Πρότυπα και τεχνολογίες για τη διαδικτυακή έκδοση ηλεκτρονικών βιβλίων

ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ PARADIGMS AND TECHNOLOGIES FOR ONLINE ELECTRONIC BOOK PUBLICATION ΚΛΗΤΣΙΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ - ΑΕΜ: 1484 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΟΛΙΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.......................................................................................................................04

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΒΙΒΛΙΟ......................................................................................09 1.2 ΤΥΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ...................................................................09 1.3 ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ..................................................................................12 1.4 ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ........................................................................................12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ..............................................................................15 2.2 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ................................15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 3.1 ΔΙΑΔΟΣΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ...................................................................................19 3.2 ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΔΟΣΗΣ.............................................................................................20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ.....................................................................23 4.2 ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ............................................23 4.3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ - ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ...................................................................25 4.4 ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ.................................................................................................26 4.5 ΣΤΟΧΟΙ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ...................................................................................................27 4.6 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΩΝ ΟΘΟΝΩΝ.............................................................................28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ..................................................................................................................30 5.2 ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΙΚΟΝΙΔΙΩΝ................................................................................................30 5.3 ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ ΔΙΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ..........................................................32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ 6.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ.............................................................39 02

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 7.1 ΕΝΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ...................................................56 7.2 ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ......................................................................57 7.3 Η ΓΛΩΣΣΑ HTML.........................................................................................................57 7.4 Η ΕΚΔΟΣΗ HTML5......................................................................................................59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ] 8.1 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ADOBE SYSTEMS....................................................................................61 8.2 ΑΡΧΕΙΑ PDF..............................................................................................................61 8.3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ADOBE IN DESIGN...................................................................................63 8.4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ISSUU.............................................................................65 8.5 ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ADOBE IN DESIGN ΚΑΙ ISSUU.....................................................................66

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ] 9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ BAKER EBOOK FRAMEWORK......................................................................69 9.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ LAKER COMPENDIUM..............................................................................69 9.3 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ LAKER COMPENDIUM.........................................................70 9.4 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ..........................................................................................70 9.5 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΑΡΧΕΙΩΝ ΤΟΥ LAKER COMPENDIUM.............................................................71 9.6 ΜΕΣΑ ΣΤΗ CSS...........................................................................................................71 9.7 ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΕΣ [ CUSTOM FONTS ]..................................................73 9.8 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ....................................................75 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α..............................................................................................................76 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...............................................................................................................78

03

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΚΟΝΑ 0.1: Abstract όψη του iPhone της Apple

Στην εποχή που ζούμε το διαδίκτυο έχει εισχωρήσει στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων και σιγά – σιγά επηρεάζει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Με ένα κλικ μπορεί κανείς να βρεθεί σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, να ενημερωθεί άμεσα, εφόσον το διαδίκτυο παρέχει πρόσβαση σε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων και πληροφοριών, να κάνει τις αγορές του online ή να εξοφλήσει τους λογαριασμούς του χωρίς να ταλαιπωρηθεί στις ενοχλητικές ουρές τραπεζών και υπηρεσιών, να συμμετέχει ενεργά στη διεθνή αγορά και να προμηθευτεί προϊόντα, να βρει την αγαπημένη του μουσική ή ταινία εύκολα και γρήγορα, ή ακόμα και να σπουδάσει εξ’ αποστάσεως. Η κατάσταση ωστόσο δεν ήταν πάντα έτσι. Με την εμφάνιση του διαδικτύου όλο και περισσότεροι χρήστες άρχισαν να το εντάσσουν στη ζωή τους, το ίδιο έπραξαν και οι διάφορες εταιρείες ανά τον κόσμο. Τα πράγματα κυλούσαν ομαλά και βέβαια υπήρχε συνεχής ανάπτυξη του διαδικτύου. Αυτό που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια όμως είναι μία ραγδαία ανάπτυξη αυτού. Σε αυτό το φαινόμενο συνετέλεσε και η εμφάνιση και προώθηση στην αγορά συσκευών και εφαρμογών που λειτουργούν με γνώμονα το διαδίκτυο. Αναφερόμαστε φυσικά στα smartphones και tablets. Ένα smartphone (έξυπνο τηλέφωνο στα ελληνικά) είναι ένα κινητό τηλέφωνο «χτισμένο» σε ένα λειτουργικό σύστημα για κινητά, ενώ διαθέτει προηγμένη υπολογιστική ικανότητα και δυνατότητες σύνδεσης σε σχέση με ένα κλασικό κινητό τηλέφωνο. Την αρχή στο χώρο έκανε η IBM το 1992 παρουσιάζοντας ένα κινητό που είχε περισσότερο χαρακτηριστικά PDA (Personal Digital Assistant). Αργότερα στα μοντέλα προστέθηκε η λειτουργικότητα των φορητών media players, low-end compact ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, βιντεοκάμερες τσέπης, καθώς και μονάδες πλοήγησης GPS διαμορφώνοντας συσκευές για πολλές χρήσεις. Τα σύγχρονα smartphones περιλαμβάνουν οθόνες αφής υψηλής ανάλυσης, web browser, πρόσβαση σε δεδομένα μέσω Wi-Fi και mobile broadband, ενώ είναι ταχεία η ανάπτυξη της αγοράς

04

εφαρμογών για κινητά (apps). Σήμερα τα πιο γνωστά λειτουργικά συστήματα (OS) που είναι κατάλληλα για κινητά είναι το Android της Google, το iOS της Apple, το Symbian της Nokia, το BlackBerry Ltd OS, το Bada της Samsung, τα Windows της Microsoft, το webOS της HP καθώς και τα Maemo και MeeGo για τους λάτρεις των Linux. Μερικά επερχόμενα λειτουργικά συστήματα είναι τα Mozilla’s Firefox OS, Cannonical Ltd’s Ubuntu Phone και Tizen. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως στις αρχές του 2013 οι πωλήσεις των smartphones ξεπέρασαν αυτές των απλών τηλεφώνων. Βέβαια οι κυρίαρχοι στο χώρο είναι η Google και η Apple καθώς μέχρι τις 18 Ιουλίου του 2013 τα Android και iPhone iOS κάλυπταν το 90% των παγκόσμιων πωλήσεων τέτοιων συσκευών. Από την άλλη τα tablets είναι μικροί φορητοί υπολογιστές που δεν διαθέτουν πληκτρολόγιο και ποντίκι, αλλά οθόνη αφής. Γενικά υπάρχουν δύο κατηγορίες τέτοιων συσκευών, η μία είναι το Tablet PC, το οποίο περιλαμβάνει κάποιο λειτουργικό σύστημα (OS) και η άλλη είναι το Web Tablet, που αφορά αποκλειστικά τη χρήση του διαδικτύου και των πολυμέσων. Η πρώτη προσπάθεια εισαγωγής και προώθησης μίας τέτοιας συσκευής στην αγορά έλαβε χώρα μέσα στη δεκαετία του 2000, όταν η Microsoft παρουσίασε το Tablet PC. Λόγω κυρίως του μεγάλου κόστους όμως, το εγχείρημα απέτυχε και η συσκευή δεν υιοθετήθηκε από το ευρύ κοινό. Η ανατροπή στο χώρο ήρθε το 2010 από την Apple με την παρουσίαση του άκρως επιτυχημένου iPad, το οποίο δίνοντας έμφαση στα μέσα ενημέρωσης πέτυχε και δημιούργησε μία νέα κατηγορία συσκευών. Η εισαγωγή των παραπάνω προϊόντων, όπως ήταν φυσικό, άλλαξε τα δεδομένα στην αγορά και δημιούργησε «συγκρούσεις» μεταξύ των εταιρειών. Στο επίκεντρο της μεγαλύτερης ίσως από αυτές τις «συγκρούσεις» βρέθηκε το Flash Player της Adobe. Το Adobe Flash Player είναι ένα δωρεάν λογισμικό που χρησιμοποιείται για την προβολή πολυμέσων, την εκτέλεση πλούσιων εφαρμογών διαδικτύου, streaming video και ήχου, περιεχομένου που δημιουργήθηκε στην πλατφόρμα Adobe Flash, ενώ υποστηρίζει vector, raster και 3D γραφικά. Ο Flash Player μπορεί να τρέξει από ένα πρόγραμμα περιήγησης στο web, όπως είναι ένα browser plug-in, ή από κινητές συσκευές που το υποστηρίζουν, ενώ υπάρχουν και εκδόσεις που τρέχουν άμεσα σε ένα λειτουργικό σύστημα.

ΕΙΚΟΝΑ 0.2: Google Play, το store της Google για εφαρμογές Android

05

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Συμπερασματικά το Adobe Flash αποτελεί μία ολοκληρωμένη πλατφόρμα ανάπτυξης στην οποία στηρίχτηκαν και συνεχίζουν να στηρίζονται οι χρήστες κυρίως για τις διαδικτυακές τους εφαρμογές και δραστηριότητες. Η μεγάλη κρίση σχετικά με το Adobe Flash επήλθε το 2008, όταν ο ίδιος ο Steve Jobs, συνιδρυτής της εταιρείας Apple, σε ανοιχτή επιστολή κατηγόρησε την Adobe και το Flash ως ένα ασταθές πρόγραμμα που δημιουργεί προβλήματα από τεχνικής πλευράς στα Macintosh και στο iOS του iPhone. Αποτελέσμα της διαμάχης που ξέσπασε ήταν η μη χρήση του Flash από το iPhone. Το θέμα πήρε τεράστιες διαστάσεις και προκάλεσε ατελείωτες συζητήσεις μεταξύ των χρηστών. Πολλοί θεώρησαν την κίνηση του Jobs ως μία κίνηση στρατηγικής. Σύμφωνα με άρθρο στο Wired Magazine το 2008, η Apple θεωρεί πολύ επικίνδυνη την εισαγωγή του Flash στην πλατφόρμα του iPhone γιατί με αυτόν τον τρόπο οι χρήστες θα μπορούν να δημιουργούν εφαρμογές σε Flash, πράγμα που θα μειώσει την κατανάλωση στο App Store της Apple. Αντίθετα, δεν είναι λίγες οι φωνές που υποστηρίζουν πως ο Jobs είχε δίκιο, καθώς όντως το Flash είναι ασταθές σε mobile web browsers, με τον Nigam Agora του Forbes να υποστηρίζει πως η Adobe αρχίζει να αναπτύσσει εργαλεία με χρήση της HTML5, τεχνολογία την οποία υπερασπίστηκε ο συνιδρυτής της Apple και η οποία συμβάλλει σημαντικά στη διαχείριση πολυμεσικών εφαρμογών, ενώ ταυτόχρονα περιθωριοποιεί το Adobe Flash. Απότοκος όλων των παραπάνω είναι οι χρήστες των συσκευών της Apple να αναπτύσσουν εφαρμογές μέσω του SDK (Software Development Kit) για το iPhone iOS, χρησιμοποιώντας το Xcode των Mac. Σήμερα στο App Store της Apple φιλοξενούνται περίπου 1.000.000 εφαρμογές. Στον αντίποδα, το Android μέχρι και την έκδοση 4.0.x υποστηρίζει το Adobe Flash, τη στιγμή που στο Google Play, πρώην Android Market, φιλοξενούνται περισσότερες από 1.000.000 εφαρμογές μουσικής, παιχνιδιών, βιβλίων, περιοδικών, ταινιών και άλλων, που είναι διαθέσιμες στους χρήστες τέτοιων συσκευών. Μέσα λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον εξέλιξης δεν είναι δυνατόν να μείνει ανεπηρέαστος ο τομέας των εκδόσεων, είτε πρόκειται για εκπαιδευτικό, ενημερωτικό, ψυχαγωγικό ή άλλο υλικό. Με βάση λοιπόν τα παραπάνω στα κεφάλαια που ακολουθούν γίνεται μία λεπτομερής αναφορά που εκτείνεται από τις παραδοσιακές αρχές σχεδιασμού ενός βιβλίου μέχρι τις σύγχρονες διαδικτυακές εκδόσεις, οι οποίες σημειώνουμε πως δεν είναι πάντα διαθέσιμες για «κατέβασμα» (download) από τους αναγνώστες τους. Επίσης αναλύουμε τις σύγχρονες τάσεις με αριθμούς, μέσα από έρευνα που πραγματοποιήσαμε, με μορφή ερωτηματολογίου, εξετάζουμε την αναγνωσιμότητα ιστοσελίδων και τέλος προτείνουμε δύο πρότυπα ανάπτυξης μίας διαδικτυακής έκδοσης ηλεκτρονικού βιβλίου, τόσο με, όσο και χωρίς χρήση του Flash.

06

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

1.1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΒΙΒΛΙΟ Το βιβλίο είναι υλικός ή μη φορέας γραπτού, εικαστικού, ηχητικού ή μηδενικού περιεχομένου. Στη βιβλιοθηκονομία ένα βιβλίο ονομάζεται και μονογραφία, ώστε να μπορεί να διαχωριστεί από τις περιοδικές έντυπες εκδόσεις. Παγκοσμίως σήμερα ως βιβλίο εννοείται η συνηθέστερη κατηγορία έντυπου αντικειμένου, στο οποίο απαντάται εξώφυλλο και περιεχόμενο σε συγκεκριμένο αριθμό συνδεδεμένων τεμαχίων χαρτιού. Βιβλίο αποκαλείται επίσης το σύνολο του περιεχομένου του αντικειμένου αυτού ως πνευματικό έργο. Ένα βιβλίο με περιεχόμενο αποτελεί πνευματικό έργο ενός ή περισσότερων συγγραφέων, σε αντίθεση με το κενό βιβλίο. Αν και η ύπαρξη βιβλίου χρονολογείται από την αυγή της ανθρώπινης ιστορίας, το έντυπο βιβλίο αποτελεί κατεξοχήν μέσο διάδοσης της πληροφορίας από την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο έως και σήμερα, οπότε και δημιουργήθηκε το μέσο δημιουργίας και αναπαραγωγής πολυάριθμου όγκου έργων. Η αξία και το περιεχόμενο του βιβλίου συνδέθηκε περισσότερο με τη λογοτεχνία, την επιστήμη και τη θρησκεία. Ανάλογα με το περιεχόμενό τους τα βιβλία θα μπορούσαν να ταξινομηθούν στις εξής γενικές κατηγορίες: 1) Φανταστικά και 2) Πληροφοριακά. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, το βιβλίο εμφανίζεται και σε μη υλικούς φορείς, όπως είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book) και το ακουστικό βιβλίο (audio book). Τα βιβλία τα συναντάμε στην τυπογραφική βιομηχανία, στις εκδοτικές επιχειρήσεις, στα βιβλιοπωλεία, στις βιβλιοθήκες, σε ιδιωτικές συλλογές και γενικά σχεδόν σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής.

1.2 ΤΥΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣΕΛΙΔΕΣ: Ονομάζονται οι δύο όψεις κάθε φύλλου. Στην τυπογραφική, εκδοτική και λογοτεχνική ορολογία, οι αριστερές σελίδες του βιβλίου ονομάζονται «verso» και οι δεξιές «recto». Παρόλα αυτά, σπανιότερα συναντώνται βιβλία με παράλληλη συρραφή του κειμένου, με οριζόντιο ξεφύλλισμα και σελίδες που παρουσιάζονται ως εμπρόσθιες και οπίσθιες. Κατά κανόνα η συρραφή των σελίδων είναι κάθετη και το ξεφύλλισμα οριζόντιο και αριστερόστροφο. Η αρίθμηση των φύλλων είναι αύξουσα και παρουσιάζει συνήθως ζυγές τις αριστερές και μονές τις δεξιές σελίδες. ΣΕΛΙΔΑ ΤΙΤΛΟΥ: Ονομάζεται η πρώτη σελίδα του βιβλίου και αριθμείται συνήθως ως η πρώτη «recto», αμέσως μετά την πίσω («verso») όψη του εξώφυλλου. Συνήθως φέρει τον τίτλο του έργου και το όνομα του συγγραφέα, με μικρότερα γράμματα από ότι εμφανίζονται στο εξώφυλλο. Πιο σπάνια η σελίδα τίτλου εμφανίζεται εντελώς κενή ή φέρει κείμενο μικρού όγκου (αφιέρωση, ανώνυμη ή επώνυμη φράση, γνωμικό κλπ). ΣΕΛΙΔΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (COPYRIGHT PAGE): Ονομάζεται η «verso» της σελίδας τίτλου, η έτερη του πρώτου φύλλου. Φέρει γενικές και ειδικές πληροφορίες για την έκδοση του βιβλίου όπως: - Στοιχεία συγγραφέα, εκδότη, τυπογραφείου και ενδεχόμενων συντελεστών (γλωσσική, εικαστική, νομική, διαφημιστική επιμέλεια) - Αύξοντα αριθμό ανατύπωσης - Καθεστώς, δικαιούχους και δήλωση επιφύλαξης πνευματικών δικαιωμάτων - Αριθμό ISBN (International Standard Book Number) - Λοιπές πληροφορίες. Οι επόμενες σελίδες έως το κυρίως περιεχόμενο, το αντικείμενο του βιβλίου, μπορούν να περιλαμβάνουν την εργογραφία του συγγραφέα ή κάποιον παρεμφερή κατάλογο, ειδικές σημειώσεις και συνήθως τη σελίδα περιεχομένων.

09

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΣΕΛΙΔΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ: Βρίσκεται συνήθως ανάμεσα στα τρία φύλλα του βιβλίου, κατά τη σύγχρονη εκδοτική και λογοτεχνική άποψη, για λόγους ευκολότερης πρόσβασης από τον αναγνώστη. Η εμφάνιση της σελίδας περιεχομένων βρίσκεται σε συνάρτηση με το περιεχόμενο και τη δομή του βιβλίου, τη διάρθρωση αυτού σε ενότητες και υποενότητες. Η σελίδα περιεχομένων έτσι ενέχει θέση ενδεικτικής προεπισκόπησης και ανασκόπησης της δομής του αντικείμενου περιεχομένου του έργου. Επίσης ενέχουν υπόσταση σελιδοδείκτη, κεφαλαίων και τμημάτων. Η αρίθμηση σελίδων στα περιεχόμενα παρουσιάζεται αύξουσα και συνηθέστερα απέναντι, δεξιά των επικεφαλίδων των κεφαλαίων, των ενοτήτων του έργου. ΚΥΡΙΩΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Το κυρίως περιεχόμενο ενός βιβλίου παρουσιάζει ανά τους χρόνους και τους τόπου διάφορες δομές, ανάλογα με το αντικείμενο, το είδος και το ύφος. Το καθαυτό έργο είθισται να ξεκινάει σε δεξιά σελίδα («recto»). Το έργο μπορεί να εμφανίζει πρόλογο, εισαγωγή αλλά και επίμετρο, βιογραφικές η ακαδημαϊκές πληροφορίες του έργου και του συγγραφέα, τα οποία μπορεί και να τοποθετούνται στο τέλος του βιβλίου. Το κύριο μέρος μπορεί να παρουσιάζεται ενιαίο, ακολουθώντας εξακολουθητική ροή, είτε να δομείται τμηματικά σε αυτοτελείς ή συνδεόμενες ενότητες. Στα βιβλία επιστημονική, θρησκευτικού και σπανιότερα λογοτεχνικού περιεχομένου εμφανίζεται και εικαστικό περιεχόμενο (σκίτσα, ζωγραφιές, διαγράμματα, φωτογραφίες κλπ). Στις τελευταίες σελίδες ενός βιβλίου λαμβάνουν χώρο επίμετρα, επίλογοι, παραθέσεις, ευχαριστίες, υποδείξεις, λεξιλόγιο, βιβλιογραφία, επεξηγήσεις, πληροφορίες εκτύπωσης, διορθώσεις κλπ. Στο έντυπο βιβλίο είθισται τα ακραία φύλλα, εμπρόσθια και οπίσθια, να παραμένουν κενά. ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Ο όγκος του περιεχομένου περιβάλλεται από ένα παχύτερο και σκληρότερο φύλλο, το εξώφυλλο. Εκείνο μπορεί να αποτελείται από χαρτί (χαρτοδεσία), χαρτόνι, δέρμα (δερματοδεσία) και σπανιότερα από ξύλο, ύφασμα, μέταλλο, ορυκτό, πέτρωμα ή σύνθεσή τους. Το εξώφυλλο ενός βιβλίου απαρτίζεται από το εμπρόσθιο («recto») και το οπίσθιο («verso») τμήμα (οπισθόφυλλο όπως αλλιώς ονομάζεται), τα οποία ενώνει η ράχη του βιβλίου. Πρόκειται για την εξωτερική εικόνα του, εκείνη που θα προσελκύσει ή θα απομακρύνει τον επίδοξο αναγνώστη. Για αυτό το λόγο οι εμπλεκόμενοι στις εκδόσεις ασχολούνται σημαντικά με την εμφάνιση του εξώφυλλου, αναθέτοντας τη δημιουργία του σε επαγγελματίες των εικαστικών και φωτογραφικών τεχνών. Κατά κανόνα το εξώφυλλο φέρει εικαστικό παρασκήνιο και γλωσσικό προσκήνιο. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ: Το παρασκήνιο παρουσιάζει φωτογραφία, ζωγραφική, γράφημα, σκίτσο, απλώς χρώμα ή μικτή τέχνη. Το αντικείμενό του διαφέρει ανάλογα με το είδος του βιβλίου. Γενικά ισχύει: - Στο λογοτεχνικό βιβλίο (πεζό, έμμετρο, μικτό) είθισται να χρησιμοποιείται τοπίο, πορτραίτο, σκίτσο, αφηρημένη σύνθεση κλπ.

- Στο θρησκευτικό προτιμάται η αγιογραφία και η σχετική φωτογραφία.

- Το επιστημονικό παρουσιάζει ενδεικτικά του αντικειμένου σκίτσα, γραφήματα, αναπαραστάσεις και σπανιότερα φωτογραφία ή ζωγραφική.

- Το διαφημιστικό, τουριστικό, εμπορικό βιβλίο και τα συναφή συνήθως ενσωματώνουν στο εξώφυλλό τους σύνθεση των περιεχομένων τους. ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ: Το προσκήνιο παρουσιάζει γλωσσικό χαρακτήρα. Γενικά ισχύει: - Κεντρικά (συνηθέστερα) άνω ή (σπανιότερα)κάτω, ακόμα πιο σπάνια μεσοκεντρικά τυπώνεται το όνομα του συγγραφέα και από κάτω ο τίτλος του βιβλίου. Η παρουσία αυτή συνήθως καταλαμβάνει το ένα δέκατο της επιφάνειας του εξώφυλλου. Ο τίτλος φέρει μεγαλύτερα γράμματα από το όνομα του συγγραφέα. Με μικρότερη γραμματοσειρά από αυτήν του τίτλου αναφέρεται ενδεχομένως ο υπότιτλος.

10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΕΙΚΟΝΑ 1.1: Ένα τυπικό εξώφυλλο βιβλίου

- Κοντά στα στοιχεία του τίτλου και συνήθως στις άνω γωνίες εμφανίζονται σχετικές της κυκλοφορίας πληροφορίες, όπως αριθμός ενδεχόμενης ανατύπωσης (για παράδειγμα «Εικοστή χιλιάδα»), αναφορές στο συγγραφέα και την έκδοση (για παράδειγμα «Από το συγγραφέα του…» ή «Best seller»).

- Η μεσαία επιφάνεια του εξώφυλλου συνήθως δεν διαθέτει προσκήνιο κείμενο αλλά εμφανίζεται το παρασκήνιο περιεχόμενο.

- Στην κάτω πλευρά και συμμετρικά με τα στοιχεία του τίτλου εμφανίζεται το όνομα και το λογότυπο του εκδότη. Αν αυτός δεν υπάρχει και η έκδοση αυτοχρηματοδοτείται από το συγγραφέα τότε συνήθως αναγράφεται η χρονολογία εκτύπωσης και η γενέτειρα, ο τόπος συγγραφής ή ο τόπος

11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

έκδοσης του βιβλίου (για παράδειγμα «Θεσσαλονίκη 2013»).

1.3 ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ: - Πνευματική ανάπτυξη - Όξυνση της αντιληπτικής ικανότητας - Ανάπτυξη και ωρίμανσης της σκέψης και της φαντασίας - Διεύρυνση πνευματικών οριζόντων - Καταγραφή της γνώσης - Απελευθέρωση από την αμάθεια - Απόκτηση γνώσεων σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό - Εκμάθηση της γλώσσας, καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος και πλουτισμός του λεξιλογίου - Επαφή με την επιστήμη και την τέχνη - Αυτογνωσία - Κατάργηση των ορίων του χωροχρόνου - Απαλλαγή από μοιρολατρία, προκαταλήψεις, προλήψεις, φανατισμούς ΨΥΧΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ: - Ηθικοποίηση - Ψυχική καλλιέργεια και συναισθηματικός πλούτος - Συμβολή στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας - Παροχή και προβολή προτύπων και ιδανικών - Ψυχαγωγία - Πολιτική ενημέρωση - Ανάπτυξη αισθήματος ελευθερίας ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ: - Επικοινωνία - Ομαλή κοινωνική ένταξη - Κοινωνικοποίηση - Αλληλογνωριμία και επαφή λαών και πολιτισμών - Διάδοση της γνώσης σε όλες τις κοινωνικές τάξεις ΥΛΙΚΑ: - Προσφορά εργασίας σε πολλούς, όπως είναι οι εκδότες, βιβλιοπώλες, βιβλιοθηκονόμοι, τυπογράφοι κλπ.

1.4 ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Στη σημερινή εποχή της νεοελληνικής πραγματικότητας παρατηρείται μία αποστροφή από το βιβλίο. Στο συγκεκριμένο φαινόμενο οδηγούν διάφορες αιτίες. Κάποιες από αυτές τις αιτίες αναφέρονται παρακάτω: - Υλιστική εποχή - Έλλειψη ελεύθερου χρόνου και έντονοι ρυθμοί ζωής - Κυριαρχία εικόνας – τηλεόρασης

12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΕΙΚΟΝΑ 1.2: Έντυπο βιβλίο

-

Κακή ποιότητα εκδόσεων (βιβλίων, περιοδικών) καθώς για πολλούς μόνος στόχος είναι το κέρδος Ακριβά βιβλία και απαγορευτικές τιμές Έλλειψη εκλαϊκευτικών εκδόσεων Επαγγελματική εξειδίκευση και περιορισμός των ενδιαφερόντων Κακή παρεχόμενη παιδεία Χρησιμοθηρικός χαρακτήρας της γνώσης Πολιτικές σκοπιμότητες Κακή χρήση του βιβλίου στο σχολείο που οδηγεί πολλές φορές στο μίσος για το βιβλίο Ελλιπής παρότρυνση από την οικογένεια Αντιπνευματική παρέμβαση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Ελλιπής διαφήμιση, προβολή και προώθηση του βιβλίου Αποκρουστική (κυρίως στους νέους) η εικόνα όσων διαβάζουν (για παράδειγμα των διανοούμενων), γεγονός που οδηγεί σε άσχημα πρότυπα - Έλλειψη βιβλιοθηκών - Διαδεδομένη αντίληψη πως «Όποιος διαβάζει είναι φυτό» - Αναλφαβητισμός οργανικός και λειτουργικός Τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου: - Συνειδητοποίηση του προβλήματος και των αιτιών που το προκαλούν - Συνειδητοποίηση των προσφορών του καλού βιβλίου - Θεσμικά κατοχυρωμένα μέτρα αντιμετώπισης - Δομικές αλλαγές στο σχολείο, σημασία και προσοχή στο σχολικό βιβλίο

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

-

Ίδρυση βιβλιοθηκών Πολιτική στήριξης και προώθησης του βιβλίου Προσπάθεια της οικογένειας και επιμόρφωση των γονέων Προβολή σωστών προτύπων Διαφήμιση και εκστρατεία ενημέρωσης από την πολιτεία, το σχολείο, τους εκδοτικούς οίκους, τις βιβλιοθήκες, τα βιβλιοπωλεία, τις οργανώσεις φίλων του βιβλίου - Προσιτές τιμές - Ποιοτικές εκδοτικές προσπάθειες, καλαίσθητη έκδοση των βιβλίων και επιβράβευση αυτών των προσπαθειών

ΕΙΚΟΝΑ 1.3: Κίνηση σε ώρα αιχμής σε μεγάλο αστικό κέντρο

14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Το ηλεκτρονικό βιβλίο ή ψηφιακό βιβλίο (στα αγγλικά αναφέρεται ως e-book) αποτελεί ένα σύνολο πληροφοριών που εμφανίζονται σε ψηφιακή μορφή, των οποίων το περιεχόμενο και η μορφή προσομοιάζουν το έντυπο βιβλίο. Παρόλο που μπορεί να διατίθεται και σε τυπωμένη εκδοχή ή να συνιστά ψηφιοποίηση ενός ήδη τυπωμένου βιβλίου, το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν προϋποθέτει αναγκαστικά και ένα αντίστοιχο τυπωμένο βιβλίο. Το ηλεκτρονικό βιβλίο δημιουργείται μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή ή σχετικών ψηφιακών συσκευών και σε διάφορα λειτουργικά συστήματα. Όσον αφορά στα Windows, τα κυριότερα προγράμματα που χρησιμοποιούνται για τη συγγραφή και τη σελιδοποίηση του βιβλίου είναι το MS Word, το Open Office Writer καθώς και τα λεγόμενα «δημιουργικά» προγράμματα της εταιρείας Adobe, όπως είναι τα In Design, Acrobat, Reader και παλαιότερα το Pagemaker, καθώς και το Quark Express της εταιρείας Quark. Όσον αφορά το σχεδιασμό του εξώφυλλου κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται τα Adobe Photoshop, Illustrator και In Design, όπως και τα Corel Draw και Quark Express. Το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί επίσης να δημιουργηθεί σε σχετικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, όπως είναι για παράδειγμα η Wikipedia. Η διάθεση του ηλεκτρονικού βιβλίου γίνεται μέσω φορέων ψηφιακής πληροφορίας, όπως το Διαδίκτυο, αλλά και με υλικά ψηφιακά μέσα, για παράδειγμα CD-ROM, DVD-ROM, USB Stick κλπ. Σήμερα οι δανειστικές βιβλιοθήκες δημιουργούν ή παρέχουν, επιπρόσθετα στις συλλογές έντυπου υλικού, πρόσβαση σε ψηφιακές συλλογές ηλεκτρονικών βιβλίων. Αυτό συμβαίνει τόσο για πρακτικούς λόγους, δηλαδή για εξοικονόμηση χώρου και ευκολία αναζήτησης, όσο και για τεχνικούς, αφού πλέον πολλά βιβλία διατίθενται μόνο σε ηλεκτρονική μορφή. Εντούτοις παρά τις εξελίξεις στο χώρο της τεχνολογίας της πληροφόρησης και την εμφάνιση του ηλεκτρονικού βιβλίου, δεν έχει παρατηρηθεί ακόμη πολύ μεγάλη μείωση στους ρυθμούς έκδοσης και εμπορίας έντυπων βιβλίων.

2.2 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου σε σχέση με το έντυπο είναι πολλά. Κάποια από αυτά αναφέρονται παρακάτω: - Ελάχιστο έως μηδενικό κόστος παραγωγής και διάθεσης (μέσω διαδικτύου) - Ελάχιστο έως μηδενικό κόστος αναπαραγωγής - Ελάχιστος όγκος μεταφοράς, αποθήκευσης και έκθεσης - Οικολογικό λόγω της ανυπαρξίας υλικού μέσου πλην του φορέα διάθεσής του - Απουσία φθοράς λόγω της άυλης υπόστασής του - Ευκολότερη και ταχύτερη αναζήτηση, ολική ή μερική επεξεργασία και αναπαραγωγή (ανάλογα με την άδεια χρήσης) - Ευκολότερη και μεγαλύτερη πρόσβαση στο ευρύ κοινό, ακόμα και σε σπάνια έργα - Ευκολότερη πρόσβαση στη διάθεση και γνωστοποίηση των έργων τους από εντύπως ανέκδοτους ή απέχοντες δημιουργούς - Δυνατότητα επισύναψης σχετικού οπτικοακουστικού υλικού στο έργο - Δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας και σχολιασμού (στο διαδίκτυο) με εκδότες, αναγνώστες και σχετικά φυσικά και νομικά πρόσωπα - Δυνατότητα άμεσου και ολικού κέρδους των εμπλεκόμενων (δημιουργών, εκδοτών) χωρίς την απόδοση κερδών σε τυπογράφους, διανομείς, βιβλιοπωλεία και εκθετήρια. Το ηλεκτρονικό βιβλίο όμως, όπως και κάθε τι στη ζωή μας έχει και κάποια μειονεκτήματα σε σχέση με το έντυπο βιβλίο. Μερικά από αυτά αναφέρουμε στη συνέχεια:

16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΕΙΚΟΝΑ 2.1: Ηλεκτρονικό βιβλίο

- Το μηδενικό κόστος παραγωγής και διάθεσης είναι δυνατό να ανατρέψει το εργασιακό και λειτουργικό γίγνεσθαι της εκδοτικής βιομηχανίας και βιοτεχνίας καθώς και των εμπλεκόμενων δικτύων διανομής.

- Κίνδυνος αλλοίωσης της αναγνωστικής κουλτούρας, αφού, κατά κοινή ομολογία, η αισθητική απόλαυση ενός βιβλίου δεν περιλαμβάνει μόνο την ανάγνωση του έργου αλλά και την αναζήτησή του, την απόκτηση, την αφή και την οσμή του χαρτιού, το ξεφύλλισμα, την προσοχή του από τη φθορά, την ταξινόμηση και τοποθέτηση, το περιβάλλον ανάγνωσης, το δανεισμό και σχολιασμό σε οικείους κλπ.

- Το έντυπο βιβλίο μεταφέρεται και διαβάζεται εύκολα, σε αντίθεση με το ηλεκτρονικό το οποίο για να αναπαράγει την ανάγνωση στο ίδιο μέγεθος γραμματοσειράς και σελίδων ενός έντυπου βιβλίου απαιτεί τη χρήση ογκωδέστερου υλικού φορέα (όπως είναι σταθερός ή φορητός υπολογιστής, tablet κλπ).

- Καταστρέφεται εύκολα και ολοσχερώς με την καταστροφή του φορέα διάδοσής του (όπως είναι τα αποθηκευτικά μέσα RAM και ROM, ο H/Y κλπ) σε αντιδιαστολή με το έντυπο βιβλίο το οποίο μπορεί να διασωθεί ολικά ή έστω τμηματικά ακόμα και από φυσικές καταστροφές.

- Αισθητικά και πραγματιστικά, η βιβλιοθήκη υπερέχει ενός απλού φακέλου αρχείων σε κάποιον ψηφιακό φορέα.

- Η ευκολία αναπαραγωγής και ενδεχόμενης επεξεργασίας ενός ηλεκτρονικού βιβλίου δημιουργεί τον κίνδυνο καταπάτησης των πνευματικών δικαιωμάτων, αλλοίωσης του πρωτότυπου άνευ αδεία η συναινέσεως για την κάρπωση υλικών ή ηθικών κερδών.

- Η αμεσότητα και η ευκολία επικοινωνίας και σχολιασμού του έργου και του δημιουργού από τους αναγνώστες μπορεί να λειτουργήσει ανταγωνιστικά και κακεντρεχώς στηλιτευτικά για τον ίδιο.

17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

3.1 ΔΙΑΔΟΣΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ Στη σημερινή εποχή ίσως το μέσο που έχει τη μεγαλύτερη δυναμική όσον αφορά τον αριθμό των ανθρώπων που το χρησιμοποιούν είναι η τηλεόραση. Άνθρωποι όλων των ηλικιών και σχεδόν όλων των κοινωνικών στρωμάτων αποτελούν το αποκαλούμενο τηλεοπτικό κοινό, πράγμα που σημαίνει πως το συγκεκριμένο μέσο μπορεί να επηρεάζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας διοχετεύοντας πληροφορίες και προβάλλοντας εικόνες που αργότερα θα χρησιμοποιήσει η κοινή γνώμη για να διαμορφώσει τη σκέψη της και τις απόψεις της. Για το λόγο αυτό δεν θα ήταν δυνατό να μην επηρεάζει τη διάδοση του βιβλίου. Βέβαια στην ερώτηση αν τελικά η τηλεόραση συμβάλλει ή όχι στη διάδοση του βιβλίου δεν γνωρίζουμε ξεκάθαρα αν η απάντηση είναι θετική ή αρνητική, σίγουρα όμως είναι δύσκολη. Από τη μία πλευρά κάποιοι υποστηρίζουν ότι όντως η συμβολή της τηλεόρασης είναι καθοριστική: - Διαφημίσεις βιβλίων - Εκπομπές για το βιβλίο - Συνεντεύξεις και προβολή συγγραφέων Βλέποντας το ζήτημα όμως από μία άλλη οπτική γωνία, υπάρχουν πολλοί που αμφισβητούν το ρόλο της τηλεόρασης όσον αφορά τη διάδοση του βιβλίου, καθώς: - Εθίζει το άτομο ώστε να προτιμά τις (γρήγορα εναλλασσόμενες, κινούμενες) εικόνες - Μετατρέπει τον τηλεθεατή σε παθητικό δέκτη - Συμβάλλει στην αντιπνευματικότητα, προωθώντας τον υλισμό (σε αντίθεση με την πνευματικότητα του βιβλίου) - Έχει αναλάβει λειτουργίες και ρόλους που παλιά εκπλήρωνε το βιβλίο (όπως είναι η ενημέρωση, η διασκέδαση, η μόρφωση κλπ) - Προβάλει εντελώς διαφορετικά πρότυπα Αναλύοντας τα παραπάνω βλέπουμε πως η τηλεόραση συμβάλλει ως ένα σημείο στην προώθηση του βιβλίου και της φιλαναγνωσίας, άλλες φορές όμως το εχθρεύεται και το πολεμά. Μπορεί να προσφέρεται για διαφήμιση βιβλίων και εκδοτικών οίκων, καθώς απευθύνεται σε μαζικά ακροατήρια και έτσι τα διαφημιστικά μηνύματα βρίσκουν το δρόμο τους προς το ευρύ κοινό, εφόσον βέβαια τα οικονομικά μεγέθη των συγγραφέων και των εκδοτικών οίκων τους επιτρέπουν να την προτιμούν ως μέσο προβολής. Μπορεί να υπάρχουν κάποιες εκπομπές που είναι αφιερωμένες στο βιβλίο και κατά κύριο λόγο προβάλλονται στα κρατικά κανάλια ή να υπάρχουν σε διάφορες ψυχαγωγικές εκπομπές σχετικές στήλες, όπου παρουσιάζονται ποικίλα βιβλία, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε πως είναι πολλές και σίγουρα θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερες. Και κάπου εδώ φτάνουμε στο «αλλά». Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός πως η τηλεόραση εθίζει τους τηλεθεατές σε ένα γρήγορο ρυθμό ζωής, λόγο των συχνών εναλλαγών των πλάνων και του γρήγορου ρυθμού που αυτό επιβάλλει. Έχοντας αυτό ως μέτρο σύγκρισης ο μικρός σε ηλικία τηλεθεατής δεν μπορεί να γυρίσει στους αργούς ρυθμούς που εκ των πραγμάτων ενέχει η διαδικασία της ανάγνωσης, με αποτέλεσμα το διάβασμα να του φαίνεται ανυπόφορο. Το χειρότερο από όλα όμως είναι η προβολή του υλιστικού τρόπου ζωής, που αποτελεί πρώτη προτεραιότητα των καναλιών. Άλλωστε από τις διαφημίσεις συντηρούνται και τα ίδια. Έτσι με τρόπο αθόρυβο περνούν στο υποσυνείδητο των τηλεθεατών, κυρίως αυτών που είναι μικρότερης ηλικίας και δεν έχουν πολλές αντιστάσεις, προβάλλοντας ένα βίωμα που επιδιώκει μόνο υλικές απολαύσεις και καλώντας τους να καλύψουν κυρίως ή και αποκλειστικά τις επιθυμίες τους που έχουν να κάνουν με την ύλη. Απότοκος όλων αυτών είναι ο πνευματικός τομέας του ατόμου να

19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

παραμερίζεται και κατ’ επέκταση το βιβλίο και η ανάγνωση να μη θεωρούνται απαραίτητα για τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

3.2 ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΔΟΣΗΣ Η τηλεόραση δεν αποτελεί μονόδρομο για τη διάδοση του βιβλίου. Το διαδίκτυο είναι ένα εξίσου σημαντικό μέσο. Μέσα από τις ιστοσελίδες, τα online βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες, τα κοινωνικά forum, τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (για παράδειγμα το facebook, το twitter κλπ) το βιβλίο αποκτά ζωή και έρχεται σε επαφή με τους επικείμενους αναγνώστες του. Πέρα από το διαδίκτυο στην προώθηση του βιβλίου συμβάλλουν καθοριστικά τα βιβλιοπωλεία και οι εκδοτικοί οίκοι με διάφορες δραστηριότητες που διοργανώνουν, όπως είναι εκθέσεις, bazaaz κλπ, καθώς και οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις με δράσεις και ενέργειές τους. Τα τελευταία χρόνια σημαντική είναι και η συμβολή του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) προς την κατεύθυνση της προώθησης της ανάγνωσης. Στόχος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) είναι να προάγει και να μεριμνά για την προώθηση της ανάγνωσης μέσα από μία σειρά δράσεων, πολύπλευρων και αποδοτικών για τους βιβλιόφιλους κάθε ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου και αναγνωστικών ενδιαφερόντων. Κάποιες από τις δράσεις του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) είναι οι εξής: - Το ΕΚΕΒΙ και το παιδί: Πρόκειται για δράσεις που ξεδιπλώνουν το μαγικό κόσμο του βιβλίου στα μάτια των μικρών παιδιών. Τα παιδιά γίνονται κοινωνοί ενός μικρόκοσμου που γιγαντώνεται μέσα από το παιχνίδι, την επαφή με το χαρτί και το μολύβι, τη γοητεία της ανάγνωσης. Στις δραστηριότητες αυτού του τομέα περιλαμβάνονται οι επισκέψεις συγγραφέων και εικονογράφων στα σχολεία, κινητές εκθέσεις, εργαστήρια για παιδιά και εφήβους, έκθεση παιδικού και εφηβικού βιβλίου, πρόγραμμα για παιδιά και εφήβους στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και ο Μικρός Αναγνώστης (εφαρμογή κατάλληλα σχεδιασμένη για να μπορούν οι μικροί αναγνώστες να αναζητήσουν το βιβλίο που επιθυμούν).

- Δράσεις για τη φιλαναγνωσία των μαθητών - Εκθέσεις βιβλίου - Λέσχες ανάγνωσης: Κάθε λέσχη ανάγνωσης αποτελεί μία ομάδα ανθρώπων που έχουν συμφωνήσει να συναντιούνται σε τακτά διαστήματα (συνήθως μία φορά το μήνα) και να συζητούν για βιβλία που αποφάσισαν να διαβάσουν από κοινού.

- Βραβείο αναγνωστών: Αποτελεί μοναδικό βραβείο στα ελληνικά λογοτεχνικά δεδομένα καθώς οι ίδιοι οι αναγνώστες καλούνται να ψηφίσουν το αγαπημένο ελληνικό μυθιστόρημα της χρονιάς. Αρχικά ψηφίζουν τα μέλη των Λεσχών Ανάγνωσης για τη «βραχεία λίστα», δίνοντας μετά τη σκυτάλη στους βιβλιόφιλους.

- Σεμινάρια «Το εργαστήρι του βιβλίου»: Εργαστηριακά σεμινάρια δημιουργικής γραφής, διόρθωσης και επιμέλειας κειμένων καθώς και λογοτεχνικής μετάφρασης.

- Αφιερώματα σε μεγάλους λογοτέχνες - Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) συμβάλλει δυναμικά με τις δράσεις του στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης στην Ελλάδα, με γενικό στόχο το διάλογο των πολιτισμών μέσω της ποιητικής δημιουργίας αλλά και τη διάδοση της ποίησης στο ευρύ κοινό. Η συστηματική οργάνωση κεντρικών εκδηλώσεων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ή το Βυζαντινό Μουσείο για παράδειγμα, καθώς και η καθιερωμένη καμπάνια προώθησης της ποίησης στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, έχουν βρει μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό και έχουν συμβάλλει καθοριστικά στην καθιέρωση του θεσμού της «Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης» και, κατά συνέπεια, στην εξάπλωση του ενδιαφέροντος για την ποίηση σε ολόκληρη την Ελλάδα.

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΙΚΟΝΑ 3.1: Ο ιστότοπος του ΕΚΕΒΙ

Παρά το σημαντικότατο έργο που προσέφερε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) σταμάτησε να υπάρχει το 2013, ύστερα από απόφαση της κυβέρνησης σχετικά με το κλείσιμό του, στο πλαίσιο των γενικών περικοπών οργανισμών εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Σε αυτό το κεφάλαιο θα δούμε τη διαδικασία ανάπτυξης συστημάτων που αλληλεπιδρούν με τους χρήστες τους. Οι παράγραφοι που ακολουθούν περιέχουν κανόνες σχεδιασμού, τεχνικές και εργαλεία προδιαγραφής, ανάπτυξης και αξιολόγησης διαδραστικών συστημάτων. Η σχεδίαση διεπιφανειών χρήστη είναι μία δύσκολη διαδικασία που στηρίζεται αφενός σε τέχνη που δεν είναι εύκολο να διδαχθεί κανείς και αφετέρου σε μεγάλο βαθμό σε γνώσεις και εμπειρία χρήσης κατάλληλων τεχνικών. Τα εφόδια του σχεδιαστή είναι συνεπώς τα γενικού χαρακτήρα θεωρητικά μοντέλα, οι αρχές σχεδιασμού (design principles) και οι πρακτικές οδηγίες σχεδίασης (design guidelines). Τα θεωρητικά μοντέλα που περιγράφουν ένα διαδραστικό σύστημα σε λειτουργία είναι είτε επεξηγηματικού χαρακτήρα (εκ των υστέρων περιγραφή της συμπεριφοράς χρήστη – συστήματος), είτε προβλεπτικού, μέσω των οποίων είναι δυνατή η σύγκριση προτεινόμενων εναλλακτικών σχεδίων με βάση την προβλεπόμενη απόδοση του συστήματος. Παραδοσιακά, η τεχνολογία λογισμικού ανέπτυξε πρότυπες μεθόδους και εργαλεία που επιτρέπουν τη συστηματική ανάπτυξη προϊόντων λογισμικού. Έτσι δημιουργήθηκαν διάφορες μεθοδολογίες σχεδιασμού, οι πιο γνωστές από τις οποίες αναφέρονται παρακάτω: - Μοντέλο καταρράκτη (waterfall model) - Ελικοειδές μοντέλο - Αστεροειδές μοντέλο ανάπτυξης (Star Model) Βέβαια η κάθε μία από τις προαναφερθείσες μεθοδολογίες έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Ωστόσο για την ανάπτυξη εύχρηστων συστημάτων, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες των χρηστών τους ακολουθούμε τις λεγόμενες αρχές του ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού λογισμικού (user –centred design). Επιγραμματικά οι γενικές αυτές αρχές όσον αφορά τη διαδικασία σχεδίασης είναι: - Η σχεδίαση από τις πρώτες φάσεις του σχεδιασμού πρέπει να εστιαστεί στους χρήστες και τις εργασίες τους, ούτως ώστε τα γνωστικά, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τους και η συμπεριφορά τους να γίνουν κατανοητά από τους σχεδιαστές και να ληφθεί υπόψη.

- Να καταγραφεί και να μετρηθεί η αντίδραση των χρηστών με χρήση πρότυπων διεπιφανειών του συστήματος, εγχειριδίων και προσομοιωτών λειτουργίας του σε όλες τις φάσεις σχεδιασμού.

- Η διαδικασία σχεδίασης που έχει τα χαρακτηριστικά αυτά πρέπει να είναι μία επαναληπτική διαδικασία που να επιτρέπει τη βαθμιαία βελτίωση των χαρακτηριστικών της διεπιφάνειας.

4.2 ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Στην ενότητα αυτή θα περιγράψουμε λεπτομερώς μία ανθρωποκεντρική διαδικασία ανάπτυξης διαδραστικών συστημάτων σύμφωνα με τη μεθοδολογία Logical User-Centred Interactive Design (LUCID), που περιγράφεται από τους B. Shneiderman και C. Kreitzberg. Η μεθοδολογία αυτή στηρίζεται στο εξελικτικό μοντέλο ανάπτυξης. Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς στο διαδικτυακό τόπο www.cognetics.com. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή διακρίνονται οι εξής έξι φάσεις ανάπτυξης: - Ανάπτυξη αρχικής ιδέας - Ανάπτυξη αναγκών και απαιτήσεων - Σχεδιασμός συστήματος με πρότυπη βασική οθόνη - Επαναληπτικός σχεδιασμός και βελτίωση πρωτοτύπου - Ανάπτυξη συστήματος

23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

- Αρχική λειτουργία Ο εξελικτικός χαρακτήρας της μεθόδου προκύπτει από την ανάπτυξη ενός πρωτοτύπου στην τρίτη φάση και στη συνέχεια από τη διαδοχική βελτίωσή του κατά την τέταρτη φάση. Στη συνέχεια δίνεται το περίγραμμα καθεμιάς από τις φάσεις που αναφέρθηκαν. ΦΑΣΗ (Α): Ανάπτυξη αρχικής ιδέας του συστήματος - Δημιουργία αρχικής ιδέας - Ορισμός επιχειρησιακού στόχου - Δημιουργία ομάδας σχεδιασμού ευχρηστίας - Προσδιορισμός τυπικών χρηστών - Προσδιορισμός τεχνικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων - Ορισμός του πλάνου ανάπτυξης, του προσωπικού που πρόκειται να εμπλακεί στην ανάπτυξη, του χρονοπρογράμματος και του προϋπολογισμού του έργου ΦΑΣΗ (Β): Ανάλυση αναγκών και απαιτήσεων - Χωρισμός χρηστών σε ομογενείς ομάδες και ανάλυση των χαρακτηριστικών τους.

- Ανάλυση εργασιών σε ξεχωριστές ενότητες.

- Ανάλυση των αναγκών μέσω δημιουργίας σεναρίων χρήσης με συμμετοχή των χρηστών.

- Περιγραφή των εργασιών μέσω της ροής στοιχειωδών εργασιών (task flow).

- Εντοπισμός των κύριων αντικειμένων και δομών που θα χρησιμοποιηθούν στη διεπιφάνεια χρήστη.

- Επίλυση τεχνικών προβλημάτων και περιορισμών τεχνικού χαρακτήρα. ΦΑΣΗ (Γ): Σχεδιασμός συστήματος με πρότυπη βασική οθόνη - Ορισμός ειδικών στόχων ευχρηστίας σύμφωνα με τις ανάγκες των χρηστών.

- Δημιουργία οδηγιών σχεδιασμού και οδηγού στυλ αλληλεπίδρασης.

- Ορισμός ενός μοντέλου πλοήγησης και της κυρίαρχης μεταφοράς που θα χρησιμοποιηθεί στη διεπιφάνεια.

- Ορισμός της ομάδας των βασικών οθονών: εισαγωγική οθόνη, κεντρική οθόνη (home screen), βασικές οθόνες κύριων διεργασιών.

- Κατασκευή πρωτότυπου των βασικών οθονών, με χρήση εργαλείου γρήγορης πρωτοτυποποίησης (fast prototyping).

- Για το πρωτότυπο που κατασκευάστηκε ζητείται η γνώμη των χρηστών και γίνονται οι πρώτες μετρήσεις ευχρηστίας. ΦΑΣΗ (Δ): Επαναληπτικός σχεδιασμός και βελτίωση του πρωτοτύπου (επαναληπτική διαδικασία των παρακάτω βημάτων) - Επέκταση των βασικών οθονών σε πλήρες σύστημα - Εμπειρική αξιολόγηση διεπιφάνειας από ειδικούς διαδραστικών συστημάτων - Διενέργεια μετρήσεων ευχρηστίας ευρείας κλίμακας - Παραγωγή πλήρους πρωτοτύπου και λεπτομερών προδιαγραφών ΦΑΣΗ (Ε): Ανάπτυξη συστήματος - Κατά τη φάση αυτή προχωράμε σύμφωνα με τις προδιαγραφές που αναπτύξαμε στην υλοποίηση του συστήματος, πολλές φορές σαν μετεξέλιξη του πρωτοτύπου της προηγούμενης φάσης, είτε σαν ένα εντελώς νέο σύστημα.

- Θα πρέπει σχετικά να αποφασιστεί η χρησιμοποίηση συγκεκριμένων εργαλείων και πρακτικών.

24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

- Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην αντιμετώπιση των τροποποιήσεων που θα επιφέρουμε κατά την παρούσα τελική φάση.

- Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ανάπτυξη ηλεκτρονικών βοηθημάτων (on-line help), εγχειριδίων χρήσης και εκπαιδευτικού υλικού (tutorials). ΦΑΣΗ (ΣΤ): Φάση αρχικής λειτουργίας - Κατά την τελευταία αυτή φάση, η οποία αφορά την αρχική λειτουργία του προϊόντος, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην υποστήριξη και την εκπαίδευση των χρηστών, στην καταγραφή και την αξιολόγηση συμβάντων και στη συντήρηση του συστήματος.

4.3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ Κατά τις δύο πρώτες φάσεις, δηλαδή κατά την ανάπτυξη της αρχικής ιδέας του προϊόντος και κατά τη φάση ανάλυσης αναγκών και απαιτήσεων, θα πρέπει να γίνει ανάλυση των χρηστών αρχικά για τον προσδιορισμό των τυπικών χρηστών και στη συνέχεια για την ανάλυση των χαρακτηριστικών τους αφού χωριστούν σε ομογενείς ομάδες. Η σημασία των εργασιών αυτών για την ανάπτυξη συστημάτων ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα είναι σημαντική, αφού από τις εργασίες αυτές θα προκύψουν τα χαρακτηριστικά των χρηστών και με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά θα πρέπει να σχεδιαστεί το σύστημα. Μετά την ολοκλήρωση της φάσης της ανάλυσης συμπληρώνονται κατάλληλες φόρμες, που απαντούν σε ερωτήματα, όπως «Τι επιθυμεί να επιτύχει ο ενδιαφερόμενος και πώς μετριέται η επιτυχία για αυτόν;» και προδιαγράφουν τα χαρακτηριστικά των χρηστών και των εργασιών τους. Τα στοιχεία που οι φόρμες αυτές περιλαμβάνουν είναι τα εξής: (α) Τα χαρακτηριστικά των χρηστών: - Ατομικά χαρακτηριστικά: ηλικία, φυσικές ικανότητες / ιδιαιτερότητες, μαθησιακή ικανότητα, γνωστική ικανότητα, εμπειρία – δεξιότητες, κίνητρα και φιλοδοξίες, πολιτισμικό υπόβαθρο, φοβίες, προσωπικότητα κλπ.

- Χαρακτηριστικά σε σχέση με υπολογιστές: προηγούμενη εμπειρία σε λογισμικό και λειτουργικά συστήματα, εμπειρία σε χρήση συσκευών, προδιάθεση έναντι υπολογιστών και πληροφορικής κλπ.

- Ομαδικά χαρακτηριστικά: στόχοι και αποστολή της ομάδας, συνοχή και ομοιογένεια των μελών της ομάδας, αυτονομία, εξάρτηση από άλλες ομάδες, δομή και δυναμικά χαρακτηριστικά, κύρος, αυτόβουλη ή καταναγκαστική συμμετοχή. (β) Επίσης το περιβάλλον στο οποίο οι χρήστες θα εργάζονται και τον οργανισμό στον οποίο ανήκουν: - Περιβάλλον εργασίας: συνθήκες θορύβου, κρύου, υγρασίας, σκόνη καθαριότητα, χρήση επικίνδυνων τοξικών ουσιών.

- Οργάνωση χώρου εργασίας: κανάλια επικοινωνίας χρηστών, οργανωτική δομή, επίδραση του αυτοματισμού στην πρακτική της εργασίας και το περιεχόμενο της εργασίας, καταγραφή πιθανών απωλειών ικανοτήτων, απώλεια απασχόλησης, μεταβολές στη δομή εξουσίας, αποκέντρωση / συγκέντρωση εξουσίας. (γ) Τις συνθήκες απασχόλησης των χρηστών: - Στα πλαίσια της καταγραφής αυτής θα πρέπει να συμπληρωθούν φύλλα περιγραφής μίας τυπικής ημέρας εργασίας του εργαζόμενου, με σχόλια για το πώς αυτή θα μεταβληθεί όταν εισαχθεί το

25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

προτεινόμενο σύστημα. Στη συνέχεια θα πρέπει να γίνει ανάλυση κάθε μίας από τις βασικές εργασίες: - Οργανωτική ανάλυση: σπουδαιότητα της εργασίας, θέματα ασφάλειας, κίνητρα εκτέλεσής της, απαιτούμενο επίπεδο ικανότητας για την εκπόνησή της, εξάρτηση από άλλες εργασίες.

- Ανάλυση χρονικών περιορισμών: συχνότητα εκτέλεσης της εργασίας, μέσος απαιτούμενος χρόνος περάτωσής της, χρόνος προετοιμασίας, τμηματοποίηση της εργασίας, δυνατότητα εκτέλεσής της κατά διακριτά τμήματα.

- Ανάλυση ανθρώπινης εμπλοκής: υποχρεωτικός / προαιρετικός χαρακτήρας, προκαλούμενη πίεση, κριτήρια απόδοσης. Τα χαρακτηριστικά αυτά θα πρέπει να καταγραφούν πριν από την εισαγωγή του νέου συστήματος και να περιγραφεί πώς αναμένεται να εξελιχθούν μετά την εισαγωγή του.

4.4 ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ Σε αυτή την παράγραφο θα δούμε πώς χρησιμοποιείται η έννοια ευχρηστία (usability) κατά το σχεδιασμό συστημάτων. Ένας περιεκτικός προσδιορισμός της έννοιας ευχρηστία σύμφωνα με το πρότυπο ISO 9241 είναι ότι πρόκειται για την «ικανότητα του συστήματος να εκπληρώνει τις προσδοκίες του χρήστη». Η ευχρηστία ενός διαδραστικού συστήματος είναι μία από τις πιο σημαντικές παραμέτρους ποιότητάς του. Σύμφωνα με το πρότυπο ποιότητας λογισμικού ISO 9126, η ευχρηστία αναλύεται στα εξής συστατικά χαρακτηριστικά του συστήματος: ευκολία εκμάθησης (learnability), ευκολία κατανόησης (understandability) και ευκολία λειτουργίας του (operability). Όμως δεν υπάρχει απόλυτα αποδεκτός ορισμός του όρου. Έτσι στο πρότυπο ISO/DIS 9241-11, που αφορά την αλληλεπίδραση ανθρώπου – υπολογιστή και το σχεδιασμό διαδραστικών συστημάτων, η ευχρηστία περιγράφεται ως η δυνατότητα ενός προϊόντος, το οποίο χρησιμοποιείται από καθορισμένους χρήστες με καθορισμένους στόχους και υπό καθορισμένες συνθήκες χρήσης, να είναι αποτελεσματικό (effectiveness), αποδοτικό (efficiency) και να παρέχει υποκειμενική ικανοποίηση (satisfaction) στους χρήστες του. Η αποτελεσματικότητα αφορά την ικανότητα του συστήματος να φέρει εις πέρας επιτυχώς τις λειτουργίες του, η απόδοση να τις εκτελέσει γρήγορα και με καλή χρήση των πόρων του συστήματος και η ικανοποίηση αφορά την υποκειμενική αίσθηση που αποκομίζει ο χρήστης από τη χρήση του. Ένα διαδεδομένο μοντέλο ανάλυσης και περιγραφής της ευχρηστίας είναι αυτό που έχει προταθεί από τον Nielsen το 1993 και το οποίο συνθέτει τους δύο παραπάνω ορισμούς, κάνοντας μία προσπάθεια να τους μετατρέψει σε μετρήσιμους δείκτες. Οι δείκτες αυτοί, οι οποίοι αφορούν τους έμπειρους, τους ευκαιριακούς και τους άπειρους χρήστες του συστήματος, είναι οι εξής πέντε: - Ευκολία και ταχύτητα εκμάθησης χρήσης του συστήματος από νέους χρήστες.

- Υψηλή απόδοση εκτέλεσης των λειτουργιών του από πεπειραμένους χρήστες.

- Δυνατότητα διατήρησης της ικανότητας χρήσης του συστήματος από ευκαιριακούς χρήστες μετά από πάροδο χρόνου.

- Μικρός αριθμός εσφαλμένων χειρισμών κατά τη χρήση του συστήματος και εύκολος τρόπος ανάνηψης από αυτά.

- Υποκειμενική ικανοποίηση των χρηστών από την επαφή τους με το σύστημα. Οι δείκτες αυτοί έχουν πρακτική χρησιμότητα αφού εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε μετρήσιμες παραμέτρους και για το λόγο αυτό έχουν μεγάλη διάδοση.

26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

4.5 ΣΤΟΙΧΟΙ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ Σύμφωνα με το ISO 9241, προτείνεται να χρησιμοποιούνται προδιαγραφές ευχρηστίας κατά τη φάση της σύνταξης προδιαγραφών απαιτήσεων ενός συστήματος ή προϊόντος. Η μέτρηση της ευχρηστίας ενός συστήματος είναι λοιπόν επιθυμητή, ώστε να γίνει δυνατή η σύγκριση του συστήματος με άλλα συστήματα ή ο αντικειμενικός προσδιορισμός των δεικτών ποιότητάς του. Οι δείκτες που αναφέρθηκαν, καθώς και άλλοι που προκύπτουν από τις αρχές σχεδιασμού εύχρηστων συστημάτων, μπορούν να ποσοτικοποιηθούν ώστε να μετασχηματιστούν σε στόχους ευχρηστίας (usability objectives) κατά τη φάση σύνταξης προδιαγραφών του λογισμικού και στη συνέχεια να αποτελέσουν μετρήσιμες παραμέτρους κατά τη φάση αξιολόγησης του συστήματος. Οι στόχοι ευχρηστίας έχουν βεβαίως άμεση συνάρτηση με το προφίλ των τυπικών χρηστών του συστήματος, οι οποίοι πρέπει να έχουν σαφώς προσδιοριστεί κατά τη σύνταξη των προδιαγραφών αυτών και να περιγράφονται μαζί με το πλαίσιο τυπικής χρήσης του. Παρακάτω αναφέρονται κάποια μετρήσιμα μεγέθη που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε προδιαγραφές ευχρηστίας: 1. Χρόνος συμπλήρωσης μίας καθορισμένης εργασίας 2. Ποσοστό εργασίας που ολοκληρώνεται σε ορισμένο χρόνο 3. Ποσοστό εργασίας που εκτελείται ανά μονάδα χρόνου (ταχύτητα) 4. Λόγος επιτυχών προσπαθειών / αποτυχίες 5. Χρόνος που καταναλώνεται στη διόρθωση σφαλμάτων 6. Ποσοστό σφαλμάτων 7. Ποσοστό ανταγωνιστικών προϊόντων που εκτελούν την ίδια εργασία καλύτερα 8. Αριθμός εντολών που απαιτούνται 9. Συχνότητα χρήσης του HELP και των εγχειριδίων 10. Χρόνος που καταναλώνεται στη χρήση του HELP και των εγχειριδίων 11. Ποσοστό θετικών και αρνητικών σχολίων χρηστών 12. Αριθμός επαναλήψεως αποτυχημένων εντολών 13. Αριθμός επιτυχημένων και αποτυχημένων προσπαθειών 14. Αριθμός περιπτώσεων όπου η διεπιφάνεια εξαπατά το χρήστη 15. Αριθμός θετικών και αρνητικών χαρακτηριστικών που θυμάται ο χρήστης 16. Αριθμός διαθέσιμων εντολών που δεν χρησιμοποιήθηκαν 17. Αριθμός υποχωρήσεων του χρήστη 18. Αριθμός χρηστών που προτιμούν το σύστημα 19. Αριθμός προσπαθειών κατά τις οποίες ο χρήστης αναγκάστηκε να παρακάμψει το πρόβλημα 20. Αριθμός προσπαθειών κατά τις οποίες ο χρήστης διακόπηκε κατά την εκτέλεση του έργου 21. Αριθμός περιπτώσεων που ο χρήστης χάνει τον έλεγχο του συστήματος 22. Αριθμός περιπτώσεων που ο χρήστης εκφράζει απογοήτευση / ευχαρίστηση Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι πώς αποφασίζουμε τις τιμές των δεικτών ευχρηστίας. Σύμφωνα με τους συγγραφείς που πρότειναν τις παραπάνω προδιαγραφές ευχρηστίας, οι τιμές που θα δοθούν στους στόχους ευχρηστίας πρέπει να καθοριστούν λαμβάνοντας υπόψη: - την εμπειρία από υπάρχοντα συστήματα ή από προηγούμενη έκδοση του ιδίου συστήματος - ανταγωνιστικά συστήματα - την απόδοση των αρχικών πρωτοτύπων - την εκτέλεση της εργασίας χωρίς αυτοματοποιημένο τρόπο - την απόδοση των ιδίων χρηστών προγενέστερα Επίσης θα πρέπει να μετρηθεί ξεχωριστά η ευχρηστία κάθε τμήματος του συστήματος.

27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΕΙΚΟΝΑ 4.1: Πρωτότυπη οθόνη σχεδιαστικής χρήσης

4.6 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΩΝ ΟΘΟΝΩΝ Ο σχεδιασμός των οθονών περιλαμβάνει πολλά ενδιάμεσα στάδια. Πρέπει οι σχεδιαστές να λάβουν αποφάσεις που αφορούν: (α) το στυλ αλληλεπίδρασης (β) τις συσκευές αλληλεπίδρασης (γ) την κυρίαρχη μεταφορά που θα χρησιμοποιηθεί στο σύστημα. Στη συνέχεια να προχωρήσουν στο σχεδιασμό ενός πρωτοτύπου, οπότε θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις που αφορούν (δ) το εικονικό περιεχόμενο και τη διάταξη των οθονών, (ε) τη ροή του διαλόγου και (ζ) το μοντέλο πλοήγησης. Εδώ ο σχεδιαστής πρέπει να ανατρέξει στο υλικό της ανάλυσης, όπως τη μελέτη άλλων παρόμοιων συστημάτων, καθώς και στην ανάλυση των εργασιών των χρηστών.

28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο κεφάλαιο αυτό θα περιγράψουμε αρχικά τις γενικές αρχές (principles) και στη συνέχεια συγκεκριμένες οδηγίες (guidelines) που αφορούν τη διαδικασία σχεδίασης και τα επιδιωκόμενα χαρακτηριστικά ενός διαδραστικού συστήματος. Ο κατάλογος [NASA96] είναι η κύρια πηγή των κανόνων που παρατίθενται στη συνέχεια. Ο κατάλογος αυτός επιλέχτηκε επειδή είναι αφενός κατάλογος γενικού σκοπού, αφού δεν αναφέρεται σε κάποιο συγκεκριμένο περιβάλλον αλληλεπίδρασης, είναι σχετικά σύγχρονος και περιορισμένος σε όγκο. Σύμφωνα με τις οδηγίες, μία ανθρωποκεντρική διεπιφάνεια χρήστη θα πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Α) Να είναι διαφανής, δηλαδή να έχει αναμενόμενη και προφανή συμπεριφορά και να παρουσιάζει συνέπεια σε όλο το εύρος της διεπιφάνειας. Β) Να παρουσιάζει προσαρμοστικότητα, δηλαδή να αποδέχεται παρεκκλίσεις στις εντολές του χρήστη και να έχει την ικανότητα να προβλέπει κατά το δυνατόν τις ενέργειές του. Γ) Να υποβοηθάει τον προσανατολισμό του χρήστη, δηλαδή να υποστηρίζει την πλοήγηση, να προσφέρει βοηθήματα προσανατολισμού και οι έξοδοι να είναι προφανείς από όλα τα σημεία. Δ) Να υποβοηθάει την καλή απόδοση του συστήματος μέσω απλότητας σχεδιασμού, καλής διάταξης των οθονών, παροχής έγκαιρης και συνεχούς ανάδρασης. Ε) Να προστατεύει την ακεραιότητα του συστήματος μέσω παροχής βοήθειας στο χρήστη για αποφυγή λαθών, μέσω προστασίας από επικίνδυνες για το χρήστη και το σύστημα ενέργειές του και μέσω παροχής δυνατότητας αναίρεσης. Ζ) Να υπάρχει δυνατότητα ελέγχου του συστήματος και του διαλόγου από το χρήστη, για παράδειγμα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να ελέγχει την επόμενη ενέργεια και όχι να υποχρεώνεται σε αυτή, να μπορεί να χειρίζεται τους πόρους οθόνης, να παρέχεται η δυνατότητα εναλλακτικών τρόπων εκτέλεσης εντολών, όπως συντομεύσεων κλπ.

5.2 ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΙΚΟΝΙΔΙΩΝ Ο καλός σχεδιασμός εικονιδίων, τα οποία αντιπροσωπεύουν αντικείμενα σε μία διεπιφάνεια απευθείας χειρισμού, είναι σημαντικός γιατί συνεπάγεται βέλτιστη χρήση του χώρου της οθόνης, εύκολα αναγνωρίσιμη αναπαράσταση της έννοιας που το εικονίδιο αναπαριστά σε ένα ολοένα και πιο σύνθετο περιβάλλον εργασίας, παρέχει δε τη δυνατότητα να μεταφέρεται εύκολα μία ιδέα ανεξάρτητα γλώσσας ή πολιτισμικού περιβάλλοντος. Εικονίδια – σύμβολα χρησιμοποιούνται για παράδειγμα από πολυεθνικές εταιρείες για διαφήμιση των προϊόντων τους χωρίς την ανάγκη χρήσης άλλης, λεκτικού χαρακτήρα, πληροφορίας. Ένα εικονίδιο αποτελείται γενικά από τα εξής μέρη: το πλαίσιο, το φόντο του, την εικόνα και την ετικέτα του (label) που περιέχει ένα μικρό επεξηγηματικό κείμενο. Ο σχεδιασμός αποτελεσματικών εικονιδίων πρέπει να ακολουθεί αυστηρούς κανόνες σχεδιασμού. Κάποιοι ενδεικτικοί τέτοιοι κανόνες ακολουθούν.

5.2.1 ΣΥΝΟΧΗ ΕΙΚΟΝΙΔΙΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Όλα τα συσχετιζόμενα εικονίδια θα πρέπει να σχεδιαστούν ως σύνολο και όχι αποσπασματικά. Τα εικονίδια που ανήκουν στην ίδια ομάδα πρέπει να είναι συμβατά από απόψεως μεγέθους, χρώματος, χρησιμοποιούμενης μεταφοράς, επιπέδου αφαίρεσης κλπ.

30

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

5.2.2 ΕΥΚΡΙΝΕΙΑ Η χρήση μεγάλων αντικειμένων, έντονων γραμμών, έντονης αντίθεσης φόντου – εικόνας και απλών σχημάτων ενισχύει την ευκρίνεια των εικονιδίων. Η τυπική απόσταση του χρήστη και η τυπική ανάλυση της οθόνης θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη και είναι παράγοντες που επηρεάζουν την ευκρίνεια. Τέλος θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι το περίγραμμα του εικονιδίου είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του και θα πρέπει να του δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Ακολουθεί ένα παράδειγμα υπολογισμού της σχετικής ευκρίνειας ενός εικονιδίου σε δύο διαφορετικές διατάξεις. Έστω ότι η απόσταση του χρήστη από την οθόνη ενός επιτραπέζιου υπολογιστή είναι 60 εκατοστά, από την οθόνη ενός φορητού υπολογιστή 30 εκατοστά και έστω ένα αντικείμενο διαστάσεων 30 x 30 εικονοστοιχείων. Αν υποθέσουμε ότι η οθόνη του υπολογιστή είναι 17 ιντσών με ανάλυση 1280 x 1024 εικονοστοιχεία και η οθόνη του φορητού είναι 11 ιντσών με ανάλυση 640 x 480 εικονοστοιχεία, ζητείται να βρεθεί σε ποιον υπολογιστή το εικονίδιο φαίνεται μεγαλύτερο στο χρήστη και σε ποια περίπτωση πρέπει να προσέξουμε περισσότερο την ευκρίνειά του. Θεωρούμε ότι ο λόγος 17/11 διατηρείται στις δύο πλευρές των οθονών, συνεπώς κατά την κατακόρυφη διάσταση, αν το ύψος του εικονιδίου είναι Υφ και Υε για το φορητό και επιτραπέζιο υπολογιστή αντίστοιχα, στις δύο οθόνες ο λόγος είναι: Υφ/Υε = (11/640) / (17/1024) = 1,035. Δηλαδή στο φορητό υπολογιστή το εικονίδιο έχει μεγαλύτερο ύψος, αφού ο παρατηρητής είναι πλησιέστερα, το εικονίδιο στο φορητό υπολογιστή φαίνεται μεγαλύτερο. Κατά συνέπεια πρέπει να προσεχτεί περισσότερο η ευκρίνεια του εικονιδίου που σχεδιάζουμε για το χρήστη του επιτραπέζιου υπολογιστή.

5.2.3 ΝΟΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΙΚΟΝΙΔΙΟΥ Είναι γνωστό ότι η αναγνώριση είναι ευκολότερη από την ενθύμηση. Συνεπώς είναι σημαντικό να αναπαριστά το εικονίδιο μία μεταφορική έννοια που είναι ήδη γνωστή στο χρήστη. Η αναπαράσταση συγκεκριμένων αντικειμένων είναι πολύ πιο εύκολη από την αναπαράσταση αφηρημένων εννοιών.

5.2.4 ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΣΥΜΦΡΑΖΟΜΕΝΑ Το νοηματικό περιεχόμενο ενός εικονιδίου εξαρτάται από τα συμφραζόμενα. Ένα κλασικό παράδειγμα αλλαγής σημασίας συμβόλου ανάλογα με τον περίγυρο είναι η περίπτωση χρήσης της εικόνας ενός αντρικού ή γυναικείου παπουτσιού για να υποδηλώνει ανδρικές ή γυναικείες τουαλέτες αντίστοιχα. Ο συμβολισμός αυτός είναι σαφής σε πολλές περιπτώσεις, εκτός από την περίπτωση χρήσης του σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο όπου προκλήθηκε σύγχυση σε πολλούς πελάτες που ακολούθησαν τα σύμβολα νομίζοντας ότι κατευθύνονται προς κατάστημα υποδημάτων.

5.2.5 Η ΧΡΗΣΗ ΧΡΩΜΑΤΟΣ Θα πρέπει να είμαστε συγκρατημένοι στη χρήση χρωμάτων. Πρόκειται για μία παρατήρηση που αφορά γενικότερα στη διεπιφάνεια χρήστη, όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα. Μία καλή σχεδιαστική στρατηγική είναι να σχεδιάσουμε πρώτα για μονόχρωμη οθόνη και στη συνέχεια σταδιακά να εισάγουμε χρωματικούς κώδικες. Συνήθως είναι αρκετό να χρησιμοποιήσουμε τόνους του γκρίζου και ένα ή δύο πρόσθετα χρώματα. Μπορείτε να πειραματιστείτε σχετικά με την αρχή αυτή παρατηρώντας τα εικονίδια μιας εφαρμογής που χρησιμοποιείτε συχνά και μετρώντας τα

31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΕΙΚΟΝΑ 5.1: Εικονίδια σε επιφάνεια mobile

χρώματα που χρησιμοποιούνται στα εικονίδια εντολών της εφαρμογής.

5.2.6 ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να σχεδιάσουμε εικονικές αναπαραστάσεις που είναι ανεξάρτητες από το πολιτισμικό υπόβαθρο του χρήστη. Για παράδειγμα, η χρήση γραπτού κειμένου ή χαρακτήρων μέσα στο εικονίδιο το κάνει να εξαρτάται από μία συγκεκριμένη γλώσσα. Επίσης είναι γνωστό ότι οι χειρονομίες και οι μορφασμοί μπορεί να έχουν διαφορετική σημασία σε διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, είναι διαφορετικό το νεύμα της άρνησης στην Ελλάδα από ότι σε πολλές άλλες χώρες. Η χρήση τέτοιων συμβολισμών σε εικονίδια μπορεί να αλλάξει τη σημασία τους σε διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα.

5.3 ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΥΧΡΗΣΤΙΑΣ ΔΙΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ Η ζήτηση για το σχεδιασμό διεπιφανειών για εφαρμογές διαδικτύου αυξάνει όλο και σε μεγαλύτερο βαθμό, φαίνεται δε ότι η τάση αυτή θα συνεχίσει και τα επόμενα χρόνια. Οι εφαρμογές αυτές έχουν πολλά κοινά στοιχεία με τις υπόλοιπες διαδραστικές εφαρμογές και συνεπώς οι γενικοί σχεδιαστικοί κανόνες που αναφέρθηκαν στις προηγούμενες παραγράφους έχουν ισχύ σε μεγάλο βαθμό και για τις εφαρμογές διαδικτύου. Όμως το διαδίκτυο παρουσιάζει σημαντικές ιδιαιτερότητες τις οποίες ο σχεδιαστής εφαρμογών θα πρέπει να γνωρίζει και να λαμβάνει υπόψη του. Ο Nielsen παρατηρεί ότι

32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

το διαδίκτυο, λόγω του μεγάλου μεγέθους του και της ταχύτατης διάδοσής του, έχει έντονο πρόβλημα ευχρηστίας, δηλαδή οι διεπιφάνειες χρήστη είναι συχνά κακής ποιότητας αφού είναι κατασκευασμένες από σχεδιαστές οι οποίοι ακολουθούν τις αρχές σχεδιασμού διαδραστικών συστημάτων. Αν και η διαρκώς μεταβαλλόμενη τεχνολογία του διαδικτύου θέτει συνεχώς καινούργια ζητήματα ευχρηστίας, πολλοί κανόνες σχεδιασμού που πηγάζουν από τις βασικές αρχές του υπερκειμένου είναι αξιοπρόσεκτα σταθεροί σε πείσμα των αλλαγών της τεχνολογίας. Τέτοιοι κανόνες σχεδιασμού περιγράφονται στη συνέχεια.

5.3.1 ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΦΟΡΤΩΣΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ Η ταχύτητα φόρτωσης μίας ιστοσελίδας εξαρτάται από την απόκριση του εξυπηρετητή και του δικτύου καθώς και από το μέγεθός της. Σύμφωνα με πολλές έρευνες η ταχύτητα φόρτωσης είναι ο σημαντικότερος παράγοντας ευχρηστίας του διαδικτύου. Αν και τα δίκτυα γίνονται συνεχώς ταχύτερα, η ραγδαία αύξηση των χρηστών του διαδικτύου έχει ως συνέπεια να μειώνεται συνεχώς το ποσοστό των χρηστών που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο με εξοπλισμό υψηλών – προδιαγραφών. Επίσης συχνά ο χρόνος απόκρισης επιδεινώνεται λόγω της επεξεργασίας που απαιτείται στον εξυπηρετητή για την προετοιμασία της ιστοσελίδας (π.χ. δυναμικές σελίδες, σελίδες που περιέχουν αποτελέσματα εφαρμογών κλπ.). Συνεπώς ο σχεδιαστής των ιστοσελίδων πρέπει να λάβει υπόψη του ότι όλο και περισσότεροι χρήστες θα έχουν χαμηλότερους χρόνους πρόσβασης στο διαδίκτυο στο μέλλον. Η απόκριση ενός διαδραστικού συστήματος, όπως έχει ήδη αναφερθεί, πρέπει να είναι κάτω από 1 δευτερόλεπτο για να δοθεί η αίσθηση της ελεύθερης κίνησης στο χρήστη, ενώ ανεκτή θεωρείται η καθυστέρηση του συστήματος όταν δεν ξεπερνάει τα 10 δευτερόλεπτα. Το συμπέρασμα είναι ότι ο σχεδιαστής θα πρέπει να μειώσει όσο είναι δυνατό το μέγεθος των ιστοσελίδων του. Δηλαδή θα πρέπει να αποφεύγει να τις φορτώνει με γραφικά και εικόνες μεγάλου μεγέθους, αν αυτό δεν είναι απολύτως απαραίτητο.

5.3.2 ΤΟΠΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ Οι τοπικές μηχανές αναζήτησης είναι αναγκαίες για κάθε κόμβο διαδικτύου ο οποίος περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό ιστοσελίδων. Εμπειρικός σχετικός κανόνας αναφέρει ότι αν ο αριθμός ιστοσελίδων σε έναν κόμβο είναι πάνω από 200 ιστοσελίδες επιβάλλεται η χρήση μηχανής αναζήτησης. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί χρήστες χρησιμοποιούν τη μηχανή αναζήτησης ενός κόμβου κατευθείαν όταν συνδεθούν στον κόμβο, ενώ οι άλλοι αφού κάνουν κάποιες πρώτες αποτυχημένες προσπάθειες αναζήτησης. Για να υποστηρίξουμε τη διαδικασία αυτή είναι καλό να τοποθετήσουμε ένα πλήκτρο αναζήτησης σε κάθε σελίδα. Η αναζήτηση θα πρέπει να καλύπτει το περιεχόμενο ολόκληρου του κόμβου και μόνο όταν ο χρήστης το απαιτήσει θα πρέπει να αναζήτηση να εστιάζει σε κάποιο επιμέρους θέμα. Προηγμένες δυνατότητες, όπως λογικοί τελεστές και σύνθετη σύνταξη, θα πρέπει να αποφεύγονται στην προκαθορισμένη συμπεριφορά μιας μηχανής αναζήτησης, αφού προκαλούν σύγχυση στους χρήστες.

5.3.3 ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ Είναι αναγκαίο να δίνεται στο χρήστη μία αίσθηση ισχυρής δομής και υποστήριξης της πλοήγησης σε έναν κόμβο, έτσι ώστε οι χρήστες να ξέρουν πού βρίσκονται, πού έχουν ήδη βρεθεί και πού

33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

μπορούν ακόμα να μεταβούν. Αυτή είναι μία βασική αρχή σχεδιασμού για οποιοδήποτε διαδραστικό σύστημα, όπως είδαμε ήδη. Επίσης, μακροχρόνιες έρευνες στην αλληλεπίδραση με υπερκείμενα έχουν δείξει ότι οι χάρτες κόμβων (site maps) είναι και σήμερα χρήσιμοι, γιατί δίνουν στο χρήστη μία γενική εικόνα του χώρου πλοήγησης. Δυστυχώς οι πιο πολλοί τέτοιοι χάρτες είναι αρκετά στοιχειώδεις και συνήθως δεν έχουν μηχανισμό που να τους επιτρέπει να δείχνουν την τρέχουσα θέση του χρήστη.

5.3.4 ΜΙΚΡΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ Η κατακόρυφη κύλιση της ιστοσελίδας (scrolling), αναγκαία σε ιστοσελίδες των οποίων το περιεχόμενο δεν είναι δυνατό να χωρέσει σε μία οθόνη, πρέπει να αποφεύγεται. Σε παλαιότερη μελέτη είχε καταγραφεί ότι μόνο το 10% των χρηστών μπαίνει στον κόπο να κυλήσει την ιστοσελίδα και να δει το υπόλοιπο περιεχόμενό της. Αν και το ποσοστό αυτό σε πιο πρόσφατες μελέτες έχει αυξηθεί, το γεγονός παραμένει ότι λίγοι χρήστες προχωράνε πέρα από το περιεχόμενο της πρώτης οθόνης. Βεβαίως πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο κανόνας αυτός είναι αδύνατο να έχει γενική ισχύ, αφού το μέγεθος των οθονών από τις οποίες οι χρήστες έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο δεν μπορεί να είναι προβλέψιμο. Η κύρια συνέπεια του κανόνα αυτού είναι ότι πρέπει να σχεδιάσουμε το περιεχόμενο της ιστοσελίδας με τέτοιο τρόπο ώστε οι πιο σπουδαίες πληροφορίες να περιέχονται στο πάνω μέρος. Στόχος μας πρέπει να είναι να μπορούν οι χρήστες να βλέπουν συγχρόνως όλες τις δυνατές επιλογές, τις οποίες πρέπει να τοποθετήσουμε και στην κορυφή και στο τέλος της σελίδας. Γενικά ισχύει ότι οι υπερσύνδεσμοι που βρίσκονται στο πάνω μέρος της σελίδας είναι πιο πιθανό να επιλεγούν από το χρήστη σε σύγκριση με τους υπερσυνδέσμους που βρίσκονται στο τέλος.

5.3.5 ΑΠΛΗ ΔΙΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΧΡΗΣΤΗ Παρά το γεγονός ότι η διεπιφάνεια χρήστη είναι το αντικείμενο μας, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι τις περισσότερες φορές ο χρήστης απλά αναζητά κάτι συγκεκριμένο, ελπίζοντας να το βρει στον κόμβο. Το περιεχόμενο είναι η ουσία και ο λόγος ύπαρξης ενός κόμβου του διαδικτύου, ενώ η διεπιφάνεια χρήστη είναι απλά το μέσο με το οποίο ο χρήστης αναζητάει τις πληροφορίες που χρειάζεται, χωρίς να εστιάζει το ενδιαφέρον του σε αυτή. Συνεπώς η χρήση έντονων χρωμάτων, κινούμενων γραφικών, κινούμενου κειμένου ή άλλων τεχνικών εντυπωσιασμού εμποδίζουν τους χρήστες να εστιάσουν εύκολα την προσοχή τους στο περιεχόμενο και για αυτό οι τεχνικές αυτές δεν είναι γενικά αποδεκτές, συνήθως δε αντί να εντυπωσιάσουν τους χρήστες προκαλούν ενόχληση. Επίσης, επειδή οι τεχνικές εντυπωσιασμού έχουν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό για εμπορικούς και διαφημιστικούς λόγους στο διαδίκτυο, στη συνείδηση πολλών χρηστών έχουν ταυτιστεί με αυτές, με αποτέλεσμα οι χρήστες να αγνοούν αυτόματα το περιεχόμενο των μηνυμάτων αυτής της κατηγορίας, υποθέτοντας ότι είναι εμπορικού περιεχομένου.

5.3.6 ΑΠΟΦΥΓΗ ΥΠΕΡΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Η χρησιμοποίηση πρόσφατης τεχνολογίας (όπως πλαισίων, VRML κλπ.), όταν δεν απαιτείται από την εφαρμογή, είναι αρνητική. Αυτό γιατί η διεπιφάνεια στην περίπτωση αυτή γίνεται πιο σύνθετη και δύσχρηστη. Η χρήση πρόσφατης τεχνολογίας περιορίζει τον αριθμό των χρηστών που έχουν δυνατότητα πρόσβασης στην ιστοσελίδα, οι οποίοι αποθαρρύνονται και απομακρύνονται από τον κόμβο. Σχετικά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι οι χρήστες δεν ακολουθούν πάντα τους γρήγορους ρυθμούς της τεχνολογίας. Σε έρευνα των χρηστών του κόμβου της Sun Microsystems

34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΕΙΚΟΝΑ 5.2: Με κάθε ιστοσελίδα ο σχεδιαστής αφήνει το αποτύπωμά του στον κόσμο του διαδικτύου

(www.sun.com) προέκυψε ότι το 8% των χρηστών χρησιμοποιούν αλφαριθμητικούς φυλλομετρητές. Θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα και για τους χρήστες αυτούς. Για παράδειγμα η χρήση ενός περιγραφικού κειμένου που εμφανίζεται στη θέση μίας εικόνας (<IMG… alt = “εικόνα του εργαστηρίου”>), επιτρέπει σε χρήστες με μη γραφικά περιβάλλοντα εργασίας ή άτομα με δυσκολίες όρασης να πληροφορηθούν τι υπάρχει στη θέση της εικόνας που δεν μπορούν να δουν. Επίσης η χρήση περιορισμένου αριθμού χρωμάτων επιτρέπει την απόδοση των ιστοσελίδων με τον ίδιο τρόπο και σε περιβάλλοντα με χαμηλότερες χρωματικές αναλύσεις.

5.3.7 ΑΠΛΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΤΙΤΛΟΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ Η διεύθυνση του κόμβου και κάθε ιστοσελίδας (URL) θα πρέπει να είναι κατά το δυνατό σύντομη, απλή και κατανοητή. Αυτό συμβαίνει γιατί ο χρήστης πολλές φορές χρησιμοποιεί τη διεύθυνση της ιστοσελίδας σαν στοιχείο προσανατολισμού και σαν ένδειξη για το περιεχόμενο της σελίδας. Επίσης δεν πρέπει να περιέχει χαρακτήρες που δεν είναι εύκολο να πληκτρολογηθούν, όπως σημεία στίξης, αφού ο χρήστης αναγκάζεται πολλές φορές να πληκτρολογήσει το όνομα μίας σελίδας ο ίδιος. Επιπλέον η επιλογή ενός περιεκτικού και αντιπροσωπευτικού τίτλου ιστοσελίδας είναι σημαντική βοήθεια προς το χρήστη. Ο τίτλος μίας ιστοσελίδας είναι η ταυτότητά της και οι μηχανές αναζήτησης δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στις λέξεις-κλειδιά του τίτλου. Ο τίτλους «Τα νέα μας» για μία σελίδα είναι λιγότερο κατατοπιστικός από τον τίτλο «Τα νέα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου».

35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

5.3.8 ΑΥΘΥΠΑΡΚΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΚΑΘΕ ΣΕΛΙΔΑΣ Σε μία δομή υπερκειμένου η κάθε σελίδα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αυθύπαρκτη. Ο σχεδιαστής θα πρέπει να λάβει υπόψη του το ενδεχόμενο ενός χρήστη που εισέρχεται σε μία σελίδα ενώ αγνοεί όλες τις προηγούμενες σελίδες του κόμβου. Αυτό θα πρέπει να έχει επίπτωση στο όνομα των σελίδων αλλά και στο περιεχόμενό τους, που πρέπει να είναι κατά το δυνατό κατατοπιστικό του κόμβου. Θα πρέπει να αποφεύγονται οι ορφανές σελίδες, δηλαδή σελίδες που δεν είναι συνδεδεμένες με τις υπόλοιπες ενός κόμβου. Όλες οι σελίδες θα πρέπει να έχουν αναφορά στην κεντρική σελίδα του κόμβου (home page). Θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας τους χρήστες που πιθανόν εισέρχονται στον κόμβο κατευθείαν σε μία τυχαία σελίδα μέσω μίας γενικής μηχανής αναζήτησης. Μάλιστα μερικοί μελετητές της ευχρηστίας του διαδικτύου ισχυρίζονται ότι χρειάζεται να διασφαλιστεί ομοιόμορφη διάδραση με όλους τους κόμβους του διαδικτύου και για αυτό είναι αναγκαίο να προωθηθεί ένα κοινά αποδεκτό σύνολο συμβάσεων για τη σχεδίαση ιστοσελίδων. Για παράδειγμα μία σύμβαση θα μπορούσε να είναι η τοποθέτηση πάνω αριστερά σε όλες τις ιστοσελίδες του λογότυπου του κόμβου, που θα είναι υπερσύνδεσμος για την κεντρική σελίδα του κόμβου.

5.3.9 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ ΥΛΙΚΟΥ Η σημασία της ποιότητας του περιεχομένου του κόμβου έχει ήδη αναφερθεί. Το περιεχόμενο αυτό συνήθως χάνει γρήγορα την επικαιρότητά του και συνεπώς απαιτείται να υπάρχει μηχανισμός συντήρησής του. Οι σελίδες που το περιεχόμενό τους έχει εκπνεύσει θα πρέπει να αφαιρούνται, ενώ αυτές που το περιεχόμενό τους έχει μεταβληθεί να τροποποιούνται έγκαιρα. Ακόμη η διατήρηση αρχείων ιστορικού υλικού επιτρέπει στους χρήστες να καταφεύγουν σε πληροφορία που στο παρελθόν τους έχει φανεί χρήσιμη και η οποία τους παρέχει σημεία αναφοράς.

5.3.10 ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΤΗΡΗΣΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Ο χρήστης του διαδικτύου που επισκέπτεται ετερογενείς κόμβους σε μικρό διάστημα χρόνου δεν επιθυμεί να αιφνιδιάζεται από ιστοσελίδες που δεν τηρούν τις συνήθεις συμβάσεις του διαδικτύου. Μία συνήθης, παραδοσιακή πρακτική είναι οι υπερσύνδεσμοι τους οποίους δεν έχει διαβεί ο χρήστης να είναι χρώματος μπλε και αυτοί τους οποίους έχει ήδη διαβεί χρώματος μωβ ή κόκκινου. Η σύμβαση αυτή είναι καλό να τηρηθεί σε κάθε νέα σελίδα. Άλλο συνηθισμένο παράδειγμα μη τήρησης συμβατικής συμπεριφοράς είναι η χρήση του συμβολισμού του υπερσυνδέσμου για την ενεργοποίηση της διαδικασίας αποστολής μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (mailto: xx@yy). Ο χρήστης που βλέπει το όνομα ενός ερευνητή κάποιου πανεπιστημιακού τμήματος με μορφή υπερσυνδέσμου περιμένει να οδηγηθεί σε πληροφορίες για το συγκεκριμένο άτομο, κάτι που ίσως είναι πολύ πιο χρήσιμο από την ανάγκη απευθείας επικοινωνίας μαζί του. Τέλος, μία παραβίαση συμβατικής συμπεριφοράς προκαλείται όταν η διάβαση ενός υπερσυνδέσμου έχει ως συνέπεια το άνοιγμα ενός νέου παραθύρου στον υπολογιστή του χρήστη αντί για την εμφάνιση της νέας ιστοσελίδας στο ίδιο παράθυρο, που είναι η συνήθης περίπτωση. Αυτό δεν είναι αναμενόμενο και προκαλεί σύγχυση στο χρήστη, έχει δε ως παρελκόμενη συνέπεια την απενεργοποίηση του πλήκτρου επιστροφής (BACK). Έχει μετρηθεί ότι το πλήκτρο BACK είναι το πιο χρησιμοποιούμενο μέσο πλοήγησης του διαδικτύου μετά τους υπερσυνδέσμους. Κάθε προσπάθεια καταστρατήγησής του συνεπάγεται στέρηση από το χρήστη ενός γνωστού και αγαπητού

36

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

εργαλείου πλοήγησης.

5.3.11 ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΥΠΕΡΚΕΙΜΕΝΩΝ Η ανάγνωση υπερκειμένων δεν γίνεται με τον ίδιο τρόπο ανάγνωσης συνήθους γραμμικού κειμένου. Σχετική μελέτη της συμπεριφοράς χρηστών του διαδικτύου από τους Morkes και Nielsen έδειξε ότι μετά την είσοδο σε μία καινούργια ιστοσελίδα, το 79% των χρηστών ρίχνουν μία γρήγορη ματιά αναζητώντας λέξεις-κλειδιά και μόνο το 16% διαβάζουν λέξη προς λέξη το περιεχόμενό της. Ο σχεδιαστής ιστοσελίδων συνεπώς πρέπει να επιλέξει με μέτρο τα στοιχεία τα οποία θα τονίσει, αφού αυτά θα τραβήξουν την προσοχή του χρήστη. Για παράδειγμα, ο τονισμός ενός πολύ μεγάλου ποσοστού του κειμένου στερείται νοήματος, αφού έχει ως συνέπεια την απώλεια της ζητούμενης έμφασης. Επίσης κάθε υπερσύνδεσμος δεν πρέπει να καλύπτει περισσότερο κείμενο από το απολύτως απαραίτητο (φαινόμενο link overload). Η συγγραφή κειμένου ιστοσελίδων απαιτεί ένα στυλ δημοσιογραφικού χαρακτήρα, όπου οι πρώτες γραμμές κάθε παραγράφου πρέπει να έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συμπυκνωμένες ιδέες ώστε να επιτυγχάνουν να κερδίσουν την προσοχή του χρήστη και να τον ελκύσουν ώστε να διαβάσει τη συνέχεια της παραγράφου.

37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

6.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Στα πλαίσια έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 116 ατόμων προέκυψαν τα αποτελέσματα και το μαθηματικό μοντέλο που παρουσιάζονται παρακάτω. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε 29 ερωτήσεις σχετικά με τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, τις καθημερινές τους συνήθειες όσον αφορά τον τρόπο που ενημερώνονται, το χρόνο που αφιερώνουν σε αυτό και στην ανάγνωση γενικά, τις συσκευές που χρησιμοποιούν (όπως κινητά τηλέφωνα, i-Pad, Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές κλπ.) και πολλά άλλα σχετικά θέματα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη μορφή ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου το οποίο μοιράστηκε μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (κυρίως facebook και twitter) καθώς και μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

2013 Στην έρευνα έλαβαν μέρος 116 άτομα από τα οποία το 56% ήταν άνδρες και το 44% γυναίκες.

44% ΓΥΝΑΙΚΕΣ 56% ΑΝΔΡΕΣ 116 ΑΤΟΜΑ

39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Η πλειοψηφία των ατόμων που συμμετείχαν είναι σχετικά νέοι σε ηλικία, με το 75% να είναι μεταξύ 18 και 25 ετών.

21%

18 - 25 ετών 26 - 35 ετών 36 - 45 ετών <18 ετών

3% 1%

75%

Η συντριπτική πλειοψηφία (90% ) των ανθρώπων του δείγματος είναι απόφοιτοι ΑΕΙ ή ΤΕΙ ενώ μόλις το 10% απόφοιτοι Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

90%

40

10%

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Πολύ υψηλό εμφανίζεται το ποσοστό της ανεργίας που άγγιξε το 56% , ιδιαίτερα στους νέους, αν το δούμε συνδυαστικά και με τις ηλικίες των ερωτηθέντων.

44% Άνεργος Εργαζόμενος

56% “Πολύ” και “πάρα πολύ” απάντησαν οι περισσότεροι σε ερώτηση σχετικά με τη χρησιμότητα των εκπαιδευτικών βιβλίων πριν την ενηλικίωση (δηλάδη <18 ετών).

40% Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

18%

50%

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

25% Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

Μεγάλη έμφαση στη χρησιμότητα της ανάγνωσης λογοτεχνικών βιβλίων πριν την ενηλικίωση (δηλαδή <18 ετών) έδωσε η πλειοψηφία του δείγματός μας.

39%

50%

Σημαντική ή αρκετά σημαντική φαίνεται πως είναι σύμφωνα με τις απαντήσεις και η ανάγκη ανάγνωσης εφημερίδων και περιοδικών πριν την ενηλικίωση (δηλάδη <18 ετών).

Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

31% 11%

50%

42

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Πολύ σημαντική θεωρείται η ανάγκη και η χρησιμότητα των εκπαιδευτικών βιβλίων και στην ηλικία 18 - 25 ετών.

38% Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

18%

50%

Εξαιρετικά σημαντική θεωρείται η ανάγκη για ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων στις ηλικίες ανάμεσα σε 18 και 25 ετών.

Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

23%

48%

50%

43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Υψηλά ποσοστά συγκεντρώνει και η ανάγκη και χρησιότητα της ανάγνωσης εφημερίδων και περιοδικών από ανθρώπους ηλικίας 18 με 25 ετών. Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

28% 6%

50%

Η ανάγνωση εκπαιδευτικών βιβλίων αποδεικνύεται αρκετά σημαντική και σε μεγαλύτερες ηλικίες (>25 ετών).

Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

18%

37%

50%

44

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Ανάλογα ποσοστά με προηγούμενα συγκεντρώνει η ανάγκη και η χρησιμότητα ανάγνωσης λογοτεχνικών βιβλίων στις ηλικίες >25 ετών.

23% Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

38%

50%

Μεγάλη είναι σύμφωνα με το δείγμα η ανάγκη ανάγνωσης εφημερίδων και περιοδικών στις ηλικίες >25 ετών.

Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου

28%

40%

50%

45

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων αφιερώνουν 1 - 2 ώρες καθημερινά για ανάγνωση.

17% 1 -2 ώρες 3 - 4 ώρες >4 ώρες

4%

79% Όπως είναι φυσικό τα σαββατοκύριακα οι ώρες ανάγνωσης αυξάνονται.

26% 1 -2 ώρες 3 - 4 ώρες >4 ώρες

9% 65%

46

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Θέματα σχετικά με τη μουσική, την κοινωνία, την τεχνολογία, την επιστήμη και την ψυχαγωγία έρχονται πρώτα στις προτιμήσεις των ερωτηθέντων.

40%

Πολιτική

56% 63% 40% 34% 30% 44%

Κοινωνία Μουσική Κινηματογράφος Τέχνη Πολιτισμός Αθλητικά

26%

Φοιτητικά νέα Ψυχαγωγία

26%

Μόδα & Στυλ

44% 33%

Υγεία Περιβάλλον Ταξίδια Gossips

20%

Τεχνολογία

26%

Gaming Επιστήμη Ζώδια

54%

15%

46% 56% 58%

47

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Πάνω από το 50% των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί καθημερινά το κινητό του τηλέφωνο για 1-2 ώρες.

1 -2 ώρες 3 - 4 ώρες 5 - 6 ώρες >6 ώρες Δεν έχω

52% 31%

7%

10%

0%

Φυσικά όταν αφορά την καθημερινή χρήση του Η/Υ οι ώρες αυξάνονται.

1 -2 ώρες 3 - 4 ώρες 5 - 6 ώρες >6 ώρες Δεν έχω

33% 25% 29% 13%

48

0%

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Πολύς λόγος γίνεται για τα tablet, ωστόσο η μεγάλη πλειοψηφία δεν διαθέτει τέτοια συσκευή.

88%

1 -2 ώρες 3 - 4 ώρες 5 - 6 ώρες >6 ώρες Δεν έχω

4%

3%

3%

2%

Δεν είναι πολλοί αυτοί που ενημερώνονται καθημερινά μέσω του κινητού τους τηλεφώνου.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

38% 19% 19%

14%

11%

49

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Στα ύψη εκτινάσσονται τα ποσοστά αυτών που ενημερώνονται μέσω Η/Υ.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

35%

0%

8%

45%

12%

Δεν μπορείς να ενημερωθείς μέσα από κάποιο tablet αν δεν διαθέτεις ένα.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

86%

1%

50

4%

5%

3%

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Η προτίμηση των αναγνωστών στην ηλεκτρονική μορφή εφημερίδων και περιοδικών είναι εμφανής.

47%

Έντυπη μορφή Ηλεκτρονική μορφή Και τα δύο

22% 31% Στην εποχή μας η τιμή φυσικά και αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην επιλογή μέσου ενημέρωσης.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

25% 5%

28% 29%

13%

51

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Η ποιότητα της ενημέρωσης αποτελεί έναν εξίσου καθοριστικό παράγοντα.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

25% 3%

34% 37%

1%

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι εισέρχονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και υιοθετούν το λεγόμενο “share”.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

33%

27% 16%

17% 6%

52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Η μεγάλη πλειοψηφία νιώθει την ανάγκη να μοιρατεί αυτά που διαβάζει με άτομα από το φιλικό περιβάλλον.

40%

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

33% 20% 1%

6%

Στροφή στα ηλεκτρονικά μέσα παρατηρείται τον τελευταίο χρόνο και επιβεβαιώνεται και από το δείγμα μας.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

15%

30% 28%

21%

6%

53

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΡΕΥΝΑ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Αρκετά συχνά ακούγεται η είδηση της διακοπής λειτουργίας μίας εφημερίδας ή ενός περιοδικού.

Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ

54

19%

27% 27%

15% 12%

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

7.1 ΕΝΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Μπορεί ο Λευκός πύργος να μην είναι εντελώς «λευκός», μπορεί όντως οι θεσσαλονικείς να τονίζουν το «λ» και οι ρυθμοί στην πόλη να είναι κάπως πιο χαλαροί σε σχέση με άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όμως ένα πράγμα είναι σίγουρο και αδιαμφισβήτητο. Η Θεσσαλονίκη και οι κάτοικοί της παραδοσιακά πρωτοπορούν και καινοτομούν, γεγονός καθόλου τυχαίο. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά και στον τομέα της ενημέρωσης, γιατί όχι και της ψυχαγωγίας, που αφορά φυσικά τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Άλλωστε σε αυτή την πόλη γεννήθηκε ίσως η πιο ιστορική εφημερίδα της Βόρειας Ελλάδας, η «Μακεδονία». Μετρώντας πάνω από έναν αιώνα ζωής (καθώς ιδρύθηκε το 1911 από τον εκδότη Κωνσταντίνο Βελλίδη) η «Μακεδονία» αποτελεί μία καθημερινή πολιτική πρωινή εφημερίδα η οποία κυκλοφορεί σε 22 νομούς της Βόρειας Ελλάδας και της Θεσσαλίας, τις καθημερινές εκτός της Δευτέρας, ενώ η Κυριακάτικη έκδοσης της εφημερίδας κυκλοφορεί σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μάλιστα η «Μακεδονίας της Κυριακής» υπήρξε η πρώτη κυριακάτικη έκδοση εφημερίδας στην Ελλάδα που εξέδωσε ταυτόχρονα και περιοδικό ποικίλης ύλης με την αγορά της, τις «Επιλογές», το 1982. Επίσης υπήρξε και η πρώτη έκδοση ελληνικής εφημερίδας σε διαδικτυακή μορφή. Το πρώτο ηλεκτρονικό φύλλο της εκδόθηκε στις 13 Αυγούστου του 1995. Πέρα από τη «Μακεδονία», άλλες σημαντικές εφημερίδες της συμπρωτεύουσας είναι ο «Αγγελιοφόρος» καθώς και οι αθλητικές «Metrosport» και «ΣΠΟΡ του Βορρά». Και στον τομέα των περιοδικών όμως η πόλη έχει να επιδείξει σημαντικά δείγματα γραφής. Το 1987 ελάχιστοι στην Ελλάδα γνώριζαν τον όρο «Free Press», έκδοση δηλαδή που διανέμεται δωρεάν στο κοινό, οι Θεσσαλονικείς ωστόσο γνώριζαν τη λέξη αρκετά καλά, η οποία ακόμα και σήμερα στο μυαλό των περισσότερων είναι συνυφασμένη με το περιοδικό «Εξώστης». Ο «Εξώστης» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1987 ως μία μικρή εβδομαδιαία εφημερίδα με σκοπό να καλύψει θέματα γύρω από τον κινηματογράφο. Αποτέλεσε το πρώτο Free Press όχι μόνο της Θεσσαλονίκης αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Σήμερα, μετά από κάποια χρόνια απουσίας, ο «Εξώστης» συνεχίζει να ενημερώνει το κοινό της πόλης και μάλιστα διανέμεται και σε ηλεκτρονική μορφή.

ΕΙΚΟΝΑ 7.1: Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, έτος 1963

56

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Ένα άλλο εξίσου σημαντικό περιοδικό αυτής της κατηγορίας είναι η «Parallaxi». Οι Θεσσαλονικείς αναγνώστες το πήραν για πρώτη φορά στα χέρια τους το Νοέμβριο του 1989 και έκτοτε συνέχισαν να ενημερώνονται σχετικά με θέματα που αφορούν τα δρώμενα της πόλης και του σινεμά, μηνιαία, μέσα από τις σελίδες του. Σήμερα η «Parallaxi» χαρακτηρίζεται ως περιοδικό ποικίλης ύλης και κάθε μήνα διανέμονται περί τα 25.000 αντίτυπα σε 320 σημεία της Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας αυτής, ενώ κυκλοφορεί και σε ηλεκτρονική μορφή. Από τα χείλη όμως των κατοίκων της πόλης ακούγονται τα ονόματα και άλλων Free Press, όπως του «City2310», το οποίο αποτελεί οδηγό πόλης και ταυτόχρονα περιοδικό ποικίλης ύλης, καθώς και το «IQ», το ηλεκτρονικό φοιτητικό περιοδικό. Βέβαια δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε και το σχετικά νέο (ιδρύθηκε το 2011) «Refresh», το οποίο εμπνεύστηκε και κυκλοφόρησε μία ομάδα νέων ανθρώπων (και ο γράφων είχε την τιμή να αρθρογραφεί στις σελίδες του), το οποίο φρέσκαρε τον αέρα της πόλης με τα ποικίλα θέματα και την οπτική του. Κυκλοφορεί σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, όπως προστάζει άλλωστε η εποχή και οι εξελίξεις στο χώρο των εκδόσεων. Τέλος, μπορεί να μην ανήκει στην παραπάνω κατηγορία, δηλαδή να μη διανέμεται δωρεάν, έχει όμως διαγράψει τη δική του αξιοπρόσεκτη πορεία τα τελευταία χρόνια. Αναφερόμαστε βέβαια στο περιοδικό «SOUL» (Secrets Of Urban Life). Το «SOUL» έκανε την εμφάνισή του το 2006 και σύμφωνα με τους δημιουργούς του αποκωδικοποιεί τα μυστικά της ζωής στη μητρόπολη. Στις σελίδες του η νεανική κουλτούρα κωδικοποιεί, ανταλλάσσει, εκρήγνυνται, επικοινωνεί, δημιουργεί, καθορίζει.

7.2 ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η γενική οικονομική κατάσταση της χώρας μας και τα σημάδια της κρίσης της οικονομίας και ίσως μίας κάποιας κακοδιαχείρισης των περασμένων ετών δεν θα μπορούσαν να μην κάνουν την εμφάνισή τους και να μην επηρεάσουν τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα της Θεσσαλονίκης. Η έλλειψη διαφημιστικών εσόδων, η αβεβαιότητα που επικρατεί στον επιχειρηματικό κόσμο, η μείωση σε πολλές περιπτώσεις της κυκλοφορίας, οδηγούν τους εκδότες σε αδιέξοδο. Μέσα σε αυτή την κατάσταση τα διάφορα μέσα προβαίνουν σε σημαντικές αλλαγές προκειμένου να καταφέρουν να διατηρηθούν στο χώρο. Σε κάποιες περιπτώσεις αλλάζουν τη μορφή της κυκλοφορίας τους, δίνοντας τη δυνατότητα της ηλεκτρονικής έκδοσης στους αναγνώστες, άλλες φορές αναγκάζονται να επαναπροσδιορίσουν το περιεχόμενο και τη θεματολογία τους και στην έσχατη περίπτωση οδηγούνται στη διακοπή της κυκλοφορίας τους. Μέσα σε αυτό το «ανθυγιεινό» περιβάλλον η κυκλοφορία ακόμα και ιστορικών εφημερίδων και περιοδικών κρέμεται κατά περιόδους από μία κλωστή, πράγμα που επιδρά τόσο στους αναγνώστες, όσο και στους εργαζόμενους και εκδότες των μέσω αυτών.

7.3 Η ΓΛΩΣΣΑ HTML Το 1980 ο φυσικός Sir Timothy John Berners-Lee, ο οποίος εργαζόταν στο CERN, επινόησε το ENQUIRE, ένα σύστημα χρήσης και διαμοιρασμού εγγράφων για τους ερευνητές του CERN και κατασκεύασε ένα πρότυπό του. Αργότερα, το 1989, πρότεινε ένα σύστημα βασισμένο στο διαδίκτυο, το οποίο θα χρησιμοποιούσε υπερκείμενο. Έτσι έφτιαξε την προδιαγραφή της HTML και έγραψε τον browser και το λογισμικό εξυπηρετητή στα τέλη του 1990. Τον ίδιο χρόνο, ο Berners-Lee και ο μηχανικός συστημάτων πληροφορικής του CERN Robert Cailliau συνεργάστηκαν σε μία κοινή προσπάθεια εύρεσης χρηματοδότησης, αλλά το έργο δεν υιοθετήθηκε ποτέ επίσημα από το CERN. Η πρώτη δημόσια διαθέσιμη περιγραφή της HTML ήταν ένα έγγραφο με όνομα «Ετικέτες

57

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΕΙΚΟΝΑ 7.2: Το λογότυπο της HTML5

HTML», το οποίο πρωτοαναφέρθηκε στο διαδίκτυο από τον Berners-Lee στα τέλη του 1991. Περιέγραφε τα 20 στοιχεία τα οποία αποτελούσαν τον αρχικό και σχετικά απλό σχεδιασμό της HTML. Εκτός από την ετικέτα υπερσυνδέσμου, οι υπόλοιπες ήταν έντονα επηρεασμένες από την SGMLguid, μία μορφή δημιουργίας τεκμηρίωσης φτιαγμένη στο CERN και βασισμένη στην SGML. Δεκατρία από εκείνα τα αρχικά στοιχεία υπάρχουν ακόμα και σήμερα, στην HTML4. Η HTML, ακρωνύμιο του αγγλικού Hyper Text Markup Language ή Γλώσσα Σήμανσης Υπερκειμένου στα ελληνικά, είναι η κύρια γλώσσα σήμανσης για τις ιστοσελίδες και τα στοιχεία της είναι τα βασικά δομικά στοιχεία των ιστοσελίδων. Γράφεται υπό μορφή στοιχείων HTML τα οποία αποτελούνται από ετικέτες, οι οποίες περικλείονται μέσα σε σύμβολα «<» και «>» (για παράδειγμα <html>), μέσα στο περιεχόμενο της ιστοσελίδας. Οι ετικέτες HTML συνήθως λειτουργούν ανά ζεύγη (για παράδειγμα <h1> και </h1>) με την πρώτη να ονομάζεται ετικέτα έναρξης και τη δεύτερη ετικέτα λήξης (ή σε άλλες περιπτώσεις ετικέτα ανοίγματος και ετικέτα κλεισίματος αντίστοιχα). Ανάμεσα στις ετικέτες οι σχεδιαστές ιστοσελίδων μπορούν να τοποθετήσουν κείμενο, πίνακες, εικόνες και άλλα. Ο σκοπός ενός web browser είναι να διαβάζει τα έγγραφα HTML και να τα συνθέτει σε σελίδες που μπορεί κανείς να διαβάσει ή να ακούσει. Ο browser δεν εμφανίζει τις ετικέτες HTML, αλλά τις χρησιμοποιεί για να ερμηνεύσει το περιεχόμενο της σελίδας. Τα στοιχεία της HTML χρησιμοποιούνται για να κτίσουν όλους τους ιστότοπους. Η HTML επιτρέπει την ενσωμάτωση εικόνων και άλλων αντικειμένων μέσα στη σελίδα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εμφανίσει διαδραστικές φόρμες. Παρέχει τις μεθόδους δημιουργίας δομημένων εγγράφων (δηλαδή εγγράφων που αποτελούνται από το περιεχόμενο που μεταφέρουν και από τον κώδικα μορφοποίησης του περιεχομένου) καθορίζοντας δομικά σημαντικά στοιχεία για το κείμενο, όπως κεφαλίδες, παραγράφους, λίστες, συνδέσμους, παραθέσεις και άλλα. Μπορούν επίσης να ενσωματώνονται σενάρια εντολών σε γλώσσες όπως η JavaScript, τα οποία επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ιστοσελίδων HTML. Οι web browsers μπορούν επίσης να αναφέρονται σε στυλ μορφοποίησης CSS, για να ορίζουν την εμφάνιση και τη διάταξη του κειμένου και του υπόλοιπου υλικού.

58

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

7.4 Η ΕΚΔΟΣΗ HTML5 Η HTML5 είναι μία γλώσσα σήμανσης για τον Παγκόσμιο Ιστό. Η ομάδα Web Hypertext Application Technology Working Group (WHATWG) άρχισε δουλειά σε αυτήν την έκδοση τον Ιούνιο του 2004 με το όνομα Web Applications 1.0. Οι συντάκτες της HTML5 είναι ο Ian Hickson της εταιρείας Google και ο Dave Hyatt της εταιρείας Apple. Η HTML5 προορίζεται για αντικατάσταση της έκδοσης HTML 4.01, της XHTML 1.0 και της DOM Level 2 HTML. Σκοπός είναι η μείωση της ανάγκης για ιδιόκτητα plugins και πλούσιες διαδικτυακές εφαρμογές (RIA), όπως τα Adobe Flash, Microsoft Silverlight, Apache Pivot και η Sun Java Fx. Ειδικότερα, η HTML5 προσθέτει πολλά νέα συντακτικά χαρακτηριστικά. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα νέα <video>, <audio> και τα στοιχεία <canvas> καθώς και η ενσωμάτωση κλιμακούμενων διανυσματικών γραφικών (Scalable Vector Graphics – SVG), περιεχόμενο που αντικαθιστά τις χρήσεις της γενικής ετικέτας <object> και MathML για μαθηματικούς τύπους. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να είναι εύκολο να συμπεριλάβει κανείς και να χειριστεί περιεχόμενο αποτελούμενο από πολυμέσα και γραφικά στο διαδίκτυο, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει στη χρήση ιδιόκτητων plugins και APIs. Άλλα νέα στοιχεία, όπως τα <section>, <Article>, <header> και <nav> έχουν σχεδιαστεί για να εμπλουτίσουν το σημασιολογικό περιεχόμενο των εγγράφων. Επιπλέον η HTML5 εμπεριέχει και το πρότυπο Web Forms 2.0, που είναι επίσης της WHATWG.

59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

8.1 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ADOBE SYSTEMS Η εταιρεία Adobe ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 1982 στις Η.Π.Α από τους John Warnock και Charles Geschke. Το όνομά της προήλθε από το όνομα ενός ποταμού που κυλούσε πίσω από τα σπίτια των δύο ιδρυτών της στην περιοχή της Καλιφόρνια. Το πασίγνωστο λογότυπο της εταιρείας με το χαρακτηριστικό «A» αποτελεί δημιούργημα της Marva Warnock, συζύγου του John Warnock και επίσης γραφίστριας στο επάγγελμα. Σχεδόν από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας της η Adobe Systems βρισκόταν σε στενή συνεργασία με τον άλλο επιχειρηματικό κολοσσό, που φέρει το όνομα Apple, καθώς στο περιβάλλον των Macintosh μπορούσε κανείς να συναντήσει πολλές εφαρμογές και προγράμματα που έφεραν την υπογραφή της Adobe. Έτσι στα μέσα της δεκαετίας των ‘80ς το Adobe Illustrator, ένα δημιουργικό πρόγραμμα που αφορούσε κυρίως το σχεδιασμό γραμμικών, διανυσματικών σχεδίων (vector) έκανε την εμφάνισή του στην επιφάνεια εργασίας των Macintosh. Η δεκαετία του ’80 ήταν καθοριστική για τη μετέπειτα εξέλιξη της αμερικάνικης εταιρείας. Το 1989 μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία χρονιά σταθμός, αφού κυκλοφόρησε στην αγορά το προϊόν που έμελλε να αποτελέσει τη σημαία της Adobe μέχρι και σήμερα. Ο λόγος φυσικά για το πανίσχυρο πρόγραμμα σχεδιασμού γραφικών Adobe Photoshop, το οποίο πάλι κυκλοφόρησε πρώτα για περιβάλλον Macintosh. Έκτοτε η εταιρεία είχε ραγδαία εξέλιξη και πλέον είναι σε θέση να προσφέρει μία γκάμα κορυφαίου λογισμικού και προγραμμάτων ικανών να δώσουν κυριολεκτικά απεριόριστες δυνατότητες στους σχεδιαστές – δημιουργούς και όχι μόνο. Σε αυτό βέβαια συνέβαλε και η εξαγορά της Macromedia το 2005, που έδωσε τη δυνατότητα στην Adobe να εντάξει στην ατζέντα των προϊόντων της και νέα δυναμικά προγράμματα και πλατφόρμες, όπως είναι τα Cold Fusion, Dreamweaver, Flash και Flex. Μέχρι το 2010 η πολυεθνική των Warnock και Charles απαριθμούσε περίπου 9.117 εργαζόμενους, εκ των οποίων το 40% εργαζόταν στην έδρα της εταιρείας στο San Jose. Σήμερα, στον κατάλογο με τα προϊόντα της εταιρείας μπορεί κανείς να συναντήσει προγράμματα σχεδιασμού και επεξεργασίας γραφικών, δημιουργίας ιστοσελίδων (Web Design), επεξεργασίας βίντεο, δημιουργίας οπτικών εφέ και πολλά άλλα. Ωστόσο δεν είναι όλα τόσο ρόδινα για την Adobe, η οποία κατά καιρούς δέχεται έντονη κριτική και δικαιολογημένα, λόγω της πολιτικής που ακολουθεί όσον αφορά τις τιμές των προϊόντων της. Εκτός Η.Π.Α οι τιμές εκτοξεύονται στα ύψη και σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα αγγίζουν ακόμη και το διπλάσιο. Χαρακτηριστικό είναι ότι κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο μεταξύ των πελατών της Adobe: «Πιο πολύ σε συμφέρει να ταξιδέψεις στην Αμερική και να αγοράσεις κάποιο πρόγραμμα της Adobe παρά να το αγοράσεις από τη χώρα σου!». Το ποτήρι ξεχείλισε όταν η Creative Suite 3 Master Collection (γενικά η Creative Suite περιλαμβάνει μία συλλογή προγραμμάτων, αποτελούμενη συνήθως από τα Photoshop, Acrobat, In Design, Premier Pro, After Effects και Illustrator) έφτασε να κοστίζει στην Ευρώπη περίπου 1000 αγγλικές λίρες ακριβότερα σε σχέση με την τιμή της στην Αμερική. Παρόλα αυτά η Adobe δεν άλλαξε την τακτική της και το 2009 αύξησε τις τιμές στη Βρετανία κατά 10%, ενώ ταυτόχρονα απαγόρεψε στους βρετανούς χρήστες την αγορά από το US store. Αυτά όμως δεν είναι τα μόνα παράπονα που ακούγονται για την εταιρεία. Πολλοί χρήστες φαίνεται πως είναι δυσαρεστημένοι από το Flash Player, το οποίο «πάσχει» από απόδοση και συχνά εμφανίζει προβλήματα σχετικά με τη χρήση της μνήμης και την ασφάλεια. Το 2011 προστέθηκε ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα στην Adobe. Όταν η ίδια ανακοίνωσε ότι μόνο οι χρήστες των πιο πρόσφατων εκδόσεων της Creative Suite θα έχουν το δικαίωμα να βελτιώνουν (upgrade) τις υπάρχουσες εκδόσεις τους «κατεβάζοντας» τις νέες προκλήθηκαν τεράστιες αντιδράσεις. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Scott Kelby, πρόεδρος της «Εθνικής Ένωσης Επαγγελματιών Χρηστών του Photohsop» (National Association of Photoshop Professionals), απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στην οποία ζητούσε από την Adobe να αναθεωρήσει την απόφασή της σχετικά με τα

61

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

ΕΙΚΟΝΑ 8.1: Δημιουργία με θέμα την Adobe

upgrades.

8.2 ΑΡΧΕΙΑ PDF Το PDF (Portable Document Format) είναι μία μορφή αρχείου που χρησιμοποιείται για να αντιπροσωπεύσει έγγραφα κατά τρόπο ανεξάρτητο από τις διάφορες εφαρμογές, το λογισμικό, το hardware και τα λειτουργικά συστήματα. Γενικά το PDF συνδυάζει τρεις τεχνολογίες: Α) Ένα υποσύνολο της περιγραφικής γλώσσας προγραμματισμού PostScript, το οποίο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία της διάταξης και των γραφικών. Β) Ένα σύστημα font-embedding / replacement, που επιτρέπει στις γραμματοσειρές να «ταξιδεύουν» μαζί με τα έγγραφα. Και Γ) Ένα δομημένο σύστημα αποθήκευσης που συγκεντρώνει αυτά τα στοιχεία και τα συναφή περιεχόμενα σε ένα ενιαίο αρχείο, το οποίο και συμπιέζει ανάλογα με την περίπτωση. Ήταν το 1991 όταν ο συνιδρυτής της Adobe Systems, John Warnock, δημιούργησε ένα σύστημα με την ονομασία «Camelot», αυτό στη συνέχεια εξελίχθηκε στο γνωστό μας PDF. Η πρωτοπορία για την εποχή εκείνη ήταν ότι ο συγκεκριμένος τύπος αρχείου επέτρεπε το διαμοιρασμό αρχείων μεταξύ χρηστών που χρησιμοποιούσαν διαφορετικά συστήματα και πλατφόρμες. Με την ανάπτυξη του World Wide Web και των αρχείων HTML η χρήση του PDF για το διαμοιρασμό εγγράφων, που στη συνέχεια μπορούσαν να εκτυπωθούν, έγινε «must». Στην ευρεία χρήση του PDF όμως συνέβαλε και η ίδια η Adobe Systems, η οποία από το 1993 διέθετε δωρεάν τις προδιαγραφές του PDF, ωστόσο το γνωστό λογισμικό για διαχείριση και ανάγνωση τέτοιων αρχείων, το Adobe Acrobat (σήμερα Adobe Reader) δεν διανέμονταν δωρεάν. Η κατάσταση αυτή

62

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

την 1η Ιουλίου του 2008, όταν και κυκλοφόρησε επίσημα ως ανοικτό πρότυπο και δημοσιεύθηκε από το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO). Επίσης η Adobe δημοσίευσε δημόσια άδεια ευρεσιτεχνίας, χορηγώντας ατελώς δικαιώματα για όλες τις πατέντες που ανήκουν στην ίδια και είναι αναγκαίες για την κατασκευή, χρήση, πώληση και διανομή PDF και συμβατών εφαρμογών.

8.3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ADOBE IN DESIGN Το Adobe In Design είναι ένα λογισμικό που παράγεται από την Adobe Systems. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία διαφόρων έργων, όπως για αφίσες, διαφημιστικά έντυπα, φυλλάδια, περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία. Στο In Design επίσης μπορεί να σχεδιαστεί περιεχόμενο κατάλληλο για χρήση σε tablets, σε συνδυασμό και με το Adobe Digital Publishing Suite. Ο κύριος όγκος χρηστών του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελείται από γραφίστες και επαγγελματίες καλλιτέχνες, οι οποίοι μέσω του In Design δημιουργούν διάφορες εκδόσεις περιοδικών, αφίσες και έντυπα. Το πρόγραμμα υποστηρίζει ακόμη την εξαγωγή αρχείων με μορφή EPUB και SWF, εκτός από το γνωστό PDF, για τη δημιουργία ψηφιακών εκδόσεων και περιεχομένου κατάλληλου για χρήση σε tablets. Βέβαια το συγκεκριμένο λογισμικό δεν διατίθεται δωρεάν. Η τελευταία έκδοση του In Design (Σεπτέμβριος 2013) είναι η Adobe In Design CC (όπου CC – Creative Cloud) η Student – Teacher έκδοση της οποίας το κόστος ανέρχεται στα 19,99 αμερικάνικα δολάρια ανά μήνα. Ωστόσο με τον τρόπο αυτό εκτός από το In Design ο χρήστης προμηθεύεται και τα Photoshop, Illustrator, Adobe Muse και Acrobat XI Pro, τα οποία περιλαμβάνονται επίσης στη σουίτα Creative Cloud.

8.3.1 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ADOBE IN DESIGN Παρακάτω αναλύονται οι απαιτήσεις του συστήματος για να μπορέσει να φιλοξενηθεί το In Design. Για λειτουργικό Windows απαιτούνται: - Intel Pentium 4 ή AMD Athlon 64 processor - Microsoft Windows 7 SP1 ή Windows 8 - 2 GB RAM (8 GB προτείνεται) - 2.6 GB hard-disk ελεύθερος χώρος για εγκατάσταση συν κάποιος έξτρα χώρος που απαιτείται κατά τη διάρκεια της εγκατάστασης - 1024 x 768 (1200 x 800 προτείνεται) με 32-bit video card - Adobe Flash Player 10 software (απαιτείται για να γίνει εξαγωγή αρχείων SWF) - Σύνδεση internet και εγγραφή στην επίσημη ιστοσελίδα της Adobe είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την απαιτούμενη ενεργοποίηση του λογισμικού, membership validation και πρόσβαση σε online υπηρεσίες Για λειτουργικό MAC OS απαιτούνται: - Multicore Inter processor - Mac OS X v10.6.8, v10.7 ή v10.8

63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

ΕΙΚΟΝΑ 8.2: Adobe In Design CC

8.3.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ADOBE IN DESIGN CC Πιο συνδεδεμένο In Design: Το In Design CC είναι μέρος του Creative Cloud. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης έχει πρόσβαση σε όλες τις τελευταίες ενημερώσεις και κυκλοφορίες τη στιγμή που είναι διαθέσιμες. Επίσης μπορεί να αναπτύξει τις ικανότητές του και να χειριστεί νέα εργαλεία με τη βοήθεια της πλούσιας και αυξανόμενης βιβλιοθήκης με εκπαιδευτικά βίντεο της Adobe. Ακόμη το Creative Cloud είναι συνδεδεμένο με το Behance, από όπου μπορεί κανείς να μοιραστεί τα έργα του με άλλους σχεδιαστές από όλο τον κόσμο και να αποκτήσει άμεση ανατροφοδότηση. Ταχύτερη απόδοση: Οι βελτιώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στο In Design επιτρέπουν στο χρήστη να δουλεύει γρήγορα και ταυτόχρονα ομαλά. Πλέον του δίνεται η δυνατότητα να εκμεταλλευτεί όλες τις RAM του συστήματός του με την υποστήριξη 64-bit. Μεγαλύτερες βελτιώσεις στην ταχύτητα και τη σταθερότητα παρατηρούνται όταν εκτυπώνει ή εξάγει κάποιος αρχεία PDF και INX. Νέα εμφάνιση: Το User Interface του λογισμικού άλλαξε, ωστόσο παραμένει παραπλήσιο με τα αντίστοιχα των άλλων προγραμμάτων της εταιρείας, όπως είναι τα Photoshop και Illustrator, πράγμα που καθιστά ευκολότερη την εργασία με διάφορα προγράμματα της Adobe. Μάλιστα ο χρήστης μπορεί να ρυθμίσει και τη φωτεινότητα του User Interface, ώστε να διακρίνει καλύτερα τα σχέδια που κάνει.

HiDPI και υποστήριξη οθόνης Retina: Από το απλό κείμενο μέχρι τα πολύπλοκα έργα τέχνης,

64

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

κάθε στοιχείο του σχεδιασμού αποκτά μεγαλύτερη σαφήνεια και ζωντάνια, χάρη στην υποστήριξη της οθόνης Retina υψηλής ανάλυσης του νέου MackBook Pro. Αναζήτηση και φιλτράρισμα γραμματοσειρών: Ο σχεδιαστής μπορεί να βρει τη γραμματοσειρά που αναζητά και ταιριάζει στο έργο του γρήγορα. Πληκτρολογώντας το όνομα ή μέρος αυτού, ακόμα και μέρος της οικογένειας μίας γραμματοσειράς, για παράδειγμα «italic», εμφανίζονται μόνο οι γραμματοσειρές που ταιριάζουν στα συγκεκριμένα κριτήρια. Άμεση προεπισκόπηση γραμματοσειράς: Τώρα ο χρήστης μπορεί να δει γρήγορα πώς οι διαφορετικές γραμματοσειρές επηρεάζουν τη διαμόρφωσή του. Χρησιμοποιώντας τα βελάκια του πληκτρολογίου (arrow keys) μπορεί να περιηγηθεί μέσα στις γραμματοσειρές και όταν βρει αυτή που θεωρεί κατάλληλη να την επιλέξει με ένα απλό κλικ ή Enter. Αγαπημένες γραμματοσειρές: Η τελευταία έκδοση του In Design δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να βρίσκει ταχύτατα τις γραμματοσειρές που χρησιμοποιεί πιο συχνά. Απλώς τις χαρακτηρίζει ως αγαπημένες και στη συνέχεια είναι στο χέρι του σχεδιαστή αν θα επιλέξει ανάμεσα σε αυτές ή σε ολόκληρη την γκάμα γραμματοσειρών που έχει στη διάθεσή του. Δημιουργία κώδικα QR: Το In Design παρέχει τη δυνατότητα δημιουργίας κώδικα QR, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι επειδή δημιουργεί κώδικα vector μπορεί κάποιος να αλλάξει το μέγεθός του χωρίς να επηρεαστεί καθόλου η ποιότητα, ενώ αργότερα ο κώδικας QR μπορεί να περαστεί απευθείας και στο Adobe Illustrator. Κοινή χρήση με το Creative Cloud: Με την εντολή «Αποθήκευση στο Cloud» τα διάφορα αρχεία (μαζί με τα στρώματα, layers) είναι προσβάσιμα σε οποιαδήποτε συσκευή. Έτσι τα αρχεία μπορούν να τα δούνε άλλα μέλη της ομάδας ή πελάτες. Βέβαια, οι αλλαγές παρακολουθούνται ώστε να μπορείτε πάντα να έχετε πρόσβαση σε προηγούμενες εκδόσεις. Συγχρονισμός ρυθμίσεων: Με τον τρόπο αυτό ο καθένας μπορεί να δουλέψει με τις ρυθμίσεις που επιθυμεί σε οποιονδήποτε από τους υπολογιστές που χρησιμοποιεί. Ο χρήστης συγχρονίζει τις προσωπικές του ρυθμίσεις στο χώρο εργασίας του με το Creative Cloud, συμπεριλαμβανομένων των συντομεύσεων πληκτρολογίου, των προεπιλογών, του χώρου εργασίας. Με αυτό τον τρόπο οι ρυθμίσεις πάνε όπου πάει ο χρήστης του In Design.

8.4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΡΟΦΡΜΑ ISSUU Το ISSUU είναι μία διαδικτυακή υπηρεσία που επιτρέπει τη ρεαλιστική και προσαρμόσιμη προβολή του μεταφορτωμένου ψηφιακού υλικού, όπως είναι τα χαρτοφυλάκια, τα βιβλία, τα τεύχη περιοδικών, οι εφημερίδες και άλλα έντυπα μέσα ενημέρωσης, ενώ συνεργάζεται με τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social media) με σκοπό την προώθηση, το διαμοιρασμό και τη μεταφόρτωση υλικού. Τα περισσότερα έγγραφα που συναντά κανείς στο ISSUU προορίζονται για online προβολή, όμως η πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα στον κάθε εκδότη να επιλέξει αν θέλει να επιτρέπεται στους αναγνώστες να τα κατεβάσουν και να τα αποθηκεύσουν στους προσωπικούς τους υπολογιστές. Το υλικό αφού έχει μεταφορτωθεί στο ISSUU προβάλλεται μέσω των διαφόρων web browser, ενώ η μορφή του κάθε εγγράφου μοιάζει πολύ με αυτή των έντυπων εκδόσεων καθώς προστίθεται ακόμα και ήχος και φυσική κίνηση κατά την αλλαγή σελίδας. Γενικά η εταιρεία ISSUU ιδρύθηκε το 2006 και η υπηρεσία ξεκίνησε να είναι διαθέσιμη από το

65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

Δεκέμβριο του 2007. Μέχρι σήμερα ο ιστότοπος του ISSUU μετρά αξιοσημείωτες διακρίσεις και βραβεία, αλλά πιο σημαντική είναι η καθημερινή εμπιστοσύνη που του δείχνουν εταιρείες και οργανισμοί από όλο τον κόσμο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η Routledge, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Cambridge University Press. Το Δεκέμβριο του 2008 το ISSUU κυκλοφόρησε το Smart Look, μέσα από το οποίο δίνεται η δυνατότητα σε ιστοσελίδες που φιλοξενούν έγγραφα να τα μετατρέψουν αυτόματα σε έγγραφα ISSUU, ώστε να μη χρειάζεται οι αναγνώστες τους να τα κατεβάζουν, αλλά αντίθετα να τα διαβάζουν online. Σήμερα το ISSUU μετρά περίπου 11 εκατομμύρια δημοσιεύσεις (γύρω στις 25.000 δημοσιεύσεις ανά ημέρα) και ένα κοινό περίπου 72 εκατομμυρίων αναγνωστών το μήνα! Βέβαια εκτός από το ISSUU υπάρχουν και διάφορες άλλες πλατφόρμες που παρέχουν παρόμοιες υπηρεσίες, εμείς όμως επιλέξαμε τη συγκεκριμένη επειδή είναι δοκιμασμένη και αξιόπιστη.

8.4.1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ISSUU Η εγγραφή στο ISSUU είναι σχετικά απλή καθώς ακολουθείται διαδικασία παρόμοια με τις περισσότερες ιστοσελίδες. Όταν κάποιος εγγράφεται, εγγράφεται αυτόματα ως Free user. Αντίστοιχα υπάρχουν και οι Pro users, οι οποίοι πληρώνουν κάποια μηνιαία ή ετήσια συνδρομή. Οι διαφορές του Pro πακέτου από το Free είναι κυρίως οι εξής: Α) Στο δωρεάν πακέτο υπάρχει περιορισμός ως προς τον αριθμό των εγγράφων που δημοσιεύονται ανά μήνα. Β) Επίσης στη δεξιά πλευρά κάθε εγγράφου εμφανίζεται μία στήλη με διαφημίσεις άλλων εγγράφων που κυκλοφορούν στο ISSUU. Γ) Μόνο στο Pro πακέτο δίνεται η δυνατότητα αυτόματης μετατροπής των εγγράφων σε μορφή κατάλληλη και για i-pad και i-phone. Δ) Επιπλέον, όπως είναι φυσικό, στο Pro πακέτο ο χρήστης μπορεί να ρυθμίσει περισσότερες παραμέτρους κατά τη δημοσίευση, όπως χρώματα, λογότυπα, και γενικά να διαμορφώσει το χώρο που φιλοξενούνται οι δημοσιεύσεις του στο ISSUU όπως αυτός νομίζει. Από την άλλη και στις δύο εκδόσεις παρέχεται editor στο χρήστη. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να παραμετροποιήσει τις πληροφορίες του κάθε εγγράφου, τους συνδέσμους που αυτό περιέχει, ακόμα και να προσθέσει actions από τη μεγάλη γκάμα που διαθέτει το ISSUU στους χρήστες του, όπως είναι σύνδεσμος (link) για συγκεκριμένη σελίδα, για την επόμενη ή την τελευταία σελίδα, για κατέβασμα (download) του εγγράφου, για εκτύπωση του εγγράφου ή αναζήτηση μέσα σε αυτό κλπ.

8.5 ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ADOBE IN DESIGN ΚΑΙ ISSUU Με το συνδυασμό των δύο εφαρμογών στις οποίες αναφερθήκαμε προηγουμένως, δηλαδή του Adobe In Design και του ISSUU μπορεί κανείς να σχεδιάσει ένα έντυπο με βάση τα σύγχρονα επαγγελματικά πρότυπα και εν συνεχεία να το δημοσιεύσει άμεσα και δωρεάν (εφόσον χρησιμοποιήσει το Free πακέτο του ISSUU). Τα βήματα που χρειάζονται για αυτό είναι τα εξής: 1. Δημιουργία σχεδίου (layout) με χρήση του Adobe In Design.

2. Εξαγωγή ως αρχείο PDF. 3. Δημιουργία λογαριασμού στην πλατφόρμα του ISSUU. 4. Ανέβασμα (upload) του αρχείου PDF στο λογαριασμό που δημιουργήσατε στο ISSUU. 5. Προσθήκη πληροφοριών meta και των επιθυμητών actions.

6. Προώθηση και διαμοιρασμός της δημοσίευσης μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media) για την προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού αναγνωστών.

66

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Α ]

ΕΙΚΟΝΑ 8.3: Layout του περιοδικού WH (Who’s Hungry) όπως φαίνεται μέσα στο ISSUU

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ: - Παραγωγή δημιουργικών σχεδίων υψηλής ποιότητας.

- Απεριόριστες σχεδιαστικές δυνατότητες μέσα από το In Design, που οριοθετούνται σχεδόν μόνο από τη φαντασία σας.

- Δυνατότητα αποθήκευσης και εξαγωγής του σχεδίου σε διάφορους τύπους αρχείων.

- Εξοικείωση με τις επιφάνειες εργασίας και άλλων δημιουργικών προγραμμάτων, για παράδειγμα των Adobe Photoshop και Illustrator.

- Εύκολο και γρήγορο «ανέβασμα» (upload) στην πλατφόρμα του ISSUU. - Αυτόματη προσθήκη εντυπωσιακών εφέ απευθείας στο ISSUU. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ: - Το Adobe In Design δεν διατίθεται δωρεάν.

- Κάποιες ρυθμίσεις στο ISSUU παρέχονται μόνο στους PRO users.

- Τα αρχεία θα πρέπει να εξάγονται σε μορφή PDF για να εισαχθούν αργότερα στο ISSUU, ενώ ταυτόχρονα «δεσμεύεστε» και με το Adobe Flash.

67

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ BAKER EBOOK FRAMEWORK Το Baker EBook Framework είναι, όπως λέει και το όνομά του, ένα EBook Framework σε HTML 5, όπου μπορεί κάποιος να δημοσιεύσει interactive βιβλία και περιοδικά για ipad και iphone χρησιμοποιώντας απλά open web standards. Η πρώτη έκδοση του Baker κυκλοφόρησε στις 3 Νοεμβρίου 2010, αμέσως μετά δηλαδή την κυκλοφορία του πρώτου ipad. Έκτοτε χρησιμοποιείται από πολλούς εκδότες και για περισσότερα από 50 βιβλία και περιοδικά. Η τελευταία έκδοση είναι το Baker 4.0 και κυκλοφόρησε στις 22 Δεκεμβρίου του 2012. Η λειτουργία που επιτελεί το Baker EBook Framework είναι ότι παίρνει ένα σωρό με αρχεία HTML και τα οργανώνει σε μία εφαρμογή για ipad ή iphone. Εμφανισιακά η εφαρμογή υποστηρίζει αλλαγή σελίδας (page swiping) και loading screen.

9.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ LAKER COMPENDIUM Το Laker Compendium είναι το αποτέλεσμα της εργασίας του Florian Franke, φοιτητή στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών του Mainz της Γερμανίας. Το Laker προσφέρει μία επιτομή αρχείων, πλαισίων, στυλ και tips για το σχεδιασμό ψηφιακών εκδόσεων (digital publications), χρησιμοποιώντας HTML 5. Το σύνολο των HTML αρχείων και στυλ που περιλαμβάνει το Laker έχουν σχεδιαστεί με το «Less Framework». Αυτό καθιστά εφικτό και εύκολο το σχεδιασμό με πολλαπλές στήλες (layout), την αυτόματη αλλαγή στο μέγεθος (scale), ώστε να ταιριάζει στην εκάστοτε οθόνη όσο το δυνατόν καλύτερα. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα βέβαια δουλεύει σε συνδυασμό με το Baker EBook Framework. Γενικά πρόκειται για ένα ανοικτού λογισμικού πρόγραμμα (open source), που λειτουργεί σύμφωνα με την BSD-License. Η μόνη απαίτηση είναι να παρέχεται υπερσύνδεση (link) μέσα στην κάθε δημοσίευση προς την επίσημη σελίδα http://www.lakercompendium.com.

ΕΙΚΟΝΑ 9.1: Η επίσημη ιστοσελίδα του Laker Compendium (http://www.lakercompendium.com)

69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

9.3 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ LAKER COMPENDIUM - Διαχωρισμός της κάθε έκδοσης ως εφαρμογή για ipad και iphone. Η διάταξη (layout) και το μέγεθος αυτής αυξομειώνεται αυτόματα ανάλογα με το μέγεθος της οθόνης της συσκευής που \ χρησιμοποιείται και του προσανατολισμού αυτής.

- Αλλαγή σελίδων με σύρσιμο (στα ipad και iphone).

- Εμφάνιση πίνακα περιεχομένων με διπλό χτύπημα (double tap) (στα ipad και iphone).

- Εφαρμογή native looking slideshows (στα ipad και iphone).

- Υποστήριξη ηχητικού περιεχομένου, You Tube videos, εικόνων, διάταξης πολλαπλών στηλών (multi-column layouts) και πολλών άλλων.

- Προσαρμογή της διάταξης (layout) ακόμα και στους διάφορους desktop browsers (σε πειραματικό στάδιο).

- Δεν απαιτείται webserver.

- Πλήρως παραμετροποιήσιμο.

- Δυνατότητα σχεδιασμού ηλεκτρονικών περιοδικών, καταλόγων, slideshows, ερευνών, συνεδριακών προγραμμάτων και οτιδήποτε άλλου μπορεί κάποιος να φανταστεί.

9.4 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Ακολουθούν τα αναλυτικά βήματα εγκατάστασης του Baker EBook Framework και του Laker Compendium: 1. DOWNLOAD: Κατεβάστε την τελευταία έκδοση του Baker EBook Framework από την επίσημη ιστοσελίδα του (http://www.bakerframework.com) 2. DOWNLOAD: Κατεβάστε το Laker Starter Package από την επίσημη ιστοσελίδα του Laker (http://www.lakercompendium.com) 3. REPLACE: Αντικαταστήστε το φάκελο «books» που περιέχεται στο φάκελο «baker-framework 4.0» με το φάκελο «book» του Laker.

ΕΙΚΟΝΑ 9.2: Βήματα εγκατάστασης του Baker EBook Framework και του Laker

70

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

9.5 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΑΡΧΕΙΩΝ ΤΟΥ LAKER COMPENDIUM Φάκελος /book: Είναι ο βασικός φάκελος για όλο το περιεχόμενο, δηλαδή αρχεία HTML, εικόνες, ήχος και όλα τα υπόλοιπα. Φάκελος /templates: Περιέχει κάποια Photoshop templates για ipad και iphone. Το 99% του χρόνου του ο χρήστης εργάζεται μέσα στο φάκελο /book, ο οποίος περιέχει τους εξής φακέλους: - Φάκελος /fonts: Εδώ αποθηκεύονται όλα τα custom fonts (γραμματοσειρές).

- Φάκελος /images: Σε αυτόν το φάκελο αποθηκεύονται όλες οι εικόνες.

- Φάκελος /inc: Λίστα με αρχεία HTML που χρησιμοποιούνται πολλές φορές (multiple) μέσα στο project. Για παράδειγμα «footer.html».

- Φάκελος /js: Αποτελεί έναν resource φάκελο για όλα τα αρχεία Javascript.

- Φάκελος /sounds: Εδώ περιέχονται αρχεία ήχου.

- Φάκελος /styles: Περιέχει αρχεία που αφορούν την εμφάνιση και τη στοίχιση των αντικειμένων (δηλαδή κυρίως αρχεία CSS – Cascading Style Sheets).

9.6 ΜΕΣΑ ΣΤΗ CSS Γενικά η CSS (Cascading Style Sheets ή Διαδοχικά Φύλλα Στυλ) είναι μία γλώσσα υπολογιστή που ανήκει στην κατηγορία των γλωσσών φύλλων στυλ, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της εμφάνισης ενός εγγράφου που έχει γραφτεί σε μία γλώσσα σήμανσης. Χρησιμοποιείται δηλαδή για τον έλεγχο της εμφάνισης ενός εγγράφου που γράφτηκε στις γλώσσες HTML και XHTML, δηλαδή για τον έλεγχο της εμφάνισης μίας ιστοσελίδας και γενικότερα ενός ιστότοπου. Η CSS είναι μία γλώσσα υπολογιστή προορισμένη να αναπτύσσει στυλιστικά μία ιστοσελίδα, δηλαδή να διαμορφώνει περισσότερα χαρακτηριστικά, χρώματα, στοίχιση και να δίνει περισσότερες δυνατότητες σε σχέση με την HTML. Για όλους αυτούς τους λόγους, για τη δημιουργία όμορφης και καλοσχεδιασμένης ιστοσελίδας, ή στην περίπτωσή μας ενός ηλεκτρονικού εντύπου, η χρήση της CSS κρίνεται απαραίτητη. Τα βασικά style sheets που υπάρχουν μέσα στο φάκελο /styles του Laker Compendium είναι τα εξής: #blank-dossier.css: Χρησιμοποιείστε αυτό το πρότυπο CSS ως μία αρχή για το style sheet του εκάστοτε dossier. Με τον όρο «dossier» στο Laker αναφερόμαστε στην κάθε σελίδα, δηλαδή κάθε dossier αποτελεί μία σελίδα. style.css: Το βασικό style sheet. Εδώ ορίζονται τα πλάτη της σελίδας. Επίσης όλα τα αρχεία CSS που περιέχουν το styling της τυπογραφίας και όλων των υπολοίπων, εισάγονται εδώ. structure.css: Το αρχείο αυτό αποθηκεύει όλα τα στυλ που έχουν να κάνουν με τη δομή, όπως για παράδειγμα το πλάτος της στήλης, τα στοιχεία περιεχομένου, τα περιθώρια και άλλα. typography.css: Σε αυτό το αρχείο καθορίζεται το στυλ του κειμένου και των επικεφαλίδων (γραμματοσειρά, μέγεθος γραμματοσειράς, ύψος γραμμής και όλα τα σχετικά).

71

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

fonts.css: Όλες οι custom γραμματοσειρές (fonts). Περιλαμβάνονται μέσω του @font-face. (Εκτενέστερη αναφορά στις custom γραμματοσειρές γίνεται στην επόμενη παράγραφο) nav.css: Σε αυτό το αρχείο περιέχονται όλα τα στυλ σχετικά με τον «πίνακα περιεχομένων» (για iOS συσκευές που ενεργοποιείται με διπλό χτύπημα (double tap)) και τη μπάρα πλοήγησης στους desktop browsers. display-grid.css (ανενεργό by default): Εμφανίστε το υποκείμενο πλέγμα (grid) των «περιεχόμενων στοιχείων», ενεργοποιώντας το display-grid.css. Απλά διαγράψτε το «/*» και το «*/» στις γραμμές που ακολουθούν και βρίσκονται στο βασικό style sheet (style.css). Δηλαδή αυτό που κάνουμε είναι να τα βγάλουμε από τη μορφή σχολίων στην οποία βρίσκονται (uncomment).

/*Turn on the visual grid view by deleting the “/*”... @import url(‘display-grid.css’); ... and this » */

media.css: Εδώ καθορίζονται οι εμφανίσεις των media, όπως οι διαστάσεις των εικόνων και το στυλ από τις λεζάντες. Τα στυλ από τις λεζάντες ρυθμίζονται από το media.css, γιατί μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από άλλα modules που προσφέρει το Laker. slideshow.css: Διαχειρίζεται την εμφάνιση του «slideshow». soundbox.css: Από εδώ ρυθμίζονται τα στυλ του module «audio». card-flip.css: Περιέχονται τα στυλ του module «card-flip».

ΕΙΚΟΝΑ 9.3: Η μπάρα πλοήγησης και τα περιεχόμενα όπως φαίνονται μέσα στο Laker

72

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

ΕΙΚΟΝΑ 9.4: Το προτραίτο του ιδρυτή της Apple Computers, Steve Jobs, φιιαγμένο από γράμματα

9.7 ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΕΣ [ CUSTOM FONTS ] Η χρήση των κατάλληλων γραμματοσειρών αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της σχεδίασης ενός ηλεκτρονικού εντύπου. Οι γραμματοσειρές βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με την εμφάνιση και το σχεδιασμό, όμως ταυτόχρονα θα πρέπει να εξυπηρετούν και το χρήστη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δηλαδή από τη μία να ταιριάζουν με τη γενική εικόνα του μέσου και από την άλλη να είναι κατανοητές, εύχρηστες, να μπορούν να διαβαστούν εύκολα από το χρήστη και να μην κουράζουν. Μέσα από τις γραμματοσειρές όμως καθορίζεται και η προσωπικότητα του σχεδίου σας, για αυτό και το Laker επιτρέπει την προσθήκη και χρήση προσαρμοσμένων γραμματοσειρών (custom fonts). Οι σύγχρονοι διαδικτυακοί περιηγητές (web browsers) υποστηρίζουν γραμματοσειρές (fonts) που δεν είναι εγκατεστημένες στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές (και στις συσκευές) των χρηστών. Οι γραμματοσειρές (fonts) αποθηκεύονται σε κάποιον server ή και μαζί με την εφαρμογή (App) και χρησιμοποιούνται από το διαδικτυακό περιηγητή (browser). Για να προσθέσει κάποιος τις δικές του προσαρμοσμένες γραμματοσειρές (custom fonts) πρέπει να ακολουθήσει τα εξής βήματα: 1. Επιλέξτε τη γραμματοσειρά που θέλετε. Προσέξτε την άδεια χρήσης της εκάστοτε γραμματοσειράς που επιλέγετε. Πολλές φορές στην άδεια χρήσης δεν περιλαμβάνεται η χρήση σε ιστοσελίδες (websites). Η άδεια που χρειάζεστε πρέπει να επιτρέπει τη χρήση γραμματοσειρών (fonts) μέσω @fontface.

73

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

2. Ανεβάστε (upload) τη γραμματοσειρά στο «Font Squirrel @font-face-Generator». Με αυτό τον τρόπο παράγεται η απαραίτητη σήμανση και τα αρχεία ώστε να είναι συμβατή η γραμματοσειρά και να «διαβάζεται» από πολλούς διαδικτυακούς περιηγητές (browsers).

3. Μεταφέρετε τα αρχεία της γραμματοσειράς (.eot, .svg, .ttf και .woff) σε ένα νέο φάκελο μέσα στο φάκελο /fonts.

4. Αναβαθμίστε (update) τα @font-face στο font.css με αυτά που παρέχονται στο stylesheet.css από το Font Squirrel. Διορθώστε το μονοπάτι (path) των αρχείων σύμφωνα με το παράδειγμα που ακολουθεί:

url(‘pt_serif-web-regular-webfont.eot’); γίνεται url(‘../fonts/ptserif/</strong>pt_serif-web-regular-webfont.eot’);

5. Χρησιμοποιήστε τη γραμματοσειρά σας (custom font) προσθέτοντας το «font-family: Το όνομα της γραμματοσειρά σας» στο περιεχόμενο που θέλετε να αλλάξετε. Το όνομα του family θα πρέπει να είναι ίδιο με το όνομα που παρέχεται στο font-family μέσα στο font.css. Στο παράδειγμα που ακολουθεί όλες οι πρώτες επικεφαλίδες θα εμφανίζονται χρησιμοποιώντας την «PTSerifRegular», εκτός από αυτές που ορίζονται μέσα στο typography.css:

h1 { Font-family: “PTSerifRegular”; }

ΕΙΚΟΝΑ 9.5: Εξώφυλλο που έχει σχεδιαστεί με χρήση του Laker

74

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [ ΜΕΡΟΣ Β ]

ΕΙΚΟΝΑ 9.6: Σελίδα που έχει σχεδιαστεί με χρήση του Laker

9.8 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ: - Μηδενικό κόστος καθώς τόσο το Baker EBook Framework, όσο και το Laker διατίθενται δωρεάν.

- Αρκετές επιλογές σχεδίασης και διάταξης (layout) του περιεχομένου του εγγράφου.

- Δυνατότητα προσθήκης βίντεο και ήχου.

- Αυτόματη αλλαγή μεγέθους για απεικόνιση σε ipad και iphone.

- Ανεξαρτησία από άλλες εφαρμογές ή προγράμματα, για παράδειγμα Adobe Flash. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ: - Όσον αφορά τους desktop browsers βρίσκεται σε δοκιμαστικό στάδιο. Συγκεκριμένα κατά την περιήγηση με τον Internet Explorer εμφανίζει προβλήματα.

- Απαιτούνται τουλάχιστον βασικές γνώσεις HTML5 και CSS. - Απαιτείται η χρήση Mac και Xcode για τη δημιουργία και της εξαγωγή της τελικής εφαρμογής που σχεδιάζει ο χρήστης. (Σε αυτό το στάδιο δεν απαιτούνται γνώσεις προγραμματισμού).

75

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Πρόκειται για ένα ηλεκτρονικό βιβλίο το οποίο δημιουργήθηκε τη σεζόν 2001 – 2002 από την κ. Ζωγραφίδου Αγγελική και αφορά τη θεωρία του ήχου, ενώ γίνεται και παρουσίαση του προγράμματος ανάλυσης ήχου Source Forge 5. Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα αποτελούσε πρωτοπορία για την εποχή που κατασκευάστηκε, ενσωματώνοντας εφέ κινούμενων γραφικών και ήχου μέσω Flash, πτυσσόμενο (dropdown) μενού, μενού καρτελών (tab menu) και συνδέσμους (link) που δείχνουν σε διάφορα σημεία του κειμένου μέσα στην ίδια σελίδα. Ολόκληρο το βιβλίο φιλοξενείται στην εξής διεύθυνση: http://meteora.csd.auth.gr/dpolitis/ds. Στη συνέχεια ακολουθεί η απεικόνιση των δομικών μερών της σελίδας που αναφέραμε παραπάνω

Κινούμενα γραφικά και εφέ ήχου μέσω Flash στη σελίδα εισαγωγής - καλώς ορίσματος.

76

Πτυσσόμενο μενού (dropdown)

Μενού με καρτέλες (tab menu)

Συνδεσμοί (links) εντός της σελίδας

77

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [C. Kreitzberg] Managing for Usability, in Albert (ed.), Multimedia: a management perspective, Wadsworth, Belmont, CA, 1996 [F. Barbier] Ιστορία του βιβλίου (μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη), Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2001 [L. Macaulay] Human - Computer Interaction for Software Designers, International Thomson Publishing, London, 1995 [W.E. Mackay] Ethics, Lies and Videotape, Proccedings CH195, ACM, 1995 [J. Morkes and J. Nielsen] Concise, Scannable and Objective: How to Write for the Web, http:// www.useit.com/papers/webwritting/, 1997 [NASA] CTA Inc., User - Interface Guidelines, NASA / Goddard Space Flight Center, Data Systems Technology Division / Code 520, Greenbelt, Maryland, January 1996 [J. Nielsen] Usability engineering, San Diego: Academic Press, 1993 [J. Nielsen] User Interface Directions for the web, Communications of the ACM, vol42 (1), January 1999 [B. Shneiderman] Designing the user Interface, Third edition, Reading MA, Addison Wesley, 1998 [S. Whiteside and J. Bennett and K. Holtzblatt] Usability Engineering: Our experience and evolution, in (M. Helander ed.) Handbook of Human - Computer Interaction, North - Holland, Amsterdam, 1988 [Ν. Αβούρης] Εισαγωγή στην επικοινωνία ανθρώπου - υπολογιστή, Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα, 2000 [Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών] Το βιβλίο στις προβιομηχανικές κοινωνίες, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Αθήνα, 1982 [Γ. Αναστασιάδης] Η Θεσσαλονίκη των εφημερίδων, Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1994, [Wikipedia] [Adobe] Adobe timeline, 6 January 2006

78

[Adobe Patents] Patents owned by Adobe Systems, US Patents & Trademark Office, 8 December 2005 [Adobe Website] Επίσημη ιστοσελίδα της Adobe Systems, http://www.adobe.com/ [Baker Website] Επίσημη ιστοσελίδα του Baker EBook Framework, http://www.bakerframework. com/ [Laker Website] Επίσημη ιστοσελίδα του Laker Compendium, http://www.lakercompendium. com/ [Κ. Κλητσινίκος] Ερωτηματολόγιο: Έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, οι τάσεις σήμερα, Google Docs, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013

79