HUK114U SERMAYE PİYASASI HUKUKU KISA ÖZET KOLAYAOF
SERMAYE PİYASASI HUKUKU
2
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 2
SERMAYE PİYASASI HUKUKU
İÇİNDEKİLER
1. ÜNİTE- SERMAYE PİYASASI HUKUKU VE SERMAYE PİYASASININ İŞLEYİŞİ ..................... 4 2. ÜNİTE- SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI .......................................................................... 9 3. ÜNİTE- ARACI KURUMLAR ......................................................................................... …12 4. ÜNİTE- SERMAYE PİYASASINDA FAALİYETTE BULUNAN DİĞER ARACILAR ................... 15 5.ÜNİTE- HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLAR, KURULUŞU VE ORGANLARI .................. ….19 6. ÜNİTE- HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLARIN İŞLEYİŞİ VE SONA ERMESİ .................... 20 7. ÜNİTE- YATIRIMCININ KORUNMASINA İLİŞKİN ESASLAR ............................................... 23 8. ÜNİTE- TEDBİRLER, İDARİ VE CEZAİ YAPTIRIMLAR ....................................................... 26 3
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 3
SERMAYE PİYASASI HUKUKU
1.ÜNİTE –SERMAYE PİYASASI HUKUKU VE SERMAYE PİYASASININ İŞLEYİŞİ SERMAYE PİYASASI En geniş anlamıyla ekonomik değer taşıyan varlıkların arz ve talebinin karşılandığı yere piyasa denir. Sermaye Piyasası Türleri Sermaye piyasaları, fon arz ve talebinde bulunanların, bu işlemlerini gerçekleştirme zamanına göre ikili bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır: Birinci el piyasası, yeni (ilk kez) çıkarılan sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasayı ifade etmektedir. İkinci el piyasası, birinci el piyasasında satışı yapılmış olan sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasadır. SERMAYE PİYASASININ UNSURLARI Sermaye piyasaları dört temel unsur üzerine inşa edilmiştir. Bu unsurlar; piyasadan fon talep edenler, fon arz edenler, sermaye piyasası araçları ve aracılardan oluşur. Temel Unsurlar Fon Talep Edenler Sermaye piyasasında fon talep edenlerden maksat, gereksinim duydukları sermaye ihtiyacını bu piyasadan karşılamak isteyenlerdir. Mesela yeni yatırımlar yapmak isteyen, fakat bunun için yeterli sermayesi olmayan bir anonim şirket, yatırımlarını finanse etmek için sermaye piyasasından fon talep edebilir. Anonim ortaklıklar: Anonim ortaklıklar, Türk Ticaret Kanununda düzenlenen, tüzel kişiliğe sahip, sermayesi paylara bölünmüş ve hisse senedi çıkarma imkânı bulunan ticaret şirketidir. Anonim ortaklıklar sadece hisse senedi değil, tahvil, katılma intifa senedi, kâr ve zarar ortaklığı belgesi, ortaklık varantı gibi çok çeşitli sermaye piyasası araçları ihraç edebilirler. Kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT’ler): İktisadi devlet teşekkülü ve kamu iktisadi kuruluşlarından oluşan KİT’ler, özel sektör yatırımlarının yetersizliği sebebiyle iktisadi faaliyette bulunmak üzere kamu sermayesi ile kurulmuş, bazı hallerde tekel niteliğindeki faaliyetleri yürüten kamu kuruluşlarıdır Mahalli idareler: Anayasanın 127. maddesi uyarınca mahalli idareler il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere, kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, yine kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. Mahalli idarelerle ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeler: Sermaye piyasasından fon talep edebilecek olan bu grup, özel bir mevzuata tabi Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 4
4
SERMAYE PİYASASI HUKUKU olup, yukarıda belirtilen mahalli idarelerle ilgili faaliyette bulunan kuruluş, idare ve işletmelerdir. Mahalli idarelerin ihtiyaç duyduğu bazı hizmetleri, uzman bir kuruluş olarak özel mevzuatları çerçevesinde yürütmektedirler. Genel ve katma bütçeli idareler: SerPK’nın 4. maddesi uyarınca genel ve katma bütçeli idarelerin de sermaye piyasası araçları ihraç etmesi mümkündür. Ancak bunların sermaye piyasası araçlarını Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirmesi zorunlu olmayıp, ihraçlar hakkında bilgi vermeleri yeterlidir. Bu tür idarelerin hangileri olduğu, ilgili mevzuat dikkate alınarak belirlenecektir. T.C. Merkez Bankası: Merkez Bankası da genel ve katma bütçeli idarelerde olduğu gibi, sermaye piyasası araçlarını Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirme zorunluluğu bulunmaksızın, sadece kurula bilgi vermek suretiyle sermaye piyasası aracı ihraç ederek piyasadan fon talep edebilecek kamu kurumları arasındadır. Fon Arz Edenler (Yatırımcılar) Sermaye piyasasından fon talep etme konusunda getirilen sınırlamalar fon arzı bakımından söz konusu değildir. Ancak kural bu olmakla birlikte özel kanunlarla öngörülen birtakım sınırlamalar da vardır. Araçlar; fon ihtiyacı bulunanlar, tasarruf sahiplerinin birikimlerini doğrudan kendilerine aktaramamakta, tasarrufların aktarımında sermaye piyasası aracı denilen kıymetli evrak kullanılmaktadır. 5
Aracılar; Sermaye piyasasında finansman ihtiyacı bulunanlarla tasarruf sahipleri arasındaki fon akışı büyük ölçüde aracılar kullanılmak suretiyle gerçekleştirilmektedir. Gerek birincil piyasalarda gerekse ikincil piyasalarda aracılar etkin şekilde faaliyet göstermektedir. Yardımcı Unsurlar Gözetim Otoritesi (Sermaye Piyasası Kurulu) Sermaye Piyasası Kanunu’nun amaçlarının gerçekleştirilmesi, yani atıl konumdaki tasarrufların sermaye piyasası araçları vasıtasıyla ekonomiye aktarılması, halkın bu piyasaya duyduğu güvenle doğru orantılıdır. Fon ihtiyacı bulunanların bu piyasaya yönlendirilmesine ilişkin olanaklar sağlanması, piyasada kullanılan araçlar ve aracılara ilişkin koruyucu tedbirlere başvurulması gibi hususlar, piyasanın sağlıklı ve kararlı biçimde işleyişi için zorunludur. Diğer Yardımcı Birimler Borsalar Borsalar, konusunu oluşturan mallara göre değişik türleri bulunan alıcı ve satıcıların bir araya geldiği mekânlardır. Sermaye piyasası açısından önem taşıyan borsalar, sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü borsalardır. Bir anlamda sermaye piyasasının organize olmuş hali, borsadır. Bunlar kamu kurumu olabileceği gibi, özel hukuk kişileri de olabilir.
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 5
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Bağımsız Dış Denetim Kuruluşları Sermaye piyasasında yatırımcıların tasarruflarını piyasaya aktarması bakımından, piyasaya duyulan güven birinci derecede öneme sahiptir. Piyasaya güven duyulması ise, gerek ihraççılar gerekse sermaye piyasasında faaliyette bulunan kurumlar üzerinde etkin bir denetim sağlanması suretiyle gerçekleştirilebilecektir Yatırımcıları Koruma Fonu Aracı kuruluşların mali durumlarının önemli derecede bozulması durumunda, sermaye piyasası yatırımcılarının olası mağduriyetini önlemek bakımından Yatırımcıları Koruma Fonu, Sermaye Piyasası Kanununda düzenlenmiştir. Yatırım Fonları Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri uyarınca halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan malvarlığına yatırım fonu adı verilir
Tahvil ve bono fonu: Portföyün en az %51’ini devamlı olarak kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırmış fonlardır.
Hisse senedi fonu: Portföyün en az %51’ini devamlı olarak Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlardır.
Sektör fonu: Portföyün en az %51’ini devamlı olarak belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırmış fonlardır
Grup fonu: Portföyün en az %51’ini devamlı olarak belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlardır.
Kıymetli madenler fonu: Portföyün en az %51’ini devamlı olarak ulusal ve uluslar arası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırmış fonlardır
Karma fon: Portföyünün tamamı hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin %20'sinden az olmayan fonlardı
Yatırım Ortaklıkları Yatırım ortaklıkları da, yatırım fonları gibi belirli yatırım araçlarından oluşan portföyleri işletmek için kurulmuş ortaklıklardır. Ancak bunların yatırım fonlarından farklı olarak anonim şirket şeklinde kurulması gerekmektedir. Portföy Yönetim Şirketleri Portföy yönetim şirketi; portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunmak üzere mevzuatta belirlenen şartları yerine getirerek Kuruldan yetki belgesi almış şirkettir Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 6
6
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Konut Finansman Fonu Konut finansmanı fonu, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan parayla ipoteğe dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır. Varlık Finansman Fonu Varlık finansmanı fonu, ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan parayla varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır İpotek Finansmanı Kuruluşları İpotek finansmanı kuruluşları, münhasıran konut finansmanından kaynaklanan alacakların devralınması, devredilmesi, devralınan alacaklardan oluşan varlıkların yönetimi ve alacakların teminat olarak alınması suretiyle kaynak temini amacıyla kurulan, sermaye piyasası kurumu niteliğini haiz anonim ortaklıklardır SERMAYE PİYASASI HUKUKU Hukuk, en genel anlamıyla toplum düzenini korumaya yönelik olan ve devlet otoritesi vasıtasıyla müeyyide altına alınmış kurallar bütünü olarak ifade edilebilir. SERMAYE PİYASASININ İŞLEYİŞİ Sermaye piyasasında, piyasada fon ihtiyacı bulunanlarla tasarruflarını bu piyasada değerlendirmek isteyen kimselerin bazen doğrudan bazen de aracı kullanılarak talepleri karşılanmaktadır. Piyasa, tarafların arz ve talebi doğrultusunda fiyatın oluşması suretiyle serbest şekilde işlemektedir. Sermaye Piyasası Faaliyetleri Sermaye piyasası faaliyetleri, kapsam alanı sınırlayıcı şekilde belirlenmesi mümkün olmayan, sermaye piyasasının gelişimine paralel olarak sayısı zaman içerisinde artan faaliyetlerdir. Faaliyet sayısı ve türlerinin zaman içerisinde çeşitlenebileceğini göz önünde bulunduran kanun koyucu, Sermaye Piyasası Kanununun 30. maddesinde sınırlı sayıda olmadığını belirtmek suretiyle sermaye piyasası faaliyetlerinin neler olduğunu tespit etmiştir. Anılan hükme göre sermaye piyasası faaliyetleri; o Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, o Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımı, o Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık, o Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı, o Yatırım danışmanlığı, o Portföy işletmeciliği ve yöneticiliği, olarak gösterilmiştir. Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 7
7
SERMAYE PİYASASI HUKUKU SERMAYE PİYASASI HUKUKUNDA ÖNEM TAŞIYAN KAVRAMLAR Sermaye Piyasası Kanunu, kanunun uygulanması bakımından önem taşıyan kavramlardan pek çoğunu kanunun üçüncü maddesinde tanımlamıştır. Ancak burada yer alan tanımlar, ilgili kavram ve hukuki müesseselerin tamamını kapsayacak mahiyette değildir Sermaye Piyasası Araçları: Sermaye piyasası araçları, yukarıda değinildiği üzere sermaye piyasasının asli unsurlarındandır. Menkul Kıymet: Sermaye piyasası araçlarının en önemli türü olan menkul kıymet SerPK m. 3’de unsurları belirtilmek suretiyle tanımlanmıştır. Anılan madde uyarınca menkul kıymet; Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlayan, Belli bir meblağı temsil eden, Yatırım aracı olarak kullanılan, Dönemsel gelir getiren, Misli nitelikte, Seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve Kıymetli evraktır. Diğer Sermaye Piyasası Araçları: Sermaye Piyasası Kanunu menkul kıymet dışında kalan sermaye piyasası araçlarını, diğer sermaye piyasası araçları olarak nitelendirmektedir İhraç: Sözlük anlamı çıkarma, dışarıya atma olan ihraç, Sermaye Piyasası Kanununda özel ve teknik bir anlama sahiptir. İhraççı: İhraççılar, sermaye piyasası araçlarını ihraç eden kişi veya kurumlardır. Kanunun tanım maddesi olan üçüncü maddesinde ihraççı olarak anonim ortaklıklar, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dâhil kamu iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmelere yer verilmiştir. Halka Arz: En geniş anlamıyla halka arz, sermaye piyasası araçlarının satışında geniş halk kitlelerine ulaşacak tarzda çağrı yapılmasını ifade eder. Sermaye Piyasası Kanunu halka arz kavramını dört ihtimal kapsamında tanımlamıştır. Kanuna göre halka arz; 1. Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını, 2. Halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini, 3. Hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini, 4. Sermaye Piyasası Kanununa göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder. İzahname: Sermaye piyasası araçlarının halka arzı halinde yatırımcıların menfaatlerinin korunması bakımından kanun koyucu onların yeterli şekilde bilgilendirilmelerini sağlayacak bir sistem oluşturmuştur. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında açıklanacak bilgilerin yer aldığı belgeye izahname denir.
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 8
8
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Sirküler: Halkın sermaye piyasası araçlarını satın almaya daveti sirküler ile yapılır. Dolayısıyla Halkın sermaye piyasası araçlarını satın almaya davet olunduğu belgeye sirküler denilir. Halka Açık Anonim Ortaklık: Sermaye piyasasının etkin şekilde işleyişi bakımından en önemli kurumlardan biri halka açık anonim ortaklıklardır. İsminden anlaşılacağı üzere anonim ortaklıkların bir türüdür Kayıtlı Sermaye: Anonim ortaklıklar sermaye şirketleridir. Bu ortaklıkların sabit sermayesi bulunur ve genel kurul kararıyla sermaye artırımı yoluna gidilebilir. Ancak genel kurulun toplantıya çağrılması hem zaman hem de masraf açısından meşakkatli bir süreci gerektirir Anonim ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemine geçebilmeleri için bu konuda; Esas sözleşmelerinde hüküm bulunmalıdır, Sermaye Piyasası Kurulundan bu sisteme geçiş için izin alınmış olmalıdır, Genel kurul tarafından yönetim kurulunun artırabileceği sermaye tavanı belirlenmelidir 2. ÜNİTE- SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI SERMAYE PİYASASI ARACI KAVRAMI Sermaye piyasası araçlarının menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarından oluştuğuna bir önceki ünitede değinilmişti. Kanuni sınıflamaya göre sermaye piyasası araçları menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarından oluşmaktadır. Menkul Kıymetler Kelime anlamı olarak taşınabilir değer anlamına gelen menkul kıymet, kanunda unsurlarına vurgu yapılmak suretiyle özel olarak tanımlanmıştır. Bu tanıma göre menkul kıymetler, ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları kurulca belirlenen kıymetli evraktır Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlama: Menkul kıymeti ihraç eden ile bunu satın alan kimse Arasında akdi bağın mevcudiyetine ve bu bağın, menkul kıymet sahibine ortaklık ya da alacaklılık hakkı sağlaması gerektiğine ilişkin unsurdur Belli bir meblağı temsil etme Yatırım aracı olma Dönemsel gelir getirme Misli nitelikte olmasıdır Şartlarının Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenmesi: Menkul kıymetin özellikleri arasında şartlarının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenmesi şeklinde bir unsura kanunda yer verilmiştir. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KURUL KAYDINA ALINMASI VE HALKA SATIŞI Kurul Kaydına Alınma İhraç ve halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının, Sermaye Piyasası Kurulu’na kaydettirilmesi zorunludur (SerPK m. 4/I). Bunun için ilgilinin kayıt için Kurul’a başvurması gerekmektedir. Kurulca belirlenen bilgi ve belgeler kayıt başvurusuna eklenmek zorundadır. İstenilen bilgi ve belgeler, sermaye piyasası aracının türüne göre farklılık taşıyabilecektir. Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 9
9
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Başvuru sonrasında Kurul bilgi ve belgeleri şekli ve maddi açıdan inceler ve 30 gün içerisinde başvurunun kayda alınıp alınmaması hususunda karar verir. Satışa Hazırlık Süreci İhraççının bilgilendirme yükümlülüğü kapsamında izahname ve sirküler ile yayımlanacak reklamlar hakkında yasal düzenlemeler mevcuttur. İzahname, sermaye piyasası araçlarının halka arzında açıklanacak bilgileri içeren belgedir. Sermaye piyasası araçlarının Kurul’a kayıt başvurusunda istenilen belgelerden biri de izahnamedir. Sirküler ise, halkın sermaye piyasası araçlarını satın almaya davet edildiği belgedir. Bir anlamda izahnamenin özetidir. Bu belgelerin içeriğinde hangi bilgilerin yer alması gerektiğini Kurul belirler. Sermaye piyasası araçlarının kurul kaydına alınması sonrasında, Kurul’un kontrolünden geçen izahname ticaret siciline tescil ve ilan edilir. Bu surette yatırımcının kolayca erişimine olanak sağlanmış olur. İzahname kamuya açıklanacak bilgilerin muhtevi olduğu bilgileri içerir ve bu bilgilerin içeriği satıma kadar değişebilmektedir. Satış; Sermaye piyasası araçları kurul kaydına alınıp izahname ve sirküler yayımından sonra satış işlemleri gerçekleştirilir. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KAYDİLEŞTİRİLMESİ Milyarlarca senedin günlük olarak alınıp satılması, el değiştirmesi, muhafazası gibi işler, fiziki Anlamda içinden çıkılmaz güçlükleri de beraberinde getirmektedir. İşte bu tür güçlükleri aşmak amacıyla zaman içerisinde sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesi yoluna gidilmiştir. Kaydi sistemde senetler fizik olarak basılmamakta, merkezi bir kayıt kuruluşu nezdinde bilgisayar ortamında kayıtları tutulmaktadır. Senetler bu kayıtlarla takip edilmekte, devredilmekte ve senetler üzerindeki haklar bu kayıtlarla ileri sürülmektedir. MÜNFERİT SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI HİSSE SENETLERİ Bir ticaret şirketi türü olan anonim ortaklıkların, belirli ve paylara bölünmüş sermayesi bulunur. Anonim ortaklıkların sahip olmaları gereken asgari sermayeleri bulunmaktadır. Bu sermaye şirket kurulurken, kurucu ortaklar tarafından taahhüt edilir. Şirket bu sermayeyi kullanarak iktisadi faaliyetlerini gerçekleştirir. Şirketin faaliyetlerine bağlı olarak bu sermayenin zaman içerisinde arttırılması ve şirkete yeni ortakların katılması da mümkündür. İdari haklar kapsamında hisse senetleri sahibine, Anonim ortaklık genel kurul toplantılarına katılma hakkı Oy hakkı Bilgi alma hakkı İnceleme ve denetleme hakkı Mali haklar kapsamında hisse senedi sahibine, Kâr payı hakkı Tasfiye payı hakkı Rüçhan hakkı (arttırılan sermayeden öncelikle yararlanma hakkı) gibi haklar bahşeder
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 10
10
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Tahviller Tahviller ihraççının finansman ihtiyacını karşılamak, bir anlamda ödünç para bulmak amacıyla çıkarttıkları eşit itibari değerlere sahip, ibareleri aynı olan ve çok sayıda çıkarılan borçlanma senetleridir. Bunların vadesi 1 yıldan az olamaz. Gerek ihraççı gerekse yatırımcı açısından çeşitli avantajları bulunmaktadır. Özellikle ihraççılardan anonim ortaklıkları ilgilendiren bu sermaye piyasası aracı, hisse senedinden farklı olarak, yatırımcının şirkete ortak olması sonucunu doğurmaz. Dolayısıyla yatırımcı, ortaklar genel kurulunda oy hakkına sahip değildir. İhraççı açısından geçici olarak finansman kaynağı sağlamaktadır. Tahvil türleri itibariyle değerlendirildiğinde, şirketin kâr elde edip etmemesine bağlanmak zorunda kalınmaksızın yatırımcısına getiri sağlayabileceğinden, daha risksiz bir sermaye piyasası aracıdır. Finansman Bonosu İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip, iskonto esasına göre ihraç ettikleri bir menkul kıymet türüdür. Vadesi 1 yılı aşamayacağından, kısa vadeli finansman aracı niteliği taşır. Altın, Gümüş ve Platin Bonoları İstanbul Altın Borsası üyesi bankalar ile kıymetli maden aracı kurumlarının belli miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç ettikleri menkul kıymet türüdür. Bu menkul kıymeti ihraç eden kurumlar, kendilerini borçlu olarak gösterip iskontolu ya da iskontosuz olarak kıymetli maden bonosu çıkarmaktadır. Banka Bonosu Banka bonosu, bankaların borçlu sıfatıyla düzenleyip, iskonto esasına göre ihraç ettikleri bir menkul kıymet türüdür. Bu menkul kıymet türü bankaların kısa dönemli finansman ihtiyacını karşılamaya yöneliktir. İntifa Senedi Anonim ortaklıkta pay sahipliği hakkı vermeyen, fakat malvarlıksal haklar sağlayan, bedeli kanuna uygun olarak yok edilen payların sahipleri, alacaklılar veya bunlara benzer sebeple şirketle ilgili olanlar için, çıkarılan menkul kıymettir. Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri Menkul kıymet alım satımı ile iştigal eden ortaklıklar hariç olmak üzere, ihraççılar tarafından, tüm faaliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için; yurt içinde satılmak üzere Türk lirası üzerinden veya yabancı paraya endeksli. Yurt dışında satılmak üzere ise, Türk lirası veya yabancı para üzerinden ya da yabancı paraya endeksli olarak çıkarılabilen ve kâr ve zarara ortak iştirak edecek olan menkul kıymetlere kâr ve zarar ortaklığı belgesi (KZOB) denilir. Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler Varlık finansmanı fonu, ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet (VDMK) sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır.
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 11
11
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler Varlık teminatlı menkul kıymet (VTMK), ihraççıların genel yükümlülüğü niteliğinde olan ve ilgili tebliğde belirtilen varlıkların teminatı altında Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kayda alınarak ihraç edilen borçlanma senetleridir. Gayrimenkul Sertifikaları Gayrimenkul sertifikası, ihraççıların bedellerini inşa edilecek veya edilmekte olan gayrimenkul projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç ettikleri, itibari değeri eşit, hamiline yazılı menkul kıymettir. Ortaklık ve Aracı Kuruluş Varantları Ortaklık varantı sahibine, Payları İMKB’de (İstanbul Menkul Kıymetler Borsası) işlem gören herhangi bir ortaklığın paylarını ya da, Payları İMKB’de işlem gören kayıtlı sermaye sistemine tabi ihraççı hisselerini, önceden belirlenen bir fiyattan vade sonunda alma hakkı veren ve payları İMKB’de işlem gören halka açık anonim ortaklıklarca ilgili sermaye piyasası aracının halka arzı sırasında ihraç edilen sermaye piyasası aracıdır. Kira Sertifikaları Kira sertifikası, varlık kiralama şirketinin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir İpotekli Sermaye Piyasası Aracı İpotekli sermaye piyasası araçları, ipotek teminatlı menkul kıymetler, ipoteğe dayalı menkul kıymetler, ipotek finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen hisse senedi dışındaki sermaye piyasası araçları ve konut finansmanından kaynaklanan alacaklara dayalı olarak veya bu alacakların teminatı altında ihraç edilen diğer sermaye piyasası araçlarıdır.
3. ÜNİTE- ARACI KURUMLAR ARACI KURUM KAVRAMI Tanımı ve Hukuki Niteliği Aracı kurum bir taraftan sermaye piyasası araçlarını kendi adına alıp satarken diğer taraftan bunların alım satımına doğrudan veya dolaylı temsil yoluyla aracılık etmektedir. Aracı kurumun karmaşık sermaye piyasasında farklı şekillerde faaliyet göstermesi, onun hukuki niteliğinin kendine özgü (sui generis) bir yapı olduğu sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Özellikleri Aracı kurumlar, belirli bir miktar sermayeye sahip olan ve sayı itibarıyla çok olan yatırımcıların, karmaşık sermaye piyasalarında uygun yatırımlara yönlenmesine aracılık etmek üzere kurulan kuruluşlar olduğundan yaptıkları faaliyetler tüm toplumu Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 12
12
SERMAYE PİYASASI HUKUKU ilgilendirmektedir. Bu tür kuruluşların faaliyetleri sonucunda özellikle küçük yatırımcının sermayesinin toplanması ve ülke için önemli olan yatırımlara kaynaklık edilmesi imkânı ortaya çıkar. Faaliyet Şekli Aracı kurumların ne şekilde faaliyet gösterdikleri hem Sermaye Piyasası Kanununda (SerPK) hem de konuyla ilgili tebliğde ortaya konulmuştur. Dolayısıyla aracı kurumlar üç şekilde ticari faaliyet yürütmektedirler. 1.Aracı Kurumun Kendi Nam (Ad) ve Hesabına Hareketi 2. Aracı Kurumun Başkası Nam (Ad) ve Hesabına Hareketi 3. Aracı Kurumun Kendi Namına (Adına) Başkası Hesabına Hareketi Kuruluş İçin Gerekli Olan Şartlar A. Anonim Şirket Ana Sözleşmesi Anonim şirketler kanuna uygun şekilde hazırlanmış ana sözleşmelerinin ticaret siciline tescil edilmesi ile kurulur. Aracı kurumların ana sözleşmesinde yer alması gereken özel başlıkları şu şekilde sıralandırabiliriz: Kurucuların adı ve soyadı Hisselerinin tamamının nama yazılı olması Hisselerin Tamamının Nakit Karşılığı Çıkarılması Sermayelerin Kurul Tarafından Belirlenen Miktardan Az Olmaması Ticaret Unvanı B. Kurucuların Ana Sözleşmeyi İmzalamaları C. Yetkili Makamdan İzin Alınması Faaliyete Geçme Aracı kurumların anonim şirket şeklinde kurulmaları ve ticaret sicil gazetesinde ilan edilmiş olmaları ve kurulmalarının ardından faaliyete geçebilmeleri için ayrıca bir daha Kuruldan izin almaları gerekmektedir Genel Şartlar Aracı kurumların faaliyete geçebilmesi için gerekli olan genel şartlar, Faaliyet konularına gerekli olan asgari sermaye tutarlarının, tamamen ve nakden ödenmiş bulunması, Anonim şirket kuruluş şartlarının kaybedilmemiş olması, Ortakların, yönetici, ihtisas personeli, müfettiş ve denetçilerin Tebliğde öngörülen suçlardan dolayı ceza almamış olması, Yatırımcıları Koruma Fonu’na katılmış olmaları gerekmektedir Özel Şartlar Aracı kurumların, faaliyet gösterecekleri sermaye piyasası alanına ve faaliyet türüne ilişkin ilave birtakım özelliklere sahip olmaları gerekir. Bunlar; Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 13
13
SERMAYE PİYASASI HUKUKU A. Halka Arza Aracılığa İlişkin Özel Şartlar B. Alım Satıma Aracılığa İlişkin Özel Şartlar C. Diğer Faaliyetlere İlişkin Özel Şartlar Kurula Başvuru ve İznin Alınması, Teminatların Yatırılması, Borsalara Üye Olunması Gerekir. Aracı Kurumların Merkez Dışı Örgütleri Aracı kurumlar merkez işletme çerçevesinde faaliyetlerini yürütebilir. Ancak faaliyetlerinin sınırını genişletmek ve daha büyük topluluklara hitap edebilmek amacıyla merkez dışında birtakım örgütlenmelere gitmeleri mümkündür Örneğin Şube ve İrtibat Büroları Aracı Kurum Acenteleri Aracı Kurumların Aracılık Faaliyetleri Aracı kurumlar, yukarıda ayrıntılı bir şekilde açıklandığı üzere sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak amacıyla kurulurlar. aracı kurumlar şu alanlarda faaliyet gösterebilecektir: Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımı Yatırım danışmanlığı, Portföy işletmeciliği ve yöneticiliği 14
Halka Arza Aracılık Faaliyeti Aracı kurumlar halka arza aracılık faaliyetinde, halka arz edilerek veya edilmeyerek satıcılarla alıcılar arasında, alım satımın yapılabilmesini temin için yardımcı olurlar. Bu tür faaliyetler “halka arza aracılık faaliyeti” olarak adlandırılır. Aracı Kurumların Sorumlulukları Ülkemizde yaşanan bankerlik krizindeki olaylara tepki niteliğinde olduğundan ve bunların tekrarının engellenmesi amaçlandığından, aracı kurumlar sıkı bir denetim altına alınmış, ağır sorumluluk ve şartlara tabi tutulmuştur. Aracı kurum bir taraftan sözleşme ilişkisi içerisine girdiği müşterisine karşı sorumlu olmasına karşın diğer taraftan işlem yaptığı Borsaya karşı da sorumluluk altına girmektedir. Bu bağlamda müşterinin doğru bir şekilde yönlendirilmemesi, müşteri emirlerinin zamanında ve eksiksiz bir şekilde yerine getirilmemesi halinde müşterinin uğradığı zararların tazmin edilmesi gerekecektir. Aynı şekilde gerekli şartları sağlayarak üye olduğu borsadaki faaliyetlerinde de hem mevzuata uyma hem de gerektiği zaman bilgi ve belge vermek şeklindeki yükümlülüklere riayet etmek zorundadır. Aksi halde aracı kurum borsaya karşı da sorumlu olacaktır.
4. ÜNİTE- SERMAYE PİYASASINDA FAALİYETTE BULUNAN DİĞER ARACILAR YATIRIM ORTAKLIKLARI Gelişen sermaye piyasalarında yatırım ortaklıkları da belirli konularda uzmanlaşmış türlere ayrılmaktadır. Kurul önceden sadece yatırım ortaklıklarına ilişkin genel düzenlemeler Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 14
SERMAYE PİYASASI HUKUKU yapmakta olmasına karşın sonraları yatırım ortaklıklarını türlere ayırarak ayrı ayrı düzenleme yapmayı tercih etmiştir. Bu bağlamda yatırım ortaklıkları; menkul kıymet yatırım ortaklığı, gayrimenkul yatırım ortaklığı ve girişim sermayesi yatırım ortaklığı olmak üzere üç farklı türe ayrılmıştır. Kurul, her bir türdeki yatırım ortaklığı için ayrı bir tebliğ çıkarmış ve daha önceden yürürlükte bulunan ortak hüküm içeren tebliğleri yürürlükten kaldırmıştır. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Sermaye piyasası aracı niteliğindeki menkul kıymetlerin işletilmesini sağlayan kuruluşlara menkul kıymet yatırım ortaklığı adı verilmektedir. Amaç Yatırım ortaklığı Tebliğdeki tanımda da belirtildiği üzere, çeşitli sermaye piyasası araçlarından oluşan portföyleri işletmek amacıyla kurulmaktadır. Kurulun bu tür şirketlerin kurulmasına izin verebilmesi için bunların portföy işletmeciliğinde bulunmak üzere başvurmuş olması gerekmektedir Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarının Kuruluşu Kayıtlı Sermayeli Olarak Anonim Ortaklık Şeklinde Kurulmaları Kurucuların, Ortaklığın Sermayesinin Asgari %49’u Oranındaki Paylarının Halka Arz Edileceğini Kurula Taahhüt Etmiş Olması Başlangıç Sermayesinin Yirmi Milyon �’den Az Olmaması ve Nakit Karşılığı Çıkarılması Ticaret unvanında "Yatırım Ortaklığı" veya "Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklığı" ibaresini taşıması Kurucularının ve dolaylı ortaklarının bu Tebliğde öngörülen şartları haiz olması Esas sözleşmesinin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK), Kanun ve ilgili Tebliğ hükümlerine uygun olması, zorunludur. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Gayrimenkul, insanoğlunun uzun yıllardır yatırım araçları içerisinde en çok güvendiği araçtır Tebliğde yapılan tanımdan yola çıkarak gayrimenkul yatırım ortaklıklarının unsurlarını şu şekilde verebiliriz: o Gayrimenkule ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak, o Özel bazı projeleri yapabilmek için başka girişimcilerle adi şirket kurabilmek, o Kayıtlı sermayeli anonim şirket şeklinde kurulmak Amaç Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, yatırımcılardan topladıkları kaynaklar ile gayrimenkul projelerine ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırım yaparak gelir elde etmeyi amaçlamaktadır Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Kuruluşu ve Sermayesi Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, ani usulde kurulabilmektedir. Ayrıca mevcut ortaklıklar, esas sözleşmelerini Kanun ve ilgili Tebliğ hükümlerine uygun olarak değiştirerek gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşebilmektedir. Dolayısıyla bu tür şirketler, iki şekilde meydana Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 15
15
SERMAYE PİYASASI HUKUKU gelebilir; ilk olarak yeniden bir şirket kurmak, ikinci olarak mevcut bir şirketi gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüştürmek. Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşunun ya da faaliyet konusu farklı olan şirketlerin gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşümlerinin Kurulca uygun görülebilmesi için; A. Ani Usulde Kurulacak İse o Kayıtlı sermayeli olarak anonim ortaklık şeklinde kurulması, o Ortaklığın, çıkarılmış sermayesinin asgari %25’i oranındaki paylarını ilgili Tebliğde belirlenen süre ve esaslar dâhilinde halka arz etmek üzere kurulmuş olması ve kurucuların, ortaklığın çıkarılmış sermayesinin asgari %25’i oranındaki paylarının, ilgili Tebliğde belirtilen süre ve esaslar dâhilinde halka arz edileceğini Kurula karşı taahhüt etmiş olması, o Başlangıç sermayesinin 20.000.000’den az olmaması, o Başlangıç sermayesinin; 50.000.000’den az olması halinde, başlangıç sermayesini temsil eden paylarının en az %10’unun, 50.000.000 ve daha fazla olması halinde, başlangıç sermayesinin 5.000.000’lik kısmını temsil eden paylarının, nakit karşılığı çıkarılmış olması gerekir. GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARININ FAALİYETLERİ VE PORTFÖY YÖNETİMİNE İLİŞKİN ESASLAR Gayrimenkul yatırım ortaklıkları genel olarak aşağıda belirtilen kapsamda faaliyet gösterirler: Ortaklık portföyünü oluşturmak, gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak, ortaklık portföyünü çeşitlendirerek yatırım riskini en aza indirecek şekilde dağıtmak, gayrimenkuller, gayrimenkule dayalı işlemler ve para ve sermaye piyasası araçları hakkındaki gelişmeleri sürekli olarak izleyerek ortaklık portföyünün yönetimine ilişkin gerekli tedbirleri almak, portföyün geliştirilmesine yönelik araştırmalar yapmak veya yaptırtmak. Ortaklık portföyünü oluşturan veya portföye alınması planlanan varlıklar hakkında ilgili Tebliğ uyarınca gerekli hukuki şartların sağlanıp sağlanmadığını araştırmak, bu hususta gerekli raporların hazırlanmasını temin etmek. Portföydeki varlıkların değerinin tespitine ilişkin raporların hazırlanmasını temin etmek. Yapamayacakları İşler Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, her türlü ticari faaliyette bulunamazlar. Bazı faaliyetleri sermaye piyasası faaliyetlerine sıkıntı vereceğinden Tebliğ ile yasaklanmıştır. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, o Bankacılık Kanununda tanımlandığı üzere mevduat toplayamazlar ve mevduat toplama sonucunu verecek iş ve işlemler yapamazlar. o İlgili Tebliğde izin verilen işlemler dışında ticari, sınaî veya zirai faaliyetlerde bulunamazlar. o İlgili Tebliğde izin verilen yatırım alanları ile sınırlı olmak üzere kendi adına portföy işletmeciliği faaliyeti dışında sermaye piyasası faaliyetinde bulunamazlar. Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 16
16
SERMAYE PİYASASI HUKUKU o Hiçbir şekilde gayrimenkullerin inşaat işlerini kendileri üstlenemez, bu amaçla personel ve donanım edinemezler. Yatırım Faaliyetleri Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının yatırım yapacakları alanlar ile bunların özellikleri yine Tebliğde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Ortaklıklar, ilgili Tebliğdeki sınırlar saklı kalmak üzere; Sermaye piyasası araçlarını alabilir ve satabilir, borsa para piyasası ve ters repo işlemi yapabilir. Yatırımlara İlişkin Yasaklar Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının faaliyetlerine bir takım yasaklamalar getirilmiştir. Bu ortaklıklar karlı bir yatırım dahi olsa aşağıda sayılan konularda ticari faaliyet yürütemezler. Bunun amacı daha önce de ifade edildiği üzere bu şirketlerin sadece belli bir konuda uzmanlaşmasını sağlamak ve bilinmeyen alanlarda faaliyet göstermesini engellemektir. Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Yatırımcılar gelecekte değerlenecek bir fikre veya buluşa yatırım yapmayı uygun bulabilirler. Çünkü bu konuda yapılacak yatırım riskli olmasına karşın diğerlerinden daha yüksek oranda gelir getirebilir. İşte bu tür projeleri desteleyen sermaye sayesinde projenin tamamlanması sağlanabilir. Risk sermayesi ile desteklenen proje, sonuçta projeyi gerçekleştiren hisse senetlerinin değer kazanması ile yatırımcı gelir elde edebilmektedir Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Kuruluşu Anonim şirket şeklinde kurulması gerekli olan bu ortaklıklar da iki şekilde kurulabilirler. Bu yöntemin ilki yeni bir şirket kurmak, diğeri ise mevcut bir şirketin dönüştürülmesidir. Tebliğde yer alan kuruluş şartları aşağıda belirtilmiştir A. Ani Usulde Kurulacak İse Kayıtlı sermayeli anonim şirket şeklinde kurulması, Başlangıç sermayesinin 5 milyon Türk Lirasından az olmaması, Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması, Ticaret unvanında “Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı” ibaresinin bulunması, Esas sözleşmesinin TTK, Kanun ve ilgili Tebliğ hükümlerine göre düzenlenmesi, Kurucu ortaklardan en az birisinin lider sermayedar olması gerekmektedir B. Dönüşecek İse Kayıtlı sermaye sistemi içinde yer alması veya bu amaçla Kurula başvurmuş olması, Başlangıç veya ödenmiş sermayesinin 5 milyon Türk Lirasından az olmaması, Ticaret unvanını “Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı” ibaresini içerecek şekilde değiştirmek üzere Kurula başvuruda bulunması gerekmektedir.
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 17
17
SERMAYE PİYASASI HUKUKU YATIRIM FONLARI Sermaye piyasalarında küçük yatırımcıların bir araya gelerek oluşturdukları kaynakları çeşitli sermaye piyasası yatırım araçlarına yatırılması esasına dayalı bir yatırım modelidir. Tüm dünyada uzun yıllardır uygulanan bu model ülkemizde de çeşitli alanlarda kullanılmaktadır Yatırım Fonunun Kuruluşu Yatırım fonları; bankalar, sigorta şirketleri, aracı kurumlar ile mevzuatta engel olmaması kaydıyla emeklilik ve yardım sandıkları ile 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesi uyarınca kurulmuş olan vakıflar ile sandıklardır Yatırım Fonunun Yönetimi ve Saklanması Yatırım fonunun mal varlığı; kurucunun Kanundan, Tebliğden ve fon içtüzüğünden doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi ve sorumluluğunu karşılaması dışında hiçbir amaçla kullanılamaz. Fon mal varlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez Yatırım Fonu Katılma Belgeleri Yatırımcının satın alarak fona katıldığı yatırım fonu katılım belgeleri, belge sahibinin yatırım fonuna kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evrak niteliğinde senettir. Ancak senet maddi varlığa sahip olmayıp kaydi (elektronik) ortamda saklanır. Katılım belgesi sahibi adına, fon içtüzüğünde önceden öngörülmüş olmak kaydıyla katılım belgeleri karşılığında ödeme yapmak üzere çek keşide etme imkânı sağlanabilir. SERMAYE PİYASALARINDA FAALİYETİNE İZİN VERİLEN DİĞER KURUMLARI Sermaye piyasalarının ihtiyaç duyduğu yeni kuruluşların oluşturulması için SerPK, Kurula yetki vermiştirBu kuruluşlar; sermaye piyasası araçlarının saklanması, derecelendirilmesi, takasB edilmesi işlemlerini yapan ve bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlarla, denetleme işini yapan kuruluşlar, genel finans ortaklıkları, varlık yönetim şirketleri, ipoteğe dayalı menkul kıymet merkezleri şeklinde belirtilmiştir. Takasbank İMKB üyelerinin borsada gerçekleştirdikleri işlemlerden doğan taahhütlerini gerçekleştirebilmelerini sağlamak üzere bir takas ve saklama merkezi ihtiyacı hâsıl olmuştur. Bunun üzerine ülkemizde 1990 yılında takas ve saklama merkezi kurulmuştur. Merkez, 1992 yılında anonim şirkete dönüşmüş ve Takas ve Saklama AŞ unvanını almıştır.
5.ÜNİTE – HALKA ACIK ANONİM ORTAKLIKLAR KURULUŞU VE ORGANLARI ANONİM ORTAKLIK VE TÜRLERİ Genel Olarak Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 18
18
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Anonim ortaklık, bir veya daha çok sayıda kişinin bir sözleşme ile kurdukları, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan, tüzel kişiliğe sahip ortaklıktır Türleri Anonim ortaklıklar çok çeşitli açılardan tasnife tabi tutulabilirler. Bu tasniflerden başlıcaları aşağıda ele alınacak ve daha sonra dersimiz açısından önemli olan Halka Açık Anonim Ortaklıklara geçilecektir. Ortak Sayısı Açısından Anonim Ortaklıklar, tek ortaklı anonim ortaklık ve çok ortaklı anonim ortaklık olarak ikiye ayrılabilirler. Tabi Oldukları Hükümler Açısından Anonim Ortaklıklar, Türk Ticaret Kanunu’na tabi anonim ortaklıklar ve özel kanun hükümlerine tabi anonim ortaklıklar veya hakkında özel kanun çıkarılmış anonim ortaklıklar olarak tasnif edilebilirler Ölçeklerine Göre Anonim Ortaklıklar, Türk Ticaret Kanununda Küçük ve Orta Ölçekli Anonim Ortaklıklar ve Büyük Ölçekli Anonim Ortaklıklar şeklinde ayrıma tabi tutulmaktadır Halka Açık Olup Olmama Açısından Anonim Ortaklıklar, kapalı anonim ortaklık ve halka açık anonim ortaklık olarak ikiye ayrılabilirler. HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLAR 19
Türleri Halka açık anonim ortaklık, sermayeye dayalı, büyük sermaye ve işlem hacmine sahip, çok sayıda ve değişken ortağı bulunan anonim ortaklıktır. 1. Hisse Senetleri Halka Arzedilmiş Olan Anonim Ortaklıklar Anonim ortaklıklar hisse senetlerini halka arz etmek suretiyle halka açık hale gelebilirler. Hisse senetlerinin halka arzı ise çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilebilir 2. Hisse Senetleri Halka Arzedilmiş Sayılan Anonim Ortaklıklar Anonim ortaklıklar bazen hisse senetlerini halka arz etmedikleri halde kanun gereğince hisse senetlerini halka arz etmiş sayılmaktadır. Halka Açık Anonim Ortaklığın Kuruluşu Halka açık anonim ortaklığı düzenleyen SerPK m. 11 hükmünde, bu şirketin kuruluşuna ilişkin her hangi bir özel hükme yer verilmemiştir. Dolayısıyla anonim ortaklıkların kuruluşuna ilişkin genel hükümler uygulanacaktır. Anonim ortaklıkların kuruluşu ise birçok aşamadan meydana gelir. 1. Esas Sözleşmenin Hazırlanması 2. Anonim Ortaklığın Kurulması 3. Sermayenin Kısmen veya Tamamen Ödenmesi 4. Kurucular Beyanı 5. Gerekiyorsa Bakanlık İzni Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 19
SERMAYE PİYASASI HUKUKU 6. Ticaret Siciline Tescil ve İlan 7. Kuruluştan Sonra Payların Halka Arzedilmesi 8. Kuruluş İşlemlerindeki Eksiklik ve Aykırılıkların Yaptırımı Halka Açık Anonim Ortaklığın Organları 1. Yönetim Kurulu Yönetim kurulu, kanun veya esas sözleşme uyarınca genel kurulda belirlenen görev ve yetkiler dışında ortaklığın işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir. Ortaklığın temsil organı olan yönetim kurulu, temsil yetkisini bizzat kullanabileceği gibi yönetim kurulu üyelerinden bazılarına ya da yönetim kurulu üyesi olmayan kişi ya da kişilerede bırakabilir. Anonim ortaklık yönetim kurulunun toplantı ve karar yetersayıları ile ilgili olarak eğer kurul tek bir kişiden oluşuyorsa bu kişinin, birden çok kişiden oluşuyorsa üye tam sayısının çoğunluğuyla toplanacağı, toplantıya katılanların çoğunluğuyla karar alacağı söylenebilir. Yönetim kurulu kararlarının yokluğunun veya butlanının tespiti istenebilir; ayrıca kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş anonim ortaklıklar ile halka açık anonim ortaklıklarda yönetim kurulu kararlarının iptali de talep edilebilir. Yönetim kurulu üyeleri ortaklığı zarara uğratırlarsa kendilerine karşı, ortaklık, pay sahipleri yahut ortaklık alacaklıları tarafından sorumluluk davası açılabilir. 2. Genel Kurul Halka açık anonim ortaklıkların en geniş yetkilere sahip organı ise genel kuruldur. Genel kurul pay sahiplerinden oluşur ve yılda en az bir defa olağan genel kurul toplantısı ve gerektiğinde olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilir. Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede gösterilen hususlarda karar alabilir ve alınan kararlar toplantıya katılsın katılmasın tüm pay sahiplerini bağlar. Genel kurul toplantılarında gündeme bağlılık ilkesi geçerli olup kural olarak önceden ilan edilen gündem dışında bir konunun görüşülmesi ve karara bağlanması mümkün değildir. Kural olarak genel kurul, sermayenin dörtte birini temsil eden pay sahiplerinin varlığıyla toplanır; toplantıya katılanların çoğunluğuyla karar alır. Genel kurul kararlarının yokluğunun veya butlanının tespiti istenebileceği gibi kanuna, esas sözleşmeye veya dürüstlük kuralına aykırı kararların, kararın alındığı tarihten itibaren üç ay içerisinde pay sahipleri, yönetim kurulu ve her bir yönetim kurulu üyesi tarafından iptali de talep edilebilir. 6. ÜNİTE- HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLARIN İŞLEYİŞİ VE SONA ERMESİ HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIĞIN İŞLEYİŞİ Genel Olarak Halka açık bir anonim ortaklığın işleyişi sırasında ortaya çıkan ihtiyaçlar veya pay sahiplerinin talepleri ile esas sözleşmesinde bazı değişiklikler yapılarak pay sahiplerinin haklarının iyileştirilmesi, ortaklığın sermaye yapısının güçlendirilmesi veya bazı hallerde sermaye azaltımı suretiyle atıl kalan sermayenin iadesi yoluna gidilebilir. Esas Sözleşme Değişiklikleri
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 20
20
SERMAYE PİYASASI HUKUKU A. Esas Sermaye Sisteminde Sermayenin Artırılması halka açık anonim ortaklıklarda sermayenin yeni pay çıkarılarak halka arz yoluyla artırılması mümkündür. Bu halde hisse senedi bedellerinin tam olarak nakden ödenmesi gerekir. B. Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermayenin Artırılması Kayıtlı sermaye, anonim ortaklıkların, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu kararı ile Türk Ticaret Kanunu’nun sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın pay çıkarabilecekleri azami miktarı gösteren, Ticaret Sicilinde tescil edilmiş sermayelerini ifade eder C. Şarta Bağlı Sermaye Artırım Sisteminde Sermayenin Artırılması Şarta bağlı sermaye artırım sisteminde sermayenin artırılmasına ilişkin ilke kararını genel kurul almakta; sermayenin artıp artmayacağına ise şirket alacaklıları, topluluk şirketleri veya işçiler karar vermektedir. 2. Sermayenin Azaltılması Halka açık bir anonim ortaklığın sermayesinin azaltılması çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Sermaye ortaklığın ihtiyacının çok üzerinde olduğu için azaltılabileceği gibi, zaten fiilen eksilmiş olan sermayenin esas sözleşmede de azaltılarak gerçek durumla uyumlu hale getirilmesi amacıyla azaltılabilir Pay Sahiplerinin Hakları ve Yükümlülükleri 1. Hakları A. Genel Kurul Toplantılarına Katılma ve Oy hakkı
2. Yükümlülükleri A. Sermaye Koyma Borcu
B. Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı
B. Sır Saklama Yükümlülüğü
21
C. Özel Denetim İsteme Hakkı D. Kâr Payı Hakkı (Temettü) E. Yeni Pay Alma Hakkı F. Bedelsiz Pay Alma Hakkı G. Tasfiye Payı Alma Hakkı
HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIKLARIN SONA ERMESİ VE TASFİYESİ Kendiliğinden Sona Erme Sebepleri A. Sürenin Sona Ermesi Bir anonim ortaklık süreye bağlı olarak kurulmuşsa, sürenin dolmasıyla ortaklık sona erer B. İşletme Konusunun Elde Edilmesi veya Elde Edilmesinin İmkânsızlaşması Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 21
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Anonim ortaklıklar her türlü ekonomik amaçlar için kurulup faaliyet gösterebilirlerse de esaslı noktaları belirlenmiş ve tanımlanmış şekilde işletme konusunun esas sözleşmede gösterilmesi zorunludur İşte esas sözleşmede yazılı işletme konusunun gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkânsız hale gelmesiyle yahut imkânsız olduğunun anlaşılmasıyla ortaklık kendiliğinden sona erer. C. Sermayenin üçte ikisinin Kaybedilmesine Rağmen Gerekli Tedbirlerin Alınmaması Türk Ticaret Kanununun 376. maddesi 2. fıkrasında düzenlenen bu halde, son yıllık bilançoya göre sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı için toplantıya çağırılan genel kurul tarafında, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar verilmezse, ortaklığın kendiliğinden sona ereceği hükme bağlanmıştır. D. İflas Anonim ortaklık, borçlarını ödeyemediği için, alacaklıların veya yönetim kurulunun talebi ile mahkemece ortaklığın iflasına karar verildiği halde de sona erer. E. Esas Sözleşmede Öngörülen bir Sona Erme Sebebinin Gerçekleşmesi Halka açık anonim ortaklık, esas sözleşmesinde yer alan bir sona erme sebebinin gerçekleşmesi halinde de sona erer. 3. Fesih Kararı Alınması A. Mahkeme Kararıyla Fesih Anonim ortaklıkların kendiliğinden sona ermesi yanında bazı hallerde de mahkeme kararıyla sona erdirilmesi mümkündür 1. Haklı Sebeple Fesih Halka açık anonim ortaklığın feshine ilişkin haklı sebeplerin varlığı halinde sermayenin en az yirmide birini temsil eden payların sahipleri, ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilirler 2. Organların Eksikliği veya Genel Kurulun Toplanamaması Sebebiyle Fesih Haklı sebepler yanında halka açık anonim ortaklığın organlarından birinin uzun süredir eksik olması veya genel kurulun toplanamaması da bir fesih sebebi olarak (TTK m. 530) düzenlenmiştir B. Genel Kurul Kararıyla Fesih Halka açık anonim ortaklık bazı hallerde genel kurulda alınacak karar ile de fesholunabilir. Genel kurul toplanıp herhangi bir sebep göstermeksizin yeterli çoğunluğu sağlayarak ortaklığın sona ermesi yönünde karar alabilir Halka Açık Anonim Ortaklıkların Tasfiyesi Ortaklık tüzel kişiliği devam eder, Ortaklığın amacı tasfiye ile sınırlı hale gelir, Organlar varlığını sürdürür (iflas sebebiyle sona erme hali dışında), yönetim kurulu aynı zamanda tasfiye memuru olarak görev yapar, Ortaklık ticaret unvanına “tasfiye halinde” ibaresi eklenir, Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 22
22
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Pay sahiplerinin hakları daralır.
7. YATIRIMCININ KORUNMASINA İLİŞKİN ESASLAR SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER Sermaye piayasasında düzenleyici otorite olarak, kamusal otorite ve/veya kamusal otoriteden yetki alan borsalar ya da meslek kuruluşları gibi piyasa katılımcıları karşımıza çıkmaktadır YATIRIMCI KAVRAMI Yatırımcının korunması, sermaye piyasası mevzuatı bakımından açıklığa ve çözüme kavuşturulması gereken temel konu olduğuna göre; bu noktada yatırımcı kavramının incelenmesi bir zorunluluk olarak karşımıza çıkar Katılımcı Sıfatıyla Yatırımcı Esas itibariyle yatırımcılar, bir ihraççının menkul kıymetlerine yatırım yaptıkları takdirde katılımcı sıfatına sahiptirler. Bu esnada yatırımcılar, yatırım yapılan menkul kıymetin niteliğine göre farklı hukuki ilişkiler içinde olacaktır. Örneğin; halka açık anonim ortaklık pay senedine yatırım yapıldığında hissedarlık ilişkisi doğarken, tahvil yahut bonoya yatırım yapıldığında alacak-borç ilişkisi ortaya çıkmaktadır. Piyasa Oyuncusu Sıfatıyla Yatırımcı
23
İkincil piyasalarda faaliyet gösteren yatırımcılar, piyasa oyuncusu sıfatına sahiptirler. Bu sıfatla hareket ettikleri durumda iki tür sorunla karşılaşabileceklerdir. Müşteri Sıfatıyla Yatırımcı Yatırımcılar, aracı kuruluşlarca sağlanan hizmetleri tüketirken bu kuruluşların müşterisi statüsündedirler. Bu safhada yatırımcılar; hileli davranışlar, varlıklarının ve fonlarının kötüye kullanımı, çıkar çatışmaları ve aracı kurumun hizmet sağlamadaki yetersizliği gibi durumlarla karşılaşabileceklerdir. Bu takdirde; söz konusu hususların, yatırımcının korunması ilkesi çerçevesinde, sermaye piyasası düzenlemeleri ile giderilmesi zaruridir YATIRIMCININ KORUNMASI İLKESİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ Yatırımcının korunması ilkesinin, yalnızca 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 1. maddesinde bir amaç olarak yer alması, tek başına yatırımcıların yeterli biçimde korunduğu manâsını doğurmaz. Kanunda yer alan, genel ve soyut bir amacın; hukuki alt yapı hazırlanmaksızın elverişli kural ve mekanizmalarla desteklenmediği ve somutlaştırılmadığı müddetçe, uygun ve etkin bir şekilde realize edilemeyeceği aşikârdır SERMAYE PİYASASINDA YATIRIMCININ KORUNMASINA YÖNELİK MEKANİZMALAR
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 23
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Sermaye piyasasında yatırımcının korunmasına yönelik mekanizmaların; yatırımcılarım yanlış karar almalarını engelleme ve yatırımcıları, aracıların mali risklerine karşı koruma şeklinde tezahür ettiği söylenebilir
Yatırımcıların Yanlış Karar Almalarını Engellemeye Yönelik Yaklaşımlar Bunlar sermaye piyasası düzenlemelerinde, liyakat ve kamuyu aydınlatma yaklaşımı olarak ifade edilmiştir. 1. Liyakat Yaklaşımı 2. Kamuyu Aydınlatma Yaklaşımı Yatırımcıları Aracıların Faaliyetlerinden Doğan Risklerden Koruma Sermaye piyasası araçlarını ihraç edenler ile yatırımcılar arasındaki işlemlerde, aracı kuruluşların aracılık faaliyetlerinden kaynaklanan riskler ortaya çıkmaktadır 1. Önleyici Tedbirler A. İç Kontrol B. Düzenleyici Otoritelerin Gözetimi 2. Koruyucu Tedbirler A. Müşterilere Olan Yükümlülüklerinin Farklı Statüde Olması B. Müşterilerin Zararlarının Belirli Ölçüde Tazminine İlişkin Düzenlemeler C. Müşteriler Tarafından Alınan Önlemler
24
TÜRK SERMAYE PİYASASI HUKUKU’NDA YATIRIMCININ KORUNMASI Genel Olarak Türk hukukunda sermaye piyasalarına ve yatırımcının korunmasına ilişkin temel hukuki düzenlemeler, Sermaye Piyasası Kanunu ile hüküm altına alınmıştır. Yatırımcıyı Korumaya Yönelik Hukuki Düzenlemeler Sermaye piyasalarında yatırımcıyı korumaya yönelik hukuki düzenlemeler, şu üç başlık altında ele alınabilir: Sermaye Piyasası Kanunu Türk Ticaret Kanunu Diğer Düzenlemeler YATIRIMCI VARLIKLARININ KORUNMASI Genel Olarak Aracı kuruluşun, kendi menfaati doğrultusunda müşteriye ait nakit para ve menkul kıymetleri; şirket portföyünde, aracı kuruluşun yöneticisi, ortakları ve diğer müşterilerinin Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 24
SERMAYE PİYASASI HUKUKU hesaplarında, ödünç ve kredi işlemlerinde ve giderlerini karşılamada, haksız ve yetkisiz bir biçimde kullanabilmesi olasıdır. Aracı kuruluşun mali olarak kötü duruma düştüğü durumda ise yatırımcının bu varlıklarını iadesi de mümkün olamayacaktır. Bu durum karşısında yatırımcının, telafisi güç zararlara uğraması mümkündür. Yatırımcıları Koruma Fonu Aracı kuruluşun herhangi bir nedenle ödeme güçlüğüne düşmesi veya iflas etmesi halinde; bu kuruluşlarda hesabı bulunan müşterilerin nakit para ve sermaye piyasası araçları riske girmektedir 1. Fon’un Amacı Sermaye Piyasası Kanunu m. 46/A’ya göre Fon; özellikle küçük yatırımcıların, aracı kuruluşların mali durumlarının bozulması nedeniyle zarara uğramalarının önlenmesi, bu piyasadaki yatırımcıların aracı kuruluşlardan kaynaklanan risklere karşı korunması ve böylelikle sermaye piyasalarına olan güvenin arttırılması amacıyla kurulmuştur 2. Fon’un Koruması Kapsamındaki Alacaklar Fon’un koruma kapsamında; yatırımcı tarafından satılmak, saklanmak, yönetilmek, virman edilmek, ödünç işlemlerine konu edilmek üzere veya diğer nedenlerle aracı kuruluşlara tevdi edilen veya müşteri emrine istinaden alınan hisse senetleri ile yatırımcı tarafından, hisse senedi satın alınmak üzere veya satın alınan hisse senetleri karşılığında tevdi edilen nakit ya da yatırımcıya ait hisse senedinin satılmasından sağlanan nakit yer almaktadır 25
3. Fon’un Gelirleri Bütün aracı kuruluşların Fon’a katılmaları zorunludur. Fon’un gelirlerini; aracı kuruluşların yatıracağı yıllık ödentiler, gerektiğinde aracı kuruluşlardan alınacak geçici ödentiler, 4. Fon’un Yönetimi Kanun hükmü çerçevesinde; Fon’un idare ve temsili, sermaye piyasası araçları üzerindeki hakları kayden tutmak ve izlemekle görevli Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. tarafından yapılmaktadır. 5. SPK Denetimi SPK; Fon’un hesap ve işlemlerini incelemeye ve denetlemeye, bu hususta Fon’dan her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir. Kurul, inceleme ve denetim sonuçlarına göre gerekli gördüğü hususların yerine getirilmesini Fon’dan isteyebilir ve gerektiğinde, Fon’un yönetiminin Kurul’a devredilmesini ilgili Bakandan talep eder. İlgili Bakan, Fon yönetiminin geçici veya sürekli olarak devrine karar vermeye yetkilidir. Ayrıca Fon, Sayıştay denetimine de tabidir Tedrici Tasfiye Yatırımcı varlıklarını korumaya yönelik bir diğer mekanizma olan tedrici tasfiyede, aracı kurumun mali yapısının daha fazla kötüleşerek yatırımcı varlıklarının uğraması muhtemel zararların da önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Müşteri İsmine Saklama Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 25
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Takasbank tarafından 6.2.1995 tarihinde “Müşteri Bazında Saklama” hizmeti verilmeye başlanmıştır. Bu sistemde, Takasbank nezdinde açılan aracı kuruluş saklama hesabında yer alan müşteri hesaplarındaki hisse senetleri, müşterilere ait olmakla birlikte; müşteri hesapları, saklama hesabının detayı şeklinde görülmekteydi. Sermaye Yeterliliği Aracı kurumların mali açıdan güçlü olmaları için getirilen sermaye yeterliliği şartı, piyasaların daha güvenli ve istikrarlı faaliyet göstermesini temin ederek yatırımcıların varlıkları üzerindeki risklerin azalmasına sağlamaktadır. Teminat Yatırma Yükümlülüğü Aracı kuruluşların, borsalara üye olabilmeleri bakımından üyelik teminatı yatırmaları zorunlu tutulmuştur. Teminat yatırma yükümlülüğü, borsa üyesi olacak aracı kuruluşların ileride gerçekleştirecekleri işlemler ile kendi müşterilerine, diğer borsa üyelerine, Borsa’ya ve Takasbank’a verebilecekleri muhtemel zararlara karşılık getirilmiştir. Üyelik teminatının getirilmesindeki amaçlardan birisi de; borsa üyesi aracı kuruluşların yaptıkları işlemlerde, yatırımcıların korunması olmuştur. Üyelik teminatı ile aracı kuruluşun kendi müşterileri gibi, diğer borsa üyeleri ve onların müşterileri de korunmaktadır
8. ÜNİTE- TEDBİRLER, İDARİ VE CEZAİ YAPTIRIMLAR GENEL OLARAK İDARİ YAPTIRIM-İDARİ TEDBİR Toplum halinde yaşarken bireylerin ihtiyaç duyduğu düzen hukuk kurullarıyla sağlanır. Hukuk kuralları emir ve yaptırım unsurlarından oluşur. Yaptırım, bir hukuk kuralına aykırı davranan kişiye uygulanacak hukuk düzenince öngörülen sonuçtur. Yaptırım ile çoğu zaman eş anlamlı olarak kullanılan “müeyyide” de, benzer şekilde “herhangi bir hukuk kuralının yap dediğini yapmama veya yapma dediğini yapma durumunda karşılaşılacak tepki” olarak tanımlanmıştır İDARİ YAPTIRIM KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ Toplumsal düzeni korumak ve bu amaçla düzeni bozucu davranışları önlemek için idareye yaptırım uy gulam yetkisi tanınmıştır İDARİ YAPTIRIM-İDARİ TEDBİR AYRIMI Çoğu zaman idari yaptırım kavramı ile idari tedbir kavramının birbiri yerine kullanılsa da farklılık arz etmektedir SERMAYE PİYASASI KURULU’NUN UYGULADIĞI TEDBİRLER VE YAPTIRIMLAR 28.07.1981 tarih ve 2499 sayılı “Sermaye Piyasası Kanunu”nun kabulü ile bir bağımsız idari otorite olarak, bu kanunla verilen görevleri ve yetkileri kullanmak üzere, kamu tüzel kişiliğine haiz idari ve mali özerkliğe sahip Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) kurulmuştur Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Uygulanan Tedbirler Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 26
26
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Özel Hukuka İlişkin Tedbirler Sermaye piyasası hukuku, kaynağını özel hukuktan alan, hızlı, kendine özgü yöntemleri ve terimleri olan anonim şirket odaklı bir hukuk dalıdır Kamu Hukukuna İlişkin Tedbirler A. Aykırılıkların Giderilmesi İçin Tedbir Alınmasını İsteme Sermaye Piyasası Kanununun 46. maddesinin (c) bendi ile Kurula, bu kanuna tabi anonim ortaklık ve sermaye piyasası kurumlarının, kanuna, esas sözleşme hükümlerine veya işletme maksat ve mevzuuna aykırı görülen durum ve işlemleri ile sermayenin azalmasına ve kaybına yol açan işlemlerinin hukuka aykırılıklarının giderilmesi için tedbir alınması ve öngörülen işlemlerin yapılmasını isteme ve gerektiğinde bu halleri ilgili mercilere intikal ettirme yetkisi verilmiştir. B. Denetleme Sonuçlarının Ortaklara Duyurulmasını İsteme C. Açıklanması Gereken Bilgileri ve Mevzuata Aykırılıkları Kamuoyuna Duyurma D. Gözlemci Gönderme E. İlan ve Reklamların Toplatılmasını İsteme diğer tedbirlerdir. Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Uygulanan İdari Yaptırımlar
27
o Düzenlendiği Hukuki Metne Göre Sermaye Piyasası Kurulunun İdari Yaptırımları A. Sermaye Piyasası Kanunu’nda Öngörülen İdari Yaptırımlar aa. İmza Yetkisinin Sınırlandırılması veya Kaldırılması bb. Faaliyetin Geçici veya Sürekli Olarak Durdurulması cc. Geçici veya Sürekli Olarak İşlem Yapmayı Yasaklama dd. Tedrici Tasfiyeye Karar Verme ee. İdari Para Cezaları Uygulama Niteliklerine Göre Sermaye Piyasası Kurulu’nun İdari Yaptırımları İdari yaptırımların genel olarak sınıflandırılmasında esas alınan ayrımı ele alırsak, idari yaptırımları, nitelikleri itibariyle bireysel, mali nitelikte ve disiplin yaptırımları olarak üçe ayırabiliriz; Bireysel İdari Yaptırımlar; Sermaye Piyasası Kurulunun uyguladığı idari yaptırımlar içinde çoğunluğu bu grup oluşturmaktadır. Bireysel idari yaptırımlar, kişinin bizzat kendine ya da sahip olduğu bazı haklara yönelik olarak uygulanan yaptırımlardır.
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 27
SERMAYE PİYASASI HUKUKU Mali Nitelikte İdari Yaptırımlar; İdari yaptırımların en büyük bölümünü oluşturan idari para cezaları, mali nitelikte olan idari yaptırımlardandır. İdari para cezalarının dışında mali sonuçlar doğuran idari yaptırımlar da bu gruba dâhildir. Disiplin Yaptırımları; Disiplin yaptırımları, idari yaptırımların özel bir türüdür. Sermaye Piyasası Kanununun 29. maddesinde, Kurul’un disiplin uygulamalarıyla ilgili esaslarının, Bakanlar Kurulu’nca hazırlanacak bir yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiş, bu kapsamda Sermaye Piyasası Kurulu Personeli Disiplin Yönetmeliği hazırlanmıştır. Uygulanış Biçimlerine Göre Sermaye Piyasası Kurulu’nun İdari Yaptırımları; A.Doğrudan Uygulanan Yaptırımlar B. Emir Yetkisinin Kullanılması Şartına Bağlı Uygulanan Yaptırımlar C. Sermaye Piyasası Kurulu’nun Denetimi Altındaki Kurumlarca Uygulanan İdari Yaptırımlar SERMAYE PİYASASI KURULU’NUN UYGULADIĞI İDARİ YAPTIRIMLARIN İDARİ YARGI ORGANLARINCA DENETİMİ, İPTAL VE TAM YARGI DAVALARI Sermaye Piyasası Kurulu bir idari makam olduğundan ve işlem ve eylemleri idari nitelikte bulunduğundan, işlem ve eylemleri yargı denetimine tabidir. Yargılama Usulüne İlişkin Denetim 1. Görevli Mahkeme Sermaye Piyasası Kurulu bir kamu tüzel kişisidir ve yetkili olduğu alanda faaliyette bulunurken bunları idari işlem ve eylemlerle yerine getirir
28
2. Yetkili Mahkeme Sermaye Piyasası Kanunu’nda yetkili mahkeme öngörülmediğinden 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun (İYUK) yetki ile ilgili genel kuralları uygulanır 3. İdari Merci Tecavüzü İdari merci tecavüzü, bir idari işlemin, kanunlarda gösterilen idari merciler atlanarak ya da söz konusu idari itiraz prosedürü tekemmül ettirilmeden doğrudan davaya konu edilmesi halidir. 4. Ehliyet Hukuksal anlamda ehliyet, hukuk sujesinin haklara sahip olması, haklarını kullanması, görev, yükümlülük ve sorumluluklar yüklenebilmesidir. Ehliyet, davanın her aşamasında re’sen inceleme konusu yapılabilir. 5. Kesin ve Yürütülebilir İşlem 6. Süre 7. Husumet 8. Usulüne Uygun Dilekçe
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 28
SERMAYE PİYASASI HUKUKU SERMAYE PİYASASI KURULUNCA UYGULANAN İDARİ YAPTIRIMLARIN KABAHATLER KANUNU ÇERÇEVESİNDE ADLİ YARGI ORGANLARI TARAFINDAN DENETİMİ İdarenin yargı yoluyla denetiminde idari uyuşmazlıkların bir uzmanlık mahkemesi durumunda olan idari yargı yerlerinde görülmesinin hem kişiler hem de idare açısından yararlı olduğu ileri sürülmektedir.
29
Kolayaof.com 0 362 2338723
Sayfa 29