywy wpłynęły w znaczący sposób stanowi niewiele mniejsze zagrożenie niż na poprawę stanu środowiska. Niemniej spalanie węgla. obserwowane aktualnie zmiany środowisku i zmiany klimatu wymuszają dalsze Negatywne oddziaływanie na ekosysteintensywne działania, czego przykładem my wzmacniane jest przez niskie kominy jest przyjęta 10 stycznia 2007 przez Ko- stosowane w „małej energetyce”, zazwymisję Europejską pakietu działań w ob- czaj poniżej 10 m. Są one przyczyną podszarze energii i zmian klimatu stanowią- wyższonej koncentracji zanieczyszczeń cy podstawę nowej polityki energetycznej powietrza na poziomie przygruntowym dla Europy. Główne strategiczne założe- powodującej powstawanie tzw. emisji ninia to 20% redukcja emisji gazów cieplar- skiej, która na obszarach silnie zurbaninianych, 20% udział energii odnawialnej zowanych może osiągać poziomy niebez-

pieczne, zarówno z uwagi na bezpośrednie wdychanie zanieczyszczonego powietrza, jak i spożywanie zanieczyszczonej żywności. Identyfikowana średnioroczna emisja z tego sektora na terenach silnie zurbanizowanych skoncentrowana jest w tzw. okresie grzewczym, kiedy to jej udział w całkowitej emisji może dochodzić nawet do 90%, czyniąc tym samym te tereny „niebezpiecznymi dla zdrowia człowieka”. Podstawowe przyczyny to: dominujący w tym sektorze udział kotłów, pieców i kominków o niskiej średniorocznej sprawności energetycznej, zazwyczaj poniżej 50%, brak możliwości zainstalowania systemów oczyszczania spalin oraz spalanie surowych paliw stałych, bardzo często o niskiej jakości (w tym także odpadowych). To spalanie, w tych dalekich od optymalnych warunków, węgla, biomasy jest przyczyną tak znaczącej emisji DIOKSYN i WWA z sektora mieszkalnictwa, a powszechnie stosowana „zła praktyka” spalania i współspalania z paliwami stałymi odpadów komunalnych zwiększa jeszcze to zagrożenie.

Spalanie odpadów komunalnych oraz ich współspalanie z węglem biomasą w domowych kotłach i piecach może powodować ponad 1000-krotny wzrost emisji dioksyn.

Zainstalowane w budownictwie indywidualnych i komunalnym tradycyjne kotły, piece, kominki o niskiej średniorocznej sprawności energetycznej, nieprzekraczającej zazwyczaj 50%, brak możliwości zainstalowania systemów oczyszczania spalin oraz spalanie surowego węgla bardzo często o niskiej jakości są przyczyną tej sytuacji.

Ograniczanie „niskiej emisji”, wynika nie tylko z obowiązku spełnienia wymagań implementacji i dostosowywania dyrektyw Unii Europejskiej w zakresie stanu powietrza do uwarunkowań polskich, ale także podyktowane jest koniecznością zmniejszania zagrożenia zdrowia i środowiska. Wymaga ono podjęcia niezbędnych działań technicznych oraz legislacyjnych, ekonomicznych i edukacyjnych.

Ograniczanie niskiej emisji w Aglomeracji Górnośląskiej zgodnie z priorytetami Programu Ochrony Powietrza, opracowanego w roku 2003, dla zurbanizowanych aglomeracji i stref województwa śląskiego winno objąć następujące działania: • podłączenie do sieci zdalaczynnych, • zwiększenie wykorzystania energii elektrycznej i gazu dla celów grzewczych i oraz podgrzewania wody na cele bytowo gospodarcze.

• wprowadzanie do eksploatacji instalacji opartych o niskoemisyjne techniki spalania paliw, budowę lokalnych systemów pracujących w układach kogeneracji z wykorzystaniem energii odnawialnej, • wprowadzenie mechanizmów stymulujących stosowanie niskopopiołowych i niskoemisyjnych paliw w gospodarstwach domowych, gospodarce komunalnej i w małych instalacjach spalania.

• termomodernizacja budynków użytkowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, w zasobach komunalnych i indywidualnych budynkach zlokalizowanych w strefie, w szczególności w obszarach o podwyższonym poziomie stężeń pyłu PM10, • rozwój budownictwa komunalnego, spełniającego standardy energooszczędności, zapewniającego stopniową likwidację emisji niskiej oraz podniesienie standardów jakości życia mieszkańców aglomeracji.

W warunkach krajowych, uwzględniając dominującą pozycję węgla jako paliwa w sektorze ogrzewnictwa komunalnego i indywidualnego ogrzewnictwa, „niską emisję” można w sposób znaczący i w stosunkowo krótkim przedziale czasu ograniczyć poprzez następujące rozwiązania techniczne skutkujące zarówno oszczędnością paliwa, jak i redukcją emisji toksycznych zanieczyszczeń: • wymianę instalacji wytwarzania ciepła starej generacji na nowoczesne kotły opalane węglem i biomasą, realizujące technikę czystego spalania, o wysokiej sprawności energetycznej i niskich wskaźnikach emisji, posiadające stosowne certyfikaty zgodności z obowiązującymi standardami ekologicznymi i energetycznymi, • wprowadzanie na rynek wysokojakościowych paliw dla „małej energetyki”: - wyselekcjonowanych sortymentów węgli o wysokiej jakości o właściwościach spełniających wymagania nowoczesnych kotłów wysokosprawnych energetycznie i ekologicznie (retortowe, palnikowe zasilane kwalifikowanym miałem węglowym, peletami drzewnymi, brykietami, komorowe z komorą wtórnego dopalania, itp.), - niskoemisyjnych paliw formowanych (brykietów, pelet bezlepiszczowych, paliw kompaktowanych ze spoiwami ekologicznymi).

Wdrażanie nowych technik spalania w indywidualnym i komunalnym ogrzewnictwie, może być realizowane poprzez wymianę instalacji wytwarzania ciepła starej generacji na nowoczesne kotły opalane węglem i biomasą z ciągłym automatycznym podawaniem paliwa (np. kotły retortowe) lub kotły komorowe z wtórnym doprowadzeniem powietrza do komory dopalania produktów niepełnego spalenia paliwa lub produktów zgazowania.

Tradycyjne instalacje spalanie to urządzenia starej generacji, o niskiej sprawności cieplnej (w znacznej części praktycznie poniżej 50%, szczególnie piece i piecokuchnie) i wysokiej emisji zanieczyszczeń, wynikającej z przestarzałych rozwiązań konstrukcyjnych. Podstawowe ich wady to niekontrolowany i nieefektywny energetycznie proces spalania (brak automatycznego sterowania ilością i spalanego pali-

wa, brak kontroli i dystrybucji powietrza wprowadzanego do komory spalania), intensywna okresowa emisja produktów niepełnego spalania (tlenku węgla, zanieczyszczeń organicznych i sadzy oraz możliwość spalania i współspalania odpadów, co znacząco wpływa na wzrost emisji toksycznych zanieczyszczeń.

ekologiczna, która powoduje, iż redukcja emisji pyłów, CO, zanieczyszczeń organicznych (w tym WWA, PCDD/Fs, VOC) przekracza nawet 99,5%. Redukcji ulega również ilość emitowanego SO2. Te poziomy redukcji emisji można osiągnąć jedynie wówczas, gdy w tych nowoczesnych urządzeniach spalane są, Nowoczesne instalacje spalania węgla i biomasy to urządzenia po- odpowiednie dla danego typu kotła, kwalifikowane, zbawione częściowo lub całkowicie powyższych wad, do nich zalicza certyfikowane i o stabilnej jakości paliwa, gdy kosię nowoczesne kotły komorowe oraz kotły z automatyzacją proce- tły są podłączone do sprawnych i odpowiedniej konsu spalania. Sprawność energetyczna kotłów nowoczesnej generacji strukcji kominów i gdy w tych kotłach nie są spalane z automatycznym doprowadzaniem paliwa znacząco przekracza 80%, odpady komunalne. a nawet sięgać może wartości 90%. Równie wysoka jest efektywność Nowoczesne instalacje kotłów komorowe są instalacjami spalania, w których wyeliminowano podR E K L A M Y stawowe wady poprzedników, pozostała jednak intensywna okresowa emisja produktów niepełnego spalania (węglowodorów aromatycznych i tlenku węgla) w trakcie uzupełniania paliwa w komorze spalania, które są dopalane w strefie wtórnego podawania powietrza.

• wdrażanie zasad poszanowania energii poprzez termomodernizacje budynków oraz stosowanie enegooszczednych urządzeń i instalacji, • wprowadzenie zintegrowanej gospodarki odpadami na poziomie lokalnym.

Należy jednak zauważyć, że bez zapewnienia ciągłości dostaw na rynek indywidualnego ogrzewnictwa kwalifikowanych paliw o stabilnej jakości nie będzie możliwe utrzymanie uzyskanych stopni redukcji emisji zanieczyszczeń, charakterystycznych dla niskiej emisji. Równie ważnym elementem efektywnego wdrażania programów niskiej emisji jest ciągła edukacja społeczeństwa, o czym wspomniano powyżej i na którą zwracają dokumenty UE i UNEP oraz wprowadzenie zintegrowanej gospodarki odpadami na poziomie lokalnym.

Literatura: 1. Kubica K.; Rozdział 7: „Zanieczyszczenia środowiska powodowane termicznym przetwarzaniem Nowoczesne kotły węglowe z automatyzacją procepaliw i biomasy” i rozdział 8: „Przemiany termosu spalania, z automatyzacją i kontrolą podawania chemiczne węgla i biomasy” w Termochemiczne paliwa i powietrza (jego dystrybucją) do komory Przetwórstwo Węgla i Biomasy; str. 145-232, spalania; wśród tych kotłów rozróżnić należy znane ISBN 83-913434-1-3, Copyright by IChPW and już kotły retortowe, opalane kwalifikowanym sortyIGSMiE PAN; Zabrze-Kraków; 2003. mentem węgla (groszek), nową generację kotłów re- 2. Kubica K., „Spalanie i współspalanie paliw statortowych opalanych miałem oraz kotły palnikowe łych w miastach” oraz „Spalanie i współspalanie opalane peletami drzewnymi. Kotły retortowe oraz paliw stałych w miastach”; Rozdział w monograkotły palnikowe zaliczane obecnie do najbardziej fii „Zarządzanie energią w miastach”; red. R. nowoczesnych i najefektywniejszych konstrukcji koZarzycki; ISBN 83-86492-26-0;Polska Akademia tłów realizujących „czystą technologię spalania paliw Nauk Oddział w Łodzi, Łódź 2004 s. 102-140 i 11stałych”, technologie BAT .

48, 3. Program Ochrony Środowiska Województwa ŚląRealizowane programy emisji, np. PONE w Tyskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do chach, w ramach których zainstalowano nowoczeroku 2015; http://bip.silesia-region.pl/pos/cz1.htm sne kotły węglowe z automatyzacją procesu spalania, 4. Kubica K.; „Proces spalania paliw stałych w inzwłaszcza kotły retortowe i które zasilano kwalifistalacjach małej mocy”; Czystsza energia z wękowanymi sortymentami węglowymi (typu Ekoret gla: gospodarstwa domowe – sektor komunalny, i Retopal) jednoznacznie potwierdzają możliwości Czystsza Produkcja Eko-Zarządzanie, ISSN 1731redukcji emisji niskiej poprzez wymianę instalacji 4240, nr 1/2006, str.23 starej generacji na nowoczesne kotły opalane wę- 5. Kubica K.; Dobre praktyki produkcji energii glem i biomasą, realizujące technikę czystego spacieplnej dla indywidualnego i komunalnego lania, o wysokiej sprawności energetycznej i niskich ogrzewnictwa. Paliwa stałe. ISBN: 83-918298-7-1; wskaźnikach emisji, posiadające stosowne certyfihttp://polskiklubekologiczny.org.pl katy zgodności z obowiązującymi standardami ekologicznymi i energetycznymi.

Kubica Krystyna, dr inż.

Prezes Zarządu Okręgu Górnośląskiego Polskiego Reasumując, najskuteczniejszym rozwiązaniem Klubu Ekologicznego, chemik, wieloletni zmierzającym do poprawy jakości powietrza (z ty- dyrektor Zakład Fizykochemii i Energetycznego tułu negatywnego oddziaływania indywidualnego Przetwórstwa Paliw Instytutu Chemicznej i komunalnego ogrzewnictwa), nie tylko w aglome- Przeróbki Węgla w Zabrzu, aktualnie pracownik racji śląskiej, byłoby wprowadzenie czystych ekolo- naukowo-badawczy Instytutu Techniki Cieplnej gicznie paliw, jakim jest gaz i wysokiej jakości oleje Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Autor systemu opałowe, wykorzystanie lokalnych nadmiarów ener- badania i kryteriów energetyczno-ekologicznych gii cieplnej poprzez przyłączenie do sieci ciepłow- atestacji paliw stałych i instalacji spalania niczych i wykorzystanie OŹE, zgodnie ze ”Strate- paliw stałych (kotłów, pieców opalanych gią rozwoju energetyki odnawialnej”, zatwierdzo- węglem, biomasą, itp.) na „znak bezpieczeństwa ną przez Sejm RP uchwałą z dnia 23 sierpnia 2001 ekologicznego”, dla indywidualnego i komunalnego r. Gaz jednak nie może być dostarczony do każdej ogrzewnictwa, nagrodzonego nagrodą „Zielone części kraju, a popularność tych programów jest Czeki” przez WFOŚiGW w Katowicach ograniczona z powodu znacznie wyższej ceny gazu w roku 1999, autor i kierownik wielu projektów w porównaniu z węglem i z obawy przed spodziewa- naukowo-badawczych i badawczo-wdrożeniowych nymi, znacznymi wzrostami cen gazu. Podłączenie w dziedzinie fizykochemii i technologii energodo sieci ciepłowniczych uwarunkowane jest wzglę- chemicznego wykorzystania węgla dami ekonomicznymi i technicznymi. W aktualnych i węglopochodnych oraz biomasy ukierunkowanych warunkach krajowych, uwzględniając dominującą na optymalizację procesową i ekologiczną (w tym pozycję węgla w produkcji energii w sektorze indy- programów redukcji niskiej emisji), finansowanych widualnego i komunalnego ogrzewnictwa oraz ro- z programów KBN, WFOŚiGW, NFOŚiGW, snąca role biomasy, niską emisję można ograniczyć PHARE, FIO, EC oraz przemysł. W latach 2003w sposób znaczący i stosunkowo szybki poprzez: 2004 stypendysta IES JRC EC we Włoszech w • wymianę nieefektywnych pieców i kotłów sta- dziedzinie produkcji czystej energii w instalacjach rej konstrukcji, opalanych węglem i biomasą na spalania małej mocy SCIs (50MWth). Członek urządzenia nowe o wysokiej sprawności energe- organizacji i stowarzyszeń naukowych (Sekcja tycznej, i ekologicznej, realizujących technologie Spalania Komitetu Termodynamiki i Spalania BAT spalania paliw stałych, potwierdzonych sto- PAN, Polskiego towarzystwa Węglowego. Polskiej sownymi świadectwami i certyfikatami, Izby Ekologii, Polskiego Towarzystwa Biomasy, • modernizację instalacji kominowych stosownie Komitetów Technicznych PKN, SITPH), członek do wymagań nowo instalowanych kotłow i pie- rady programowej INFORSEE oraz ekspert ców, panelu spalanie UN-ECE TFEIP, członek Komitetu • stosowanie certyfikowanych, kwalifikowanych Monitorującego dla Mechanizmu Finansowego sortymentów węglowych o stabilnej jakości speł- EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego niającej wymagania poszczegółnych typów nowo- w Polsce. czesnych kotłów węglowych i biomasowych,

Filozoficzny kontekst poszukiwania odnawialnych źródeł energii dr Andrzej Misiołek, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa, Katowice Wstęp. Jednym z podstawowych zagadnień dotyczących funkcjonowania społeczeństw ale i poszczególnych ludzi jest dostęp do źródeł energii. Obecnie trudno jest sobie wyobrazić, że ludzie mogliby żyć bez stałego dostępu do źródeł energii. Często korzystamy z różnych form energii nie uświadamiając sobie tego (np. oświetlone mieszkanie, ciepła woda, działający komputer czy telewizor, podróż samochodem, rozmowa przez telefon i wiele innych), że nasze codzienne funkcjonowanie uzależnione jest w ogromnym stopniu od „dostępu” do energii. Można zaryzykować tezę, że życie społeczeństw w XXI wieku uzależnione jest w ogromnym stopniu od ciągłego „dostępu” do energii. Dzięki temu „dostępowi” notujemy ciągły wzrost uprzemysłowienia, urbanizacji i postępu technicznego czyli rozwój cywilizacji.

wa” czy „informatyczna”, które wskazują typ cywilizacji ze względu na sposób jej powstawania (przemysł), typ wytworów (technika) lub jakiś inny istotny rodzaj, nie znany wcześniej, np. komputery. W dobie dzisiejszej jest ona często utożsamiana z postępem technicznym, który z przyczyn obiektywnych (ograniczona ilość zasobów naturalnych Ziemi) nie może być nieograniczony. Eksperci, przyjmując za podstawę obecne tempo zużycia zasobów paliw kopalnych i jądrowych, oceniają, że mogą one wystarczyć jeszcze na około tysiąc lat [2]. Należy jednak pamiętać, że w miarę ich wykorzystywania coraz trudniejsze będzie dotarcie do istniejących złóż i wydobycie tych surowców.

wrócić proces, który powołał je do życia.

Ciągły postęp sprawia, że egzystencja staje się bardziej skomplikowana co powoduje, że ewentualne katastrofy będą również bardziej niszczące. Niektóre konsekwencje stosowania np. inżynierii genetycznej czy nowoczesnej stechnologizowanej informatyki i telekomunikacji są dziś praktycznie niemożliwe do przewidzenia [4]. Jeśli postęp techniczny będzie narastał, może to spowodować, że przyszłość będzie coraz bardziej niebezpieczna i wrażliwa na nieodwracalną katastrofę (np. globalne wojny z zastosowaniem broni masowej zagłady, pandemie i inne).

czy nierówno rozłożona ciemna materia z Kosmosu, która rozgrzewając wnętrze Ziemi może być przyczyną gwałtownych wybuchów wulkanów, zmian klimatycznych i masowego wymierania zwierząt [8].

Wymienione tu różne przyczyny mogą spowodować gwałtowne i nieodwracalne zmiany na naszej planecie, niwecząc wszystkie dotychczasowe osiągnięcia cywilizacji.

Los cywilizacji. Przez większą część historii ludzkości jedynymi wykorzystywanymi źródłami energii były Słońce i ogień. Umiejętność rozpalania ognia i jego podtrzymywania były jednymi Warto zwrócić uwagę na jeszcze inny, z podstawowych umiejętności, których istotny fakt. Życie w świecie nowocze- opanowanie warunkowało przeżycie. WyPrawdopodobieństwo katastrofy. Zasto- snych technologii wymaga zmiany filozofii korzystywanie tych źródeł energii odbysowanie zdobyczy nauki w codziennym edukacyjnej tak by programy edukacyjne wało się indywidualnie w każdym domożyciu wykreowało nową siłę kulturową i sposoby ich realizacji uwzględniały kon- stwie i stanowiło przedmiot troski każdeŹródła energii. Obecnie korzystamy – technologię, która stała się sztuką wyko- sekwencje życia w warunkach cywilizacji go indywidualnego człowieka. z dwóch „rodzajów” źródeł energii: nieod- rzystywania nauki w różnych dziedzinach technologicznej. Jednak dotychczas, wyTen stan zaczął zmieniać się dopiero nawialnych źródeł energii i odnawialnych ludzkiej gospodarki. Technologia mając daje się, że zmiany w filozofii edukacji pod koniec XIX wieku wraz z wprowaźródeł energii. charakter eksperymentalny nie ogranicza nie nadążają za postępem technicznym. dzaniem elektryfikacji. Elektryczność zaNieodnawialne źródła energii to takie, się wyłącznie do procesów fizycznych i ich Rośnie przepaść między technologicznym częła być wytwarzana w elektrowniach które nie odnawiają się w krótkim okresie wytworów ale jest swego rodzaju filozofią, i naukowym zaawansowaniem produk- i przesyłana do indywidualnych odbiorców czasu, a ich wykorzystanie jest znacznie podejściem do rozwiązywania problemów tów techniki a wiedzą naukową ich użyt- poprzez sieci energetyczne, uwalniając ich szybsze niż uzupełnianie zasobów. Źródła- i sposobem postrzegania świata. Przyspie- kowników. Narastający postęp techniczny od konieczności zabezpieczania opału mi nieodnawialnymi są przede wszystkim szenie przemian wywołanych przez wy- w zderzeniu z malejącą wiedzą naukową i rozpalania ognia, co było przełomowe paliwa kopalne: węgiel kamienny, węgiel nalazki i odkrycia nie dotyczy wyłącznie ostatecznych użytkowników oraz poli- w dziejach ludzkości. Była jeszcze jedna brunatny, torf, ropa naftowa i gaz ziemny. sfery materialnej, ale przenosi się na kul- tycznych i społecznych animatorów może niezmiernie ważna zmiana spowodowaOdnawialne źródła energii, to źródła turę niematerialną, gdzie przejawia się doprowadzić do nieodwracalnej katastro- na przez elektryfikację, a mianowicie poenergii, których zasoby same się odnawiają w postaci zmian natury ekonomicznej, po- fy. Prawdopodobieństwo takiej katastro- jedynczy, niezależni wytwórcy energii zai z tego powodu są praktycznie niewyczer- litycznej, moralnej i społecznej. Dynamicz- fy rośnie wraz z powiększaniem się prze- stąpieni zostali przez korporacje wytwapalne. Najważniejszym, obecnie, ze źródeł ny charakter technologii przyczynia się do paści między postępem technologicznym rzające i przesyłające energię elektryczną odnawialnych jest energia spadku wody. przyspieszenia przemian społecznych i a rozwojem metod i form edukacji. Wyni- oraz wszystkie domostwa połączone zostaPozostałe źródła odnawialne – energia sło- sprawia, że bardzo trudny jest do przewi- ka to z obserwacji, że im bardziej skompli- ły w jeden wielki energetyczny „organizm”. neczna, energia wiatru, biomasy, biogazu, dzenia kierunek tych przemian. John D. kowany, potężniejszy i asymetryczny staje Spowodowało to nieodwracalne zmiany pływów morskich, energia geotermalna Barrow uważa, że im bardziej rozwinięta się jakiś układ, tym bardziej jest on wraż- w życiu społeczeństw, które przechodząc będzie cywilizacja, wiedza i inteligencja, liwy i wymagający [5]. Bardziej prawdo- na wyższy poziom rozwoju cywilizacyjnei inne – są używane na mniejszą skalę.

Energię jądrową i termojądrową trudno tym bardziej rozległe, nieliniowe i nieprze- podobne stają się awarie i usterki, których go stały się coraz bardziej zależne od wyjest jednoznacznie zaliczyć do źródeł od- widywalne będą jej produkty uboczne [3]. skutki mogą być dalekosiężne i trudne dziś tworów cywilizacji. do przecenienia.

Współczesne zużycie pierwotnych nonawialnych bądź nieodnawialnych. DzieZatrzymanie postępu technicznego Innym, niezależnym od nas powodem śników energii na świecie (dane z 2001r.) je się tak dlatego, że ilości uranu i toru na Ziemi są praktycznie niewyczerpane może się dokonać już w przewidywalnej katastrofy, która może zepchnąć ludzkość rozkłada się następująco: nieodnawial– większość jednak znajduje się w różnych przyszłości w związku z wyczerpaniem z wypracowanego poziomu cywilizacyjne- ne źródła energii – 79%, energia jądrowa skałach w bardzo niskich stężeniach – a je- się nieodnawialnych źródeł energii lub go jest katastrofa kosmiczna polegająca – 7%, odnawialne źródła energii – 14% dynie nieliczne złoża o relatywnie dużym ogromnymi trudnościami w ich pozyska- np. na uderzeniu w Ziemię planetoidy. Ta- [9]. Udział odnawialnych źródeł energii ich stężeniu są dziś wykorzystywane. niu. Wówczas ludzkość zdana będzie na kie zdarzenia miały już w historii naszej w bilansie paliwowo-energetycznym świaNieodnawialne źródła energii pod po- korzystanie wyłącznie z odnawialnych planety miejsce [6]. Luis i Walter Alvarezo- ta na poziomie kilkunastu procent wynistacią paliw kopalnych stanowią aktualnie źródeł energii, których wykorzystanie jest wie tłumaczyli wymarcie gadów i amoni- ka przede wszystkim z rozwoju nowoczepodstawowe źródło energii dla przemysłu, możliwe wyłącznie z zastosowaniem wy- tów pod koniec okresu kredowego (około snych technologii wykorzystujących te źróenergetyki, transportu i gospodarstw do- soko rozwiniętych technologii. Jeżeli po- 65 milionów lat temu) katastrofą kosmicz- dła. Jednym z celów polityki energetycznej mowych. W związku z oczywistym faktem stęp techniczny będzie nadal prowadził ną wywołaną uderzeniem w Ziemię plane- wielu państw jest wzrost tego udziału, tak wyczerpywania się zasobów paliw kopal- do rozwoju cywilizacji a dobrodziejstwa toidy o średnicy około 10 km [7]. Impakt by znacząco zahamować wydobycie i zunych wiele państw promuje wykorzysty- techniki będą coraz większe, tym poważ- ten spowodował nagłe i gwałtowne zmia- życie nieodnawialnych źródeł energii. Wywanie odnawialnych źródeł energii. niejsze mogą być skutki uboczne jej nie- ny na naszej planecie, które pociągnę- nika stąd, że w XXI wieku mogą zmienić Rozwój cywilizacji wymaga ciągłego właściwego wykorzystania. Poza tym nie ły za sobą głębokie i długotrwałe skutki. się sposoby wytwarzania, gromadzenia wzrostu zużycia energii w różnych jej po- jesteśmy w stanie przewidzieć czy istnieją- Nie przeżyło go ani w wodzie, ani na lą- i wykorzystania energii. Jest jednak pewstaciach. Wynika to z ogromnego przywią- ca dziś lub mogąca zaistnieć w przyszłości dzie żadne zwierzę ważące więcej niż 20 ne, że jeszcze długo nieodnawialne źrózania ludzkości do wzorca konsumpcji, forma postępu nie będzie obarczona nie- kg. Ssaki „dostały” szansę dla możliwo- dła energii będą głównym jej nośnikiem. którego istotą jest masowe spożycie dóbr korzystnymi skutkami ubocznymi, które ści rozwoju i wyłonił się kierunek ewolu- Myślę, że tak długo aż nie wyczerpią się materialnych prowadzące do wzrostu za- zbyt późno się ujawnią (np. niektóre nega- cji prowadzący do pojawienia się człowie- ich zasoby, których wydobycie będzie techpotrzebowania na szeroko rozumiane za- tywne skutki uboczne stosowanie pewnych ka. Do tego dochodzić mogą jeszcze inne nicznie możliwe i ekonomicznie opłacalsoby środowiska, w tym na energię. środków żywnościowych, leków, indu- czynniki sprawcze gwałtownych zmian na ne. W tym czasie rozwiną się zaawansoCywilizacja rozumiana jest jako ogół strializacja, urbanizacja, itd.). Im większa Ziemi. Oprócz uderzeń planetoid mogą to wane technologie wykorzystania energii materialnych, głównie technicznych, wy- i bardziej skomplikowana jest struktura, być np. uderzenia obiektów kometarnych, słonecznej i energii syntezy jądrowej, które tworów ułatwiających życie człowieka [1]. jaką technika może wytworzyć z przypad- znaczne przesunięcia skorupy ziemskiej, to źródła będą w pełni zaspokajać potrzeCzęsto opatrzona jest dodatkowo przy- kowości, tym dalej od stanu równowagi skokowe zmiany położenia biegunów, fale by energetyczne społeczeństw. Wówczas miotnikami „techniczna”, „przemysło- znajdują się jej produkty i tym trudniej od- grawitacyjne lub wybuchy supernowych technika i technologie będą tak zaawanso-

Nasze akcje: Cykl otwartych konferencji ekologicznych „Szukamy rady na odpady” Przedszkolny festiwal ekologiczny – impreza cykliczna Program „Moje czyste miasto” Wystawa plakatu ekologicznego Kampania „Posprzątaj po swoim psie – to nie jest kupa roboty!”

Więcej informacji znajdziesz na: www.zielonaziemia.radzionkow.pl

R

E

wane, że nikt nie będzie się zastanawiał nad brakiem energii.

Ten świat przyszłości będzie jednak narażony na wielkie niebezpieczeństwo. Zaawansowane technologie mogły powstać tylko w świecie, który czerpał energię ze źródeł nieodnawialnych gdyż tylko dzięki nim powstać mogła cywilizacja techniczna. Jeśli w wyniku jakiejś katastrofy ludzkość cofnie się do znacznie niższego poziomu cywilizacyjnego, jeśli utracimy wiedzę techniczną i zdolności technologiczne praktycznie niemożliwe będzie osiągnięcie obecnego poziomu cywilizacyjnego. Zaawansowane technologie służące do pozyskiwania, przetwarzania i dystrybucji energii muszą być obsługiwane przez wysoko wykwalifikowaną i liczną kadrę pracowników. Jeśli cała ta infrastruktura ulegnie zniszczeniu niemożliwe będzie jej odtworzenie.

Ta część ludzkości, która przetrwa ewentualną katastrofę, pozbawiona źródeł energii, nie będzie miała możliwości odbudowania cywilizacji technicznej i skazana zostanie na życie w warunkach pierwotnych.

Pomiędzy warunkami pierwotnymi a cywilizacją techniczną istnieje przepaść, którą można pokonać tylko korzystając z mostu zbudowanego na nieodnawialnych źródłach energii. Jeśli je całkowicie wyczerpiemy utracimy na setki milionów lat możliwość ponownego przebycia drogi z jednego na drugi brzeg przepaści.

Literatura: [1] S. Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, „Książka i Wiedza”, Warszawa 2004 K

L

[2] C. Starr, M.F. Searl, S. Alpert, Energy Sources: A Realistic Outlook, “Science”, t.256, 1992 [3] J.D. Barrow, Impossibility. The limits of Science and the Science of Limits, Oxford University Press, 1998 [4] Na zagrożenia te zwracają uwagę między innymi: ibidem, F.J. Dyson w pracy Słońce, genom, internet. Narzędzia rewolucji naukowej, PWN, Warszawa 2001, oraz J. Czerny w pracy Filozofia nauki, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 2005 [5] Mam tu na myśli układ postęp techniczny-rozwój edukacji, który jest współzależny, współoddziałujący. W układzie tym widać narastającą asymetrię z wyraźną dominacją postępu technicznego.

[6] F. Hoyle, Katastrofy kosmiczne i narodziny religii, PWN, Warszawa 1999 [7] L.W. Alvarez, W. Alvarez, W. Asaro, H.V. Michel, Extraterrestrial Cause for the Cretaceous-Tertiary Extinction, “Science”, t.208, 1980 [8] Patrz praca [6] lub np. Ch.H. Hapgood, The Earth’s Shifting Crust. A Key to Some Basic Problems of Earth Science, New York 1958; V. Clube, B. Napier, The Cosmic Winter, Blackwell, Oxford 1990; R.M. Hazen, M. Singer, Why aren’t Black Holes Black? The Unanswered Questions at the Frontiers of Science, Bantam Doubleday Dell Publishing Group, Inc., New York 1997 [9] J. Paska, M. Sałek, T. Surma, Wytwarzanie energii elektrycznej z wykorzystaniem odnawialnych zasobów energii, „Energetyka”, nr 5, 2005

A

Andrzej Misiołek, dr Ukończył studia na Wydziale Mat.-Fiz.Chem. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w 1985 r., tam też uzyskał stopień naukowy doktora nauk chemicznych w 1992 r. Pracował naukowo i dydaktycznie w Uniwersytecie Śląskim, Centrum Chemii Polimerów PAN w Zabrzu, Górnośląskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Mysłowicach, Wyższej Szkole Ekonomii i Administracji w Bytomiu, Wyższej Szkole Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, Akademii Świętokrzyskiej Filii w Piotrkowie Trybunalskim oraz Górnośląskiej Wyższej Szkole Handlowej w Katowicach gdzie prowadził wykłady, seminaria i konwersatoria. Pełnił funkcję prorektora a następnie rektora w Górnośląskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Mysłowicach, dyrektora ds. organizacji i rozwoju oraz kierownika Zakładu Ochrony Środowiska w Wyższej Szkole Ekonomii i Administracji w Bytomiu. Obecnie pełni funkcję prodziekana w Górnośląskiej Wyższej Szkole Handlowej w Katowicach. Jest autorem lub redaktorem 7 książek oraz autorem lub współautorem ponad 50 publikacji naukowych. Wygłaszał referaty i komunikaty na licznych konferencjach naukowych w kraju i za granicą. Jest członkiem redakcji kilku czasopism naukowych. Aktywnie działa w kilku towarzystwach naukowych krajowych i zagranicznych. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się w obszarach chemii organicznej i chemii środowiska, dydaktyki chemii oraz filozofii nauki.

M

Y

Kilka spostrzeżeń na temat energii mgr Irena Gatys, Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach Obecnie bardzo trudno wyobrazić sobie życie współczesnego człowieka, który nie korzysta z różnych postaci energii, w celu zaspokojenia swoich potrzeb.

elektrowni aby wytwarzana energia była energii pochodzącej z wiatru, wody, słońo wiele mniej kosztowana dla środowiska ca, wnętrza ziemi, biomasy itp. w jakim żyjemy.

Najprostszym, najtańszym i najwydajW projekcie Polityki Ekologicznej Pań- niejszym sposobem ochrony środowiska Wysokie ceny surowców energetycz- stwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem jest oszczędzanie energii. Takie działania nych, zwłaszcza ropy naftowej, nie wyni- pespektywy na lata 2011 – 2014 z grudnia nie pozostają bez znaczenie z jednej strony kają z kosztów ich pozyskania. Są raczej 2006 roku poruszona jest tematyka wy- dla domowego budżetu z drugiej strony dla odzwierciedleniem skomplikowanych wa- korzystania energii ze źródeł odnawial- środowiska. Warto jest więc przypomnieć runków geopolitycznych, w jakich świat nych. podstawowe informacje o użytkowaniu się obecnie znajduje. Ceny gazu i ropy ro- Rozwój energetyki opartej na wykorzy- sprzętu elektrycznego oraz należytych zasną, gdyż ich zasoby się kurczą i powięk- staniu odnawialnych źródeł energii (OZE) chowań w domu i pracy, które przyczynią szają się trudności w ich wydobyciu. Jed- stanowi jeden z priorytetów Polityki ener- się do bardziej racjonalnego wykorzystanocześnie systematycznie rośnie na nie po- getycznej Polski do 2025 roku. Podstawo- nia energii. Dlatego poniżej zamieszczono daż. Należy więc wziąć wiele elementów wym celem polityki w tym zakresie jest kilka przykładów i praktycznych wskazópod uwagę i starać się znaleźć odpowiedzi zwiększenie udziału energii ze źródeł od- wek, które pomogą lepiej chronić środowina pytania: w jakim miejscu jest polityka nawianych w bilansie paliwowo-energe- sko oraz podreperować domowy budżet. energetyczna kraju, czy na pewno potra- tycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% fimy racjonalnie wykorzystywać surowce w 2020 r. (procent określono w StrateUdział opłat za energię stanowi ok. 1/3 energetyczne i czy efektywnie korzysta- gii rozwoju energetyki odnawialnej, 2001 wszystkich kosztów eksploatacji mieszkamy z wytworzonej energii, w jaki sposób rok). Progi te są zgodne z Dyrektywami nia. Tymczasem przykładów nieracjonalzdywersyfikować czarno-zielone źródła UE - 2003/30/WE w sprawie wspierania nego korzystania z energii można podać energii oraz co powinniśmy zrobić aby użycia w transporcie biopaliw lub innych wiele. Szukając przyczyn dlaczego tak się ceny energii nie wzrastały a wzrost go- paliw odnawialnych i 2001/77/WE w spra- dzieje, nie sposób nie zauważyć, że brakuspodarczy w naszym kraju, regionie, mie- wie wspierania produkcji na rynku we- je nam po prostu nawyku do oszczędnego ście, gminie nadal postępował. Niektóre wnętrznym energii elektrycznej ze źródeł korzystania z energii. Chcąc zoptymalizoz tych zagadnień sprawiają wrażenie że są odnawialnych. wać zużycie energii w naszych domach, trywialne, a na część z nich sami mamy mieszkaniach możemy skorzystać z poniżwpływ choćby efektywne wykorzystanie Przyjęta Uchwała nr XL/419/2002 Rady szych rad i zaleceń. energii. Natomiast strategia energetyczna Powiatu w Tarnowskich Górach z dnia 27 kraju z punktu widzenia mieszkańca po- sierpnia 2002 roku Strategia EkoenergeJeżeli decydujemy się na zakup nowej wiatu wydaje się odległa i nieosiągalna, tyczna Powiatu Tarnogórskiego zakłada lodówki, pralki czy po prostu czajnika jednak jakże mylące stwierdzenie. Obec- ambitne cele do osiągnięcia. Podstawo- zasilanego prądem, zwróćmy szczególną nie polskie prawo w procedurze przygoto- wymi priorytetami strategii wynikającymi uwagę na oznaczenia dot. poboru energii. wywania strategii, programu przewiduje z kluczowych problemów gospodarki eko- Większość sprzętu AGD zgodnie ze stankonsultacje społeczne, warto więc już na energetycznej powiatu są: dardem Unii Europejskiej posiada inforpoziomie powiatu, gminy tworzyć strate- 1. Restrukturyzacja energetyki konwencjo- macje, o tym w jakim przedziale energogie energetyczne aby szybciej znaleźć odnalnej oszczędności znajduje się dany produkt: A, powiedź na pytanie: w jaki sposób chcemy − Modernizacja źródeł oraz sieci prze- B, C, D, E, F, G. Dlatego przydatnym krywykorzystać nasze bogate zasoby węgla syłowej nośników energii w aspekcie terium naszego wyboru jest ilość pobierai jakie instrumenty ekonomiczne Państwo zmniejszenia niskiej emisji, poprawy nej przez dany sprzęt energii. Zwróćmy na Polskie winno zastosować, aby sprzyjać sprawności i dostosowania systemów do to szczególną uwagę przy zakupie lodówki, wykorzystaniu energii odnawialnej. pozyskania i przesyłu energii odnawial- czy też pralki - urządzeń domowych zużynej, wających najwięcej energii. Okazuje się, Unia Europejska importuje obecnie oko- 2. Racjonalizacja zużycia energii przez od- że za tą samą cenę często możemy kupić ło 50% zużywanej energii. Jeśli nie zmiebiorców sprzęt znajdujący się w przedziale energonią się dotychczasowe tendencje, import − Uruchomienie systemów edukacji i pro- oszczędności A, jak i z przedziału B, a czaw 2030 roku może wzrosnąć nawet do mocji, w tym finansowego wsparcia na sem nawet i C. 65%, a temperatura świata w końcu stulerzecz wdrażania nowych technologii raJeżeli jednak nie stać nas na zakup nocia podniesie się o około 5˚C. Na ten temat cjonalnego wykorzystania energii wej super energooszczędnej lodówki to dyskutowano 12 lutego br. w Warszawie 3. Rozwój energetyki odnawialnej i tak możemy obniżyć swoje wydatki lepiej podczas seminarium Forum Ekonomicz- − Zagospodarowania potencjału zasobów wykorzystując starą, ale jeszcze sprawna nego Instytutu Wschodniego. Podczas seenergii odnawialnych, w szczególności lodówkę, o ile regularnie będziemy: minarium przedstawiono założenia nowej biomasy i biooleju oraz energii słonecz- − oczyszczać wymiennik ciepła. Wymieneuropejskiej strategii na lata 2007 - 2013 nej, geotermalnej i innych nik ciepła to ta część lodówki, która odwytyczając trzy główne kierunki działań 4. Zarządzanie gospodarka ekoenergetyczpowiada za odprowadzanie ciepła z jej zmierzające do osiągnięcia w 2020 roku: ną wnętrza. Jeżeli pokryty jest on kurzem, − 20% obniżenia emisji CO2, − Tworzenie ram instytucjonalnych i podbrudem lub tłuszczem jego sprawność − 20% zmniejszenia zużycia energii, staw profesjonalnych umożliwiających maleje, a sprężarka musi pracować co− 20% udziału w bilansie energetycznym zarządzanie ekoenegetyką na poziomie raz mocniej. Wymiennik ciepła jest energii odnawialnej.

Powiatu. umieszczony na ogół z tyłu lodówki Te ambitne plany mają służyć ochronie w niektórych modelach znajduje się na środowiska a przede wszystkim klimatu.

W priorytecie drugim niezwykle ważspodzie; Polska obecnie z jednej strony jest w bar- nym elementem jest edukacja. Możemy − zadbać o poprawne ustawienie lodówki. dzo dobrej sytuacji, gdyż mamy bardzo mówić o daleko idących planach europejRurki wymiennika ciepła powinny znajduże bezpieczeństwo energetyczne – 96% skich, krajowych czy powiatowych stratedować się co najmniej na 10 cm od ściaenergii elektrycznej wytwarzanej jest z wę- giach, ale gdy zapomnimy o podstawowej ny. Im swobodniejszy obieg będzie miagla. Jednak należy mieć świadomość, że praktycznej wiedzy dotyczącej oszczędzało powietrze wokół lodówki, tym sprawto bezpieczeństwo okupione jest wysoką nia energii trudno będzie w społeczności niej będzie pracował wymiennik; emisją CO2. Dlatego też czeka nas bardzo lokalnej zaszczepić nowe idee i nowe wy- − sprawdzać szczelność uszczelek. Należy ambitny plan modernizacji istniejących zwania jak na przykład wykorzystanie regularnie sprawdzać szczelność uszcze-

lek na drzwiach lodówki, aby upewnić się, że nie ma w nich przerw, pęknięć, a już na pewno nie powinny być sparciałe; − regularnie ją rozmrażać. Im więcej lodu osadzi się na parowniku tym więcej energii zużyje nasza sprężarka na utrzymanie odpowiedniej temperatury wewnątrz; − dbać o prawidłowe wypoziomowanie.

Drzwi większości lodówek są tak zaprojektowane, aby samoczynnie się zamykały. Wiele osób wiedząc o tym puszcza drzwi licząc na skuteczne działanie automatu. Jeżeli jednak lodówka nie jest wypoziomowana jej drzwi jedynie się przymkną. Przez powstałą w ten sposób szparę do środka będzie dostawało się ciepłe powietrze, a lodówka będzie próbowała chłodzić całą kuchnię; − rozmrażać żywność wyjętą z zamrażarki w lodówce. Jeżeli jesteśmy w stania przewidzieć co będziemy potrzebować rozmrozić w przeciągu najbliższych kilku godzin, warto rozpocząć ten proces w lodówce. Dzięki temu żywność wyjęta z zamrażarki będzie pochłaniać ciepło w czasie rozmrażani. W ten sposób oszczędzimy pracy sprężarce; − sprawdzać temperaturę wewnątrz lodówki Nastawienie termostatu powinno odbywać się po skontrolowaniu temperatury wewnątrz lodówki i zamrażalnika. Zaopatrzmy się więc w termometr – optymalna temperatura w lodówce powinna wynosić od 3 do 8 ˚C, zaś w zamrażalniku od -12 do - 8 ˚C; − dbać o jej warunki pracy. Nigdy nie chowajmy do lodówki jeszcze gorącego jedzenia. Pozwólmy mu ostygnąć do temperatury pokojowej poza lodówką.

Podane zalecenia są proste i właściwe nie wymagają od nas niczego tylko dobrej woli. Warto więc pomyśleć o swoim budżecie domowym, a zużywając mniej energii zyska całe środowisko.

Czy możemy zredukować koszty oświetlenia nie tracąc nic z naszego komfortu i nie ryzykując pogorszenia wzroku? Na pewno tak, jeżeli wykorzystamy poniższe zasady: − starajmy się przede wszystkim korzystać podczas czytania ze światła dziennego, − nie zostawiajmy zapalonych żarówek tam, gdzie jest to niepotrzebne. Przyzwyczajmy siebie i naszą rodzinę do wyłączania zbędnego oświetlenia. − nie używamy zbyt wielu niskowatowych żarówek, pamiętając że dwie 60-cio watowe żarówki dają tyle światła co jedna “setka”; − oszczędzajmy energię poprzez instalowanie źródeł światła dopasowanych do naszych potrzeb. Lepiej jest czytać przy świetle jednożarówkowego kinkietu niż przy wielożarówkowym żyrandolu oświetlającym głównie sufit; − pamiętajmy, iż jasne kolory ścian i sufitu lepiej odbijają światło (biała ściana odbi-

ja 80 % światła na nią padającego); − zastosujmy energooszczędne żarówki. Mają one najczęściej ośmiokrotnie dłuższą żywotność i dają taki sam efekt świetlny, zużywając kilkakrotnie mniej energii. Przed zakupem żarówki energooszczędnej upewnijmy się, że ma ona elektroniczny zapłon. Częste włączanie i wyłączanie minimalizuje efekt oszczędzania i zmniejsza żywotność żarówek energooszczędnych. Żarówka o zapłonie elektronicznym powinna świecić przynajmniej 15 minut, bez elektronicznego zapłonu - około 1 godziny.

Jedną z podstawowych przyczyn ubytku energii w ogrzewaniu mieszkania, obok niedocieplonych ścian i przestarzałej instalacji, jest zła stolarka okien. Dlatego rozważmy czy nie warto zaopatrzyć się w nowe okna, najlepiej drewniane. Wymiana okien wiąże się jednak z kosztami, które nie wszyscy jesteśmy w stanie ponieść od razu. Dlatego poniżej przedstawiono kilka praktycznych porad, co zrobić aby tanim nakładem znacząco zmniejszyć zużycie energii służącej ogrzaniu mieszkania: − zadbajmy o uszczelnienie okien – obecnie stosuje się uszczelki gumowe, które lepiej dopasowują się do framugi okna. − nieszczelności pomiędzy framugą okna a ścianą można wypełnić poliuretanową pianką. − zwracajmy uwagę na to jak wyregulowane są kaloryfery. W wielu mieszkaniach w okresie grzewczym kaloryfery nadal pozostają ustawiona na max grzanie. Nie jest to dobry sposób na oszczędzanie. Starajmy się używać energii racjonalnie. W przypadku kiedy na cały dzień wychodzimy z domu zawory grzejników ustawmy w pozycji, która nie pozwoli wyziębić mieszkania - ponowne nagrzewanie murów jest bardzo energochłonne. − sprawdzony sposób na podwyższenie efektywności ogrzewania pomieszczenia jest umieszczenie za grzejnikiem kawałka płyty wyklejonego folią aluminiową. Płyta taka odbija promieniowanie kierując je na pokój zamiast ogrzewać ścianę budynku. Pozwala to na podniesienie temperatury w pomieszczeniu o 1-2 ˚C. − sprawdźmy jak wiszą zasłony, firany.

Oprócz walorów estetycznych ma to swoje uzasadnienie w efektywniejszym ogrzewaniu mieszkania. Długie zasłony i firany nie pozwalają ciepłu swobodnie przedostawać się do wnętrza pokoju, ukierunkowując je na szybę oraz ścianę. − wietrzmy mieszkanie krótko i intensywnie, otwierając okno na całą szerokość.

Szybka wymiana ciepła jest najbardziej ekonomiczna. Jeżeli okno będzie tylko uchylone nastąpi ciągła strata ciepłego powietrza.

Oczywiście zalecenia te nie wyczerpują listy pożądanych zachowań, wydają się bardzo proste, a jakże często nie stosowane. Dlaczego tak się dzieje. Z jednej strony są to nasze złe przyzwyczajenia i nawyki, z drugiej strony wydaje się to tak proste, że aż niemożliwe, że tego nie robimy.

Myślę, że przykłady tych prostych działań bardzo przemawiają do naszej wyobraźni i dobitnie pokazuje dlaczego warto i powinno się racjonalnie wykorzystywać energię. Starajmy się więc postępować na co dzień w taki sposób, aby energia z której korzystamy była naszym sprzymierzeńcem w rozwoju gospodarczym, a koszty

środowiskowe poniesione do jej wyprodukowania były jak najniższe.

Strategia ekoenergatyczna Powiatu Tarnogórskiego w drugim priorytecie wyznacza sobie jako cel propagowanie racjonalnego zużycia energii przez odbiorców.

Osiągnięcie tego celu przybliża nas i przygotuje do zadań, działań, które są trudniejsze do zrealizowania jak na przykład osiągnięcie odpowiedniego poziomu pozyskania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Kluczowym elementem podjęcia stosownych działań będzie stworzenie przez Państwo Polskie takich instrumentów finansowo-prawnych, które zachęcą do realizacji tego celu i dadzą konkretne wymierne efekty finansowe i ekologiczne.

Literatura: Polityka energetyczna Polski do 2025 r.

Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dn. 04.01.2005 r., Strategia rozwoju energetyki odnawialnej. Dokument przyjęty przez Sejm RP 23.06.2001 r., Strategia ekoenergetyczna powiatu tarnogórskiego,

2002 r., Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem pespektywy na lata 2011 – 2014, grudzień 2006 r., Alvin U., Georgie M.: Oszczędzaj energię, ciepło i pieniądze, 2001 r.

Irena Gatys, mgr pracuje w Starostwie Powiatowym w Tarnowskich Górach od 2000 roku.

Obecnie jest Naczelnikiem Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa. Studia wyższe ukończyła na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, kierunek chemia. Swoją wiedzę pogłębiła podczas studiów podyplomowych na Uniwersytecie Amsterdamskim w Amsterdamie, Holandia, gdzie uzyskałam dyplom Master of Environmental Management odpowiednik Master of Business Administration w zakresie zarządzania środowiskiem oraz kończąc w Gliwicach podyplomowe studia z zakresu czystszej produkcji, w ramach Polsko-Norweski Program Czystszej Produkcji uzyskała Certyfikat nr 4.42.74: R

K O R E S P O N D E N C J A

Ostatnich kilkanaście lat to czas wielkich zmian w świadomości ekologicznej Polaków. Wydaje się być uprawnione przypuszczenie, że jeżeli zmniejsza się w naszym kraju ilość plastiku spalanego w piecach, czy też liczba „dzikich” wysypisk śmieci, w dużej mierze jest to efektem wzrastającego przekonania, że nie należy niszczyć środowiska, niż obawami przed ewentualnymi karami finansowymi.

Jednak motywacja finansowa bez wątpienia najlepiej przemawia do człowieka. Ten mechanizm wykorzystywany jest w programach ograniczania niskiej emisji w gminach. Cieszę, że miałem okazję być radnym Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach, kiedy to tarnogórski samorząd zapoczątkował właśnie taki program. Inicjatywa spotkała się z dużym uznaniem, a w pierwszym dniu zapisów przed Urzędem Miejskim stała kolejka, która zaczęła się gromadzić wieczorem poprzedniego dnia. W latach 2006-2008 z programu skorzysta z niego 600 osób, które otrzymają zwrot 70 % wydatków poniesionych na zakup ekologicznego pieca (na groszek ekologiczny, gaz, olej opałowy, biomasę) jak również solarów słonecznych do ogrzewania wody.

* * *

Powracając do pierwszej myśli – największe efekty na przestrzeni lat odnieść może niewątpliwie edukacja ekologiczna. Niemożliwa do przecenienia jest rola takich inicjatyw, jak organizowana w Radzionkowie konferencja ekologiczna „Szukamy Rady na odpady”. Bardzo żałuję, że wbrew wcześniejszym zapowiedziom, z powodu służbowego wyjazdu za granicę, nie mogę w niej uczestniczyć. Pragnę wyrazić wyrazy uznania wobec jej organizatorów, a uczestnikom przekazać serdeczne pozdrowienia.

dr Tomasz Głogowski Poseł na Sejm RP Biuro Poselskie Tomasza Głogowskiego ul. Opolska 1, 42-600 Tarnowskie Góry, tel./fax (032) 768 86 11; 768 84 90, kom. 0 601 408 378, biuro@glogowski.net, www. glogowski.net

E

K

Professional Development Certificate in Environmental Management and Cleaner Production in Industry (profesjonalny certyfikat zarządzania środowiskiem i czystszej produkcji w przemyśle).

W obecnej pracy zawodowej wykorzystuje zdobyte doświadczenie podczas pracy w Instytucie Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach. Nie bez znaczenia jest również doświadczenie uzyskane w zakładzie przemysłowym na stanowisku specjalisty ds. ochrony środowiska. Jest autorką licznych opracowań i artykułów dotyczących zagadnień ochrony środowiska.

Oprócz tego wspólnie z mężem Romanem kolekcjonuje śląską porcelanę, wystawianą w muzeach całej Polski.

Jest współautorką licznych artykułów na temat śląskiej porcelany opublikowanych w fachowej prasie: Art & Business, Gazeta Antykwaryczna. Na temat śląskiej porcelany wydała już trzy książki, ostatnia z nich nosi tytuł: Leksykon znaków firmowych śląskich fabryk porcelany 1820-1952.

L

A

M

Y

Efektywne wykorzystanie energii w gospodarstwie domowym mgr inż. Mariusz Bogacki, Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii Ciepło w naszych domach jest niezbędne, podobnie jak woda czy energia elektryczna. Trudno jest bowiem przeceniać komfort przebywania we właściwie ogrzanym pomieszczeniu i korzystania z dobrodziejstw, które dają nam różnego rodzaju urządzenia AGD. Za komfort ten przychodzi nam jednak zapłacić, a obserwując sytuację na rynku paliw i energii, płacić coraz więcej. Wysokie koszty ogrzewania są jednak często wynikiem nie tyle cen energii i paliw ale nadmiernego, nieefektywnego zużycia energii. Ponadto nieefektywność ta przekłada się nie tylko na grubość naszych portfeli, ale także na stan środowiska naturalnego, które wydaje się być „przemęczone” i coraz częściej serwuje nam różnego rodzaju anomalia klimatyczne. Czy możemy zmienić ten stan rzeczy jednocześnie nie ponosząc dużych nakładów finansowych? Oczywiście, wystarczy, że spróbujemy zmienić swoje codzienne zachowania.

Możliwości zmniejszenia zużycia energii na ogrzewanie pomieszczeń Energię w budynku zużywamy na różne cele (np. gotowanie, urządzenia elektryczne), jednak to właśnie na ogrzewanie pomieszczeń zużywamy jej najwięcej.

Bardzo często zużycie to jest nadmierne i można je ograniczyć, ale to za chwilę.

Wpierw przyjrzyjmy się bliżej głównym przyczynom dużego zużycia energii na ogrzewanie budynków.

Na część czynników, od których zależy zużycie ciepła nie mamy żadnego wpływu, jednak warto o nich wiedzieć. Przede wszystkim należy do nich położenie geograficzne naszego domu. Polska bowiem podzielona jest z uwagi na temperatury zewnętrzne w okresie zimowym na 5 stref klimatycznych. Najzimniej jest w V strefie, tj. na południu w Zakopanem i na północnym-wschodzie (Ełk, Suwałki), natomiast najcieplej jest w strefie I na północnym-zachodzie w pasie od Gdańska do Myśliborza, który leży pomiędzy Szczecinem a Gorzowem Wielkopolskim.

Rejon Górnego Śląska leży w III, największej strefie klimatycznej, dla której zewnętrzna temperatura obliczeniowa wynosi 20oC poniżej zera. Kolejną sprawą jest usytuowanie budynku. Budynek w centrum miasta zużyje mniej energii niż taki sam budynek usytuowany na otwartej przestrzeni lub wzniesieniu.

O ile trudno sobie wyobrazić aby wszyscy przeprowadzili się nad morze czy budowali domy w centrach miast, to istnieją czynniki, które powodują duże zużycie energii na ogrzewanie, a które to przyczyny możemy w dużym stopniu ograniczyć.

Pierwszą, główną przyczyną są nadmierne straty ciepła. Większość budynków nie posiada bowiem dostatecznej izolacji termicznej. Drugą ważną przyczyną dużego zużycia paliw i energii, a tym samym wysokich kosztów za ogrzewanie jest niska sprawność instalacji grzewczej. Wynika to przede wszystkim z niskiej sprawności

samego źródła ciepła (kotła), ale także ze złego stanu technicznego instalacji wewnętrznej, która zwykle jest rozregulowana, a rury źle izolowane i podobnie jak grzejniki zarośnięte osadami stałymi.

Niestety ograniczenie nadmiernego zużycia energii wynikającego ze wspomnianych dwóch przyczyn jest nie tylko kapitałochłonne ale i czasochłonne.

Istnieją jednak możliwości zmniejszenia zużycia energii w sposób beznakładowy i które od razu możemy wdrażać w życie.

Szacuje się, że w wyniku wyeliminowania złych nawyków w wykorzystaniu energii i poprawy zarządzania energią możemy zaoszczędzić od 10 do 15% energii, a pamiętajmy że nic nas to nie kosztuje.

nieniem wentylacji przez nieszczelności w stolarce okiennej, więc w momencie wymiany okien na nowe szczelne musimy zastanowić się nad właściwą wentylacją np. montując w oknach nawiewniki.

• Bardzo korzystnym energetycznie sposobem jest zastosowanie centralnych systemów wentylacji z odzyskiem ciepła (rekuperator).

• Urządzenie to pozwala na odzyskanie nawet do 90% ciepła uciekającego z usuwanym powietrzem.

getycznej, tj. w klasie A+. Różnica między zużyciem energii przez stary sprzęt w klasie D a nowy sprzęt w klasie A+ stanowi potencjał zmniejszenia zużycia energii elektrycznej.

Redukcja zużycia energii elektrycznej na oświetlenie związany jest głównie z wymianą tradycyjnych żarówek na inne energooszczędne źródło, lecz przy zachowaniu komfortu świetlnego. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie wszystkie zestawione typy źródeł światła można zastosować w warunkach domowych Możliwości zmniejszenia zużycia energii zastępując tradycyjną żarówkę chociażelektrycznej by ze względu konieczność zastosowania Krajowe zużycie energii elektrycz- tego samego mocowania (gwintu), bez nej w 2004 roku wynosiło 130,5 TWh konieczności wymiany oprawy oświetlePrzechodząc do sedna sprawy poni- z tego w gospodarstwach domowych 22,8 niowej. żej kilka rad związanych z ogrzewaniem TWh, tj. 17,5%. W okresie czterech lat Szacuje się, że potencjał zmniejszenia i wentylacją naszych budynków.

2001 – 2004 zużycie energii elektrycznej zużycia energii elektrycznej przez wy• Utrzymuj maksymalną temperaturę w kraju wzrosło o 4,7% a w gospodar- mianę urządzeń starszych niż dziesię20oC w pokoju dziennym i obniżaj tem- stwach domowych o 6,7%. Według Naro- cioletnie wynosi dla pralek ponad 480 peraturę, gdy nie jest on wykorzystywa- dowego Spisu Powszechnego 2002 w kra- GWh, dla chłodziarek i zamrażarek pony ju jest 13 337 tysięcy gospodarstw domo- nad 2 260 GWh, natomiast zastąpienie • Najlepszym sposobem ułatwiającym wych. Średnie zużycie energii elektrycz- żarówek świetlówkami kompaktowymi kontrolowanie zużywanej energii cie- nej w gospodarstwie domowym w Polsce w 1/3 punktów oświetleniowych zmniejplej jest zamontowanie podzielników wyniosło 1624 kWh. szy zużycie energii o 1 000 GWh. Jedciepła i zaworów termostatycznych nak wspomnianego zmniejszenie zużycia • Obniżaj temperaturę ogrzewania na Przedsięwzięcia inwestycyjne energii elektrycznej nie można osiągnąć noc oraz gdy pomieszczenia nie są użyNajwiększe odbiorniki energii elek- w ciągu jednego roku. Średnia roczna wane (ustawienie nocne może zmniej- trycznej w gospodarstwach domowych; sprzedaż pralek i chłodziarko-zamrażaszyć zużycie ciepła o 5 do 15%) piece akumulacyjne i podgrzewacze rek w latach 1998 – 2003 wyniosła po ok.

• Pamiętaj o izolowaniu przewodów wody mają wysoką sprawność, zbliżoną 1025 tys. szt. Część tego sprzętu stanowi cieplnych w pomieszczeniach niewy- do 100%, i w tym zakresie niewielkie są wyposażenie nowozakładanych gospomagających silnego ogrzewania (pod- możliwości jej poprawy. darstw domowych a część przeznaczona dasze, korytarz, piwnica) jest na wymianę starego sprzętu. Według • Zasłony nie mogą zakrywać grzejniW pozostałej grupie urządzeń najwięk- szacunków FEWE w latach 1998 – 2003 ków. Jest to ważne gdyż, jeśli zasłona szymi odbiornikami są chłodziarko-za- średniorocznie wymieniano 290 tys. będzie sięgała aż do podłogi zasłania- mrażarki, pralki i oświetlenie. Około 50% chłodziarko-zamrażarek i 200 tys. prając grzejnik, ciepło będzie cyrkulowało chłodziarko- zamrażarek i pralek ma 10 lek. Oznacza to, że osiągnięcie podanego pomiędzy grzejnikiem a oknem zamiast i więcej lat. Dotyczy to ponad 7 mln. pra- potencjału, przy wymianie starego sprzęogrzewać pokój lek i prawie 10 mln. chłodziarko-zamra- tu na nowy, efektywniejszy energetycz• Zakurzone kaloryfery grzeją gorzej, żarek. W gospodarstwach domowych nie wymagałoby 25 – 30 lat. Gdyby cały przez co rośnie zużycie energii użytkowany jest jeszcze sprzęt wyprodu- nowo zakupiony sprzęt był przeznaczony • Można dodatkowo umieścić folię odbi- kowany przed 1980 rokiem – około 1,5 na zastąpienie nieefektywnych, starych jającą promieniowanie cieplne na ścia- mln chłodziarko-zamrażarek i pralek. urządzeń wówczas osiągnięcie tego ponie za grzejnikiem Można założyć, że efektywność energe- tencjału byłoby możliwe po 7 – 10 latach.

• Usuwaj zawilgocone powietrze poprzez tyczna tego sprzętu odpowiada klasie D. Odosobnionym problemem jest sprzęt aucałkowite otwieranie okien na 5 do 10 diowizualny oraz wszelkie towarzyszące minut, a następnie zamykaj okna Europejskie Komitet Producentów mu urządzenia. Często się zdarza tak, że • Ciągłe wietrzenie przez uchylone okna Urządzeń Domowych (European Com- nowoczesne technologie są zdecydowanie jest nieefektywne i przez to energia jest mittee of Manufacturers of Domestic bardziej energochłonne niż stare (tak jest niepotrzebnie zużywana Equipment – CECED) ocenia, że w 25 np. w przypadku telewizorów plazmo• Nie obniżaj temperatury pomieszczeń państwach członkowskich Unii Europej- wych), dlatego w tym obszarze również poprzez otwieranie okien i wypuszcza- skiej jest jeszcze użytkowane 188 milio- trudno dopatrywać się potencjału polenie ciepłego powietrza. Zamiast tego nów sztuk dużych urządzeń domowych gającego na wymianie starego sprzętu zmniejszaj ilość ciepła podawanego do starszych niż dziesięcioletnich (http:// na nowy. W przypadku tego typu sprzętu pomieszczeń poprzez regulację zawo- www.ceced.org/energy/TTG.html). (i nie tylko tego) dosyć istotnym problerów termostatycznych na grzejnikach mem z zakresu energochłonności jest • Na noc zasłaniaj zasłony w oknach Wiek urządzeń znajdujących się w go- zużycie energii w stanie czuwania tzw. w celu zmniejszania strat ciepła spodarstwach domowych jest zróżnico- standby. Urządzenia wówczas nie pracuprzez okna. Odsłaniaj jednak zasłony wany. Na przykładzie pralek oraz chło- ją zgodnie z ich podstawowym przeznaw dzień, aby promienie słoneczne mo- dziarek i zamrażarek można stwierdzić, czeniem, lecz nadal pobierają energię gły nagrzać Twój pokój że ok. połowa sprzętu używanego w go- np. na świecące diody, zegarki, itp. Moc • Jeśli chcesz przewietrzyć pomieszcze- spodarstwach domowych ma więcej niż urządzeń w czasie czuwania waha się nie poprzez otwarcie okna pamiętaj 10 lat. w granicach od 0,5 W do 35W (!!!). Zazwyżeby najpierw zakręcić zawór termoMożna założyć, że urządzenia starsze czaj w mieszkaniach występuje po kilka statyczny przygrzejnikowy niż dziesięcioletnie będą stopniowo wy- urządzeń, które posiadają funkcję stand• Pamiętaj, że w Polsce budynki prze- mieniane na nowoczesny sprzęt najwyż- by, w Polsce są to średnio 4 urządzenia ważnie były projektowane z uwzględ- szej, dostępnej w kraju efektywności ener- o łącznej mocy ok. 20W na gospodarstwo.

Przybliżone roczne zużycie energii elektrycznej wynikające z korzystania z funkcji standby w średnim polskim gospodarstwie domowym wynosi 175 kWh co odpowiada kosztom wynoszącym ok. 65 zł.

Przyjmując założenie, że we wszystkich gospodarstwach domowych w Polsce zostanie wyłączona połowa urządzeń pracujących w stanie czuwania (telewizory, sprzęt Hi-fi, mikrofalówki, komputery, drukarki, czy wideoodtwarzacze, itp.) przy niezmienionym komforcie życia, wówczas możliwe są do osiągnięcia znaczne redukcje zużycia energii elektrycznej, a co za tym idzie spalania paliw kopalnych i związaną z tym bezpośrednio emisją zanieczyszczeń atmosferycznych, w tym gazów cieplarnianych. Naturalnie uwzględniono również, że nie wszystkie urządzenia z funkcją czuwania mogą być wyłączane, jak np. budzik elektroniczny, czy automatyczna sekretarka. Oprócz korzyści globalnych związanych z ochroną środowiska występują również społeczne korzyści w postaci zmniejszenia rocznych rachunków ponoszonych za utrzymywanie tego zbędnego luksusu.

Reasumując, dzięki wcześniejszym wyliczeniom oszacowano roczny potencjał redukcji zużycia energii elektrycznej, jej kosztów oraz emisji zanieczyszczeń atmosferycznych powstających w wyniku spalania węgla (przy średniej sprawności krajowego systemu 35%), zarówno dla średniego statystycznego gospodarstwa domowego oraz w skali całego kraju.

Z obliczeń wynika, że potencjał redukcji zużycia energii elektrycznej w średnim polskim gospodarstwie domowym wynosi ponad 21%.

Przedsięwzięcia bezinwestycyjne Do racjonalnego użytkowania energii elektrycznej w gospodarstwach domowych prowadzi nie tylko wymiana sprzętu na bardziej efektywny. Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej można również osiągnąć przez odpowiednie użytkowanie sprzętu. Nie oznacza to, że oszczędza się energię elektryczną przez obniżenie komfortu (ogrzewanie, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, oświetlenie itp.), lub rezygnację z jakości wykonanej funkcji (mniej czyste pranie, gorsze odkurzanie, mniejsze chłodzenie w chłodziarkozamrażarkach). Chodzi o nie marnowanie energii elektrycznej.

Oto kilka przykładów: Chłodziarki i zamrażarki 1. Nie umieszczać urządzeń chłodzących w ciepłych pomieszczeniach zwłaszcza w pobliżu kaloryferów, grzejników, pieców lub w miejscach silnie nasłonecznionych.

2. Należy odkurzać zewnętrzny wymiennik ciepła raz lub dwa razy do roku.

3. Wybrać odpowiednią temperaturę w chłodziarce 6 do 8oC i –18oC w zamrażarce.

4. Otwierać lodówkę lub zamrażarkę tylko na tak długo jak to jest potrzebne. Jeżeli drzwi chłodziarki są otwarte dłużej, wówczas zostaje ona przewietrzona zawilgoconym powietrzem zewnętrznym, które musi być przez chłodziarkę wydalone, a w przypadku zamrażarek wilgoć zamarza i rosnąca grubość warstwy lodu pogarsza sprawność chłodzenia.

5. Pożywienie, które ma być z powrotem umieszczone w chłodziarce (np. po odkrojeniu potrzebnej części) powinno jak najszybciej do niej wrócić, zanim się ogrzeje.

6. Myć chłodziarkę regularnie wodą z łagodnym detergentem. Chłodziarki, które nie mają funkcji odmrażania, należy regularnie odmrażać. Warstwa lodu nie może być grubsza niż 10 mm.

7. Dbać o czystość uszczelki na drzwiach.

Wymieniać uszkodzoną uszczelkę powodującą rozszczelnienie urządzenia.

8. Opuszczając dom na dłużej należy podnieść temperaturę o kilka stopni w chłodziarce, jeżeli jest to dłużej niż 2 tygodnie należy wyłączyć zupełnie urządzenie pozostawiając uchylone drzwi w celu uniknięcia pojawienia się pleśni.

9. Nie wkładać ciepłych i gorących produktów do lodówki, ponieważ ciepło zawarte w produktach musi zostać wydalone przez urządzenie na zewnątrz zużywając w tym czasie energię. Należy pozostawić gorące produkty do czasu ostygnięcia, czyli do osiągnięcia temperatury pokojowej. Szacunkowo jeden litr wody o temperaturze 50oC wstawiony do lodówki spowoduje o ponad 200% większe zużycie energii elektrycznej niż ten sam litr wody o temperaturze pokojowej 20oC, przy schłodzeniu w obu przypadkach do 6oC. Jeżeli, ta sytuacja będzie się powtarzała codziennie wówczas koszt energii elektrycznej będzie większy o ok. 15 zł/ rok.

10. Należy pamiętać aby umieszczać poszczególne rodzaje produktów w odpowiednich strefach temperaturowych (półkach). Uniknie się w ten sposób niepotrzebnego chłodzenia niektórych produktów.

rzeczywiście potrzebne. Każdorazowe zagotowanie wody w ilości większej o 250 ml od potrzebnej, powoduje w ciągu roku zwiększenie kosztów energii o ok. 27 zł (założono 8 gotowań codziennie).

5. W przypadku produktów wymagających długiego czasu gotowania, warto używać garnków ciśnieniowych co pozwala na dwu-, trzykrotne ograniczenie zużycia energii.

6. Należy dobierać odpowiednio większe średnice garnków w stosunku do średnic powierzchni grzewczych płyt.

7. Używać naczyń o płaskich dnach. Naczynia o nierównych dnach zużywają do 50% energii elektrycznej więcej.

8. Do momentu zagotowania należy trzymać maksymalną moc grzewczą, a następnie zmniejszyć do minimum.

9. Nie należy gotować zamrożonych produktów (powinny być najpierw odmrożone w lodówce).

10. Należy utrzymywać kuchnię w czystości.

Odkurzacze 1. Należy regularnie wymieniać filtry (worki) oraz w ostateczności kiedy wskaźnik ssania sygnalizuje pełny worek. Odkurzacz działa tym słabiej im bardziej zanieczyszczone są filtry, co wydłuża czas pracy a tym samym zużycia energii.

2. Niektóre zanieczyszczenia, jak np. mąka, czy kakao szczelnie zatykają pory filtrów, wówczas należy wymienić worek mimo, że jest w nim jeszcze sporo wolnej przestrzeni.

3. Zaleca się korzystać z nowych worków.

Nie należy opróżniać i stosować ponownie filtrów. Na rynku dostępne są również filtry „nieoryginalne”, ich cena może być niższa nawet o 70%.

4. W trakcie odkurzania nie należy się śpieszyć. Wolniejsze przemieszczanie końcówki dyszy ssącej po dywanie zwiększa efektywność zbierania brudu.

Pralki 1. Jeżeli to możliwe uruchamiać pralkę tylko wtedy kiedy jest zgromadzony pełny ładunek „prania”. W przeciwnym przypadku marnotrawimy energię elektryczną i wodę. Instrukcje obsługi pralek informują szczegółowo o maksymalnym załadunku podając ciężar rzeczy przeznaczonych do prania w stanie suchym.

Oświetlenie 2. Plamy trudne do usunięcia lepiej 1. Należy regularnie czyścić oprawy wstępnie wyczyścić niż dodawać więoświetleniowe. Zanieczyszczenia opraw cej proszku do całego ładunku. mogą zmniejszyć skuteczność świetlną 3. Jeżeli jest to możliwe należy opuszczać od 20% do 50% (50% - oprawy silnie pranie wstępne, pozwoli to zaoszczęzabrudzone, 20% - oprawy słabo zabrudzić 20% energii. dzone).

4. Nie należy prać w temperaturze wyż- 2. O ile to możliwe wykorzystywanie reszej niż to konieczne. Pranie w 60oC gulacji oświetlenia zgodnie z rzeczyzamiast 90oC oszczędza 30% energii, wistymi potrzebami. Przykładami a odzież pozostaje mniej zużyta.

Kuchnie elektryczne 1. Informacje podawane przez producentów urządzeń oraz programy automatyczne dotyczące czasu gotowania i temperatury dla poszczególnych produktów oparte są o wskaźniki. Tak więc używaj takich temperatur i czasu jaki uważasz za odpowiedni, korzystając z własnych doświadczeń.

2. Otwierać drzwiczki piekarnika jak najrzadziej, tak aby uniknąć znaczących strat ciepła. Chcąc zaoszczędzić bardzo dużą ilość energii, na 5 do 10 minut przed planowanym zakończeniem gotowania wyłącz piekarnik, mimo to temperatura w piekarniku przez ten czas będzie utrzymywać się na zbliżonym poziomie.

3. Należy pamiętać aby używać przykrywek do garnków. Gotując z otwartymi naczyniami traci się nawet 30% energii.

4. Gotując wodę nalewać jej tyle ile jest

FEWE Kim jesteśmy?

Jesteśmy Fundacją na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii - FEWE powstałą w 1990 roku jako organizacja niezależna, pozarządowa i nie tworząca zysku.

Podjęliśmy misję promocji zrównoważonego gospodarowania energią wszędzie tam, gdzie jest ona wytwarzana, przesyłana i użytkowana. Wierzymy, że takie podejście sprzyja poprawie stanu środowiska, rozwojowi gospodarczemu i zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Wysoką jakość naszej pracy zapewniają: doświadczony i wykwalifikowa-

urządzeń i rozwiązań w tym zakresie mogą być różne sterowniki oświetlenia (ściemniacze), oprawy z dwoma (wieloma) źródłami światła, zdalne wyłączniki, czujniki ruchu itp.

3. Do pracy należy używać indywidualnego oświetlenia zamiast mocnego oświetlenia ogólnego.

Mariusz Bogacki, mgr inż.

Energetyk, audytor energetyczny.

Urodzony 10 października 1978 r. w Tarnowskich Górach. Absolwent Wydziału Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechniki Śląskiej w Gliwicach o specjalizacji Czyste Technologie Energetyczne. Od 2003 roku zatrudniony w Fundacji na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii na stanowisku Specjalisty.

Głównym obszarem jego działania są audyty energetyczne w budynkach, analizy techniczno-ekonomiczne projektów wykorzystujących odnawialne źródła energii oraz promocja i prowadzenie szkoleń w zakresie efektywności energetycznej, w tym odnawialnych źródeł energii.

Zajmuje się także opracowywaniem „Projektów założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” oraz jest współautorem „Programów ograniczenia niskiej emisji. Zajmuje się również zarządzaniem energią w budynkach użyteczności publicznej.

Jest także współautorem poradników: „Jak zarządzać energią i środowiskiem w budynkach użyteczności publicznej” oraz „Odnawialne Źródła Energii.

Efektywne wykorzystanie w budynkach.

Finansowanie przedsięwzięć.”, a także serwisu internetowego www.oze.info.pl.

W swoim dorobku ma kilkadziesiąt wykonanych audytów energetycznych oraz liczne opracowania związane z zarządzaniem energią i poprawą jakości powietrza w samorządach terytorialnych. Jest także polskim koordynatorem europejskiego projektu COOLREGION w ramach programu Intelligent Energy Europe.

Ponadto zajmuje się tłumaczeniem oraz promocją darmowego pakietu narzędzi RETScreen® International do wykonywania analiz technicznoekonomicznych projektów wykorzystujących odnawialne źródła energii. ny w różnych dziedzinach zespół pracowników i współpracowników, uczestnictwo w międzynarodowych projektach i sieciach partnerskich, otwartość na innowacyjne podejście do rozwiązywanych problemów, gotowość do przekazywania swoich doświadczeń.

Realizację misji Fundacji wspomagamy naszą działalnością gospodarczą.

Czym się zajmujemy?

W naszej pracy skupiamy się na statutowych celach i zadaniach Fundacji, którymi są: wspieranie i inspirowanie organizacji społecznych i politycznych, administracji państwowej i samorządu terytorialnego, ruchów ekologicznych oraz innych grup związanych z działalnością gospodarczą; kreowanie i popieranie oszczędnego i efektywnego wykorzystania energii w gospodarce; przenoszenie doświadczeń

przyjął ludzkie ciało również podnosi wartość samej materii. Doznała ona dowartościowania w osobie Jezusa Chrystusa, a więc znowu wskazuje to na dobroć tej materii, która przecież tworzy środowisko.

Ponadto świat stworzony, tak to widzimy biologii, ekonomii, medycyny, finansów zwłaszcza w teologii św. Pawła przeznaczoi praktyki. Co do tego wszystkiego ma ety- ny jest do istnienia, a nie do zniszczenia. ka? Etyka, jest to wszystko, co się mieści Taka jest myśl Boża, zamiar Boży wzglęw relacji ja - ty. A owo „to” to w rozumieniu dem tego środowiska. Z drugiej strony religijnym Bóg, a w potocznym rozumieniu inny aspekt ukazuje związek człowieka ze jest to relacja między jednym człowiekiem, środowiskiem, człowiek jako osoba ludzka a drugim, a także między człowiekiem, wchodzi do środowiska, także nawet śroa środowiskiem, w którym żyje. Myślę, że tę dowisko wchodzi do definicji człowieka. To relację można poszerzyć o element środowi- stwierdzenie wydaje się być o tyle ważne, że skowy, ponieważ środowisko jest środowi- potem łatwo jest przenieść je na płaszczyznę skiem człowieka. Jest miejscem, w którym etyczną i wskazać, że jakiekolwiek zagrożeżyje człowiek i istnieje bardzo ścisły związek nie środowiska jest zagrożeniem człowieka. między nim, a jego środowiskiem.

Niszczenie środowiska jest, zatem niszczeniem człowieka.

Człowiek jako cząstka przyrody Człowieka w środowisku można widzieć Powinność akceptacji i szacunku różnie, niektórzy widzą go jako wkomponoPonieważ środowisko jest wartością samą wanego w świat, tak ściśle z tym światem w sobie i wartością ze względu na człowieka złączonym, że nie odróżnia się niczym od rodzi ono powinność akceptacji i szacunku. niego. Inni natomiast widzą człowieka wy- Czyli można powiedzieć, że ta wartość jest niesionego ponad ten świat i niemającego wezwaniem do powinności traktowania go z nim prawie nic wspólnego, o, tyle, że jako wartości, czyli szacunku dla niego. A ta istnienie świata warunkuje jego istnienie. powinność rodzi się z sumienia. Sumienie Wydaje się jednak, że prawda zawsze jest jest podstawową normą moralną, nie jest w środku. Człowieka trzeba, więc trakto- czymś specyficznie chrześcijańskim. Każdy wać, niewątpliwie, jako cząstkę przyrody, z nas odczuwa to wyzwanie; czyń dobrze ale również przez jego sferę duchową trze- unikaj zła. Pod względem etyki można to ba go widzieć jako wyniesionego ponad ten po prostu nazwać; postępuj po ludzku, czyli świat stworzony, świat rzeczy. Przez to, że korzystaj właściwie ze swojej rozumności. człowiek jest właśnie istotą duchową, a więc Postępuj rozumnie. A teologia dopowie nam rozumną i wolną ma możliwość kształtowa- jeszcze do tego; zachowaj się w tym świecie nia właściwego stosunku do wszystkiego, jak dziecko Boże, traktuj ten świat jako dar co go otacza.

Boży, a drugiego człowieka obdarzaj miłoChciałbym stwierdzić, że w rozwiązania ścią. Tą miłością, która jest najważniejszym kwestii ekologicznych teologia może rów- przykazaniem; będziesz miłował Pana Boga nież wnieść swój wkład i to wielki. Wydaje swego, z całego serca jak siebie samego. się, że nie można rezygnować z żadnych Czyli miłuj człowieka w jego środowisku, możliwości, żadnej pomocy, żeby napra- miłuj wszystko to, co środowisko tworzy. wiać środowisko naturalne. Stąd gdybyśmy A to znaczy dalej, aby środowisko służyło sięgnęli do teologii, to możemy odczytać tobie, służyło innym i również przyszłym wartość środowiska na podstawie przesłań pokoleniom. teologicznych jak np. akt stworzenia. SięTakie byłyby zasadnicze przesłanki twogając do Biblii w „Księdze Rodzaju” mamy rzenia etyki środowiskowej, a właściwie najwiele dopowiedzi np. „I widział Bóg, że było ogólniejszą zasadą etyczną można by okredobre”. Więc mamy do czynienia z dobrem ślić jako powinność umiłowania człowieka samym w sobie. Więc świat stworzony jest w jego środowisku. Oczywiście, że tak sfordobrem samym w sobie. Zawsze dobro ape- mułowana zasada wymaga uszczegółowieluje o to, żeby je uszanować. Taka jest natura nia i myślę, że ono koresponduje jakoś z wydobra, które nie jest po to, aby je niszczyć, mienionymi wcześniej zagrożeniami, które a po to, żeby je pomnażać, by mogło służyć tkwią w mentalności człowieka. człowiekowi. Można by tą myśl teologiczną snuć dalej. Fakt, bowiem wcielenia słowa, Uporządkowanie hierarchii wartości czyli przyjście na świat Chrystusa, który Wspomniałem o zagrożeniu hierarchii

Etyka a ekologia Człowieczy dom Ekologia znaczy tyle, co słowo dom po grecku. Dom, który jest zdewastowany. Niebezpieczeństwo narastało bardzo powoli i niedostrzegalnie, tak jak rak niewidoczne, a ujawniło się wtedy, gdy już jest bardzo późno. Stąd też wstrząsem był raport sekretarza generalnego ONZ U`Thanta z 1969r., gdzie była mowa o katastrofie globalnej. Zagrożone jest powietrze, woda, gleba, zagrożona jest także cisza. Jest to problem znany i szeroko omawiany w różnych specjalistycznych czasopismach. Chciałbym położyć akcent na sferę etyczną tego zjawiska. Źródeł zagrożeń trzeba upatrywać zarówno w działalności człowieka jak i jego mentalności. Tę działalność człowieka znamy z praktyki; raport U`Thanta mówi o szybkim przyroście ludności, o rozwoju urbanizacji, przyspieszonej industrializacji, nadmiernej eksploatacji zasobów. Natomiast wydaje się, że rzeczą istotną jest, aby sięgnąć do samego źródła tej działalności człowieka, a jest nim jego mentalność. To, co człowiek myśli o świecie i to, co myśli o sobie samym.

I chyba można stwierdzić, że niebezpieczeństwa dla świata otaczającego nas trzeba upatrywać w tym, iż została zburzona właściwa hierarchia wartości. Jest to naturalna hierarchia wartości, które są sobie przyporządkowane. Są też wartości, które rozpatrujemy na płaszczyźnie wiary, związane z religijnością i etyką człowieka.

Naczynie pełne smacznych kąsków Niebezpieczeństwem, które rodzi się z zachwianej hierarchii wartości to fakt potraktowania świata jako jedynie dobra konsumpcyjnego. A więc świat jest tylko dobrem, które trzeba zużyć, spożytkować.

Oczywiście takie podejście nie zwraca uwagi na wartość świata, jego piękno. Konsumpcyjne potraktowanie świata może wywołać w mentalności człowieka nastawienie typowo egoistyczne; z tego, co dobre trzeba wykorzystać jak najwięcej dla siebie. Świat jest traktowany jako naczynie, w którym jest pełno smacznych kąsków, a każdy usiłuje wyłowić z tego, co najlepsze dla siebie. Czyli brakuje tego spojrzenia wspólnotowego i potraktowania świata jako dobra wspólnego.

Dlaczego ekologia jest też sprawą etyki?

Zajmują się nią przecież specjaliści, to rzecz

innych krajów związanych z oszczędnym i efektywnym wykorzystaniem energii; udział w realizacji prac i projektów o charakterze międzynarodowym, związanych z rozwiązywaniem globalnych problemów ekologicznych; inicjowanie i współtworzenie zasad polityki w zakresie efektywnego wykorzystania energii; nawiązywanie i wspieranie międzynarodowych kontaktów w celu poprawy sytuacji ekologicznej kraju; wykonywanie niezależnych badań i analiz, a także formułowanie zasad polityki w zakresie efektywnego wykorzystania energii w Polsce i w innych krajach; podejmowanie działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego i warunków życia człowieka.

Nasze doświadczenia i referencje Działamy od początku transformacji ustroju gospodarczego Polski. W ciągu

tych lat wykonaliśmy ponad 700 dużych, średnich i małych projektów, zarówno krajowych jak i międzynarodowych. W tej liczbie znajdują się również duże projekty finansowane ze źródeł międzynarodowych, zainicjowane przez naszą Fundację.

Mamy szerokie doświadczenia we współpracy zarówno z krajowymi instytucjami finansowymi, jak EkoFundusz, fundusze ochrony środowiska i banki oraz z instytucjami międzynarodowymi takimi jak np. GEF - Fundusz na rzecz Globalnego Środowiska. Uczestniczyliśmy w szeregu projektów realizowanych w ramach programów europejskich PHARE, SAVE, Inteligentna Energia - Europa. Większość naszych projektów dotyczyła: polityk i strategii energetycznych, redukcji gazów cieplarnianych, promocji odnawialnych źródeł energii; budowy i realizacji programów wykonawczych termomodernizacji

budynków, poprawy jakości powietrza przez ograniczenie tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń, zmniejszenia zużycia i kosztów energii, racjonalnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii; zarządzania energią i środowiskiem w samorządzie terytorialnym i w przedsiębiorstwie; planowania energetycznego w miastach i gminach; edukacji, szkoleń i poradnictwa; promocji energooszczędnych technologii; przygotowania pojedynczych projektów od rozpoznania do projektu inwestycyjnego przez: audyty energetyczne, koncepcje i studia wykonalności, inżynierię finansowania połączoną z wykorzystaniem dostępnych środków pomocowych, aplikacje do instytucji finansowych i pozyskanie środków na realizację inwestycji. ciąg dalszy na 13 stronie

wartości, stąd też budowa etyki ekologicznej - tak mi się wydaje - musi prowadzić do uporządkowania hierarchii wartości. Każda wartość musi zająć swoje właściwe miejsce.

A jeśli wartości czysto materialne staną na szczycie hierarchii wyznawanych przez ludzi, to oczywiście to środowisko będzie coraz bardziej niszczone dla własnych egoistycznych celów. Trzeba nam, więc bardziej partnerskiego stosunku do świata. Człowiek jest partnerem, a nie eksploatatorem tylko.

Gdybyśmy znów spojrzeli na problem od strony religijnej, to można by jeszcze powiedzieć tak; że człowiek jest powołany do współudziału w przetwarzaniu świata, czyli jest to nic innego jak współudział w akcie stwórczym. Ten świat nie jest stworzony do końca, on jest ciągle w rozwoju, a człowiek jako istota rozumna powinien mieć w tym swój udział. Przez to następuje również rozwój osoby ludzkiej, a zatem świat może służyć do tego, aby człowiek w pełni stał się człowiekiem.

Mówiąc o szacunku dla dzieła stwórczego warto przypomnieć taką piękną postać, jaką był św. Franciszek z Asyżu, patron ekologii, który traktował świat jako partnera, a poszczególne elementy tego świata, np. zwierzęta uważał jako naszych braci mniejszych. Więc dla niego wszyscy byli braćmi i siostrami. Takie potraktowanie świata, partnerskie wyzwala chęć zaopiekowania się nim, uszanowania go.

Dobro wspólne Ważną przesłanką w naszych rozważaniach jest potraktowanie środowiska jako dobra wspólnego. W liście papieża Pawła VI do Kurt Waldheima sekretarza generalnego konferencji ONZ w Sztokholmie w 1972 r. zaakcentowane zostało dobro wspólne jako podstawowa przesłanka stworzenia etyki ekologicznej. A więc trzeba myśleć nie tylko o środowisku, które służy obecnemu pokoleniu, a trzeba patrzeć w przyszłość. Jak mówi papież środowisko nie jest „res nullius sed res omnia”, czyli nie jest rzeczą niczyją, a rzeczą wspólną, a także przyszłych pokoleń. Pomocą w tworzeniu etyki ekologicznej wydaje się być również wychowanie estetyczne, odkrywanie piękna. Dzisiejszy człowiek przyzwyczaił się do świata komputerów, maszyn, techniki, jakby nie widzi piękna przyrody, nie potrafi odkryć jej piękna. Nie pochylamy się nad ciekawą rośliną, rzadko zachwycamy się pięknym kwiatkiem. A odkrywanie piękna świata wyzwala w człowieku również szacunek dla tego piękna.

I ta kategoria estetyczna może się przerodzić w kategorią etyczną.

Etyka jest to przebudowa człowieka, jego mentalności, kształtowanie jego sumienia, co również dotyczy ochrony środowiska.

To wszystko powinno się rozpocząć wraz z wychowaniem, od rzeczy prostych i to bardzo wcześnie. Myślę tu o wychowaniu dzieci i młodzieży. To mała ekologia; zadbać o porządek i piękno wokół własnych domów.

Potrafimy nieraz tworzyć wielkie i piękne rzeczy, natomiast, na co dzień widać brak pewnej kultury, czego widać liczne przykłady w lasach i parkach, co świadczy o braku odpowiedzialności za świat, który nas otacza. A więc trzeba wychowywać dla małej ekologii, nie rzucać śmieci byle gdzie, szanować lasy, szanować roślinność, zasadzić własne drzewko na osiedlu. To, co człowiek sam zrobi będzie dla niego najtrwalsze. Zaangażowanie dzieci i młodzieży w praktyczną ochronę środowiska jest bardzo dobrym sposobem kształtowania ich postaw proekologicznych. ks. dr Jan Grzesica

nych – w średniowieczu wysokie temperatury umożliwiały uprawę winorośli w Anglii czy Polsce, zaś po nim nastąpiło znaczne ochłodzenie objawiające się okresu wegetacyjnego i srogigrozi nam unicestwienie? skróceniem mi zimami. Aktualnie żyjemy w czasach kolejnego ocieplenia, ale nikt nie wie, czy czy występowanie katastrofalnych susz, za kilkadziesiąt lat temperatura nie zazaczęto poszukiwać przyczyny wzrostu cznie nagle spadać, bynajmniej na skutek temperatury na Ziemi. Zauważono, że od redukcji emisji dwutlenku węgla. PrzyroXVIII w. wzrasta ilość CO2 w atmosferze, da nie zna stagnacji, cały czas się zmienia co wiązano ze zwiększoną emisją tego i wcale do tego nie potrzebuje człowieka. gazu w okresie rewolucji przemysłowej. Nie dąży jednak do samounicestwienia Znając zdolność CO2 do pochłaniania posiada mechanizmy samoregulacji, któpromieni podczerwonych „niosących” cie- re często pozostają dla nas zagadką. Przypło, wzrost temperatury na Ziemi zaczęto czyn obecnego wzrostu temperatur może tłumaczyć zwiększającym się stężeniem być dużo, na pewno wielu z nich jeszcze tego gazu w atmosferze. W ciągu kilku nie znamy.

Celem tego artykułu nie jest ani podekad od powstania tej teorii nie udało jej się potwierdzić, zaś w mediach, a co gor- twierdzenie ani obalenie tezy o ociepleniu sza w podręcznikach szkolnych, ukazuje klimatu spowodowanym działalnością się antropogeniczne przyczyny ocieplenia człowieka. Chcę jedynie pokazać jak mało klimatu jako pewnik. Oczywiście brak jeszcze wiemy o procesach zachodzących potwierdzenia tej teorii nie znaczy, że w przyrodzie. Chcę pokazać, jak bardzo jest ona fałszywa, istnieją jednak pewne brakuje nam pokory wobec praw natury, przesłanki, nakazujące szukać przyczyn które ciągle, mimo postępu nauki, są dla globalnego ocieplenia w czym innym, niż nas tajemnicą. W swojej dumie śmiemy wzrost stężenia CO2 w atmosferze na sku- twierdzić, że to człowiek sprawuje kontrolę nad światem, że od decyzji człowietek działalności człowieka.

Wróćmy do efektu cieplarnianego. Jak ka zależy to, czy Ziemia będzie wyglądała już wiemy jest to zjawisko naturalne, tak czy inaczej. W rzeczywistości niewiele a człowiek może jedynie w pewnym stop- od nas zależy. Nie chodzi jednak o to, by niu wpływać na koncentrację gazów wrócić do ery kamienia łupanego, mieszszklarniowych w atmosferze. Co do tego kać w jaskiniach i polować na wymarjaki procent CO2 czy CH4 w atmosferze łe już mamuty. Mamy rozum i fizyczne ma pochodzenie przemysłowe czy rol- możliwości racjonalnego kształtowania nicze (dużych ilości metanu dostarcza intensywna hodowla bydła), naukowcy wiąż toczą spory. Inny, nie mniej ważny spór, dotyczy wpływu poszczególnych gazów cieplarnianych na wzrost temperatury troposfery. Zwolennicy teorii antropogenicznego ocieplenia klimatu utrzymują, że gazy szklarniowe takiej jak CO2 i CH4 wpływają w około 35% na efekt cieplarniany. Z kolei przeciwnicy twierdzą, że Akcja „Sprzątania świata” na dobre ten wpływ wynosi zaledwie 4%, natomiast za pozostałe 96% efektu odpowiada wpisała się do kalendarza ekologów para wodna, na której ilość w atmosferze i wszystkich sympatyków czystej, zieczłowiek praktycznie rzecz biorąc nie ma lonej Ziemi. Przyniosła ze sobą wiele wpływu. Która grupa naukowców ma ra- dobrego – otwarła nam oczy na procję – dziś tego nie wiadomo. Takich i innych pytań w klimatologii jest znacznie blem dzikich wysypisk. Pokazała, że więcej. Nie znamy ostatecznego bilansu śmieci to problem, którego nie można geofizycznych sprzężeń zwrotnych zacho- zlikwidować wyrzucając je za płot lub dzących na naszej planecie. Przykładem do lasu. Coroczne akcje jednak wskazutakiego sprzężenia może być następują- ją, iż nadal ten proceder trwa. Wzorem ca zależność: Im wyższa temperatura, lat ubiegłych Stowarzyszenie Przyjaciół tym intensywniejsze parowanie; do at- i Sympatyków Ekologii „Zielona Ziemosfery trafia więcej pary wodnej, która jest przecież gazem szklarniowym, ale mia zorganizowało 14 maja 2007 roku z drugiej strony im więcej pary, tym wię- wiosenną akcję „Rodzinne Eko-porządcej tworzy się chmur, które pochłaniają ki”. W tym roku postanowiliśmy nadać i odbijają promieniowanie słoneczne do- jej trochę inną formułę – dostosowując prowadzając do obniżenia temperatu- ją do naszych radzionkowskich realii. ry na Ziemi. Nie znamy jednak bilansu W tym roku akcję sprzątania połączylitego zjawiska, tzn. nie wiemy, czy więk- śmy z zazielenianiem naszego miasta. sza ilość pary wodnej w atmosferze prowadzi do wzrostu temperatury, czy też do Urząd Miasta Radzionków nabył 2000 jej spadku. Podsumowując można stwier- szt. drzew liściastych i świerków. Tereny dzić: nie potrafimy prognozować pogody na Rojcy graniczące z bytomską oczyszna przyszły tydzień, a wielu twierdzi, że czalnią ścieków zostały obsadzone sawie jaki będzie klimat za 50 czy 100 lat... dzonkami lip, grabów, dębów i klonów.

Wiemy natomiast jak zmieniał się kli- W przyszłości stworzą zielony ekran mat naszej planety w minionych erach pozwalający przynajmniej częściowo geologicznych. Wiemy, że następowały odizolować nas od tego niepożądanepo sobie okresy zlodowaceń i ociepleń.

Wiemy, że stężenie gazów szklarniowych go sąsiada. Radzionkowska młodzież w atmosferze to wzrastało, to malało. posadziła ponad 200 drzew. Pozostałe Oczywiście następowało to w niewyobra- sadzonki zostały przekazane mieszkańżalnej skali tysięcy i milionów lat. Ale też com Radzionkowa by mogli zasadzić je czasy historyczne dostarczają danych w swoich ogrodach. Akcja została baro nieznacznych wahaniach klimatycz- dzo przychylnie przyjęta przez miesz-

Efekt cieplarniany czy rzeczywiście Od kilku ładnych lat, zarówno w środkach masowego przekazu jak i w literaturze naukowej, jak bumerang powraca temat ocieplenia klimatu Ziemi wywołanego efektem cieplarnianym. Ekolodzy różnej maści, zaangażowani dziennikarze, a nawet politycy grzmią o przyczynach, możliwych skutkach i sposobach zapobiegania podnoszeniu się temperatury naszej planety, a właściwie najniższej warstwy atmosfery zwanej troposferą. Można odnieść wrażenie, że przyszłość rodzaju ludzkiego, ba, całego świata, wisi na włosku. Cóż nam zatem pozostaje? Całkiem spokojnie wytłumaczyć sobie czym tak naprawdę jest efekt cieplarniany.

Na początku trzeba poszukać odpowiedzi na pytanie w jaki sposób ogrzewa się atmosfera Ziemi. Dzieje się to, rzecz jasna, za sprawą Słońca, jednak cały mechanizm przekazywania ciepła jest nieco bardziej skomplikowany niż może się to wydawać na pierwszy rzut oka. W maksymalnym skrócie można wytłumaczyć to w następujący sposób: Promieniowanie słoneczne docierające do naszej planety to w rzeczywistości fale elektromagnetyczne o różnej długości, które niosą w sobie energię. Największy udział w promieniowaniu Słońca mają tzw. fale krótkie, to znaczy krótsze od fal rejestrowanych przez nasze oczy jako światło widzialne. Promieniowanie krótkofalowe jest pochłaniane przez Ziemię, która z kolei oddaje pochłoniętą energię w postaci promieniowania długofalowego. Fale dłuższe od tych z promieniowania widzialnego niosą w sobie energię w postaci ciepła, od którego to nagrzewa się troposfera. Gdzie jednak w tym wszystkim efekt cieplarniany ? Dolna warstwa atmosfery nagrzewa się dzięki pochłanianiu promieniowania długofalowego Ziemi przez niektóre gazy wchodzące w skład atmosfery. Te gazy to przede wszystkim para wodna, ale również dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4) i inne. Związki te są określane mianem gazów szklarniowych lub cieplarnianych.

Zatrzymują one ciepło w troposferze, dzięki czemu średnia temperatura na powierzchni Ziemi wynosi około 15°C. Gdyby brakowało gazów szklarniowych, temperatury na Ziemi byłyby ujemne – życie nie mogłoby istnieć. Gazy takie jak para wodna, dwutlenek węgla czy metan istniały już na długo przed pojawieniem się człowieka, zatem z całą pewnością efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym i koniecznym do życia na Ziemi.

Zupełnie inaczej efekt cieplarniany przedstawiany jest w mediach. Traktuje się go jako zagrożenie dla klimatu całej planety; twierdzi się, że to człowiek jest odpowiedzialny za jego powstanie i na człowieku spoczywa obowiązek jego likwidacji – co jest przecież niemożliwe.

Skąd wzięła się błędna teoria o antropogenicznym pochodzeniu efektu cieplarnianego ? Musimy cofnąć się kilkadziesiąt lat wstecz. W II połowie XX w., na podstawie obserwacji meteorologicznych, zauważono że średnia temperatura na Ziemi nieznacznie, ale stale wzrasta. Przewidując skutki ocieplenia klimatu, takie jak choćby podniesienie się poziomu mórz i oceanów na skutek topnienia lodowców

środowiska tak, by żyło się nam lepiej, co nie znaczy, że musi się to dziać kosztem niszczenia naszej planety.

Pozostaje jeszcze kwestia straszenia społeczeństw skutkami ocieplenia klimatu. Tu też jest wiele pytań: Być może to uzasadniona troska o dobro nasze i naszej planety ? Ale być może chodzi o ogromne pieniądze przeznaczane na badania nad efektem cieplarnianym ?

Być może chodzi o przychylność społeczeństwa, które te pieniądze w formie podatków lub darowizn płaci, bo wierzy, że rządy, instytuty badawcze i niektóre organizacje ekologiczne są w stanie zapobiec apokaliptycznym wizjom przez nie głoszonym ? A może chodzi o jakąś ideologię fundamentalistycznych ekowojowników, głoszącą wyzucie się z cywilizacyjnych kajdan i utopijny powrót do „natury” ?

Może lepiej nie dawać na te pytania jednoznacznych odpowiedzi, by nie krzywdzić tych, którzy rzeczywiście poświęcają pracę i czas na ochronę człowieka i jego środowiska. Zdarza się jednak, że pod przykrywką chwytliwych dziś idei ochrony środowiska ukrywa się zupełnie inna, niekoniecznie etyczna działalność. Życzę zatem odrobiny zdrowego krytycyzmu w sprawach ekologii, a także racjonalnego podejścia do funkcjonowania człowieka w środowisku. Bo przegięcia w jedną, jak i w drugą stronę, są po prostu niezdrowe. I dla nas i dla środowiska.

Michał Gwóźdź

Rodzinne eko-porządki kańców Radzionkowa, o czym świadczy ilość uczestników jak i szybkość, z jaką rozeszły się sadzonki. Te drzewa posadzone w radzionkowskich ogrodach w przyszłości będą wpływać na czystość naszego powietrza. To nawiązuje do głównego tematu Konferencji, czyli problemy z niska emisją. Już pierwsze spotkanie dotyczące Programu Ograniczenia Niskiej Emisji, które odbyło się w 24 10.2006 roku pokazało jak wielkie zainteresowanie towarzyszy temu zagadnieniu. Oczywiście dla mieszkańców ważne jest, na jakich warunkach mogą liczyć na wymianę nieefektywnych źródeł ciepła na ekonomiczne, efektywne i co najważniejsze ekologiczne. Promowanie nowoczesnych urządzeń grzewczych na paliwa stałe (węgiel, koks, drewno), gazowe jak również wykorzystanie energii słonecznej, biomasy czy pompy ciepła pozwoli na dobranie najlepszego urządzenia do danego budynku. Musimy wytłumaczyć nie tylko mieszkańcom, ale i władzom naszego miasta, dlaczego warto zainwestować w ten ambitny program. Przychylność mieszkańców i zaangażowanie, jakie do tej pory okazywali przy naszych akcjach wróży temu przedsięwzięciu jak najlepiej.

Gabriela Kadłubek

Energia a środowisko przyrodnicze Społeczeństwa cywilizowane, kładą wielki nacisk na wygodne i dostatnie życie. Spełnienie tych wymagań społecznych spowodowało intensywne rozwinięcie przemy­słu, a szczególnie tych dziedzin, jakimi są: hutnictwo, energetyka zawodowa, przemysł ciężkiej chemii i innych dziedzin. Wielki rozwój tych gałęzi przemysłu, w krótkim czasie spowodo­wał lokalnie i nie tylko lokalne – drastyczne skażenie powietrza atmosferycz­ nego, wody (stawów, jezior i rzek) i gleby do tego stopnia, że zagroziło, to i zagraża człowiekowi i w ogóle otocze­niu naturalnemu, a w tym przyrodzie żywej.

Oprócz tego w atmosferze Ziemi pojawiło się nowe zjawisko – efekt cieplarniany, który zmienia klimat Ziemi.

Badania naukowe nad zmianami klimatu spowodowanymi zanieczyszczeniem atmosfery, wód i gleby zwróciły uwagę na źródła tych zanieczyszczeń, a w tym na małe lokalne przedsię­biorstwa energetyczne produkujące ciepło dla miast, gospo­darstw rolnych produkujących produkty rolne w szklarniach itp. Na Śląsku w wymienio­nych gałęziach działalności gospodarczej uzyskuje się ciepło głównie ze spalania węgla. Piece

tych źródeł ciepła w znacznej ilości emitują spaliny i popiół do atmosfery bez ich oczyszczenia.

Tradycyjne surowce energetyczne (węgiel, ropa naftowa i gaz) cechują się wysoką koncentracją energii w jednostce masy paliwa, dlatego chętnie się z nich korzysta. Wydajniejszym źródłem energii jest jednak energia atomowa, ale przyzwolenie społeczne na jej rozbudowę jest bardzo ograniczone ze względów powszechnie znanych. Obiecującym źródłem energii miały być generatory, w których zachodzić miały kontrolowane reakcje termojądrowe, ale problem ten pozostał wizją przyszłości.

Znaczącym bodźcem do poszukiwania nowych źródeł energii, a najlepiej miejsco­ wych był pierwszy kryzys paliwowy na Bliskim Wschodzie w 1957 roku, oraz drugi kryzys energetyczny w 1973 roku.

Pogarszające się warunki atmosferyczne wpływające znacząco na obniżenie – w USA i innych krajach – na poziom produktów rolnych zwróciło uwagę na przyczyny tych zjawisk. Spalanie kopalin wprowadza do atmosfery dwutlenek węgla, który jest jakby nadprogramowy, pierwotnie nie uczestni-

czył w obiegu CO2 w przyrodzie. Pojawienie się w atmosferze tak zwanych gazów cieplarnianych w nadmiarze również spowodowało nacisk na wybór innych – czystych źródeł energii.

Energię elektryczną uzyskuje się z energii w dwóch podstawowych procesach prze­ kształcania energii: za pośrednictwem ciepła (spalanie) i pośrednio w ogniwach paliwowych.

Schemat tych dwóch procesów jest następujący: • Energia chemiczna (kocioł) — ciepło (turbina parowa) — energia mechaniczna (prądnica) — energia elektryczna, • Energia chemiczna (ogniwo galwaniczne) — energia elektryczna.

Drugi sposób przekształcenia energii chemicznej w elektryczną można zastoso­wać do przekształcenia energii chemicznej biogazu w energię elektryczną.

Niekonwencjonalne źródła energii elektrycznej zdobywają coraz większą popular­ ność na całym świecie. Ich niewątpliwą zaletą jest brak ujemnego wpływu na środowisko naturalne oraz niskie koszty eksploatacji. Jednak wysokie koszty inwestycji oraz relatywnie duża ilość zajmowanego miejsca uniemożliwiły wykorzystanie tych źródeł energii odnawialnej jako głównych dostawców energii elektrycznej. Na po­czątku XXI wieku, gdy zasoby konwencjonalnych paliw energetycznych są na wyczerpaniu, niekonwencjonalne źródła energii zyskują na znaczeniu, aby z czasem stać się głównym źródłem pozyskiwania energii elektrycznej.

W dobie coraz więk­szego zainteresowania niekonwencjonalnymi sposobami pozyskiwania energii elektrycznej ważne jest kształcenie młodych ludzi w zakresie technologii ich wytwarza­nia oraz korzyści, jakie płyną z ich wykorzystywania.

Główną przyczyną walki „brudnej” energetyki z odnawialnymi źródłami energii jest obrona jej monopolistycznej pozycji i niechęci do dopuszczenia konkurencji na rynek.

Wieloletnia tradycja stosowania węgla jako głównego paliwa energetycznego, stosowane w przeszłości dotacje do energetyki i niskie ceny tradycyjnych nośników energii znacznie utrudniały wprowadzenie energii ze źródeł odnawialnych. Jednocześnie za mało jest, jak dotychczas, inwestycji proekologicznych, które mogłyby stanowić dobry przykład (również w kategoriach ekonomicznych) wykorzystania odnawialnych źródeł energii i konkurować z tradycyjnymi systeR

FEWE

Zapraszamy.

Nasze serwisy: www.fewe.pl – szczegółowe informacje o FEWE ciąg dalszy ze strony 11 i naszych projektach www.pemp.pl – projekt PEMP – energooszczędW klientach zawsze widzimy partnerów, ne układy napędowe a nasi klienci cenią sobie naszą niezależność www.oze.info.pl – odnawialne źródła energii i profesjonalizm w rozwiązywaniu ich proble- www.eplan.info.pl – planowanie energetyczne mów. www.eis.slask.pl – zarządzanie energią i środoWięcej informacji znajdą Państwo na naszych wiskiem serwisach internetowych. www.topten.info.pl – najbardziej efektywne energetycznie urządzenia powszechnego użytNasza oferta ku Oferujemy pełny zakres usług w oparciu o nasze doświadczenia. Otwarci jesteśmy również Fundacja na rzecz na nowe wyzwania w obszarze naszych działań Efektywnego Wykorzystania Energii statutowych. Więcej informacji znajdą Państwo – FEWE w przekrojowych ofertach i na naszych stro- ul. Wierzbowa 11 nach internetowych. Zapraszamy również do 40-169 Katowice współpracy wszystkich, którzy chcą podzielić Tel./fax: +48 32 203 51 20 się swoimi doświadczeniami lub mają pomysł e-mail: office@fewe.pl na projekt.

NIP: 526 10 01 751

E

K

mami energetycznymi. Należy jeszcze przypomnieć, że rozwój odnawialnych źródeł energii stwarza szansę szczególnie dla lokalnych społeczności na utrzymanie niezależności energetycznej, rozwoju regionalnego i nowych miejsc pracy, a także na proekologiczną modernizację, dywersyfika­cję i decentralizację krajowego sektora energetycznego. Trzeba pamiętać, że im szybciej Polska zaangażuje się w rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, tym szybciej krajowy przemysł energetyki odnawialnej, a w szczególności małe i średnie przedsiębior­ stwa staną się równorzędnym uczestni­kiem światowego rynku technologii odnawialnych źródeł energii. Posiadany w kraju potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii zobowiązuje do realizacji zadań mających na celu jego jak najlepsze wykorzystanie, a na obecnym etapie, bez wsparcia ze strony państwa, szybki rozwój energetyki odnawialnej nie jest możliwy. Niezbędna zatem byłaby kompleksowa ocena pozyskiwania energii odnawialnej w po­równaniu ze stratami ponoszonymi przez środowisko i gospodarkę w wyniku emisji zanieczyszczeń ze źródeł nieodnawialnych, a także oszacowanie kosztów społeczno-zdrowotnych. Ceny nośników energii powinny bowiem odzwierciedlać koszty połą­czone z nakładami na ochronę środowiska. Kompleksowe oszacowanie tych kosztów mogłoby wykazać konkurencyjność cenową energii uzyskiwanej z paliw kopalnych w stosunku do energii ze źródeł odnawialnych. Wpływ na rozwój odnawialnych źródeł energii ma też rosnąca świadomość społeczna związana z podniesieniem jakości warunków ekologicznych przez zagospodarowanie zwiększającego się tonażu odpa­dów oraz doskonalenie technologii i obniżanie kosztów uzyskania energii z odnawial­nych źródeł.

Reasumując należy stwierdzić, że miejscowe źródła energii odnawialnej w gminach Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego nigdy nie będą w stanie pokryć całego zapotrzebowania na energię, dlatego że, jest to rejon posiadający przemysł wysoce energochłonny, ale mogą, choć częściowo zatrzymać lub spowolnić zanieczyszczenie środowiska naturalnego i mogą być opłacalne w wymiarze lokalnym, a tym samym przyczynić się w pewnym stopniu do rozwoju energetyki odnawialnej w naszym kraju. inż. Łukasz Bystrzanowski L

A

M

A

sić odpady nawet te ładnie nazwane surowcami wtórnymi ,ale pierwszym po rodzinie ,w której rodzą się nawyki i poglądy. Obowiązujące ustawodawstwo nakłada na samorządy gminne obowiązek organizowania selektywnej zbiórki.

Pierwszym i najważniejszym elementem całego systemu jest prowadzona przez Na rynek wprowadza się coraz więk- Fundatorem nagród dla szkół ponadgim- mieszkańców zbiórka „u źródła” ich wyszą ilość towarów. Tym samym zwiększa nazjalnych był Starosta Tarnogórski oraz twarzania, czyli we własnych gospodarsię ilość opakowań. Niestety, nie są one w GWSH z Katowic. Wszystkim fundato- stwach. Jednym z ważnych celów naszych wystarczającym stopniu segregowane ani rom Stowarzyszenie składa ogromne po- działań w tym roku było zwrócenie uwagi odzyskiwane. Dlatego Stowarzyszenie dziękowania. na fakt , iż placówka oświatowa również Każdy z nas produkuje odpady, a na- jest wytwórcą odpadów. Cieszy fakt, ze „Zielona Ziemia” zainaugurowało program „Moje czyste miasto” skierowany do sze przyzwyczajenia w kwestii radzenia pojemniki do selektywnej zbiórki odpaplacówek oświatowych. Istotnym elemen- sobie z nimi wpływają na sposób ich za- dów w niektórych placówkach zagościtem tego programu jest zbiórka surowców gospodarowania. Nie trzeba już dzisiaj ły już na stałe, a we wszystkich udało się długo rozwodzić się nad sensem odzyski- przeszkolić nauczycieli koordynatorów w wtórnych.

W I edycji Programu uczestniczy- wania makulatury i tworzywa w postaci zakresie podstawowej wiedzy z zakresu ło 2842 uczniów i przedszkolaków. butelek PET. Tutaj wielkim sprzymierzeń- gospodarki odpadami.

W ciągu 7 miesięcy zebrano 16568,5 kg cem środowiska są obecne realia ekonoJuż powszechną mądrością jest stwiermakulatury ( dostarczy tyle celulozy do miczne, ale jak to zrobić aby do kosza dzenie ,iż warunkiem powodzenia proprodukcji papieru ile otrzymalibyśmy ze (a więc ,koniec końców, do gleby ) nie gramów selektywnej zbiórki jest – oprócz ścięcia ok. 300 drzew), butelek PET 4010,8 trafiały substancje toksyczne w postaci przestrzegania warunków technicznych kg i 218,8 kg baterii. Żeby osiągnąć taki niebezpiecznych odpadów takich jak ba- – realizacja programów edukacyjnych. wynik każdy uczestnik akcji przyniósł 6,5 terie, puszki po farbie, przeterminowane Mamy w tym zakresie spore ambicje. kg makulatury, około 100sztuk butelek lekarstwa itp.? Na to już nie ma innego Swoje prace rozpoczął już Zespół Metosposobu jak podnoszenie tzw. świadomo- dyczny Stowarzyszenia i powstają pomoPET i ok. 40 baterii.

Rywalizacji o miano LIDERA MIESIA- ści ekologicznej. W ramach Programu w ce metodyczne wspierające nasze działaCA i LIDERA ROKU kolorów dodały cen- placówkach oświatowych i niektórych nia w przyszłych edycjach . ne nagrody ufundowane przez władze: dobrych sklepach ( slogan z reklam , ale Dziękuję za zaangażowanie członkom Starostwo Tarnogórskie, Urząd Miasta pasuje prawda?) w Radzionkowie oraz w Kapituły Programu „Moje Czyste MiaRadzionków i Wydział Promocji Urzędu szkole muzycznej z Bytomia pojawiły się sto”, wszystkim wolontariuszom i nauczyMiasta w Bytomiu. Najlepsze przedszko- pojemniki do zbiórki baterii, które na sta- cielom. To dzięki ich osobistemu zaangale otrzymało huśtawkę ufundowaną przez łe , mamy nadzieję, wpasowały się w ro- żowaniu jest nadzieja, że Program choć Burmistrza Miasta Radzionków wręczo- dzący system gospodarki odpadami . Jesz- po części wpłynie na tworzenie nowych ną na II Przedszkolnym Festiwalu Eko- cze pozostaje drobiazg. Trzeba przekonać wzorców postępowania w zakresie racjologicznym a szkoła podstawowa i gimna- ludzi aby zrezygnowali z tego co najprost- nalnego korzystania z zasobów środowizjum zestaw multimedialny i świadkiem sze i co do niedawna było naturalnym i ska naturalnego. tego radosnego dla laureatów zdarze- jedynym sposobem postępowania. nia byli uczestnicy Otwartej Konferencji Szkoła jest być może ostatnim miejTeresa Bryś-Szczygieł Ekologicznej „Szukamy rady na odpady”. scem do którego należałoby przyno-

O czyste miasto i piękną planetę

Kapituła Programu „Moje Czyste Miasto” Gabriel Tobor – Burmistrz Miasta Radzionków, Wojciech Smółka – Prezes Firmy ESTA Sp. z o.o. Ruda Śląska, Ryszard Posmyk – dyrektor MOOiS w Radzionkowie do 2006 roku, Teresa Bryś-Szczygieł – Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół i Sympatyków Ekologii „Zielona Ziemia”.

Partnerzy Programu „Moje Czyste Miasto” Urząd Miasta Radzionków, Starostwo Tarnogórskie, Wydział Promocji Urzędu Miasta Bytom, Firma ESTA Sp. z o.o. z Rudy Śląskiej, REBA Organizacja Odzysku z Warszawy

LIDEREM ROKU pierwszej edycji konkursu zbiórkowego programu „Moje Czyste Miasto” zostali: w kategorii najlepsze przedszkole: Maria Wyrwoł i Przedszkole nr 4 „Bajka” z Rojcy, w kategorii najlepsza szkoła podstawowa i gimnazjum: Iwona Polichn, Ewa Żurakowska i Szkoła Podstawowa nr 1 w Radzionkowie, w kategorii najlepsza szkoła ponadgimnazjalna: Agata Marek i Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy z Rojcy.

Gratulujemy zwycięzcom!

i Teresa Bryś-Szczygieł – Prezes Stowarzyszenia „Zielona Ziemia”.

Główne nagrody ufundował i tym razem pan Piotr Cholewa z Rojcy. Imprezę poprowadził pan Łukasz Sałajczyk, czyli przezabawny „Wesoły Gucio”, który zadbał o dobrą zabawę wszystkich dzieci. W imieniu organizatorów dziękuję bardzo serdecznie wszystkim, którzy wsparli nasze festiwalowe spotkanie w Radzionkowie.

Maria Wyrwoł Biuro Organizacyjne Festiwalu R

Festiwal przedszkolny Nauczyciele, w tym nauczyciele wychowania przedszkolnego, dbają o wychowanie dzieci w duchu szacunku dla przyrody, pogłębianie wiedzy o zagrożeniach jakie niesie degradacja środowiska i kształtowanie postaw przyjaznych środowisku. Udowodnili to kolejny raz na Przedszkolnym Festiwalu Ekologicznym, który odbył się 15 maja br. w C.K. „Karolinka”.

Na zaproszenie organizatorów festiwalu odpowiedziały: Przedszkole nr 2, 3 i 4 oraz Ochronka Sióstr Służebniczek z Radzionkowa, Przedszkole nr 17 z Tarnowskich Gór, Przedszkole nr 8 z Piekar Śląskich i 4 placówki bytomskie: Przedszkola nr 10, 23, 51 i 63.

W sumie na scenie wystąpiło około 200 dzieci. Wzorem ubiegłego roku, organizatorzy przygotowali nagrody i słodki poczęstunek dla wszystkich małych artystów-ekologów, a nagrodami głównymi co nie

dziwi nikogo były rośliny do posadzenia w szkolnych ogródkach lub ozdobienia przedszkolnych okien. Otrzymało je każde startujące przedszkole, ale szczególnie cenne przypadły laureatom nagród głównych w kategorii występ i praca plastyczna. Patronat nad festiwalem objął burmistrz naszego miasta pan Gabriel Tobor, który również wsparł imprezę finansowo, a liczni sponsorzy okazali zrozumienie i hojność. Wysiłki małych artystów żywiołowo przyjmowała publiczność i jury w składzie: przewodnicząca wizytator Kuratorium Oświaty w Bytomiu Danuta Kałążny, członkowie - metodycy wychowania przedszkolnego Danuta Marchwińska (Bytom), Krystyna Proć (Piekary Śląskie), Pelagia Wiczyńska (Tarnowskie Góry), Justyna Konik kierownik referatu U.M. w Radzionkowie

E

K

L

A

M

Y

Ekoplakat reaktywacja

Tradycyjnie już, z konferencją związana jest wystawa plakatu ekologicznego. Tym razem wystawę będzie można obejrzeć w Czeladzi. Reaktywacja nastąpi we wrześniu, będzie to kolekcja wzbogacona o nowe prace. Swoje plakaty prezentować będą: Józef Hołard, Artur Starczewski, Ryszard Pielesz, Krzysztof M. Bąk, Piotr Grabowski, Tomasz Kipka, Łukasz Kliś, Sebastian Kubica, Stefan Lechwar i Paweł Synowiec. Zbiór jest interesującym zestawieniem prac artystów i projektantów kilku pokoleń. Wernisaż wystawy odbędzie się we wrześniu, po okresie wakacyjnym, kiedy to nastąpi inauguracja nowego sezonu kulturalnego w Czeladzi. Podczas wernisażu odbędzie się promocja albumu plakatu ekologicznego, będącego katalogiem z wystawy. Już dziś zapraszamy do czeladzkiej galerii SDK „Odeon”.

O szczegółach poinformujemy w zakładce ‘aktualności’ internetowej strony wystawy – www.ekoplakat.radzionkow.pl, do której odwiedzenia serdecznie zapraszamy. Informacje ukażą się również na internetowej stronie Stowarzyszenia „Zielona Ziemia” oraz w lokalnych mediach. Kontakt dla zainteresowanych przedsięwzięciem: 0 501 460 448.

Komisarz wystawy, Tomasz Kipka R

E

K

L

A

M

Y

R

E

K

L

A

M

A