Rotterdam-Istanbul

L R RRR R R SS SN NN BUBU BU BLNU L BUL BU

DINATEN RDAM NRD

Bruggen & Breuken tussen twee metropolen

COÖRDINATEN ISTANBUL

Ruben Arnhem Hugo Bongers Thom Bronneberg Joram de Bruyne Elsje Brussee Ruben Daas Ergün Erkoçu Koen Evers Ferry de Gier Mark Mulder Rana Öztok Remie van Os Klarien Sonderen

COÖRDINATEN RD

• 51.919245,4.48

CULTURELE DIVERSITEIT

BRUGGEN & BREUKEN “[...] Your culture (whoever you are) is as important as our culture (whoever we are). [...] We want to know what you’re doing over there (wherever you are), and we’re pretty sure you want to know what we’re doing here (wherever we are).”

Tibor Kalman, Colors 1, 1991.

MARK MULDER

ERGÜN ERKOÇU

BRUGGEN SLAAN EN BREUKEN BENOEMEN

KIJKEN, KIJKEN, NIET KOPEN...

•41.033511,28.976212 / • 41.020319,28.964596

ISTANBUL EN EUROPA In 2010 mag Istanbul zich, samen met Essen (Duitsland) en Pécs (Hongarije), culturele hoofdstad van Europa noemen. Met een geschat aantal van 15 miljoen inwoners staat Istanbul als vierde op de lijst van grootste Europese steden. Maar Istanbul is niet alleen een stad van formaat. Door de uniek geografische ligging vormt Istanbul een brug tussen oost en west, en is voor reizigers uit Europa feitelijk de toegang tot Azië. Bovendien kent de metropool een rijke geschiedenis en heeft Istanbul door de eeuwen heen faam verworven als smeltkroes van verschillende culturen.

een crossmediaal researchproject over kleding van Turks-Rotterdamse vrouwen als culturele betekenisdragers. En Joram de Bruyne, student Digitale Fotografie, heeft een uitwisseling gedaan met Mimar Sinan Fine Arts University in Istanbul.

CULTURELE DIVERSITEIT, ROTTERDAM EN ISTANBUL Kortom, dit voorjaar staat Istanbul in het middelpunt van de belangstelling in Nederland, in Rotterdam en op de Willem de Kooning Academie.

Aangezien Rotterdam het onderwerp en uitgangspunt is bij de themaminor Cultural Diversity is dit een uitstekend lesprogramma om dieper in te gaan op de relatie tussen Istanbul en Rotterdam.

De studenten zijn gevraagd om rondom het thema Rotterdam-Istanbul gezamenlijk een krant te maken. De krant dient een contextueel product te zijn, waarin het eigen onderzoek van de studenten wordt vermengd met reportages van de bovengenoemde initiatieven. Met als doel om erachter te komen wat ons verbindt, wat we met elkaar gemeen hebben maar ook waarin we van elkaar verschillen.

ISTANBUL EN ROTTERDAM

BRUGGEN SLAAN EN BREUKEN BENOEMEN

Vanwege deze gebeurtenis wordt er dit jaar door verschillende Rotterdamse instellingen extra aandacht besteed aan Istanbul. Zo stond het festival Turkey Now! in het teken van de culturele diversiteit in deze bruisende metropool. Binnen dit festival presenteert Kosmopolis Rotterdam een deelprogramma. Van februari tot april was in het Afrikaanderpark .nl.de.tr/turkishconnections te bewonderen. Deze expositie van Otto Snoek toonde foto’s van mensen die hun Turkse afkomst als een toegevoegde waarde zien. Tegelijkertijd presenteerde het Historisch Museum Rotterdam in ‘t Gemaal ‘Turken in Rotterdam 1975-1985’, een fototentoonstelling van Robert de Hartogh.

Vanuit dit thema zijn de makers van deze krant op zoek gegaan naar hun eigen fascinaties binnen dit thema. Deelonderzoeken werden gedefinieerd en praktische vraagstukken benoemd. Bijvoorbeeld: hoe doe je een uitspraak over een stad waar je niet fysiek aanwezig bent? Er is duidelijk een Turkse gemeenschap in Rotterdam, maar bestaat er ook een Istanbuleense gemeenschap? Wat zijn de intrinsieke waardes van deze steden? Welke beeldvormingen bestaan er over beide steden? Kloppen deze met de werkelijkheid van de stad waar wij onderdeel van zijn?

ISTANBUL EN WILLEM DE KOONING ACADEMIE Ook de Willem de Kooning Academie Hogeschool Rotterdam heeft de verbinding gezocht met Istanbul en Turkije. In maart is er in samenwerking met Kosmopolis, een masterclass Fashion georganiseerd, waarin ontwerpster Hatice Gökce uit Istanbul, studenten van de Willem de Kooning Academie en het Zadkine College begeleid heeft. De resultaten zijn in het eerste weekend van april tentoongesteld in ‘t Gemaal, aan de Pretoriastraat in Rotterdam Zuid.

Daarnaast initiëerde ‘visiting artist-in residence’ Annet Couwenberg (MICA Baltimore) ‘Whisp ering Frills. Clothing as Interface’;

Het project Rotterdam-Istanbul wil bruggen slaan en breuken benoemen. Dat werd binnen de lessen werkelijkheid door op zoek te gaan naar ontmoetingen. Door online contact te leggen met Istanbuleense studenten, door de Turkse winkel om de hoek binnen te lopen en vragen te stellen, door een specifieke subcultuur te benaderen of een Turkse vereniging in Rotterdam te bezoeken. En op die manier hebben de verschillende projecten ook verschillende uitkomsten. Van beschouwend en informatief, via verhalend tot kritisch en opiniërend.

Onze samenleving heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld van een monocultureel model, dat uitgaat van op zichzelf staande etnische groepen, naar een multicultureel model waarin af en toe uitwisseling plaatsvindt tussen die groepen. De huidige tendens voert ons naar een pluriculturele samen-leving waarin etniciteit veel minder van belang is en het eerder gaat om leeftijd, educatieniveau en interesse. Deze situatie kenmerkt zich door een rijkdom aan gedeeltelijk in elkaar overvloeiende groepen. Deze huidige pluriculturele werkelijkheid vraagt om een andere manier van denken en ontwerpen aan onze samenleving.

Alvorens begrip kan ontstaan voor de meer complexe structuren waar andere culturen uit opgebouwd zijn, is daar altijd eerst ‘de eerste blik’.

Al waant de kunstenaar, vormgever, architect of ontwikkelaar zich geen toerist, ook zijn waarneming wordt bepaald door exotisme en onbekendheid met het nieuwe.

Voor zowel ex-culturele hoofdstad van Europa, Rotterdam, als wel de huidige, Istanbul, geldt dat zij in de afgelopen decennia hun eenzijdige verleden als industrie- of havenstad hebben ingewisseld voor een cultureel, creatief profiel. Istanbul is een ‘moderne samenvatting’ van het hedendaagse Turkije, dat op sommige punten zelfs ver vooruit loopt op Rotterdam. Voor beide steden zijn er verschillende invalshoeken te vinden of koppelingen te maken die erg interessant zijn: zoals de straatcultuur, de hiphopscene, rockcultuur, homo-beweging, kunstscene, mode, eetcultuur, ondergronds verzet (veel politieke diversiteit) en het verassende uitgaansleven.

Ben ik daarmee verrast in deze uitgave? Nee. Maakt dat wat uit? Nee. De eerste blik is belangrijk, vaak verfrissend maar soms ook oppervlakkig. In een onbekende context krijgen zaken snel een andere betekenis. Structuren die men ontdekt blijken bij nadere beschouwing minder willekeurig. Met het verkrijgen van kennis neemt het besef van de complexiteit toe. Geleidelijk ontstaat meer inzicht over de vreemde cultuur en pas dan kan - zo mogelijk een scherpere uitspraak gedaan worden. Toch is het van belang juist ook die eerste blik vast te leggen.

Ondermeer omdat de observaties, die na verloop van tijd voor ieder vanzelfsprekend lijken, na jaren van veranderingen een waardevol tijdsdocument blijken te zijn.

Ergün Erkoçu, architect CONCEPT0031 (www.concept0031.com)

Kortom, een krant die onze visie op beide steden verrijkt heeft. Hopelijk doet het hetzelfde bij u.

Mark Mulder Docent themaminor Cultural Diversity 326 / • 51.899125,4.500618

Voor u ligt de krant Rotterdam-Istanbul, bruggen en breuken tussen twee metropolen. Dit is het gebundelde resultaat van verschillende initiatieven die door de Willem de Kooning Academie ontplooid zijn naar aanleiding van Istanbul Culturele Hoofdstad 2010. Een krant die twee metropolen aan elkaar relateert, die de verbinding zoekt en de verschillen benoemt. Een krant vol informatie, interviews, opinies, zoektochten, ontmoetingen en impressies over Rotterdam in relatie tot Istanbul.

.919245,4.488044

04/05 06/07 08/09 10/11 12/13 14/15 16/17 18/19 20/21 22/23 24/25 26/27 28/29 30/31 32/33 34/35 36/37 38/39 • 51.900396,4.501326 / • 51

RUBEN DAAS

ZUSTERSTEDEN 1340

800

Eerste vormen van populatie waar later Rotterdam gevestigd wordt.

1940 Duits Bombardement,

Definitief stadsrecht voor Rotterdam.

1572

de stad brandt af.

A G

Spanjaarden nemen de stad in.

1953

1690

De watersnoodramp.

Het Costermanoproer.

OTTOMAANSE RIJK

1270

1536

De Rotte wordt afgedamd: Begin van Rotterdam.

Erasmus sterft.

ZUSTERSTEDEN

Het Ottomaanse of Osmaanse Rijk is het Islamitische rijk dat gesticht wordt door Osman I, de stamvader van de Ottomaanse dynastie. Het kan beschouwd worden als de opvolger van het Seltsjoekse Sultanaat van Rûm. Het rijk draagt de naam van de stichter, sultan Osman I. Het Ottomaanse Rijk is een wereldrijk tussen de 14e eeuw en de 20e eeuw n. Chr. en bij de grootste uitbreiding ervan beslaagt het een enorm gebied in Noord-Afrika, Azië en Europa.

1453

In 1413 weet Mehmet I de Ottom landen weer te herenigen. Zijn k Mehmet II reorganiseert de rege leger en laat zijn macht zien bij Constantinopel op 29 mei 1453, was toen slechts 21 jaar oud. De de nieuwe hoofdstad van het Rij

1081

Rotterdam en Istanbul zijn zustersteden en de wens om met name op het gebied van cultuur samen te gaan werken is aan beide kanten groot. Maar los van deze cultuurpolitieke doelstelling is er ook een inhoudelijk argument. Turkije staat bekend als een conservatief land, dat meer Aziatisch dan Europees georiënteerd is. Minder bekend is dat er een modern Turkije bestaat dat in veel opzichten kan concurreren met het westen. Met name in Istanbul is deze dubbele oriëntatie zichtbaar. Die levert een zeer interessante grootstedelijke kunstpraktijk op.

Noormannen vallen het eil worden door de Byzantijne Belangrijk was hierbij de hu Venetianen.

632

532

Het Nika-oproer vind plaats in Constantinopel. Het is een van de gewelddadigste gebeurtenissen die tot dan toe plaatsvonden in Constantinopel, waarbij bijna de helft van de stad verwoest of verbrand is.

395 Het Byzantijnse rijk komt op en splitst af van het Romeinse rijk. Constantinopel wordt benoemd tot hoofdstad van het Byzantijnse rijk.

527-565

Een nieuwe vijand: de Arabische stammen die zich noodgedwongen aan de profeet Mohammed hadden onderworpen. Abu Bakr, de tot kalief uitgeroepen opvolger van Mohammed, slaagde erin deze opstand door krachtig optreden snel te bedwingen en de strijdlust en zucht naar rijkdommen van de Arabieren te richten naar de buurlanden Byzantium en Perzië.

560 Het Byzantijnse rijk is op het hoogtepunt van zijn macht en rijkdom. Opnieuw omvatte het Romeinse Rijk Italië, NoordAfrika en het zuidelijke deel van Spanje.

Keizer Justinianus, die vanuit Constantinopel regeerde, doet indrukwekkende pogingen Italië, Spanje en Noord-Afrika te heroveren en het oude Middellandse Zeerijk te herstellen.

667 BC Byzantium is gesticht door Griekse Kolonisten van Megara en is vernoemd naar hun koning Byzas.

330

Het Romeinse rijk neemt Byzantium over en Keizer Constantijn de Grote veranderd de naam in Constantinopel.

Ook werd het benoemd tot de 2e hoofdstad van het Romeinse Rijk.

TURKEN IN ROTTERDAM

1975

1980

1990

2000

2006

2010

Aantal: 14.207 Gastarbeiders

Aantal: 18.909 Gezinshereniging

Aantal: 28.014 1e generatie kinderen

Aantal: 40.457

Aantal: 46.970 2e generatie kinderen

Aantal: 49.882

1877

Rusland neemt grote delen van het Ottomaanse Rijk in haar bezit en deelt deze uit onder de Slavische landen in de Balkan.

Rusland droomt van de Bosporus en de Slaven maken zich klaar om de Turkse leiders aan te vallen.

p.

1745 10.000 huizen in de stad verwoest door brand.

t I de Ottomaanse igen. Zijn kleinzoon eert de regering en het ht zien bij de val van 9 mei 1453, Mehmed aar oud. De stad wordt van het Rijk.

1650 Istanbul wordt de grootste stad in de wereld.

1341 1204

Na de Eerste Wereldoorlog is het Ottomaanse Rijk grotendeels bezet door de geallieerden. In 1919 komt Mustafa Kemal met een deel van het leger in opstand tegen zowel de geallieerde bezetters als tegen de Ottomaanse sultan Mehmet VI Vahideddin.

Tussen 1919 en 1923 strijden Kemals troepen tegen de Europese en sultan gezinde troepen. In november 1922 wordt Mehmet VI officieel afgezet en wordt Mustafa Kemal erkend als de nieuwe leider van Turkije. Na nieuwe vredesbesprekingen met de geallieerden volgt het Verdrag van Lausanne (1923), dat door veel Turken als meer acceptabel werd gezien.

Johannes Vl roept zichzelf uit tot keizer, wat aanleiding was voor een zesjarige burgeroorlog. Door de hulp in te roepen van de Ottomaanse Turken slaagt hij er in 1347 in Constantinopel binnen te trekken.

Mustafa Kemal krijgt van het Turkse volk in 1934 de naam Atatürk, hetgeen betekent: (voor)vader der Turken.

974

10.000.000 9.500.000 9.000.000 8.500.000

Turkije werd een seculiere republiek met Mustafa Kemal als eerste president en partijvoorzitter van de CHP. Hij zorgt voor een nieuwe grondwet en maakt Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. De naam Constantinopel wordt verandert naar Istanbul. Ook voert hij verregaande sociale en politieke hervormingen door. Zijn grootste hervorming is de scheiding van kerk en staat. Ook voert hij familie-namen in en liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse.

De kruisvaarders namen de stad in die in de negen eeuwen sinds Constantijn I zo veel belegeringen doorstaan had.

Het Latijnse rijk is geboren.

llen het eiland aan maar Byzantijnen verjaagd. hierbij de hulp van de

8.000.000 7.500.000 7.000.000 6.500.000 6.000.000 5.500.000 5.000.000 4.500.000

Een veldtocht naar het Abbasidische Rijk.

Hij veroverde hierbij binnenlands delen van Syrië en kwam tot de Eufraat.

4.000.000 3.500.000 3.000.000

838-839

2.500.000

Een inval van de Bulgaarse khan Malamir (831 - 836), de opvolger van Omurtag in 831 wordt snel gevolgd door een vredesverdrag en in 838 en 839 wordt Constantinopel bezocht door de eerste bekende Russische diplomatieke missie.

INWONERSGESCHIEDENIS

2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000

2000

1500

1000

500

0

Inwoners

gtepunt uw Noordpanje.

ATATÜRK

Foto: Ruben Daas, Rijstuin 174, Rotterdam

•WWW.DORIENDAVID.COM / •51.91975,4.480112 / • 5

JORAM DE BRUYNE

DRAMATISCH VS. NO-NONSENSE

• 41.035839,28.983023 / •41.034176,28.978927 / •WWW.GAMZESARACOGLU.COM / •41.050062,28.993169

Modeontwerpers vertellen over de stad als inspiratiebron.

Een portret van het Rotterdamse haute couture modeontwerpers duo DORIENDAVID en Istanbulese haute couture modeontwerpster Gamze Saracoglu. Wat is hun achtergrond? Waar halen ze hun inspiratie vandaan? Wat zijn hun verwachtingen van elkaars werk?

Rotterdam begin jaren 80. Dorien van het duo doriendavid begon voor zichzelf kleding te maken door haar moeder. Haar kleding hoefde niet direct gangbaar te zijn, ze maakte gewoon wat ze mooi vond. Niet zo zeer modekleding. Via een schoolkennis begon Dorien kleding te maken voor een kledingwinkel in Krimpen aan de IJsel. Ze ging naar het Rotterdamse Snijschool Instituut, een echt ambachtelijke school. Ze leerde daar de basis van het ontwerpen, waaronder het patronen maken. Later is ze naar de Vrije Academie in Rotterdam gegaan, dat geleid werd door een Rotterdamse modeontwerper, het ging om mode ontwerper Cargelli, die later een grote inspiratie voor Dorien bleek te worden. Op een tentoonstelling van Cargelli waar doriendavid ook aanwezig waren ontwikkelde het zich tot een feest van herkenning voor Dorien. Ze herkende dingen van zichzelf in zijn ontwerpen.

“Turken houden heel erg van dramatiek, dat zit in ons” In de jaren 90 ronde Gamze Saracoglu haar studie management aan de Universiteit van Istanbul af. Eigenlijk wilde zij helemaal niet werken in deze branche, ze besloot iets anders te gaan doen, namelijk mode. Gamze was altijd al geïnteresseerd in mode en ze maakte vaak kleine schetsen van ontwerpen. Alleen had zij ze nog nooit uitgevoerd in de realiteit. Toen besloot ze mode te gaan studeren. Dit deed ze aan de Marmara Universiteit voor Kunsten in Istanbul. Tijdens haar studie koos ze ervoor om zich te laten inspireren in het buitenland en ze ging het avontuur aan. Ze heeft onder andere gestudeerd in London waarna ze vervolgens de grote oversteek maakte naar New York om daar stage te lopen bij het wereld bekende kledingmerk Donna Karen. In New York leerde Gamze veel mensen kennen en deed ze veel contacten op. Mensen ontmoeten is voor Gamze haar grootste inspiratie bron voor haar werk. Ze haalt ook veel inspiratie uit mensen op straat. Voor haar huidige werken haalt ze inspiratie uit de mensen van de straten van Istanbul. doriendavid halen ook veel inspiratie uit mensen op straat. “Op straat kom je wel eens stijlen tegen waar je zelf nooit op gekomen zou zijn”, vertelt David. “Zo hebben we

wel eens een model tijdens een modeshow met grote grove country laarzen onder een elegante avondjurk de catwalk opgestuurd. “Dat was in de jaren 90 heel hip en nieuw. De straatmode in Rotterdam is erg ruw. Rotterdam is echt een werkstad, niet te veel opsmuk. Mensen gaan hier vaak naar feestjes vooral in basic kleding. Dat vinden we soms wel jammer, maar toch halen we op een andere manier inspiratie van mensen op straat in Rotterdam.” Op de vraag wat dat nou precies betekent dat Rotterdam echt een werkstad is en waarom mensen zich zo vaak basic kleden zegt David: “Ze hebben hier een no- nonsense stijl, dingen moeten gewoon echt zijn, geen namaak.

David loopt door de winkel en laat verschillende kledingstukken zien. “Kijk, allemaal verschillende soorten zijde van hoge kwaliteit. Wij gebruiken geen onechte stoffen”. Opvallend zijn de kleuren die doriendavid gebruiken voor hun kleding. Oranje en roze. Rood en roze. Paars, rood en goud. Niet direct voor de hand liggende kleurencombinaties. Het duo houdt van de kleuren van Rothko, Dali en de Rotterdamse kunstenaar Willem de Kooning. “Je moet je niet proberen je te meten met de Italiaanse vooraanstaande ontwerpers, voegt David nog toe.” Niet te tuttig, niet te veel tierelantijntjes is de smaak van DORIENDAVID. Schoonheid zit voor hen in de eenvoud. Toch maken we die details in onze kleding soms stiekem een beetje met een tintje barok.

Gewoon als grapje”, lacht David. De inspiratie voor hun kleding hebben doriendavid ook over de grenzen van Nederland gehaald. Tijdens hun reizen naar onder andere Amerika en Midden Amerika. Ook daar werden ze geprikkeld door wat ze op straat allemaal zagen. doriendavid komen tevens geregeld in modesteden Parijs en London.

“Ze hebben hier een no- nonsense stijl, dingen moeten gewoon echt zijn, geen namaak” Soms reizen ze zelf even een weekendje naar Londen, om enkel even een modeshow bij te wonen om vervolgens weer gewoon terug te vliegen.Gamze heeft in haar kleding veel gebruik gemaakt van verschillende zijdesoorten , geen polyester. Ze hecht

veel waarde aan gezondheid. Materialen zoals polyester kunnen soms slecht zijn voor de huid.

Haar stijl laat zich kenmerken als romantisch en dramatisch. “Turken houden heel erg van dramatiek, dat zit in ons. Luister maar eens naar onze muziek. De dramatische tonen van de uithalen en de teksten. Dat is typisch Turks”. Haar kleding heeft veel ronde vormen en is vaak licht van kleur. Veel crème kleuren, maar ook blauw. Dat zachte doet een beetje Scandinavisch aan. Typisch Turks/ voor Istanbul is voor Gamze ook dat ze zich niet houden aan de werkuren zoals in het westen, van 9 tot 5. Veel mensen hier werken vaak lang door. “Ik zelf werk vaak door tot middernacht, zo druk heb ik het vaak. Tijdens mijn periode in New York keek ik er echt van op dat iedereen stopte om 5 uur met werken”.

Turks is ook voor mij de warmte en de gastvrijheid naar mensen toe. Ik vind dat ook erg belangrijk voor hoe ik mijn klanten benader. Ik probeer daarom ook zo veel mogelijk mensen persoonlijk te helpen bij het uitkiezen en passen van mijn kleding. Dat is het minste dat ik kan doen voor de mensen die mijn kleding kopen. Echt Istanbul is voor Gamze de sierlijke silhouetten van Topkapi paleis. “Dat is het oude Istanbul, waar het allemaal begonnen is”.

Op de vraag wat Gamze weet van Rotterdamse modeontwerpers zegt ze dat ze vindt dat de ontwerpers er creatief en artistiek zijn. Meer ontwerpers. “Ik heb al een keer in Rotterdam mogen zijn, dus ik heb er wel een beeld van”. Op dezelfde vraag aan doriendavid over wat zij denken hoe Istanbulese modeontwerpers zijn, antwoorden ze dat ze verwachten dat ze meer gebruik maken van versieringen en ornementen.

Het kleurgebruik zal ook anders zijn. Uitbundiger dan hier. Kleur zal daar meer in het modebeeld zijn.

Ik denk dat ze hun inspiratie halen van Italiaanse ontwerpers, maar ook uit hun eigen land, tradities en de Ottomaanse periode.

Op dit moment hebben DORIENDAVID 2 grote winkels op prominente plaatsen in Nederland. Een is te vinden in het steeds meer opkomende modestuk van Rotterdam, Van Oldebarneveltstraat. De ander die ze een aantal jaren geleden hebben geopend zit op de Keizersgracht 467-469 in Amsterdam.

Gamze Saracoglu heeft een eigen ontwerp studio in Tesvikiye Bostan Sokak Goksun Apt No: 2/2 Istanbul. Naast haar eigen kleding is ze creatief directeur bij een aantal textielbedrijven.

480112 / • 51.917953,4.476942 / • 51.919265,4.475191

ROTTERDAM? ISTANBUL?

Foto: Elsje Brussee & Remie van Os, Rotterdam of Istanbul?

•51.92869,4.47527 / •51.91842,4.459

KLARIEN SONDEREN

TURKSE TENTJES Vanaf het begin van het project was het voor mij duidelijk waar het over moest gaan: Eten. Welke vorm dit moest gaan aannemen in het project was moeilijker. Uiteindelijk was ik het nieuwsgierigst naar de mensen achter het eten. Vandaar enkele korte portretten van de eigenaars van “Turkse Tentjes.” Deze zoektocht vol vooroordelen heb ik later vertaald naar het fictieverhaal “De koopman en zijn vrienden” Dit kinderlijke sprookje staat symbool voor mijn ontdekkingsreis in ons project en het vinden van Istanbul in Rotterdam.

BAKKERIJ SEVINÇ SINDS 2006.

KAYA PASTANESI, SINDS 1982

RESTAURANT MASTIKA, SINDS 2006

Talip Sevinç, eigenaar van Bakkerij Sevinç, woont nog maar 5 jaar in Nederland. Hij trouwde een Turkse vrouw, die geboren en getogen was in Nederland en verhuisde voor haar naar hier. In Turkije werkte Talip in de bakkerszaak van zijn vader, waar hij na het volgen van de bakkersopleiding de kneepjes van het vak leerde. Zijn vader bezit naast de bakkerszaak ook een juwelierszaak, wat van Talip een bakker met gouden handen maakt. Talip vindt het dan ook erg belangrijk om écht te bakken en te braden. Hij maakt alles zelf, van de croissantjes tot de bôrek. Sevinç is dan ook het meest trots op zijn Turkse pizza, die hij door de jaren heen tot in de puntjes geperfectioneerd heeft. Het deeg maakt hij zelf en het gehakt, een mengsel van rund met een héél klein beetje lam, bestellen ze bij een halal slagerij op de Bergweg. Het gebruik van halal vlees vindt hij erg belangrijk. Naast zijn eigen overtuiging over het gebruik van halal producten, is vooral de klant koning. Per dag vragen er wel 10 klanten naar de herkomst van zijn vlees. Talip vindt het soms jammer dat hij niet meer producten kan verkopen, die ingewikkelder zijn om te maken. Maar dan zou hij ook tafeltjes neer moeten zetten, en zo’n zaak heeft hij niet. Zijn klanten willen snel, makkelijk en lekker. Talip zorgt ervoor dat krijgen wat ze willen.

De familie Kaya was een van de eersten, misschien wel DE eerste, die een winkel gespecialiseerd in Turkse deegwaren in Rotterdam opende. Al 28 jaar staat de heer Kaya vanaf 5 uur ’s ochtends in de zaak om zijn baklava laagje voor laagje op te bouwen, zoete dolama te maken en koekjes te bakken. Door

Hoe zou de Ottomaanse keuken eruitzien en smaken in deze tijd? Met deze vraag ging het echtpaar Yunus en Hilal Kayis aan de slag. “Hoewel de Franse en Chinese keukens goed vertegenwoordigd zijn in Europa wist bijna niemand van de Ottomaanse af, wij willen dan ook onze gasten kennis laten maken met écht Turks eten.” Vertelt Yunus gepassioneerd.

“We hebben voordat we dit restaurant begonnen erg veel onderzoek gedaan om inspiratie op te doen, niet alleen voor de recepten maar ook voor ons interieur. Zo zijn we meerdere malen naar Istanbul gereisd en hebben daar oude boodschappenlijstjes gevonden in enkele paleizen. Door die lijstjes kwamen we erachter dat de Ottomanen zeer seizoensgericht kookten. Dit passen wij dan ook toe in onze kaart. Daarnaast proberen we de pure smaak van de ingrediënten te behouden. Het product zelf staat voorop. Dit vindt je ook terug in het feit dat al onze

“Glimmend, netjes op een rij. Het ziet er goed uit. De dag kan beginnen.” de jaren heen hebben ze het wel eens lastig gehad.

Het klantenbestand opbouwen, de gemeente die wel eens moeilijk deed, de winkel verbouwen. Maar die dingen doen er eigenlijk niet toe. Doorzetten en doorgaan is het motto van de familie Kaya. 28 Jaar is lang, en de tijd heeft hen geleerd dat alles wel op z’n pootjes terecht komt. Het mooiste vind de heer Kaya het moment dat de bakken met baklava uit de oven komen. Glimmend, netjes op een rij, het ziet er goed uit. De dag kan beginnen.

Recept Ingredienten: 4 vellen filodeeg, 450g spinazie, 1 sjalotje, 2 el olijfolie, 2 x knoflook, 25g amandelen, 100g feta, zout/peper Bereiden: Verwarm oven voor op 200 graden. Snijd spinazie fijn en kook het gaar. Amandelen hakken en roosteren in pan. Ui/knoflook snijden en fruiten. Feta in blokjes snijden. Geheel in kom mengen en peper/zout toevoegen. Filodeeg in 3 repen snijden en insmeren met olijfolie.

Spinaziemengsel over deegreepjes verdelen. Reepjes tot driehoekpakketjes vouwen. 15 minuten in de oven.

Eet Smakelijk!

“Al onze gerechten zijn schilderijtjes.” producten biologisch en halal zijn.” Daarnaast speelt ook de inrichting een grote rol bij de totaal- ervaring van de gast, het restaurant bootst een huiskamer in een Ottomaans paleis na. Alle details en meubels zijn met zorg gekozen en vaak ook zelf ontworpen.

Kayis zou niet tussen zijn spijzen kunnen kiezen, dat zou ze tekort doen vindt hij. “Al onze gerechten zijn schilderijtjes.”

1.91842,4.45937 / •51.91560,4.47471

I

n de stad Izmir, niet ver van Istanbul, woonde eens de ijverige jonge koopman Yilmaz. Hij had zojuist genoeg fortuin gemaakt om een eigen winkel te openen, waarin hij vele bijzondere, maar ook magische voorwerpen verkocht die het leven aangenamer maakten. Hij verdiende redelijk en kon aan een vrouw gaan denken. Kortom, het was een tevreden maar bescheiden man.

Op een dag kwam een gezant van de sultan bij de man die hem meedeelde dat de sultan een belangrijke opdracht voor hem had. Bezorgd maar nieuwsgierig sloot Yilmaz zijn winkel, vroeg zijn buren er goed op te passen en vertrok met de gezant. Eenmaal voor de sultan geleid begroette deze hem klagelijk. “Je bent me zeer hoog aanbevolen koopman, ik denk dan ook dat jij de beste keuze bent om deze zeer dringende zaak voor mij op te lossen.” Yilmaz vroeg zich af wat dit te betekenen had maar antwoordde beleefd en boog nog dieper. “Waar kan ik u mee van dienst zijn O Sultan?”, “Mij is verteld dat jij, beste koopman, je beroep hebt gemaakt in het handelen van amusement, vermaak en plezier.” “Zo zou u het kunnen stellen mijn heer.” Antwoordde Yilmaz. “Wel. Ik verveel me. Je krijgt twee weken de tijd om het meest geweldige, fantastische voorwerp te vinden dat mijn verveling verdrijft.” Yilmaz boog. “ Mocht je niet slagen…”De sultan maakte een onheilspellend gebaar. “Zeker Sultan” Zei de koopman gespannen. “Je kunt gaan.” En de sultan gaapte luid. De koopman twijfelde geen moment en keerde terug naar zijn winkel in de stad. Er moest ongetwijfeld iets in zijn collectie zitten dat de sultan zou aanspreken. Het moest perfect zijn, hij had zijn eer als goede koopman en winkelier hoog te houden! De koopman bleef twaalf dagen en twaalf nachten in zijn winkel.

Buren begonnen te roddelen en hun kinderen stonden met hun voorhoofd tegen de winkelruit geplakt om te zien hoe Yilmaz het ene naar het andere voorwerp oppakte, bekeek, voorzichtig wegzette, weer terug pakte en vervolgens gefrustreerd op een grote hoop met andere curiositeiten gooide.

Op een gegeven moment besloot een van de buren van Yilmaz dat het genoeg was. Deze buurman, Waheb geheten, bezat een banketbakkerij naast de winkel van onze koopman. Hij stapte op twee andere buurmannen af, Besor en Urim, die naast hem woonden en een broodjeszaak en een restaurant bezaten. “Kom, hij maakt zichzelf ten schande, het heeft nu lang genoeg geduurd. Hij moet toch wat eten.” “Goed.” Zei Besor. “Goed.” Zei Urim. “We zetten hem wel bij ons aan tafel, en dan horen we wel wat er aan de hand is.” Besor, Waheb en Urim kwamen voorzichtig de winkel van de koopman binnen. Yilmaz zag eruit als een spook. Zijn haar hing met pieken langs zijn hoofd, zijn kleding was groezelig en zijn huid was vet. “Nee, dit is het niet en hoe kan DIT óóit zin hebben, hoe kan ik nou denken dat…” De koopman mompelde wanhopig, terwijl hij het ene na het andere voorwerp pakte. Waheb legde zijn hand op de schouder van de koopman. Yilmaz schrok en keek om. “Het is genoeg beste Yilmaz, het is goed. Ik weet niet wat je aan het doen bent en waarom, maar je MOET even wat eten.” “Eten? Eten?

Mijn leven staat op het spel, de sultan wil….!” “Dat valt best mee.” Zei Urim bars en hij pakte Yilmaz bij de arm, zette hem op een stoel in zijn restaurant en verdween de keuken in. Ook Besor rende naar zijn broodjeszaak en Waheb stapte naar zijn banketbakkerij. Yilmaz zat verdwaasd te kijken en snapte niet goed wat er allemaal gebeurde. Hij bleef maar rustig zitten, wat kon hij anders? Hij had nog maar twee dagen om iets te verzinnen, om zijn vervloekte leven uit de kerkers te redden. Het zou toch niet meer lukken.

Er was geen voorwerp in de wereld dat de sultan gunstig zou stemmen. De koopman boog zijn hoofd en leunde zuchtend op de tafel…

Opeens dreven van drie kanten tegelijk de lekkerste geuren het restaurant binnen. De hartige geur van gebraden lamsvlees! Yilmaz keek op.

De doffe geur van meel en het prikkelende aroma van suikerige amandel.

Hartig, zoet, kruidig, knisperend! Verrukkelijke geuren vulden het hoofd van de koopman. Even dreef hij helemaal weg. Hij dacht aan zijn oma die

vroeger zelf de bakken goudkleurige baklava, nog druipend van de suiker, uit de oven haalde. Aan zijn vader die de kebabspiesjes omdraaide op de barbecue in de zomer. Feesten waarbij de vrienden van zijn ouders met elkaar dansten en hij samen met zijn broers stukjes tomaat van de snijplank pikten. Eindeloos vermengden de geuren met zijn herinneringen. Hoe lang zat hij daar? Yilmaz wist het niet, het kon hem ook niet meer schelen. Hij wilde onophoudelijk oeverloos drijven op zijn gedachten. Toch begon er in zijn achterhoofd iets te borrelen. Geïrriteerd zette de koopman het van zich af en concentreerde zich op de belevenis. Hinderlijk begon de gedachte hem te plagen. Wacht.. dit was…

Abrupt ontwaakte Yilmaz uit zijn droom.

Er borrelde iets… Vaag begonnen de contouren van een idee zich vorm te geven.

“JA! JA!” Schreeuwde Yilmaz waanzinnig en hij sprong op van zijn stoel. Ongerust stak Urim zijn hoofd om de hoek van de keuken.

Enthousiast rende Yilmaz naar de kok toe en kuste hem op beide wangen. “Ik heb het! Ik heb het! Oh Urim, Waheb, Besor! Ik heb het!”

Besor en Waheb kwamen beiden nog wit van het meel aangestormd. “Wat is er?” “Hij is gek geworden!” “Dit is vast de koorts.” “Nee vrienden! Geen koorts, geen honger, niet gek! Zei Yilmaz. “Het is een idee!”

De buurmannen keken hem bezorgd aan. “Nou? Vertel!” En de koopman legde zijn situatie uit en zijn plannen aan hen voor.

“Zo, koopman. Daar ben je weer.” “Ja Sultan.” En de vier mannen bogen diep. “Wie zijn deze lieden?” “Mijn vrienden zullen mij helpen bij mijn demonstratie O Sultan.” De sultan knikte ter goedkeuring. Snel haalden Besor, Waheb en Urim een groot zeil uit hun bagage en spanden deze op grote latten. Het gespannen doek zetten ze voor zich neer. De sultan keek het nieuwsgierig aan. Ook Yilmaz verdween nu achter het doek en hielp met de laatste voorbereidingen. Al snel was er een grote bedrijvigheid achter het doek te horen. Messen hakten, water kookte en deksels rammelden tegen pannen. De sultan keek ongeduldig en vlug snelde Yilmaz naar hem toe. “Nog enkele minuten mijn heer! Gaat u maar rustig onderuit zitten!”

De sultan mopperde voor zich uit. Een poosje later vulde de ruimte zich met heerlijke geuren. Die nacht hadden de bakkers, de koopman en de kok de lekkerste ingrediënten uit hun tuinen gehaald, hun voorraden onderzocht en hun kookboeken doorgespit op zoek naar de sterkste en aangenaamste aroma’s. Pittige peterselie, griesmeelcake, kruidig lamsvlees, suikersiroop, romige geitenkaas, aubergine, munt, rijst. Het vuurtje waarop alle bestanddelen nu zacht stonden te pruttelen onttrokken de kern van de producten en maakten het tot één grote geursoep.

De vrienden werden opgeschrikt uit hun bezigheden door vreemde geluiden aan de andere kant van het doek. “Och…” En “Ach….” De sultan lag volledig in trance, herinneringen en associaties voor zich uit murmelend. Yilmaz lachte opgelucht en ook zijn vrienden stonden met een grote grijns op hun gezicht de situatie aan te zien. Stil begonnen de buurmannen hun scherm weer af te breken en de rest van de spullen in te pakken. Ook zorgden ze ervoor dat de propjes watten in hun neus, nog extra diep aangedrukt werden. Op het laatst was er niets meer van hun bedrijvigheid te zien en stond alleen de grote geursoep voor de troon van de sultan te pruttelen. De sultan lag ondertussen te smachten en te zuchten.

“Sultan!” Riep Yilmaz, en hij ging voor de troon staan. “Heb ik aan uw opdracht voldaan?” De sultan reageerde niet en een heel klein druppeltje spuug petste als antwoord op de grond. Yilmaz pakte een stuk doek en legde het over de geursoep. Enkele minuten later werd de sultan wakker uit zijn herinneringen. Yilmaz herhaalde zijn vraag. “Oh beste, beste koopman.

Dit is méér dan een bijzonder voorwerp. Dit is een ervaring! De mooiste buitengewoonste meest excellente ervaring die ik mij kon wensen!” Yilmaz keek verwachtingsvol naar de sultan. “Het lijkt me… dat ik mij op dit moment niet verveel. Goh… wat een, aparte gewaarwording… Dus, ja koopman. Je kunt gaan.” De koopman grijnsde van oor tot oor en boog toen snel. “Dank u, mijn heer!” “Ja, ja.. Haal die doek eraf.”

Yilmaz, Besor, Waheb en Urim gingen snel weer naar huis waar ze eens een lekker borreltje dronken op de goede afloop. De buurmannen zorgden er wel voor dat hun verhaal snel rondging in de stad. Hun winkels waren daarna dan ook nog nooit zo goed bezocht. Het werden welvarende mannen, met aanzien. De sultan was inmiddels hele dagen verdwaald in zijn herinneringen, de stad werd dan ook niet meer geregeerd. Vuurwerk, markten, feesten, de handel tierde welig. Na een tijdje greep de grootvizier de macht en veranderde alles. Maar dat is een verhaal dat een andere keer verteld moet worden.

• HTTP://WWW.ANNETCOUWENBERG.COM/ / •

ANNET COUWENBERG

CLOTHING AS INTERFACE Mode is nooit alleen functioneel, het is het altijd een goed verpakt middel geweest voor het onderzoek naar de eigen psyche, een seksuele en culturele identiteit. Kleding als interface is een non-verbale manier om te communiceren wie we zijn en waar we voor staan. Dit project gaat over de ervaringen van een Rotterdamse minderheidsgroepering gericht op het geloof, normen en waarden.

ARTIST IN RESIDENCE ‘A COLLABORATIVE PROJECT’ “Clothing as Interface” is ontstaan door een samenwerking tussen kunstenares Annet Couwenberg en de afdeling Crosslab. Crosslab is het medialab van de Willem de Kooning Academie. Van 8 februari 2010 tot en met 19 april 2010 werkte zij samen met Marisol Trowbridge en studenten aan een interactief textiel kunstwerk. Uitgangspunten waren gesprekken tijdens naaisessies met Turkse migranten vrouwen. Via deze bijzondere dialoog spraken zij over thema’s als cultureel erfgoed, mode, politiek, hoop, schoonheid en diversiteit.

Annet Couwenberg is geboren en getogen in Rotterdam en woont al jaren in de Verenigde Staten.

Ze is kunstenares en docent binnen de textiel– en mode afdeling aan MICA (Maryland Institute College Of Art) in Baltimore.

Het wankele evenwicht tussen de eisen van de sociale norm en onze eigen verlangens.

Het wonen als Nederlandse in Amerika, heeft ervoor gezorgd dat haar leven en artistieke werkproces verstrengeld zijn op twee continenten. Haar culturele tradities zijn terug te koppelen aan de burgerzin, een arbeidsethos getemperd door het socialisme en de beperkingen van het Calvinisme.

Dit is in tegenstelling tot de VS, waar de individualiteit wordt aangemoedigd. Haar werk is geworteld in burgerlijke verantwoordelijkheid, soberheid en een bepaalde vorm van zelfverloochening.

Annet’s werk is gebaseerd op het concept van de kleding als metafoor. Het onderzoekt het wankele evenwicht tussen de eisen van de sociale norm en onze eigen verlangens. Dit conflict tussen zelfbeschikking en afhankelijkheid is een zoektocht voor haar op een persoonlijk niveau.

Als immigrant en kunstenares probeerde Annet bij het project ‘Clothing as Interface’ in gesprek te gaan met de Turkse immigranten vrouwen en ideeën uit te wisselen over levensovertuigingen en de gedachten achter het dragen van specifieke Islamitische kleding. De kleding die zo duidelijk de identiteiten van de vrouwen vormt.

FREEHOUSE.NL/FREEHOUSE/

G.COM/ / • HTTP://EXTRA.WDKA.NL/CROSSLAB/

Turkse vrouwen aan het werk in Freehouse.

De Lilypad vastgenaaid op een tegel.

ONTMOETINGEN In dit project lag de nadruk op samenwerking en de collectieve dimensie van de sociale ervaring, het onderzoek naar context en content, het proces van het team. Een zeer diverse groep bestaande uit Nederlandse, Oost-Europese, Zuid-Europese en Amerikaanse studenten. Zij werkten in drie maanden tijd samen aan het ‘Artist in residence-project’ o.l.v. Annet Couwenberg. Daar waar bij dit project de ene studente meer gefocust was in de ontwikkeling van de techniek voor het interactieve werk, ondersteunde de andere student haar door bij naaiatelier Freehouse in gesprek te gaan met Turkse vrouwen.

Het participerende werk is slechts het begin van een prototype. Het prototype dat in latere stadia zal leiden tot het vervaardigen van een interactief kunstwerk.

Er werd onderzocht hoe taal het middel kan zijn om nieuwe beelden van elkaar te vormen. Naai-en handwerk zijn allerlei manieren om cultureel erfgoed, waarden en normen te communiceren en daarmee stil te staan bij de taal die we gebruiken. Door onze taal te isoleren en te manipuleren met nieuwe en oude technologieën, kunnen nieuwe interpretaties van onze woordkeus gegenereerd worden.

Door waarden en normen te communiceren, staan we stil bij de taal die we gebruiken.

Binnen dit project werd de combinatie tussen oude en nieuwe, vreemde en bekende technologieën en gedachten samengevoegd tot een nieuw werk. Dit is een onderzoeksproject geweest, waarbij aan de ene kant het prototype voor een interactief kunstwerk werd gemaakt en aan de andere kant vormden de interviews in Freehouse de basis voor een documentaire. Tevens werden de reacties van de Turkse vrouwen gebruikt als bron voor de berichten op de wijsheidstegeltjes.

Dankzij het Textile Research Center in Leiden en het naaiatelier Freehouse in de Afrikaanderwijk te Rotterdam, bood dit project de groep de mogelijkheid om uit te reiken naar niet-Nederlandse geboren vrouwen, door in dialoog te gaan en een uitwisseling van opvattingen en ideeën te hebben.

Een van de zeer kleine instrumentjes die daar een uitkomst in biedt is de Lilypad Arduino, een naaibare microcontroller die berichten kan versturen.

In dit geval is de microcontroller bevestigd op een traditioneel Nederlands ‘wijsheidstegeltje’. Op deze bekende tegeltjes stonden vroeger lerende, moraliserende uitspraken, spreekwoorden of gezegdes. Zij dienden ertoe de lezer op iets te wijzen.

Aan dit project werkten mee Annet Couwenberg Bram van Waardenberg Giulia Palomba Lola Khodjaeva Marisol Trowbridge Remie van Os Sun Duck Oh

• HTTP://WWW.FREEHOUSE

Foto: Ferry de Gier, FC Mozaiek, zondag 23 mei 2010

n ee d ie ha dat t is 8 i ek o ai m . D in oz m m k M cco lee ple d. a b e tij o 4 pr ze aar j on

ent ee gen P em zin e S s g ie t d m en rk ef ste n e jd ve e Ti ads 8 h erd rijg 0 e ra 20 ob e k in epr n t e g m

d en ek t nb ak d’ ‘O ma min be on

FENERBAHCE

‘H

BESIKTAS

ek . ai ten oz ui de M e sl de se FC t el rk ed p Tu om go tem en e b or es vo e b als clu Z ub cl

en ge van or ld do e . ar rbe ie da oo rat en d v teg e in go

e jd bi oze gen op k en it bb g u en he in r e e ht o fie W tic vo of k s gd

di

e w le n he t. a be e eb k d pra r h elij tge i aa D ind ie u te t ui es kw

KAS

IMP

ASA

IST ANB

UL

B. B . t ef he ns ijk o irl bij siv rt uu al es o at b gr so N et a at . vo eer n d en m it e ing d te

ou ze t n on zi in el n at l D aa n. S op . n n nm ne re ge ee ge ge sin a re slis be

IS

TAN BU

LSP

OR

ak va r en te e nn ach est ingi e 0 be - m ig en e et 1 de ren al e e W l t m v an al en ee w etb bb ord e vo n h oro ge vo

op ok ij w . O er er en ht r ne om rec oo v an k s. w ek eid we en n zo ch n be e s ete win o s d m on

ke PV Vo ri D o r y z A a ra itte Ar r a d s sl FC la id M n Vl oz aa aï rd ek i ng , en

Vl ‘We de aar zij V di n l a ng de oo ard se en c k i i dr ngs lub ge a ag e v die t’ lag

Tu W I rk ij z k h se ij la eb ve n g e r n st ma ds een en en e ed ar w pa N igin s a o spo ed g. e r ge ls e dt ort rzi en no e n Tu g rk

W a v in a r a n itia om Tu tie , a r m k fn ls ci oet z se em de fi ij a e e k da n, fko rs m b t w est nou st o e r de mp spe n el d

a en da ltij d a d t ik bl t za l st d ij em M at ven oo pe aar erg . N k l v iet d m i oe ie ndt . t w eg .

al s v ee zi ere n a in jn nig llo ee ge bij ing cht n sch de ? on W de en nor rev KN e e m ig m en V en ing ale al B se . A ve s n rl da s ti n

RAY

hu n z ve g ji n rp ees w laa t k e ts u ve al e en nne rd en da n e r. ho n op

SA ATA

Al sm zi die ijn j al n, Ne ki lo no de nd c w ht g s rla ere g a an ord oon tee nd n, w en g ds s vo e g , d ezie als o ee an n r ui n s t. ta p

GAL

F EYE NO ORD

rs a pa

str

lt. aa

’

. en s ss on . ni in ers g ke n te tte in dse n be zi ard an ee at en la erl e g l w ng e V ed t w . a ee di d N j n d r de e , i t h aa b se n zij en . D ef Vl en ng zie g ag rs st he an or rdi en gin vl lle wu d. i h a t n go v a se ba be en lo en we Vla e l ere rk et jn ek t v et u r t Tu vo zi spr H kle an een m ne e it lf e d d ,w n .O o e r n D go zij ng cht s-w ze va voo aar an lo e gi o v d W ni all p oo aan n iet re ve r r st re n eu n eu ijn kl re kl e z er e D f st aïek . Z n el oz ze M ko ge

et ‘H

RTA DA S PA O T T E R R

M

FERRY DE GIER

FC MOZAÏEK ‘Voetbal heeft meer waardes dan voetbal alleen’

EXC

ELS

IOR

S ze am t t en en w me i ta gem j on t de al c ee s i St be urs nsc n v ich ge uss ha oo tin g l e p r e v n p M i d in en en, ersc oz g a t hu zo hil ie e ge isw als len k de ve er n k-

‘ op Moz e a ied n en ïek is e r ee voo n. r

’ M Bi vo oza nne or ïe n st ie k, v de r om der oo Tur i ee r e ks n g n, o lke e g vo m s em t o d r r ie at oom een de er , sc r ee nie elk hap n té e g st w el én ed aat ko be ac m p ht w aald e, as . e

Ze

k e PV Vo riy DA orz a r it t A a ad er F rs sl C la i

• 51.788232,5.625 / • 52.356784,4.8760

RUBEN ARNHEM

BESTAAT DE TURKSE HOMO? ORHAN BUCAKLI

ARABIC / TURKISH GAY DANCE PARTIES

Streng Islamitisch, op zijn 18de getrouwd, al snel vader en nu een gelukkige homo. Orhan Bucakli (31) is een appetijtelijke Turkse / Syrische man met een bijzonder verhaal, waarmee hij onlangs in l’Homo verscheen. Drie jaar geleden verliet hij zijn vrouw en twee kinderen in Uden om het geluk te zoeken in Amsterdam. Op het internet leerde hij een Nederlandse man kennen en al binnen een week ging hij samenwonen. Bucakli is in de Turkse en Arabische homoscène bekend om zijn feesten die hij voor deze doelgroep organiseert. Velen zien hem als rolmodel en daarom is hij een belangrijke factor in de strijd voor acceptatie van homoseksuele Turken en Arabieren.

De Turkse en Arabische gemeenschap in Nederland is klein. Iedereen kent elkaar en daarom is het moeilijk om voor je homoseksualiteit uit te komen. Onze ouders zijn van de eerste generatie. Zij zijn blijven hangen in de jaren ’70 terwijl de Turken in Istanbul al veel verder zijn. Daarom organiseer ik feesten om deze groep ook te laten genieten van het leven.

Nederland kent veel feesten voor homoseksuelen maar er zijn bijna geen feesten voor Turkse en Arabische homo’s. Daarom organiseer ik feesten waarbij deze jongeren in contact komen met hun eigen cultuur, muziek en mensen in een soortgelijke situatie.

“Dit is wie ik ben en god vergeeft me toch wel!”

De bezoekers van mijn feesten bereik ik door middel van mond-tot-mondreclame, advertenties op homosites, sociale netwerken, flyers en posters in de uitgaansscène en het COC. Met het COC heb ik een goede samenwerking omdat zij ook werken aan een betere acceptatie voor Turkse en Arabische homoseksuelen.

In vergelijking met de meeste jongens, was ik vrij jong toen ik erachter kwam dat ik ook op jongens viel. Regelmatig fantaseerde ik over buurmannen en leraren. Na vroeg getrouwd te zijn heb ik er toch voor gekozen om mijn vrouw en kinderen te verlaten om mijn seksuele gevoelens te ontdekken. In Amsterdam had ik een vriendje en hij zei steeds dat ik tegen mijn ouders moest zeggen dat ik ook op jongens val. Vanuit Uden hoorde ik ook steeds van mijn ouders en broers dat ik weer terug moest gaan naar mijn vrouw en kinderen. In april 2007 heb ik de stap genomen en kwam ik uit de kast. Veel dreigementen van de kant van mijn familie volgden.

Nu heb ik ze al 3,5 jaar niet meer gezien. Gelukkig zie ik sinds 1 jaar mijn kinderen weer. Ze hebben het er allemaal moeilijk mee want niemand had dit verwacht.

In vergelijking met veel Nederlandse jongeren is het voor Turkse en Arabische jongeren nog steeds moeilijk om zichzelf te kunnen zijn. De moslimcultuur en hun familie accepteren ze niet en er is ook sprake van eerwraak. Ze zijn er wel, maar helaas zie je ze bijna niet!

Ondanks dat ik erg gelovig was, ben ik het geloof op een gegeven moment toch kwijtgeraakt. Van mijn geloof mag je geen homo zijn en daar heb ik erg veel moeite mee gehad. Nu heb ik het geloof weer opgepakt omdat ik een middenweg heb gevonden. Dit is wie ik ben en god vergeeft me toch wel!

Als mensen mij naar mijn geaardheid vragen zeg ik dat ik homoseksueel ben. Ondanks mijn verleden en het feit dat ik ook naar vrouwen kan kijken voel ik mijzelf meer homoseksueel dan biseksueel. Hier voel ik mij het prettigst bij. Dit is de enige manier waarbij ik bijna zeker weet dat ik een rooskleurige toekomst zal hebben.

1706 / • 52.36994,4.889603

• 41.008046,28.975925

In de Turkse gemeenschap is homoseksualiteit een lastig onderwerp. Veel Turken zien homoseksualiteit als een Westers probleem dat niet in de Turkse gemeenschap voorkomt. Opvallend is dat cijfers uit verschillende onderzoeken laten zien dat ongeveer 6% van de mensheid homoseksuele gevoelens heeft. Homoseksualiteit bestaat waarschijnlijk dus toch wel in de Turkse gemeenschap. Het is een geheime wereld met indrukwekkende verhalen.

56784,4.876041 / • 52.356784,4.876041

Orhan Bucakli, door Stefan Bogers

• 52.377695,4.881706 / • 5

• 52.234528,6.60965 / • 51.916506,4.52

BESTAAT DE TURKSE HOMO? KEVIN

• 41.008046,28.975925

Oorspronkelijk kom ik uit Twente. Het leven is daar veel rustiger dan in de Randstad. Daarom was ik niet echt bezig met de liefde. Toen ik klaar was met de middelbare school ging ik naar Rotterdam om te studeren. Daar merkte ik dat mijn studiegenoten veel verder waren met relaties en seks. Tijdens je studententijd kom je op veel feestjes maar toch zag ik nooit een meisje waarmee ik wilde flirten. Bijzonder was dat mijn studiegenoten elke avond een meisje scoorden.

Op de universiteit leerde ik een Turkse jongen kennen.

Ik vond hem geweldig. Hij was aardig, lief en knap. Ik schrok van mijzelf dat ik een jongen knap vond. Eenmaal thuis gekomen ging ik op zoek naar informatie over Turkse homo’s. Tot mijn verbazing bleek dat het echt bestond, terwijl het altijd een taboe onderwerp was. Vroeger ging ik elke zomervakantie met mijn ouders naar Turkije. Via internet kwam ik in contact met een jongen uit Turkije en we spraken af. Na in Turkije aangekomen te zijn, zei ik tegen mijn ouders dat ik naar een Turkse studiegenoot ging die ook op vakantie was. Hij kende plaatsen waar meer Turkse homo’s kwamen en we hadden het gezellig. Dat was ook de eerste keer dat ik seks heb gehad.

Terug in Nederland kregen we een internetrelatie.

Elk jaar als ik weer naar Turkije ging was ik meer bij hem dan bij mijn ouders. We hebben nog steeds een relatie en door mijn goed betaalde baan kan ik vaker dan alleen in de zomervakantie naar Turkije gaan. In de zomervakantie ga ik ook direct naar hem toe en ga ik maar kort bij mijn ouders en familie langs om ze te groeten.

“Ik schrok van mijzelf dat ik een jongen knap vond”

Mijn familie weet niks van mijn geaardheid.

Alleen mijn broertje weet het omdat hij op mijn laptop websiteadressen van homosites zag.

Gelukkig accepteert hij het maar hij praat er met mij niet over. Ik heb besloten om niks tegen mijn ouders te zeggen om ze niet te kwetsen. Nu hou ik steeds vol dat ik nog niet klaar ben voor een relatie omdat ik mij eerst wil richten op mijn carrière. De meeste vrienden weten het wel maar een groot deel van ze is zelf ook homo of bi. Door internet heb ik veel contact met zowel Turkse als Nederlandse homo’s. Ik ontmoet ze vaak bij feesten die speciaal voor Turkse en Arabische homo’s worden georganiseerd.

Zelf ben ik gelovig opgevoed maar nu doe ik weinig met het geloof. Dit komt omdat ik op mezelf woon en weinig contact heb met mijn familie in Twente. Verder heb ik geen behoefte om actief mee te doen met een geloof die mij niet accepteert.

Ondanks dat ik mijzelf homo voel zou ik als ik het zelf mocht kiezen hetero willen zijn. Dat maakt het allemaal toch wel makkelijker en dan hoef ik niet zo geheimzinnig te doen tegen mijn familie.

Mijn geaardheid heeft gelukkig weinig invloed op mijn dagelijkse leven. Ik ga gewoon dagelijks naar het werk en iedereen accepteert mij zoals ik ben.

In de toekomst ga ik misschien in Turkije wonen.

Ik heb de behoefte om mijn vriendje vaker te zien en ik zou wel met hem samen willen wonen. Ook ben ik Nederland een beetje zat. Niemand heeft tijd voor elkaar en in Turkije is iedereen juist socialer en gezelliger. ­— Murat (28), Rotterdam, Salesmanager

Op een bepaalde leeftijd wist ik dat ik anders was dan de jongens uit mijn omgeving. Het is eerst een gevoel dat je niet thuis kan plaatsen. Later besef je dat je niet een standaard jongen bent, althans ik zal niet zo snel een vriendin als partner krijgen. Mijn ouders en goede vrienden weten dat ik homo ben.

Gelukkig hadden zij er niet zoveel problemen mee, al vond mijn moeder het wel moeilijk om het te beseffen. Mijn vrienden hebben er geen problemen mee en vinden het stiekem wel grappig. Ook heb ik veel vrienden die zelf homo zijn.

“Ik zal niet snel een vriendin als partner krijgen.”

Het komt vaak voor dat ik op Turkse jongens val. Dit komt door het ‘stoere’ uiterlijk. Meestal zijn Turkse homo’s niet zo erg verwijfd. Dat is namelijk iets waar ik me aan kan storen. Ik ontmoet ze tijdens het uitgaan en op gay community websites. Zelf ben ik Katholiek opgevoed en daarom kan ik mij voorstellen dat Turkse homo’s vaak problemen hebben met homoseksualiteit en hun geloof. Echter vind ik dat je zelf uit het geloof de zaken moet halen die jij belangrijk vindt.

Als ik van te voren mocht kiezen wat mijn geaardheid zou zijn, had ik er toch voor gekozen om hetero te zijn. Ik kan dan meer aan het standaard plaatje voldoen. Huisje boompje beestje (trouwen en kinderen krijgen). We leven in een samenleving waarin dat het ideaalbeeld is. Als je dan toch mag kiezen, kies je het ideaalbeeld voor jezelf.

“Meestal zijn Turkse homo’s niet zo erg verwijfd.”

In de toekomst zie ik mezelf als iemand die goed verdiend en een leuke baan heeft. Ook hoop ik dan een lieve vriend te hebben die niet lui is en ook een goede baan heeft. Een man met brains, ballen en een prettige karakter.

— Kevin (17), Rotterdam, Student Marketing en communicatie

889869,4.509963

MURAT

.916506,4.52435 / • 51.910543,4.460514

AHMED Toen ik 12 was ging ik na de Koranlessen naar het park toe. Alle jongens van mijn Koranklas gingen daar voetballen en spelen. Vaak speelde ik met een jongen van 13 jaar. Alleen ging dat vaak verder dan alleen spelen. In de bosjes speelden we met elkaars geslachtsdelen en we zoenden met elkaar om te kijken hoe het voelt om te zoenen. Hij wilde alleen experimenteren, ik was juist verliefd. Ik woonde toen in een dorp vlakbij Istanbul waar homoseksualiteit niet bestond. Niemand was er homo en ik dacht dat mijn homoseksualiteit bij mijn opgroeifase hoorde.

Vanwege een te kort aan werk werd mijn vader ontslagen en moesten wij noodgedwongen naar Istanbul verhuizen. Daar kwam ik als zeventienjarige dorpse jongen voor het eerst in contact met homoseksualiteit. Op straat zag ik mannen die openlijk homo waren en dat vond ik interessant.

Thuis ging ik op het internet zoeken naar homo’s in Istanbul. Daar kwam ik in contact met een jongen van 19. Hij ging vaak uit in de homoscène en had veel homovrienden. Na een paar keer met elkaar gechat te hebben, vroeg hij of ik een keer wilde afspreken. Thuis vertelde ik dat ik met een klasgenoot naar de bioscoop ging maar eigenlijk had ik een date.

“Als zij willen dat ik met een vrouw ga trouwen, dan doe ik dat.”

Na goed nagedacht te hebben, heb ik besloten om het niet aan mijn ouders te vertellen. Ik ben hun enige kind en wil ze geen verdriet doen. Als zij willen dat ik met een vrouw ga trouwen, dan doe ik dat. Wel blijf ik stiekem actief in de homoscène.

Thuis bid ik en ik ga regelmatig naar de moskee maar ik blijf mijn homovrienden zien. Ik heb nog nooit zulke goede vrienden gehad en dat wil ik niet opgeven voor mijn ouders of het geloof.

— Ahmet (23), Istanbul, Student Informatica

Uit diverse onderzoeken blijkt dat ongeveer 6% van een bevolkingsgroep gevoelens heeft voor mensen van hetzelfde geslacht. Een rekensom laat zien dat er in Istanbul dus ongeveer 1.140.000 homoseksuele turken wonen en in Rotterdam ongeveer 2.700 Turken met homoseksuele gevoelens zijn.

Deze resultaten laten zien dat er dus daadwerkelijk Turkse homo’s bestaan. Toch zeggen veel Turken dat homoseksualiteit volgens de Koran verboden is en daarom niet voorkomt in de Turkse gemeenschap.

De Koran geeft in verschillende verzen aanleiding om homoseksualiteit te veroordelen. Deze verzen zijn voor veel moslims dan ook de reden om deze geaardheid te verbieden. Zo staat er in Soera De Kantelen 80-82 : “Gij nadert met wellust mannen, in plaats van vrouwen. Neen, gij zijt een volk dat de perken te buiten gaat.” Het antwoord van zijn volk was slechts: “Verdrijft hen uit uw stad, want zij zijn mannen die zich rein willen houden.” Hier staat dus dat homoseksuelen moeten worden verdreven zodat de andere mannen rein blijven hieruit concluderen veel moslims dat God homoseksualiteit afkeurt.

Maar er staan ook verzen in de koran waaruit je kunt concluderen dat homoseksualiteit niet fout is zo staat er in Soera De Berg 21-27 : “En met de gelovigen zullen Wij hun nageslacht, dat hun in het geloof volgt, verenigen. En Wij zullen zeker niets

aan hun werken afdoen. Elk mens is onderpand voor zijn daden. En Wij zullen hun een overvloed van fruit en vlees schenken, volgens hun wensen. Daar zullen zij elkaar een beker van hand tot hand reiken waarin ijdelheid noch zonde zal zijn. En er zullen knapen rondgaan alsof zij welbewaakte parels zijn.

En zij zullen zich vragend tot elkaar wenden. Zij zullen zeggen: “Voorheen vreesden wij ter wille van onze families. Maar God is ons genadig geweest en heeft ons voor de marteling van de brandende wind behoed.” Het vragen tot elkaar wenden in deze tekst kan duiden op homoseksualiteit en als God hun genadig is geweest heeft God het geaccepteerd en niet als zonden gezien. Maar deze verzen en een aantal andere verzen uit de koran waaruit je kan concluderen dat God homoseksualiteit accepteert worden door de meeste moslims minder belangrijk beschouwd dan de verzen waaruit je kan concluderen dat God homoseksualiteit afkeurt. Zo staat er op het zijn van homo in een aantal Moslim landen de doodstraf of levenslang maar in Turkije daarentegen gaat de homo-emancipatie goed. In Istanbul en een aantal andere grote Turkse steden zijn al een aantal homo bars en worden homoseksuelen steeds meer geaccepteerd.

•38.993572,34.892578

We spraken af en ik was op slag verliefd. Het was een knappe jongen en hij kwam betrouwbaar over.

Hij wilde mij meenemen naar een homocafé om de scène te leren kennen. Toen we bij een café, waarvan de ramen met hout bedekt waren, aan kwamen , vroeg ik of dit echt een café was. Het bleek dat het bewust zo gedaan was zodat er geen hetero’s of homohaters binnen kwamen. Binnen ging er een wereld voor mij open. Ondanks dat het café klein was, had de eigenaar toch zijn best gedaan om er iets moois van te maken. Op de muren hingen foto’s van mannen met ontbloot bovenlijf die geknipt waren uit tijdschriften. Aan een ronde tafel zaten een paar vrienden van de jongen waarmee ik was. Zij waren ook van rond mijn leeftijd en ze vroegen of ik bij ze wilde komen zitten. Wij spraken met elkaar en het klikte. We kletsten over homoseksualiteit en over jongens. Ik voelde mij zeer op mijn gemak. Sommige van hen waren al uit de kast en sommigen waren stiekem actief in de homoscène. Zij namen mij later vaker uit en ik kreeg zelfs een relatie met die jongen van 19. We gaan nu nog steeds met elkaar maar onze relatie is geheim.

HOMOSEKSUALITEIT EN DE KORAN

•51.889869,4.50

ELSJE BRUSSEE & REMIE VAN OS

DENK_BEELDIG De beeldvorming in de media geeft een vrij eenzijdig beeld van de twee steden Rotterdam en Istanbul waardoor vooroordelen ontstaan. Dit staat in schril contrast met de werkelijkheid. De kijker interpreteert het beeld aan de hand van het kader dat de media toont. Maar wat gaat er schuil achter het kader en wordt die altijd even eerlijk bepaald?

• 51.921363,4.484568 / • 51.924896,4.51

ELSJE BRUSSEE & REMIE VAN OS

DE MEDIA MISLEIDT

Daarnaast zijn er meer opties om een beeld te manipuleren. We kunnnen spreken over het kader waarin een fotograaf zijn beelden maakt. Door te schuiven met het kader, kan er bepaald worden wat de kijker wel en niet ziet. Inkadering is het sleutelwoord. Dit leidt tot een juiste of onjuiste interpretatie van een gebeurtenis vastgelegd op een foto.

Maar ook het naast elkaar plaatsen van beelden in een serie kan misleidend werken. Je kunt deze manier van inkaderen en selectie van beelden beschouwen als een groot machtsmiddel dat de media in handen heeft.

Om er achter te komen wat het werkelijke beeld is van deze twee steden zijn we opzoek gegaan naar inwoners die zowel in Rotterdam als in Istanbul geleefd hebben. Wij zijn in contact gekomen met Tülay en Sami Dalmis, die samen met hun dochter Lara middenin het centrum van Rotterdam wonen.

Zij, die haar halve leven in Rotterdam woont en hij, die vele jaren doorbracht in het centrum van Istanbul en nu ook in Rotterdam woont.

Tijdens de vele gesprekken met de Dalmis familie kwamen wij erachter dat de beelden die wij gezien hadden van Istanbul geen goed beeld van de stad schetsten. Een streng Islamitische samenleving waarbij vrouwen met hoofddoekjes rondlopen, mannen altijd grote snorren dragen en troosteloze gebouwen waar de verpaupering vanaf te lezen is, waren niet de beelden die hen deed denken aan hun Istanbul. Wij hadden niet verder weg van de waarheid af kunnen zitten. Onze aannames werden direct onderuit gehaald en we moesten bekennen dat ons beeld volledig gerelateerd was aan de media.

Zij vertelden ons dat Istanbul een metropool is en dat het op meerdere gebieden zoals technologie en uitgaanscultuur ver voorloopt op Rotterdam.

900171,4.498987

Beeld kan op talloze manieren gemanipuleerd worden, zoals je veel ziet gebeuren met software als Photoshop. Contrasten kunnen hierdoor worden vergroot, wolkenkrabbers worden omgetoverd tot rijtjeshuizen, drukke straten veranderen in dood stille stegen en mannen transformeren in hoofddoek dragende vrouwen. We ‘shoppen’ er wat op los.

1.924896,4.51448 / • 51.910192,4.477572

Daarentegen is het beeld dat in de media over Rotterdam wordt gevormd ook zeer beperkt en eenzijdig. Als we aan Rotterdam denken, zien we het Nationale Nederlanden Gebouw, de Euromast, strakke lijnen, kille wijdse straten en onze vooroordelen doen vermoeden dat alle inwoners van Rotterdam hun hart op de tong hebben.

“Inkadering is het sleutelwoord.”

Maar zo zijn er ook plekken in Rotterdam te vinden waar de hoogbouw zich nog niet heeft ontwikkeld, bijvoorbeeld het Westelijk Handelsterrein in de Veerhaven of het Historisch Delfshaven. Er zijn grote verschillen in klassen en etnische achtergronden van de inwoners tussen Rotterdam Noord en Zuid, zoals in Kralingen en de Afrikaanderwijk. Die zelfde contrasten zorgen voor een geweldige bruisende smeltkroes, waarbij vanuit iedere uithoek de ‘kille’ straten zich in de zomer vullen met vrolijk uitgedoste Rotterdammers, van het International Film Festival tot aan de marathon en het Zomercarnaval. Tijdens de zomer zie je dat juist door het organiseren van al die festivals de inwoners van Rotterdam een zelfde

liefde koesteren voor de stad vol van harde contrasten en een diverse mix aan verschillende culturen. Uit ons onderzoek hebben we kunnen concluderen dat zolang er niet van meerdere kanten naar een stad gekeken wordt, er nooit een goede interpretatie van de beeldvorming kan plaatsvinden.

Wij danken de Familie Dalmis voor het delen van hun kennis en ervaringen over de steden Istanbul en Rotterdam en het beschikbaar stellen van hun foto’s.

• 51.900171,4.49

HATICE GÖKCE

DE KLEUREN VAN WEEMOED Voor een masterclass in het kader van het Turkey Now! Festival kwam kwam Hatice Gökçe naar Nederland waar zij studenten inspireerde om op een andere manier naar kleding te kijken.

Maar hoe denkt zij zelf over mode en het geloof ?

Hoort Turkije bij Europa of moeten ze juist bij Azië blijven? En, verschilt Rotterdam wel zo veel van Istanbul?

Je bent in Nederland voor een samenwerkingsproject tussen studenten en buurtbewoners. Wat doen jullie met dit project?

“Het is de bedoeling om studenten van verschillende scholen en niveaus bij elkaar te brengen om uiteindelijk een collectie neer te zetten. Ik heb met diverse groepen kennis gemaakt die op verschillende manieren bepaalde dingen benaderen en ook heel verschillend denken. Ik probeer bepaalde technieken en stoffen uit Turkije hier te introduceren aan de studenten. Zo wil ik ze op een ander been zetten en bekijken wat we er samen van kunnen maken.”

In februari en maart 2010 vond in Rotterdam en Amsterdam het festival Turkey Now! plaats. Is zo’n festival wel nodig?

“Zelf vind ik het een heel goed initiatief. Het spreekt zeer diverse groeperingen aan en deze groepen worden door verschillende activiteiten bij elkaar gebracht, dat vind ik een mooie manier om mensen kennis met elkaar te laten maken. Geen enkele groep is hierbij overgeslagen en het spreekt iedereen aan die geïnteresseerd is in de Turkse kunst, cultuur en muziek. Kunst kan zorgen voor meer begrip voor elkaars culturen.”

Merk je tijdens je werk ook verschillen tussen het samenwerken met mensen uit Nederland en mensen uit Turkije?

“Het enige verschil wat ik zo kan bedenken is het verschil in de benadering naar collega’s toe. Nederlandse studenten communiceren directer met elkaar, ze zijn open en eerlijk.

Dit zorgt ervoor dat ze beter samenwerken. Turken zijn daarin wat afwachtender.”

“Ik wil een totaal nieuwe trend neerzetten.”

Foto door: Sascha Varkevisser In het boek ‘Honderd verschillende gezichten’ van P. Webb en O. Pamuk beschrijft Pamuk de term ‘Huzun’ (Weemoed) als iets wat af te lezen is op de gezichten van de Istanbulezen. Hoe ervaar jij dit en is dit van invloed op je werk?

“Het is zeker waar wat Pamuk schrijft. Ik word daar wel eens moedeloos van want er is geen bepaalde structuur in Istanbul. In Rotterdam is dit probleem goed opgelost. Voor Rotterdammers is er veel beschikbaar en bereikbaar. Maar in Istanbul is dat het tegenovergestelde. Er is nog steeds een bepaalde chaos dat de meeste mensen niet prettig vinden.

Ondanks dat ze het prettig vinden om daar te wonen is er toch een bepaalde weemoed. In mijn ontwerpen zie ik vooral de kleuren van weemoed terug. Dit komt voornamelijk door de omgeving waarin ik leef en werk.”

Wil jij een statement maken met je werk?

“Ik sta vooral bekend om mijn mannenkleding. Mannen kleding wordt in de Westerse wereld voornamelijk bepaald door import. In het Zuid-Oosten dragen mannen en vrouwen een harembroek, wat nu ook hier een modetrend is. Dit wordt als hip en normaal gezien en het is eigen gemaakt.

Mijn doel is om dit te veranderen. Mannenmode die door sociale druk gevormd is probeer ik juist te vernieuwen om zo kleding te maken die anders is.”

Werk je vooral met Westerse of juist Aziatische invloeden?

“Door geleidelijk het proces op te voeren ben ik in het westen begonnen en geleidelijk naar het oosten gegaan. Het gaat uiteindelijk om een nieuw concept, nieuwe materialen, nieuwe ontwikkelingen en nieuwe creaties. Op dit moment zijn de Westerse invloeden meer zichtbaar in mijn werk maar uiteindelijk wil ik een totaal nieuwe trend neerzetten.”

Is er een verband met Istanbul en jouw werk?

“Een verband is er zeker. Werken vanuit een andere stad in Turkije zou voor onmogelijk zijn. Istanbul is hét centrum voor mode en textiel in Turkije. Alles wat met mode te maken heeft zoals de textiel industrie bevindt zich in Istanbul.”

Klopt het dat de stad jouw ideale werkplek en woon- en leefomgeving is?

“Het is in ieder geval erg goed voor mijn werk om in Istanbul te wonen. Dit komt omdat alles goed bereikbaar is. Ik zou overal kunnen wonen maar als ik er weg ben, mis ik mijn stad wel. Ik hou van Istanbul.”

Foto door: Sascha Varkevisser

Voel jij jezelf Turks, Istanbulees, Europeaan of een Aziaat?

“Ik voel mij een inwoner van Turkije. Alles wat er gebeurd in Turkije interesseert mij ook. Ik ben wel tegen 1 ding en dat is dat er in Turkije een soort hunkering naar het westen is.

Mijn mening is dat Turkije het centrum van het Midden-Oosten kan zijn. De hunkering naar het westen is tijdverspilling.

Alles wordt van het westen overgenomen en er wordt niets meer zelf geproduceerd. Ik denk dat wij wat mode betreft het Milaan van het Oosten zijn. Het enige wat wij zouden moeten doen is het exporteren van onze ideeën.”

HATICE GÖKCE Turken in Rotterdam zijn vrij modern gekleed.

Toch kleden ze zich vaak niet zo bloot en uitdagend als andere culturen dat misschien zullen doen. Hoe zijn mensen in Istanbul gekleed?

“De Turken die in Rotterdam wonen komen voornamelijk uit het oosten van het Turkije en zijn vaak ook conservatiever. Uit het straatbeeld van Rotterdam kun je dus niet goed afleiden hoe men er in Istanbul bijloopt. In Istanbul zijn ze de mensen wat flexibeler, vrijer dan in het oosten van Turkije. Het is dan ook een metropool en mensen kunnen doen en laten wat ze willen. Natuurlijk zijn er ook groeperingen in Istanbul die conservatief zijn. Daarom is er, net als in Rotterdam een divers publiek te zien!”

Zijn er grote sociale verschillen tussen de inwoners van Istanbul?

“Ja, er zijn heel veel grote verschillen en dat komt door de migratie, verschillende etniciteiten en groepen uit verschillende provincies van Turkije komen allemaal naar Istanbul toe.

Dit zie je terug in bepaalde gebieden in Istanbul waarop deze groepen een eigen stempel hebben gezet. Als je bijvoorbeeld naar de wijk Fatih kijkt, zie je veel gesluierde vrouwen. Aan de overkant is er een wijk waar je het tegenovergestelde ziet. Dat vind ik inspirerend.”

Zie je de politieke voorkeuren in Turkije terug in bijvoorbeeld snorren en hoofddoeken?

“Dat zie je inderdaad terug. Maar dat wil niet zeggen dat iedereen die een hoofddoek draagt of een snor heeft dat om politieke reden draagt. De meeste doen dit toch om hun geloofsovertuiging.”

Je bent nog niet zo lang in Nederland. Wat voor een overeenkomsten en verschillen heb je hier ondervonden in vergelijking met Istanbul?

“Als we over verschillen moeten praten dan is er in Nederland en Rotterdam duidelijk nagedacht over hoe een stad tot stand moet komen. Alles is nieuw en alles vloeit door. In mijn ogen hebben jullie hier geen problemen. Alle voorzieningen die een mens nodig heeft zijn er, zoals goede vervoersmogelijkheden.”

“Ik hou van Istanbul” Mis je niet de geschiedenis in deze stad?

“Onlangs heb ik een tentoonstelling bezocht over Rotterdam van voor de oorlog en van na de oorlog. Ik zie inderdaad niets meer terug van voor de oorlog. Alles is veranderd. Rotterdam is met de tijd een zeer invloedrijke stad geworden. Wat ik vanaf de Euromast heb gezien heb is dat er een stad is neergezet waarover nagedacht is. Het is planmatig gebeurd. Niets is aan het toeval overgelaten.

In Istanbul is dit anders. Er wordt nagedacht over hoe een stad moet functioneren en neergezet moet worden. Maar op ieder moment kan er van alles gebeuren. Dit kan zowel goed als slecht zijn. Dit geeft toch een bepaald enthousiasme en het onverwachtse. Daarom is het in Istanbul niet nodig om planmatig aan het werk te gaan. In Rotterdam is dat wel mogelijk en dat vind ik zo goed aan deze stad.

Als je in Istanbul zegt dat je over een uur ergens moet zijn dan kan het ook over twee uur zijn (red. door het verkeer).

Istanbul zit vol met verrassingen. Elke dag is anders.”

Hatice Gökçe werd in 1973 geboren in Sanliurfa (Zuid-Oost Turkije.) Momenteel woont ze in Istanbul. In 1998 studeerde ze af aan de gerenommeerde Textiel en Mode Academie “Mimar Sinan (Universiteit voor Schone Kunsten)”. Al tijdens haar studie kregen haar innovatieve ontwerpen veel nationale en internationale aandacht. Hierdoor kreeg zij de mogelijkheid om verschillende eigen collecties te maken. Voorbeelden hiervan zijn “Angel Dust” en “Eulogy to Light’ Naast de zorg voor haar collecties en het groeiende merk “Hatice Gökçe” is ze ook de oprichtster en een bestuurslid van de Fashion Designers Association (MTD). Deze organisatie organiseert activiteiten rond het thema mode met een maatschappelijke en sociale inslag. Daarnaast vervult ze in vele Turkse bedrijven de rol als fashion design consultant. Ze adviseert o.a. The Flokser Group, Erenko Textiles en Abbate in het origineel en uniek toepassen van materialen en prints. Naast vele eervolle vermeldingen in binnen en buitenland, is Gökçe vooral geprezen voor haar mannencollecties.

Zo won ze in 1998 in Turkije de “Best Design Award” en viel ze het jaar erop in Japan in de prijzen met de “Unique Design Award”.

Foto door: Sascha Varkevisser

MASTERCLASS Dit jaar vond in februari en maart voor de derde keer het Turkey Now! Festival plaats. Stichting Kulsan organiseerde in Amsterdam en Rotterdam een grote verscheidenheid aan culturele evenementen waarin Turkije en met name Istanbul zich profileerde op zeer verschillende gebieden.

Stichting Kosmopolis Rotterdam (KR) de Willem de Kooning Academie (WdKA) werden in het kader van “Turkey Now!” benaderd met de vraag of zij een masterclass wilden organiseren, geleid door ontwerpster Hatice Gökçe. Beide organisaties hadden hier wel oren naar. De WdKA heeft lange traditie met betrekking tot modevormgeving. Daarnaast heeft de school goede ervaringen met een vorige masterclass in 2009, geleid door ontwerper Erol Albayrak. Ook paste het project perfect in het plaatje van Kosmopolis, die het als haar missie ziet mensen van verschillende achtergronden met culturele instellingen in contact te brengen, om tot nieuwe inzichten te komen.

Samenwerking werd gezocht met studenten van de Mode opleiding van Zadkine, het Noordrand College en bewoners uit de Afrikaanderwijk die in het Wijkatelier op Rotterdam Zuid iedere woensdag en zaterdag naaiopdrachten uitvoeren. De buurtbewoners en studenten kwamen een week lang samen in het atelier van Pal Maas bij het Afrikaanderplein waar zij onder leiding van Hatice Gökçe hard samenwerkten aan 16 kledingstukken, waarbij verhalen, expertise en inzichten aan elkaar werden overgedragen.

De 16 resultaten van deze masterclass werden geshowd in enkele modeshows en etalages in de Bijenkorf te Rotterdam waarna ze geëxposeerd werden in het Gemaal op Rotterdam Zuid.

Tijdens het werk kwam de vakkennis van Gökçe de studenten goed van pas en zij leerden dan ook veel over ontwerpen, stofgebruik en plaatsing. Door te kiezen voor het werken op locatie werd vakkennis gehaald en teruggebracht naar een wijk waar de interesse voor (Turkse) mode en het vakmanschap in modegerelateerde ambachten groot is. De presentatie van het werk van Hatice Gökçe zorgde voor zichtbaarheid en kennisoverdracht van de ontwikkelingen in modestad Istanbul. Daarnaast zette het gehele programma de ontwikkelingen in de diverse samenleving van Rotterdam op de kaart.

Foto door: Sascha Varkevisser

COÖRDINATEN RDAM

KOEN EVERS

--- & ///

COÖRDINATEN ISTANBUL

In dit project ben ik op zoek gegaan naar de letterlijke en symbolische bruggen en breuken in Rotterdam en Istanbul. Dit heb ik samen met modestudente Rana Öztok van de Mimar Sinan kunstacademie in Istanbul gedaan. Haar symbolische, mythologische benadering tegenover mijn analyserende letterlijke benadering gaat samen een verhaal aan. Een kijk op Istanbul, een kijk op Rotterdam en een kijk op het nieuw gecreëerde verhaal.

INATEN RDAM NRD

DINATEN RDAM NRD

--- bridges istanbul & i fractures ///

istanbul ii

ISTANBUL ROTTERDAM

was to build a Labyrinth so complicated that the Minotaur would be aunable to find its way out.

Every 9 years they offered 7 young men and girls Dear All, to the Minotaur. One year, Theseus offered to go as My name is Koen Evers and I’m a third one of the sacrifices. During the journey he met year student graphic the Ariadne, who promptly fell indesign love withat him.

She Willem deofKooning Unigave him a ball red threadAcademy, and told himArt to secure versity in Rotterdam, the Netherlands. one end at the entrance to the Labyrinth. He could I’munravel following aascourse then the ball he madecalled his way ‘cultural and by diversity’ and we are doing a following the thread would be able to find his way project about Istanbul back.

Theseus slowlyRotterdam made his way -through the Labyrinth, encountered the Minotaur, and I would like your help: and after a struggle slayed the beast. Then followed the thread back to the entrance and out of the Labyrinth.

Bridges & Fractures:

Prologue: Bridges and Fractures in Memory

Epilogue: Istanbul as the Labyrinth

I am wandering in Istanbul; the labyrinth of hundreds of faces, voices, colors, odours and flavours. Each face I look at everday, each smile that captures my eye, each door I knock on, or each step I walk- is recorded in my memory unconsciously.

I lost myself in the labyrinth of many tangled visions and chaotic sensations.

Will I ever find my way out?

Memories are knots on threads, linking one another. Rememberance makes bridges. Forgetting creates fractures, seperates.

Each knot I tie, is tied to time; a bridge linking the past to the future.

Each cut is a forgotten moment; a fracture inside me, a black hole absorbing time- a blank.

What kind of bridges or fractures can

because it divides the city of Istanbul.

The discussion about being a memTheseus left Crete with Ariadne and they stopped ber of the European Union comes on the island of Naxos. While Ariadne was asleep, a lot but back to Athens. hewith deserted herof onfractures the island, going becoming a member makes a bridge.

Ariadne stayed in Naxos- abandoned, miserable And did you know that Holland was and grieving.

But soon, Dionysus, god of divine going through financial in As 1637 intoxication, came to a make Ariadnecrisis his bride. because a wedding giftthey he putwere on herabsolutely head a goldencrazy crown tulips coming of about Thetis. Later after Ariadne’sfrom death, her crown became a constellation in the sky.

Turkey?

That created a fracture in Holland.

But apart from that Istanbul and Rotterdam has a long history of friendship and trading so that’s definitely a bridge.

But you can also make it really small, the bad relation with your neighbour could be a fracture, or the helping hand you were getting from a stranger when you had a flat tire could be a bridge.

What do you think? Which association do you have with the meaning of bridge or fracture in Istanbul?

And could you visualize it (a photo, a drawing etc.)

size: A5 straight up, 300 dpi. please mail to K.J.H.Evers@gmail. com

The Erasmus Bridge, Rotterdam

What’s in it for you?

Well, apart from my never - ending thanks, all images will be published in a ‘magazine’ in a print of a minimum of 5000. Your name will be placed under your design so that’s good free publicity for you.

The deadline is Sunday 21 May. This assignment doesn’t take a lot of your time, I’m mainly interested in your first quick associations you have with the subject Bridges or Fractures in Istanbul.

I’m really curious about the small stories or associations you come up with!

Many Thanks, Koen Evers K.J.H.evers@gmail.com www.koenjoostenhan.nl

COÖRDINATEN ISTANBUL

What signifies is the clue; a youAriadne’s find in Thread Istanbul? means to make sure you don’t get It’s from For example: Istanbul is lost. a bridge this myth hat the word clue (clewe of thread in old because it connects Europe with Asia.

English) is derived, some key to find the way or the But maybe the Bosporus is a fracture solution to a problem as promised.

The Bosphorus Bridge, Istanbul

Willem the ariadne myth Kooning According to the Greek myths, Ariadne was the daughter of King Minos of Crete. King Minos prayed one day to Neptuneof to send him a bull.

Academy But later, his wife fell in love with the bull and gave birth to a beast the head of a bull and the body Art & with Design, of a man, who became known as the Minotaur.

The people of Crete were terrified by this creature Rotterdam and at last, Daedalus thought the best solution

COÖRDINATEN RDA

COÖRDINATEN RDAM

NEKUERB & NEGGURB /// serutcarf & segdirb ---

L U B N AT S I M AD R E T T O R

,llA raeD driht a m’I dna srevE neoK si eman yM eht ta ngised cihparg tneduts raey -inU trA ,ymedacA gninooK ed melliW .sdnalrehteN eht ,madrettoR ni ytisrev larutluc‘ dellac esruoc a gniwollof m’I a gniod era ew dna ’ytisrevid lubnatsI - madrettoR tuoba tcejorp :pleh ruoy ekil dluow I dna

Koen Evers

COÖRDINATEN ISTANBUL

Dear ms. Aysegül Izer, My name is Koen Evers and I’m a third year student graphic design at the Willem de Kooning Academy, Art University in Rotterdam, the Netherlands.

At this moment I am following the minor Cultural Diversity, a multidisciplinary research project about Rotterdam and divers .ipd 00its3cultural ,pu thg iartsurban 5A :ezis dynamics. Because of Istanbul being cultural capital.in wesare lia2010 mg@ revdoing E.H.aJproject .K ot labout iam ethe saelp connection between ‘Rotterdam and Istanbul’.moc The results of this research will be published in a newspaper. This will have an print of minimum 5000.

?uoy rof ti ni s’tahW

For this project I came up with the concept of a gnidne - reven ym morf trapa ,lleW ‘participation design’. I wrote a small assignment ni dehsilbup eb lliw segami lla ,sknaht I like you to send to your students of the graphic mudepartment minim a fabout o tnir‘bridges p a ni and ’enfractures’ izagam‘ina design decasame lp eb lliw emaisndone ruoY 0005 fo Istanbul.The assignment by.students e e r f d o o g s ’ t a h t o s n g i s e d r u o y rthen ednu from the Willem de Kooning Academy only y rof yticiIlbup it’s about fractures and bridges.uinoRotterdam. believe it will be very interesting to look at the .yadepartments M 12 yadn uS supi ewith nildand aed ehT results both come compare other. tolthem a ekwith at t’each nseo d tnemngissa sihT Notenthat in m will published i deevery tseredesign tni ylsend niam ’I be ,em it ruoy fo including their names, so I think it’s a great evah uoy snoitaicossa kciuq tsrfree fi ruoy publicity for your serutc aryour F rostudents segdirand B tc ejbuniversity. us eht htiw The prints will mainly be spread in Rotterdam .lubnatsbut I ni also in other cities in Holland. Of course we will send some llanewspapers ms eht tualso obatosyour uoiracademy. uc yllaer m’I

pu emoc uoy snoitaicossa ro seirots

I really hope you are as enthusiastic about this !htiw assignment as me and that you will send this mail to all your students. I would be really thankful. ,sknahT ynaM Sincerely, Koen Evers

srevE neoK moc.liamg@sreve.H.J.K ln.nahnetsoojneok.www

contact

Een brug slaan is makkelijker gezegd dan ,llamsDeyllaer ti ekam osla nac uoy tuB gedaan. participatieopdracht ruobhgien ruoy htiw noitaler dab eht heeft helaas het gniplnooit eh eh t ro ,erutcarf a eb dluoc daglicht gezien.

Niet regnarts a morf gnitteg erew uoy dnah overtuigend a eb dgenoeg, luoc emijn rit tafl a dah uoy nehw brug had niet de solide basis .egdirb die nodig is voor mensen om het water over te steken. Rana -aicossa hcihW ?kniht uoy od tahW Öztok had wel het vertrouwen. Zo fo gninaem eht htiw evah uoy od noit ook Thomas van Asselt. Helaas was het ?lubnatsI ni erutcarf ro egdirb animo zo klein dat ik mijn onderzoek a ,otohp a( ti ezilausiv uoy dluoc dnA tegenover die van Rana heb gezet, en had ik .cte gvan niward geen plek voor Thomas. Voor het )maken een goede brug creeer je altijd wat breuken.

In mijn onderzoek naar bruggen en breuken ben ik op zoek gegaan naar een letterlijke vertaling van het woord in Rotterdam. Ik ben uitgekomen op 2 plekken die karakteristiek zijn voor Rotterdam.

De Erasmusbrug en de panden die op de brandgrens staan. In de 2e Wereldoorlog is Rotterdam gebombardeert en je kan precies zien aan de huizen tot waar dat bombardement, en de brand die uitsloeg, is geweest. Die locaties heb ik bezocht via google maps, de afstandelijke manier hoe de hele wereld die plekken kan bezoeken, en door met mijn cameratje op zak langs te gaan bij die plekken. Vervult de Erasmusbrug naast het verplaatsen van mensen van Rotterdam Zuid naar Noord en andersom ook een sociale factor?

In Istanbul vervult de Galatabrug ook een sociale functie hoe zit dat hier?

contact rotterdam i

:serutcarF & segdirB nac serutcarf ro segdirb fo dnik tahW ?lubnatsI ni dnfi uoy egdirb a si lubnatsI :elpmaxe roF .aisA htiw eporuE stcennoc ti esuaceb erutcarf a si suropsoB eht ebyam tuB .lubnatsI fo ytic eht sedivid ti esuaceb -mem a gnieb tuoba noissucsid ehT semoc noinU naeporuE eht fo reb tub serutcarf fo tol a htiw .egdirb a sekam rebmem a gnimoceb saw dnalloH taht wonk uoy did dnA 7361 ni sisirc laicnanfi a hguorht gniog yzarc yletulosba erew yeht esuaceb morf gnimoc spilut tuoba ?yekruT .dnalloH ni erutcarf a detaerc tahT dna lubnatsI taht morf trapa tuB fo yrotsih gnol a sah madrettoR s’taht os gnidart dna pihsdneirf .egdirb a yletinfied

,egdirB sumsarE ehT madrettoR

,egdirB surohpsoB ehT lubnatsI

On april 16th, I’d send you an email about an project we, from the Willem de Kooning Academie in Rotterdam, do about Istanbul / Rotterdam. You might have forgotten about it or didn’t had the time to reply. That’s why I send you the email again with the question if you would read it and react.

Thanks in advance,

Er viel een bom net naast je huis. De vuurzee heeft net niet je deur gehaald, of de schade was te repareren. Hoe staat het met de vooroorlogse panden op de brandgrens?

Zijn de panden trotse helden, overlevenden van de oorlog?

Voelen ze zich verbonden met hun nieuwe jeugdige buren?

contact rotterdam ii INATEN RDAM NRD

Dear ms.

Aysegül Izer,

eht melliW gninooK fo ymedacA ,ngiseD & trA madrettoR

DINATEN RDAM NRD

BRUGGEN & BREUKEN

--- & /// Van Istanbul naar Rotterdam, van water naar water. Van de groene naar de blauwe zee, van Oost en West naar Noord en Zuid. Van verleden naar verleden, van 667 v.

Chr. naar 1260 na Chr. Van leven naar statisch, van sporen naar nieuwe afdrukken. Van grens naar grenzeloos.

COÖRDINATEN ISTANBUL

COÖRDINATEN RDA

COÖRDINATEN RDA

HUGO BONGERS

OVER DE VERGELIJKING VAN STEDEN

Dit soort vergelijkingen zijn meestal niet zinvol.

Ze zijn weinig precies, ze zijn vooral retorisch bedoeld en je leert er niets van. Steden met elkaar vergelijken leidt vaak tot clichés. Interessanter is het om steden op een beperkt aantal punten met elkaar te vergelijken, maar dan veel preciezer en gedetailleerder. Let bij voorbeeld eens op bepaalde uitingen van beeldcultuur, in de wijze waarop in steden gedachten en gevoelens worden opgeroepen door visuele representaties. Welke beelden worden op welke wijze gehanteerd in het publieke domein (affiches, reclameborden, winkeletalages). Welke stedelijke iconen worden gebruikt en hoe worden ze, bijvoorbeeld in het toeristische vertoog, ingezet?

Wat betekent een brug in deze en in de andere stad.

(Bruggen hebben vaak een iconische functie – hoe vaak wordt niet de Erasmusbrug ingezet als symbool voor Rotterdam?). Hoe communiceren verschillende sportverenigingen hun naam, logo, embleem en clubkleuren? Welke kleding dragen mensen, hoe kondigen eethuisjes zich aan, hoe uit de gay cultuur zich in het openbaar?

door dezelfde non-descripte betonnen doosjes in een pseudo-modernistische bouwstijl. Maar er is nog steeds veel ruimte voor het plaatselijke en het specifieke, voor het unieke en bijzondere.

Dat is waar je naar op zoek bent, naar het andere

“Laten we eerst maar eens begrijpen waar die beelden vandaan komen” en het afwijkende. Kennis verzamel je door je te verdiepen in verschillen, niet door je te fixeren op overeenkomsten. Dingen die sterk op elkaar lijken, ervaringen die overeenkomen bieden geen kennis, geen informatie. De Starbuckskoffie die ik vorige week dronk in New York kan ik me niet meer herinneren, het glas thee in een winkelcentrum in Istanbul een paar jaar geleden wel. De thee kwam niet uit een voorgeprogrammeerd apparaat een werd niet begeleid door een ingestudeerd praatje.

Laten we eerst maar eens begrijpen waar die beelden vandaan komen, wat hun specifieke geschiedenis is.

Zo leren we een van de belangrijkste competenties voor het leven van vandaag de dag: omgaan met verschillen tussen mensen.

Culturele diversiteit als invalshoek is vooral een opschortende manier van kijken en analyseren.

Eerst eens goed naar de beelden kijken, dan de beelden proberen te begrijpen en nagaan waar verschillen vandaan komen. We zien af van sweeping statements en generalisaties waarmee we in één formule een stad of cultuur beschrijven. We vergelijken steden waarin veel veranderd maar ook veel het zelfde blijft, in een eindeloos proces van sampling, remixing, assemblages en collages van visuele thema’s en beelden uit allerlei stijlen en stromingen.

Steden waarbinnen telkens nieuwe subculturen en niches ontstaan met de daarbij behorende gefragmenteerde beelden en verhalen. We verzamelen aldus kennis over het repertoire van beeldmiddelen dat mensen inzetten, de codes en frames waarbinnen ze dat kunnen doen.

Hugo Bongers Lector Culturele Diversiteit

We letten dus vooral op verschillen en we vragen ons af welke historische ontwikkelingen en tegen elkaar inwerkende krachten voor die verschillen hebben gezorgd. Zo beginnen we iets te begrijpen van hoe onze wereld in elkaar zit, van de krachtenvelden waarvan we zelf onderdeel zijn. We mogen niet te snel zeggen of onze wereld beter is dan die andere; we stellen het morele of politieke oordeel zo lang mogelijk uit. En als we naar beelden kijken stellen wwe ook het esthetisch oordeel zo lang mogelijk uit.

“Kennis verzamel je door je te verdiepen in verschillen” Als we ons richten op specifieke fragmenten van een beeldcultuur, dan gaan we langzaam maar zeker begrijpen op welke punten steden van elkaar verschillen en met elkaar overeenkomen. Zeker, er is een globale cultuur en Sony, Nike, Ikea en McDonalds zijn alom in de publieke ruimte aanwezig.

Overal ter wereld zijn de koffie en de verpakking van de Starbucks vergelijkbaar. Leg foto’s van willekeurige buitenwijken van twee wereldsteden naast elkaar en je ziet die wijken overwoekerd worden

Rotterdam-Istanbul: Bruggen & breuken tussen twee metropolen is gemaakt in het kader van de themaminor Cultural Diversity, interdisciplinair samenwerkingsprogramma van derde jaars studenten van de Willem de Kooning Academie en Hogeschool Rotterdam.

Februari – juni 2010

COLOFON Hoofdredacteur: Ergün Erkoçu, architect & creatief directeur van Concept003; Begeleiding: Mark Mulder, docent themaminor Cultural Diversity, Willem de Kooning Academie, Hogeschool Rotterdam; Lay-out, ontwerp en productie: Thom Bronneberg, Ferry de Gier en Ruben Daas; Tekstredactie: Ruben Arnhem en Klarien Sonderen; Launchevent: Elsje Brussee, Koen Evers, Joram de Bruyne en Remie van Os Druk: Dijkman Offset B.V., Diemen; Oplage: 5.000 Aantal pagina’s: 40

Aan deze uitgave werkte mee: Ruben Arnhem (HRO Communicatie), Hugo Bongers (Lector Culturele Diversiteit), Thom Bronneberg (WdKA Grafisch Ontwerpen), Joram de Bruyne (WdKA Fotografie), Elsje Brussee (WdKA Grafisch Ontwerpen), Ruben Daas (WdKA Grafisch Ontwerpen), Ergün Erkoçu (gastdocent), Koen Evers (WdKA Grafisch Ontwerpen), Ferry de Gier (WdKA Grafisch Ontwerpen), Marianne Lindhout (docent theorie themaminor Cultural Diversity), Mark Mulder (docent themaminor Cultural Diversity), Rana Öztok (Mimar Sinan Fine Arts University Istanbul), Remie van Os (WdKA Autonoom), Klarien Sonderen (WdKA Audio-visueel) Met dank aan: Sandersgeluk (exporuimte Pup 68, launchevent), Stephan Saaltink (directeur Willem de Kooning Academie), Marianne Lindhout (docent theorie Willem de Kooning Academie), Jocé Bloks (Accountmanager Willem de Kooning Academie), Aldje van Meer (coördinator project A. Couwenberg), Kosmopolis (Monica van Steen & Özlem Ates), Hatice Gökce (Istanbul), Annet Couwenberg (MICA Baltimore) en Theo Deutinger (TD Architects)

INATEN RDAM NRD

COÖRDINATEN ISTANBUL

Het maken van een vergelijking tussen steden dient vaak een retorisch doel. Als Rotterdam wordt vergeleken met een andere stad dan wordt ons die stad vaak als spiegel voorgehouden. Het kan zoveel beter als we maar zouden doen wat ze daar doen. Zo wordt in veel debatten en discussies in de Rotterdamse kunstwereld graag verwezen naar Berlijn. Daar zou het kunstklimaat zoveel spannender zijn. Ook vergelijkingen met New York, Londen of Sjanghai worden niet geschuwd. Alsof miljoenensteden niet een veel breder cultureel draagvlak hebben dan een stad die nog geen 600.000 inwoners telt. Een stad die evenmin het voordeel heeft hoofdstad van een land te zijn.