Oscar #3 by Koninklijke Schouwburg

MAGAZINE

DEN HAAG

{Het grillige karakter van Napoleon herken ik in mezelf}

Huub Stapel

Acteur in Napoleon op Sint-Helena

N 3. o

Mark Rietman over De Prooi. Als macht een monster wordt

Henk van Gelder

schrijft eerlijke recensies

Macht

THEATERTHEMA

Jennifer Ewbank voelt zich klein op het podium

op de planken

Spee l j e z e l f . . .

en ge nie t ko rting in stijl Sje n k e ls K ap p er s wil e e n ro y aal g eb aar m a k e n naar b ez o eker s v a n d e K o ninklijke Sc h o u wb ur g . Ko m n a ar een v a n o n der s taand e v e s t ig ing en, g eef b ij b in n e n k o m s t b ijg aand e c o d e d oo r en g eniet v a n e e n s p eciale b e h a n deling m et m aar lie f s t 3 5 % ko r ting . De z e a ctie g eld t in alle Sje n k e ls v es tig ing en v a n m a and ag t/ m d o n d e rd ag en is g eld ig t o t 1 m ei 2 0 1 2 . Je v in d t Sjenkels in Den H a a g , Schev ening en, Vo o r b ur g , Delft, Leid en, Z o e t e r meer, Ro tterd am , B re d a e n Go ud a. w w w. s jenkels .nl De c o d e is K S 0 7 0

04 THEMA

MACHT

fotografie: marsel loermans

op de planken maakt in het theater verschillende emoties los.

10 PAGINA

Sommige mensen dichten mij als schouwburgdirecteur een heleboel macht toe. Omdat ik bepaal welke voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg te zien zijn. Tegelijkertijd zou ik hiermee een stempel drukken op het culturele klimaat in de stad. Misschien is dat ook wel zo, maar ik sta er zelf op die manier zelden bij stil. Ik benader de programmering vooral vanuit een inhoudelijk perspectief en vraag me steeds af of een voorstelling emotie en nieuwe inzichten kan bewerkstelligen bij een bezoeker. En: bij welke bezoeker? Want niet elke voorstelling is voor iedere bezoeker even interessant. Het antwoord op deze vragen is nooit eenduidig en dat maakt mijn vak even gecompliceerd als spannend. Ik vraag me af of het onderwerp interessant is, maar vooral of de makers - naar mijn inschatting - het talent en de juiste artistieke en inhoudelijke verbeeldingskracht hebben. Zodat het publiek in de ban van de voorstelling raakt. Dan wordt eigenlijk elk thema interessant. Het blijft, ondanks alle kennis en ervaring die je meebrengt, een intuïtieve zaak. Maar het mooie is dat ik elke dag in de zaal kan toetsen of ik met mijn keuze gelijk had, want daar geven de spelers en het publiek zich aan elkaar over. Of niet. Zover strekt mijn macht in elk geval niet. Daar is een hogere macht aan het werk, waar ik me aan moet onderwerpen. Of ik wil of niet. 

Oscar Wibaut Directeur Koninklijke Schouwburg Den Haag oscar@ks.nl

INTERVIEW

Huub Stapel

kruipt in de huid van de ultieme machtswellusteling Napoleon Bonaparte.

PAGINA

34 PAGINA

Een daverend applaus, staande ovatie of een leeg- lopende zaal. De reacties van het hooggeëerde publiek onder de loep.

inhoud PAGINA

Nieuws PAGINA

De Theatertip PAGINA

Thema

Macht op de planken PAGINA

Drie vragen aan… Henk van Gelder PAGINA

Ik ga zékâh naar… Jennifer Ewbank PAGINA

Interview Huub Stapel PAGINA

Theateroverzicht 2012

PAGINA

En? Hoe was het? PAGINA

Column

Tim Akkerman PAGINA

De machtige première

PAGINA

Mini cursus dramaturg Janine Brogt PAGINA

De macht van het publiek PAGINA

Soundbites PAGINA

KS Historie PAGINA

Column Lex Boere PAGINA

Vrienden worden? PAGINA

KS Service PAGINA

Zaalplattegrond

het programmaoverzicht van de Koninklijke Schouwburg.

MET

Ashton Brothers Mark Rietman Victor Löw Laura van Dolron Liesbeth List

Over de Koninklijke Schouwburg en hun liefde voor theater COLOFON uitgave Koninklijke Schouwburg Den Haag concept en realisatie RedactiePartners MediaGroep lithografie Grafimedia Amsterdam drukwerk Veenman Drukkers oplage 10.000 Druk- en zetfouten voorbehouden © maart 2012

ks nieuw

06 ks nieuws

klaar voor het nieuwe seizoen

fotografie franklin schaper

In de volgende OSCAR (11 mei 2012) wordt het nieuwe programma 2012â&#x20AC;&#x201C;2013 gepresenteerd. We zijn natuurlijk al druk bezig om een mooi en gevarieerd programma samen te stellen. Naast vele nieuwe voorstellingen passeren ook enkele toppers van afgelopen seizoen de revue.

licht uit,

led aan

In januari is de gehele buitenverlichting van de schouwburg vernieuwd. Het halogeen licht is vervangen door LED-verlichting. In de kassa is een kleurverlichting aangebracht en dat zorgt voor een boeiend kleurspektakel als het donker is. Het energieverbruik van een LED-lamp is minimaal en de lampen gaan langer mee. Deze vernieuwingen werden mede mogelijk gemaakt door Romar en de gemeente Den Haag.

kunstzonlicht

De Koninklijke Schouwburg krijgt vanaf maart een kunstwerk dat gebruik maakt van zonlicht. Vanaf de faĂ§ade wordt het zonlicht in verschillende kleuren geprojecteerd op de gevel en de grond. Kunstenares Katinka Fick maakte een filmpje met een voorproefje van het kunstwerk. Bekijk het filmpje op onze website www.ks.nl

prijzen en een hommage

Zondag 22 januari vond de jaarlijkse uitreiking van de Jan Campertprijzen plaats in de Koninklijke Schouwburg. A.F.Th. van der Heijden won de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre. Erik Spinoy ontving de Jan Campert-prijs 2011 voor zijn bundel Dode kamer en Gustaaf Peek kreeg de F. Bordewijk-prijs voor zijn roman Ik was Amerika. Tijdens de feestelijke uitreiking brachten onder andere Willem Nijholt en Loes Luca een hommage aan Hella Haasse.

plankenkoorts tijdens de backstage beleving

de social

schouwburg

Wist u dat de KS via social media elke dag nieuwtjes, achter-de-schermen-foto’s en -filmpjes, trailers en mooie prijzen weggeeft? Wilt u een keer een recensie schrijven? Of kans maken op een uitnodiging voor een VIP-première in de schouwburg? Volg ons dan op Twitter @ksdenhaag en onze Facebook- en Hyvespagina.

Scholieren en bezoekers kunnen tot 5 maart genieten van Backstage in de Koninklijke Schouwburg: de reizende educatieve tentoonstelling van Theater Instituut Nederland (TIN). In Backstage ervaart het publiek hoe een theatervoorstelling tot stand komt. Van het eerste idee, het ontwerp en de repetitie tot de dag van de première. Bezoekers beleven hoe het is om met plankenkoorts tussen de coulissen te staan. De Koninklijke Schouwburg biedt Backstage aan samen met het Nationale Toneel en het Koorenhuis.

het pauzearrangement

Geen zin om in de rij te staan voor uw pauzedrankje? Met ons pauzearrangement reserveren we een tafel en een zitplaats voor u in onze bar. Als u in de pauze plaatsneemt, staan uw drankjes klaar. Ook kunt u genieten van een heerlijk tafelgarnituur bestaande uit Hollandse oude kaas, Provençaalse olijven en versgebrande vliespinda’s. Als de voorstelling geen pauze heeft, kunt u na afloop van de voorstelling gebruikmaken van dit arrangement. De kosten van het pauzearrangement zijn € 3,25 per persoon. U kunt boeken via www.ks.nl of 0900-3456789 (10 cpm).

s nieuws pannenkoekenfeest!

Bij al onze familievoorstellingen kunt u een uur voor aanvang en na afloop van de voorstelling met het hele gezin pannenkoeken komen eten in onze KS bar. Een losse pannenkoek kost € 4, maar er zijn ook speciale aanbiedingen. Reserveren is niet nodig.

08 www.ks.nl/etendrinken

eten voor de voorstelling

Wilt u voor de voorstelling lekker eten in een ontspannen omgeving? Bij ons geniet u al voor € 22,50 (excl. drank) van een heerlijk diner dat bestaat uit een vooren hoofdgerecht. De menukaart voor het diner is als volgt:

menu 1

(vlees): Groene salade met geroosterde venkel, geitenkaas en amandelen Coq au vin met een romige aardappelpuree

menu 2

(vis): Groene salade met geroosterde pomodori-tijm tomaatjes, olijven en pijnboompitjes Visschotel met kabeljauw uit de oven

ks nieuws KS Events

bijzondere belevenis voor relaties

Wie (zaken)relaties een bijzondere tijd wil bezorgen, boekt een arrangement bij Koninklijke Schouwburg Events. Dit is de one-stop-shop voor uw business event. Van locatie tot technische faciliteiten en van catering tot entertainment. Koninklijke Schouwburg Events biedt u nu een compleet congresarrangement voor een zeer scherpe prijs. Met 50 tot 120 personen bent u voor € 49,50 (excl. btw) per persoon helemaal klaar. Op de website www.ksevents.nl leest u verslagen van eerdere events.

Voor advies over uw evenement en het boeken van de juiste zaal van de Koninklijke Schouwburg, kunt u op iedere doordeweekse dag terecht bij de Event Consultants via 070-356 53 48 of events@ks.nl.

menu 3

(vegetarisch): Salade van menu 1 of 2 Gevulde Portobello paddenstoel met een romige aardappelpuree

U bent welkom vanaf 18.30 uur, het diner vindt plaats van 19.00 - 20.00 uur in onze KS Bar. Zo kunt u op tijd en met het fijne gevoel van een gevulde maag de zaal in. Dit seizoen bieden wij een diner aan bij de volgende voorstellingen: 21-03 Stef Bos 14-04 Napoleon op 01-04 Jandino Asporaat Sint-Helena 06-04 Het Diner 07-05 Oom Wanja 07-04 Het Diner

Wilt u bij ons komen dineren? Bestel dan uiterlijk drie dagen voor uw voorstelling uw dinerkaarten online of bel de kassa via 0900-345 6789 (10 cpm). Meer informatie op www.ks.nl/etendrinken.

de theatertip

In deze rubriek helpen we het publiek met het kiezen van een geschikte voorstelling.

Cowboys in rolstoelen Normaal rijden cowboys op paarden. Maar wie de theatershow van de Ashton Brothers bezoekt, ziet vier kleurrijke cowboys in rolstoelen. Zielig? Zeker niet! Deze vindingrijke theatermakers halen er duizelingwekkende toeren mee uit. De Ashton Brothers zijn de meest internationale Nederlandse theateract van dit moment. De ‘broers’ Pepijn Gunneweg, Joost Spijkers, Pim Muda en Friso van Vemde blinken uit in een theatervorm, waarin acrobatiek, slapstick en muziek elkaar razendsnel afwisselen. In juni schitteren ze vijf avonden in de Koninklijke Schouwburg met hun voorstelling Charlatans, a medicine show. Volgens Heleen Heinsbroek (49) een show die je gezien moet hebben. “Op televisie zag ik Pepijn Gunneweg met zijn drie kameraden een flessenact doen”, vertelt Heleen. “Muzikaal en razend knap, de Ashton Brothers dus. In de Schouwburg van Rijswijk hadden ze nog vier kaartjes en ik dacht: die zijn voor mij! Mijn kinderen, mijn zusje en ik hebben onze ogen uitgekeken en verschrikkelijk gelachen.”

tekst daan bartels fotografie ellen grootes

ASHTON BROTHERS

Als het aan Heleen Heinsbroek ligt, bekijkt ze de voorstelling nog een keer. Komt u ook? Van 12 t/m 16 juni komen de Ashton Brothers naar de Koninklijke Schouwburg. Koop nu uw kaartje via www.ks.nl! Kunt u niet wachten tot juni om de Ashton Brothers in de Koninklijke Schouwburg te zien? In mei zijn ze ook vier keer te bewonderen in vertellingen van 1001 nacht met onder andere Marc-Marie Huijbregts.

Goochelende monnik

“Er gebeurt van alles op het toneel. Je ziet vier jongens met allemaal hun eigen talenten, die ze op een knappe manier samenbrengen. Het gaat van acrobatiek tot dans, er wordt mime gespeeld, muziek gemaakt en gezongen. Het meest bijzonder zijn de acts met de steeds terugkerende rolstoelen. Wat ze daar allemaal mee doen! Ze gaan er zelfs de trapeze mee in. Naast spektakel brengt het viertal veel kolder en vrolijkheid. Pepijn is bijvoorbeeld fantastisch in zijn rol als een soort goochelende monnik. De zaal lag echt onder de stoelen van het lachen.”

Strakke maillots

“Hoe ze eruit zien? Nou, ik mag er graag naar kijken! Het ene moment dragen ze fleurige pakken en mooie hoofddeksels, het andere moment zijn het acrobaten in strakke maillots. Wat decor betreft is het vrij minimalistisch. Toch lukt het ze om met slechts een paar doeken en mooie belichting steeds een ander beeld neer te zetten. De Ashton Brothers vervelen geen moment. Vakmannen zijn het!” 

tekst marieke de witte illustratie studio ping

10 thema macht

11 wat is macht ?

macht de; v(m) -en 1 vermogen: bij ~e zijn in staat 2 sterkte, kracht 3 wettelijke bevoegdheid: hiertoe heb ik geen ~ 4 invloed, betekenis: de ~ vd VS 5 persoon of zaak die macht heeft; leger, overheid, mogendheid, staat: de wetgevende ~; landmacht, luchtmacht; grootmacht, supermacht 6 (rekenk) product van twee of meer gelijke factoren: de tweede ~ van 8 is 64 (bron: Van Dale)

aeelnsmm a c h t onster wordt Mark Rietman speelt een topman die ten onder gaat, Hannah Hoekstra is de minnares die moet opboksen tegen de echtgenote en nog een bijvrouw, en Antonio Petris regisseert een van de meest opgevoerde opera’s ter wereld. Een machtig drieluik over macht. Hoe invloedrijk voelen Rietman, Hoekstra en Petris zich in het theater? Hoe gaan ze om met hun eigen macht? En de macht van anderen? “Macht op zich is niet kwalijk, maar het kan een onbestuurbaar monster worden”, zegt Mark Rietman. Die stelling blijkt heel duidelijk uit zijn rol in het toneelstuk De Prooi waarin hij Rijkman Groenink, de toenmalige topman van ABN Amro, speelt. De bank raakte in problemen door de enorme expansiedrift die niet was waar te maken. “De bankwereld is een enorm machowereldje, met een overdosis aan testosteron in een te kleine ruimte. En dat is precies waar deze voor-

stelling over gaat. Hoe arrogantie, narcisme, roekeloze ambitie en vooral wetteloosheid de bank vernietigden.”

die apenrots

Rietman oordeelt niet hard over de voormalig topman. “Ik vind Rijkman Groenink geen boef. Hij was toen precies de juiste man op de juiste plaats. De bomen groeiden tot de hemel. En de bank wilde en moest mee. Hij was ontzettend ambitieus, een bijtertje en recht door zee. Maar een verwijt dat hem intern trof was dat hij weinig feeling had met zijn personeel.” Rietman heeft helemaal niets met ‘die apenrots’ zoals hij het noemt. “Het was de ambitie van Groenink om steeds maar groter en groter te worden met ABN Amro. Maar dat heen en weer schuiven met virtueel geld, dat zegt mij echt helemaal niks.”

het geintje en de boemerang

De acteur – bekend van onder meer de tv-serie Oud Geld en het toneelstuk Raak me aan - noemt zichzelf wel ambitieus, maar niet op 

12 Mark Rietman

de geschiedenis van macht

Macht is niet van alle tijden. Toen de mens nog alleen in stamverband leefde, was tijdens crisissituaties een leider nodig, zoals tijdens conflicten met andere stammen of een natuurramp. Dan moest er iemand zijn die – al dan niet in overleg met een aantal anderen – snel beslissingen kon nemen. In het algemeen had de leider een adviesraad samengesteld, bestaande uit oudere en ervaren medestamleden. Pas toen er meer mensen kwamen en de samenlevingen groter werden, ontstonden de eerste staten. De meest welvarende en invloedrijkste families kregen de macht en lieten zich steeds minder beïnvloeden door armere leden van de samenleving. De machtige families gaven de macht aan elkaar door en zo ontstond de aristocratie. Op die manier is ook de monarchie geboren. Het hoofd van de meest invloedrijke familie werd de ‘baas’, ofwel de koning. Van de koning was het een kleine stap naar alleenheerser, want de meeste koningen wilden de macht niet delen. Tijdens de Verlichting veranderde dit langzaam maar zeker in de westerse wereld. In sommige landen werd de ‘trias politica’ ingevoerd waarbij de macht wordt verdeeld in een wetgevende, rechtsprekende en uitvoerende macht. Dit is nog steeds de norm in westerse landen.

Hannah Hoekstra

de manier zoals Groenink. “Ik kan goed voor mezelf opkomen, maar ik probeer er wel altijd voor te waken dat ik niet in ‘gedoe’ terechtkom. Je hebt niets aan haat en nijd in de toneelwereld. Je moet het met elkaar doen en in dit kleine wereldje kom je elkaar steeds tegen. Als je iemand een geintje flikt, krijg je dat als een boemerang weer terug.”

fotografie carli hermès, minovio

Hannah Hoekstra is, zoals ze het zelf noemt, nog een groentje in het toneelvak, maar kan de stelling van Rietman alleen maar beamen. “Je moet zelfverzekerd zijn en je mannetje staan. Zeker nu de hele toneelwereld onder druk staat, kun je jezelf geen trucjes permitteren. Voor jou staan er tien anderen te wachten!” Momenteel staat ze in Jaloezie, een stuk over drie vrouwen die strijden om dezelfde man. Alle conversaties verlopen via e-mail. “Jaloezie is zo’n machtige emotie. De vrouwen in het stuk maken elkaar helemaal kapot en met de grond gelijk. Allemaal voor de liefde van een man.”

doodeng

Antonio Petris

De 24-jarige Hoekstra speelt naast toneelgrootheden Anne-Wil Blankers en Anneke Blok. “Ik vond het doodeng om naast deze twee machtige vrouwen te spelen. Wat zullen ze denken van iemand met zo weinig ervaring als ik, dacht ik van tevoren. Maar toen ik eenmaal naast ze op de planken stond, viel mijn angst weg. Ze hebben me op

fotografie carli hermès

alle mogelijke manieren geholpen en gesteund en als een gelijke behandeld. Dat is echt machtig.” Antonio Petris, momenteel druk met de regie van het wereldberoemde operastuk Il Barbiere di Siviglia, vult aan: “Machtige mensen zijn mensen die een schat aan ervaring, kennis en gevoel hebben en tegelijkertijd met beide benen op de grond blijven staan. De macht van het brein is ontzettend belangrijk.” De teksten in Il Barbiere de Siviglia zijn volgens Petris een spiegel van een corrupte tijd en bedorvenheid in sociale klassen. “Die boodschap is nog steeds actueel. Dat is de kracht en macht van deze opera”, aldus Petris.

mensen raken

rangen en standen

De Koninklijke Schouwburg had altijd al de deuren wagenwijd geopend voor iedereen die wil genieten van mooie voorstellingen, maar de deuren staan nu nóg wijder open. Zakenmensen, studenten, gepensioneerden, scholieren, iedereen met interesse voor de schoonheid die de schouwburg te bieden heeft – ongeacht zijn of haar budget – kan vanaf dit seizoen een kaartje kopen.

Op een bepaalde manier ligt de macht daarom ook in de zaal, vindt Hoekstra. “Je kan proberen om iets te raken bij de mensen, iets in beweging te zetten, hun wereld te verbreden, maar zij beslissen uiteindelijk of dat ook gebeurt of niet.”

De Koninklijke Schouwburg heeft de toegangsprijzen verhoogd en verlaagd, om op die manier de btw-verhoging (van 6 procent naar 19 procent) op te vangen. De gebruikelijke drie rangen zijn vanaf dit theaterseizoen verdubbeld. En het prijsverschil tussen de zes rangen is daardoor veel groter dan bij de oude tarieven gebruikelijk was. Op deze manier kunnen bezoekers van de schouwburg zelf bepalen hoeveel zij willen dragen van de prijsverhogingen.

Rietman beaamt dat je als acteur probeert de aandacht van het publiek vast te houden. “Als je ziet dat mensen aandachtig naar je luisteren, geeft dat een machtig gevoel. Maar het maakt je ook iedere keer weer onzeker voor je het podium opgaat: zullen ze deze keer weer stil en meegevoerd worden?” 

De nieuwe rangindeling voor de grote zaal past erg goed bij het karakter en de indeling van de monumentale zaal van de Koninklijke Schouwburg met de vele balkons en verschillende zichtlijnen.

Het drietal probeert te duiden waar de uiteindelijke macht ligt op de planken. “In een opera is het meestal de regisseur samen met de dirigent, want zij bepalen wat het publiek hoort, ziet en – het allerbelangrijkste – voelt”, aldus Petris. “Je werkt met elkaar op een creatieve manier naar het eindproduct toe. In dat proces heeft iedereen zijn eigen belangrijke rol om een zo mooi mogelijk stuk neer te zetten voor het publiek.”

3 vragen aan...

Een prominente vertegenwoordiger uit de kunsten cultuurwereld beantwoordt een drietal vragen over een actueel onderwerp.

‘De macht van de recensent is niet groot’ Henk van Gelder schrijft kleinkunstbiografieën en werkt sinds 1981 als amusementsredacteur bij NRC Handelsblad. Zijn recensies zijn zo eerlijk mogelijk. Heb je veel macht als recensent? “In Nederland is de macht van de recensent niet groot. Nog steeds worden er, bijvoorbeeld op basis van de seizoensbrochures, heel wat kaartjes verkocht voordat een voorstelling in première is gegaan, en dus ook nog niet gerecenseerd is. Invloed van de kritiek is er volgens mij alleen als alle recensenten binnen een paar dagen uitgesproken positief of uitgesproken negatief schrijven. En dat dan op de televisie luidkeels wordt gezegd: alle kritieken zijn juichend, of: dit is in alle kritieken met de grond gelijk gemaakt!” Heb je weleens spijt gehad van een recensie? “Niet dat ik me herinner. Wat eerder voorkomt, is dat ik een paar jaar later denk: goh, dat had wel ietsje kritischer gekund. Wat dat betreft ga je als recensent mee in de ontwikkelingen. Wat ik in de jaren negentig op musicalgebied nog alleraardigst vond, zou ik nu niet meer zo welwillend bespreken. Dat komt gewoon omdat we intussen, mede door het grotere aanbod, gewend zijn aan een hoger niveau.” Krijg je reacties uit de sector op recensies? “Weinig. Hooguit heb ik wel eens een cabaretier of een acteur jaren later horen zeggen: ‘Ja, je had toen eigenlijk wel gelijk met je negatieve recensie, dat was inderdaad niet zo best, maar zo direct na de première wilde ik dat natuurlijk liever niet horen.’ Ik probeer als recensent niet verzeild te raken in discussies met de makers. Ik wil ook liever niet weten of bijvoorbeeld een negatieve recensie gevolgen heeft gehad. Dat zijn aspecten waar je tijdens het schrijven van een zo eerlijk mogelijke recensie niet aan wilt denken.” 

Ramses:

mooie voorstelling die een afgewogen (en dus niet louter positief ) beeld van Shaffy gaf.

Vroeger of Later:

stijlvol, maar niet over de hele linie even goed. De twee oudere artiesten staken qua interpretatie met kop en schouders boven de jongere uit.

Macht en pracht

Wat betekent macht voor jou? “Ik gebruik het woord ‘macht’ niet graag, omdat misbruik altijd op de loer ligt. Liever zeg ik dat ik bij de krant alle vrijheid heb om mijn eigen mening naar buiten te brengen. Als dat macht is, betekent het veel voor me.” Wat is het meest ultieme voorbeeld van macht op het toneel? “Cabaretiers als Freek de Jonge en Youp van ’t Hek, die het publiek alle kanten op kunnen zwiepen, iedereen de hele avond in hun handpalm hebben en onmiddellijk na een lachorkaan een diepe stilte bewerkstelligen en andersom. Dat is een prachtige vorm van macht.”

tekst Eveline aan de wiel

ik ga zékâh naar...

In deze rubriek vragen we bekende en minder bekende Hagenaren om een voorstelling te kiezen uit het aanbod van de Koninklijke Schouwburg.

puur

‘Theater is intiem

echt en sfeervol’

Met haar engelachtige stem verwierf Jennifer Ewbank (24) vorig jaar bekendheid in het programma The Voice of Holland. Het avontuur strandde in de halve finale, maar dat weerhield de Haagse er niet van om verder te gaan met haar debuutalbum. Dat is er nu. Het theater lonkt. Welk toneelstuk wil je graag zien?

“Dat is lastig, want het schouwburgprogramma maakt me nieuwsgierig naar meer voorstellingen! Ik kies voor Dood van een handelsreiziger, het bekende toneelstuk van de Amerikaanse schrijver Arthur Miller. Deze klassieker is bekroond met een Pulitzer Prize.”

Waarom spreekt dit je het meest aan?

tekst merijn van grieken foto archief

agendaitems

Ga op aanraden van Jennifer Ewbank naar Dood van een handelsreiziger van Arthur Miller. Regie Alize Zandwijk. Met Jacqueline Blom, Herman Gilis, Jack Wouterse, Hannah van Lunteren e.a. Te zien op vrijdag 30 mrt om 20:15 uur in de Grote Zaal. Kaarten zijn beschikbaar vanaf € 5,25 en verkrijgbaar via www.ks.nl of bel 0900-3456789 (10 cpm).

“In het verhaal hangen de personages hun geluk op aan economische vooruitgang. Dat past in de tijd, de economische crisis, waarin we nu leven. Iemand lijkt alleen mee te tellen als hij succesvol en rijk is. Voor veel mensen is geld ongelooflijk belangrijk, terwijl daar het echte geluk niet ligt. Ik haal het uit liefde, natuur en muziek. Daarom vind ik het zo interessant om te zien hoe mensen hun leven op hun kop kunnen zetten met het ultieme doel om rijk te worden. In het toneelstuk loopt handelsreiziger Willy Loman zich letterlijk en figuurlijk dood op de illusie van The American Dream. Zijn kinderen voldoen niet aan dit ideaal. Hij vlucht in zijn fantasie en gaat daarin tot het uiterste. Dat boeit me.”

Waarom?

“Ik heb respect voor mensen met een onuitputtelijk doorzettingsvermogen, zoals Willy. Het is mooi dat sommige mensen alles doen om hun droom en geluk na te jagen. Maar je kunt er ook aan onderdoor gaan. Want wat als dat niet lukt? Het is een economische wurggreep waarin Willy zit. Dat is de tragiek.”

Zou je zelf in het theater willen staan?

“Ja, dat zou ik geweldig vinden. Mijn liedjes lenen zich voor theater. Het is intiem, puur, echt en sfeervol. Of ik mezelf ooit zie spelen in een toneelstuk? Waarom niet? Als klein meisje droomde ik van acteren. Maar muziek blijft nummer een.” 

interview

Stapel op Napoleon Huub Stapel kruipt in de huid van Napoleon Bonaparte. In Napoleon op Sint-Helena wordt misschien wel historisch gezien het meest fascinerende gedeelte van zijn leven belicht: de laatste jaren in ballingschap op het eiland Sint-Helena. Monoloog over de ultieme machtswellusteling. “Het grillige karakter van Napoleon herken ik bij mijzelf.”

“Wat was Napoleon een spannende, interessante en bijzondere man! De grote ‘kleine’ veroveraar. Een machtig persoon. Alleen op de wereld, hij vertrouwde bijna niemand. Autonoom. Een enorme geldingsdrang en gewend om zijn zin te krijgen. Toen regisseur en Napoleonkenner Ursul de Geer mij vroeg voor de rol van Napoleon was ja zeggen voor mij geen lastige keuze. Ursul zegt dat de rol mij op het lijf geschreven is, en niet alleen qua uiterlijk! Ik moet toegeven dat hij misschien wel een beetje gelijk heeft. Het grillige karakter dat Napoleon had, herken ik ook wel bij mezelf. Napoleon kon heel cholerisch zijn, maar ook betrokken en genereus. Ik heb ook dat soort stemmingswisselingen. Ik kan echt ontploffen en heel driftig zijn. Maar een kwartier later is de lucht helemaal geklaard en ben ik weer heel vriendelijk.” “Napoleon Bonaparte werd geboren op Corsica op 15 augustus 1769 en vertrok op negenjarige leeftijd naar een militaire school op het Franse vasteland. Moet je je voorstellen wat dat met je doet,

als je zo jong naar een plek moet waar je niemand kent en de taal niet spreekt. Het schijnt dat hij toen al een echte leider was, maar hij werd ook gepest en als buitenbeentje gezien. Op zijn zestiende werd hij al benoemd tot tweede luitenant. Zijn jeugd is heel bepalend geweest voor zijn karakter. Die enorme geldingsdrang en een natuurlijk wantrouwen voor bijna iedereen om hem heen. De veldtochten, machtsgrepen en oorlogen die Napoleon in zijn drang naar macht deed, zijn algemeen bekend.”

‘Ik sta ’s ochtends op met Napoleon en ga ’s avonds

keizerlijke grandeur

“Napoleon werd uiteindelijk verslagen en gevangen gezet op het eiland Sint-Helena. Het is tekenend voor zijn statuur dat hij in deze laatste fase nog werd bewaakt door duizenden manschappen en een eigen staf had van 22 man. Ik wil hem neerzetten als een man die zijn keizerlijke grandeur hoog wil houden, maar tegelijkertijd steeds meer aftakelt. Hij was gesloopt, werd waarschijnlijk vergiftigd en had het gevoel dat hij gek werd. Dag en nacht dicteerde hij 

met hem naar

bed’

Acteur Huub Stapel over Napoleon op Sint-Helena

â&#x20AC;&#x2DC;Aan het eind is hij steeds meer aan het doordraaien. Dat maakt dit stuk zo interessant om te spelenâ&#x20AC;&#x2122;

tekst marieke de witte fotografie piek

18 paspoort

Geboren: 2-12-1954 in Tegelen Gehuwd, twee zonen.

Stapel

acteert in films, toneelstukken en tv-series. Ook is hij bekend als presentator. Hieronder een kleine greep uit zijn imposante cv:

theater:

Mannen komen van Mars, Vrouwen van Venus; De Kus

tv:

Stapel op auto’s; Stapel in de States; Het Gesprek; Willem van Oranje

film:

De Lift; Flodder; Johan; Het wapen van Geldrop; Sint

fotografie: anp photo

stapel zien als napoleon?

Kom op 14 of 15 april naar de KS. Meer weten? Ga naar www.ks.nl

zijn memoires, aan het eind is hij steeds meer aan het doordraaien. Dat maakt dit stuk zo interessant om te spelen, interessanter dan een zegevierende Napoleon op de troon in Parijs. Het verhaal is aangrijpend en spannend maar ook grappig. Er wordt zelfs in gezongen en gedanst. Drama heeft de overhand, maar het gaat aan de hand van humor. Ik ben van mening dat drama het beste wordt getransporteerd door humor.” “Ik heb me verdiept in de persoon Napoleon. Ik zag de film ‘N’ en ik las het boek dat regisseur Stanley Kubrick schreef over een film die hij uiteindelijk nooit maakte. Ook het boek van Martin Bril, getiteld De kleine keizer, leerde me veel over Napoleon. Het is moeilijk om zo’n complex karakter goed neer te zetten, om hem vorm te geven. Ja, dat is iets waar ik ‘s ochtends mee opsta en ’s avonds mee naar bed ga. Als je zoveel macht hebt zoals hij had, maakt je dat geen leuk persoon, dat kan ik wel concluderen. Macht maakt mensen niet leuker.” “Maar dat ik de hele dag met hem bezig ben, wil niet zeggen

dat ik hem bén of me Napoleon voel. Moet je voorstellen dat ik mijn vrouw ga aanspreken als Joséphine. Haha, ze ziet me aankomen! Ik ga ver voor de rollen die ik speel en bereid me tot in de puntjes voor, maar ik ga niet zo ver dat ik me helemaal mee laat slepen. Dat zou niet gezond zijn.”

eredivisie van acteurs

“Iedere acteur heeft last van geldingsdrang. Het is niet noodzakelijkerwijs iets slechts, het is juist heel positief. Als je – zoals ik – wilt meedraaien in de eredivisie van acteurs dan heb je het nodig. Ik zeg altijd: je hebt talent nodig om goed te zijn in je vak, maar je hebt ook talent nodig om met je talent om te gaan.” “Ik heb geluk gehad dat mijn carrière meteen een vliegende start maakte door mijn rol in onder meer de horrorfilm De Lift van Dick Maas in 1983. Daarna heb ik altijd in de luxepositie gezeten dat ik ben gevraagd voor rollen. Ik heb nooit achter rollen aan hoeven bellen.”

19 Meer

Napoleon

Marlon Brando

oor aannaaien

“Door die gelukkige luxepositie heb ik nooit nare machtsspelletjes meegemaakt. Ik weet dat het wel eens gebeurt om me heen, net zoals in iedere beroepsgroep. Het heeft denk ik ook wel met mijn houding en karakter te maken: ik laat me door niemand een oor aannaaien. Probeert iemand dat wel, dan wordt die persoon rigoureus uit mijn leven geschrapt.”

napoleon op Sint-Helena

De laatste jaren van zijn leven zit Napoleon Bonaparte gevangen op Sint-Helena, een stuk rots in de Atlantische Oceaan. Bewaakt door een Engels garnizoen van ruim 3000 man probeert hij de keizerlijke grandeur hoog te houden. Napoleon beleeft conflicten, vecht tegen zijn aftakeling en de uitzichtloosheid van de situatie en wordt ook nog hartverscheurend verliefd. Op 5 mei 1821 sterft hij, na vijf jaar in ballingschap. 

Charlie Chaplin

Napoleon op Sint-Helena is naar een idee van Ursul de Geer geschreven door Léon van der Sanden.

Wat betekent macht voor jou?

Coen van Vlijmen

“Vrijheid en onafhankelijkheid, zowel in financieel als creatief opzicht. Macht wil zeggen dat je goed bent in je vak en mensen jou vragen voor bijvoorbeeld een grote rol.” Wat is het meest ultieme voorbeeld van macht op het toneel? “Hoewel je iedere voorstelling met een grote groep mensen maakt, hebben de hoofdrollen de macht. Zij dragen het stuk. En als je voor een uitverkochte zaal staat die het stuk waardeert, dat is de ultieme voldoening.”

Frank Groothof

fotografie van beneden naar boven: jØrgen koopmanschap, ruby appelman, kostuum carlijn petermeijer, spaarnestad photo

“Ik voel mezelf machtig. Niet alleen in de rol van Napoleon, maar omdat ik vrij en onafhankelijk ben. Ook in financieel opzicht. Ik kan mijn eigen keuzes maken, ik heb geweldig werk waar ik ook nog eens best goed in ben. Als je opkomt en je weet dat de zaal uitverkocht is, streelt dat je ego enorm. Een geweldig gevoel is dat. De ultieme voldoening!”

maart

6 – 29 MAART

13 – 17 MAART

Een verhaal over hoe arrogantie, narcisme, besluiteloosheid en roekeloze ambitie een Nederlands instituut vernietigden. Johan Doesburg ensceneert dit hedendaagse koningsdrama. Jeroen Smit Johan Doesburg MET Mark Rietman, Jaap Spijkers e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER di 6 t/m za 10 mrt – 20: 15 & ma 26 t/m do 29 – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

17 – 18 MAART

WAAR

Ondanks waarschuwingen van zijn schoonbroer Cléante en dienstmeid Dorine, valt de schijnheilige en onhandige Orgon voor de manipulatie van Tartuffe, die hem vervolgens helemaal in zijn macht krijgt. -Frans gesproken, Nederlandse boventitelingVAN Molière REGIE Eric Lacascade, MET Daria Lippi, Jérôme Bideaux e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER wo 14 & do 15 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 39,25

Na de zondeval

toneel

Wegens groot succes terug! Een verhelhulp derende avond over echt en onecht, op De het toneel en in de liefde. Een nieuwe tekst van Maria Goos met in de hoofdrollen Loes Luca en Peter Blok. Maria Goos Aat Ceelen MET Peter Blok en Loes Luca WAAR De Grote Zaal WANNEER za 17 mrt – 20:15 & zo 18 mrt – 14:00 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

18 MAART

Quentin worstelt met zijn verleden. Hij ontmoet de Duitse Holga en maakt via haar kennis met het Europese verleden, met name de Tweede Wereldoorlog. Quentin verbindt deze geschiedenis met zijn eigen leven. VAN Arthur Miller REGIE Eric de Voedt MET Kitty Courbois, Tamar van den Dop, Fedja van Huêt e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER vr 16 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

Arnoud is een jonge investment banker en Lucas is zijn hulp in de huishouding. Twee mannen, twee werelden en de vraag: kan er een vriendschap ontstaan tussen een rijk en een arm iemand?

VAN

19 MAART

ess Bouwmeester Soln

cabaret

Een jonge vrouw stapt op een oude Hamlet man af. Ze heeft jarenlang op hem gewacht maar is nu zelf langsgekomen. De ouwe kerel hoort het verhaal stomverbaasd aan. Zijn vrouw ook… Hendrik Ibsen Frans Strijards MET Helmert Woudenberg, Laura Mentink, Iris van Geffen e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER ma 19 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 25,25 VAN

REGIE

De Voortzetting

toneel

opera

muziek

internationaal

lezing/masterclass

toneel festival

Michiel de Jong e.a.

Peter Blok

REGIE

toneel

familie

toneel

Laura van Dolron NT Gebouw WANNEER di 13 t/m za 17 mrt – 20:30 TARIEVEN van € 9 tot € 15 MET

16 MAART

Theatre Vidy Lausanne

internationaal

Het Nationale Toneel

REGIE

14 – 15 MAART

Tartuffe (FR)

toneel

Laura van Dolron maakt geen voorstelling, maar een voorstel voor een betere wereld. Ze deed haar inspiratie op tijdens vier verschillende reizen.

Toneelgroep Amsterdam

toneel

Doek!

doen Iemand moet het

VAN

Het Nationale Toneel

De Prooi

20 MAART

Noord Nederlands Toneel

PROGRAMMA

Maria Goos Michiel de Jong en Sieger Sloot WAAR Theater Dakota WANNEER zo 18 mrt – 20:30 TARIEVEN € 18,50 VAN & REGIE MET

Shakespeares Hamlet krijgt in de enscenering van Ola Mafaalani een geheel nieuwe dimensie. Hoe gaan wij met gekken om? Hoe gek ben je als je weigert je te conformeren aan middelmaat en hypocrisie? VAN William Shakespeare REGIE Ola Mafaalani MET Malou Gorter, Wil van der Meer, Joke Tjalsma e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER di 20 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 25,25

22 – 23 MAART

Stef Bos De Grote Zaal WANNEER wo 21 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 25,25

toneel

30 MAART

Ro Theater

Dood van een handelsreiziger

toneel

2 – 3 APRIL

toneel

Rick Engelkes e.a.

n Eten met vriende

27 – 31 MAART Emma is werkster bij oud-minister Ariane Schluter Kalsbeek maar wordt na 40 jaar ineens eelt alleen ontslagen. Haar kleinzoon vindt belas- sp voor jullie tend materiaal. Het ideale middel om de oud-minister te dwingen alsnog een waardig afscheid te organiseren voor zijn oma. VAN Flip Broekman REGIE Bram van der Vlugt & Ingeborg Elzevier MET Bram van der Vlugt & Ingeborg Elzevier WAAR De Grote Zaal toneel

1 APRIL Het stuk is actueler dan ooit: de wurgende hand van de economie, angst en behoefte aan zekerheid en financiële groei bepalen het huidige politieke en maatschappelijke denken. Met muziek van Beppe Costa. VAN Arthur Miller REGIE Alize Zandwijk MET Jacqueline Blom, Herman Gilis, Jack Wouterse e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER vr 30 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

Stand-up philosopher Laura van Dolron regisseert actrice Ariane Schluter in een nieuwe voorstelling over de vrouw die zij hoopt en vreest te worden als zij doorgaat zoals zij nu al jaren bezig is...

Het Nationale Toneel

Bram van der Vlugt e.a.

Emma's feest

toneel

Laura van Dolron Ariane Schluter WAAR NT Gebouw WANNEER di 27 t/m za 31 mrt – 20:30 TARIEVEN van € 9 tot € 15 VAN MET

april

Jandino Asporaat en Laat ze maar kom

Jandino Asporaat is een creatieve duizendpoot. Hij schrijft, componeert, acteert en presenteert. Nu verwent hij zijn zaal met scherpe en energieke grappen, mooie verhalen, eigenzinnige personages en prachtige liedjes.

Jandino Asporaat

24 – 25 MAART

WAAR

cabaret

3 – 7 APRIL

Deze sterrencast brengt het verhaal ne Schluter van Karin en Johan. Gelukkig getrouwd, Aria speelt alleen een fijn leven. Totdat hun beste vrienvoor jullie den Debby en Tom komen eten, die een enorme crisis doormaken. Al gauw is de spanning te snijden. VAN Donald Margulies REGIE Job Gosschalk MET Rick Engelkes, Lone van Roosendaal, Miryanna van Reeden e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER ma 2 & di 3 april TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75 toneel

Het Nationale Toneel

Stef Bos

MET

muziek

Al naar gelang de drank vloeit, krijgen George en Martha een steeds hoger oplopend conflict. Terwijl de twee elkaar afmaken, sleuren zij hun jonge gasten genadeloos mee in hun ellende. VAN Edward Albee REGIE Paula Bangels MET Linda van Dyck, Victor Löw, Eva van de Wijdeven e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER do 22 & vr 23 mrt – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

Linda van Dyck e.a.

Het vrije karakter van de voorstelling ie is er bang voor zorgt ervoor dat geen avond hetzelfde W ia Woolf? is. Toch zijn er twee zekerheden. U zult Virgin nieuwe liedjes horen en u zult de liedjes horen waarmee Stef ooit begonnen is.

Jandino Asporaat De Grote Zaal WANNEER zo 1 apr – 20:15 TARIEVEN uitverkocht VAN EN MET WAAR

Stand-up philosopher Laura van Dolron regisseert actrice Ariane Schluter in een nieuwe voorstelling over de vrouw die zij hoopt en vreest te worden als zij doorgaat zoals zij nu al jaren bezig is...

Laura van Dolron Ariane Schluter WAAR NT Gebouw WANNEER di 3 t/m za 7 apr – 20:30 TARIEVEN van € 9 tot € 15 VAN MET

PROGRAMMA

Stef Bos – Solo

21 MAART

april

8 APRIL

9 APRIL

Kees de Jongen De Rockopera (8+)

14 – 15 APRIL

1 – 3 MEI

Huub Stapel e.a.

mei

toneel

familie

cabaret

Drie vrouwen vechten om één man. De dames gaan elkaar via e-mail te lijf en spuwen hun frustraties. Zo ontstaat een wonderlijk soort vriendschap.

WAAR

toneel

Huub Stapel zit als Napoleon gevangen t Koninginnenach op Sint-Helena. Vechtend tegen zijn fysieke aftakeling, dicteert hij zijn memoires, in de hoop de geschiedenis in zijn voordeel te herschrijven. VAN Léon van der Sanden REGIE Ursul de Geer MET Huub Stapel, Peter Bolhuis, Tijn Docter e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER za 14 apr – 20:15 & 15 apr – 14:00 TARIEVEN van € 5,25 tot € 34,25 toneel

Dick Bruna Ivo de Wijs WAAR De Grote Zaal WANNEER ma 1 t/m do 3 mei – 14:00 & 16:00 TARIEVEN van € 15 tot € 20 VAN

Theater Familie

REGIE

opera

Anne-Wil Blankers e.a.

Frank Groothof De Grote Zaal WANNEER ma 9 apr – 14:00 TARIEVEN van € 15 tot € 20 VAN EN MET

Het beroemdste konijntje van het land Kleine Eyolf is terug! Deze voorstelling is een feest van herkenning voor liefhebbers van de verhalen van Dick Bruna. Ontmoet de familie Pluis in deze vrolijke musical!

Nijntje, de musical (3+)

familie

REGIE

11 – 13 APRIL

Jaloezie

24 – 29 APRIL

Napoleon op Sint-Helena

toneel

Ton Vorstenbosch René Retèl MET Nel Kars WAAR De Grote Zaal WANNEER zo 8 apr – 14:00 TARIEVEN van € 5,25 tot € 21,50

VAN

Esther Vilar Mette Bouhuijs MET Anne-Wil Blankers, Anneke Blok en Hannah Hoekstra WAAR De Grote Zaal WANNEER wo 11 t/m vr 13 apr - 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 34,25 VAN

Frank Groothof

familie

Frank Groothof en popband De Kift brengen het boek van Theo Thijssen op geheel eigen wijze tot leven. Geniet van de ontroerende teksten en ontdek dat een opera kan rocken!

In Paleis Noordeinde wordt een groot galadiner gehouden ter ere van Juliana’s 18e verjaardag. Maar de enige gast uit Nederlands-Indië, een Javaanse sultanszoon, zaait onrust.

muziek

internationaal

lezing/masterclass

toneel festival

Het Nationale Toneel

toneel

Het diner betekende de definitieve je Buigen voor Oran doorbraak van Herman Koch. Kees Prins bewerkte het boek tot toneelstuk. Resultaat is een cynische doch humoristische thriller, die menig ouder een spiegel voorhoudt. VAN Herman Koch REGIE Kees Prins MET Kees Hulst, Porgy Franssen, Renée Fokker e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER vr 6 & za 7 apr – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75 toneel

Nel Kars

6 – 7 APRIL

Kees Hulst e.a.

Het diner

1 – 19 MEI

Het Nationale Toneel

PROGRAMMA

REGIE

Koninginnenacht laat ons zien welke verhalen er achter deze mensen en hun koopwaar zitten. Personages waar we onszelf in hetkennen, zingen over hun geheime verlangens, tragiek, dromen, conflicten en idealen. VAN EN REGIE Franz Wittenbrink MET Anniek Pheifer, Antoinette Jelgersma, Stefan de Walle e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER di 24 t/m zo 29 apr – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

Borgheim wil graag met zijn geliefde Asta trouwen. Zij heeft echter alleen oog voor haar stiefbroer Alfred. Dan verdrinkt kleine Eyolf... VAN Henrik Ibsen REGIE Susanne Kennedy MET Marlies Heuer, Vincent Linthorst, Lien Wildemeersch e.a. WAAR NT Gebouw WANNEER di 1 t/m za 5 mei – 20:30 & di 8 t/m za 12 mei – 20:30 & di 15 t/m za 19 mei – 20:30 TARIEVEN van € 9 tot € 15

6 MEI

Marlow zoekt de losgeslagen handelsglia Il Barbiere di Sivi agent Kurtz in het oerwoud van het toenmalige Belgisch Congo. Wanneer Marlow jaren later Kurtz’ verloofde ontmoet, wil ze weten wat haar verloofdes laatste woorden waren. Joseph Conrad Guy Cassiers MET Josse de Pauw WAAR De Grote Zaal WANNEER za 5 mei – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

Graaf Almaviva verkleedt zich als burgerjongen om zo de liefde van Rosina te winnen. Gaat dat lukken? Commedia dell’Arte versterkt het volkse en Italiaanse karakter van deze opera. -Italiaans gezongen, Nederlands boventiteld -

VAN

Gioachino Rossini Fabrizio Matteini WAAR De Grote Zaal WANNEER zo 6 mei – 15:00 TARIEVEN van € 5,50 tot € 52,75

toneel

7 MEI Oom Wanja

VAN

Internationale Opera Producties

Toneelhuis

REGIE

opera

9 – 12 MEI

Het leven op het landgoed waar Wanja Vertellingen van met zijn moeder en zijn nichtje Sonja 01 nacht woont, wordt bepaald door orde, regel- 10 maat en hard werken. Wat gebeurt er als de regelmaat verstoord wordt? Anton Tsjechov Gerardjan Rijnders MET Pierre Bokma, Eline ten Camp, Saskia Temmink e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER ma 7 mei – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 34,25

Laat u meevoeren naar zwoele nachten vol sprookjesachtige verhalen. Een grappige, sensuele voorstelling met veel spektakel waarbij alle zintuigen worden geprikkeld. Peer Wittenbols Matthijs Rümke MET Marc-Marie Huijbregts en de Ashton Brothers WAAR De Grote Zaal WANNEER wo 9 t/m za 12 mei – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 34,25

VAN

14 – 16 MEI

Het Nationale Toneel

De Prooi

toneel

18 – 19 MEI

2012 - De Ploeg n danst op de vulkaa

Het Zuidelijk Toneel

toneel

REGIE

toneel

17 MEI Een verhaal over hoe arrogantie, narcisme, besluiteloosheid en roekeloze ambitie een Nederlands instituut vernietigden. Johan Doesburg ensceneert dit hedendaagse koningsdrama met Mark Rietman als Rijkman Groenink. VAN Jeroen Smit REGIE Johan Doesburg MET Mark Rietman, Jaap Spijkers WAAR De Grote Zaal WANNEER di 6 t/m za 10 mrt – 20: 15 & ma 26 t/m do 29 – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

Calendar Girls

Zeven vriendinnen van middelbare leeftijd gaan uit de kleren om te poseren voor een naaktkalender. Een fantastische voorstelling om met vriendinnen van te genieten! Bruun Kuijt Sylvia Kristel, Hetty Heyting, Wivineke van Groningen e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER do 17 mei - 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 34,25 REGIE

toneel

Ideeën die zijn blijven sluimeren, grapezie pen die nooit pasten, liederen die echt Jalo niet konden en dansjes die pijn deden aan de ogen. Het lag op de plank en het gaat nu de bühne op.

Sylvia Kristel e.a.

Pierre Bokma e.a.

REGIE

20 – 21 MEI

MET

Drie vrouwen vechten om één man. De dames gaan elkaar via e-mail te lijf en spuwen hun frustraties. Zo ontstaat een wonderlijk soort vriendschap.

Esther Vilar Mette Bouhuijs MET Anne-Wil Blankers, Anneke Blok en Hannah Hoekstra WAAR De Grote Zaal WANNEER zo 20 & ma 21 mei – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 34,25

VAN EN MET Genio de Groot, Han Römer, Titus Tiel Groenestege WAAR De Grote Zaal WANNEER vr 18 & za 19 mei – 20:15 TARIEVEN van € 22,25 tot € 34,25

toneel

Anne-Wil Blankers e.a.

cabaret

De Ploeg

VAN

REGIE

PROGRAMMA

Duister hart

5 MEI

mei 22 – 23 MEI

MET

juni

1 – 2 JUNI

Oorlog

In Oorlog worden, midden op het slagveld, existentiële levensvragen moeiteloos afgewisseld met droogkomische dialogen en troostende liederen.

Daniël Samkalden Guy Clemens, Merijn de Jong, Abel Nienhuis en Daniël Samkalden WAAR Het Paradijs WANNEER vr 1 & za 2 juni – 20:30 TARIEVEN € 18,50

toneel Tartuffe

VAN

De Pooiers

MET

paradijs

5 – 9 JUNI

Sartre zegt sorry

Stand-up-philosopher Laura van Dolron De Prooi doet waar ze goed in is. Ze snijdt op een lichtvoetige manier grote thema’s aan waarbij ze zichzelf en het publiek niet spaart.

Het Nationale Toneel

toneel

Laura van Dolron MET Laura van Dolron & Steve Aernouts WAAR NT Gebouw WANNEER di 5 t/m za 9 juni – 20:30 TARIEVEN van € 9 tot € 15 VAN EN REGIE

toneel

Het Nationale Toneel

toneel

studenten van de Amsterdamse Theaterschool WAAR NT Gebouw WANNEER di 22 mei & wo 23 mei – 19:30 TARIEVEN € 5

26 MEI

t Koninginnenach

Franz Wittenbrink Anniek Pheifer, Antoinette Jelgersma, Stefan de Walle e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER za 26 mei – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75 VAN EN REGIE MET

2 JUNI

Toneelgroep Amsterdam & NTGent

Een paar keer per jaar wordt het NT Gebouw volledig overgenomen door studenten van de Amsterdamse Theaterschool. Op de meest onverwachte plekken in het pand tonen zij hun kunsten aan een klein publiek.

6 – 9 JUNI

Het Nationale Toneel

Halfweg

Het Nationale Toneel

mei

PROGRAMMA

Een hernieuwde samenwerking tussen NTGent en Toneelgroep Amsterdam brengt Tartuffe, een ware klassieker onder de komedies.

Molière Dimiter Gotscheff MET Frieda Pittoors, Eelco Smits e.a. WAAR De Grote Zaal WANNEER za 2 juni – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot €29,75 VAN

REGIE

Een verhaal over hoe arrogantie, narcisme, besluiteloosheid en roekeloze ambitie een Nederlands instituut vernietigden. Johan Doesburg ensceneert dit hedendaagse koningsdrama. Jeroen Smit Johan Doesburg MET Mark Rietman, Jaap Spijkers WAAR De Grote Zaal WANNEER wo 6 juni t/m 9 juni – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75 VAN

REGIE

12 – 16 JUNI

Charlatans, a medicine show

cabaret toneel

familie

cabaret

Laat u overrompelen door buitengewoon spektakel met absurd en poëtisch theater. Vol cabaret, acrobatie, slapstick, rock&roll, goochelarijen. Een feest om naar te kijken.

Ashton Brothers

opera

vind de agenda ook op onze site via www.ks.nl of neem contact op via ons

VAN EN MET Pepijn Gunneweg, Pim Muda, Joost Spijkers en Olaf Malmberg REGIE Peter de Baan WAAR De Grote Zaal WANNEER di 12 en do 14 t/m za 16 juni – 20:15 TARIEVEN van € 5,25 tot € 29,75

muziek

internationaal

lezing/masterclass

telefoonnummer 0900-3456789 (10 cpm). We zijn bereikbaar van dinsdag tot en met zaterdag van 12:00 tot 18:00. Zondag en maandag gesloten. festival

maart

6 – 29 MRT

13 – 27 MRT 14 & 15 MRT 16 MRT 17 & 18 MRT 18 MRT 19 MRT 20 MRT 21 MRT 22 & 23 MRT 24 & 25 MRT 27 – 31 MRT 30 MRT

De Prooi Grote Zaal Iemand moet het doen NT Gebouw Tartuffe (FR) Grote Zaal Na de zondeval Grote Zaal Doek! Grote Zaal De Hulp Theater Dakota Bouwmeester Solness Grote Zaal Hamlet Grote Zaal Stef Bos – Solo Grote Zaal Wie is er bang voor Virginia Woolf? Grote Zaal Emma’s Feest Grote Zaal Ariane Schluter speelt alleen voor jullie NT Gebouw Dood van een handelsreiziger Grote Zaal

april

1 APRIL

2 & 3 APR 3 – 7 APR 6 & 7 APR 8 APR 9 APR 11 - 13 APR 14 & 15 APR 24 – 29 APR

Jandino Asporaat – Laat ze maar komen Grote Zaal Eten met vrienden Grote Zaal Ariane Schluter speelt alleen voor jullie NT Gebouw Het Diner Grote Zaal Buigen voor Oranje Grote Zaal Kees de Jongen – Rockopera (8+) Grote Zaal Jaloezie Grote Zaal Napoleon op Sint-Helena Grote Zaal Koninginnenacht Grote Zaal

mei

1 – 3 MEI

1 – 19 MEI 5 MEI 6 MEI 7 MEI 9 – 12 MEI 14 – 16 MEI 17 MEI 18 & 19 MEI 20 & 21 MEI 22 & 23 MEI 26 MEI

PROGRAMMA

Nijntje (3+) Grote Zaal Kleine Eyolf NT Gebouw Duister Hart Grote Zaal Il barbiere di Siviglia Grote Zaal Oom Wanja Grote Zaal Vertellingen van 1001 nacht Grote Zaal De Prooi Grote Zaal Calender Girls Grote Zaal 2012 – De Ploeg danst op de vulkaan Grote Zaal Jaloezie Grote Zaal Halfweg NT Gebouw Koninginnenacht Grote Zaal

juni

Oorlog Het Paradijs Tartuffe Grote Zaal 5 – 9 JUNI Satre zegt Sorry NT Gebouw 6 – 9 JUNI De Prooi Grote Zaal 12 , 14 -16 JUNI Charlatans, een medicine show Grote Zaal 1 & 2 JUNI 2 JUNI

meer informatie

Loes Luca & Peter Blok in Doek! Zaterdag 17 maart om 20:15 en zondag 18 maart om 14:00

fotografie carli hermès

Kaarten zijn beschikbaar vanaf € 5,25 via www.ks.nl of bel 0900-3456789 (10 cpm).

“

en? hoe was het...

Gasten van de Koninklijke Schouwburg recenseren een voorstelling die ze hebben bezocht.

Swingend lachfestijn

tekst patricia de zoete fotografie ellen grootes

“Een Antilliaans feestje”, noemt Annelies van den Ende de voorstelling Laat ze maar komen van Jandino Asporaat. “Ik heb aan een stuk door gelachen!” En, hoe was het? “Geweldig! Het was van het begin tot het einde een feestje. Een Antilliaans feestje! Jandino is een veelzijdig cabaretier die het vak goed beheerst, van typetjes tot liedjes. Een echt podiumdier dat je als een wervelwind door de Antilliaanse wereld jaagt. Tak, tak, tak! Door die snelheid heb je geen tijd om te verslappen. In het begin had ik even moeite zijn Antilliaanse accent te volgen, maar daar was ik snel aan gewend.” Is de voorstelling alleen maar leuk voor Antillianen dan? “Nee, absoluut niet! De typetjes en clichés zijn heel herkenbaar. Heel af en toe vatte ik de grap niet helemaal. Lagen alle Antillianen in de zaal blauw van het lachen. Dan vroeg ik de buren om uitleg. En de rode draad van de show is universeel. Jandino is onlangs vader geworden en vertelt over het vaderschap. Verschillende culturen, zelfde gevoelens.” Waar heb je het hardst om gelachen? “Ik heb aan een stuk door gelachen. De lachsalvo’s van het Antilliaanse publiek werken erg aanstekelijk. Zijn bling bling personage in joggingpak vond ik erg leuk. Jandino stipt ook serieuze onderwerpen aan, maar zelfs dan weet hij nog een lachje op je mond te toveren. En hij bespeelt als geen ander het publiek. Ik had me bijvoorbeeld voorgenomen niet mee te zingen, maar dat is niet gelukt.” Wie moet deze voorstelling gaan zien? “Iedereen die van een feestje houdt. Het is geen zware voorstelling met veel bagage. Ik heb enorm gelachen en verliet de zaal in feeststemming. Je moet wel een beetje nieuwsgierig zijn naar andere culturen. Mijn tip: neem je Antilliaanse buurvrouw of collega mee. Wordt het nog leuker!” 

Laat ze maar komen Jandino Asporaat speelt op

zondag 1 april in de Grote Zaal. Uitverkocht!

column 27

Naakt op het

podium

Tim Akkerman stopte drie jaar geleden als leadzanger van Di-rect om solo verder te gaan. De Hagenaar gaf in 2010 zijn eerste optreden als singersongwriter tijdens het Crossing Border festival. En inmiddels heeft hij een succesvolle theatertour afgerond en een eigen album uitgebracht. Als singer-songwriter begon ik weer onderaan de ladder. Mensen denken vaak dat ik een bepaald succes verwacht, omdat ik dat al ken. Maar ik speel net zo lief in kleine theaters als op grote podia, en ik heb er geen enkele moeite mee om in het voorprogramma te staan van een ander. Dat laatste is misschien juist wel moeilijker dan wanneer je zelf een hoofdprogramma bent. Eigenlijk sta je dan naakt op het podium, met alleen een gitaar voor een publiek dat niet voor jou komt. Maar als je in de 30 minuten die je hebt, de zaal stil krijgt en aan het einde een enorm applaus, dan mag je ook wel in je eigen handen klappen. Wat ik nu doe, is heel persoonlijk. Ik schrijf mijn teksten vanuit mijn eigen perspectief en ervaringen. Als ik bij mezelf blijf, dan hoef ik er ook niet omheen te draaien. Daardoor ben ik ook niet zo gevoelig voor negatieve reacties. Als iemand kritisch is, dan is dat zijn mening. Smaken verschillen. Ik ben trots op mijn album. In de liedjes van Di-rect zag ik mezelf op een gegeven moment niet meer terug. Ik had het gevoel dat ik steeds meer van buitenaf werd gestuurd. Wat ik zong, werd minder persoonlijk. Daar waak ik nu voor.

“Bij macht heb ik negatieve associaties, want het houdt toch in dat je boven iets of iemand kunt staan en daar ben ik fel op tegen. Helaas is macht soms ook wel nodig voor een zekere hiërarchie, een stukje duidelijkheid.”

Ik wil vooral met muziek bezig zijn en hoop dat ik daarmee mijn toekomst kan invullen. Ik geef nu minder snel iets uit handen. Ik heb meer controle over wat ik doe en zeg niet meer overal ‘ ja’ op. Ik zou bijvoorbeeld niet meer zo snel meedoen aan een spelletjesprogramma, want ik ben gewoon geen quizmaster. Geef mij maar een gitaar en een gezellig publiek. Al zou ik voor Waku Waku misschien wel een uitzondering maken… 

“Op het podium heb je als artiest de regie in handen. Als de sfeer goed is, kun je het publiek bijvoorbeeld vragen stellen of mee laten klappen. Als ik zie dat het publiek het naar zijn zin heeft, dan is mijn avond goed.”

Wat betekent macht voor jou?

Wat is het meest ultieme voorbeeld van macht op het podium?

reportage

De machtige première

Een première is groots, meeslepend en zenuwslopend. Wat doet zo’n eerste avond van een nieuwe voorstelling precies met een door de wol geverfde chansonnière als Liesbeth List? OSCAR volgde de voorbereiding op 70 jaar Liesbeth. “Ik ben nu al uitgeput.”

Van try-out naar

triomf Half januari. Terwijl genodigden als Boudewijn de Groot, Erica Terpstra en Wim Kok via de rode loper de Koninklijke Schouwburg betreden, sluit List zich op in haar kleedkamer. Over een uur

gaat haar jubileumvoorstelling 70 jaar Liesbeth in première. Ze wil alleen zijn. Niemand mag haar nu storen.

me vertrouwen gegeven. Nu mogen ze schrijven wat ze willen. Ik heb afgeleerd om treurig te worden als iemand een negatieve recensie schrijft.” Het is begin januari. Samen met haar vaste muzikanten en regisseur Eddy Habbema vertrekt List naar popen cultuurhuis PX in Volendam. In een klein zaaltje waar de kerstversiering nog aan de muren hangt, bereiden ze de jubileumshow voor. “Behoorlijk intensief ”, vertelt ze op de vierde repetitiedag. “We doen twee sessies per dag, want we hebben maar weinig tijd. Ik ben nu al uitgeput. Eén voordeel: ik slaap uitstekend.”

'Als je een fout maakt, sta je voor

altijd

Met haar vaste ritueel, het doorlezen van de teksten, bereidt Liesbeth List zich stilletjes voor op de première van haar verjaardagstournee. Een spannende avond, al weet ze, mede dankzij recensent Bas Heijne, dat ze zich allang niet meer hoeft te bewijzen. Heijne schreef in 1995 in NRC Handelsblad dat List om het jaar een Edison zou moeten krijgen en tot aan haar dood op handen gedragen zou moeten worden. “Hij heeft me letterlijk de hemel in geschreven. Ik kende hem niet, maar ik heb hem een enorme bos bloemen gestuurd. Hij heeft

gesneden koek

Ze schrappen een te lang liedje, stemmen de techniek af en List spreekt met regisseur Habbema af dat ze na de pauze niet alleen haar bandleden, maar ook haar jurk voorstelt aan het publiek. List oefent de diepe buiging en noemt de naam van de ontwerper. In de zaal kun je een speld horen vallen. Hoe anders zal dit straks zijn wanneer List met haar muzikanten op het podium staat van de Grote Zaal in de Koninklijke Schouwburg. 

YouTube'

30 Wat is het meest ultieme voorbeeld van macht op het podium?

CHRISTAN GROTENBREG: “Dat je, zonder dat je het onder woorden hoeft te brengen, door hoe je je opstelt op het podium een zaal mee kunt nemen in je gedachten, in je belevingswereld. Het is mooi als dat gebeurt.” PETER VAN BENTHEM: .“Je zou het macht kunnen noemen als je de boodschap die je voelt in de muziek en op het podium, over kunt dragen op het publiek. Maar ik denk dat dat misschien meer te maken heeft met gelijkgestemdheid, dat je communiceert met mensen op een gelijkwaadig niveau. Gelijkgestemdheid vind ik ook een mooier woord dan macht.”

opnieuw af. Dit keer blijven ze binnen wachten, maar de herrie haalt het team wel even uit zijn concentratie, vertelt muzikaal leider Peter van Benthem achteraf. “We bleven bang dat het brandalarm elk moment misschien weer af zou gaan, maar dat gebeurde gelukkig niet.” De tryout verloopt vlekkeloos.

voor altijd op YouTube

Na een succesvolle tweede try-out met publiek in Meppel en een flink aantal interviews is het tijd voor de voorpremière in de Koninklijke Schouwburg. “Prettig om in hetzelfde theater te spelen als de première”, vertelt Van Benthem. “Want dan is de première eigenlijk alleen een herhaling van de dag ervoor maar dan spannender, omdat je weet dat de pers er is. Alles wat je doet, is voor eeuwig. Als je een fout maakt, sta je voor altijd op YouTube.” Na 45 jaar spelen heeft Van Benthem zichzelf geleerd om zo rustig mogelijk te zijn voor een première. “Ik ben heel wat gewend. Je denkt op een gegeven moment: je kunt wel gespannen zijn, maar dat helpt niet. Ontspannen zijn helpt meer. Je moet jezelf rustig maken, niet te veel praten of grapjes maken, maar jezelf concentreren op wat er gaat gebeuren. Als je dan op het podium staat en het eerste nummer inzet, gaat het meestal vanzelf goed.”

de spanning stijgt

Op de dag van de première ziet het team elkaar ’s middags in de Koninklijke Schouwburg voor de laatste repetitie, waarbij opnieuw vooral de overgangen tussen de nummers worden geoefend. “Een beetje finetunen”, legt muzikant Christan Grotenbreg uit. “Als een nummer eenmaal is ingezet, dan zijn we vertrokken. Dan hoop je dat de geest er een beetje in komt, maar dat kun je toch niet afdwingen en dus ook niet repeteren. Maar wat je wel kunt repeteren, is dat de show vlekkeloos verloopt.” Van Benthem vult aan: “Als iemand tussen twee nummers bijvoorbeeld snel een accordeon om moet hangen, dan is het niet de bedoeling dat de andere muzikanten alvast het volgende nummer inzetten. Maar die tijd kun je bijvoorbeeld wel opvullen met een praatje.”

Na vier dagen repeteren zijn ze er helemaal klaar voor. Vooral de overgangen tussen de nummers zijn gerepeteerd, want het spelen van de liedjes is voor de doorgewinterde muzikanten gesneden koek. De sfeer is goed, de spanning klopt. Het is tijd voor de eerste try-out, nog zonder publiek. Maar dan gaat ineens het brandalarm af. List en haar muzikanten moeten naar buiten en staan een halfuur in hun showkleding te rillen in de kou. Allemaal vanwege een overijverige rookmachine, blijkt later. Een dag later volgt de eerste try-out voor een klein publiek in Volendam. “Aan de ene kant is zo’n try-out spannend”, vertelt List. “Aan de andere kant weet het publiek dat het een try-out is, dus er mag iets fout gaan.” Gelukkig maar, want vlak voor het begin gaat het brandalarm

’s Avonds eten de artiesten gezamenlijk in de foyer van de Koninklijke Schouwburg. “Het is heel belangrijk dat je dan bij elkaar zit”, vertelt Grotenbreg, “om de teamspirit erin te houden. Als iedereen zijn eigen weg gaat, dan verlies je elkaar en dat is nooit goed. We moeten als één team op het podium staan.” Na het eten stijgt de spanning. Wie er precies over de rode loper lopen, weet het team niet. “Dat willen we ook liever niet weten”, legt Van Benthem uit. “We proberen er blanco in te gaan. Als je van tevoren weet dat er vakgenoten in het publiek zitten, dan kun je als muzikant gaan denken: ‘ik moet het extra goed doen’ en daar schiet je niets mee op. Ook tijdens de voorstelling zien we niet wie er zitten. Als er honderden mensen in een zaal zitten, dan heb je ook geen tijd om te kijken wie het allemaal zijn.”

rusteloos ijsberen

Net als Van Benthem is Grotenbreg niet echt zenuwachtig voor de pre-

Liesbeth List en Raphael Hermans poseren bij het onthulde borstbeeld na afloop van haar jubileumconcert. Het door Raphael Hermans, kleinzoon van Toon Hermans, ontworpen beeld krijgt een plek in de KS.

mière. “Maar ook weer niet ontspannen. Een half uur voor het optreden loop ik een beetje te ijsberen, dan ben ik rusteloos. Het is niet dat je dan zenuwachtig bent, maar je bent jezelf wel aan het opladen. Feitelijk begint de voorstelling voor mij een halfuur van tevoren.” Ook Van Benthem neemt een aanloop naar het optreden. “Vijf minuten voor aanvang komt een medewerker van de schouwburg ons ophalen. Als je dan nog naar het toilet moet of met mensen gaat praten, ben je uit je concentratie.” Samen lopen ze naar de coulissen. Een yell hebben ze niet. “We zeggen heel weinig. We proberen ons rustig te concentreren op de voorstelling. En dan komen we op.” Na de première volgt applaus. Niet één keer, maar wel zes keer. Alles klopt, lijkt het publiek hiermee te zeggen. Dat gevoel heeft Van Benthem ook. “De show zit goed in elkaar. De traan was er, de lach, de sensatie. Liesbeth was heel rustig en dat geeft ons meer vertrouwen. Als zij ontspannen is, voelt dat voor ons als een warm bad.” De recensies zijn lovend. Twee dagen na de première heeft Van Benthem nog niet alles gelezen. “Maar dat vind ik ook niet zo belangrijk. Als de sfeer tijdens een avond goed is, zijn wij tevreden. Als je muziek maakt, dan doe je dat voor de muziek en niet voor de roem. Maar het is natuurlijk ontzettend leuk als mensen enthousiast zijn en recensenten positieve artikelen schrijven. Liesbeth riep vanavond nog heel hard: Kijk! We zijn op RTL Boulevard!” 

Wat betekent een première voor jou?

CHRISTAN GROTENBREG: “Een première is altijd lastig. De mensen gaan in hun stoel zitten en denken: ik ben benieuwd wat er komt. Ze verwachten echt iets. Je moet een extra tandje bijzetten om dat publiek te overtuigen.” PETER VAN BENTHEM: “Een première is spannender dan een gewone voorstelling omdat je weet dat er journalisten zijn en vaak ook vakgenoten. Maar na jaren spelen, weet ik hoe ik mezelf over die spanning heen kan zetten door rustig te blijven ademen en me goed te concentreren.”

tekst Eveline aan de wiel fotografie gwendolyne van erp, lagendijk fotografie

'De voorstelling begint voor mij, een halfuur van tevoren'

De invloed van Mini de dramaturg Cursus

chef inhoud als kritische eerste kijker

janine brogt

Ieder jaar worden de verhalen van Shakespeare, Albee en Tsjechov in nieuwe jasjes gestoken op het toneel. Maar hoe zorg je ervoor dat een soms eeuwenoud verhaal aansprekend blijft voor een modern publiek? Welke keuzes worden gemaakt en wie maakt die eigenlijk? Een korte cursus.

(1947) studeerde Theaterwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. In 1975 studeerde ze af. Ze werkt sindsdien als dramaturg en librettist voor opera, dans en theater. Daarnaast werkt ze als vertaler van toneelteksten van onder meer Shakespeare, Pinter en Goethe.

Dramaturg Janine Brogt heeft een veelzijdig beroep. Ze bepaalt en beoordeelt de boodschap van een voorstelling, fungeert als kritische eerste toeschouwer en is de steun en toeverlaat van een regisseur. “Als dramaturg ben je Chef Inhoud. Je moet goed kunnen lezen, kijken en kunnen formuleren wat je hebt gezien.” Met meer dan dertig jaar ervaring, bij onder meer Toneelgroep Amsterdam en het Nationale Toneel, weet ze precies hoe je een voorstelling zo aansprekend mogelijk maakt. Na een succesvolle bewerking van De Meeuw (2011) werkt Brogt momenteel met regisseur Gerardjan Rijnders aan Oom Wanja. Aan Brogt de dankbare taak om dit bekende toneelstuk uit 1899 een eigen stijl te geven. Zo deed ze dat:

Fase 1: Onderzoek de thematiek

Tsjechovs toneelstukken zijn de afgelopen eeuw ontelbare malen bewerkt, vertaald en opnieuw geïnterpreteerd. Zo ook door Brogt, die eigentijdse thema’s in Oom Wanja ontdekte. “Het is belangrijk om te weten waar een verhaal over gaat, wat je er zelf mee hebt en bij welke gebeurtenissen het aanhaakt. Dat biedt aanknopingspunten voor de nieuwe versie. In Oom Wanja komt de midlifecrisis aan bod. De hoofdpersonen zijn teleurgesteld in de realiteit en moeten daarmee leren omgaan. Ook tegenwoordig denken we dat het leven maakbaar is. Het is lastig om met mislukkingen om te gaan.”

Fase 2: Creëer een eigen stijl

moet begrijpelijk zijn. Tegelijkertijd wil ik de meesterlijke vertelwijze van Tsjechov meenemen – indringend, maar ook komisch en licht. Dat kan, zolang het niet krampachtig wordt. De hoofdrolspelers hoeven niet voortdurend over het Russische platteland te praten, maar je hoeft ook niet iedereen met een laptop op het toneel te zetten.”

Fase 3: Construeer personages

Personages vormen een belangrijke factor voor dramatische diepgang. “In De Meeuw komt een egocentrische moeder voor, die niet doorheeft dat ze haar zoon pijn doet. Het is makkelijk om daar een spijkerharde, ongeïnteresseerde vrouw van te maken, maar het is veel interessanter om haar neer te zetten als iemand die oprecht niet begrijpt wat ze verkeerd doet. Dan is de afloop des te tragischer.”

Nu duidelijk is waarom het verhaal opnieuw wordt verteld, kun je bepalen op welke manier dat gaat gebeuren. “Als dramaturg heb je invloed op alles wat je ziet en hoort op het podium, van acteurs tot taalgebruik en tekst. Het belangrijkste daarbij is de boodschap; die

Fase 4: Vind geschikte middelen

Het casten van acteurs, de grootte van de ruimte, decors, belichting en het gebruik

dramaturg

'Als heb je invloed op

alles

van muziek: op al die middelen drukt de dramaturg een stempel. “Ze dragen bij aan de legitimatie van de voorstelling: de reden dat je het verhaal vertelt.” Voor de Tsjechovtrilogie werken Brogt en regisseur Gerardjan Rijnders met een min of meer vaste club van acteurs, onder wie Pierre Bokma en Saskia Temmink.

Fase 5: Stuur bij

De repetities voor Oom Wanja begonnen in januari. Brogt is regelmatig aanwezig om het werkproces van de regisseur en acteurs bij te sturen waar nodig. “Je zoekt voortdurend naar nuanceringen en herzieningen. De regisseur is zo intensief bij de acteurs betrokken dat hij er soms moeilijk met afstand naar kan kijken. Niet voor niets wordt een dramaturg de 'eerste toeschouwer' genoemd: ik houd in de gaten of het stuk goed te begrijpen is en bewaak de uitgangspunten. Wat wilden we, komt dat eruit? Daardoor kan een regisseur vrijelijk zijn gang gaan.” 

oom wanja

Meer weten? Bekijk het filmpje over Oom Wanja op www.ks.nl Regisseur Gerardjan Rijnders en hoofdrolspeler Pierre Bokma lichten een tipje van de sluier op. Te zien in KS op maandag 7 mei om 20:15 uur in de Grote Zaal.

tekst kim van der meulen fotografie hummelinck stuurman theaterbureau

wat je ziet en hoort op het podium'

verhaal

Klappen

of de zweep?

Applaudisseren, een staande ovatie geven, weglopen en lachen op de goede – of juist verkeerde – momenten: toeschouwers hebben talloze invloedrijke manieren om te laten blijken wat ze van een voorstelling vinden. Hoe gaan acteurs daarmee om?

wat mensen denken. Als iemand wegloopt, kan hij toevallig een dringend telefoontje krijgen, naar de wc moeten of de voorstelling niet interessant vinden. Ik vind het wel redelijk asociaal, maar ik kan iemands reactie niet veranderen. Je kunt niet in iemands hoofd kijken. Dat hoeft ook niet, want ik ben geen politicus die de massa toespreekt. Ik ben een acteur die een verhaal vertelt en kunst maakt.”

‘Een zachte, bevragende

dringend telefoontje

'hmm'

Theatermaakster Laura van Dolron, vanaf maart te zien met Ariane Schluter speelt alleen voor jullie, vult aan: “Een stilte als reactie op een verhaal kan van alles betekenen: dat je publiek stil is van je mooie en intieme verhaal, maar ook dat je grap niet overkomt. Als je op dat moment een lach had verwacht, moet je freestylen. Als je materiaal goed genoeg is, kun je ontspannen om sprankelend te reageren op onverwachte gebeurtenissen vanuit de zaal. Een zachte, bevragende ‘hmm’ vind ik eigenlijk een nog mooiere reactie dan een applaus of een staande ovatie. Dat is minder obligaat en het laat zien dat mijn verhaal iets met ze doet.” In de voorstelling Lieg ik soms? speelde Van Dolron in 2006 op dezelfde manier met haar publiek als Teeuwen met zijn gedicht. Ze maakte een stel Amerikanen belachelijk, die bij wijze van 

vind ik eigenlijk een mooiere reactie

Acteur Victor Löw, binnenkort in de Koninklijke Schouwburg te zien in Wie is er bang voor Virginia Woolf?, wil die stelling graag nuanceren. “Het is altijd fijn om applaus te krijgen, maar het publiek klapt niet voor jou als acteur. Mensen applaudisseren voor iets wat ze tijdens die avond hebben meegemaakt. Voor het gevoel een beetje veranderd te zijn door de voorstelling, of dat ze erdoor aan het denken zijn gezet. Daar zijn ze dankbaar voor. Krijg ik geen applaus of loopt iemand tijdens de voorstelling de zaal uit, dan vind ik dat ook absoluut geen probleem. Je weet nooit

dan een

het verkeerde been

applaus of

staande ovatie ,

tekst kim van der meulen illustratie studio ping fotografie ben van duin e.a.

“Ik heb een gedicht gemaakt dat dieper gaat dan de lach, misschien wel dieper dan de tranen”, zo kondigde cabaretier Hans Teeuwen de voordracht van een eigen gedicht aan in de voorstelling Trui (2000). Toen de zaal na afloop applaudisseerde, haalde hij flink naar het publiek uit: wat betekende applaus eigenlijk nog, als hij al werd beloond voor ‘pseudopoëtische zinnetjes die nergens op slaan’? Het publiek, dat tijdens het gedicht muisstil had geluisterd, werd volkomen belachelijk gemaakt – applaus leek geen waardeoordeel van het publiek meer, maar een vorm van beleefdheid.

duidelijk signaal

Jacob Borsboom is een groot theaterliefhebber, die de Koninklijke Schouwburg al tientallen jaren trouw bezoekt. Hij is niet bang om zijn mening duidelijk te maken aan theatermakers. “Ik applaudisseer altijd, ook als ik het niet geweldig vind. Als een stuk goed wordt gespeeld, krijgt het altijd mijn waardering. Alleen als ik het heel slecht vind, loop ik weg. Dat gebeurt niet vaak; meestal zit ik helemaal in een verhaal. Bij De Kersentuin met Ida Wasserman ging ik er zo in op, dat ik de tekst al uitsprak voordat de acteur diezelfde zin ging zeggen. Dat was nog netjes vergeleken bij een kennis, die een lelijke opmerking over het uiterlijk van de hoofdrolspeelster maakte. De actrice speelde door, maar deed na afloop haar beklag bij de kassa.”

breken; zenuwachtig voor de reacties vanuit de zaal blijft ze altijd. “Het publiek bepaalt of mijn stuk een komedie is of niet. Ik schrijf teksten nooit als grap – ik schrijf over verdrietige, persoonlijke dingen – maar zo kunnen ze wel geïnterpreteerd worden. Binnen de eerste vijf minuten van mijn show besluit de zaal collectief of ze me grappig vinden of niet. Dat is een wisselwerking: als ik merk dat ze veel moeten lachen, word ik vrijer en grappiger. Al hangt het succes van een voorstelling niet af van het publiek. Als het niet lekker gaat, is dat mijn verantwoordelijkheid. Ik doe net of het publiek mijn ouders en beste vrienden zijn: ik reageer liefdevol op ze en geef ze nooit de schuld.”

trucs van theatermakers

herdenkingsmonument zes miljoen paperclips hadden verzameld om alle omgekomen joden in de Tweede Wereldoorlog te visualiseren. “Het publiek voelde wel aan dat ik dat belachelijk maakte, maar vervolgens begon ik ook grappen over de Holocaust te maken. Daar werden mensen in de zaal niet eens boos om. Tja, vroeger had ik er veel plezier in om het publiek bewust op het verkeerde been te zetten en dat vervolgens onderuit te trappen. Als je het charmant doet, vanuit oprechte verbijstering, lukt dat. Al vind ik het tegenwoordig een beetje kinderachtig.”

liefdevol reageren

Ook al gelooft Van Dolron niet dat een publiek een voorstelling kan

Ook Victor Löw is zenuwachtig voordat hij het toneel op gaat. “Het kan altijd fout gaan; als acteur hou je voortdurend vijf balletjes tegelijk in de lucht. Je let op je tekstkennis, die van je tegenspelers, regie- en ritmeafspraken en je houdt je aandacht bij het stuk. Als één van die balletjes valt, ben je ongelukkig. Eigenlijk is dat wel raar: het publiek weet niet hoe iets eigenlijk zou moeten gaan. Ze kunnen het niet vergelijken met de avond ervoor.” Hoewel acteurs weinig kunnen veranderen aan de manier waarop een zaal reageert, is er volgens Victor Löw wel een manier om het publiek mee te krijgen. En die is simpeler dan gedacht. “Acteurs vertellen samen een verhaal. Als je dat kunt, geeft het publiek zich vrijwillig over aan wat

37 Wat betekent macht voor jou?

victor löw:

“BEHEERSING VAN DE TEKST. Als je de tekst volledig beheerst en begrijpt, er werkelijk alles mee kunt doen, dan heb je vrijheid van spelen. Het is de enige macht die je als acteur hebt.”

laura van dolron:

“GEEN BEHOEFTE AAN CONTROLE HEBBEN. Als je bewust op zoek gaat naar controle of het probeert af te dwingen, ben je machteloos. Pas als je dat streven loslaat, gebeurt er wat jij wilt.”

Wat is het ultieme voorbeeld van macht op het toneel? victor:

“Een publiek raken is geen kwestie van macht. Dat is flauwekul! Acteren draait om hard werken, een verhaal vertellen en zorgen dat iedereen beheerst wat ‘ie moet beheersen.”

laura:

“Je controledrang laten varen en helemaal in het moment zitten van een voorstelling die je al heel vaak hebt gespeeld. Als een voorstelling heel goed gaat, voelt dat niet alsof jij de macht erover hebt. Het voelt alsof er controle van bovenaf is.”

er op het podium gebeurt. Het zou niet prettig zijn om die overgave af te dwingen, maar bij een goed verhaal gaat dat vanzelf. Dan wordt het publiek geraakt. Als acteur moet je wel van tevoren goed weten waarom en aan wie je het verhaal vertelt. Wie is er bang voor Virginia Woolf? is bijvoorbeeld hét verhaal over de midlifecrisis. Dat is bij uitstek geschikt voor veertigers. Maar als je jonger bent, kun je er wel vol verbijstering naar kijken. Het is hoe dan ook waanzinnig goed geschreven.”

touwtjes in handen

Met rumoerige zalen weet Löw wel raad. “Soms wordt er niet geluisterd of zijn mensen slecht geconcentreerd. Dan kun je met stiltes werken, snel-

ler gaan, of ritmes afwisselen. Ik kan niemand dwingen om een stuk mooi te vinden, maar wel om te luisteren.” Diezelfde trucs past Laura van Dolron toe. Letterlijke interactie met het publiek zoekt ze niet, hoewel ze haar voorstellingen omschrijft als een filosofische versie van stand-upcomedy en het publiek direct aanspreekt. “Ik heb maanden nagedacht over mijn tekst, mensen hoeven niet ineens terug te praten. Ik zie het publiek als een belangrijke zwijgende tegenspeler die me liefde geeft: ze luisteren, lachen en klappen. Maar uiteindelijk bepaal ik wat er wordt gezegd en wat dat betekent. Ik heb de touwtjes in handen.” 

soundbites ‘ALS JE ALS ACTEUR OVERWICHT HEBT

op de zaal, dan gebeurt er echt iets. Dan krijgt iedereen plotseling

vleugeltjes.’

KS-directeur Oscar Wibaut

‘IK HOEF NIET ZO NODIG EEN MACHTIG IEMAND TE SPELEN.

Weet je wat mijn ultieme uitdaging is?

pitbull

Een arbeidersvrouw spelen uit een achterstandswijk. Zo eentje met een

DIE HALVE LITERS BIER UIT BLIK DRINKT.’ Actrice Hannah Hoekstra

‘Alles talent ‘JE HEBT

WAAR

het in het leven om draait,

zie je terug in toneelvoorstellingen., Vriend van KS Vanessa van Lennep

nodig om met je talent om te gaan.’

Acteur Huub Stapel

bijzonder

‘HET MEEST

zijn de acts met de steeds terugkerende rolstoelen. Wat ze daar allemaal mee doen!’

Bezoeker Heleen Heinsbroek over Charlatans, a medicine show

‘HELDEN EN VOORAL

‘DE BANKWERELD

is een enorm machowereldje, met een

overdosis

AAN TESTOSTERON IN EEN TE KLEINE RUIMTE.’

Acteur Mark Rietman over De Prooi

heldinnen, dat zijn de machtigste karakters op de planken.'

Regisseur Antonio Petris

ks historie

De Koninklijke Schouwburg kent prachtige historische verhalen en daarom gaat deze rubriek terug in de tijd.

Vorstelijk verleden

Als het enige hoftheater uit de Nederlandse geschiedenis kent de Koninklijke Schouwburg een machtig verleden. Directeur Oscar Wibaut vertelt over deze vervlogen tijden. “Het schijnt dat koningin Juliana het heerlijk vond om over de reling te hangen om de voorstelling te kunnen volgen.”

Toen Den Haag begin negentiende eeuw moest worden opgebouwd als regeringsstad van het koninkrijk, had koning Willem I de schouwburg nodig als plek waar hij amusement kon bieden aan diplomaten. Wibaut: “De toneelzaal werd een afspiegeling van de maatschappij. De mensen uit de (soms lagere) middenklasse zaten op houten bankjes op het derde balkon. Op het eerste balkon, in een loge tegenover het toneel, zat de adel.”

Beide loges bestaan nog steeds, maar zijn niet meer in gebruik. “Je zit er eigenlijk ook niet goed, want tegenwoordig wordt er veel dieper op het toneel gespeeld. Het schijnt dat koningin Juliana het wel heerlijk vond om over de reling te hangen om de voorstelling te kunnen volgen.”

dicht op het toneel

Koninklijk bezoek krijgt tegenwoordig een zitplaats op het eerste balkon, recht tegenover het toneel, waar vroeger de koninklijke loge zat. “Maar eigenlijk heeft de zaal alleen maar prima zitplekken. De vorm is nooit veranderd. Je zit altijd dicht op het toneel en de stoelen staan in een curve, waardoor je elkaar als publiek vanuit je ooghoeken waarneemt en elkaars reactie overneemt. Het mooiste is als de zaal zo geboeid is, dat het lijkt alsof iedereen in hetzelfde ritme gaat ademhalen. Dat gebeurt hier bijna iedere dag.” 

Vijf historische weetjes

• De schouwburg is oorspronkelijk ontworpen als stadspaleis voor prins Karel van Nassau-Weilburg en zijn vrouw. • Vooraanstaande Hagenaars lieten het stadspaleis ombouwen tot schouwburg. Aandeelhouders moesten 500 gulden storten en hadden recht op twee plaatsen. • Voor de opening van de schouwburg op 30 april 1804 marcheerden soldaten over de balkons om de stevigheid van de constructie te testen. • In 1841 kocht theaterliefhebber koning Willem II de schouwburg, maar in 1853 verkocht zijn zoon de schouwburg weer. • Tot in de jaren dertig van de vorige eeuw huurde de koninklijke familie loges.

tekst eveline aan de wiel fotografie haagse beeldbank

burgemeestersloge

Maar de maatschappij veranderde. In 1848 werd de macht van de koning flink ingeperkt. “Die veranderende machtsverhouding kun je nog steeds zien in de schouwburg. Tijdens de verbouwing van 1863 werden de letters SPQH (het bestuur en het volk van Den Haag, een verwijzing naar de Romeinse spreuk Senatus Populusque Romanus) aangebracht boven de toneelopening en verhuisde de koninklijke loge naar de zijkant van het toneel. Aan de andere zijkant kwam de burgemeestersloge.”

column

In het heetst van

de strijd Drie lampen, twee doeken en een paar zetstukken. Meer hadden we vroeger eigenlijk niet nodig voor theatertechniek. Maar de tijden zijn veranderd.

Tegenwoordig komen we om in de computers, zendmicrofoons, computergestuurde lampen, en is ook de trekkenwand – waarmee de doeken en decors omhoog en omlaag worden bewogen - gemechaniseerd en computergestuurd. We gaan dus op reis met minimaal één vrachtwagen vol techniek en decor. Vaak is het een hele puzzel om al die stukjes techniek zo mooi mogelijk in te passen in een theater. Zalen in het land hebben namelijk andere maten dan de KS. Het is altijd weer spannend of we de deadline halen met dat passen en meten. ’s Avonds om 20:15 uur moet het doek open en moet het publiek een prachtige voorstelling krijgen. Die deadline is heilig. Hoe lastig dat soms ook is met het decor. In het heetst van de strijd werd ik een keer geconfronteerd met een brandscherm - een stalen muur voor het toneel die moet voorkomen dat brand van het toneel naar de zaal gaat of andersom – die muurvast zat. Het brandscherm hing een meter van de grond en ging geen kant meer op. Het was toen 18.45 uur, nog maar 1 uur en 30 minuten tot de voorstelling. Om 19:00 uur kwamen we op het idee om twee losse takels, die we voor de bouw van het decor gebruikten, te verhangen tot boven het brandscherm en deze te gebruiken om het scherm op te takelen. De klok tikte door. Dus was het: takels loskoppelen (19:15 uur), ophangplek zoeken (19:30 uur), omhangen (19:45 uur), stroomkabels ernaartoe (20:00 uur) en bediening aansluiten (20:15 uur). Ondertussen was de zaal volgestroomd met bezoekers. Stond ik daar, midden op het toneel, met twee bedieningsschakelaars in mijn handen het brandscherm op te takelen. Het lukte! Met zweet op mijn rug. We hadden de deadline net niet gehaald, maar we kregen wel een dankbaar applaus van de zaal. En daarna natuurlijk een mooie voorstelling. 

Lex Boere Hoofd techniek, Het Nationale Toneel

het is altijd weer spannend of we de deadline halen

vrienden worden

Vriend ‘Sinds ik

ben, mis ik niets meer’

Vanessa van Lennep vindt naar het toneel gaan 'waanzinnig leuk'. Maar ze miste helaas ook veel voorstellingen. Toen werd ze Vriend van KS. “Sinds ik Vriend ben, mis ik niets meer. Voorheen kwam ik er elke keer te laat achter dat er weer iets moois te zien was. Nu heb ik het programma al in de zomer in huis. Ik kies dan meteen waar ik allemaal naartoe wil. Soms bezoek ik een Vriendenbijeenkomst, omdat het boeiend is door het verhaal van een regisseur of speler extra inzicht te krijgen. Mensen in mijn omgeving maak ik enthousiast door te vertellen over wat ik gezien heb. Toneel is er voor iedereen en als Vriend ondersteun je dat.”

Humor in het spel

In haar studietijd was Vanessa voorzitter van het studententoneel. Nu begeleidt zij als coach mensen in hun persoonlijke ontwikkeling. Haar hart heeft zij nog altijd verpand aan het toneel. Vanessa: “Alles waar het in het leven om draait, zie je terug in toneelvoorstellingen. De minder prettige kanten en het mooie. Door het van een afstand te bekijken, wordt ook het moeilijke draaglijk. En ik kan erg genieten van de humor in het spel. Die maakt het leven zoveel lichter.” 

Veel voordelen voor een Vriendenprijs:

• Als eerste op de hoogte van het theateraanbod en kans op de beste plaatsen • Een week lang exclusief tickets bestellen vóór de voorverkoop in mei • Naast OSCAR ook het Vriendenmagazine Entr’acte in je brievenbus • Leuke bijeenkomsten met acteurs en regisseurs • Gratis koffie en thee bij de inleidingen op de voorstellingen • Meestemmen voor de Guido de Moor prijs • Aanbiedingen voor bijzondere theaterreizen Vriend worden kan voor slechts € 35 (1 persoon) of € 50 (2 personen) per jaar. Meld je aan via www.vriendenksnt.nl

ks service

Kaartverkoop en Informatie

Kaarten bestellen, meer weten? online

www.ks.nl

telefonisch

0900 345 67 89 (10 cpm) - dinsdag t/m zaterdag 12.00 – 18.00 - zondag/maandag gesloten

balie

Korte Voorhout 3, Den Haag - dinsdag t/m zaterdag 16.00 – aanvang voorstelling (tot 18.00 indien geen voorstelling) - op zondag, maandag en feestdagen is de balie geopend vanaf 1 uur voor aanvang van de voorstelling

retourneren of ruilen

Het is helaas niet mogelijk om uw kaarten te retourneren. Ruilen kan aan de kassa voor dezelfde productie op een andere speeldatum. De kosten hiervoor bedragen € 3 per kaart.

uitverkocht?

Vanaf 1 uur voor aanvang deelt de kassa volgnummers uit. Vanaf een kwartier voor aanvang verkopen we de kaarten die zijn vrijgekomen in die volgorde.

kaarten kwijt?

Bij de kassa kunt u kopiekaarten krijgen à € 1,75 per kaart.

jongeren onder 26 jaar

Jongeren onder 26 jaar ontvangen € 3,50 korting op alle voorstellingen m.u.v. cabaret en jeugd- & familievoorstellingen. Deze korting geldt op rang 1 t/m 4.

kinderen

De kinderprijs is geldig voor kinderen t/m 12 jaar.

kortingspassen

Bij bijna alle voorstellingen worden de volgende passen geaccepteerd: UITpas, Ooievaarspas, Koorenhuispas en The HaGuest Card.

reserveringen

Ophalen telefonische of baliereserveringen: binnen 7 dagen. Na 7 dagen vervalt uw reservering. Kaarten per post ontvangen: € 1,25 per kaart extra met een maximum van € 6. Indien de tijd tot de voorstellingsdatum minder is dan 7 dagen, liggen de kaarten tot een half uur voor aanvang voor u klaar bij de kassa. Daarna vervalt de reservering.

Cadeautip: Podium Cadeaukaart

De Podium Cadeaukaart is verkrijgbaar en in te wisselen bij de kassa van de Koninklijke Schouwburg. altijd op de hoogte

De actuele voorstellingsinformatie en het laatste nieuws vindt u op www.ks.nl. Daar kunt u zich meteen opgeven voor de KS Mail of voor een gratis abonnement op OSCAR.

bereikbaarheid en parkeren

U kunt parkeren bij de garages Plein en Muzenplein. Deze garages zijn 24 uur per dag geopend. Tegen inlevering van uw inrijkaart van de Pleingarage (na 18.00 uur gestempeld bij reguliere voorstellingen, na 12.00 uur gestempeld bij matinees) kunt u bij de infobalie een uitrijkaart kopen à € 9*. Voor de parkeergarage aan het Muzenplein kunt u bij de infobalie een waardekaart kopen à € 9*. Met deze waardekaart kunt u 6 uur parkeren in de Muzenplein garage. Vervolgens betaalt u met deze waardekaart bij de parkeerautomaat van de garage. Parkeert u er langer dan 6 uur, dan betaalt u het verschuldigde tarief bij. Kijk voor een routebeschrijving en meer informatie over onze parkeerservices op www.ks.nl. *prijswijzigingen voorbehouden.

openbaar vervoer

Voor de deur: tram 10, 16 en 17 Kneuterdijk: tram 1, bus 24 Malieveld/Prinsessegracht: tram 9, bus 18 Trein & nachttrein Station Den Haag Centraal ligt op zeven minuten loopafstand. Kijk voor meer informatie op www.ks.nl of www.9292ov.nl.

slechthorenden

De Koninklijke Schouwburg beschikt in de Grote Zaal over een uitstekende infraroodinstallatie voor slechthorenden. Een hoofdtelefoon kunt u voor aanvang ophalen bij de informatiebalie in de hal (borg € 10).

mindervaliden

Voor rolstoelbezitters is in de Grote Zaal van de Koninklijke Schouwburg een aantal goed toegankelijke plaatsen gereserveerd. Als u hiervan gebruik wilt maken, neem dan tijdig contact op met de kassa. Indien u gebruikmaakt van een rolstoelplaats, bent u verplicht daadwerkelijk gebruik te maken van deze plek in verband met de brandveiligheid.

huisregels

Laatkomers worden na aanvang van een voorstelling niet meer toegelaten. Indien er een pauze is, wordt u na afloop van deze pauze toegelaten tot de voorstelling. Als u de zaal verlaat tijdens de voorstelling, loopt u het risico niet meer te worden toegelaten. Mobiele telefoons dienen voor aanvang uitgezet te worden. Het is niet toegestaan foto-, film- en/of geluidsopnamen te maken. De Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel Gebouw zijn volledig rookvrij.

algemene voorwaarden

De Koninklijke Schouwburg verklaart de Algemene Bezoekersvoorwaarden van de VSCD van toepassing. Deze zijn gedeponeerd bij de Rechtbank te Amsterdam onder nummer 268/2002 op 26 november 2002.

portemonneeloze pauze

Bij alle voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg zijn zowel de bewaakte garderobe als een drankje in de pauze inbegrepen. Uiteraard zorgen we er voor dat uw drankje klaarstaat, zodat u niet hoeft te wachten. Heeft uw voorstelling geen pauze? Dan krijgt u uw drankje na afloop. Overige consumpties zijn voor eigen rekening. In het Nationale Toneel Gebouw is deze regeling niet van toepassing.

zaalplattegrond

Voor ieder wat wils!

De Koninklijke Schouwburg hanteert een nieuw rangensysteem. De Grote Zaal is verdeeld in zes rangen met kaarten vanaf â&#x201A;Ź 5,25. Bezoekers kunnen zelf kiezen hoeveel ze voor hun kaartje betalen. Er ontstaat een meer gedifferentieerder prijs/kwaliteitverhouding. En ook voor (jongere) theaterbezoekers met een smalle beurs blijft het bezoek aan voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg zeer betaalbaar. Voor uitgebreide prijsinformatie kunt u terecht op www.ks.nl

toneel zaal

1 1

zijloge 1 zijloge 2 zijkant 1

zijkant 1 5

1 3

3 3

11 11

9 9

15 17

19 19

20 22

14 12

10 8

1 3

29 23

31 25

33 27

35 29

37 31

39 33

41 35

40 36

36 32

34 30

32 28

28 24

26 22

1 1

3 3

1 1 1

5 3

3 3

5 7 5 5

9 9

7 7

11 11

9 9

13 13

11 11

15 15

13 13

39 17 17 15

15 15

17 17

16 18

14 16

16 18

12 14

14 16

34 10

12 12

14 16

10 12

2 4

8 10

10 12

4 6

6 8

Rang Rang 22 2

Rang Rang 33

2 4

Rang Rang 11 2

6 8

10 12

3e balkon front 25

2e balkon front

18 22

21 23

1 balkon front 15

2 2

6 4

8 6

6 6

2 2

6 6

4 4

12 12

6 8

2 4

8 8

4 6

6 8

8 10

14 16

2 4

10 12

4 6

12 14

17 17

19 19

21 21

17 17

19 19

17 17

6 8

14 16

2 4

16 18

4 6

18 20

6 8

20 22

21 21

12 14

19 19

17 17

13 11

9 7

11 9

5 5

7 7

5 5

13 13

11 11

9 9

7 7

5 5

3 1

3 3

zijkant 1

zijloge 2

zijloge 1

Rang Rang 44

2 4

Rang Rang 55 Rang Rang 66

*de zalen in het Paradijs en het Nationale Toneel Gebouw zijn ongeplaceerd.

11 mei 2012

Het nieuwe seizoen komt er weer aan... Seizoen ‘12/’13 Het volledige overzicht in de nieuwe OSCAR Verkrijgbaar in de Koninklijke Schouwburg en aan te vragen via www.ks.nl