Gepersonaliseerd leren realiseren met tablets by Koen Vandenhoudt

! !

GEPERSONALISEERD,LEREN, REALISEREN,MET,TABLETS, !

Een,inventaris,van,goede,praktijkvoorbeelden, ! ! September!2015! Hanne!Rosius,!Dorien!Wassink,!Koen!Vandenhoudt! &!Wouter!Hustinx!(promotor)!

! 0!

1! ! ! ! !

Inhoudsopgave, ! 1! INLEIDING,............................................................................................................................,2! , 2! DIFFERENTIATIE,,INTEGRATIE,EN,INCLUSIE,REALISEREN,MET,TABLETS:,EEN, DIDACTISCH,MODEL,.................................................................................................................,3! 2.1! VERSCHILLEN!TUSSEN!LEERLINGEN!..................................................................................!3! 2.2! SOORTEN!VERSCHILLEN!TUSSEN!LEERLINGEN!...................................................................!4! 2.3! DETECTEREN!VAN!VERSCHILLEN!TUSSEN!LEERLINGEN!......................................................!5! 2.4! OMGAAN!MET!VERSCHILLEN!TUSSEN!LEERLINGEN!.............................................................!5! 2.4.1! Differentiatie-...............................................................................................................-5! 2.4.2! Integratie-en-inclusie-..................................................................................................-7! 2.5! TPACK!...........................................................................................................................!8! 2.6! SAMR!...........................................................................................................................!10! 2.7! RANDVOORWAARDEN!.....................................................................................................!11! , 3!

PRAKTIJKVOORBEELDEN,...............................................................................................,12! 3.1! 3.2! 3.3! 3.4! 3.5! 3.6! 3.7! 3.8! 3.9! 3.10! 3.11! 3.12! 3.13! 3.14! 3.15! 3.16! 3.17! 3.18! 3.19!

IS!HET!NU!‘DE’!OF!‘HET’?!.................................................................................................!13! UITLEG!OP!MAAT!............................................................................................................!16! HOE!ZAT!HET!OOK!WEER?!..............................................................................................!19! PERSOONLIJKE!WERKPUNTEN!FORMULEREN!...................................................................!21! OEFENREEKSEN!OP!MAAT!..............................................................................................!25! WIE!IS!ER!MEE?!.............................................................................................................!27! PROJECT!POWERFUL!LEARNING!.....................................................................................!30! LIPLEZEN!OP!DE!TABLET!.................................................................................................!34! WIE!STAAT!WAAR!OP!HET!EINDE!VAN!DE!LES?!.................................................................!36! INSTELLINGEN!VOORLEZEN!.............................................................................................!39! SPREKENDE!FOTO’S!.......................................................................................................!40! CODES!SCANNEN!...........................................................................................................!43! SMARTSCHOOL!UPLOADZONE!.........................................................................................!45! GELDREKENEN!..............................................................................................................!48! INSTRUCTIES!OP!JE!TABLET!............................................................................................!49! EXAMENS!OP!DE!TABLET!................................................................................................!52! PLANNEN!MET!E\BOOKS!.................................................................................................!54! SPREEKBEURT!VIA!EEN!SCHERMPJE!...............................................................................!58! BETER!ZIEN!DOOR!DE!TABLET!.........................................................................................!61!

, 4! CONCLUSIES,.....................................................................................................................,64! , 5! AANZET,VOOR,VERVOLGONDERZOEK,.........................................................................,68! , 6! WOORDENLIJST,...............................................................................................................,69! , 7! APPLIJST,...........................................................................................................................,70! , BIBLIOGRAFIE,..........................................................................................................................,71! ! !

! 1!

2! ! ! ! !

Inleiding,

In!september!2014!eindigde!het!praktijkgericht!wetenschappelijk!onderzoek!(PWO)!‘Tablio!–!het! gebruik! van! tablets! in! het! secundair! onderwijs’.! Tablio! boog! zich! over! de! onderwijskundige! integratie!van!tablets!in!het!secundair!onderwijs.!Voor!vijf!onderwijsvakken!(economie,!wiskunde,! informatica,!PAV!en!Frans)!werden!tabletlessen!ontwikkeld!en!in!de!praktijk!uitgetest.!Naast!een! implementatiegids!voor!tablets,!een!aantal!generieke!tabletfiches!en!concrete!toepassingen!voor! de!onderwijsvakken1!leverde!dit!project!ook!een!aantal!nieuwe!onderzoeksvragen!op.!Tijdens!het! uittesten! van! het! uitgewerkte! lesmateriaal! voelden! de! onderzoekers! immers! aan! dat! de! tablet! veel!mogelijkheden!in!zich!heeft!om!in!te!spelen!op!verschillen!tussen!leerlingen.!Vanuit!deze! waarneming,!versterkt!door!de!komst!van!het!M!–!decreet,!ontstond!een!vervolgproject!dat!zich! specifiek!buigt!over!het!realiseren!van!gepersonaliseerd!leren!met!tablets.! Onder!‘gepersonaliseerd!leren’!verstaan!we!het!doeltreffend!en!efficiënt!omgaan!met!verschillen! tussen! leerlingen! (differentiatie)! en! het! realiseren! van! geïntegreerd! en! inclusief! onderwijs.! Het! onderzoek!richt!zich!op!zowel!het!lager!als!het!secundair!onderwijs.!! Tijdens!het!eerste!werkjaar!(2014!–!2015)!ontwikkelden!we!een!didactisch!model!voor!analyse! en!ontwerp!van!gepersonaliseerd!leren!met!tablets.!Dit!model!wordt!omschreven!in!het!eerste! deel! van! deze! publicatie.! Verder! deden! we! een! open! oproep! naar! alle! Vlaamse! lagere! en! secundaire!scholen,!alsook!naar!de!scholen!voor!buitengewoon!onderwijs.!De!oproep!peilde!naar! ‘experts’,!oftewel!leraren!die!tablets!gebruikten!in!de!les!voor!het!realiseren!van!differentiatie!en! inclusie.!We!interviewden!deze!leraren!en!beschreven!iedere!praktijkvoorbeeld!aan!de!hand!van! het!didactisch!raamwerk.!Deze!voorbeelden!worden!verzameld!in!het!tweede!deel.!Per!voorbeeld! markeren!we!in!het!didactisch!raamwerk!de!onderdelen!waarop!het!voorbeeld!van!toepassing!is.! In!het!derde!deel!worden!de!conclusies!vanuit!het!onderzoek!gepresenteerd!en!beschrijven!we! het!verdere!verloop!van!het!onderzoeksproject.! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1

-Alle-documenten-kunnen-gratis-gedownload-worden-via-www.tablio.be.--

! 2!

3! ! ! ! !

Differentiatie,,integratie,en,inclusie,realiseren,met, tablets:,een,didactisch,model,

Het!uitgangspunt!van!het!didactisch!model!is!dat!alle!leerlingen!van!elkaar!verschillen!en!dat!er! diverse!manieren!bestaan!om!deze!verschillen!te!detecteren.!Verder!brengt!het!model!in!kaart! op!welke!wijze!er!met!verschillen!tussen!leerlingen!in!een!klas!kan!omgegaan!worden.!Tenslotte! wordt! bekeken! hoe! de! kwaliteit! van! een! ICT\toepassing!ingeschat! kan! worden! (TPACK)! en! in! welke!mate!het!inzetten!van!de!technologische!component!(i.c.!de!tablet)!het!onderwijsleerproces! verandert!(SAMR).!! We!bespreken!achtereenvolgens!de!verschillende!componenten!van!het!didactisch!model.!

, 2.1,

Verschillen,tussen,leerlingen,

Mensen!verschillen!van!elkaar!op!tal!van!parameters.!Leerlingen!dus!ook.!Een!school!en!klas! bestaan!per!definitie!uit!een!heterogene!groep!leerlingen.!Verschillen!tussen!leerlingen!zijn!een! realiteit! die! het! lesgeven! boeiend! en! gevarieerd! maken.! Het! zou! bijgevolg! vanzelfsprekend! moeten!zijn!dat!mensen!die!onderwijs!mee!vorm!geven!op!deze!verschillen!inspelen.!Enkel!op! die! manier! kan! er! een! maximaal! leerrendement! voor! alle! leerlingen! gerealiseerd! worden! (Coubergs!et.!al.,!2013).! ! ! !

! 3!

4! ! ! ! ! We!onderzochten!hoe!de!tablet!de!leerkracht!kan!ondersteunen!om!met!deze!verschillen!tussen! leerlingen!om!te!gaan.!We!beogen!hierbij!zowel!de!‘modale!leerling’,!voor!zover!daar!sprake!van! kan! zijn,! als! leerlingen! met! specifieke! onderwijsbehoeften! die! geïntegreerd! (GON)! of! inclusief! onderwijs!(ION)!volgen.!In! dit! onderzoek! wordt! de! aanwezigheid! van! verschillen! tussen! leerlingen! als! uitgangspunt! genomen.!Het!zijn!immers!die!verschillen!waar!we,!aan!de!hand!van!het!inzetten!van!de!tablet,! een! antwoord! op! willen! geven.! Om! die! reden! worden! de! soorten! verschillen! tussen! leerlingen! bovenaan!in!het!didactisch!model!geplaatst.! Er! wordt! niet! vertrokken! vanuit! een! bepaalde! functiebeperking! omdat! we! de! nadruk! in! het! onderzoek!niet!willen!leggen!op!de!beperking!van!een!kind.!Bovendien!valt!een!functiebeperking! zelden! samen! met! een! standaardlijstje! aan! verschillen.! We! willen! niet! de! verkeerde! indruk! wekken!dat!je!vanuit!een!diagnose!kan!vertrekken!om!van!daaruit!een!standaard!tablettoepassing! te!vinden!die!voor!alle!leerlingen!met!die!diagnose!werkt.!Leerlingen!met!een!functiebeperking! verschillen!immers!ook!onderling.!! Bijvoorbeeld:-Een-leerling-met-diagnose-ASS-kan-zowel-een-hoger-als-lager-niveau-hebben-dande-rest-van-de-klas,-kan-heel-uiteenlopende-interesses-hebben-en-snel-of-traag-werken.-We!schenken!hierbij!graag!aandacht!aan!het!concept!‘e!–!inclusie’.!Vanuit!het!e!\!inclusieplatform,! een!samenwerkingsverband!van!14!landelijke!en!lokale!organisaties!en!diensten!die!zich!inzetten! om! een! stem! te! geven! aan! e\inclusie! in! Vlaanderen,! wordt! er! gepleit! om! meer! aandacht! te! schenken! aan! digitale! evoluties! en! het! effect! hiervan! op! kwetsbare! doelgroepen.! Het! platform! kaart!aan!dat!er!te!weinig!projecten!worden!gerealiseerd!voor!mensen!met!functiebeperkingen,! zowel!mentaal!als!fysiek.!Hoewel!we!in!dit!project!een!brede!‘scope’!hebben!omdat!alle!leerlingen! tot!de!doelgroep!behoren,!willen!we!via!dit!project!ook!ons!steentje!bijdragen!aan!de!realisatie! van!e\inclusie.!

2.2,

Soorten,verschillen,tussen,leerlingen,

Of!het!nu!gaat!om!een!leerling!met!of!zonder!specifieke!onderwijsbehoeften,!differentiatie!kan! inspelen! op! diverse! soorten! van! verschillen! in! leren! tussen! leerlingen.! Verschillen! tussen! leerlingen!situeren!zich!op!vlak!van!niveau,!tempo!en!interesse.! Niveau[,of,taakdifferentiatie!speelt!in!op!verschillen!in!cognitie!tussen!leerlingen.!Niveau!staat! voor!het!schoolse!presteren!van!leerlingen.!(Bade!&!Bult,!1981,!Peeters,!Van!Loock!&!Laevers,! 1998,! in! Coubergs! et.! al.,! 2013).! Zowel! leerlingen! met! een! lager! als! met! een! hoger! prestatieniveau!dreigen!uit!de!boot!te!vallen!in!een!les!die!zich!richt!op!de!gemiddelde!leerling.! Tempodifferentiatie!speelt!in!op!de!verschillen!in!leersnelheid!tussen!leerlingen.!Er!wordt!in!een! klassetting!nogal!eens!uitgegaan!van!de!gemiddelde!snelheid.!Voor!heel!wat!leerlingen!gaat!de! les!dan!te!traag.!Voor!evenveel!leerlingen!verloopt!de!les!te!snel.!In!dit!praktijkonderzoek!bekijken! we! of! de! tablet! de! leerkracht! en! leerlingen! in! staat! kan! stellen! om! in! een! klasgroep! op! een! aangepast!tempo!te!leren.!! Keuzedifferentiatie! speelt! tenslotte! in! op! de! verschillen! in! interesse! van! leerlingen.! Via! deze! vorm!van!differentiatie!krijgen!de!leerlingen!de!kans!om!op!basis!van!interesse,!capaciteiten!of! op!basis!van!hun!verdere!studiekeuze!bepaalde!opdrachten!of!vakken!te!kiezen.!Omdat!taken!

! 4!

5! ! ! ! ! op! deze! manier! dichter! aansluiten! bij! de! interesse! van! de! leerlingen,! kan! het! de! intrinsieke! motivatie!alsook!het!leerrendement!verhogen!(Coubergs!et.!al.,!2013).!!

, 2.3,

Detecteren,van,verschillen,tussen,leerlingen,

Het!is!belangrijk!dat!de!leerkracht!voortdurend!aandacht!besteedt!aan!het! detecteren,of,in,kaart,brengen,van,de,verschillen,tussen,leerlingen.! Het! detecteren! van! verschillen! vernoemen! we! in! één! adem! met! het! evalueren! van! leerlingen.! Evaluatie! wordt! in! deze! niet! gezien! als! een! manier! om! in! kaart! te! brengen! wie! aan! het! einde! van! een! rit! bepaalde! doelen!bereikt!heeft!of!net!niet.!We!zien!evalueren!als!een!manier!om!via! permanente!opvolging!zicht!te!krijgen!op!waar!elke!leerling!staat,!welke! onderdelen! vlot! lukken! en! waar! zich! nog! moeilijkheden! voordoen! (Tomlinson,! 1999,! in! Coubergs! et.! al.,! 2013).! In! de! literatuur! noemt! men! dit! ook! formatieve! evaluatie.! Dit! biedt! de! leerkracht! de! mogelijkheid! om! snel! feedback! te! kunnen! geven! en! werkvormen! of! leerinhouden! aan! te! passen.! Differentiatie! en! evaluatie! zijn! dus! erg! nauw! met! elkaar!verbonden.!! Snel!en!efficiënt!zicht!krijgen!op!verschillen!in!niveau,!tempo!en!interesse!tussen!leerlingen!is!niet! altijd!evident.!Het!kost!tijd!om!diverse!gegevens!in!kaart!te!brengen!via!nauwgezette!observatie! en!testen.!De!tablet!kan!hierin!een!faciliterende!rol!spelen.!Via!bepaalde!apps!kan!een!leerkracht! voor,!tijdens!of!na!de!les!vlotter!in!kaart!brengen!hoe!lang!leerlingen!over!bepaalde!opdrachten! doen! (tempo)! en! wat! de! kwaliteit! van! de! uitvoering! ervan! is! (niveau).! Wanneer! leerlingen! opdrachten!in!diverse!vormen!of!via!verschillende!inhouden!aangeboden!krijgen,!kan!via!de!tablet! ook!in!kaart!gebracht!worden!welke!vorm!hun!voorkeur!draagt!(interesse).!

2.4,

Omgaan,met,verschillen,tussen,leerlingen,

2.4.1, Differentiatie, Differentiatie!wordt!gedefinieerd!als!“…-het-positief-en-planmatig-omgaan-met-verschillen-tussenleerlingen-met-het-oog-op-het-grootst-mogelijke-leerrendement-voor-elke-leerling”-(Vanderhoeven,! 2004,!in!Coubergs!et.!al.,!2013).-Differentiatie!heeft!als!primaire!doelstelling!om!alle!leerlingen!in! de!klas!optimale!leerkansen!te!bieden!en!om!een!maximaal!leerrendement!voor!alle!leerlingen!te! realiseren,!ongeacht!hun!kenmerken!(Coubergs!et.!al.,!2013).In!de!literatuur!onderscheiden!we!verschillende!soorten!differentiatie.!Men!spreekt!van!externe! differentiatie!als!verzamelnaam!van!alle!initiatieven!om!te!differentiëren!via!de!groeperingsvorm.! In!het!Vlaamse!lager!onderwijs!kennen!we!bijvoorbeeld!het!jaarklassensysteem!op!basis!van!het! geboortejaar.! In! ons! secundair! onderwijs! komen! daar! de! onderwijsvormen! en! bijhorende! studierichtingen!bij!om!extern!te!differentiëren!op!vlak!van!interesse!en!niveau.!Deze!vorm!van! differentiatie! hebben! we! niet! opgenomen! in! ons! didactisch! model! vermits! de! focus! van! het! onderzoek! ligt! op! gepersonaliseerd! leren! met! tablets.! We! willen! vooral! nagaan! hoe! een! leerkracht! binnen! zijn! bestaande! klas! de! tablet!

! 5!

6! ! ! ! ! kan!gebruiken!om!in!te!gaan!op!verschillen!tussen!leerlingen.!Onze!focus!ligt!met!andere!woorden! op!interne!differentiatie,!ook!wel!binnenklasdifferentiatie!genoemd.! Een!leerkracht!kan!binnen!de!klas!op!verschillende!manieren!op!maat!van!de!leerlingen!werken.!! Allereerst! kan! de! leerkracht! differentiëren! op! vlak! van! de, inhoud.! Leerinhouden! kunnen! aangepast!worden!in!functie!van!belangstelling,!leerstijl,!ontwikkelingsniveau!en!werktempo!van! de!leerlingen!(Tomlinson,!1999,!in!Coubergs!et.!al.,!2013).!Zo!wordt!de!realisatie!van!het!BHV!–! model! (basis,! herhaling! en! verdieping)! organisatorisch! eenvoudiger! via! de! tablet! dankzij! de! instructiefilmpjes,! verbetersleutels! en! extra! oefeningen! die! via! qr! –! codes! opgevraagd! kunnen! worden.!Leerlingen!kunnen!elkaar!verder!helpen!via!collaboratieve!apps!en!webtools.!Bovendien! hebben! leerlingen! via! de! tablet! snel! toegang! tot! uiteenlopend! multimediaal! leermateriaal! waardoor!het!aanbieden!van!verrijkende!opdrachten!meer!voor!de!hand!ligt.!! Een! leerkracht! kan! ook! differentiëren! op! vlak! van! het! proces.! De! leerkracht! kiest! daarvoor! bepaalde! presentatie\! en! werkvormen,! hulpmiddelen! en! materialen! om! de! leerweg! die! de! leerlingen! afleggen! om! de! vooropgestelde! doestellingen! te! bereiken,! te! ondersteunen.! Via! de! tablet!kan!procesdifferentiatie!bijvoorbeeld!vorm!krijgen!doordat!leerlingen!de!mogelijkheid!krijgen! om! bepaalde! leerdoelen! op! hun! eigen! tempo! te! verwerven.! Via! de! tablet! kan! de! leerling! bijvoorbeeld!zijn!eigen!tijd!managen!en!zelf!bepalen!hoe!vaak!hij!een!instructie!wil!herbeluisteren! of!herbekijken.!Leerlingen!kunnen!via!qr!–!codes!extra!tips!of!instructiefiches!opvragen.!De!tablet! is!het!middel!bij!uitstek!om!leerinhouden!in!diverse!vormen!aan!leerlingen!aan!te!bieden.!Filmpjes,! artikelen,! Twitter,! muziek,! reportages,! tekst,! discussiefora! …! kunnen! elkaar! vervangen! of! aanvullen.!! Als!een!leerkracht!differentieert!op!vlak!van!product,!laat!hij!de!ruimte!om!de!leerlingen!te!laten! verschillen!in!de!leerprestaties!of!leerresultaten!via!dewelke!leerlingen!kunnen!aantonen!dat!ze! de! vooropgestelde! doelen! bereikt! hebben.! Via! verschillende! apps! kunnen! leerlingen! op! een! andere!manier!aantonen!dat!ze!eenzelfde!leerinhoud!verworven!hebben.!Denk!bijvoorbeeld!aan! een! boekbespreking! in! de! vorm! van! een! Pinterestbord,! een! aantal! tweets! met! aangepaste! hashtag,!een!stripverhaal,!interactieve!landkaart,!een!digitale!poster!of!podcast.! Naast!het!onderscheid!tussen!inhoud!\,!proces!\! en! productdifferentiatie,! vinden! we! in! de! literatuur! ook! het! onderscheid! tussen! convergerende!en!divergerende!manieren!om!te!differentiëren.!! Wanneer! men! op! een! divergerende! manier! werkt,! probeert! men! optimaal! in! te! spelen! op! verschillen! tussen! leerlingen! door! deze! verschillen! op! een! of! andere! manier! te! elimineren.! De! leerkracht!vormt!dan!zo!homogeen!mogelijke!(sub)groepen!of!werkt!individueel!met!leerlingen.! Op!die!manier!krijgen!leerlingen!zo!veel!mogelijk!ondersteuning!of!uitdaging,!afgestemd!op!hun! leerbehoeften.!Via!de!tablet!zouden!sterkere!leerlingen!bijvoorbeeld!zelfstandig!verbetersleutels! kunnen!scannen!en!verder!werken!terwijl!de!leerkracht!zich!bezighoudt!met!het!ondersteunen! van! leerlingen! die! de! leerinhoud! nog! niet! goed! beheersen.! Sterkere! leerlingen! kunnen! via! de! tablet! verhelderende! instructiefilmpjes! maken! voor! de! andere! leerlingen,! terwijl! deze! hun! tijd! gebruiken!om!verder!te!oefenen.! Convergerende! werkvormen! proberen! daarentegen! verschillen! tussen! leerlingen! op! een! positieve!manier!aan!te!wenden!in!een!leertaak.!Men!kiest!hier!dus!resoluut!voor!een!heterogene! !

! 6!

7! ! ! ! ! groepssamenstelling.! Leerlingen! moeten! samenwerken! en! er! wordt! ingespeeld! op! verschillen! door!een!goed!gekozen!rolverdeling.!In!een!eenzelfde!project!kunnen!leerlingen!via!de!tablet!op! basis!van!hun!talent!kiezen!voor!het!maken!van!verslagen,!het!opstellen!van!een!fotodagboek!of! Twitterverslag,!het!bijhouden!van!de!rekeningen,!het!vinden!en!samenvatten!van!informatie!en! noem!maar!op.!! !

2.4.2, Integratie,en,inclusie, Op!21!maart!2014!keurde!het!Vlaams!parlement!het!M\decreet!goed.!‘M’!staat!voor:!maatregelen! voor! kinderen! met! specifieke! onderwijsbehoeften.! Het! M\decreet! regelt! hoe! het! Vlaamse! onderwijs!omgaat!met!leerlingen!die!omwille!van!een!beperking,!stoornis!of!handicap!niet!zomaar! les!kunnen!volgen!in!een!gewone!school.! Inclusie! of! inclusief! onderwijs! wordt! gedefinieerd! als:! “kinderen- met- specifiekeonderwijsbehoeften- doen- mee- in- de- gewone- klas,- met- aanpassingen- en- extra- ondersteuning”! (Klasse!voor!leraren,!november!2014).!In!het!ontwerp!van!decreet!betreffende!maatregelen!voor! leerlingen!met!specifieke!onderwijsbehoeften!(2013)!spreekt!men!in!dat!geval!van!een!“leerlingmet-langdurige-en-belangrijke-participatieproblemen-die-te-wijten-zijn-aan-het-samenspel-van-éénof-meerdere-functiebeperkingen-op-mentaal,-psychisch,-lichamelijk-of-zintuiglijk-vlak,-beperkingenbij-het-uitvoeren-van-activiteiten-en-persoonlijke-en-externe-factoren”.Om!kinderen!met!specifieke!onderwijsbehoeften!de!lessen!te!laten!volgen!en!te!laten!meedoen! in!een!gewone!school,!zijn!er!redelijke!aanpassingen!nodig.!De!school!moet!kunnen!aantonen! dat! ze! samen! met! de! ouders! en! het! Centrum! voor! Leerlingenbegeleiding! (CLB)! naar! redelijke! aanpassingen! zoekt! (Klasse! voor! leraren,! november! 2014).! Een! redelijke! aanpassing! wordt! gedefinieerd!als:-“…-een-maatregel-die-het-effect-van-de-beperking-neutraliseert-waarmee-eenpersoon-met-een-handicap-te-maken-krijgt-in-een-onaangepaste-(school)omgeving”.-Afspraken! over! de! aanpassingen! die! voorzien! zullen! worden! om! een! antwoord! te! bieden! op! de! ondersteuningsbehoeften!van!de!leerling,!worden!schriftelijk!vastgelegd!(Centrum!voor!gelijkheid! van!kansen!en!voor!racismebestrijding,!2013).! Redelijke! aanpassingen! kunnen! concreet! invulling! krijgen! via! STICORDI\maatregelen! (stimuleren,! compenseren,! remediëren,! differentiëren! en! dispenseren).! Dat! zijn! diverse! maatregelen! die! leerlingen! met! een! beperking! kunnen!ondersteunen,!om!leerachterstand!te!vermijden.!STICORDI\maatregelen!maken!deel!uit! van!het!algemeen!zorgbeleid!op!school.!! Binnen! dit! praktijkgericht! onderzoek! wordt! de! nadruk! gelegd! op! de! maatregelen! stimuleren,, compenseren,en,remediëren.!Differentiëren!werd!reeds!uitgebreid!besproken!in!het!onderdeel! hierboven!(cfr.!2.3.1.!Differentiëren).!Deze!maatregel!gebruiken!we!immers!ook!voor!leerlingen! zonder! specifieke! onderwijsbehoeften.! Onder! dispenseren! wordt! verstaan! dat! bepaalde! onderdelen!van!het!leerprogramma!worden!weggelaten!of!vervangen!door!iets!anders!(Centrum! voor! gelijkheid! van! kansen! en! voor! racismebestrijding,! 2013).! Deze! maatregel! wordt! niet! opgenomen!in!ons!didactisch!kader.!We!onderzoeken!immers!hoe!er!met!behulp!van!de!tablet! voor!gezorgd!kan!worden!dat!alle!leerlingen!zo!veel!mogelijk!betrokken!kunnen!worden!bij!de!

! 7!

8! ! ! ! ! reguliere!leerinhouden.!We!erkennen!het!belang!van!dispenseren!in!het!STICORDI–model,!maar! wanneer! er! gedispenseerd! wordt,! kan! een! tablet! uiteraard! geen! bijdrage! leveren! aan! de! betreffende!leertaak!of!\!inhoud.! De!andere!STICORDI–maatregelen!vormen!wel!onderdeel!van!ons!onderzoek.!Onder!stimuleren! verstaan! we! het! aanmoedigen! van! leerlingen! en! het! benadrukken! van! het! positieve.! Enkele! concrete!voorbeelden!van!het!stimuleren!met!een!tablet!zijn!het!aangeven!van!vragen!via!een! app! voor! leerlingen! die! dat! niet! klassikaal! kunnen! of! durven! doen! of! het! doorgeven! van! stimulerende!feedback!via!de!tablet.!Leerlingen!die!moeilijk!verbaal!communiceren!kunnen!via! diverse!student!response!systems!toch!betrokken!worden!bij!de!les.!Compenseren!betekent!dat! men! bepaalde! (technische)! hulpmiddelen! toelaat! om! de! beperking! te! compenseren.! De! tablet! kan!bijvoorbeeld!voorleessoftware!voor!dyslectische!leerlingen!voorzien,!bevat!een!zoomfunctie! voor! leerlingen! met! gezichtsproblemen! of! pictogrammen! en! apps! voor! het! opstellen! van! een! dagplanning! voor! leerlingen! met! autisme.! Remediëren! betekent! dat! men! individuele! leerhulp! aanbiedt!met!het!oog!op!het!vermijden!van!leerachterstand.!Dit!kan!gebeuren!door!een!zorg!–!of! GON! –! leerkracht! die! tijdens! de! begeleidingsuren! mogelijk! de! tablet! inschakelt! om! bepaalde! moeilijkheden!aan!te!pakken.!!

2.5,

TPACK,

Als! fundament! van! het! didactisch! model! kozen! we! voor! het! TPACK–model! (Koehler! &! Mishra,! 2009),! gevisualiseerd! door! de! omsluitende! rechthoek! in! de! schematische! weergave! van! het! model.! ICT! kan! het! onderwijs! aantrekkelijk! en! efficiënt! maken.! Toch! merken! we!dat!integratie!van!ICT!in!het! onderwijs! soms! moeizaam! verloopt.! Dit! aanvoelen! wordt! bevestigd! in! het! praktijkonderzoek! ‘Tablio! 1’.! De!redenen!voor!het!moeizaam! verloop! zijn! divers! en! situeren! zich! zowel! om! meso! –! als! microniveau.! Werken! met! ICT! wordt! niet! altijd! voldoende! ondersteund! door! een! school.! Leerkrachten! bezitten! op! hun! beurt!soms!onvoldoende!didactische!ICT!–!vaardigheden!(Law!e.a.,!2008).!De!drempel!om!ICT! te!gebruiken!is!hoog!en!als!leerkrachten!die!drempel!durven!te!nemen!ontbreekt!vaak!nog!de! kennis!om!de!ICT!optimaal!te!gebruiken.!! !

! 8!

9! ! ! ! ! TPACK!staat!voor!Technological!Pedagogical!Content!Knowledge.!Het!concept!schrijft!voor!dat! ICT–toepassingen! enkel! kwaliteitsvol! zijn! indien! techniek,! didactiek! en! inhoud! met! elkaar! in! balans! zijn.! Deze! drie! domeinen! moeten! met! elkaar! samenhangen! willen! we! zinvolle! lessen! ontwerpen.! Dat! vakinhoudelijke! en! didactische! competenties! elkaar! moeten! aanvullen,! is! voor! leerkrachten! vanzelfsprekend.! Dat! we! in! de! moderne! samenleving! goed! onderwijs! moeten! vormgeven!door!de!inzet!van!technologische!competenties!is!niet!voor!elke!leerkracht!evident.!! Een!voorbeeld:!een!leerkracht!geeft!een!actualiteitsoverzicht!via!Pinterest.!Hij!stelt!daarvoor!een! pinbord! samen! met! diverse! afbeeldingen! en! opdrachten! over! de! actualiteit! van! een! bepaalde! periode.! Leerlingen! kunnen! via! hun! tablet! afbeeldingen! ‘liken’,! doorklikken! naar! artikelen! en! reageren! in! functie! van! bepaalde! verwerkingsopdrachten.! De! leerkracht! moet! inhoudelijk! voldoende!op!de!hoogte!zijn!van!de!actualiteit!om!geschikte!onderwerpen!te!selecteren.!Tijdens! de! les! moet! hij! vragen! over! de! actualiteit! kunnen! beantwoorden! en! gericht! feedback! kunnen! geven! op! bijdragen! van! leerlingen.! Verder! heeft! de! leerkracht! heel! wat! didactische! kwaliteiten! nodig! om! afbeeldingen! te! selecteren! die! belangstelling! opwekken! van! leerlingen! en! die! inhoudelijk! voldoende! potentieel! hebben.! Hij! moet! ook! toegankelijke,! maar! uitdagende! denkopdrachten!bij!de!afbeeldingen!kunnen!opstellen!en!de!leerlingen!kunnen!begeleiden!in!het! opstellen! van! een! geschikt! antwoord.! De! leerkracht! moet! verder! de! juiste! werkvorm! kunnen! selecteren!om!in!de!klas!met!een!pinbord!aan!de!slag!te!gaan.!Het!werken!met!een!pinbord!op! tablet!leent!zich!immers!erg!goed!om!leerlingen!individueel!of!in!duo!aan!de!slag!te!laten!gaan! om!op!die!manier!te!kunnen!differentiëren!op!vlak!van!tempo!en!interesse.!Wanneer!het!pinbord! klassikaal!doorlopen!wordt,!mist!men!heel!wat!troeven!van!de!les.!Tenslotte!moet!de!leerkracht! de!technische!bagage!hebben!om!met!Pinterest!te!kunnen!werken:!hoe!stel!je!een!pinbord!op,! hoe! deel! je! het! het! snelst! met! je! leerlingen,! hoe! koppel! je! een! opdracht! en! link! naar! meer! informatie!aan!de!beelden!en!hoe!kun!je!leerlingen!laten!reageren!en!de!reacties!modereren?! Enkel! een! goed! samenspel! tussen! die! inhoudelijke,! pedagogische! en! technische! domeinen! maakt!deze!les!tot!een!succes.!Wanneer!de!leerkracht!op!een!van!de!drie!domeinen!uitvalt,!zal! ook!de!les!moeizaam!verlopen!of!onvoldoende!renderen.!! Door!TPACK!als!omsluitend!kader!in!ons!didactisch!model!te!visualiseren,!geven!we!aan!dat!we! in! ons! onderzoek! praktijkvoorbeelden! screenen! volgens! dit! concept.! We! nemen! met! andere! woorden!enkel!good!practices!op!waarbij!zowel!inhoud,!didactiek!als!technologie!mooi!op!elkaar! afgestemd! zijn.! Op! die! manier! garanderen! we! dat! de! geselecteerde! en! ontworpen! praktijkvoorbeelden!voldoende!kwalitatief!zijn.! !

! 9!

10! ! ! ! !

2.6,

SAMR,

! Als! onderliggend! niveau! bij! het! didactisch! model! hanteren! we! het! SAMR\model! (substitution,! augmentation,! modificiation,! redefinition),! ontwikkeld! door! Ruben! R.! Puentedura! (Puentedura,! 2014).! Dit! model! toont! de! invloed! van! de! didactische! inzet! van! ICT! op! het! leerproces! en! de! prestaties!van!de!leerlingen.!Het!is!een!model!dat!helpt!te!reflecteren!op!de!leerpraktijk!waarbij! een! inschatting! gemaakt! kan! worden! van! de! mate! waarin! de! inzet! van! ICT! daadwerkelijk! innovatief!is.!

! Het!model!bestaat!uit!vier!niveaus.!Bij!de!niveaus!substitution!en!augmentation!gaat!het!om! het! verbeteren! of! het! versterken! van! de! bestaande! didactische! aanpak.! De! didactiek! van! het! lesgebeuren!op!zich!verandert!niet.!Voorbeelden!hiervan!zijn:!digitale!notities!nemen!op!de!tablet! of!leerlingen!gebruik!laten!maken!van!educatieve!content!via!een!laptop!of!tablet.!Deze!manier! van!werken!kan!veel!voordelen!hebben,!maar!de!oorspronkelijke!didactiek!blijft!hetzelfde.! Bij!modification,en!herdefinition!gaat!het!om!het!transformeren!van!de!didactiek,!waarbij!de! kenmerken!van!ICT!leiden!tot!herontwerp!van!leeractiviteiten!of!zelfs!leeractiviteiten!die!zonder! deze! ICT! niet! mogelijk! waren.! Een! voorbeeld! hiervan! kan! zijn! dat! leerlingen! door! middel! van! diverse!tools!op!hun!apparaten!een!multimediaal!werkstuk!creĂŤren,!waarbij!ze!kritisch!moeten! kijken!naar!de!bronnen!die!ze!verzamelen!en!moeten!beoordelen!of!deze!bronnen!geschikt!zijn.!

! 10!

11! ! ! ! ! Je!geeft!als!leerkracht!daarmee!een!andere!opdracht.!Dit!proces!kan!online!plaatsvinden!waarbij! leerlingen!plaats\!en!tijdsonafhankelijk!samenwerken,!hun!product!online!publiceren!en!feedback! ontvangen.! Het! gaat! hier! om! hier! leeractiviteiten! waar! het! actief! leren! van! de! leerling! centraal! staat!en!van!de!leerlingen!ook!hogere!denkvaardigheden!vereist!worden!! Via! SAMR! geven! we! voor! elk! praktijkvoorbeeld! aan! of! het! aanvullend! is! voor! een! klassiekere! aanpak,!of!dat!het!een!erg!innovatieve!manier!van!onderwijsvooronderstelt.!!

, 2.7,

,Randvoorwaarden,

! In! punt! 2.5! worden! de! voorwaarden! voor! het! gebruik! van! tablets! op! klasniveau! aan! de! hand! vanhet! TPACK\model! vermeld.! Samen! met! het! vier\in\balans\model,! een! kader! voor! implementatie! van! onder! andere! tablets! op! schoolniveau,! geeft! dit! een! overzicht! van! de! voorwaarden! voor! een! geslaagde! implementatie.! Voor! elke! voorwaarde! zijn! er! een! aantal! belangrijke!aandachtpunten!om!in!acht!tenemen.!Hierdoor!wordt!frustratie!en!zelfs!het!afhaken! van! de! didactische! implementatie! van! technologie! voorkomen.! Een! opsomming! van! enkele! belangrijke!aandachtspunten:! ! Houd! steeds! het! didactisch! doel! voor! ogen,! niet! alleen! de! technologie.! In! de! meeste!gevallen!is!technologie!het!middel!om!een!doel!te!bereiken.! ! Tabletimplementie! op! school\! en! klasniveau! lukt! niet! van! de! ene! dag! op! de! andere.!Een!proces!dat!geleidelijk!aan!groeit,!met!vallen!en!weer!opstaan,!heeft! de!voorkeur.! ! Tablets!zijn!niet!goedkoop!en!gevoelig!voor!schade.!Het!beveiligen!van!tablets!in! de!vorm!van!een!stevige!hoes!is!aan!te!raden.! ! Naast! een! performant! WiFi\netwerk! zijn! de! batterijen! van! tablets! die! best! een! schooldag!zonder!opladen!volhouden,!ook!essentieel.! ! Er! bestaan! verschillende! tabletmodellen! en! –besturingssystemen.! Ga! op! voorhand! na! welke! tablets! aanwezig! zijn! in! de! klas! en! of! de! apps! die! je! wilt! gebruiken!hiermee!compatibel!zijn.! ! De! leraar! weet! niet! altijd! alles! over! tablets! en! leerlingen! ook! niet.! Een! kruisbestuiving!tussen!leraar!en!leerling!mag!en!kan,!dit!is!zeer!leerrijk.!Toch!zijn! basiskennis!en!–vaardigheden!voor!beiden!nodig,!investeren!hierin!door!middel! van!professionalisering!is!een!must.!! ! Lesgeven!en!leren!met!technologie!vraagt!vaak!een!andere!didactiek.!Hulp!bieden! bij!de!weg!vinden!naar!didactische!mogelijkheden!en!bijkomende!begeleiding!voor! de!leraar!is!aangewezen.!! ! ! Een! uitgebreider! kader,! in! de! vorm! van! tien! vragen! en! tien! antwoorden,! kan! je! vinden! in! de! ‘Implementatiegids!tablets!in!het!onderwijs’!via!www.tablio.be.! ! .! ! !

!! !! !! !! !! !! !!

! 11!

12! ! ! ! !

Praktijkvoorbeelden,

In!het!najaar!van!2014!verstuurden!we!een!open!oproep!naar!alle!Vlaamse!lagere!en!secundaire! scholen! en! de! scholen! voor! het! buitengewoon! onderwijs! met! het! oog! op! het! verzamelen! van! goede!praktijkvoorbeelden!omtrent!het!inspelen!op!verschillen!tussen!leerlingen!aan!de!hand!van! de!tablet.!Heel!wat!leerkrachten!en!scholen!toonden!hun!interesse!voor!het!onderwerp!en!gaven! aan!in!de!toekomst!te!willen!werken!met!tablets.!Andere!leerkrachten!gaan!op!dit!moment!al!actief! aan!de!slag!met!tablets!in!de!klas!en!waren!bereid!hun!praktijkvoorbeelden!te!delen.!We!danken! deze!leraren!uitdrukkelijk!voor!het!delen!van!hun!praktijk.!! Uit!die!praktijkvoorbeelden!werden!die!toepassingen!geselecteerd!die!voldoen!aan!het!TPACK!â&#x20AC;&#x201C;! model.! We! beschrijven! ieder! weerhouden! voorbeeld! volgens! het! hierboven! omschreven! didactisch!model.!Alle!auteurs!gaven!hun!toestemming!voor!publicatie.!! !

! 12!

13! ! ! ! !

3.1,

Is,het,nu,‘de’,of,‘het’?,

! ! !

"! "! "! "!

Aytul-GultekinLeerkracht!PAV!en!geschiedenis! Diverse-scholenGebruikt!de!app!‘De!Het’! !

! ! !

! -

“Ik had vroeger zelf nood aan een efficiënte manier om het juiste lidwoord te vinden.” ! !

! 13!

14! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

Via-de-app-‘De-/-het’-zoeken-leerlingen- Welke-lestoepassingendie-dat-nodig-hebben-snel-het-juistekan-je-nog-realiseren-metlidwoord-tijdens-een-schrijfopdracht.deze-app?-De!app!‘de/het’!kan!als! standaardapp!voorzien! worden!voor!leerlingen!die! er!nood!aan!hebben.!De! Als-leerkracht-van-Turkse-origineapp!kan!gebruikt!worden! begrijp-ik-maar-al-te-goed-hoe-moeilijk- voor!elke!talige!opdracht!in! het-kan-zijn-om-het-juiste-lidwoord-teeender!welk!vak:! vinden.-Ik-heb-ooit-van-een-leerkracht- schrijfopdrachten,! woordenlijstjes-gekregen-om-tespreekoefeningen,! studeren.-Niet-gemakkelijk!-In-depresentaties,!…!.!Wanneer! Turkse-taal-zijn-lidwoorden-immersleerlingen!door! onbestaande.-Een-tijdje-geledenverschillende!leerkrachten! ontdekte-ik-de-app-‘De-/-het’.-In-dieaangemoedigd!worden!om! app-kan-je-een-woord-ingeven-en-krijg- hun!lidwoordgebruik!te! je-onmiddellijk-het-juiste-lidwoord.-Het- controleren,!zal!het! werkt-erg-snel-en-efficiënt.leerrendement!vergroten.! Tijdens-mijn-stagelessen-merkte-ik-dat- Leerlingen!kunnen! veel-anderstalige-leerlingen-noodwoorden!die!ze!moeilijk! hebben-aan-zo’n-app.-Op-een-dag-gaf- vinden!en!vaak!nodig! ik-les-over-de-eerste-mensen-ophebben!markeren!als! aarde.-De-leerlingen-moesten-hier-een- ‘favoriet’!en!zo!de!app! klein-tekstje-over-schrijven.-Ik-zag-dat- omvormen!tot!een! enkele-leerlingen-in-de-klas-hetpersoonlijk! moeilijk-hadden-met-hun-lidwoorden.werkinstrument.! Ze-vroegen-waarom-ik-als-leerkracht! van-Turkse-origine-hier-geenHet!is!het!overwegen! problemen-mee-had.-Ik-toonde-hen-de- waard!om!de!app!ook!te! app-en-ze-kregen-de-toestemming-om- laten!gebruiken!op!toetsen! de-app-meteen-op-hun-smartphone-of- of!examens!om!zo!de! tablet-te-installeren-en-te-gebruikenattitude!om!oog!te!hebben! tijdens-de-schrijfoefening.-Later-werdvoor!correct!taalgebruik! het-een-gewoonte-om-leerlingen-dieaan!te!wakkeren.! dat-nodig-hadden-de-app-te-laten! gebruiken.-Het-grote-voordeel-is-dat,De!app!heeft!een!aantal! eens-de-app-geïnstalleerd-is,extra!functies!die!bijzonder! leerlingen-geen-internetverbindinginteressant!zijn!voor!de! nodig-hebben-om-een-lidwoord-telessen!Nederlands.!! zoeken.-Zo-hebben-enkele-leerlingen"! Je!kan!doorklikken! het-gebruikt-in-PAV-–-lessen-rondnaar!definities!en! solliciteren-en-mondelingede!app!zo! spreekoefeningen.gebruiken!als!een! De-app-is-erg-gebruiksvriendelijk.-Doorsoort! de-snelle-werking-verliezen-leerlingenwoordenboek.! met-lidwoordproblemen-weinig-tijd-ten"! Je!kan!informatie! opzichte-van-andere-leerlingen-enopvragen!over! behalen-ze-toch-het-gewensteregels!in!verband! resultaat.-Het-werken-met-de-appmet! zorgt-dat-de-leerlingen-de-attitudelidwoordgebruik.! verwerven-om-voortdurend-aandacht! 14!

15! ! ! ! !

Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

! !

te-hebben-voor-hun-lidwoorden.-Deattitude-zorgt-er-dan-weer-voor-dat-hetlidwoordgebruik-er-stilaan-op-vooruitgaat.-Het-gebruik-van-smartphones-in-de-leswordt-niet-altijd-door-iedereengeapprecieerd.-In-het-begin-wist-ik-nietof-ik-het-kon-toelaten-dat-leerlingeneen-smartphone-bovenhalen-in-de-les.Gelukkig-reageerden-andereleerkrachten-enthousiast-omdat-hetleerrendement-meteen-duidelijk-werd.--

Je!kan!spelletjes! spelen!om! lidwoorden!in!te! oefenen.!Dit!kan! met!willekeurige! woorden!of! woorden!die! leerlingen! gemarkeerd! hebben!als! ‘favoriet.--

Relevante,site:, ! ! !

•! http://www.appsakee.be/ware/54134! !

! 15!

16! ! ! ! !

3.2,

Uitleg,op,maat,

! -

"! "! "! "! ! !

Erik-DevliesLeerkracht!Frans,!medewerker!Klascement! OLVA-Brugge!! Gebruikt!de!apps!Glogster!en!Thinglink!

! ! !

! ! ! -

â&#x20AC;&#x153;Differentiatie is als het aanreiken van een buffet.â&#x20AC;?

! 16!

17! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Tijdens-mijn-lessen-gebruik-ikverschillende-apps.-Met-Glogster-ofThinglink-kan-ik-digitale-posters-makenwaarop-instructies-en-oefeningenaangeboden-worden.--

Welke-lestoepassingen-kanje-nog-realiseren-met-dezeapp?Thinglink!is!door!zijn! visuele!en!interactieve! opzet!bijzonder!geschikt! om!leerinhouden!op! Ik-zie-differentiatie-als-het-aanreikenverschillende!manieren!aan! van-een-buffet.-Ik-bied-verschillendete!bieden!aan!leerlingen,! leermiddelen-aan.-Leerlingen-kiezenzoals!Erik!doet.!Verder!kan! zelf-wat-het-best-past-bij-hun-manierje!via!Thinglink!tal!van! van-leren.-Zo-reik-ik-onder-andere-deandere!differentiërende! passé-composé-aan-via-de-toolwerkvormen!opstellen:! Glogster-of-Thinglink.-Thinglink-is-een"! vraagstukken!met! toepassing-waarmee-je-afbeeldingenpointers!naar!tips,! interactief-kan-maken.-Je-kanvisualisaties!of! onderdelen-van-een-afbeeldingverbetersleutelso! benoemen-of-toelichten-met-behulp"! een!klasfoto!met! van-tekst,-video-of-websites.-Zo-maakpointers!op!elke! ik-een-digitale-poster-waaropleerling!om!toegang! leerlingen-de-uitleg-kunnente!krijgen!tot!een! doornemen-via-tekst,-beeld,-video-ofpersoonlijke!pagina! audio.-Ze-kiezen-zelf-op-welke-manierof!digitaal!portfolioo! ze-de-leerstof-het-best-opnemen.-Op"! een!manier!om! die-manier-moeten-leerlingen-nietinformatie!op!een! wachten-tot-iedereen-mee-is,-maarvisuele!manier! kunnen-ze-verder-werken-of-net-eensamen!te!vatten!in! instructie-een-tweede-keer-bekijken.de!plaats!van!een! Op-dezelfde-posters-kunnen-leerlingentekstuele! doorklikken-naar-verschillendesamenvattingo! oefeningenreeksen-om-te-testen-of-ze"! …! de-theorie-onder-de-knie-hebben.-! Met-Glogster-maak-ik-gelijkaardige! toepassingen.-Het-nadeel-is-wel-datErik!gebruikt!nog!heel!wat! Glogster-ondertussen-betalend-is.andere!tools.!In!het! praktijkvoorbeeld!‘Wie!is!er! Tijdens-de-les-kan-je-via-de-tabletsal!mee?!’!vind!je!nog!een! zicht-krijgen-op-het-niveau-van-detoepassing!van!hem.! leerlingen-via-Geddit.-Ik-heb-het-zelf-nog-niet-uitgeprobeerd,-maar-dezeapp-heeft-volgens-mij-velemogelijkheden.-Leerlingen-kunnen-metéén-tik-op-het-scherm-aangeven-hoeze-zichzelf-inschatten.-Ik-krijg-hier-daneen-duidelijk-overzicht-van.-Verder-kanje-naar-iedereen-een-opdrachtdoorsturen-zodat-leerlingen-kunnenchecken-of-hun-inschatting-klopt.-Opbasis-hiervan-weet-je-welke-leerlingenextra-persoonlijke-begeleiding-nodighebben.-

! 17!

18! ! ! ! !

Relevante,sites:, , www.thinglink.com! https://appsindeles.wordpress.com/2014/05/08/thinglink!! www.glogster.com! http://www.letsgeddit.com/!! Je!vindt!nog!meer!inspiratie!in!de!presentaties!over!differentiatie!en!ICT!die!Erik!ter! beschikking!stelt!via!http://issuu.com/erikdevlies.!! •! Twitter:!@devlies! ! •! •! •! •! •!

Instructie!en!oefeningen!worden!samen!aangeboden!in!Thinglink!! !

! Digitale!poster!in!‘Glogster’!om!vervoegingen!onder!de!knie!te!krijgen!

! 18!

19! ! ! ! !

3.3,

Hoe,zat,het,ook,weer?,

! !

! "! Jan-de-Bock"! Leerkracht-SBS-Rapertingen"! Gebruikt!de!app!Youtube!! ! !

! ! !

! -

“Zowel de computer als de tablet kunnen ingezet worden om leerlingen op hun eigen niveau de leerstof te laten verwerken en inoefenen.”

! Welke!app!gebruik! je?!

! Hoe!werk!je! hiermee?! !

Via-de-tablet-surfen-leerlingen-naarYouTube.-Daar-kan-de-instructie-viaeen-filmfragment-nog-eens-opnieuwbekeken-worden-(verlengdeinstructie).-Wij-gebruiken-vaan-defilmpjes-‘zo-gezegd,-zo-gerekend’-vanuitgeverij-Plantyn.-Deze-worden-gratister-beschikking-gesteld-via-Youtube.-Leerlingen-die-meer-moeite-hebbenmet-rekenen-kunnen-een-verlengde-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-! Via!gratis!toepassingen! zoals!screencast!–!o!\! matic!kan!je!gemakkelijk! zelf!instructiefilmpjes! maken!en!op!YouTube! plaatsen.!Dit!is!heel! interessant!als!er!voor! ! 19!

20! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

! ! ! !

instructie-met-betrekking-tot-rekenenopvragen-via-de-YouTube-pagina.Leerlingen-kunnen-hier-rechtstreeksnaar-surfen-met-de-tablet.-Het-is-ookmogelijk-het-YouTube-filmfragment-peroefening-te-plaatsen-achter-een-QRf code-naast-de-oefening.-De-instructiekan-daardoor-zo-vaak-als-nodigherbeluisterd-worden,-thuis-of-in-deklas.-Thuis-betekent-dit-uiteraard-eenhulp-bij-het-huiswerk.-De-leerlingenhoren-daardoor-dezelfde-uitleg-nogeens-opnieuw.Leerlingen-die-al-verder-weg-zijn-metde-leerstof,-kunnen-al-een-instructievan-een-volgende-stap-bekijken-enzelfstandig-met-de-oefeningen-aan-deslag-gaan.Het-kan-nuttig-zijn-om-eerst-klassikaaleens-met-de-leerlingen-naar-deinstructies-te-kijken.-Op-die-manierweten-leerlingen-goed-hoe-ze-naar-deinstructies-kunnen-surfen,-kunnendoorspoelen-enzoverder.-Verder-is-hetbelangrijk-dat-de-leerlingen-eropgewezen-worden-dat-ze-in-eersteinstantie-zelf-de-oefeningen-moetenproberen-op-te-lossen.-Pas-als-het-nietlukt,-contacteren-ze-best-opnieuw-hetinstructiefilmpje.Deze-manier-van-werken-biedt-demogelijkheid-om-leerlingen-meerzelfstandig-met-de-verwerking-van-deleerstof-aan-de-slag-te-laten-gaan.-Jehoudt-zo-als-leerkracht-je-handenmeer-vrij-om-andere-leerlingen-extra-tebegeleiden-of-meer-uitdaging-tebieden.-

jouw!vak!geen! instructiefilmpjes!te!vinden! zijn.!Wanneer!je!in!dat! geval!een!eigen! Youtubekanaal!maakt,! kunnen!je!leerlingen!je! filmpjes!altijd!snel! terugvinden.! ! Het!is!mogelijk!om! leerlingen!zelf! instructiefilmpjes!te!laten! maken.!Voor!sterkere! leerlingen!is!het!een! uitdaging!om!leerinhouden! duidelijk!en!gestructureerd! uit!te!leggen.!Voor! leerlingen!die!het!moeilijk! hebben!kan!het!ook!een! hulp!zijn.!Het!project! ‘Jonatan!Academie’!doet! dit!voor!Nederlands,! wiskunde!en! schoonschrift.!Op!de! projectsite!kan!je!filmpjes! van!leerlingen!bekijken.! -

Relevante,sites:, •! •! •! •!

•!

www.jonatan.be!! http://feeny.nl/youtube\in\de\klas! www.wiskundeacademie.nl! www.youtube.com!–!zoekterm!‘zo!gezegd,!zo!gerekend’! http://www.screencast\o\matic.com!!

! 20!

21! ! ! ! !

3.4,

Persoonlijke,werkpunten,formuleren,

! !

"! "! "! "!

Stephanie-SimonsLeerkracht!wiskunde! PSSDiepenbeekGebruikt!Google!Drive! !

! ! -

â&#x20AC;&#x153;Ik krijg zicht op de aandachtspunten per leerling en kan ze zo een persoonlijk werkpunt voor een volgend groepswerk bezorgen en een aangepaste nieuwe groepsindeling opstellen.â&#x20AC;?

! 21!

22! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Google-Forms-van-Google-Drive-

Ik-organiseer-mijn-lessen-graag-in-devorm-van-groepswerk.-Om-alles-ingoede-banen-te-leiden-maak-ik-gebruikvan-Google-Forms.-Ik-gebruik-ditvooral-om-digitaal-te-evalueren.-Bijbepaalde-leerstofonderdelen-biedtdigitale-evaluatie-meer-mogelijkhedendan-de-papieren-versie:-multimedia(geluid,-stilstaand-en-bewegend-beeld)toevoegen,-meerkeuzevragen-digitaalafnemen-met-behulp-van-GoogleForms-in-combinatie-met-Flubaroomaakt-van-verbeteren-kinderspel-enzorgt-voor-onmiddellijke-feedback-voorde-leerlingen.-Zo-kunnen-ze-beterinschatten-waar-ze-staan,-of-zeinstructiefilmpjes-moeten-herbekijkenof-extra-oefeningen-kunnen-aanvatten.Google-Forms-laat-me-ook-toe-omnieuwere-evaluatievormen-zoalszelfevaluatie-en-peer-assessment-teorganiseren.-Leerlingen-vullen-eenpeer-assessment-in-na-eengroepswerk.-Zo-evalueren-ze-hetverloop.-Ik-krijg-zicht-op-deaandachtspunten-per-leerling-en-kan-ze-zo-een-persoonlijk-werkpunt-vooreen-volgend-groepswerk-bezorgen.-Ikkan-ook-een-volgendegroepssamenstelling-te-laten-afhangenvan-de-resultaten-van-het-peerf assessment.Verder-laat-ik-leerlingen-eenzelfevaluatie-invullen-na-eenexamenperiode-om-hen-zo-bewust-telaten-worden-van-hun-eigen-planningen-studiemethode.Tenslotte-gebruik-ik-Google-Forms-incombinatie-met-Choice-Eliminator-ominhaallessen-te-organiseren-voor-wiedat-nodig-heeft.-Ik-organiseer-dan-eeninhaalles-wiskunde-op-twee-momentenwaarbij-telkens-vijf-leerlingen-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?! Sommige!leerkrachten! Frans!en!Engels!op!de! school!van!Stephanie! gebruiken!Google!Forms! wanneer!ze!een!test! begrijpend!luisteren! afnemen.!Je!kan!immers! een!filmpje!integreren!in!je! vragenlijst.!De!leerlingen! krijgen!op!die!manier!de! kans!om!zelf!te!bepalen!of! ze!een!filmpje!of! audiofragment!willen! herbekijken!of!\! beluisteren.!Ze!kunnen! tussentijds!stoppen!en! terugspoelen!als!dat!nodig! is.!Op!die!manier!trekken! de!leerkrachten! differentiatie!door!tot!in! hun!evaluatie.! ! Via!Google!Formulieren! kan!je!gemakkelijk!extra! oefeningen!(ter!herhaling! of!uitbreiding)!en! instructiefilmpjes!aan! leerlingen!aanbieden.!Je! krijgt!perfect!zicht!op! welke!leerling!welke!extra! oefeningen!maakt.!---

! 22!

23! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

! Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

aanwezig-kunnen-zijn.-Ik-leg-hen-tweekeuzemogelijkheden-('opties')-voorwaarbij-de-optie-afsluit-indien-hetmaximum-aantal-is-bereikt.Als-klasleraar-organiseer-ik-zo-ookmijn-afspraken-voor-een-oudercontact.-Een-planning-opstellen-was-nog-nooitzo-gemakkelijk!Feedback-werkt-motiverend-en-stuurthet-samenwerken-en-het-leren-vanmijn-leerlingen-bij.--

Digitale-evaluatie,-zelfevaluatie-enpeer-assessment-vinden-dankzij-onzeeigen-Google-Drivefomgeving,-deinterne-opleidingen-én-de-tabletvlugger-en-makkelijker-hun-intrede.Bij-de-start-van-schooljaar-2012f2013werd-de-tablet-een-verplicht-leermiddelvoor-onze-leerlingen-in-3ASO-en3TSO.Ondertussen-zijn-we-drie-leerjarenverder-en-vanaf-2015f2016-is-iedereleerling-ASO-en-TSO-in-het-bezit-vanzo’n-internetapparaat-metmultimediale-mogelijkheden.Vanaf-2014f2015-werd-de-tabletfpceen-verplicht-leermiddel-op-4BSO-enklimt-dit-ook-verder.De-tabletfpc-is-verplicht-maar-deleerling-mag-zelf-het-type-én-merkkiezen.Deze-keuzevrijheid-heeft-geleid-toteen-divers-landschap-van-apparatenen-besturingssystemen-waarbij-deleerling-de-voor-hem/haar-besteoplossing-kan-kiezen.Samenwerking-binnen-die-diversiteitaan-technologie-is-mogelijk-door-het(wel-verplicht)-werkenmet-open-standaarden-enbestandsformaten.-

! !

! 23!

24! ! ! ! !

Opdrachtenblad!opgesteld!met!Google!Formulieren!

Relevante,site:, ! ! !

â&#x20AC;˘! https://drive.google.com/!! !

! 24!

25! ! ! ! !

3.5,

,Oefenreeksen,op,maat,

! !

"! Jan-de-Bock"! Leerkracht-SBS-Rapertingen"! Gebruikt!de!app!Google!drive!! ! ! ! !

! !

â&#x20AC;&#x153;Zowel de computer als de tablet kunnen ingezet worden om leerlingen op hun eigen niveau de leerstof te laten inoefenen.â&#x20AC;? ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Ik-gebruik-de-toepassing-Google-Drive- Welke-lestoepassingenom-mappen-met-oefeningen-aan-tekan-je-nog-realiseren-metbieden-aan-leerlingen.-deze-app?-Je!kan!via!Google!Drive! de!oplossingen!van! leerlingen!bekijken!en! Binnen-Google-Drive-wordt-eenevalueren.!Op!die!manier! klasmap-aangemaakt-die-gedeeldvormt!Google!Drive!tevens! wordt-met-elke-leerling-van-de-klas.! 25!

26! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

Daarbinnen-worden-nog-submappenaangemaakt-die-selectief-gedeeldworden-met-groepen-leerlingen-ofindividuele-leerlingen-van-de-klas.De-leerlingen-kunnen-binnen-dieklasmap-werken-op-school,-maar-ookthuis.-Leerlingen-bewerken-online-dedocumenten-die-op-diezelfde-plaatsdan-ook-opnieuw-opgeslagen-worden.Google-Drive-en-de-documenten-dievia-die-weg-beschikbaar-wordengesteld-worden-onder-meer-ingezet-bijcontractwerk,-waarbij-leerlingen-inniveaugroepen-worden-ingedeeld.-Inde-ene-groep-wordt-nog-sterkklassikaal-gewerkt-en-gestuurd.-In-deandere-groep-wordt-er-een-instructiegegeven,-verder-kunnen-de-leerlingenzelfstandig-aan-de-slag.-In-een-laatstegroep-wordt-er-volledig-zelfstandiggewerkt-en-plannen-de-leerlingen-zelfhun-werk-binnen-het-contract.-Er-wordtgewerkt-met-moetf-en-magopdrachten.-Verbetersleutels-wordenbeschikbaar-gesteld-als-de-oefeninggemaakt-is.-De-leerlingen-verbeterendan-zelf-hun-werk.Deze-manier-van-werken-biedt-demogelijkheid-om-leerlingen-meerzelfstandig-met-de-verwerking-van-deleerstof-aan-de-slag-te-laten-gaan.-Jehoudt-zo-als-leerkracht-je-handenmeer-vrij-om-andere-leerlingen-meer-tebegeleiden-of-extra-uitdaging-tebieden.-

een!interessante! toepassing!om!verschillen! tussen!leerlingen!te! detecteren.!! -

Relevante,sites:, !

â&#x20AC;˘! https://drive.google.com/!! ! !

! 26!

27! ! ! ! !

3.6,

Wie,is,er,mee?,,

! !

"! "! "! "!

Erik-DevliesLeerkracht!Frans,!medewerker!Klascement! OLVA-BruggeGebruikt!Educaplay!en!Quizlet! !

! !!

! !

“Ik laat sterkere leerlingen ook oefeningen maken voor anderen en ‘like’ deze om aan te geven dat ze goed zijn.” !

! 27!

28! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

! Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

! Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

Ik-gebruik-diverse-toepassingen,waaronder-Educaplay-en-Quizlet.-Viadeze-gratis-toepassingen-kan-ikoefeningenreeksen-maken-voor-mijnleerlingen.-Educaplay-biedt-een-grotewaaier-aan-mogelijke-vragen:-woordenaanklikken-op-een-afbeelding,dialogen-beluisteren,-dictee,kruiswoordraadsels-en-noem-maar-op.-Via-verschillende-toepassingenprobeer-ik-op-voorhand-in-te-schattenwat-de-beginsituatie-van-mijnleerlingen-is.-Met-Educaplay-kan-jebijvoorbeeld-gratis-interactieveoefeningen-maken-(invuloefeningen,sorteeroefeningen,-meerkeuzevragen,quiz-met-korte-antwoorden,-…).-Deleerlingen-maken-de-oefeningen-thuis.Als-leerkracht-krijg-je-een-mooi-rapportwaarin-je-kan-zien-welke-leerling-welkeoefeningen-maakte-en-hoe-hij-daaropscoorde.-Je-ziet-ook-de-vooruitgangvan-leerlingen.-Sommige-leerlingendoen-een-oefening-vijf-keer-en-halennog-geen-honderd-procent.-Dan-weetje-dat-het-nodig-is-om-zo’n-leerlingindividueel-feedback-of-extrainstructies-te-geven-tijdens-de-lesuren.Of-ik-kan-in-de-les-gemengde-groepjesmaken-zodat-leerlingen-elkaar-kunnenverder-helpen.-Een-extra-troef-vanEducaplay-is-dat-leerlingen-ook-zelfoefeningen-kunnen-aanmaken.Wanneer-ik-zo’n-oefening-geschiktvind-voor-andere-leerlingen,-like-ikhem.-Leerlingen-maken-daarnaelkaars-oefeningen.-Dit-is-een-extrauitdaging-voor-leerlingen-die-dataankunnen.-Ik-krijg-gemakkelijker-zicht-op-devoorkennis-of-het-inzicht-vanleerlingen-op-verschillende-momentenvan-het-leerproces.-Ik-heb-ook-zicht-ophet-werktempo-van-leerlingen.-Voor-ikaan-mijn-les-begin-weet-ik-wie-mee-isen-wie-niet.-Dat-ging-vroeger-mindersnel.-Het-zorgt-ervoor-dat-je-anderskan-lesgeven.-Leerlingen-nemen-zelf-initiatief-omelkaar-te-contacteren-via-Educaplay-ofQuizlet.-Ze-bepalen-ook-zelf-of-zeextra-oefeningen-maken-of-niet.--

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-apps?-! Via!Educaplay!kan!je! gemakkelijk!het!BHV!–! model!realiseren!(basis!–! herhaling!–!verdieping).! Elke!oefening!in! Educaplay!krijgt!een!apart! internetadres,!of!je!kan! oefeningen!bundelen.!Je! kan!daardoor!gemakkelijk! de!gepaste!oefening!aan! een!leerling!bezorgen.! Maak!bijvoorbeeld!diverse! links!aan!in!je!digitale! leeromgeving!of!maak!qr!–! codes!naar!basis!\,! herhalings!–!of! verdiepende!oefeningen! om!extra!snel!te!kunnen! inspelen!op!verschillen.!Of! je!kan!in!Educaplay!zelf! verschillende!groepen! aanmaken.! ! Erik!stopt!de!oefeningen! van!Educaplay!ook!achter! pointers!in!de!toepassing! ‘Thinglink’.!Daarover!kan! je!meer!lezen!in!het! praktijkvoorbeeld!‘Uitleg! op!maat’.!! ! --

! 28!

29! ! ! ! ! Het-werken-in-gemende-groepjes-looptniet-altijd-even-vlot.-Leerlingen-vindenhet-niet-altijd-gemakkelijk-om-aan-peertutoring-te-doen.!

Relevante,sites:, •! •! •! •!

! http://en.educaplay.com/!! Je!vindt!nog!meer!inspiratie!in!de!presentaties!over!differentiatie!en!ICT!die!Erik!ter! beschikking!stelt!via!http://issuu.com/erikdevlies.!! http://tackk.com/ErikDevlies!! Twitter:!@devlies! !

Schermafdruk!van!verschillende!oefeningen!in!Quizlet! ! ! !

! 29!

30! ! ! ! !

3.7,

Project,Powerful,Learning,

! "! "! "! "!

Mathias-SpruytLeerkracht!Engels! Atheneum-BreeGebruikt!diverse!apps!in!zijn!project!‘Powerful! Learning’!

! !

“Het hoofddoel van Powerful Learning is succeservaring opbouwen voor iedereen.” !

! 30!

31! ! ! ! ! Welke!app! gebruik!je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Ik-gebruik-verschillende-apps,-waaronder- Welke-lestoepassingeniTunesUfplatform,-Google-Apps-forkan-je-nog-realiseren-metEducation,-ShowMe-en-Smartschool.deze-app?-Mathias-maakt-gebruik-vande-app-ShowMe-ominstructiefilmpjes-temaken.-ShowMe-is-eenIk-geef-Engels-en-was-op-zoek-naar-een- interactief-whiteboardandere-manier-van-lesgeven.-Elkewaarmee-je-snel-enleerkracht-herkent-wel-volgendeeenvoudig-videolessenomschrijving:-leerling-X-leert-erg-vlot,-zokan-maken-en-delen.-Jevlot-dat-ze-zich-verveelt-in-je-les.-Intoont-afbeeldingen,-maaktdezelfde-klas-zit-leerling-Y.-Leerling-Yaantekeningen-en-neemtheeft-het-moeilijk-en-kan-enkel-slagenje-stem-op.-mits-goede-concentratie-en-extra-uitleg.Filmpjes-met-ShowMeHoe-los-je-dit-op?-Ik-vond-inspiratie-in-de- kunnen-ook-door-deprincipes-van-Ken-Robinsons-speech-op- leerlingen-zelf-gemaaktde-TED-conferentie-‘Bring-on-theworden.-Enkele-tips-om-oplearning-revolution’.-Vandaaruit-groeidedie-manier-temijn-project-‘Powerful-Learning’.-differentiëren:Leerlingen-verwerven-nieuwe-leerstof-via"! Laat-sterkerediverse-multimedia.-Voor-de-verspreidingleerlingendaarvan-gebruikte-ik-eerst-iTunesU.-Nuoefeningengebruik-ik-Smartschool-omdat-leerlingenoplossen-en-hunsowieso-op-dat-platform-zitten.-Ze-krijgenoplossingsstrategieinstructies-via-websites,-filmpjes,verwoorden-viapodcasts-en-screencasts.-Ik-hebeen-filmpje.-Dezemateriaal-zelf-gemaakt,-maar-gebruikfilmpjes-kunnenook-materiaal-van-anderen.-Het-kan-erggebruikt-wordenverhelderend-zijn-om-bijvoorbeeld-dedoor-leerlingen-dieSimple-Past-eens-te-horen-uitleggenhet-nodig-hebben.door-iemand-anders,-met-andere"! Maak-met-ShowMevoorbeelden.verbeterfilmpjes-inDe-leerlingen-bepalen-zelf-hoe-vaak-zede-plaats-vannaar-de-instructies-kijken-of-luisteren.schriftelijkeIedereen-werkt-aan-zijn-eigen-tempo.verbetersleutels.Niemand-moet-zich-haasten-om-bij-teLeerlingenblijven-of-te-wachten-tot-iedereen-mee-is.begrijpen-deDit-idee-trek-ik-door-tot-in-de-evaluatie.oplossing-vaakDe-leerlingen-mogen-kiezen-wanneer-zebeter-als-hij-stapklaar-zijn-voor-een-toets-of-taak.-Zevoor-stap-wordtkunnen-zelf-initiatief-nemen-om-via-eentoegelicht.-extra-toets-of-taak-punten-op-te-halen."! Laat-leerlingen-dieVoor-luister-–-en-leestoetsen-bepalenhet-moeilijk-hebbenleerlingen-zelf-hoeveel-luisterbeurten-zehun-oefeningennodig-hebben.-Uiteraard-is-er-eenmaken-viavastgelegd-minimum-dat-iedereen-moetShwoMe.-Zo-krijgbereiken,-maar-de-leerlingen-bepalenje-sneller-zicht-opzelf-of-ze-net-dat-minimum-halen-of-dathun-(foutieve)ze-een-stapje-verder-zetten.-Hetdenkwijze.hoofddoel-van-Powerful-Learning-is-datelke-leerling-kan-groeien.-Ik-gebruik-de! 31!

32! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

lestijd-om-voortdurend-te-coaches,-testimuleren-of-bij-te-sturen.-Of-ik-doceereen-stukje-als-dat-nodig-is-voor-sommigeleerlingen,-of-ik-neem-van-iemand-eenextra-toets-af.-Dat-kan,-omdat-de-andereleerlingen-toch-bezig-zijn.Het-leren-blijft-dan-ook-niet-beperkt-tot-delesuren-Engels.-Via-hun-tablet-ofsmartphone-staan-leerlingen-voortdurendin-verbinding-met-het-leermateriaal,medeleerlingen-en-met-mij.-Zo-krijgenleerlingen-bijvoorbeeld-de-kans-om-vooreen-grote-toets-in-te-loggen-via-GoogleHangouts.-Ik-kan-dan-via-eenPowerPointpresentatie-extra-uitleg-gevenof-leerlingen-kunnen-nog-vragen-stellen.Eigenlijk-krijgen-ze-zo-’s-avonds-‘lesvanuit-de-zetel’-indien-ze-daar-nood-aanhebben.De-grote-mate-van-zelfstandigheid-isvoor-sommige-leerlingen-een-probleem.Via-Smartschool-heb-ik-wel-een-goedzicht-op-hoe-iedereen-vordert.-Daardoorkan-ik-snel-bijsturen-als-het-nodig-is.-Na-acht-lesweken-nam-ik-eenherhalingstoets-af.-Dat-verliep-goed.Uiteraard-waren-er-nog-steeds-sterke-enzwakke-leerlingen,-maar-hetleerrendement-lag-hoger-dan-anders.Ook-zwakkere-leerlingen-scoordenbehoorlijk.-Nochtans-zijn-niet-alle-leerlingen-evenenthousiast-en-vragen-leerlingen-somsecht-om-‘gewoon’-les-te-krijgen-en-tekunnen-luisteren.-Leerlingen-zijn-het-nogniet-gewoon-om-op-deze-manier-te-leren.-Er-kruipt-enorm-veel-werk-in-hetontwikkelen-van-al-het-materiaal.-Erbestaat-nochtans-heel-veel-goedmateriaal,-maar-ik-heb-nog-altijd-dereflex-om-veel-zelf-te-maken.-De-directie-moedigt-experiment-met-ICTaan.-Ik-krijg-heel-veel-steun-en-carteblanche-van-de-directie.-Onze-school-iseen-kleinere-school-met-veel-kansarmeen-zorgleerlingen.-We-zetten-daardoornet-in-op-zorg.-Het-argument-datkansarme-leerlingen-geen-tablet-hebbenen-dat-daarom-de-school-daar-ook-nietmee-moet-werken-vegen-we-graag-vantafel.-Als-kansarme-leerlingen-het-niet-

Laat-leerlingen-zelfsamenvattingenmaken-van-deleerinhouden-enbevorder-zo-hetleren-leren.--

! 32!

33! ! ! ! ! aangeboden-krijgen-op-school,-waar-danwel?Mijn-collega’s-keken-oorspronkelijkvreemd-op.-Ze-vonden-het-opmerkelijkdat-tablets-op-school-gebruikt-mochtenworden.-Vooral-het-feit-dat-ik-ookdifferentieer-op-vlak-van-toetsen-entaken-vinden-ze-ongewoon.-!

Relevante,sites:, !

! ! ! !

•! TED!–!conferentie!‘bring!on!the!learning!revolution’:! https://www.youtube.com/watch?v=r9LelXa3U_I&feature=youtu.be!! •! http://www.showme.com! •! https://plus.google.com/hangouts!!

! 33!

34! ! ! ! !

3.8,

Liplezen,op,de,tablet,

! "! Jan-de-Bock"! Leerkracht-SBS-Rapertingen"! Leerling!met!een!auditieve!beperking!krijgt!visuele! ondersteuning!bij!het!aanleren!van!Franse!woorden! "! Google!drive!(map!met!filmpjes)! ! !

â&#x20AC;&#x153;De tablet kan gemakkelijk gebruikt worden om een leerling met een auditieve beperking ondersteuning te bieden bij het studeren van Franse woorden.â&#x20AC;? ! Welke!app!gebruik! je?!

Binnen-Google-drive-wordt-eenklasmap-aangemaakt-die-gedeeldwordt-met-elke-leerling-van-de-klas.Daarbinnen-worden-nog-submappenaangemaakt-die-selectief-gedeeldworden-met-groepen-leerlingen-ofindividuele-leerlingen-van-de-klas.Voor-een-leerling-met-een-auditievebeperking-wordt-een-aparte-map-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-Ook!leerlingen!met!andere! beperkingen!kunnen! gebaat!zijn!met!filmpjes! die!ze!op!hun!tablet! kunnen!bekijken.!Over! leerlingen!met! ! 34!

35! ! ! ! !

Hoe!werk!je! hiermee?!

! Welke!resultaten! bereik!je?!

aangemaakt-binnen-de-klasmap.Binnen-die-map-worden-filmpjesbeschikbaar-gesteld-waarbij-hetmondbeeld-van-nieuwe-Fransewoorden-wordt-getoond.-Dat-geeftondersteuning-bij-het-leren-van-dezewoorden.! Ik-heb-de-filmpjes-met-demondbeelden-bij-verschillende-nieuwewoorden-in-het-Frans-zelf-gemaakt.-Ikheb-het-correcte-mondbeeld-bij-deverschillende-woorden-gefilmd-ensamengebundeld-in-een-submapbinnen-de-klasmap-op-Google-drive.De-filmpjes-helpen-de-leerling-bij-hetinstuderen-van-de-nieuwe-woorden.-

gezichtsproblemen!vind!je! meer!in!het! praktijkvoorbeeld!‘de!tablet! helpt!me!zien’.!! ! Voor!leerlingen!met! dyslexie!kan!je!langere! teksten!voorlezen!en!deze! verspreiden!via!een!aparte! map!in!Google!Drive.!Dit! kan!bijvoorbeeld!via! Soundcloud.!Je!neemt!je! stem!op!via!Soundcloud! en!genereert!een!link!die! je!in!de!map!op!Google! Drive!plaatst.! -

Relevante,sites:, , ! ! !

•! www.soundcloud.com!! •! https://drive.google.com/!!

! 35!

36! ! ! ! !

3.9,

Wie,staat,waar,op,het,einde,van,de,les?,

! !

"! "! "! "! !!!!

Stephanie-SimonsLeerkracht!wiskunde! PSSDiepenbeekGebruikt!de!app!Socrative!

â&#x20AC;&#x153;Dankzij Socrative heb ik op een speelse manier zicht op waar mijn leerlingen staan op het einde van de les.â&#x20AC;? ! ! !

! 36!

37! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

Ik-gebruik-regelmatig-de-appSocrative.-Dit-is-een-student-responsesystem-waarmee-je-een-reeks-vragenkan-doorsturen-naar-leerlingen.-Zijbeantwoorden-de-vragen-en-krijgenonmiddellijk-feedback.-Op-het-einde-van-de-les-organiseer-ikeen-quiz.-In-deze-quiz-krijgenleerlingen-een-reeks-vragenvoorgeschoteld-over-de-les-die-ze-netgevolgd-hebben.-Ze-beantwoorden-dievragen-via-de-tablet-en-krijgen-meteenfeedback.-Ik-kan-als-leerkrachtrapporten-genereren-waardoor-ik-eenmooi-overzicht-heb-van-waar-mijn-klasstaat.-Socrative-stelt-me-vooral-in-staat-omte-kijken-welke-leerlingen-niet-mee-zijnna-de-les-of-welke-leerlingen-alles-netheel-vlot-kunnen.-Op-die-manier-kan-ikde-volgende-les-mijn-tijd-beterplannen.-Ik-weet-wie-ik-wat-meerondersteuning-moet-geven-of-wiegerust-zelfstandig-verder-kan.-Somsgebruik-ik-de-resultaten-ook-om-deleerlingen-de-volgende-les-in-groepjeste-plaatsen:-sterke-leerlingen-helpenleerlingen-die-niet-mee-zijn.-Of-ikneem-de-leerlingen-die-niet-mee-zijnnet-eventjes-apart-om-de-uitleg-nogeens-samen-door-te-nemen.-Ik-heb-al-vormingen-over-Socrativegegeven-aan-collega’s.-Socrative-iserg-gebruiksvriendelijk.-Bovendien-stelje-als-leerkracht-zelf-je-vragen-op,aangepast-aan-je-leerinhouden-endoelgroep.-Daarom-is-deze-toolgemakkelijk-bruikbaar-voor-alle-vakkenen-leeftijden.-Socrative-wordtondertussen-door-verschillendeleerkrachten-gebruikt.--

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-Socrative!kan!gebruikt! worden!als!evaluatie\ instrument!om!in!te! schatten!waar!je!leerlingen! staan.!Daarnaast!kan!je! het!ook!gebruiken!om! leerlingen!te!stimuleren!tot! actieve!deelname!aan!de! les.!Vaak!blijft!een!deel! van!de!leerlingen!passief! wanneer!de!leerkracht! vragen!stelt.!De!redenen! hiervoor!zijn!divers:! leerlingen!durven!niet! reageren,!ze!worden! voorbijgestoken!door! snelle!en!mondige! leerlingen!en!krijgen!geen! kans,!ze!denken!liever! eerst!na!over!hun! antwoord!of!ze!blijven! gewoon!graag! ‘onzichtbaar’.!Socrative! kan!hiervoor!een!oplossing! bieden.!Naast!een!quiz! kan!je!ook!een!snelle! vraag!stellen!aan!de!klas.! Je!stuurt!dan!een!open! vraag!door!en!laat!deze,!al! dan!niet!anoniem,! beantwoorden.!Alle! antwoorden!worden!onder! elkaar!geprojecteerd! vooraan!in!de!klas.!Zo! zorg!je!dat!alle!leerlingen! nadenken!over!een! antwoord!en!pik!jij!als! leerkracht!elementen!uit! die!interessant!zijn!om!de! les!rond!op!te!bouwen.!Dit! is!vooral!interessant!bij! stellingen!en!denkvragen.! (zie!afbeelding)! --

! !

! 37!

38! ! ! ! !

Schermafbeelding!van!antwoorden!gegeven!door!leerlingen!vanop!hun!tablet.!

Leerlingen!lossen!vragen!op!via!hun!tablet!

! 38!

39! ! ! ! !

3.10, Instellingen,voorlezen, ! ! !

"! "! "! "!

Quinten-MartensLeerkracht!2de!graad!lager!onderwijs! Methodeschool-De-LoepGebruikt!de!voorleesfunctie!van!iPad!!

â&#x20AC;&#x153;Werken met de voorleesfunctie van de Ipad biedt leerlingen die het moeilijk hebben met het opzoeken en lezen van informatie via internet de mogelijkheid om stukken tekst te laten voorlezen.â&#x20AC;? !

! 39!

40! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

Ik!laat!leerlingen!die!het!moeilijk! hebben!met!het!opzoeken!van! informatie!via!internet!gebruik!maken! van!de!voorleesfunctie!van!de!Ipad.! De-voorleesfunctie-van-de-Ipad-kangeactiveerd-worden-via-Instellingen->Algemeen->-Toegankelijkheid->Spraak->-Spreek-selectie-uit.-Wanneerer-een-stukje-tekst-geselecteerd-wordt,wordt-dit-door-een-computerstemvoorgelezen..Wanneer-leerlingen-een-spreekbeurtvoorbereiden,-mogen-zij-informatieopzoeken-over-hun-gekozenonderwerp-op-de-beschikbare-iPads.Leerlingen-die-het-moeilijk-hebben-omhun-weg-te-vinden-in-grotehoeveelheden-informatie,-kunnengebaat-zijn-bij-de-voorleesfunctie-vande-iPad.-In-plaats-van-grote-stukkentekst-zelf-te-lezen,-kunnen-zij-bijmoeilijkere-teksten-de-voorleesfunctiegebruiken.-Dat-helpt-hen-om-sneller-totde-nodige-informatie-voor-despreekbeurt-te-komen.Deze-functie-biedt-de-mogelijkheid-omook-leerlingen-die-talig-minder-sterkzijn-toch-snel-een-grote-hoeveelheidinformatie-te-laten-raadplegen.-Zokunnen-zij-aan-een-aanzienlijk-tempotoch-een-inhoudelijk-degelijkespreekbeurt-voorbereiden.--

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-De!voorleesfunctie!is!ook! interessant!voor!leerlingen! met!dyslexie!of! gezichtsproblemen.!! -

3.11, Sprekende,fotoâ&#x20AC;&#x2122;s, ! "! "! "! "!

Quinten-MartensLeerkracht!2de!graad!lager!onderwijs! Methodeschool-De-LoepMaakt!gebruik!van!de!app!Morfo!! !

! !

! 40!

41! ! ! ! !

â&#x20AC;&#x153;Werken met de app Morfo biedt leerlingen die moeilijkheden hebben om voor de klas te presenteren de mogelijkheid om hun spreekbeurt voor te bereiden en in te spreken.â&#x20AC;? ! Welke!app!gebruik! je?!

! Hoe!werk!je! hiermee?!

Ik-laat-leerlingen-die-het-moeilijkhebben-met-rechtstreeks-voor-de-klaspresenteren-gebruik-maken-van-deapp-Morfo-waardoor-een-spreekbeurtop-voorhand-voorbereid-eningesproken-kan-worden.-Via-Morfokan-je-een-foto-uploaden-en-tot-levendoen-komen-door-hem-te-doenspreken-en-bewegen.-Leerlingen-die-het-om-welke-redendan-ook-moeilijk-hebben-om-voor-deklas-te-presenteren,-bereiden-hunspreekbeurt-op-dezelfde-manier-voorals-de-andere-leerlingen.-Ze-gaan-nawelke-elementen-zeker-in-depresentatie-moeten-zitten-en-hoe-zedie-aan-de-klas-willen-vertellen.-In-de-voorbereiding-maken-ze-met-detablet-een-foto-van-zichzelf-en-zeuploaden-deze-in-de-app-Morfo.Nadien-kan-in-deze-app-de-presentatieopgenomen-worden.-Het-filmpje-wordtdan-via-de-tablet-getoond-aan-de-restvan-de-klas.-De-leerlingen-zitten-in-de-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-De-app-Morfo-kan-ookgebruikt-worden-in-eenhoekenwerk.-VoorwereldoriĂŤntatie-tijd-kan-jebijvoorbeeld-een-foto-vaneen-bekend-historischfiguur-uploaden.-Dezehistorische-figuur-kan-deleerlingen-informatieverschaffen,-vragen-stellenen-noem-maar-op.-

! 41!

42! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

kring.-Op-die-manier-is-het-beeld-vande-tablet-goed-zichtbaar-vooriedereen.Deze-app-biedt-de-mogelijkheid-om-opeen-minder-rechtstreekse-manier-aande-rest-van-de-klas-te-presenteren.-Zokan-er-stap-voor-stap-gewerkt-wordenaan-presentatievaardigheden.-Deinhoudelijke-doelen-(inhoudpresentatie-afbakenen,-structuurpresentatie)-blijven-dezelfde-als-dievoor-de-rest-van-de-klas.-

! !

Relevante,site:, , !

â&#x20AC;˘! Morfo!is!te!downloaden!in!de!Appstore! ! !

! 42!

43! ! ! ! !

3.12, Codes,scannen, ! "! "! "! "! !

! !

Dennis-DictusLeerkracht!3de!graad!lager!onderwijs! Methodeschool-De-LoepMaakt!gebruik!van!qr!–!codes!

“Werken met QR-codes is een ideale manier om opdrachten te verdelen zonder dat de leerlingen hier zelf weet van hebben.” ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Voor-het-aanbieden-vanverwerkingsoefeningen-en-het-gerichttoewijzen-van-deze-oefeningen-aanbepaalde-groepjes,-maak-ik-gebruikvan-QRfcodes.-

Wanneer-het-in-het-onderwijsprocestijd-is-voor-(individuele)-verwerking,-ishet-interessant-om-leerlingen-eens-ingroepjes-aan-de-slag-te-laten-gaanmet-een-aantal-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-Het!grote!voordeel!van!het! maken!van!een!QR\code! van!een!stukje!tekst! (bijvoorbeeld:!een! vraagstuk)!is!dat!er!geen! internetverbinding!nodig!is! om!de!vraag!te!kunnen! lezen!via!het!inscannen! van!de!QR\code.!Ze!

! 43!

44! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

verwerkingsopdrachten.-Ik-maak-danQRfcodes-voor-bijvoorbeeld-deleergebieden-taal-en-wiskunde.-Dezevraagstukken-achter-de-codes-zijn-vaneen-verschillende-moeilijkheidsgraaden-dienen-als-verwerking-van-degeziene-leerstof.De-QRfcodes-worden-op-het-bordgehangen.-Aan-de-ene-kant-komen-deQRfcodes-van-de-opdrachten-voortaal.-Aan-de-andere-kant-komen-deQRfcodes-van-de-vraagstukken-voorwiskunde.-Ik-stel-zelf-de-groepensamen-en-wijs-gericht-opdrachten-toeaan-een-welbepaalde-groep.-Deleerlingen-scannen-de-QRfcode-vanhet-vraagstuk-dat-ik-hen-toewijs.Deze-manier-van-werken-biedt-demogelijkheid-om-leerlingen-op-huneigen-niveau-de-leerstof-te-latenverwerken-of-verder-in-te-oefenen.-Omde-leerlingen-bijkomend-teondersteunen,-kunnen-zij-een-drietalkeer-om-een-inhoudelijke-tip-vragen-bijhet-oplossen-van-de-oefeningen.-Deleerlingen-zijn-dan-eerder-gericht-ophet-aantal-correct-opgelosteoefeningen-en-niet-op-demoeilijkheidsgraad-van-de-oefeningenen-het-daardoor-mogelijk-lager-tempovan-het-oplossen-van-de-oefeningen.-

kunnen!ook!gebruikt! worden!om!een! rondleiding!interactief!te! maken.!QR\codes!kunnen! dan!verspreid!worden!over! de!route.!Achter!de!codes! kan!informatie!geplaatst! worden!of!vragen,! opdrachten,!fotoâ&#x20AC;&#x2122;s,!â&#x20AC;Ś! ! QR\codes!kunnen!in!de! kantlijn!bij!zelfgemaakte! werkbundels!langs! oefeningen!geplaatst! worden.!Achter!de!QR\ code!kan!een!filmfragment! (verlengde!instructie)! geplaatst!worden.! ! -

! 44!

45! ! ! ! !

Relevante,site:, , •! http://www.qrcode\monkey.com/!! ! !

3.13, Smartschool,uploadzone, ! !

"! "! "! "!

! !

! Nico-BrebelsLeerkracht!wiskunde!en!Apple!Distinguished!Educator! Don-Bosco-HelchterenGebruikt!de!app!Smartschool!

“De camera, microfoon en luidspreker maken remediëren en differentiëren d.m.v. een iPad gemakkelijk voor de leerling en de leerkracht” ! !

! 45!

46! ! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

Hoe!reageren!je! leerlingen?!

Smartschool,!meer!bepaald!de!module! Welke-lestoepassingen‘Uploadzone’! kan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-(variatie)! Smartschool!biedt!een! ELO!raadpleegbaar!via! vaste!en!mobiele! toestellen.!Andere! Via!een!gedeelde!klasmap!heb!ik!de! mogelijkheden!met!deze! mogelijkheid!om!oefeningen!digitaal! ELO!zijno! aan!te!bieden,!terug!ingevuld!te! ! ontvangen!en!deze!te!verbeteren!om! \!leerpaden!voorzien! de!feedback!vervolgens!terug!te! waarbij!leerlingen! bezorgen!aan!de!leerlingen.!Dit!proces! zelfstandig!een!vaste! kan!zich!indien!nodig!meermaals! volgorde!van!modules! herhalen.!! (websites,!discussie,! De!app!biedt!de!mogelijkheid!om! opdracht,!taak,!…!)! verschillende!content!toe!te!voegeno!! doorlopen!en!zo!komen!tot! •! foto’s!(van!bijvoorbeeld!een! een!leerproces.! gemaakte!oefening!in!het! ! werkboek)! \!samenwerken!in! •! audio!(van!verbale!instructie! verschillende!groepen! van!mezelf!of!vragen!van! waarbij!de!leraar!een! leerlingen)! duidelijk!overzicht!bewaart! •! websites!(van!bijvoorbeeld! over!de!resultaten!per! instructievideo’s!over! groep.! wiskunde)! ! •! tekst! \!een!gestructureerde!map! Het!helpt!me!om!niveauverschillen! voorzien!(per!thema!of! tussen!leerlingen!te!detecteren!en!te! lesonderwerp)!met! remediëren!waar!nodig.!ICT!versterkt! weblinks!naar! nieuwsartikels,! hier!de!bestaande!didactiek.!! Er!is!een!koppeling!met!het! (instructie)video’s,! leerlingvolgsysteem!zodat!ouders! oefeningen!en!ander! didactisch!materiaal.!! kunnen!meevolgen.!Hier!krijgen!we! veel!positieve!reacties!op.!! ! Leerlingen!zijn!er!uiteindelijk!mee!weg! ! als!ze!ervaren!dat!ze!beter!leren.! Door!de!bijna!dagelijkse!opvolging! voelen!de!leerlingen!snel!de! betrokkenheid!van!de!leraar.!Ze! krijgen!zeer!snel!gepaste!feedback!en! dat!geeft!vertrouwen.!De!minder! gemotiveerde!leerlingen!voelen!snel! dat!de!opvolging!zeer!direct!is!en!zet! hen!aan!om!meer!en!beter!te! studeren.!

! 46!

47! ! ! ! !

! Feedback!van!de!leerkracht!op!een!kladblad!dat!de!leerling!doorstuurt!tijdens!het!studeren!van! examens! -

Relevante,site:, , â&#x20AC;˘! http://www.smartschool.be/smartschool/uploadzone! !

! 47!

48! ! ! ! !

3.14, Geldrekenen, ! "! "! "! "!

Eveline-KaleveldLeerkracht!van!leerlingen!van!6!tot!8!jaar! Villa-Novaschool-UtrechtGebruikt!de!apps!Jungle!Munten,!Math!Machine,!Mystery! Mathtown! !

! !

“Dankzij de apps heb ik een overzicht van de voortgang van leerlingen zodat ik via basis- en plusgroepen extra uitdagingen kan geven aan leerlingen die het nodig hebben.”.” ! !

! 48!

49! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

! Welke!resultaten! bereik!je?!

! Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collegaâ&#x20AC;&#x2122;s?!

Een-set-van-drie-apps-voor-rekenenrJungle-Munten,-Math-Machine,Mystery-Mathtown-

De-leerlingen-maken-een-account-aanin-de-app-waardoor-je--hun-individuelevoortgang-kan-monitoren.-Zo-kan-je-inde-klas-basisf-en-plusgroepen-makenwaarbij-deze-laatste-extra-uitdagingennodig-hebben-en-krijgen.-EĂŠn-heel-duidelijke-mogelijkheid-dievoordien-moeilijk-of-zelfs-onmogelijkging-is-dat-de-voortgang-van-deleerlingen-opgevolgd-kan-worden.-Ookwaren-laptops-qua-organisatie-moeilijkte-gebruiken,-bij-tablet-gaat-dit-eenheel-stuk-vlotter!-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-! Vooraf!kan!je!leerlingen! bankbiljetten!en! euromunten!op!papier! laten!namaken.!Nadien! krijgen!ze!een!bedrag!dat! ze!zo!snel!mogelijk! moeten!samenstellen!met! zo!weinig!mogelijk!biljetten! en!munten!via!de!app.!Dit! kan!ook!in!wedstrijdvorm! waarbij!degene!die!het! eerste!klaar!is!en!de! minste!munten!en!biljetten! heeft!gebruikt,!wint.!

Leerlingen-zijn-enthousiast,-uiteraard.Toch-is-het-nodig-om-van-in-het-beginafspraken-te-maken-met-de-leerlingenover-wat-er-wat-verwacht,-wat-kan-enook-wat-niet-kan.-

! !

Relevante,sites, , â&#x20AC;˘! https://eduapp.nl/apps/jungle\munten\leren\rekenen\met\geld\voor\de\ipad! ! ! !

! 49!

50! ! ! ! !

3.15, Instructies,op,je,tablet, !

"! "! "! "!

! Serge-VranckenLeerkracht!Gezond!en!Wel!(Verzorging)!! WICO-campus-SintfMaria,-NeerpeltGebruikt!de!app!Explain!Everything!! !

! !

“Apps zijn een hulp- en leermiddel om de leerlingen te motiveren, stimuleren en met hen te differentiëren!” ! Welke!app!gebruik! je?!

Ik-maak-gebruik-van-de-app-‘Explaineverything.-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-Explain-everything-isvergelijkbaar-metShowMe.-Bij-het-

! 50!

51! ! ! ! ! Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

Met-Explain-Everything-leg-ikschema’s-uit.-Op-voorhand-maak-ik-dekaders-en-noteer-ik-er-tekst-in.-Tijdensde-les,-wanneer-ik-het-schema-via-detablet-draadloos-projecteer,-start-ik-deopnamefunctie-en-geef-ik-de-uitlegterwijl-er-aangeduid-wordt-op-hetscherm.-Zowel-de-handelingen-in-hetschema-als-het-geluid-in-de-klas-wordtopgenomen.-Nadien-kan-er-een-videogegenereerd-worden-van-de-opname.Het-is-echter-niet-de-bedoeling-om-devolledige-les-op-deze-manier-op-tenemen,-eerder-korte-stukken-waariniets-cruciaals-uitgelegd-ofgedemonstreerd-wordt.Leerlingen-reageren-enthousiast.-Zezijn-aandachtig-omdat-ze-zien-wat-ikaanduid-en-niets-moeten-noteren.Bovendien-kunnen-ze-de-les-op-huntempo-nakijken-indien-ze-dit-nodighebben.-De-afwezige-leerlingenkunnen-de-gemiste-leerstof-bekijken,instuderen-en-wat-niet-duidelijk-is-in-deklas-vragen.De-ICT-versterkt-mijn-eerderedidactiek.-

praktijkvoorbeeld-‘ProjectPowerful-Learning’-vind-jeverschillendelestoepassingen-die-ookmet-de-app-ExplainEverything-te-realiserenzijn.--

! !

! 51!

52! ! ! ! ! !

Relevante,site:, , •! http://explaineverything.com/!! !

, 3.16, Examens,op,de,tablet, !

"! "! "! "!

! Serge-VranckenLeerkracht!Gezond!en!Wel!(Verzorging)!! WICO-campus-SintfMaria,-NeerpeltGebruikt!de!app!‘PDF!Expert’!!

“Dankzij PDF Expert hebben leerlingen met disorthografie een eerlijke kans op een goed examen.” ! !

! 52!

53! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

! Welke!resultaten! bereik!je?!

Ik-gebruik-de-app-PDF-Expert.-Viadeze-app-kunnen-leerlingenaantekeningen-maken-in-een-PDF-–bestand.-

Leerlingen-met-disorthografie-hebbenproblemen-om-ordelijk-en-leesbaar-teschrijven.-Het-neemt-heel-veel-tijd-inbeslag-om-toch-zo-leesbaar-mogelijkte-schrijven.-Hierdoor-is-er-vaak-tijd-tekort-voor-hen.-Door-hun-toetsen-ofexamens-aan-te-bieden-via-PDFf Expert-krijgen-ze-een-toets-of-examendie-ze-digitaal-kunnen-invullen.-Leerlingen-met-disorthografie-wordenerg-onzeker-tijdens-schriftelijkeexamens.-Door-deze-aanpak-neem-jedit-probleem-weg-en-het-welbevindenvan-de-leerling-verbetert.-Voor-deleerkracht-is-het-grote-voordeel-dat-detoets-of-het-examen-leesbaar-wordtingediend.-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?--Werken!met!annoteerbare! pdf’s!is!erg!interessant! voor!leerlingen!met! gezichtsproblemen.!Het! praktijkvoorbeeld!'beter! zien!door!de!tablet’!lees!je! hier!meer!over.!!

Relevante,sites:, ,

! !

•! https://readdle.com/products/pdfexpert5!! •! http://www.pdfescape.com! •! http://acrobat.adobe.com!! ! 53!

54! ! ! ! !

3.17, Plannen,met,e[books, ! !

"! "! "! "! !

Ciska-SchrootenGON!–!begeleider!en!logopediste! KSD-De-Warande-Diest-(type-1-–-8)Gebruikt!de!app!‘Book!Creator’!

! !

“Ik merk dat leerlingen met ASS vaak interesse tonen voor de tablet.”

! ! Welke!app!gebruik! je?!

Ik-begeleid-onder-andere-leerlingenmet-ASS-(autisme-spectrumstoornis).Voor-die-begeleiding-maak-ik-gebruikvan-verschillende-apps-om-leerlingente-helpen-met-het-verduidelijken-vantijd-en-ruimte-en-om-hen-sociaalemotioneel-te-ondersteunen.-Ook-voorde-GON-–-begeleiding-heb-ik-eenlijstje-met-nuttige-apps-(zie-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?Met!Book!Creator!kan!je! op!verschillende!manieren! inspelen!op!verschillen! tussen!leerlingen.!Je!kan! met!de!app!inspelen!op! ! 54!

55! ! ! ! !

Hoe!werk!je! hiermee?!

Welke!resultaten! bereik!je?!

! Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

afbeelding).-Een-eenvoudige-appwaarmee-je-op-verschillende-manierenaan-de-slag-kan-gaan-is-Book-Creator.! Met-deze-app-maak-je-gemakkelijk-ensnel-een-digitaal-boek.Om-het-Sinterklaasbezoek-voor-tebereiden-gebruikte-ik-dit-jaar-de-app‘Book-Creator’.-Ik-maakte-samen-meteen-leerling-een-boek-waarin-hetdagverloop-van-het-Sinterklaasbezoekopgenomen-werd.-We-gingen-inScleras-(www.sclera.be)-op-zoek-naargepaste-pictogrammen-om-hetdagverloop-de-visualiseren.-Wanneerhet-boek-klaar-was-nam-de-leerling-hetmee-naar-de-klas.-Daar-werd-hetgebruikt-om-het-dagverloop-voor-testellen-aan-de-andere-leerlingen.-Ik-merk-dat-leerlingen-met-ASS-vaakinteresse-tonen-voor-de-tablet.-Zokunnen-we-ook-bijvoorbeeld-lesjessociale-vaardigheden-leuker-makenvia-apps-zoals-sock-puppets.-

interesseverschillen! tussen!leerlingen.!Voor! heel!wat!creatieve! opdrachten! (boekbesprekingen,! verhalen!schrijven,! verslagen!van!uitstappen! maken,!jezelf!voorstellen,! …)!kan!Book!Creator!een! geschikte!app!zijn.! ! Via!Book!Creator!kan!je! eenvoudig!en!snel! geluidsopnames! toevoegen!aan!een! bladzijde.!Dit!schept! mogelijkheden!voor! verschillende!doelgroepen:! "! Leerlingen!met! dyslexie!kunnen! met!één!druk!op!de! knop!luisteren!naar! een!tekst!in!plaats! van!te!lezen.! "! Leerlingen!met! schrijfproblemen! Als-GON-–-begeleider-stoten-we-op(van!motorische,! heel-wat-praktische-problemen.-Nietcognitieve!of! alle-gastscholen-hebben-vlot-toegangmotivationele!aard)! tot-internet.-De-scholen-hebben-vaakkunnen!verhalen! zelf-geen-tablets-ter-beschikking.-Hetinspreken!in!plaats! principe-‘bring-your-own-device’-is-voorvan!ze!uit!te! onze-doelgroep-vaak-moeilijk-teschrijven.! realiseren.-"! Leerlingen!met! Op-onze-school-is-het-werken-metspreekangst! tablets-op-dit-moment-pionierswerkkunnen,!al!dan!niet! van-enkele-van-onze-collega’s.-Vaak-isals!tussenstap!naar! het-nog-de-eigen-tablet-die-weeen!reguliere! meenemen-maar-wanneer-wespreekoefening,! vertrekken-blijft-het-kind-achter-zonder.spreekoefeningen! We-proberen-van-alles-uit-en-zijnthuis!of!tijdens!de! overtuigd-van-de-mogelijkheden.-WeGON!–!begeleiding! hopen-zo-later-meer-leerkrachten-meeinspreken!en!hun! te-krijgen.-boek!met! geluidsfragmenten! tonen!via!het! digitale!bord.--

! !

! 55!

56! ! ! ! !

Lijst!met!nuttige!apps!voor!leerlingen!met!ASS! ! !

! 56!

57! ! ! ! !

Pagina!uit!het!iBook!over!het!Sinterklaasbezoek!

! 57!

58! ! ! ! !

3.18, Spreekbeurt,via,een,schermpje, !

"! "! "! "! !

Hanne-RosiusLector!Project!Algemene!Vakken! PXLfEducationGebruikt!de!app!Aurasma!

“Een spreekoefening opsplitsen in korte filmpjes die de leerling op een veilige plaats kan opnemen is een mogelijke tussenstap naar het ‘live’ spreken voor de klas.” ! Welke!app!gebruik! Via-de-app-Aurasma-maak-ik-samen- Welke-lestoepassingen-kan-jeje?! met-de-studenten-en-leerlingennog-realiseren-met-deze-app?-‘augmented-reality’.-Dat-betekent-dat- je-informatie-toevoegt-aan-eenDe!app!Aurasma!laat!je!toe! bestaand-beeld.-Door-het-beeld-teom!op!uiteenlopende! scannen-met-de-app-Aurasmamanieren!in!te!spelen!op! verschijnt-er-een-filmpje-of-tekst-met- verschillen!tussen!leerlingen.! ! extra-informatie-over-dat-beeld.-"! Hang!afbeeldingen! over!het!lesonderwerp! Hoe!werk!je! Jeff-(fictieve-naam)-is-een-leerlingop!in!de!klas.!Verstop! hiermee?! met-ASS.-Ik-begeleidde-hem-voorer!een!filmpje!met! zijn-eerste-spreekbeurt,-eenbijhorende!uitleg! opdracht-die-veel-emoties-met-zich-

! 58!

59! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

meebracht.-Spreken-in-klassituatieskost-hem-sowieso-veel-moeite.-Omecht-vooraan-in-de-klas-te-gaanspreken-lag-de-drempel-enormhoog.-Bovendien-moest-Jeff-voor-despreekbeurt-een-boek-lezen-en-datherwerken-tot-een-creatief-product.Ook-creatief-werken-is-voor-Jeff-nieteenvoudig,-maar-hij-werkt-wel-graagmet-een-tablet.-Dus-al-snel-werdduidelijk-dat-dat-misschien-eenhulpmiddel-was-om-toch-in-deopdracht-te-slagen.-Creatief-zijn-meteen-tablet-lukt-voor-hem-beter.Jeff-las-het-boek-‘de-GVR’-vanRoald-Dahl.-Hij-maakte-eenschilderij-waarop-hij-rekken-metpotten-vol-dromen-tekende.-Diedromen-vormden-immers-eenbelangrijk-element-in-het-verhaal.Om-de-spreekangst-te-omzeilen,maakten-we-met-de-camerafunctievan-de-tablet-filmpjes-waarin-Jeff-dedromen-uitlegde.-Via-de-appAurasma-‘stopten’-we-zo’n-filmpjeachter-elke-geschilderde-pot.-Op-de-dag-van-de-spreekbeurtmoest-Jeff-enkel-kort-zijnspreekbeurt-inleiden.-Daarnascanden-hij-de-geschilderde-pottenmet-Layar.-De-tablet-werdgekoppeld-aan-het-digitale-bordzodat-de-filmpjes-die-verschenen-inhet-groot-geprojecteerd-werden.-Jeffsprak-dus-echt-vooraan-in-de-klas,alleen-niet-steeds-‘live’.-Jeff-heeft-zijn-spreekbeurt-gegeven.Doordat-hij-enkel-een-korte-intro‘live’-moest-brengen,-is-alles-vlotverlopen.-In-de-filmpjes-maakte-hijgoed-oogcontact-met-de-camera,waardoor-de-medeleerlingen-hemgoed-zagen-spreken.-Dit-was-eenbeter-alternatief-dan-het-dispenserenvan-de-opdracht.-De-medeleerlingen-waren-onder-deindruk-van-het-opzet-van-zijnspreekbeurt.-Augmented-Reality-zieter-dan-ook-indrukwekkend-uit-als-je- -er-nog-nooit-mee-werkte.-Dit-hielpom-Jeff-meer-zelfvertrouwen-tegeven.--

achter.!Bijvoorbeeld:! uitleg!over! schilderkunst,!foto’s! uit!de!actualiteit!met! de!nodige!duiding,! foto’s!van! landschappen!met! uitleg!over!de!typische! kenmerken!ervan,!…!.! Leerlingen!die!nood! hebben!aan!extra! visualisatie!of! herhaling!kunnen!de! afbeeldingen!scannen! en!de!uitleg! beluisteren.! Het!maken!van! augmented!reality!via! Aurasma!kan!een! keuzeopdracht!zijn!bij! een!creatief!werk.! Leerlingen!die!liever! niet!voor!de!klas! presenteren!kunnen! op!deze!manier!toch! een!creatief!werk! tonen.! Wanneer!je!aan! onderzoeksvaardighe den!wil!werken!kan!je! verschillende! onderzoeksvragen! verstoppen!achter!een! relevante!afbeelding.! De!leerlingen!kunnen! de!afbeelding! scannen!en!een! onderzoeksvraag! kiezen!die!bij!hun! interesses!past.!Extra! leuk!wordt!het!als!je! de!vragen!laat! inspreken!door! verschillende! leerkrachten.!Dat! verhoogt!de! nieuwsgierigheid!van! de!leerlingen.!

! 59!

60! ! ! ! ! Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

De-klasleerkracht-stond-meteenopen-voor-het-initiatief.-Jeff-genoot-van-het-maken-van-despreekbeurt.-De-tablet-motiveerdehem-om-de-opdracht-vorm-te-geven.Het-feit-dat-hij-de-filmpjes-zo-vaakkon-opnemen-tot-hij-ze-zelf-helemaalgoed-vond,-stelde-hem-gerust.-Zijnwerk-aan-de-klas-tonen-was-nogsteeds-iets-wat-hem-erg-onrustigmaakte,-maar-achteraf-was-devoldoening-erg-groot.-

! !

Jeff!en!een!medeleerling!scannen!onderdelen!van!het!schilderij!met!Aurasma!

! !

Relevante,sites:, !

! !

•! http://www.aurasma.com! •! De!app!is!gratis!te!downloaden!via!de!App!Store!of!Google!Play.! !

! 60!

61! ! ! ! !

3.19, Beter,zien,door,de,tablet, ! !

"! "! "! "! !

Ingrid-VandenbemptGON!–!coördinator!bij!Centrum!Ganspoel! Diverse-gastscholenGebruikt!de!apps!join.me,!foxit!en!number!pieces!

! !

“Slechtzienden krijgen eerst een kijkertje, daarna onmiddellijk een dure hulpset. Een tablet zou een goede tussenstap zijn.” !

! 61!

62! ! ! ! ! Welke!app!gebruik! je?!

Hoe!werk!je! hiermee?!

Slechtzienden-krijgen-eerst-eenkijkertje,-daarna-onmiddellijk-een-durehulpset.-Een-tablet-zou-een-goedetussenstap-zijn.-Met-een-tablet-kan-jeimmers-aan-een-aantal-problementegemoet-komen.-Kinderen-metgezichtsproblemen-hebbenuiteenlopende-behoeftes.-Sommigenzijn-geholpen-met-de-zoomfunctie-diestandaard-op-een-tablet-aanwezig-is.We-gebruiken-dan-apps-zoals-FoxitMobile-pdf-waarmee-je-leerlingen-laatwerken-in-pdf’s-in-de-plaats-van-oppapier.-Anderen-hebben-dat-nietnodig,-maar-lezen-vlotter-op-een-tabletomdat-ze-enkel-van-dichtbij-kunnenzien.-Voor-deze-leerlingen-wordt-ereen-bordcamera-gekoppeld-aan-detablet-of-werken-we-met-toepassingenzoals-join.me-waarmee-leerlingenpresentaties-kunnen-volgen-op-huntablet-in-plaats-van-vooraan-in-de-klas.Nog-andere-leerlingen-lezen-beter-optablet-eenvoudigweg-omdat-er-lichtachter-de-tekst-zit-en-dit-deleesbaarheid-vergroot.-En-alsleerlingen-door-hungezichtsproblemen-motorisch-ook-ietsminder-vlot-zijn,-dan-gebruiken-weapps-zoals-Number-Pieces.-Via-dieapp-kunnen-leerlingen-werken-metdigitale-rekenblokjes.-Dit-visualiseerteven-goed-als-houten-blokjes,-maarleerlingen-zien-het-beter,-laten-hetminder-snel-vallen-en-er-is-minderergernis!Via-de-app-Foxit-Mobile-pdf-volgen-deleerlingen-hun-handboek-op-de-tabletin-plaats-van-in-een-papieren-boek.Dankzij-het-project-ADIBib-kunnenleerlingen-met-beperkingen-inschriftelijke-communicatie-hun-leer-–en-werkboeken-digitaal-krijgen.Leerlingen-krijgen-dan-een-pfd-vanhun-leer-–-of-werkboek-en-kunnen-datopenen-op-hun-tablet.-Via-de-app-FoxitMobile-pdf-kunnen-ze-hier-ook-inannoteren-(noteren,-markeren,onderlijnen,-…).-Indien-nodig-kan-depdf-voorgelezen-worden-viavoorleessoftware.-Gebruikt-de-leerkracht-een-presentatiedie-vooraan-geprojecteerd-wordt-en-is-

Welke-lestoepassingenkan-je-nog-realiseren-metdeze-app?-Werken!met!annoteerbare! pdf’s!is!ook!een!ideale! oplossing!voor!leerlingen! met!schrijfproblemen! (disorthografie!of! motorische!problemen).! --

! 62!

63! ! ! ! !

Welke!resultaten! bereik!je?!

Hoe!reageren!je! leerlingen!/! collega’s?!

de-leesafstand-te-ver?-Via-de(betalende)-toepassing-join.me-bekijktde-leerling-deze-presentatie-in-realtimeop-zijn-eigen-scherm.Veel-leerlingen-zijn-echt-geholpen-meteen-tablet.-Praktische-problemenzorgen-soms-wel-voor-frustratie.-Zomoet-een-tablet-voor-leerlingen-metgezichtsproblemen-vastgezet-wordenop-gezichtshoogte.-Er-bestaan-hiersystemen-voor,-maar-het-duurt-erglang-om-deze-op-te-stellen-en-af-tebreken.-Bij-lokaalwisseling-is-dat-echtniet-ideaal.-We-zijn-dus-nog-op-zoeknaar-een-handig-en-vlot-systeem-omde-tablet-vast-te-zetten-voor-onzeleerlingen.-Het-probleem-dat-ik-als-GON-fcoördinator-ervaar-is-dat-zowel-deGON-–-begeleiders,-de-leerling-en-zijnouders-als-de-gastschool-moetmeewerken-om-met-tablets-aan-deslag-te-kunnen.-Heel-wat-begeleidersen-leerkrachten-missen-die-expertiseen-daardoor-blijft-de-drempel-vaak-erghoog.-Mooie-initiatieven-lopendaardoor-vaak-dood.--

Relevante,sites:, ,

! ! !

•! •! •! •! •!

http://www.adibib.be/!! www.join.me! https://www.leraar24.nl/video/5663! http://www.foxitsoftware.com/Secure_PDF_Reader/!! Number!Pieces!kan!je!downloaden!in!de!App!Store! !

! 63!

64! ! ! ! !

Conclusies,

Uit!de!reacties!die!we!op!onze!oproep!voor!praktijkvoorbeelden!omtrent!inspelen!op!verschillen! tussen! leerlingen! kregen,! blijkt! dat! leerkrachten! interesse! hebben! in! het! onderwerp! van! dit! praktijkgericht!onderzoek.!Leerkrachten!die!de!tablet!al!effectief!inschakelen!om!in!te!spelen!op! verschillen!spreken!zich!enthousiast!uit!over!de!mogelijkheden.! Er! werden! negentien! praktijkvoorbeelden! geanalyseerd! volgens!het! didactisch! kader.! Uit! deze! analyses!kunnen!enkele!interessante!conclusies!getrokken!worden.! Uit!het!overzicht!van!de!praktijkvoorbeelden!blijkt!dat!er!in!de!meeste!gevallen!ingespeeld!wordt! op! niveauverschillen! tussen! leerlingen.! Vaak! gebeurt! dat! in! de! vorm! van! aangepaste! oefenreeksen!die!gemakkelijk!toegewezen!kunnen!worden!aan!bepaalde!leerlingen.!Er!worden! uiteenlopende!apps!en!toepassingen!gebruikt!om!dit!praktisch!te!organiseren.!We!vonden!ook! een! aantal! voorbeelden! die! inspelen! op! tempoverschillen,! bijvoorbeeld! in! de! vorm! van! instructiefilmpjes!die!leerlingen!de!kans!geven!om!op!hun!eigen!tempo!de!leerstof!te!verwerken.! Slechts!enkele!voorbeelden!komen!tegemoet!aan!interesseverschillen!tussen!leerlingen.!

! Figuur-1-Soorten-verschillen-tussen-leerlingen-waar-de-praktijkvoorbeelden-op-inspelen-

Leerkrachten!gebruiken!de!tablet!vooral!om!om!te!gaan!met!verschillen!tussen!leerlingen.!In!ruim! ĂŠĂŠn!derde!van!de!praktijkvoorbeelden!gebruikt!men!de!tablet!ook!om!een!beter!zicht!te!krijgen! op!de!verschillen!tussen!leerlingen.!De!leerkrachten!die!dat!doen!geven!aan!dat!ze!gemakkelijker,! sneller!en!een!objectiever!beeld!krijgen!van!waar!de!leerlingen!precies!staan!in!hun!leerproces.! Heel!wat!apps!bieden!immers!ook!de!mogelijkheid!om!resultaten!te!genereren.!! ! !

! 64!

65! ! ! ! !

! Figuur-2-Verschillen-detecteren-versus-ermee-omgaan-

In! zestig! procent! van! de! voorbeelden! werd! de! tablet! gebruikt! om! in! te! spelen! op! reguliere! verschillen! tussen! leerlingen.! Veertig! procent! van! de! voorbeelden! toont! hoe! de! tablet! gebruikt! kan! worden! voor! leerlingen! met! specifieke! onderwijsbehoeften.! We! vonden! twee! voorbeelden! terug!voor!leerlingen!met!een!autisme!spectrum!stoornis!(ASS).!De!andere!voorbeelden!richten! zich!op!leerlingen!met!dyslexie,!disorthografie!en!gezichts\!en!gehoorproblemen.!Uiteraard!zijn! er!meer!reguliere!verschillen!dan!leerlingen!met!specifieke!onderwijsbehoeften!in!een!gemiddelde! klas.!Echter,!met!de!invoering!van!het!M\decreet!verdient!deze!vaststelling!de!aandacht!in!het! vervolg!van!dit!onderzoek.!

! Figuur-3-Differentiatie-versus-integratie-/-inclusie-

! 65!

66! ! ! ! ! Wat! het! soort! differentiatie! om! in! te! spelen! op! reguliere! verschillen! betreft,! vonden! we! vooral! voorbeelden! van! differentiatie! op! vlak! van! inhoud! en! proces.! Heel! vaak! wordt! er! gewerkt! met! verschillende!oefeningen!of!instructiefilmpjes.!Er!werden!geen!voorbeelden!van!differentiatie!op! vlak! van! product! teruggevonden,! hoewel! de! tablet! op! dat! vlak! zeker! wat! te! bieden! heeft.! De! mogelijkheden!hiervan!moeten!verder!onderzocht!worden.!

! Figuur-4-Soort-differentiatie-

Van!de!zes!voorbeelden!die!verzameld!werden!over!het!gebruik!van!tablet!voor!leerlingen!met! speciale! onderwijsbehoeften,! waren! er! twee! voorbeelden! die! leerlingen! stimuleerden! en! vier! voorbeelden! die! compenseerden.! We! vonden! geen! voorbeelden! van! remediĂŤring! door! middel! van!de!tablet.!In!het!vervolg!van!het!onderzoek!verdient!ook!deze!vaststelling!de!nodige!aandacht.! We! moeten! ook! oog! hebben! voor! de! rol! van! de! begeleiders! voor! het! geĂŻntegreerd! onderwijs! (GON).! Zij! nemen! deze! remediĂŤring! immers! voor! een! stuk! op! zich.! De! GON\begeleiders! die! deelnamen!aan!het!onderzoek!gaven!allemaal!aan!ze!de!meerwaarde!van!een!tablet!voor!hun! leerlingen!zien,!maar!dat!het!werken!met!verschillende!leerlingen!en!gastscholen!een!drempel!is! voor!constructief!tabletgebruik.!

! 66!

67! ! ! ! !

! Figuur-5-STICORDI-–-maatregelen-

De!plaatsing!op!de!SAMR\schaal!toont!aan!dat!de!meeste!leerkrachten!de!tablet!gebruiken!om! hun!bestaande!didactiek!te!versterken.!We!vonden!twee!voorbeelden!van!leerkrachten!die!hun! didactiek! wijzigden! en! één! leerkracht! die! zijn! onderwijsconcept! herdefinieerde! door! de! manier! waarop!hij!de!tablet!inschakelde.!Leerkrachten!zijn!dus!duidelijk!op!zoek!naar!de!meerwaarde!die! een! tablet! voor! hun! didactiek! kan! betekenen.! Dit! werd! ook! meermaals! in! de! interviews! aangegeven.!

! Figuur-6-SAMR-f-schaal-

! 67!

68! ! ! ! !

Aanzet,voor,vervolgonderzoek,

Uit!de!analyse!van!de!voorbeelden!volgens!het!didactisch!model!kunnen!samengevat!drie!grote! aandachtspunten!voor!het!vervolg!van!het!onderzoek!geselecteerd!worden.!Het!betreft!telkens! een!element!uit!het!didactisch!kader!dat!in!de!geselecteerde!praktijkvoorbeelden!minder!frequent! naar!voren!kwam.! !

, Aandachtspunt,1:, Hoe!kan!de!tablet!meer!gebruikt!kan!worden!om!in!te!spelen!op!interesseverschillen!tussen! leerlingen?!! , Aandachtpunt,2:, In!welke!mate!kan!de!tablet!gebruikt!worden!om!aan!productdifferentiatie,te!doen?! ! Aandachtpunt,3:, Op! welke! manier! kan! de! tablet! nog! meer! ingezet! kan! worden! om! leerlingen, met, specifieke, onderwijsbehoeften! extra! te! ondersteunen.?! Met! de! invoering! van! het! M\decreet! verdient! dit! aandachtspunt!onze!bijzondere!aandacht.!! ! ! In!het!vervolg!van!ons!onderzoek!zullen!we!in!het!schooljaar!2015\2016!in!drie!scholen!een! teacher!design!team!opzetten.!We!gaan!aan!de!slag!met!ontwerpvraagstukken!die!voortkomen! uit!de!bovengestelde!aandachtspunten!en!vastgesteld!hiaten!uit!het!didactisch!raamwerk.!Het! ontwerpteam!creĂŤert!in!co\design!mogelijke!oplossingen!via!de!methodiek!van!het!â&#x20AC;&#x2DC;design\ based!researchâ&#x20AC;&#x2122;!(The!Design\Based!Research!Collective,!2003).!Dit!betekent!dat!de! oplossingen!in!verschillende!iteraties!worden!getest!in!real\life!contexten!(klassen)!en! systematisch!worden!geoptimaliseerd!tot!een!hoogwaardige,!gevalideerde!praktijkoplossing.!! ! !

! 68!

69! ! ! ! !

Woordenlijst,

App! Een! mobiele! applicatie! of! kortweg! app! (uitspraak:! [ɛp])! is! een! software\applicatie! die! ontworpen! is! om! te! draaien! op! een! smartphone,! tablet! of! een! ander! elektronisch! handapparaat.!(Wikipedia)! ASS! Een! stoornis! in! het! autismespectrum! of! kortweg! ASS! is! een! pervasieve! ontwikkelingsstoornis.!(AutiWerkt)! Augmented!Reality! Toegevoegde!realiteit!of!TR!(Engels:!augmented!reality!of!AR)!is!een!live,!direct!of!indirect,! beeld!van!de!werkelijkheid!waaraan!elementen!worden!toegevoegd!door!een!computer.! (Wikipedia)! BYOD! BYOD!(of!kortweg!BYO)!is!een!bedrijfsconcept!waarbij!personeel!apparatuur!naar!werk! meebrengt!die!niet!wordt!uitgeleverd!door!de!werkgever.!(Tuil)! Cloud! Cloud!computing!is!het!via!het!internet!op!aanvraag!beschikbaar!stellen!van!hardware,! software!en!gegevens,!ongeveer!zoals!elektriciteit!uit!het!lichtnet.!(Wikipedia)! Digitaal! In! cijfers,! cijfer\o! werkend! op! basis! van! het! binaire! stelsel:! digitaal! vastgelegde! databestandeno! digitale! klok! met! cijfers,! niet! met! wijzers! (tegenstelling:! analoog).! (Van!Dale)! E\book! Een!e\boek!(of!e\book)!is!een!verzamelnaam!voor!digitale!documenten!die!weergegeven! kunnen! worden! op! een! e\reader! evenals! op! beeldschermen! van! computers! en! smartphones.!(wikipedia)! ELO! Een!elektronische!leeromgeving!(elo,!ook!vaak!digitale!of!virtuele!leeromgeving!genoemd)! is!een!digitale!omgeving!waarin!zowel!docent!als!leerling!met!elkaar!kunnen!werken!en! communiceren!in!het!kader!van!het!leerproces.!(Kennisnet)! GON! Om! leerlingen! met! een! handicap! of! met! leer\! en! opvoedingsmoeilijkheden! de! kans! te! geven!om!les!te!volgen!in!een!gewone!school,!kunnen!zij!‘GON\begeleiding’!aanvragen.! GON!staat!voor!‘geïntegreerd!onderwijs’.!(Vlaanderen.be)! iPad! De!iPad!is!een!in!2010!geïntroduceerde!tablet\pc!van!het!Amerikaanse!elektronicabedrijf! Apple.!(Wikipedia)! QR\code! ! Een! QR\code! is! een! bepaald! type! tweedimensionale! streepjescode! die! in! 1994! is! ontwikkeld!door!Denso!Wave,!een!dochteronderneming!van!het!Japanse!bedrijf!Denso.! De!letters!QR!zijn!een!afkorting!van!Quick!Response!("snel!antwoord").!(Wikipedia)! SAMR! Het!SAMR!model!van!Puentedura!helpt!in!het!beschrijven!van!de!didactische!inzet!van! ICT.!(Leervlak)! TPACK! Het!TPACK!model!kan!leraren!helpen!bij!het!maken!van!keuzes!over!hoe!ict!ingezet!kan! worden!om!het!leren!van!een!bepaalde!vakinhoud!te!ondersteunen.!Volgens!het!TPACK! model! moet! je! bij! het! ontwikkelen! van! een! onderwijsactiviteit! nadenken! over! wat! je! wil! overbrengen!(vakinhoud),!op!welke!manier!(didactiek)!en!met!welke!hulpmiddelen!(ict).! Hierbij! houd! je! uiteraard! ook! rekening! met! de! omgevingsfactoren,! zoals! doelgroep! en! infrastructuur.!(Kennisnet)!

! 69!

70! ! ! ! !

7, •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •! •!

Applijst, Educaplay! Aurasma! Book!Creator! De/Het! Explain!Everything! Foxit!Mobile! Geddit! Glogster! Google!Drive! Google!formulieren! Google!Hangouts! Issuu! iTunesU! join.me! Jungle!Munten! Math!Machine! Morfo! Morpho! Mystery!Mathtown! Number!pieces! PDF!Expert! Quizlet! Showme! Smartschool! Socrative! TED! Thinglink! YouTube!

! 70!

71! ! ! ! ! !

Bibliografie, •! (2014,!11!24).!Opgehaald!van!leervlak:!http://www.leervlak.nl/index.php/icto/samr\model\ hoe\innovatief\is\de\inzet\van\ict\in\de\les.html!Geraadpleegd!op!27/12/2014! •! (2014,!11!25).!Opgehaald!van!http://www.leervlak.nl/index.php/icto/samr\model\hoe\ innovatief\is\de\inzet\van\ict\in\de\les.html! •! AutiWerkt.!(sd).!Wat-is-een-autismespectrumstoornis?!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van! http://www.autiwerkt.be/basisinfo_autisme/wat_is_een_autismespectrumstoornis! •! Begeleiding-inclusief-onderwijs.!(2014,!11!26).!Opgehaald!van!Onderwijs!Vlaanderen:! http://onderwijs.vlaanderen.be/begeleiding\inclusief\onderwijs! •! Brochure!update!M!\!decreet:!maatregelen!voor!kinderen!met!specifieke! onderwijsbehoeften.!(2014,!november).!Klasse-voor-Leraren!.! •! Centrum!voor!Gelijkheid!van!Kansen!en!Racismebestrijding.!(2014,!12!27).!Met-eenhandicap-naar-de-school-van-je-keuze:-redelijke-aanpassingen-in-het-onderwijs.!Opgehaald! van!Onderwijs!Vlaanderen:!http://onderwijs.vlaanderen.be/redelijke\aanpassingen\nieuwe\ maatregelen! •! Couberg!Catherine,!K.!S.!(2013).!Binnenklasdifferentiatie:-leerkansen-voor-alle-leerlingen.! Leuven:!Acco.! •! Decretenbundel.!(2014,!12!27).!Opgehaald!van!Onderwijs!Vlaanderen:! http://www.ond.vlaanderen.be/decretenbundel/documenten/2014_m.htm! •! Struyven,!K.!(2013,!september).!Binnenklasdifferentiatie:!didactische!werkvormen!voor! maximale!leerkansen!bij!diverse!leerlingen.!Impuls!,!pp.!18!\!25.! •! Struyven,!K.!(2014,!12!27).!Binnenklasdifferentiatie:-leerkansen-voor-alle-leerlingen.! Opgehaald!van!http://drcwww.uvt.nl/its/voorlichting/handleidingen/bibliotheek/apa.pdf! •! Struyven,!K.!(2014,!12!28).!Schematische-voorstelling-resultaten-literatuurstudie-ronddifferentiatie.-.!Opgehaald!van! http://drcwww.uvt.nl/its/voorlichting/handleidingen/bibliotheek/apa.pdf! •! Kennisnet.!(sd).!TPACK.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van! http://www.kennisnet.nl/themas/ict\bekwaamheid/tpack/! •! Kennisnet.!(sd).!Wat-is-een-elo?!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van! http://www.kennisnet.nl/themas/elektronische\leeromgeving/vraag\en\antwoord/wat\is\een\ elo/! Koehler,!M.J.!&!Mishra,!P.!(2009).!What!is!technological!pedagogical!content!knowlegde?! Contemporary-Issues-in-Technology-and-Teacher-Education,-9(1).!Opgehaald!van! http://www.citejournal.org/vol9/iss1/general/article1.cfm.!! •! Law!N.,!P.!W.!(2008).!Pedagogy-and-ICT-Use-in-Schools-around-the-world:-Findings-fromthe-IEA-SITES-2006-Study.!Dordrecht:!Springer.! •! Leervlak.!(sd).!Hoe-innovatief-in-de-inzet-van-ICT-in-de-les?!Opgeroepen!op!06!27,!2015,! van!http://www.leervlak.nl/index.php/icto/samr\model\hoe\innovatief\is\de\inzet\van\ict\in\ de\les.html! •! Meirschaut!Mieke,!M.!F.!(2014).!Klaar-voor-redelijke-aanpasingen:-een-leidraad.!Gent:! Artevelde!Hogeschool.! •! Redelijke-aanpassingen-nieuwe-maatregelen.!(2014,!11!26).!Opgehaald!van!Onderwijs! Vlaanderen:!http://onderwijs.vlaanderen.be/redelijke\aanpassingen\nieuwe\maatregelen,! •! Puentedura,!R.R.!(2014).!SAMR-and-TPCK:-Intro-to-advanced-practice.!Opgehaald!van! http://hippasus.com/resources/sweden2010/SAMR_TPCK_IntroToAdvancedPractice.pdf! The!Design\Based!Research!Collective!(2003).!Design\based!research:!An!emerging!paradigm! for!educational!inquiry.!Educational-Researcher,-32(1).!!

! 71!

72! ! ! ! ! •! Tuil,!K.!v.!(sd).!Wat-is-BYOD?!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van!http://computerworld.nl/it\ beheer/75316\wat\is\byod! •! Van!Dale.!(sd).!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van!Gratis!woordenboek:! http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=digitaal&lang=nn#.VY6tCGCZPa0! •! Vlaanderen.be.!(sd).!Geïntegreerd-onderwijs:-GONfbegeleiding-in-het-onderwijs.! Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van!http://www.vlaanderen.be/nl/onderwijs\en\wetenschap/op\ school/geintegreerd\onderwijs\gon\begeleiding\het\onderwijs! •! Wikipedia.!(sd).!Cloud-computing.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van! https://nl.wikipedia.org/wiki/Cloud_computing! •! wikipedia.!(sd).!Efbook.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van!https://nl.wikipedia.org/wiki/E\ boek! •! Wikipedia.!(sd).!iPad.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van!https://nl.wikipedia.org/wiki/IPad! •! Wikipedia.!(sd).!Mobiele-app.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van! https://nl.wikipedia.org/wiki/Mobiele_app! •! Wikipedia.!(sd).!QRfcode.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van!https://nl.wikipedia.org/wiki/QR\ code! •! Wikipedia.!(sd).!Toegevoegde-Realiteit.!Opgeroepen!op!06!27,!2015,!van! https://nl.wikipedia.org/wiki/Toegevoegde_realiteit! !

! 72!

2! ! ! ! ! !

Bestandsnaam: Map:

Gepersonaliseerd leren realiseren met tablets - praktijkvoorbeelden.docx

/Users/koenvandenhoudt/Library/Containers/com.microsoft.Word/Data/Doc uments Sjabloon: C:\Users\3132\Downloads\SjabloonPXLEducation_Cursus(1).dotx Titel: Onderwerp: Auteur: Evelyn Cloosen Trefwoorden: Opmerkingen: Aanmaakdatum: 2/09/15 15:22 Wijzigingsnummer: 2 Laatst opgeslagen op: 2/09/15 15:22 Laatst opgeslagen door: Koen Vandenhoudt Totale bewerkingstijd: 0 Minuten Laatst afgedrukt op: 2/09/15 15:22 Vanaf laatste volledige afdruk Aantal pagina's: 76 Aantal woorden: 15.074 (ong.) Aantal tekens: 82.908 (ong.)