Nursery Guide

Page 1


Zg©ar JmB©S (_mJ©X{e©H m)

amoondm{Q H m

-: g§nmXH :aqdÐ _. H mQmobo

JmoS dm àH meZ

JmoS dm H¥ fr àH meZ,nwUo-9


"Zg©ar JmB©S (_mJ©X{e©H m)-amo -amoondm{QH m' àH m{eH m : gm¡.hfm© aqdÐ H mQmob,o g§Mm{bH m, âb°Q Z§ 5, {Vgam _Obm,bú_rZmam`U AnmQ©_|Q , ñdmaJoQ ,nd©Vr, nwUo 9. \ moZ Z§:020-24428554/55 020-24448555 E-mail : godwa1@rediffmail.com, godwa@vsnl.com Website : www.godwa.com

Aja OwiUr : JmoS dm H¥ fr àH meZ

Z§.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

_wÐH : Eg.Eg.àtQ gmoë`yeZ,Zèho,nwUo-41

© àH meH Amd¥Îmr : 1 br,24 _o 2012 àH meZ H« _m§H - 138 (GKP-024005002012)

_yë` : 150 ê . ISBN

© "Zg©ar JmB©S (_mJ©X{e©H m)-amo -amoondm{QH m' `m nwñVH mVrb _OHy a ,Ë`mMm H mhr ^mJ,g§nUy © dm A§eV: ^mJ, boIH -àH meH mÀ`m nadmZJr{edm` H moUË`mhr ^mfoV d _mÜ`_mV nwZ©_wÐrV qH dm à{gÜX H aVm `oUma Zmhr,Vgo AmTië`mg g§~{§ YVm§da H m`Xoera H madmB© H aÊ`mV `oBb © . amondm{QH m/Zg©ar / 2

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

{df`

AZwH« _{UH m

nmZ Z§.

amondmQrH m gwê H aVm§Zm amondm{QH m {Z`moOZ d AmamISm amondm{QHo gmRr {Zdmam Kao amondm{QHo V dmnamd`mMr _mÜ`_o d gmYZo amondm{QHo V bmJUmar hË`mao /AdOmao A{^d¥ÜXr d A{^d¥ÜXrMo àH ma 1) dZñnVr Ad`dm§Zm _wio \w Qy Z hmoUmar A{^d¥Õr 2. _mV¥d¥jmnmgyZ AbJ Ho ë`mZ§VaMr A{^d¥Õr 3. _mV¥d¥jmnmgyZ AbJ H ê Z _wio `oUmar A{^d¥Õr (\ mQo H b_o) 4. dZñnVrMo Ad`d OmoSy Z H amd`mMr A{^d¥Õr 5. ñd`§^y A{^d¥Õr (BZ {gQy J«mâQtJ) 6. A{^d¥ÜXrgmRr Iw§Q mMr d _mV¥d¥jmMr {ZdS D {Vg§dY©Z ({Qí`y H ëMa) _hËdmÀ`m {nH m§Mr A{^d¥Õr nÕV {~`m§nmgyZ A{^d¥ÜXr A{^d¥ÜXr_Ü`o g§OrdH m§Mm dmna ^mOrnmcm amondm{QH m V`ma H aUo dZamondm{QH m ì`dñWmnZ CÝhmir h§Jm_mV amondm{QHo Mr ¿`md`mMr H miOr amondm{QH m/Zg©ar / 3

5 11 14 16 25 32 35 41 46 52 70 72 75 78 87 95 98 102 110


"Zg©ar JmB©S (_mJ©X{e©H m)-amo -amoondm{QH m' àH m{eH m : gm¡.hfm© aqdÐ H mQmob,o g§Mm{bH m, âb°Q Z§ 5, {Vgam _Obm,bú_rZmam`U AnmQ©_|Q , ñdmaJoQ ,nd©Vr, nwUo 9. \ moZ Z§:020-24428554/55 020-24448555 E-mail : godwa1@rediffmail.com, godwa@vsnl.com Website : www.godwa.com

Aja OwiUr : JmoS dm H¥ fr àH meZ

Z§.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

_wÐH : Eg.Eg.àtQ gmoë`yeZ,Zèho,nwUo-41

© àH meH Amd¥Îmr : 1 br,24 _o 2012 àH meZ H« _m§H - 138 (GKP-024005002012)

_yë` : 150 ê . ISBN

© "Zg©ar JmB©S (_mJ©X{e©H m)-amo -amoondm{QH m' `m nwñVH mVrb _OHy a ,Ë`mMm H mhr ^mJ,g§nUy © dm A§eV: ^mJ, boIH -àH meH mÀ`m nadmZJr{edm` H moUË`mhr ^mfoV d _mÜ`_mV nwZ©_wÐrV qH dm à{gÜX H aVm `oUma Zmhr,Vgo AmTië`mg g§~{§ YVm§da H m`Xoera H madmB© H aÊ`mV `oBb © . amondm{QH m/Zg©ar / 2

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

{df`

AZwH« _{UH m

nmZ Z§.

amondmQrH m gwê H aVm§Zm amondm{QH m {Z`moOZ d AmamISm amondm{QHo gmRr {Zdmam Kao amondm{QHo V dmnamd`mMr _mÜ`_o d gmYZo amondm{QHo V bmJUmar hË`mao /AdOmao A{^d¥ÜXr d A{^d¥ÜXrMo àH ma 1) dZñnVr Ad`dm§Zm _wio \w Qy Z hmoUmar A{^d¥Õr 2. _mV¥d¥jmnmgyZ AbJ Ho ë`mZ§VaMr A{^d¥Õr 3. _mV¥d¥jmnmgyZ AbJ H ê Z _wio `oUmar A{^d¥Õr (\ mQo H b_o) 4. dZñnVrMo Ad`d OmoSy Z H amd`mMr A{^d¥Õr 5. ñd`§^y A{^d¥Õr (BZ {gQy J«mâQtJ) 6. A{^d¥ÜXrgmRr Iw§Q mMr d _mV¥d¥jmMr {ZdS D {Vg§dY©Z ({Qí`y H ëMa) _hËdmÀ`m {nH m§Mr A{^d¥Õr nÕV {~`m§nmgyZ A{^d¥ÜXr A{^d¥ÜXr_Ü`o g§OrdH m§Mm dmna ^mOrnmcm amondm{QH m V`ma H aUo dZamondm{QH m ì`dñWmnZ CÝhmir h§Jm_mV amondm{QHo Mr ¿`md`mMr H miOr amondm{QH m/Zg©ar / 3

5 11 14 16 25 32 35 41 46 52 70 72 75 78 87 95 98 102 110


14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

amondm{QHo Vrb amonm§Mo nmofU d nmUr ì`dñWmnZ amondm{QHo Mo g§ajU ì`dñWmnZ Am§ã`mÀ`m A{^d¥ÕrÀ`m {d{dY nÕVr qMMoMr A{^d¥Õr nnB©Mr A{^d¥Õr,amondm{QH m (Zg©ar ) _mog§~rMr A{^d¥Õr Zmai amondmQrH m ì`dñWmnZ Jwbm~mMr A{^d¥ÜXr

115 129 136 140 143 145 153 157

g§X^© J«§WgyMr1) \ i~mJ d \ iamondm{QH m-{dídmg VmoaS_b,JmoS dm àH meZ 2) \ m`Xoera dZeoVr -Sm°.{XJ§~a _moH mQ,JmoS dm àH meZ 3) nnB© bmJdS-Sm°.H .D .g§Kdr,JmoS dm àH meZ 4) qMM bmJdS-{d.J.amD i,JmoS dm àH meZ 5) Zg©ar JmB©S -Sm°.^r_amd ^wO~i 6) Am§~m bmJdS V§ÌkmZ-Zodao,H mQmobo,JmoS dm àH meZ 7) JmoS dm-2011 _Yrb _m{gH mVrb boI 8) Jwbm~ -Aê U Zm\ So, JmoS dm àH meZ 9) _mog§~r bmJdS-~r.E.H X_, 10) Zmai bmJdS-g§nmXH -aqdÐ H mQmobo B. 11) {d{dY g§Ho V ñWio,CXm.{dH sno{S`m-en.wikipedia.org/,hmQuH m.H m°_, www.ces.ncsu.edu/depts/hort/hil/grafting.html - United States, ces.ncsu.edu,edscience.net

B.

amondm{QH m/Zg©ar / 4

1.

amondmQrH m gwê H aVm§Zm

amondmQrHo Mo _hËd,àH ma, {Z`_, AmIUr d \ m`Xo. amondmQrH m … Á`m {RH mUr H b_o qH dm amonm§Mr {Z{_©Vr Ho br OmVo Ë`m OmJog amondm{QH m Ago åhUVmV. B§JO « rV amondm{QHo bm "Zg©ar" åhUVmV. Zg©ar åhUOo H miOr KoUo qH dm {Z½mm am»mUo hmo`. amondm{QHo V V`ma Ho boë`m H b_m§Mr / amonm§Mr H miÁmr KoVbr OmVo Agm AW© Ë`mVyZ A{^àoV Amho. amonm§Mr doJdoJi`m àH mao A{^d¥ÜXr H aUo, V`ma Ho boë`m amonm§Mr H mhr H mimn`©V `mo½` àH ma OomnmgZm H aUo Am{U Aem `mo½` amonm§Mm qH dm H b_m§Mm nwadRm H aUo Aem VrZ àH maÀ`m O~m~Xmè`m amondmQrH _Ü`o gm§^mië`m OmVmV. amondmQ rHo Mo _hÎd… \ iPmS mÀ`m {H \ m`Vera bmJdS rV amondmQ rH mMo AZÝ`gmYmaU _hËd Amho. \ bmoËnmXZmH So {ZpíMV d emídV CËnmXZ XoUmao joÌ åhUyZ eoVH è`m§Mm ÑîQrH moZ Amho. VgoM H moaSdmhy joÌmV V¥UYmÝ` {nH m§À`m CËnmXZmMr emídVr amhmV Zmhr. Aem n[apñWVrV eoVH è`m§Zm h_Img CËnmXZ {_iyZ Ë`m§À`mV Am{W©H ñW¡`© {Z_m©U H aUo \ bmoËnmXZm_wio eŠ` hmoV Amho. amÁ`mVrb {Za{Zami`m àH maÀ`m O{_Zr d hdm_mZmMr {d{dYVm `m_wio \ i~mJog AË`§V nmofH dmVmdaU {Z_m©U Pmbo Amho. {d{dY \ i{nH m§Zm Agbobo nmofH hdm_mZ {dMmamV KoVm, Á`m \ i[nH m§Zm Á`m {d^mJmV dmd Amho Ë`m {d^mJmV Ë`m \ i[nH m§À`m amondm{QH m {Z_m©U H aUo AË`§V _hÎdmMo Amho H maÊm OmVrd§V H b_o qH dm amono hr \ i~mJ bmJdSr_Ü`o AË`§V _hÎdmMr ~m~ Amho. H b_m§Mm OmVrd§VnUm hm VnmgyZ KoVbm Zmhr Va \ i~mJm§Mo ^{dVì` YmoŠ`mV `oD eH Vo. åhUyZ {d{dY àH maMr ewÜX d OmVrd§V H b_o Zg©arÀ`m _mÜ`_mVyZ eoVH è`m§Zm CnbãY H éZ XoUo AË`§V _hÎdmMo Agë`mZo amondm{QH m V`ma H aUo JaOoMo Amho. _hmamîQ²´ mV gÜ`m gmd©O{ZH joÌmV emgH s` 136 d {dÚmnrRm§À`m 42 Aem EHy U 178 \ iamondm{QH m H m`©aV AmhoV. `m amondm{QH mV Odinmg 2 Vo 2.5 H moQ r {d{dY \ i{nH m§Mr H b_o/ amono VgoM Amdí`H Voà_mUo \w bo, ^mOrnmbm, Am¡fYr d gwJ§Yr dZñnVr `m§Mo bmJdS gm{hË` V`ma H aÊ`mV `oVo. Aem amondm{QHo V \ i~mJ bmdÊ`mgmRr OmVrd§V amoJ_wŠV d ImÌrMr amono CnbãY hmoVmV VgoM {Z`m©Vrg dmd Agboë`m \ bmoËnmXZ {nH m§À`m dmUm§À`m _mV¥dj¥ m§Mr bmJdS H éZ g§dY©Z hmoV.o ZdrZ amondm{QH m/Zg©ar / 5


14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

amondm{QHo Vrb amonm§Mo nmofU d nmUr ì`dñWmnZ amondm{QHo Mo g§ajU ì`dñWmnZ Am§ã`mÀ`m A{^d¥ÕrÀ`m {d{dY nÕVr qMMoMr A{^d¥Õr nnB©Mr A{^d¥Õr,amondm{QH m (Zg©ar ) _mog§~rMr A{^d¥Õr Zmai amondmQrH m ì`dñWmnZ Jwbm~mMr A{^d¥ÜXr

115 129 136 140 143 145 153 157

g§X^© J«§WgyMr1) \ i~mJ d \ iamondm{QH m-{dídmg VmoaS_b,JmoS dm àH meZ 2) \ m`Xoera dZeoVr -Sm°.{XJ§~a _moH mQ,JmoS dm àH meZ 3) nnB© bmJdS-Sm°.H .D .g§Kdr,JmoS dm àH meZ 4) qMM bmJdS-{d.J.amD i,JmoS dm àH meZ 5) Zg©ar JmB©S -Sm°.^r_amd ^wO~i 6) Am§~m bmJdS V§ÌkmZ-Zodao,H mQmobo,JmoS dm àH meZ 7) JmoS dm-2011 _Yrb _m{gH mVrb boI 8) Jwbm~ -Aê U Zm\ So, JmoS dm àH meZ 9) _mog§~r bmJdS-~r.E.H X_, 10) Zmai bmJdS-g§nmXH -aqdÐ H mQmobo B. 11) {d{dY g§Ho V ñWio,CXm.{dH sno{S`m-en.wikipedia.org/,hmQuH m.H m°_, www.ces.ncsu.edu/depts/hort/hil/grafting.html - United States, ces.ncsu.edu,edscience.net

B.

amondm{QH m/Zg©ar / 4

1.

amondmQrH m gwê H aVm§Zm

amondmQrHo Mo _hËd,àH ma, {Z`_, AmIUr d \ m`Xo. amondmQrH m … Á`m {RH mUr H b_o qH dm amonm§Mr {Z{_©Vr Ho br OmVo Ë`m OmJog amondm{QH m Ago åhUVmV. B§JO « rV amondm{QHo bm "Zg©ar" åhUVmV. Zg©ar åhUOo H miOr KoUo qH dm {Z½mm am»mUo hmo`. amondm{QHo V V`ma Ho boë`m H b_m§Mr / amonm§Mr H miÁmr KoVbr OmVo Agm AW© Ë`mVyZ A{^àoV Amho. amonm§Mr doJdoJi`m àH mao A{^d¥ÜXr H aUo, V`ma Ho boë`m amonm§Mr H mhr H mimn`©V `mo½` àH ma OomnmgZm H aUo Am{U Aem `mo½` amonm§Mm qH dm H b_m§Mm nwadRm H aUo Aem VrZ àH maÀ`m O~m~Xmè`m amondmQrH _Ü`o gm§^mië`m OmVmV. amondmQ rHo Mo _hÎd… \ iPmS mÀ`m {H \ m`Vera bmJdS rV amondmQ rH mMo AZÝ`gmYmaU _hËd Amho. \ bmoËnmXZmH So {ZpíMV d emídV CËnmXZ XoUmao joÌ åhUyZ eoVH è`m§Mm ÑîQrH moZ Amho. VgoM H moaSdmhy joÌmV V¥UYmÝ` {nH m§À`m CËnmXZmMr emídVr amhmV Zmhr. Aem n[apñWVrV eoVH è`m§Zm h_Img CËnmXZ {_iyZ Ë`m§À`mV Am{W©H ñW¡`© {Z_m©U H aUo \ bmoËnmXZm_wio eŠ` hmoV Amho. amÁ`mVrb {Za{Zami`m àH maÀ`m O{_Zr d hdm_mZmMr {d{dYVm `m_wio \ i~mJog AË`§V nmofH dmVmdaU {Z_m©U Pmbo Amho. {d{dY \ i{nH m§Zm Agbobo nmofH hdm_mZ {dMmamV KoVm, Á`m \ i[nH m§Zm Á`m {d^mJmV dmd Amho Ë`m {d^mJmV Ë`m \ i[nH m§À`m amondm{QH m {Z_m©U H aUo AË`§V _hÎdmMo Amho H maÊm OmVrd§V H b_o qH dm amono hr \ i~mJ bmJdSr_Ü`o AË`§V _hÎdmMr ~m~ Amho. H b_m§Mm OmVrd§VnUm hm VnmgyZ KoVbm Zmhr Va \ i~mJm§Mo ^{dVì` YmoŠ`mV `oD eH Vo. åhUyZ {d{dY àH maMr ewÜX d OmVrd§V H b_o Zg©arÀ`m _mÜ`_mVyZ eoVH è`m§Zm CnbãY H éZ XoUo AË`§V _hÎdmMo Agë`mZo amondm{QH m V`ma H aUo JaOoMo Amho. _hmamîQ²´ mV gÜ`m gmd©O{ZH joÌmV emgH s` 136 d {dÚmnrRm§À`m 42 Aem EHy U 178 \ iamondm{QH m H m`©aV AmhoV. `m amondm{QH mV Odinmg 2 Vo 2.5 H moQ r {d{dY \ i{nH m§Mr H b_o/ amono VgoM Amdí`H Voà_mUo \w bo, ^mOrnmbm, Am¡fYr d gwJ§Yr dZñnVr `m§Mo bmJdS gm{hË` V`ma H aÊ`mV `oVo. Aem amondm{QHo V \ i~mJ bmdÊ`mgmRr OmVrd§V amoJ_wŠV d ImÌrMr amono CnbãY hmoVmV VgoM {Z`m©Vrg dmd Agboë`m \ bmoËnmXZ {nH m§À`m dmUm§À`m _mV¥dj¥ m§Mr bmJdS H éZ g§dY©Z hmoV.o ZdrZ amondm{QH m/Zg©ar / 5


àgm[aV dmUm§Mr _m{hVr {_iVo. ì`mnmarÑîQ`m _mJUr Agboë`m \ iPmSm§À`m amondmQrH m_wio gw{e{jV ~oamoOJmam§Z§ m ñd`§amoOJmamÀ`m g§Yr CnbãY hmoVmV. Á`m Ë`m ^mJmV amondmQrH m Agë`m_wio bm§~yZ amono AmUÊ`mMm dmhVyH d gmRdU IM© H _r hmoVmo . amondmQrHo Mo àH ma… amondm{QHo Mo Imbrb à_mUo {d{dY àH ma AmTiVmV. 1) emgH s` amondmQrH m, 2)H¥ {f {dÚmnrR amondmQrH m, 3) _mÝ`Vmàmá g§ñWoÀ`m amondmQrH m, 4) _mÝ`Vmàmá Am{U n§OrH¥ V ImOJr amondmQrH m, 5) ImOJr amondmQrH m amond{QHo V {Za[Zami`m {nH m§Mr H b_o/amono V`ma Ho br OmVmV. Ë`m {nH m§À`m dJuH aUmdê Z amondm{QHo Mo Imbrb à_mUo àH ma nSVmV. 1. \ iPmSm§Mr amondm{QH m 2. ^mOrnmë`mMr amondm{QH m 3. \w bPmSo d emo^oÀ`m dZñnVtMr amondm{QH m 4. Am¡fYr dZñnVtMr amondm{QH m 5. dZeoVr {nH m§Mr amondm{QH m 6. \ ŠV ~r-{~`mUo 7. \ ŠV amono 8. \ ŠV H b_o 9. Img-(ñnoeb) amondm{QH m … CXm. \ ŠV Am§~m, \ ŠV Ðmjo B. 10. gd©gm_mÝ` (OZab) amondm{QH m 11. XþgarH Sy Z H b_o-amono AmUyZ Ë`m§Mr \ ŠV {dH« s H aUo. 12. _mJUrà_mUo H b_o-amono nwa{dUmar amondm{QH m H mhr amondm{QmH m§Mr WmoS Š`mV Vm|S AmoiI1) CÚmZ amondmQrH m (hm°Q uŠëMab Zg©ar ):: CÚmZ[dÚm `m {df`m§VJ©V bmJUmè`m gd© àH maMr H b_o/amono V`ma H aUmè`m amondm{QHo bm CÚmZ amondm{QH m Ago åhUVmV. 2) emo[^d§V \w bPmSm§Mr amondmQrH m (\ bom[aŠbMab Zg©ar): \w bPmSm§Mr VgoM {Za{Zami`m emo{^d§V PmSm§Mr H b_o/amono V`ma H aUmè`m amondm{QHo bm âbmo[aH ëMab Zg©ar Ago åhUVmV. 3) ^mOrnmbm amondmQrH m (pìhOrQo~b Zg©ar): {Za{Zami`m ^mOrnmbm {nH m§Mo ~r Am{U amono V`ma H aUmè`m amondm{QHo bm ìhoOrQo~b Zg©ar Ago åhUVmV. amondm{QH m/Zg©ar / 6

4) \ iPmSm§Mr amondmQrH m (\«w Qßb§°Q Zg©ar): \ iPmSm§§Mr H b_o d amono V`ma H aÊ`mV `oUmè`m amondm{QHo bm \ iPmSm§Mr amondm{QH m Ago åhUVmV. 5) \ ŠV ~r-{~`mUo-~r-{~`mÊ`mnmgyZ amono V`ma H aUo/H ê Z XoU.o amondmQrHo Mr gwédmV d AmIUr… \ i~mJ d VËg_ {dH mgmV amondmQrHo Mm _hÎdmMm dmQm AgVmo.`eñdr amondm{QH m C^maÊ`mgmRr Ë`mMo gwédmVrnmgyZM ZrQ {Z`moOZ H amdo bmJVo. amondmQrHo Mr gwédmV H aVmZm {VMo àH ma d {RH mU `m _hËdmÀ`m JmoîQr AmhoV. àW_ amondm{QHo Mm àH ma {ZpíMV H amdm. emgZ _mÝ`Vmàmá amondm{QH m H s ImOJr amondm{QH m Am{U H moUË`m àH maMr H b_o/ amono V`ma H amd`mMr ho àW_ Radmdo. darbn¡H s H moUVr amondm{QH m gwê H am`Mr qH dm àñWm{nV H amd`mMr ho {dMmanydH© Radmdo. Ë`m ^mJmVrb ^m¡Jmo{bH n[apñWVr, nrH nÕVr XiUdiUmÀ`m gmoB,© H ƒm _mb, _Oya `mg§~Y§ r _m{hVr ¿`mdr. AJmoXa Aä`mg H amdm. gd} AgUmè`m amondm{QHo ~X²Xbhr _m{hVr {_idmdr. ì`dgm` åhUyZ amondm{QH m gwé H aVmZm gd© {Z`_mM§r VgMo AW©emñÌm§Mrhr A{YH m{YH _m{hVr {_idmdr. amondm{QH m ñWm{nV/gwê H aVmZm nwT rb ~m~r {dMmamV ¿`mì`mV … 1. H moUË`m àH maMr amondm{QH m àñWm{n H amd`mMr Amho ? amondm{QH Mo `m AJmoXa Oo àH ma gm§{JVbobo AmhoV Ë`mVyZ EH mMr qH dm eŠ` Agob Ë`m§Mr JaOoà_mUo {ZdS H amdr. gd©M EH mdoir gwê H aUo Vgo bJoM eŠ` Zmhr hohr bjmV ¿`mdo. 2. {H Vr H mbmdYrgmRr amondm{QH m H m`©aV Rodmd`mMr Amho? VmËnwaË`m H mimgmRr, _Ü`_ H mimgmRr H s nwîH i dfm©gmRr Agm {dMma H amdm. 3. {H Vr H b_o-amon CËnmXrV H amd`mMr Amho? EH m h§Jm_mV, EH dfm©V AWdm Ram{dH H mbmdYrV {H Vr H b_o amono H amd`mMr AmhoV, åhUOo C{X²XîQ Rabobo Agmdo. 4. {H Vr O_rZ hdr Amho? amondm{QH m ñWmnZ H aÊ`mgmRr {H Vr joÌ hdo, O{_ZrMr àV H er Amho. amondm{QHo gmRr Vr Cn`wŠV Amho qH dm Zmhr. JaO ^mgë`mg _mVr narjU H ê Z ¿`mdo. O{_Zrg§~§Yr H mhr Xmdo, ASWio, haH Vr AmhoV H m` `m§Mrhr Mm¡H er H amdr. AmgnmgMr n[apñWVr, hX²X, MVw…gr_m, 7/12, 8A ZmoXr§ Mm Vnerbhr g_OyZ ¿`mdm. 5. nmUr … amondm{QHo gmRr nmUr Amdí`H Amho. Ë`mMr CnbãYVm ImÌr H ê Z amondm{QH m/Zg©ar / 7


àgm[aV dmUm§Mr _m{hVr {_iVo. ì`mnmarÑîQ`m _mJUr Agboë`m \ iPmSm§À`m amondmQrH m_wio gw{e{jV ~oamoOJmam§Z§ m ñd`§amoOJmamÀ`m g§Yr CnbãY hmoVmV. Á`m Ë`m ^mJmV amondmQrH m Agë`m_wio bm§~yZ amono AmUÊ`mMm dmhVyH d gmRdU IM© H _r hmoVmo . amondmQrHo Mo àH ma… amondm{QHo Mo Imbrb à_mUo {d{dY àH ma AmTiVmV. 1) emgH s` amondmQrH m, 2)H¥ {f {dÚmnrR amondmQrH m, 3) _mÝ`Vmàmá g§ñWoÀ`m amondmQrH m, 4) _mÝ`Vmàmá Am{U n§OrH¥ V ImOJr amondmQrH m, 5) ImOJr amondmQrH m amond{QHo V {Za[Zami`m {nH m§Mr H b_o/amono V`ma Ho br OmVmV. Ë`m {nH m§À`m dJuH aUmdê Z amondm{QHo Mo Imbrb à_mUo àH ma nSVmV. 1. \ iPmSm§Mr amondm{QH m 2. ^mOrnmë`mMr amondm{QH m 3. \w bPmSo d emo^oÀ`m dZñnVtMr amondm{QH m 4. Am¡fYr dZñnVtMr amondm{QH m 5. dZeoVr {nH m§Mr amondm{QH m 6. \ ŠV ~r-{~`mUo 7. \ ŠV amono 8. \ ŠV H b_o 9. Img-(ñnoeb) amondm{QH m … CXm. \ ŠV Am§~m, \ ŠV Ðmjo B. 10. gd©gm_mÝ` (OZab) amondm{QH m 11. XþgarH Sy Z H b_o-amono AmUyZ Ë`m§Mr \ ŠV {dH« s H aUo. 12. _mJUrà_mUo H b_o-amono nwa{dUmar amondm{QH m H mhr amondm{QmH m§Mr WmoS Š`mV Vm|S AmoiI1) CÚmZ amondmQrH m (hm°Q uŠëMab Zg©ar ):: CÚmZ[dÚm `m {df`m§VJ©V bmJUmè`m gd© àH maMr H b_o/amono V`ma H aUmè`m amondm{QHo bm CÚmZ amondm{QH m Ago åhUVmV. 2) emo[^d§V \w bPmSm§Mr amondmQrH m (\ bom[aŠbMab Zg©ar): \w bPmSm§Mr VgoM {Za{Zami`m emo{^d§V PmSm§Mr H b_o/amono V`ma H aUmè`m amondm{QHo bm âbmo[aH ëMab Zg©ar Ago åhUVmV. 3) ^mOrnmbm amondmQrH m (pìhOrQo~b Zg©ar): {Za{Zami`m ^mOrnmbm {nH m§Mo ~r Am{U amono V`ma H aUmè`m amondm{QHo bm ìhoOrQo~b Zg©ar Ago åhUVmV. amondm{QH m/Zg©ar / 6

4) \ iPmSm§Mr amondmQrH m (\«w Qßb§°Q Zg©ar): \ iPmSm§§Mr H b_o d amono V`ma H aÊ`mV `oUmè`m amondm{QHo bm \ iPmSm§Mr amondm{QH m Ago åhUVmV. 5) \ ŠV ~r-{~`mUo-~r-{~`mÊ`mnmgyZ amono V`ma H aUo/H ê Z XoU.o amondmQrHo Mr gwédmV d AmIUr… \ i~mJ d VËg_ {dH mgmV amondmQrHo Mm _hÎdmMm dmQm AgVmo.`eñdr amondm{QH m C^maÊ`mgmRr Ë`mMo gwédmVrnmgyZM ZrQ {Z`moOZ H amdo bmJVo. amondmQrHo Mr gwédmV H aVmZm {VMo àH ma d {RH mU `m _hËdmÀ`m JmoîQr AmhoV. àW_ amondm{QHo Mm àH ma {ZpíMV H amdm. emgZ _mÝ`Vmàmá amondm{QH m H s ImOJr amondm{QH m Am{U H moUË`m àH maMr H b_o/ amono V`ma H amd`mMr ho àW_ Radmdo. darbn¡H s H moUVr amondm{QH m gwê H am`Mr qH dm àñWm{nV H amd`mMr ho {dMmanydH© Radmdo. Ë`m ^mJmVrb ^m¡Jmo{bH n[apñWVr, nrH nÕVr XiUdiUmÀ`m gmoB,© H ƒm _mb, _Oya `mg§~Y§ r _m{hVr ¿`mdr. AJmoXa Aä`mg H amdm. gd} AgUmè`m amondm{QHo ~X²Xbhr _m{hVr {_idmdr. ì`dgm` åhUyZ amondm{QH m gwé H aVmZm gd© {Z`_mM§r VgMo AW©emñÌm§Mrhr A{YH m{YH _m{hVr {_idmdr. amondm{QH m ñWm{nV/gwê H aVmZm nwT rb ~m~r {dMmamV ¿`mì`mV … 1. H moUË`m àH maMr amondm{QH m àñWm{n H amd`mMr Amho ? amondm{QH Mo `m AJmoXa Oo àH ma gm§{JVbobo AmhoV Ë`mVyZ EH mMr qH dm eŠ` Agob Ë`m§Mr JaOoà_mUo {ZdS H amdr. gd©M EH mdoir gwê H aUo Vgo bJoM eŠ` Zmhr hohr bjmV ¿`mdo. 2. {H Vr H mbmdYrgmRr amondm{QH m H m`©aV Rodmd`mMr Amho? VmËnwaË`m H mimgmRr, _Ü`_ H mimgmRr H s nwîH i dfm©gmRr Agm {dMma H amdm. 3. {H Vr H b_o-amon CËnmXrV H amd`mMr Amho? EH m h§Jm_mV, EH dfm©V AWdm Ram{dH H mbmdYrV {H Vr H b_o amono H amd`mMr AmhoV, åhUOo C{X²XîQ Rabobo Agmdo. 4. {H Vr O_rZ hdr Amho? amondm{QH m ñWmnZ H aÊ`mgmRr {H Vr joÌ hdo, O{_ZrMr àV H er Amho. amondm{QHo gmRr Vr Cn`wŠV Amho qH dm Zmhr. JaO ^mgë`mg _mVr narjU H ê Z ¿`mdo. O{_Zrg§~§Yr H mhr Xmdo, ASWio, haH Vr AmhoV H m` `m§Mrhr Mm¡H er H amdr. AmgnmgMr n[apñWVr, hX²X, MVw…gr_m, 7/12, 8A ZmoXr§ Mm Vnerbhr g_OyZ ¿`mdm. 5. nmUr … amondm{QHo gmRr nmUr Amdí`H Amho. Ë`mMr CnbãYVm ImÌr H ê Z amondm{QH m/Zg©ar / 7


¿`mdo. nmÊ`mMr JwUdÎmm, Ë`mVrb KmVH AWdm Anm`H maH KQH H moUVo `m§Mohr à`moJemioVZy narjU H ê Z ¿`mdo. nmÊ`mg§~Y§ r AmOy~mgyg H moUVr n[apñWVr Amho, `mMohr AmH bZ H amdo. 6. amondm{QHo gmRr _Oyam§Mr CnbãYVm H er Amho? H m`_ ñdénr, H§ ÌmQrda Hw eb, AHw eb, Vm§{ÌH , XoIaoI, dm°M A±S dmS© - H m`m©b`mVrb H m_, {dH« sIaoXr, dgybr `mgmRr {H Vr _mUyg~i bmJob `mMm A§XmO ¿`mdm. ehamOdi, Am¡Úmo{JH n[agamV _Oyam§Mr CnbãYVm H _r AgVo _OyarMo Xahr A{YH AgVmV. g§n, AghH ma, hSVmi, {ZfoY B. àH maMo ASWio A{YH AgVmV. Voìhm gd©gmYH ~mYH VoMr eŠ`Vm J¥hrV Yamdr. AmOMr n[apñWVr, CÚmMr n[apñWVr `mMmhr {dMma H amdm. 7. _mV¥dj ¥ … amondm{QHo _Ü`o _mV¥dj¥ mMo _hÎd \ ma _moR o Amho. _mV¥dj¥ m{dZm amondm{QH m Agy eH V Zmhr. hm {dMma nŠH m H amdm. VgoM _mV¥dj¥ mgmRr ñdV§Ì {d^mJhr amIyZ Rodmdm. _mV¥dj¥ mV gm`Z ~amo~aM ñQm°H bmhr ñWmZ Úmdo. 8. H b_o- amono H aÊ`mgmRr {Zdmao, AmSmogo, J¥ho … H b_o H aÊ`mgmRr nm°Q tJ eoS - J«rZ hmD g, AdOmao gmR{dÊ`mgmRr eoS , H b_o H aÊ`mMr. OmJm, H b_o RodÊ`mMr OmJm Aem nwîH iem ~m~tMr JaO nSVo. `m ~m~r VmËnwaË`m /H m_MbmD AJa H m`_ñdê nr H aVm `oVmV. ßb°ñQrH , bmHy S JdV, nÌo, B. dñVyM§ m dmna H aVm `oVmo. 9. Iw§Q -amono dmT{dÊ`mg OmJm … H b_o H aÊ`mgmRr Iw§Q -amonm§Mr JaO AgVo. Iw§Q amono {dH V KoÊ`mnojm Vo ñdV…À`m amondm{QHo V dmT{dUo Mm§Jbo. Ë`mgmRr doJir OmJm d I§Qw OmonmgÊ`mgmRr 1-2 df} Wm§~mdo bmJVo, `mMr V`mar hdr. gÜ`m _hmamîQ´ mV H mhr amondm{QH m Aem AmhoV H s, hr ~m~ doirM bjmV Z KoVë`m_wio Am§ã`mMr Iw§Q amono Ë`m§Zm Xadfu XþgarH Sy Z AmUmdr bmJVmV. H mhr {RH mUr Va Smoi`mÀ`m H mS`mhr XþgarH Sy Z AmUyZ H b_o V`ma Ho br OmVmV d {dH brhr OmVmV. AWm©V ho `mo½` Zmhr. 10. H b_m-amonm§Zm hmS©qZJ H aUo … H b_o V`ma Ho ë`mZ§Va Ë`m§Mr {dH« s H aÊ`mnydu Ë`m§Zm H UIanUm AmUmdm bmJVmo. amondm{QHo _Ü`o ~è`mM à_mUmV H§ Q´ mb o n[apñWVr AgVo d H b_m§Mr eoVmV d bmJdS Ho ë`mZ§Va XoI^mb A{YH H miOrnydH© Ho br OmVo. Z§Va H b_m§Mr eoVmV bmJdS Ho ë`mZ§Va VoWo ~arM à{VHy b n[apñWVr AgVo. `m n[apñWVrV {QH md YaÊ`mgmRr H b_m§Zm WmoS mgm gamd Úmdm bmJVmo. Ë`mgmRr Ë`m§Zm H mhr à_mUmV à{VHy b n[apñWVrV Rodmdo bmJVo Am{U `mgmRr Amdí`H amondm{QH m/Zg©ar / 8

Vr gw{dYm Am{U OmJm amondm{QH m àñVm{nV H aVmZm amIyZ Rodmdr bmJVo. 11. D Vrg§dY©ZmMr gw{dYm … A{bH So H mhr {nH m§Mr A{^d¥Õr CVrg§dY©Z àH mao Ho br OmVo. Ho ir, Oa~oam, hr Ë`mn¡H s H mhr RiH CXmhaUo hmoV. `mgmRr H mhr Img ~m~tMr VaVwX H amdr bmJVo. {Qí`y ŠbMa b°~, CnH aUo, agm`Zo d V§Ìk `m§Mr JaO bmJVo. ho gd© Agob VaM CVrg§dY©ZmMr ~mOy ^ŠH _ Am{U `eñdr hmoVo d Vgo eŠ` Agob VaM {VH So dimdo. 12. drO, Qo{b\ moZ, nmoñQ Am°{\ g, ~±H B. gw{dYm CnbãY Agmì`mV … drOoMr JaO hr AZoH {RH mUr bmJVo. VgoM ObX _m{hVrgmRr Qo{b\ moZ \° Šg, nmoñQ-Am°\ sg B. gw{dYm AgUo amondm{QH m ì`dgm`mV Cn`wŠV RaVo. 13. añVo, ñQoeZ ~gñWmZHo … `m gmoB-gw{dYm Agë`mg amono-~mhoa {RH mUr nmR{dUo gwb^ RaVo. amon-o H b_o ZmOyH AgVmV Am{U hiwdmanUo hmVmimdr bmJVmV. `mgmRr hm` do, aoëdo dmhVyH `m§Mr gw{dYm Amdí`H AgVo. AmO H mb hm`doÀ`m H Soo {deofH ê Z hm`do Z§. 4 d 3 À`m ~mOyZo AZoH amondm{QH m VmËnwaË`m AJa H m`_ ñdê nmVhr àñWm{nV hmoV AmhoV. 14. ~m§YUr, dmhVyH , {dH« s ì`dñWm … V`ma H b_m§À`m _mJUrà_mUo dmhVyH ì`dñWm H aUo Amdí`H ~m~ Amho. gwa{jVVogmRr VgoM doioda H b_o Xÿan`ªVhr nmohmoM H aÊ`mgmRr, Q´ H _Ü`o H mhr ñVa V`ma H amdo bmJVmV qH dm VemàH mao dmhVyH H aÊ`mMo H§ ÌmQ Úmdo bmJVo d Ë`mgmRr Amdí`H Ë`m gw{dYm CnbãY Agmì`mV. 15. _mÝ`Vm, n§OrH¥ VnUm, nadmZm … A{bH So amondm{QHo Mm A{YH¥ V ì`dgm` H aÊ`mgmRr emgZmMr _mÝ`Vm Úmdr bmJVo. A{YH¥ V nadmZm ¿`mdm bmJVmo. Vmo KoÊ`mgmRr doJdoJi`m Zm|Xr, Xáao Rodmdr bmJVmV. `m gw{dYm ZOrH À`m {RH mUr CnbãY Agmì`mV. _hmamîQ´ emgZmZo AmVm EH {ISH s H m`©H« _ am~{dÊ`mg gwédmV Ho bobr Amho. amondm{QHo g§~Y§ rMo A{YH a {Oëhm H¥ {f A{YjH A{YH mar `m§MHo So AmhoV. `m ~Xbm_wio nadmZm KoVmZm `mnydu BÀNw H nadmZmYmaH m§Mr Oer ggohmobnQ ìhm`Mr Vr `mnwT o hmoUma Zmhr Aer Anojm Amho. 16. Vm§{ÌH gëbm-godm B. … amondm{QHo _Ü`o AZoH doim Vm§{ÌH , Am{W©H Am{U ì`dñWmnH s` ñdê nmÀ`m ASMUr CX²^dVmV. `m ASMUr gmoS {dÊ`mgmRr gëbmgodm CnbãY AgUo JaOoMo Amho. H mhr doim Am{W©H ghmæ` Va H mhrdoim _Oyam§Mm g§n Va H mhr doim dmhVyH H m|S r Va H mhrdoim J«mhH m§À`m VH« mar `mgmRr gëbm godm CnbãY AgUo `mo½` RaVo. amondm{QH m/Zg©ar / 9


¿`mdo. nmÊ`mMr JwUdÎmm, Ë`mVrb KmVH AWdm Anm`H maH KQH H moUVo `m§Mohr à`moJemioVZy narjU H ê Z ¿`mdo. nmÊ`mg§~Y§ r AmOy~mgyg H moUVr n[apñWVr Amho, `mMohr AmH bZ H amdo. 6. amondm{QHo gmRr _Oyam§Mr CnbãYVm H er Amho? H m`_ ñdénr, H§ ÌmQrda Hw eb, AHw eb, Vm§{ÌH , XoIaoI, dm°M A±S dmS© - H m`m©b`mVrb H m_, {dH« sIaoXr, dgybr `mgmRr {H Vr _mUyg~i bmJob `mMm A§XmO ¿`mdm. ehamOdi, Am¡Úmo{JH n[agamV _Oyam§Mr CnbãYVm H _r AgVo _OyarMo Xahr A{YH AgVmV. g§n, AghH ma, hSVmi, {ZfoY B. àH maMo ASWio A{YH AgVmV. Voìhm gd©gmYH ~mYH VoMr eŠ`Vm J¥hrV Yamdr. AmOMr n[apñWVr, CÚmMr n[apñWVr `mMmhr {dMma H amdm. 7. _mV¥dj ¥ … amondm{QHo _Ü`o _mV¥dj¥ mMo _hÎd \ ma _moR o Amho. _mV¥dj¥ m{dZm amondm{QH m Agy eH V Zmhr. hm {dMma nŠH m H amdm. VgoM _mV¥dj¥ mgmRr ñdV§Ì {d^mJhr amIyZ Rodmdm. _mV¥dj¥ mV gm`Z ~amo~aM ñQm°H bmhr ñWmZ Úmdo. 8. H b_o- amono H aÊ`mgmRr {Zdmao, AmSmogo, J¥ho … H b_o H aÊ`mgmRr nm°Q tJ eoS - J«rZ hmD g, AdOmao gmR{dÊ`mgmRr eoS , H b_o H aÊ`mMr. OmJm, H b_o RodÊ`mMr OmJm Aem nwîH iem ~m~tMr JaO nSVo. `m ~m~r VmËnwaË`m /H m_MbmD AJa H m`_ñdê nr H aVm `oVmV. ßb°ñQrH , bmHy S JdV, nÌo, B. dñVyM§ m dmna H aVm `oVmo. 9. Iw§Q -amono dmT{dÊ`mg OmJm … H b_o H aÊ`mgmRr Iw§Q -amonm§Mr JaO AgVo. Iw§Q amono {dH V KoÊ`mnojm Vo ñdV…À`m amondm{QHo V dmT{dUo Mm§Jbo. Ë`mgmRr doJir OmJm d I§Qw OmonmgÊ`mgmRr 1-2 df} Wm§~mdo bmJVo, `mMr V`mar hdr. gÜ`m _hmamîQ´ mV H mhr amondm{QH m Aem AmhoV H s, hr ~m~ doirM bjmV Z KoVë`m_wio Am§ã`mMr Iw§Q amono Ë`m§Zm Xadfu XþgarH Sy Z AmUmdr bmJVmV. H mhr {RH mUr Va Smoi`mÀ`m H mS`mhr XþgarH Sy Z AmUyZ H b_o V`ma Ho br OmVmV d {dH brhr OmVmV. AWm©V ho `mo½` Zmhr. 10. H b_m-amonm§Zm hmS©qZJ H aUo … H b_o V`ma Ho ë`mZ§Va Ë`m§Mr {dH« s H aÊ`mnydu Ë`m§Zm H UIanUm AmUmdm bmJVmo. amondm{QHo _Ü`o ~è`mM à_mUmV H§ Q´ mb o n[apñWVr AgVo d H b_m§Mr eoVmV d bmJdS Ho ë`mZ§Va XoI^mb A{YH H miOrnydH© Ho br OmVo. Z§Va H b_m§Mr eoVmV bmJdS Ho ë`mZ§Va VoWo ~arM à{VHy b n[apñWVr AgVo. `m n[apñWVrV {QH md YaÊ`mgmRr H b_m§Zm WmoS mgm gamd Úmdm bmJVmo. Ë`mgmRr Ë`m§Zm H mhr à_mUmV à{VHy b n[apñWVrV Rodmdo bmJVo Am{U `mgmRr Amdí`H amondm{QH m/Zg©ar / 8

Vr gw{dYm Am{U OmJm amondm{QH m àñVm{nV H aVmZm amIyZ Rodmdr bmJVo. 11. D Vrg§dY©ZmMr gw{dYm … A{bH So H mhr {nH m§Mr A{^d¥Õr CVrg§dY©Z àH mao Ho br OmVo. Ho ir, Oa~oam, hr Ë`mn¡H s H mhr RiH CXmhaUo hmoV. `mgmRr H mhr Img ~m~tMr VaVwX H amdr bmJVo. {Qí`y ŠbMa b°~, CnH aUo, agm`Zo d V§Ìk `m§Mr JaO bmJVo. ho gd© Agob VaM CVrg§dY©ZmMr ~mOy ^ŠH _ Am{U `eñdr hmoVo d Vgo eŠ` Agob VaM {VH So dimdo. 12. drO, Qo{b\ moZ, nmoñQ Am°{\ g, ~±H B. gw{dYm CnbãY Agmì`mV … drOoMr JaO hr AZoH {RH mUr bmJVo. VgoM ObX _m{hVrgmRr Qo{b\ moZ \° Šg, nmoñQ-Am°\ sg B. gw{dYm AgUo amondm{QH m ì`dgm`mV Cn`wŠV RaVo. 13. añVo, ñQoeZ ~gñWmZHo … `m gmoB-gw{dYm Agë`mg amono-~mhoa {RH mUr nmR{dUo gwb^ RaVo. amon-o H b_o ZmOyH AgVmV Am{U hiwdmanUo hmVmimdr bmJVmV. `mgmRr hm` do, aoëdo dmhVyH `m§Mr gw{dYm Amdí`H AgVo. AmO H mb hm`doÀ`m H Soo {deofH ê Z hm`do Z§. 4 d 3 À`m ~mOyZo AZoH amondm{QH m VmËnwaË`m AJa H m`_ ñdê nmVhr àñWm{nV hmoV AmhoV. 14. ~m§YUr, dmhVyH , {dH« s ì`dñWm … V`ma H b_m§À`m _mJUrà_mUo dmhVyH ì`dñWm H aUo Amdí`H ~m~ Amho. gwa{jVVogmRr VgoM doioda H b_o Xÿan`ªVhr nmohmoM H aÊ`mgmRr, Q´ H _Ü`o H mhr ñVa V`ma H amdo bmJVmV qH dm VemàH mao dmhVyH H aÊ`mMo H§ ÌmQ Úmdo bmJVo d Ë`mgmRr Amdí`H Ë`m gw{dYm CnbãY Agmì`mV. 15. _mÝ`Vm, n§OrH¥ VnUm, nadmZm … A{bH So amondm{QHo Mm A{YH¥ V ì`dgm` H aÊ`mgmRr emgZmMr _mÝ`Vm Úmdr bmJVo. A{YH¥ V nadmZm ¿`mdm bmJVmo. Vmo KoÊ`mgmRr doJdoJi`m Zm|Xr, Xáao Rodmdr bmJVmV. `m gw{dYm ZOrH À`m {RH mUr CnbãY Agmì`mV. _hmamîQ´ emgZmZo AmVm EH {ISH s H m`©H« _ am~{dÊ`mg gwédmV Ho bobr Amho. amondm{QHo g§~Y§ rMo A{YH a {Oëhm H¥ {f A{YjH A{YH mar `m§MHo So AmhoV. `m ~Xbm_wio nadmZm KoVmZm `mnydu BÀNw H nadmZmYmaH m§Mr Oer ggohmobnQ ìhm`Mr Vr `mnwT o hmoUma Zmhr Aer Anojm Amho. 16. Vm§{ÌH gëbm-godm B. … amondm{QHo _Ü`o AZoH doim Vm§{ÌH , Am{W©H Am{U ì`dñWmnH s` ñdê nmÀ`m ASMUr CX²^dVmV. `m ASMUr gmoS {dÊ`mgmRr gëbmgodm CnbãY AgUo JaOoMo Amho. H mhr doim Am{W©H ghmæ` Va H mhrdoim _Oyam§Mm g§n Va H mhr doim dmhVyH H m|S r Va H mhrdoim J«mhH m§À`m VH« mar `mgmRr gëbm godm CnbãY AgUo `mo½` RaVo. amondm{QH m/Zg©ar / 9



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.