Omdat leerstof zwaar valt op een lege maag

Basisschool Nieuwen Bosch merkte de voorbije jaren iets te veel leerlingen op met honger in de klas. Daarom stopt ze nu ’s morgens elke leerling een gezonde ontbijtsnack toe. “We twijfelden of we niet te veel tijd zouden verliezen, maar na een jaar weten we zeker: we winnen alleen maar focus”, vertelt directeur Sylvie Van Severen.

Het is 8 uur als kleuterleraar Machteld binnenstapt in het ‘winkeltje’ naast het schoolsecretariaat. Dat doet ze elke ochtend. Net als haar collega’s. Ze neemt een mandje en ‘shopt’ uit de vitrinekast rijstkoeken, snacks of fruitbars. In de frigo staan (drink)yoghurts. De school koopt die ontbijtsnacks aan met centen van Brood(doos)nodig.

Het project werkt volgens een solidariteitsprincipe: bedrijven, lokale handelaars en sociale organisaties maar ook leraren, ouders en buren kunnen een symbolische gevulde brooddoos doneren. Dankzij het welzijnsbeleid van Stad Gent krijgt de school alles praktisch voor elkaar. Ze werkt nauw samen met het OCMW en krijgt ondersteuning van een voltijdse brugfiguur.

Wie is Machteld Opsomer?

• staat 10 jaar in de derde kleuterklas in Basisschool

Nieuwen Bosch in Gent

• werkt al 15 jaar in de school

• geeft kleuters goesting om straks te leren en lezen

Verstopte Honger

Machteld: “Met de ‘inkopen’ trekken we naar onze eigen klas. Daar bieden we aan het begin van elke schooldag die ontbijtsnacks aan. Alle leerlingen krijgen de kans. ‘Wie heeft honger?’ vragen we nooit. Ook bij kinderen is schaamte over armoede hardnekkiger dan honger. In de kleuterklassen lukt ontbijten vlot tijdens het kringmoment. In de lagere leerjaren beslissen mijn collega’s zelf hoe ze ‘het ontbijt van die dag’ aanbieden: bij een ‘Welkom, goeiemorgen’ aan de klasdeur, tijdens een uitzending van Karrewiet …”

Sylvie: “Met het team dachten we na: kiezen we gratis ontbijt, soep om 10 uur of fruitspiezen als dessert? We gingen voor het ontbijt. Zo start geen enkele leerling een schooldag met een lege maag. Praktisch haalbaar, zonder onderwijstijd te verliezen. We blijven een school, onze hoofdtaak blijft goed onderwijs. Een cracker, rijstkoek of gedroogd fruit kan elke leraar combineren met lesgeven.”

Belofte Houden

Sylvie: “Een ontbijtproject starten en dan na een paar maanden met stille trom afvoeren, dat wilden we absoluut vermijden. Wat je leerlingen gewoon maakt en ouders belooft, wil je minstens een volledig schooljaar

Wie is Sylvie Van Severen?

• is 6 jaar directeur in Basisschool Nieuwen

Bosch in Gent

• werkt al 30 jaar in de school

• pendelt elke dag 40 kilometer heen en terug om te werken in haar ‘tweede thuis’ nakomen. Onze brugfiguur Karen is daarbij cruciaal. Zij houdt de voorraad bij en vult aan. Een diëtist van het Wijkgezondheidscentrum uit de buurt maakt haar wegwijs in het aanbod. Impliciet maar ook expliciet leren we zo elke leerling wat gezond én lekker is.”

“Vooraf samen de opportuniteiten en valkuilen inschatten, is belangrijk. Aan welke gezonde voeding je de middelen van Brood(doos)nodig besteedt, kies je als school immers zelf. Verse soep maken? Besef dan dat je een kok nodig hebt, een vrije keuken en dat de afwas zich opstapelt. Verkies je fruit of groentjes uit het vuistje? Dan heb je helpende handen nodig om te schillen. Je schoolbuurt in kaart brengen helpt om keuzes te maken. Is er een bakker om de hoek waar je broodresten kan ophalen voor bij de soep? Een groentewinkel waar je perfect eetbare soepgroenten kan redden?”

Pizza Aanvullen Met Fruit

Machteld: “‘Juf, wanneer is het etenstijd?’ Die vraag hoor ik nu niet meer om 9 uur. Dat was frustrerend, en oneerlijk. Een kind dat zonder ontbijt, zonder koek of fruit de voormiddag door moet, komt moeilijk tot leren. Die hongeri- ge maag betekende bijna drie verloren uren. Tegen de speeltijd van 10 uur check ik of er lege brooddozen zijn. Dankzij ons ‘winkeltje’ en de hulp van onze brugfiguur kunnen we die tegen de middag vullen.”

“Met de kleuters eet ik elke middag in onze klas. Een brooddoos met frieten of hamburger vul ik subtiel aan met iets gezonds. Koude restjes pizza eten we allemaal wel eens, maar liever niet elke dag. Aanvullend bied ik wel eens een stukje fruit aan. Via de subsidies van Oog voor Lekkers delen we wekelijks op woensdag gratis fruit uit. De overschotjes komen van pas.”

Inflatie En Energiecrisis

Sylvie: “Ondertussen verdelen we al een jaar lang ontbijtsnacks op school. Dat samen iets eten de klasgroepen verbindt, hadden we vooraf niet als positief neveneffect meegerekend. De eerste weken merkten we grote nieuwsgierigheid en klein graaigedrag bij onze leerlingen. Nu zien we vooral de kinderen die thuis de kans om te ontbijten misten naar onze voedzame snacks grijpen.”

Machteld: “In mijn klas met negentien kleuters spoor ik bij ongeveer de helft honger op. Het aantal kinderen met lege koeken-, fruit- of boterhamdozen nam het laatste jaar toe. De inflatie en energiecrisis raken steeds meer gezinnen, ook uit de middenklasse. Onze school ligt in hartje Gent. Hier is veel armoede. Het is de context waarin ik lesgeef. En al is honger wegnemen niet de eerste opdracht van een school, aan de zijlijn toekijken is eigenlijk geen optie. Zelfs een klas met ‘slechts’ een of twee (verdoken) hongerige maagjes vraagt om actie.”

Sylvie: “Kansarmoede en honger bestrijden?

Onze samenwerking met lokale sociale partners maakt het haalbaar. Elke dinsdagochtend loopt er een OCMW-medewerker rond op onze school bij wie ouders terechtkunnen met (financiële) vragen. Tegelijkertijd organiseren we ons wekelijks koffie- en theemoment. Onze brugfiguur, gefinancierd door Stad Gent, vangt vragen op en verwijst door naar externe partners. Toch mee op bosklassen dankzij de toelage voor participatie en sociale activering? Een goedkopere maaltijd op school aanvragen? Haar ondersteuning durven we niet meer wegdenken.”

Een Op De Vier Kinderen

Sylvie: “Of het ons in de toekomst blijft lukken om ontbijtsnacks te verdelen? Moeilijk te voorspellen. Ik weet wel dat het op dit moment, voor onze leerlingen, de beste oplossing is. De winst is duidelijk: leren lukt beter. Brood(doos)nodig schat dat een op de vier kinderen in Vlaanderen met honger in de klas zit. Positief dat wetenschappelijk onderzoek deze problematiek gedetailleerder in kaart wil brengen.”

“Heel wat scholen trekken hun plan in de strijd tegen hongerige magen, al dan niet met financiële ruggensteun. We horen vaak ‘Mooi initiatief, maar het zou niet nodig mogen zijn.’ Terecht. Een structureel voedselbeleid vanuit de overheid dat zowel armoede als ongezonde voedingsgewoonten aanpakt, is broodnodig. In Zweden en Finland krijgt elke leerling een gezonde maaltijd op school. Wie weet lukt dat ook bij ons? Gezonde voeding komt elke leerling ten goede!”

Ook met jouw school de strijd tegen honger aangaan? Breng de sociale partners van je school in kaart en sluit je aan bij het project Brood(doos)nodig van Enchanté vzw.