Entre'acte by Koninklijke Schouwburg

Uitgave van de Stichting Vrienden van de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel

Shel Jero l-topm an en Veer van der ov ‘zijn ’ Krin er gen Pagin a

€ 3,95

8 Achter de Schermen

Nepgeweren en treintijden bij reizend toneel 10 Toneelverdieping

Terug naar Couperus 15 Theaterreis

Oktober 2012 NR. 19

Tsjechov door Theu Boermans Drie Zusters met sterrencast in aantocht p. 6

Entr’acte | 1

In november naar Rotterdam

scène

Door: Jasper Smit

King Lear

Het is wellicht de beroemdste openingsscène ter wereld: een oude koning wil zijn rijk verdelen onder zijn drie dochters en vraagt hen om beurten hoeveel ze van hem houden. De jongste, van wie hij het meest houdt, is niet van plan om aan deze poppenkast mee te doen. De twee oudere zusters vleien hun vader op commando en krijgen hun deel. De jongste is eerlijk en krijgt niets. Zij wordt vervloekt en verstoten. In King Lear komt alles wat

Entr’acte

Shakespeare groots en monumentaal maakt samen: een aangrijpend verhaal, fantastische scènes en een hartverscheurend slot. Het Toneel Speelt kiest voor een klassieke, poëtische vertaling van King Lear en het stuk wordt integraal gespeeld in de authentieke bezetting van 12 acteurs. King Lear – woensdag 7 t/m zaterdag 10 november, 19.00 uur, de Grote Zaal Koninklijke Schouwburg

welkom

Veel klassiekers Nog heel even geduld. Bijna alle stemmen voor de Guido de Moorprijs, de jaarlijkse prijs van de Vrienden voor het beste acteurstalent van het Nationale Toneel, zijn geteld. Nu wordt druk gekeken naar een mooi tijdstip om hem uit te reiken. Bij het te perse gaan van deze Entr’acte is nog geen exacte datum bekend, maar er wordt hard aan gewerkt om hem zo snel mogelijk plaats te laten vinden. Het bestuur zal het u zodra er een datum bekend is, meteen laten weten. Dat het lastig blijkt om een gaatje te vinden is op zich natuurlijk een goed teken. KS, NT, acteurs en het bestuur van de Vrienden zijn lekker druk met alles wat het nieuwe seizoen met zich meebrengt. De seizoensstart en het Haags UIT Festival, maar ook de intensievere samenwerking tussen KS en NT, en de nieuwe organisatie van de Vrienden. We zullen, zoals in vorige Entr’actes ook al vermeld, geen aparte stichting meer zijn, maar een onderdeel van het nieuw opgerichte Fonds KS/NT. Sinds dit seizoen bestaat bovendien de mogelijkheid voor Vrienden om zich aan te sluiten bij een van de nieuwe Kringen, netwerken van cultuurliefhebbers. OudShell-topman, en bestuurslid van het NT Jeroen van der Veer heeft het idee van de Kringen hier geïntroduceerd, op pagina 13 legt hij uit waarom en wat in zijn ogen de nieuwe rol van de Vrienden is. Verder staat deze editie in het teken van de vele klassiekers die dit seizoen zullen worden opgevoerd. Hiernaast kunt u Shakespeares King Lear al in de ogen kijken, en ook Anton Tsjechov en Louis Couperus komen ruim aan bod. Dramaturg Karim Ameur beschrijft op pagina 6 mooi hoe Tjechovs Drie Zusters eigenlijk een heel modern verhaal is over de dilemma’s, ambities en beslissingen waar twintigers en dertigers mee te maken hebben. Jasper Smit krijgt op pagina 8 een kijkje achter de schermen bij de Britse toneelklassieker Our Country’s Good. Een toneelstuk in het buitenland opvoeren blijkt verrassend veel met wapensmokkel te maken te hebben. Hartelijke groet, ook namens het bestuur, Wouter van Noort Hoofdredacteur Entr’acte

colofon Entr’acte is een uitgave van de Vrienden Koninklijke Schouwburg en Nationale Toneel. De stichting is geregistreerd onder KvK-nummer 27243827. Donateurs van de Vriendenstichting ontvangen de nieuwsbrief drie maal per jaar. Redactie Karim Ameur, Charlotte van Bijnen, Eeke Crabbendam, Geerte Hage, Lejo De Hingh, Marjolein Kalkers, Wouter van Noort, Jasper Smit, Priscilla Vaas Hoofdredactie Wouter van Noort Eindredactie Wouter van Noort, Jasper Smit, Priscilla Vaas Ontwerp en Opmaak www.koola.nl, Amsterdam Drukwerk JP Offset, Duiven Internet www.vriendenksnt.nl E-mail info@vriendenksnt.nl Vriendenadministratie SP Abonneeservice t.a.v. Vrienden KSNT Postbus 105 2400 AC Alphen aan den Rijn T. 0172- 47 60 85 / F. 0172- 65 33 07

Bestuur Roderick Wijsmuller voorzitter vriendenwerving Marjolein Kalkers secretaris coördinatie vrijwilligers Anouk van Eekelen communicatie Maurits de Nerée tot Babberich penningmeester

Entr’acte | 3

nieuws

Door: Charlotte van Bijnen en Priscilla Vaas

Noël Fischer artistiek directeur NTjong Maandag 13 augustus werd bekend dat de Raad voor Cultuur staatssecretaris Zijlstra (Cultuur) heeft geadviseerd om NTjong vanaf 1 januari 2013 alsnog te subsidiëren. NTjong wordt het jeugdtheatergezelschap dat deel uitmaakt van het Nationale Toneel. Het zal ontstaan uit een fusie van het Nationale Toneel met Stella Den Haag. Artistiek leider van NTjong wordt Noël Fischer. Zij heeft de afgelopen jaren als

artistiek leider van BonteHond naam gemaakt als eigenzinnig theatermaker met een unieke signatuur. Walter Ligthart, directeur van het Nationale Toneel is verheugd dat de Raad de artistieke koers die het NT wil uitzetten ondersteunt. Hij is blij met de komst van Noël en is ervan overtuigd dat zij met NTjong een onderscheidend profiel kan ontwikkelen, met verbindingen tussen jongeren- en volwassenentheater.

Lady M Lovend ontvangen op Edinburgh Fringe

Eerst was het toneelstuk een groot succes bij ons en nu ook op het grootste kunstfestival ter wereld; Edinburgh Fringe. Lady M, een solo waarin Annemarie de Bruijn de Schotse tragedie speelt uit het oogpunt van Lady Macbeth, kreeg zeer lovende recensies, waaronder: ‘De Bruijn is a major new talent at this year’s festival (Fringe Review)’ en ‘Lady M is an aweinspiring piece of solo theatre that impresses greatly’ (Edinburgh Spotlight). Heeft u Lady M eerder gemist? Geen probleem: de voorstelling is vanaf oktober weer te zien in de zaal Het Paradijs in de KS. Lady M – wo 10 & do 11 oktober en vr 9 & za 10 november, 20.15 uur, het Paradijs Koninklijke Schouwburg

25-jarig jubileum technicus Michiel Rasenberg

Entr’acte

Technicus Michiel Rasenberg vierde dinsdag 11 september zijn 25-jarig jubileum bij de Koninklijke Schouwburg. Hij kreeg De Krommer opgespeld (een nationale VSCD-onderscheiding in de vorm van een zilveren spijker). Daarnaast ontving hij een persoonlijke brief van Willem Nijholt, die de hoofdrolspeler was in zijn eerste voorstelling als technicus van het theater.

Mark Rietman in film De Verbouwing NT-acteur Mark Rietman is sinds 6 september te zien in de bioscoopfilm De Verbouwing. Deze psychologische thriller gaat over Tessa, een succesvol plastisch chirurg die door een uit de hand gelopen verbouwing in grote problemen komt. Een oude vriend wil haar wel helpen, maar brengt haar steeds verder in het nauw… Een film van Will Koopman met Tjitske Reidinga, Peter Blok. Mark Rietman is dit seizoen bij het NT te zien in de voorstellingen Drie Zusters (vanaf 27 november) en Strange Interlude (vanaf 6 maart).

nieuws

Laura van Dolron in Birma

Laura van Dolron is in Birma om haar nieuwe Oudejaarsconference voor te bereiden. Deze gaat zij baseren op ‘Waar gaan we in het nieuwe jaar naartoe’, de conference van Wim Kan, uit haar geboortejaar 1976. Laura in Birma: “Begonnen in het dagboek van Wim Kan vanuit Birma en direct ook als een blok voor hem gevallen. Hij noemt alles reuze lief en reuze gezellig...ik weet wel dat het een modewoord was toen, zo iets als “super” nu, maar om in een Jappenkamp te zitten en dan allerlei dingen reuze te vinden vind ik super... reuze super. Hij is geloof ik niet zo heel politiek. Grappen zijn een beetje van de orde van ‘Wilders heeft raar haar’ en ‘Erica Terpstra is dik’. Hiermee maak je politici klein en dus ongevaarlijker dan ze zijn. Wim Kan schrijft veel over hoe dun het laagje beschaving is en dat iedereen zijn idealen verliest als het op brood aankomt, ik word daar treurig van, wil dat niet geloven en geloof ondertussen dat het veel zegt over hemzelf EN over mij... Verder geen kwaad woord over de man. Hij trad ongeveer elke avond op en presteerde het om soms meer dan 300 krijgsgevangenen met schurft en luizen te laten lachen en te laten zingen...dat is heel wat anders dan Zaal 2 van het Nationale Toneel Gebouw.” Oudejaarsconference – 15 december Theater aan het Spui, Den Haag plus 27 & 29 december 2012, NTGebouw, Den Haag.

Hedwig Verhoeven versterkt de directie

Theaterbrasserie Wasserman opent haar deuren Sinds begin september kunt u heerlijk eten in ons vernieuwde restaurant. Theaterbrasserie Wasserman (vernoemd naar Ida Wasserman, de legendarische actrice van de Haagse Comedie) opende op maandag 3 september haar deuren. Hoewel de zaak aan de rechterkant van het theatergebouw een eigen ingang heeft, werken de Koninklijke Schouwburg en de brasserie nauw samen. Zo serveert Theaterbrasserie Wasserman rondom voorstellingen twee- en driegangen menu’s vanaf € 27,50. Ook kunt u er voor de voorstelling Zondag in Den Haag met Paul van Vliet op zondag lunchen. Voor aanvang van de voorstelling serveert Wasserman namelijk vanaf 13.30 uur lunch (€ 27,50) en een High Tea (€ 22,50). Theaterbrasserie Wasserman – vanaf 17.30 uur geopend. Voor meer informatie kunt u kijken op ks.nl.

Met de start van een nieuw theaterseizoen, start ook de tweehoofdige directie van de Koninklijke Schouwburg. Hedwig Verhoeven (41) is benoemd tot zakelijk directeur en statutair bestuurder van de schouwburg. Verhoeven is twee jaar werkzaam geweest als adjunct-directeur. Daarnaast was zij eerder onder andere actief als directeur van Munttheater Weert en lid van de Raad van Toezicht bij het toneelgezelschap Huis van Bourgogne. Zij zal naast Oscar Wibaut werken, die zich met name richt op het artistieke beleid van de schouwburg. Met de invoering van de nieuwe structuur verwacht de Koninklijke Schouwburg beter tegemoet te komen aan het veranderende culturele klimaat, waarin naast artistieke kwaliteit ook steeds hogere eisen aan de kwaliteit van de dienstverlening en de zakelijke bedrijfsvoering gesteld worden.

Entr’acte | 5

wat er speelt

Door: Karim Ameur

Drie jonge vrouwen, hun bewonderaars en een wereld op drift.

Theu Boermans regisseert Drie Zusters van Anton Tsjechov Er komt een tijd, dat iedereen zal beseffen, waarom dit alles zo is, waar al dit lijden goed voor is, er zullen geen geheimen meer zijn, maar tot die tijd moet een mens leven… moet werken, niets dan werken! Morgen ga ik in m’n eentje, ik zal op school les geven en mijn hele leven wijden aan iedereen, die dat wellicht nodig heeft. Het is nu herfst, de winter zal snel komen, de sneeuw zal alles bedekken, maar ik zal werken, ik zal werken…. Dit zijn woorden van de jongste zuster Irina in Drie Zusters van Anton Tsjechov, haar laatste in het stuk. Er spreekt een grote, bijna existentiële behoefte uit naar een zinvol leven. En voor een meisje uit haar tijd (begin twintigste eeuw) en van haar geprivilegieerde achtergrond (ze is de dochter van een generaal) was het niet evident om haar toekomst als een werkende vrouw te zien. Zij wil niet alleen werken om zichzelf te verwezenlijken, werken geeft tenslotte houvast (het richt je leven in) en ook vrijheid (je zit niet langer thuis, dag in dag uit) - maar nog bijzonderder is dat ze wil werken omdat ze ook iets voor anderen wil betekenen. Ze gaat les geven. En zij is niet de enige, er zijn meer personages (er lopen drie leraren en een arts rond), die het onrecht om hen heen in de maatschappij zien en die daar iets aan willen doen. Op velen is het motto toepasbaar: je leeft niet voor jezelf. Tsjechov zelf leefde van 1860 tot 1904. Maar wat hij in dat korte leven voor anderen heeft betekend, is bijna niet te bevatten. Als hoofd van de familie, arts voor zijn patiënten, als schrijver voor zijn lezers en als betrokken burger. Hij schreef duizenden brieven, honderden verhalen, een tiental toneelstukken, bouwde drie scholen en een sanatorium, zette hulpacties op voor slachtoffers van de hongersnood, bleef zijn hele leven dokter voor patiënten die hem niet konden of hoefden betalen, schreef een vernietigend en invloedrijk boek over de erbarmelijke omstandigheden in de strafkolonies op het eiland Sachalin, en vond na zijn

Entr’acte

leven navolging van talloze schrijvers en veranderde de levens van ontelbare lezers en toeschouwers. Voor zijn familie zou hij zijn leven lang zorg dragen, die liet hij niet in de steek. Hij stond ze bij met raad, hield ze op het goede spoor, zorgde financieel voor ze. Vooral zijn twee oudere broers stonden onder zijn bescherming. Beiden waren kunstenaar, maar niet met het uitzonderlijke talent van hun jongere broertje, en beiden konden het leven niet aan. Hun alcoholisme zou ze uiteindelijk fataal worden. Tot die tijd waakte Anton over hen. Onmogelijke dromen en verlangens Maar waar Tsjechov op alle fronten leek te excelleren, daar stokt het bij zijn personages nogal eens. Ze dreigen overweldigd te worden door de grote opdrachten die ze zichzelf stellen of door het overspannen karakter van veel van hun dromen, verlangens en wensen. En daarin onderscheiden ze zich in niets van de hedendaagse mens, zeker de (goed opgeleide) twintigers en dertigers voor wie de wereld open ligt maar die door keuzestress verlamd raken. Ook zijn Tsjechovs personages slachtoffer van het al te herkenbare fenomeen dat we in ons hoofd meer bezig zijn met het leven dat we (nog) niet leiden, dan met het leven dat we daadwerkelijk leiden. In Drie Zusters wordt de irrealiteit van onze dromen gesymboliseerd door het verlangen naar Moskou. Voortdurend brengen de

jonge vrouwen de wens onder woorden om naar Moskou te verhuizen. Ze zijn het leven in de kleine provinciestad beu. Moskou is de stad van hun jeugd, daar waren ze gelukkig, daar was het gezin nog intact. Maar Tsjechov laat zien dat een geïdealiseerd verleden nooit de stevige basis voor de inrichting van een zinvolle toekomst kan zijn. Want het Moskou waar de vrouwen zo naar verlangen dat bestaat niet meer. Dat was het Moskou toen zij nog tieners waren en hun ouders nog leefden. Twee essentiële voorwaarden die nooit meer gerealiseerd zullen worden. Naar Moskou! Naar Moskou! Toen Tsjechov Drie Zusters schreef, wist hij maar al te goed wat heimwee naar het bruisende Moskou betekende. Hij had er gestudeerd en was er sindsdien (in de buurt) blijven wonen. Hoewel het oude Moskou niet langer de hoofdstad van Rusland was, was het wel het culturele centrum van dit oneindig grote rijk. En dat ‘culturele’ kan in de breedste zin van het woord opgevat; het was zowel het spirituele centrum van een streng christelijke samenleving, als de stad waar het goed feesten was. Moskou stond bekend om zijn restaurants en salons, bordelen en theaters, en was in alles het tegenbeeld van het steile, deftige Sint Petersburg. Tsjechov zelf, een tuberculoselijder, kon niet langer in deze koude noordelijke metropool wonen. In wat de laatste tien jaar van zijn

‘Ze zullen ons vergeten, ons vergeten, onze gezichten, onze stemmen, en met hoevelen we waren’

leven blijken te zijn, vestigt hij zich weer in het warme zuiden van zijn jeugd. Twee jaar na voltooiing van Drie Zusters zou Anton Tsjechov op de leeftijd van 44 jaar overlijden. Of hijzelf er veel vertrouwen in had dat zijn werk zijn huidige onsterfelijke status zou krijgen mag worden betwijfeld. Het laatste woord in Drie Zusters gunt hij tenslotte aan Olga, de oudste: “De tijd gaat voorbij en wij zullen voor altijd verdwijnen, ze zullen ons vergeten, onze gezichten, onze stemmen, en met hoevelen we waren, maar ons lijden zal veranderen in vreugde voor hen, die na ons leven, geluk en vrede zal op aarde heersen en zij die nu leven zullen worden herdacht met een vriendelijk en dankbaar woord.” Drie Zusters is in november en december te zien in de Koninklijke Schouwburg. Net als in zijn Midzomernachtdroom geeft Theu Boermans de toneelklassieker Drie Zusters een frisse, hedendaagse lezing. Ariane Schluter, Anniek Pheifer en Katja Herbers schitteren als zussen in een topcast met verder Mark Rietman, Jaap Spijkers, Antoinette Jelgersma e.a.

Drie Zusters – 27 november t/m 1 december & 25 december t/m 29 december in de Koninklijke Schouwburg, Den Haag

Entr’acte | 7

achter de schermen

Door: Jasper Smit

Britse deputy-producer Panda Cox van Our Country’s Good over de geheimen van het spelen van een toneelvoorstelling in een vreemd land

Nepgeweren en treintijden Elk jaar komen er meer internationale voorstellingen naar de Koninklijke Schouwburg. Dit seizoen speelt het gerenommeerde Britse gezelschap Out Of Joint de succesvoorstelling Our Country’s Good in Den Haag, een waargebeurd verhaal over een marineofficier in 1789 die een toneelstuk probeert te maken met veroordeelde gevangenen in de eerste Australische gevangenenkolonie. Een grote productie verplaatsen naar Nederland moet een hels karwei zijn, maar volgens deputy producer Panda Cox valt dat verbazingwekkend mee. “Als je naar het buitenland gaat met een voorstelling, neem je automatisch aan dat alles heel ingewikkeld zal zijn, dus regel je het ver van tevoren. Maar eigenlijk is dat helemaal niet nodig als je naar Nederland gaat. De trein bijvoorbeeld is zo goed geregeld! Jullie weten al maanden van tevoren wanneer de treinen rijden en je kan meteen kaartjes kopen. In Engeland kan je echt niet meer dan tien weken vooruit boeken. De mevrouw van Eurostar dacht waarschijnlijk dat ik niet helemaal goed was, want ze moest tien keer uitleggen dat je vanaf Brussel elke trein mag nemen naar Den Haag, zolang het maar binnen 24 uur is. En toen ik dat eindelijk geloofde, maakte ik me meteen zorgen dat iedereen op de dag zelf een trein moest gaan zoeken en vreselijk in de war zou raken. Maar op de website stonden alle vertrektijden al! Jullie hebben het maar goed.” Nep-wapen op het podium Terwijl de acteurs en medewerkers in de trein zitten, wordt het decor per schip naar Nederland gebracht. Echter, één rekwisiet

Entr’acte

mag niet mee: “In het stuk zit een replica van een geweer uit de 18e Eeuw. Het is overduidelijk nep maar die mag het land niet in. We hebben even overwogen om het geweer weg te laten en de acteur moest dan met zijn vinger schieten en ‘bang!’ roepen, maar dat ging niet werken. Gek genoeg mag je wél een nepwapen op het podium gebruiken als het is gekocht in hetzelfde land. Er is nu dus iemand in Nederland op zoek naar een replica van een specifiek oud Engels geweer en dat valt vast niet mee.” De grootste problemen van een internationale productie zijn gek genoeg de werktijden en de veiligheid. “Ik heb ooit met een voorstelling door Italië getoerd en daar hadden ze van veiligheid nog nooit gehoord. Ik heb doodangsten uitgestaan. En daarnaast: als ze zin hebben om te pauzeren, doen ze het gewoon, ook al moet al het licht nog ingehangen worden en begint de voorstelling over twintig minuten.” Reputatie opgebouwd Dus is een voorstelling internationaal gaan spelen net zo makkelijk als in het eigen land? Nou, nee: “In Engeland kent iedereen Our Country’s Good, het komt op de meeste middelbare scholen aan bod, en Out of Joint heeft met dit stuk haar reputatie opgebouwd. Maar in Nederland bleek niemand het te kennen. Het was gek om het script naar de Koninklijke Schouwburg op te sturen om het horen of het geschikt was, hier is het een klassieker! Tenslotte: wordt een voorstelling aangepast voor een buitenlands publiek? Worden moeilijke woorden gemeden of worden regels langzamer uitgesproken? Regisseur van Our Country’s Good Max Stafford-Clark: “Helemaal niet. Nederlanders spreken uitstekend Engels. Bovendien, het stuk is wat het is, ik maak geen enkel verschil in regie tussen een voorstelling in Den Haag of Watford.”

Our Country’s Good: dinsdag 30 oktober t/m zaterdag 3 november om 20.15 uur. Engels gesproken, Nederlandse boventiteling.

Entr’acte | 9

‘Ik heb ooit met een voorstelling door Italië getoerd en daar hadden ze van veiligheid nog nooit gehoord’

toneelverdieping

Door: Jasper Smit

De beste toneelstukken gaan over families Ger Thijs waagt zich dit seizoen voor de tweede keer aan de bewerking én regie van De kleine zielen, naar Couperus.

Edel-soap In de Nederlandse literatuur is Couperus onnavolgbaar de beste. Nederland is rijk aan schrijvers die hun eigen persoon doordrukken in hun werk en literatuur zien als iets moeilijks. Kunst is lastig en daar moet je voor geleerd hebben. Couperus doet dat niet. Hij schrijft goede verhalen, met veel figuren die hij moeiteloos door een heleboel avonturen leidt. Dat hebben we verder niet in onze literatuur. Harry Mulisch kan dat ook wel, bijvoorbeeld in De Ontdekking van de hemel, maar die moet er altijd weer bovennatuurlijke flauwekul bij doen. De boeken der kleine zielen is de lekkerste Couperus. Écht Den Haag, bovendien: het gaat over familie en de beste toneelstukken gaan over families. Het zijn allemaal figuren waar je van kan houden, en die allemaal op een andere manier door het noodlot worden geraakt. Het is eigenlijk een soort ‘edelsoap’. Een angstloze plek Ik heb Couperus pas laat ontdekt. Op de middelbare school dacht ik ook dat kunst moeilijk moest zijn, dus ik ben me eerst met ingewikkelde schrijvers gaan bezighouden. Toen ik in de jaren negentig in Den Haag terecht kwam bij het Nationale Toneel, merkte ik dat ik me prettig voelde in die stad. En de Koninklijke Schouwburg lag me ontzettend goed. Het heeft de perfecte maat en het is een absoluut angstloze plek. Als je daar als maker op het toneel staat en je

Entr’acte

kijkt de zaal in, hoef je niet bang te zijn. Je bent goed te verstaan en hoewel er een groot publiek zit, is het een prettige, intieme omgeving. Dat gevoel heeft er waarschijnlijk toe geleid dat ik Couperus ben gaan lezen, eigenlijk meteen met het idee om bewerkingen te maken. Genoegen in wanhoop Couperus’ boeken laten zich goed naar het toneel vertalen. Elk hoofdstuk is een scène en zijn dialoog is uitstekend. Het is wel vaak wat lang, maar dat komt omdat hij voor feuilletons werkte en veel herhaalde. Hij moest immers aan een bepaald aantal woorden komen. Die dialogen werken nog steeds en ik heb er niets aan veranderd, alleen wat ingekort. Ook de woorden uit die tijd heb ik intact gelaten, ik merk dat dat moeiteloos overkomt in de zaal. Vergeleken met mijn vorige bewerking van De boeken der kleine zielen denk ik dat de wanhoop nu meer naar voren komt. De eerste versie was wat sentimenteler, nu gaat het wat dieper, en het is kritischer ten opzichte van de sentimentaliteit van Couperus. Zijn werk zit vol met een soort genoegen in het ‘ach ja, alles eindigt toch slecht, het leven is tragisch, en het is moeilijk om een andere richting aan je leven te geven’. Dat doet Couperus met een soort genot en daar mag je best wat harder mee om gaan. Toen ik deze serie begon met de Max Havelaar, werd er zeer aan getwijfeld of ik zowel bewerker als regisseur moest zijn. Maar gedurende de rit werd duidelijk dat hoe goed het was als ik zelf de regie in handen had. Zo kon ik tijdens het proces kon bijstellen en herschrijven. Ik kan me nu niet anders voorstellen dan dat ik zelf mijn eigen schriftuur regisseer. Ik zou het ook saai vinden om een stuk van iemand anders te doen want dan mag ik alleen maar zeggen waar de acteurs moeten staan! Natuurlijk is dat ook gevaarlijk: vooral

Met eerdere boekbewerkingen als Max Havelaar, Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan en Karakter boekte hij grote successen. In 2013 is het 150 jaar geleden dat Louis Couperus werd geboren, en de toneelproductie van De kleine zielen is het hoogtepunt van het Couperusjaar. Hier vertelt Ger Thijs over zijn favoriete schrijver, het gevaar van zowel bewerken als regisseren en het nut van vergeten.

bij een eigen stuk ben je geneigd om meteen een nieuwe scène te schrijven als een acteur een opmerking heeft. Je bent kwetsbaar. Als je dan met een acteur zou werken die het niet snapt, die kwaad wil en tegen je is, dan ben je echt verkocht. Je moet werken met liefdevolle, begrijpende mensen die doen wat je zegt, zodat je ze kan vertrouwen als ze zeggen ‘die scene klopt niet’ of ‘die zin klopt niet’. En dán moet je iets nieuws gaan maken. Bij dit stuk is dat trouwens nauwelijks gebeurd: Couperus is de maatstaf. Compleet vergeten Hans Croiset speelde Gerrit in de vorige versie en komt kijken bij deze nieuwe voorstelling. Ik ben benieuwd of hij zal zeggen: “dat deden we de vorige keer ook zo!” Ik ben mijn eerste bewerking namelijk compleet vergeten, dus ik weet helemaal niet of ik dingen onbewust hetzelfde heb opgelost. Dat is ook zelfbescherming van de regisseur: dat je na een jaar of twee, drie compleet vergeten bent wat je hebt gedaan.

De kleine zielen: dinsdag 18 t/m zaterdag 22 december om 20.15 uur, zondag 23 december om 14.00 uur in de Grote Zaal, Koninklijke Schouwburg

voor de kinderen

Door: Jasper Smit

Dit seizoen is er voor het eerst een volledige peuterprogrammering in de Koninklijke Schouwburg. Om de week op zondagochtend zijn de kleintjes en hun ouders van harte welkom in het Paradijs. Ook de bekende Sesamstraatactrices Renee Menschaar en Lot Lohr komen naar het zoldertheater met de voorleesvoorstelling Liesje gaat een blokje om (3+).

Is het belangrijk dat jonge kinderen naar het theater gaan? Het is vooral leuk als kinderen, in het theater of op school of waar dan ook, zich dingen kunnen verbeelden. Het is belangrijk dat ze met hun fantasie bezig zijn, dat het niet alleen maar huis, tuin en keuken is maar dat ze ook soms kunnen ontsnappen aan de werkelijkheid. Theater en verhalen zijn daar goed voor. Als ze na de voorstelling naar huis gaan, kunnen ze denken: dat

kan ik ook verzinnen. In hun eentje of met hun vriendjes of als ze zich vervelen in de klas: ontsnapping is altijd mogelijk vanaf dat moment.

Hoe is de voorstelling tot stand gekomen? Ik en Renee bedachten ons: kinderen spelen eigenlijk weinig buiten in hun eentje. En dat is jammer want het is ook een ontsnapping dat je lekker alleen bent, zelf op pad gaat en dingen tegenkomt. We hebben toen aan Anne Buurman

3 vragen aan…. Lot Lohr

gevraagd om daar een boekje over te schrijven. Het gaat over een meisje dat wacht op haar moeder om naar buiten te gaan, maar die is de hele tijd aan het bellen. En dus gaat Liesje zélf een blokje om. Ze maakt allemaal vrienden en als ze terugkomt in de tuin, is haar moeder net klaar met bellen en heeft niets gemerkt. Het kind heeft heel wat meegemaakt, een klein wereldreisje in de buurt. En daarna eten ze pannenkoeken.

directeur van de Schouwburg in Haarlem. Ik vond het altijd heel gezellig om met hem op pad te gaan en ik ging vaak met hem mee. Ook als er volwassenenvoorstellingen waren. Ik vond het enig. Het Volkstoneel met Beppie Nooy vond ik altijd reuze stoer, en Kastanka van Rob van Reijn vond ik prachtig. Maar ook Ko van Dijk, die heel grote schreeuwende man, vond ik wel wat hebben.

Liesje gaat een blokje om (3+): zondag 24 februari 2013 om 10.00 uur en 11.15 uur in het Paradijs, het zoldertheater van de Koninklijke Schouwburg.

Ben je zelf als kind meegenomen naar het theater? Jazeker! Mijn vader was de

Door: Lejo De Hingh en Wouter van Noort

toen & nu

De marmeren trap van toen

Tragedie en Komedie Het gebouw van de Koninklijke Schouwburg bestaat al sinds 1766. Het pand heeft meer dan twee-en-een-halve eeuw geschiedenis aan zich zien voorbijtrekken. In de loop van de tijd zijn er allerlei verbouwingen geweest en plekken van bestemming veranderd. Zoals het pand er nu van binnen uitziet is dus slechts een momentopname in een eeuwenlange historie. Daar waar nu de koffiecounter staat, waren vroeger bijvoorbeeld monumentale marmeren trappen, twee trappen omlaag de zaal in en één trap omhoog naar het 1e balkon.

Huidig interieur van de KS

Als je via die trappen naar beneden ging kwam je in de “rotondegang” rondom de zaal uit. Vandaar kon je naar loges. Waar nu in de zaal de cabine van techniek zit, was vroeger een ring van loges. Idem op het 1e balkon. Links en rechts van de trappen waren prachtige muurschilderingen. Niet gemaakt door Jan Toorop zoals veel mensen gedacht hebben, maar door Anton der Kinderen, een navolger van Toorop. Die schilderingen zijn er nog (en ze beelden volgens Oscar Wibaut, directeur KS, Tragedie en Komedie uit, net als de plafondschildering in de zaal). Ze zaten al geruime tijd verborgen achter een soort lambrisering en nu zitten ze verborgen achter platen waar het kunstwerk van Sol Lewitt op geschilderd is.

Entr’acte | 11

kringen

Door: Wouter van Noort

Een extra steun in de rug Hoe werken de nieuwe Kringen? Van je vrienden moet je het hebben, zeker als het even wat minder gaat. Omdat de KS en het NT de laatste tijd meer op eigen benen moeten staan en minder afhankelijk willen worden van subsidies, is de rol van het publiek dit jaar nog groter geworden dan hij al was. De opzet van de Vrienden is sinds dit seizoen daarom dan ook wat anders geworden: we zijn geen op zichzelf staande stichting meer maar een fonds dat onderdeel uitmaakt van de KS en het NT. Zo kunnen we nog beter samenwerken met elkaar en kunnen de Vrienden nog meer doen om uiting te geven aan de band die ze hebben met deze Haagse cultuuriconen. De nieuwste manier om het publiek te betrekken bij de KS en het NT, is de introductie van de zogeheten Kringen. Naast het reguliere lidmaatschap van de Vrienden, hebben bezoekers sinds dit seizoen de mogelijkheid om zich aan te sluiten bij één van de drie uitgebreide netwerken van cultuurliefhebbers. Er zijn drie verschillende Kringen, alledrie met een eigen karakter en eigen privileges (zie ‘Kom dichterbij en beleef meer!’ op deze pagina). Achter de schermen werken velen bij de KS en het NT aan manieren om deze Kringen tot een succes te maken. Om de belangrijkste vragen over de Kringen te beantwoorden, sprak Entr’acte met twee van hen. Jeroen van der Veer, de

Entr’acte

voormalige bestuursvoorzitter van energieconcern Shell, en tegenwoordig bestuurslid van het NT, introduceerde het idee van de Kringen in Den Haag. En het nieuwe hoofd fondsenwerving bij de KS en het NT, Lydia Harmsen, speelt een grote rol bij de uitvoering ervan.

Meer informatie? development@ksnt.nl of 070-3565397 www.ks.nl/steun-ons/kringen, Lydia Harmsen

Lydia Harmsen (44)

Jeroen van der Veer (65)

• Fondsenwerver KS & NT • Tot 2012 hoofd fondsen werving bij het Mauritshuis en De Doelen • Van 1996 – 2005 Manager externe zaken New York City Ballet • Van 1987 – 1996 Balletdanseres New York City Ballet

• Bestuurslid NT, lid van Huygens-kring • Commissaris Concertgebouw Amsterdam • Commissaris (voorzitter) Philips • Non-executive Director Royal Dutch Shell • Commissaris (voorzitter) ING Groep • Van 2004 – 2009 CEO Royal Dutch Shell

Wat heeft u in de Verenigde Staten precies gedaan? Nadat ik terug naar Nederland kwam was ik voor de Doelen verantwoordelijk voor de fondsenwervingscampagne ten behoeve van de uitbreiding van de Grote Zaal en bij het Mauritshuis verantwoordelijk voor de fondsenwerving voor de uitbreiding van het museum: dat heeft heel gunstig uitgepakt. Shell heeft een aanzienlijke bijdrage geleverd aan dat project als samenwerkingspartner, en we hebben Europese subsidie aangevraagd en ontvangen voor het project.’ Wat gaat er de komende tijd wat dat betreft gebeuren bij de KS en het NT? ‘Ik heb gemerkt dat daar veel communicatie voor nodig is tussen de twee organisaties. Maar dat is iets positiefs. Het delen van onze plannen en doelstellingen voor de toekomst zorgt dat ook particulier begunstigers kunnen overwegen deze te ondersteunen. Wij kunnen in dit opzicht nog beter worden in relatiebeheer naar onze bezoekers en bedrijven.’ Wat gaan de Vrienden merken van die veranderingen? ‘Zij gaan meer een integraal onderdeel uitmaken van de KS en het NT. We gaan ze overal van op de hoogte houden, voorintekening op kaartjes aanbieden, en meer acties doen gericht op de Vrienden. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan speciale activiteiten rondom festiviteiten. Ook gaan we proberen gezinnen en familie er meer bij te betrekken. En we denken na over een speciale ruimte in de KS waar begunstigers elkaar rondom voorstellingen kunnen ontmoeten. Maar we passen wel op dat het karakter niet teveel verandert.’ Hoe zien de KS en de NT er over 10 jaar uit? ‘ Dan hebben we nog veel meer Vrienden die zich nauw betrokken en verantwoordelijk voelen voor de KS en het NT. We zullen veel meer dan nu naar buiten gaan en particulieren en organisaties die ons kunnen en willen steunen bij alles betrekken.’

U heeft het idee van de Kringen geïntroduceerd bij de KS en het NT: waarom? ‘Het Amsterdamse Concertgebouw heeft een zeer vergelijkbaar concept waar ik sterk in geloof. Ik ben naast bestuurslid van het NT ook daar commissaris. Je moet het wiel niet opnieuw willen uitvinden, maar we hebben het wel helemaal aangepast aan de behoefte van het NT en de KS. Het is een goede manier om toneelliefhebbers nog nauwer betrokken te laten zijn bij ons. Het geeft ons een kans om verder te gaan dan alleen vrijkaartjes uitdelen.’ Wat is de rol van de Vrienden daarin? ‘Als je van cultuur houdt, moet je niet alleen naar de overheid kijken. Natuurlijk heeft niet iedereen evenveel te besteden. Maar als je het goed hebt, vind ik dat je een maatschappelijke plicht hebt om zelf mee te helpen aan wat je belangrijk vindt. Ik merk dat als je dat doet, je ook mede trots bent als het goed gaat met een instelling. Ik hoop dat meer mensen dat oppakken.’ En de rol van bedrijven? Ook die zijn erg belangrijk. Wij gaan de komende tijd veel nieuwe dingen proberen om bedrijven ook meer te betrekken bij ons. Dan kun je denken aan op maat gemaakte pakketten waarmee ze het NT en de KS kunnen gebruiken voor hun eigen relatiebeheer, en bijvoorbeeld voor het meenemen van het personeel naar voorstellingen. Wat vindt u van de bezuinigingen op cultuursubsidies door de demissionaire regering? ‘Ik heb daar een gemengd gevoel over. Subsidies worden snel minder waardoor we veel meer onze eigen broek moeten ophouden. Dat kan heel stimulerend werken en dat zie je ook. De betrokkenheid van mensen wordt groter, en dat kan een bredere verankering in de stad en de maatschappij opleveren. Maar er moet nog wel veel gebeuren.’

U heeft jarenlang voor het New York City Ballet gewerkt: wat kunnen we in Nederland leren van de Amerikanen op cultureel gebied? ‘De situatie is heel anders daar, maar we kunnen er zeker van leren. Het New York City Ballet heeft een totale begroting van 60 miljoen dollar, waarvan de helft uit fondsenwerving komt. Daar dragen particulieren begunstigersop alle niveaus bij aan een instelling waarvan ze het erg zouden vinden als die niet meer zou bestaan. In Nederland is cultuur steeds afhankelijker van particulieren, maar slechts weinigen hebben door dat een instelling ook echt kan verdwijnen als als deze geen bijdragen ontvangt van derden. De belastingregels voor donaties zijn daar veel gunstiger dan hier, al is er met de nieuwe geefwet wel wat aan het veranderen. De Kringen passen goed in die veranderingen.’

Entr’acte | 13

vrienden

Door: Geerte Hage en Marjolein Kalkers

Speeddaten op het Haags UIT Festival

Een middag als Ambassadeur Zondag ’s morgens komen wij (een groepje gewone mensen, maar allen toneelliefhebbers, allen Vriend van KS/NT en allen als Ambassadeur bezig om nog meer Vrienden te werven) bij elkaar in de artiestenfoyer van de Koninklijke Schouwburg. Na een klein soort ‘werkoverleg’ met een kopje koffie trekken wij het T-shirt aan, dat ons op deze dag voor Haags UIT Festival-bezoekers herkenbaar laat zijn. We zijn klaar voor een date bij de T-party met onbekende (potentiële) Vrienden.

l snel blijkt “Mag ik u iets vertellen over de Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel?” geen goede aanpak te zijn. De vraag “Komt u wel eens bij een voorstelling van het Nationale Toneel?” is als binnenkomer ook weinig geslaagd. Mensen lopen door, of antwoorden alleen kortweg “Nee”. De vraag: “Ken ik u niet ergens van?” proberen we maar niet eens meer. Die openingszin heeft nog nooit zijn vruchten afgeworpen. We hebben beet Na korte tijd hebben we de juiste toon gevonden. “Komt u vooral even onder het genot van een kopje thee kijken naar de interviews.” Of ook: “Speciaal voor u: geen envelop, maar zelfs een hele tás met inhoud.”Mensen blijven verrast staan, besnuffelen het papieren tasje en reageren: “O, de Koninklijke Schouwburg. Daar kwam ik vroeger met mijn ouders wel eens.” Ha, we hebben beet! Er volgt een gesprek aan de hand van de herinneringen van de Haags UIT Festivalbezoeker. Over het indrukwekkende gebouw. Over hoe fijn de sfeer was. Over de ‘rood-pluchen’ stoelen, ook al waren die vóór de verbouwing niet rood, maar grijsgroen. Over voorstellingen die zo’n indruk op hen gemaakt hebben. Over de goede acteurs van vroeger, en dan vallen de namen van Guido de Moor, Paul Steenbergen en Caro van Eijk. Gesprek tussen vrienden En dan zijn wij aan de beurt. We vertellen dat het gebouw nog steeds zo prachtig is, neen, prachtiger dankzij de glazen trappenhuizen en de foyers. Dat de verbouwing voor de zaal zo veel goeds gedaan heeft. Dat je tegenwoordig je avondje Schouwburgbezoek kunt beginnen in het inpandige restaurant. Gemakkelijk, lekker en gezellig. Dat er nu óók zulke geweldige acteurs zijn, en dan noemen wíj namen. We beschrijven stukken die we hilarisch vonden, die ons ontroerd hebben, of waarvan de originele enscenering ons nog altijd voor de geest staat. Het is een gesprek als tussen vrienden, en in sommige gevallen al bijna een gesprek tussen Vrienden. Gesprekken over politiek maken dat mensen niet altijd als vrienden uit elkaar gaan, maar toch wagen we het erop. We bespreken de culturele kaalslag die het gevolg zijn van de bezuinigingen. De noodzaak om ons adresboekje met gegevens van Vrienden wat voller te maken wordt ook voor onze gesprekspartners ineens veel duidelijker. Ja, het lijkt hen inderdaad een eerlijke ruil: zij betalen als Vriend een bijdrage per seizoen en daar krijgen ze dan een heleboel avonden met zeer diverse voorstellingen voor terug. Er zijn op zondag heel wat formulieren ingevuld of met Haags UIT Festivalbezoekers mee naar huis gegaan. In allerlei huishoudens zal de Oscar op tafel liggen om doorgebladerd te worden. Als Ambassadeurs hebben we er het volste vertrouwen in dat deze dag van speeddaten een vervolg zal krijgen. We kijken uit naar onze nieuwe Vrienden en heten hen van harte welkom in de prachtige Koninklijke Schouwburg bij ongetwijfeld fantastische voorstellingen van het Nationale Toneel. Dat deze vorm van speeddaten ons tot een soort allemansvrienden heeft gemaakt, hebben wij er graag voor over.

Entr’acte

theaterreis

Door: Eeke Crabbendam

THEATERREIS GEPLAND op 17 november 2012 Tijden veranderen. De theaterwereld verandert, zo ook de Stichting Vrienden KS/NT. En dus ook de theaterreizen. Het vorige seizoen is helaas gebleken dat een aantal toneelreizigers van de vaste kern verstek moest laten gaan wegens leeftijd of gezondheidsproblemen. Maar dat betekent niet dat wij u zomaar laten gaan. Daarom organiseren de Vrienden voor de laatste keer een knallende theaterreis op zaterdag 17 november 2012 en hopen we op een grote opkomst. Tijdens deze reis worden de mogelijkheden voor toekomstige reizen in wat voor vorm dan ook besproken en peilen wij natuurlijk graag uw belangstelling daarvoor.

Wij hebben als programma gekozen voor een unieke tentoonstelling over de schilder Jan van Eyck en zijn tijd. En voor een toneelstuk dat het best lijkt aan te sluiten bij u als toneelliefhebber, een stuk van onze grote toneelschrijver Edward Albee, met in de hoofdrol Ria Eimers, één van onze topactrices.

Middagprogramma ‘De weg naar Van Eyck’, Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam Het museum heeft het aangedurfd deze unieke, maar 1.3 miljoen Euro kostende tentoonstelling rond de middeleeuwse Vlaamse kunstschilder Jan van Eyck toch te programmeren. ‘De weg naar Van Eyck’ toont ruim negentig meesterwerken uit de Nederlandse, Franse en Duitse kunst rond 1400, waaronder een belangrijke selectie werken van Jan van Eyck. De kern van de expositie bestaat uit schilderijen op paneel. De selectie van schilderijen is voor het eerst en eenmalig bijeen.

Avondprogramma Zeezicht, theatervoorstelling van Edward Albee in het OT Theater Een ouder echtpaar is een dagje naar het strand. Ze mijmeren over het verleden en de toekomst. De vrouw droomt over een avontuurlijk leven dichtbij zee, maar haar echtgenoot wil dat alles blijft zoals het is. Dan volgt een vreemde, bizarre ontmoeting. Die leidt tot een mengeling van nieuwsgierigheid, onbegrip, wantrouwen, afkeer en verbazing. Wat voor de één vanzelfsprekend is, is voor de ander onvoorstelbaar. Na de klassieker Wie is er bang voor Virginia Woolf? schreef Edward Albee opnieuw een intrigerend echtparendrama. Zeezicht, met de Pulitzer Prize bekroond, is net zo indrukwekkend. U ontvangt nog een mailing per post van ons met de benodigde details. Kosten zullen ongeveer € 85,- p.p. bedragen. Mocht u belangstelling hebben, dan horen wij dat alvast graag, liefst per email, anders per telefoon. Eeke Crabbendam, Email: crab@telfort.nl, Mobiel: 06 53 75 8770

Entr’acte | 15

te doen

Door: Charlotte van Bijnen en Priscilla Vaas

Drie Zusters in aantocht

De jonge zakenman Charlie Babbitt (Benja Bruijning) heeft het allemaal voor elkaar: een mooie vriendin (Anna Drijver), een snelle auto en een succesvolle carrière. Maar achter deze uiterlijke pracht schuilt een wereld van schulden en leegte. Als zijn schatrijke vader overlijdt, lijken alle geldproblemen in één klap opgelost. Daarvoor moet hij wel vriendschap sluiten met zijn oudere, autistische broer Raymond (Paul R. Kooij), die hij nooit heeft gekend. Een groter contrast tussen twee broers is ondenkbaar. Rain Man is gebaseerd de Oscarwinnende film uit 1988. Drie jaar geleden was het stuk te zien op West End in Londen. Rain Man toont ons in een tijd van extremen de waarde van authenticiteit en open staan voor de ander. Van: Dan Gordon Regie: Jos Thie Met: Paul R. Kooij, Anna Drijver, Benja Bruijning e.a.

Waar: Grote Zaal Koninklijke Schouwburg Wanneer: za 27 oktober – 20:15

De topactrices Ariane Schluter, Anniek Pheifer en Katja Herbers zijn in aantocht als drie zussen die dromen van een groots en meeslepend leven. Net als in zijn Midzomernachtdroom vernieuwt en actualiseert regisseur Theu Boermans opnieuw een van de grote werken uit de klassieke toneelliteratuur, Drie Zusters. Anton Tsjechov toont ons een wereld op drift. De zusters en hun bewonderaars dromen van een zinvol leven vol passionele liefde en volmaakt geluk. Maar ze lijken blind voor de dreigende veranderingen die in de lucht hangen. Kunnen of willen ze hun leven niet in eigen hand nemen? Ariane Schluter, Anniek Pheifer en Katja Herbers schitteren als zussen in een topcast met verder onder anderen Mark Rietman, Vincent Linthorst en Hans Croiset. Van: Anton Tsjechov Regie: Theu Boermans Met: Ariane Schluter, Anniek Pheifer, Katja Herbers e.a. Waar: Grote Zaal, Koninklijke Schouwburg Wanneer: 27 november t/m 1 december & 25 t/m 29 december

Os en Ezel (6+)

Precies tien jaar geleden ging Cloaca in première. Het was het begin van een triomftocht, want het stuk bleek een succes en werd opgevolgd door een film en vele buitenlandse versies. Nu gaat een nieuwe cast bestaande uit veelbelovende acteurs de uitdaging aan. Vier mannen kennen elkaar uit hun studententijd, waarna zij door omstandigheden uit elkaar zijn gegroeid. Elk van hen heeft problemen. Pieter heeft zich op zijn werk compleet in de nesten gewerkt, Tom is verslaafd, Joep is het huis uit gezet door zijn vrouw en Maarten heeft een geheime verhouding. Uit solidariteitsgevoel helpen ze elkaar. De oude vriendschappen en verwachtingen blijken echter niet bestand tegen de tand des tijds en hun zelfzuchtige ambities.

Deze kerstmusical voor het hele gezin is een ontroerende en maffe versie van het mooiste kerstverhaal dat de wereld kent. Het kerstverhaal door de ogen van de os en de ezel. Want wat gebeurde er nou eigenlijk die kerstnacht tweeduizend jaar geleden? We kennen allemaal het verhaal van de geboorte van het kerstkind. Maar niemand heeft de Os en de Ezel ooit gevraagd om hun versie te geven van wat er die nacht is gebeurd. En dat terwijl er veel komische en ontroerende momenten zijn die helaas de andere evangelisten destijds ontgaan zijn. En dat pikken ze niet langer. Gelukkig is Evangelist Kees er. Ook al zal zijn versie de Bijbel niet halen, dan nog zal hij voor de Os en de Ezel een publiek vinden om hun verhaal te vertellen.

Cloaca

Van: Maria Goos Regie: Gerardjan Rijnders Met: Tygo Gernandt, Guy Clemens, Thijs Römer e.a. Waar: Grote Zaal Koninklijke Schouwburg Wanneer: ma 3 & di 4 december – 20:15

Rain man

Entr’acte

Van: Dick van den Heuvel Regie: Dick van den Heuvel en Benno Hoogveld Met: Theun Plantinga, Koen Ilking e.a. Waar: Grote Zaal Koninklijke Schouwburg Wanneer: zo 9 december – 14:00 & 16.00