Ślunski Cajtung 03/2013

GazeTa nie TyLKo DLa TycH KTÓrzy DeKLarujĄ naroDowoŚĆ ŚLĄSKĄ

czaSopiSmo GÓrnoŚLĄSKie

religio, baby a polok Idzie Wielganoc, momy nowego papiěża – bez tuż ni ma sie co dziwać, iże we tym numerze je kupa religie. A kiej tak wszyjscy radzi momy Franciszka, mie je festelnie żol, jak zawiedli my sie na biskupie Wiktorze.

nr 3 (16) marzec 2013 iSSn 2084-2384 nr inDeKSu 280305 cena 1,50 zŁ (8% VaT)

To niŷ je nasze!

T

eż mi sie zdowało, we blank piěrszym numerze Cajtunga pisali my radośnie: Nowy biskup to těż Hanys. Zaś razěm pokozało sie, co Wiktor Skworc nale ô tym przepomnioł… Nale wierza, co Franciszek bydzie zawdy taki som, jak we pieszym ty dniu pontyfikatu!

I wierza, co farorze a kapelonki pomiarkujom, iże idzie być dobrym katolikiěm bez święconki. Bo to niě je nasz, ślůnski obyczaj. Wierza też, iże inakszy Franciszek też – chocia niě wůl – zrychtowoł nom wielgo przysługa. Genau pon Franciszek Marek, profesor nacjonalizmu a sklerozy, pardon, dialektologii a historii.

Napisoł ôn ekspertyza ślůnskij godki, kiero mo tela spůlnego ze ekspertyzom, co jo ze murzīněm. Nale może Sejm terozki wymiarkuje, co wszyjstkie te profesorski ekspertyzy skirz godki, to niě je żodno nauka, inoś ôbyczno ideologio. Ŏni padajom, co ślůnsko godka je polsko, skirz takigo samego polskigo nacjonalizmu, jako u Marka. Tela inoś, co młodsze profesory praczom lepij sie kryć!

We tym numerze momy tyż kupa ślůnskij godce. Niě inoś skuli tego Marka, nale těż baji tego, co inakszy Marek (Plura) zaś we Sejmie startuje ze zakonem skuli godki regionalněj. A zaczynomy sie tyż wadzić jaki je nasz Ślůnsk, Gůrny (chneda jak po polsku), abo genau po naszěmu – Wiěrchni!

I momy těż we numerze tela historie.

No ale to Dzień Kobiet, bez tuż pokazujemy dwie wielgi Ślůnzoczki. Jedna była grafini, wtůro była socjalistka, nale ôbiedwie wiela robiły do Ślůnska. A ku těmu momy 150 lot chrztu Ślůnska. Bez tuż piszěmy ô tych, kierzy go chrzcili. I tak zaś wracamy ku těmu, iże momy we numerze kupa religie.

Momy tyż trocha polityki. No ale przeca we Rybniku wybory senatora, a we nich ślůnski autonomista, genau ze ślůnskij nacyje. Paweł Polok, taki Polok chocia Ślůnzok. Skwolejcie za nim, coby my mieli drugigo, kole Kutza, ślůnskigo senatora.

DariuSz DyrDa Szef-reDacHTůr

Czytej str. 3

Hazok zaś podciepnie bajtlom maszkety a kroszonki Skuli fajrowanio bez nos, Katolikow Rzymskich ôdkupiŷnio ludzkości i zmartwywstanio Pombůczka u wszyjstkich chrześcijan bez wieki powstało srogo roztomaitych ôbrzyndůw.

K

ożdo nacyja mo je trocha inkszo i dobrze, iźli tako je. Werzyjcie sie we Niŷdziela Palmowo: inaksze palmy we kościele majom gorole a inakszem Ślonzoki. Te fest posztrajchowane sztucznymi tuszkami i wysoke som gorolski, juzaś barżi naturalne z bukszpanŷm a baziami - to nasze. Biere się to z inkszch starożytnych zwyczajůw plemion ślonskich i inkszych tych ze

wschodu, keżi niŷdowno tukiej ôstali przykludzŷni.

Takim niý ślůnskim ôbrzyndym je tyż łażynie ze swiŷnconym we wielgo sobota.

Nikogo niŷ namawiam, coby przestoł tyn ôbyczaj praktykować – som z familiom łaża poświŷncić, ale tak troszka inakszy, jak to robiom Poloki. Spytocie co robia inaczy? Ano nie biera cołkigo forant, a ino symbolicznie: kroszonka, chazoka ze cukru, baranka ze ciasta, sůl, sznitka chleba a czasami koncek wůsztu.

Moje starzīki ze swiŷnconym niŷ łaziŷli wcale bo niŷ było w jejch famili takigo ôbyczaju. Jedzŷnie dlo nich to była świyntość sama we sobie i jak kromka chleba śleciała na ziŷmia to Dźwigali, całowali jom prośiŷli Po-

mbůczka ô wybaczeni, że z jego darem tak niŷuważnie sie ôbeszli.

Dzisioj dużo farorzy zapomiało ô darach bożych i żyjom ponad stan i skiż tego Duch Świŷnty na Biskupa Rzymu posłoł Franca, coby na muster Franca ze Asyżu zrobiůł troszka ordungu. Jako Katolik rod żech je festelnie z takigo Papiŷża, bo możno ôn polskim nacjonalistom ôświŷci, co katolicki to tyż ślůncki, a niŷ ino polski Kościoł.

I wierza, co za Franca kler bydzie mioł umiar, a zaś wielganocny Hazok bydzie do bajtli zabrany, chocia podciepnie tŷż, jak piěrwyj, maszkety a kruszonki a nie īno graczki.

Lyjo Swaczyna (KaToLiK rzymSKi, niŷ poLSKi)

A Podium to pewien symbol. Od 40 lat śląską halą, gdzie dzieją się najważniejsze imprezy, jest Spodek. Podium z niemal 17 000 widzów jest ponad dwukrotnie większy. Tego rodzaju inwestycje dowodzą, że Gliwice mają ambicje przegonić Katowice. Gigantyczna galeria handlowa, przy gliwickim skrzyżowaniu autostrad, to kolejne miejsce czyniące z miasta tego metropolię. Jeśli idea jednego województwa górnośląskiego się ziści, to władze Gliwic mogą powiedzieć: po co kłótnie o stolicę między Katowicami a Opolem. Zróbcie ją w środku drogi, u nas! – czytaj str . 5.

Dziś nie da się jednocześnie pszać Ślůnskowi i głosować na PiS. Bo PiS uznaje śląskość tylko w folklorystycznej, skansenowej formie, a cała reszta jest według tej partii albo polskością albo antypolskością. Głosując na PiS mówi się NIE narodowości śląskiej i językowi śląskiemu, oraz oczywiście śląskiej autonomii. – czytaj str. 4

2 zmiany w radzie Pyjter Długosz, wicelider Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej zrezygnował z przewodniczenia Radzie Górnośląskiej. Związane jest to z nadmiarem pracy zawodowej, ale też – jak dowiadujemy się nieoficjalnie – najbliższy kongres zapewne właśnie jemu powierzy kierowanie SONŚ.

W

związku z powyższym Rada musiała wybrać nowego przewodniczącego. Został nim dotychczasowy zastępca, Rafał Adamus. Nie wydaje się to dobrym ruchem, bo na funkcji przewodniczącego Rady Długosza, który jest też członkiem zarządu RAŚ, zastąpił skarbnik RAŚ, Rafał Adamus. Ta nowa roszada każe niestety postrzegać Radę Górnośląską jako przybudówkę RAŚ a nie samodzielną organizację śląskich stowarzyszeń. Ponadto Długosz reprezentował w Radzie SONŚ, organizację o której jest coraz głośniej, a Adamus jest jedynie liderem stowarzyszenia Pro Loquela Silesiana, nieco kanapowej grupy arogancko uważającej, że jej sposób zapisu śląskiej mowy jest nie tylko najlepszy ale wręcz… obowiązujący.

Przy Długoszu istniała nadzieja, że Rada Górnośląska powoła Radę Języka Śląskiego, która będzie chciała znaleźć kompromis między różnymi śląskimi zapisami. Przy Adamusie ta szansa maleje, a w kwestiach językowych znów pewnie pierwsze skrzypce będzie grać dr Jolanta Tambor, która chce kodyfikować język śląski, choć nie uznaje narodowości śląskiej.

Dodać jeszcze wypada, iż nowym wiceprzewodniczącym jest Marcin Melon, zaangażowany głównie w edukację regionalną.

marzec 2013 r.

we Sějmie zaś o ślůnskij godce

Slůnsko Godka wraco do sějmu. Spomněmy, iże łońskigo roku (30 sierpnia) we sějmowěj komisje piŷrszy roz czytali projekt zmian we zakonie o regionalnŷj godce. Posły ůwdy pedziały, iże, że czekajom na stanowisko rady ministrůw. A zaś premier pedzioł, że to je projekt poselski i rzondowi nic ku těmu, tuż niěch sejm robi, jak uważo. I sprawa terozki wisi, skirz tego, co jedni czekajom na ôpinia a zaś wtůrzy opinii pisać nie chcom.

B

ez tuż poseł Marek Plura pado, iże popyto sejm, coby przīszeł nazod do roboty nad ustawom, bez czakanio na ta opinia. Skirz tego, co projekt 65 posłůw złożyło juże rok nazod, 30 marca 2012, a sztyjc nic sie ś nim niŷ robi .

- Jo wiěm, iże niekierzy padajom, iże brak stanowiska rzondu, to też je opinia. Tako, że premier chce, coby we tŷj kadencje sprawy niě tykać. Bo kiej ustonie kadencja, to ten projekt na mocy prawa půdzie do hasioka.

Ale jo niŷ mogą na to przīstoć, skirz tego, coch ôbiecoł moim wyborcom.

Bez tuż zapowiadom dali walka o godka! – pado poseł Marek Plura, inicjator zmian we ustawie. Plura chce też, coby sejmowi prawnicy zajeni sie tzw. opiniom naukowom profesora Franciszka Marka (piszŷmy o nij na

zajcie 10): - Jo wiŷm, iże profesor Marek mo 83 roki. Nale to jeszcze niŷ znaczy, iże może bezkarnie znieważać państwo polski, polski sejm, narodowość ślůnsko i roztomaite legalne ôrganizacyje. Plura chce też, coby opinia Marka blank wyciepać, skirz tego, co to niŷ je żodno naukowo ôpinia, inoś manifest polityczny starego chopa.

Spomnŷmy, iże wele powszechnego spisu ze łońskigo roku, jŷnzykiěm (niě gwarom!) ślůnskim godo 509 tauzŷnůw ludziůw, a poparcie do godki dały rady roztomaitych miast a becirkůw (we lutym becirk glajwicki). Kiej godka nafasuje juże miano „języka”, ůwdy państwo bydzie musiało ô nia dbać, uczyć we szkołach każdego, fto na taki lekcje bydzie rod chodził, dować na ślůnskie ksionżki, cajtůngi, audycje radiowe. A ku těmu hań, kaj

godnij jak 10 procent ludziůw deklaruje ta godka, we wszyjstkich amtach bydzie szło ze běamtrami załatwiać spra-

My w redakcji jesteśmy wprawdzie przeciwnikami uznania mowy Ślązaków jako języka regionalnego. To za mało! Uważamy, że trzeba wywalczyć uznanie nas, jako grupy narodowej (etnicznej) posiadającej zarazem własny język. W przeciwnym razie będzie to sugestia, że „śląskim językiem regionalnym” posługuje się część narodu polskiego, a nie narodowość śląska. Uważamy, że w sejmie tej kadencji, podobnie jak poprzedniej, i tak nie ma atmosfery, dla uznania naszego języka regionalnego. A jeśli tak, to powinniśmy stawiać postulat o wiele dalej idący: uznania narodowości śląskiej.

Bo kiedy będziemy uznani za naród, to już my sami, a nie poloniści (nie tylko w rodzaju Franciszka Marka) będziemy decydować, jakim językiem mówimy.

Prawie każdy, kto w spisie podał język śląski – podał też narodowość śląską. Domagajmy się więc tego, czego chcemy naprawdę, a nie tylko erzacu, jakiegoś „języka regionalnego”. Jednak aż strach pomyśleć, co by napisał prof. Marek, gdyby go poprosić o ekspertyzę, czy istnieje narodowość śląska. Na szczęście jego o takie opinie chyba już nikt nie zapyta.

Homo sapiens pedzioł tak

Teresa Semik (Dziennik Zachodni) 2013-03-06 o tekście redaktora naczelnego kwartalnika Myśl.pl: Taktyka poczynań RASiu jest totalna. Piotr Iglewski pisze, że stwierdzenie: "śląskość to polskość" budzi nieskrywaną wściekłość autonomistów. Nie uważają się za Polaków, Czechów czy Niemców, choć z ochotą manifestują swoją "śląskość" w języku niemieckim: "My Heimat ist Oberschlesien". W wypowiedziach członków RAŚ, a przede wszystkim wodza organizacji, uderza go jedno - nigdy nie zająknął się ani słowem krytyki, czy

Gazeta nie tylko dla osób deklarujących narodowość śląską ISSN 2084-2384 Gazeta prywatna, wydawca Instytut Ślunskij Godki (MEGA PRESS II) Lędziny ul. Grunwaldzka 53; tel. 0501 411 994 e-mail: poczta@naszogodka.pl Redaktor naczelny: Dariusz Dyrda Druk: Promedia, Opole Nie zamówionych materiałów redakcja nie zwraca.

choćby komentarza, opisującego rzeczywistość Śląska pod panowaniem niemieckim. A w ogóle to "tryska jadem w stronę. Polski" Rzecz zabawna, potężny rynkowy śląski Dziennik Zachodni streszcza już to, co piszą nikomu nieznane niszowe wszechpolskie piśmidła. Bo dla Teresy Semik każdy pretekst jest dobry, nawet jak tym pretekstem są wypociny jakiegoś Iglewskiego, o którym nikt na Śląsku nie słyszał. W dalszej kolejności proponujemy pani redaktor spisywanie tego, co o RAŚ-u mówią menele pod budką z piwem obok Częstochowy. A gdyby przypadkiem menele te nic o RAŚ0u nie wiedziały, to można im najpierw dać po piwie oraz dać poczytać Iglewskiego, Spyrę, Semkę i Semiczkę, a dopiero potem zapytać. Wtedy, zapewnamy, krytyka poczynań RAŚ będzie jeszcze totalniejsza a wszelka polskość będzie powodować, że RAŚmani pianę z pyska toczą.

Jan Dziadul (2013-03-08 Dziennik Zachodni) Sam jestem uodporniony na tę epidemię, będąc święcie przekonanym, że sprawę autonomii Śląska, cel w 2020 roku czy w jakimś dalszym wymiarze - a więc motto powiewające na sztandarze RAŚ - można włożyć między polityczne bajki. Choćby dlatego, że autonomiści nie osiągną go beze mnie, mojej

żony i dzieci urodzonych na Śląsku (ale nie czujących się Ślązakami) - a więc bez polskiej

większości. Choć przyznaję, że ciśnienie skacze, kiedy po raz któryś słyszę śpiewkę Lloyda George'a o małpie, zegarku i autorski komentarz Gorzelika ze wskazaniem, kto go zepsuł. (…) Dzisiaj śląskość (…) zderza się tylko z wizją polskości sformułowaną gdzieś dwa wielki temu w zaborze rosyjskim. Ta wizja narzucona została całemu krajowi: Śląskowi, Wielkopolsce, Małopolsce, Pomorzu, Opolszczyźnie…

Wyboczom panie Dziadul, nale nom żol.

My wos mieli za wielgigo redachtora, a sam widać, co wy godnij, jak půł wieku żyjecie na Ślůnsku, a nic żeście ś niego nie pojeni.

Nawet tego, że „Opolszczyzna” to je taki som Gůrny Ślůnsk jak Katowice abo Rybnik.

A Opole, redachtorze Dziadul, to je stolica Gůrnego Ślůnska. To roz.

wy po ślůnsku. Dzisio taki urzędnik ani niě wiý, iże po ślůnsku ôn je běamter!

A dwa, że polska większość redaktorze Dziadul, coraz przychylniej patrzy na RAŚ.

Ta jej część, która o RAŚ-u nie tylko pisze, ale też czyta. I wie, że autonomia ma być w ramach państwa polskiego, i że RAŚ-owi chodzi zasadniczo o lepsze, skuteczniejsze zarządzanie Polską. Oraz jej śląskim, autonomicznym województwem. I nie deklarujcie tak za swoje dzieci redaktorze Dziadul – bo nie uwierzycie, ale wnuk czołowego polonizatora Śląska jest dziś liderem śląskich autonomistów. Więc może następne będą wasze, dziadulowskie dzieci.

Agata Pustułka (dziennikarka DZ): Przewodniczący Ruchu Autonomii Śląska Jerzy Gorzelik udowodnił, że potrafi łamać stereotypy. I to kilka równocześnie! A może to jakaś głębsza przemiana? Jako członek zarządu województwa wywalczył, by nie obcięto do zera dotacji przyznanej przez Urząd

Marszałkowski na koncert poświęcony Powstaniu Styczniowemu "Za Wolność 1863", który niedawno odbył się w Sosnowcu. Jak widać Brynica nie jest dla Gorzelika granicą nie do przekroczenia, zaś ważne wydarzenie z historii Polski godne upamiętnienia. Na dodatek koncert odbywał się pod patronatem prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, który do RAŚ sympatią nie pała, co ostatecznie przekonuje, że przewodniczący Gorzelik to osoba skłonna do kompromisu.Jak tak dalej pójdzie ta "metamorfoza" to Jerzy Gorzelik jeszcze rzuci legitymacją RAŚ!

Redaktor Pustułka zazwyczaj pisze o RAŚ-u rozsądnie i mądrze. Tym razem jednak chyba siedziała za blisko Teresy Semik. W przeciwnym razie powinno być dla niej jasne, że Gorzelik, podobnie jak inni autonomiści z szacunkiem i sympatią odnoszą się do polskich rocznic. Pod warunkiem, że świętuje się je na terenie, którego one dotyczą. A więc autonomiści zawsze będą za obchodami powstania styczniowego w Sosnowcu, ale nigdy w Katowicach. Bo to powstanie Polaków z kongresówki a nie Ślązaków ze Śląska. My za to upraszamy, żeby mieszkańcy Sosnowca nie nauczali nas, jak mamy postrzegać naszą wojnę domową z lat 1919-21. Bo to była nasza wojna domowa, a ewentualni przybysze z Sosnowca, byli tu wówczas taką samą „braterską pomocą”, jak ta, której Afranistanowi i Czechosłowacji udzielał Związek Sowiecki.

3

marzec 2013 r.

To niě je naSze – to je przīkludzone ze polski

Ł

Pora lot nazod lędzińsko poetka ludowo Monika Bednorz, rodzono kasik kole 1930 roka, ôsprawiała kole mie, jak to, kiej była małom frelkom, lotała we Wielgo Sobota ze Świěnconym. Padołech ůwdy: Ja? Katać?

Dyć ůwdy sam u nos świěnconego niě znali! A zaś ôna: co też padocie! U nos zawżdy świěncili… ońskigo roku spytołech ô to widzanego historyka (a inżyniera) ze mojigo becirku, Rafała Bule, kiery ze Bednorzkom łaził do jedněj klasy, jak to we Lędzinach było za Starěj Polski ze ônym świěnconym. A ôn mi tuplikuje: - Jakie świěncone za Starěj Polski? Przeca świěncone przyszło do nos z polskimi werbusami, we 60. abo i 70. rokach!

I to je genau tako, kiej czytocie, jako świěncone je ślůnski zwyk. Nie padom, iże ta Monika Bednorz abo inaksi cyganiom, ale prowda pedzieć, im sie inoś zdowo.

Wszyjscy padajom, iże za bajtla lotała ze tym korběm, tuż razěm uwierzyła że lotała.

Tak uwierzyła, iże aże to spomino!

zwyczaj polski i austriacki Ale pamięta coś, czego nie było. Święcone jest obyczajem wprawdzie nie tylko polskim, bo znanym też w sporej części byłych Austro-Węgier. W Słowenii, w Styrii, Karyntii, Tyrolu i Bawarii. Jednak nie znali go praktycznie ani Ślązacy, ani Kaszubi. A jeśli jednak znali, to był on o

nas marginalny. Ślązacy tydzień przed Wielkanocą szli poświęcić palmy. Palmy były z bazi (kocików) a po poświęceniu jednego Kocika trzeba było koniecznie połknąć. Zaś w Wielką Sobotę koniecznie ucałować rany ukrzyżowanego Chrystusa.

Ale absolutnie nie chodzili z koszyczkiem święcić jedzenia.

- Kiej ech to piěrszy roz ôboczył kaś kole 1965 roku, toch se miarkowoł: co za barbarzyństwo. To je naprzeciw religie.

Przeca chlěb je zawżdy świěnty i dali go świěncić niě trza. Kiej ech spytał farorza, a Ślůnzok to boł, jak jo, tuż inoś oczyma zwyyrtnoł a nic niě pedzioł. Óroz żech zmiarkował, co ôn těż je těmu niěrod, nale wol niě wol, biskup kozali i fertig – mówi Hubert Waloszek z Chorzowa, rocznik 1922. I dodaje: - Ani jo, ani moje bajtle, ani wnuki ze koszykiěm niěkej niě poszły. Nale juże prawnuki ja, bo szły wszyjstkie jejch kamraty, a kapelonek na religie pytoł, fto boł. Ale ôd łońskigo roku padomy se w doma: to je przīkludzony, gorolski zwyk! To niě ma naszo ślůnsko katolicko tradycja, tuż trza se dać ze koszyczkiěm pokůj. Niěch se świěncom gorole, my půdymy we sobota dać kuska nogom Ponbůczka, przībitego do krzīża!

Tak Kościół polonizował 50 lat temu I rzeczywiście, jak wspominają najstarsi śląscy księżą, obowiązek promowania święconego, jako polskiego obyczaju, pod koniec swojej posługi narzucił im w latach 60. biskup Stanisław Adamski. Jako element polonizacji śląskiego ludu. Gdy w roku 1967 zastąpił go Herbert Bednorz, sam wychowany po śląsku, więc bez tej tradycji, nacisku już nie było. Ale za to na Śląsk zjeżdżało się coraz więcej goroli, do roboty w hutach, na grubach. Każdego roku szli ze święconym, a Ślązacy zaczęli ich naśladować.

- Pamientom, dostali my nowo kwatyra na osiedlu D w Tychach. Był rok 1972.

Na naszym sztoku jeděn był z Kielc, drugi baji zza Buga, trzeci kaś kole Biołegostoku.

No i my, ze Murcek, terozki to dzielnica Katowic. Ŏni wszyjscy lotali ze świěnconym, a kiej sie pokapowali, że my niě, tuż ôroz słysza: „widzisz ich, przeklętych germanów. Polskie katolickie zwyczaje im nie w smak!”. Tuż co było robić, na bezrok moja cera tyż miała koszyk a w nim wuszt, szpek, jajco, mostrich i sznitka chleba. I

szła świěncić… - wspomina Marta Poloczek z Tychów. Także ona dziś namawia wnuczki, by dały sobie spokój ze święconym. Bo to zwyczaj śląski, nie polski.

- Biskup Wiktor Skorc pado, że my som Poloki a niě Ślůnzoki. Że Ślůnskigo narodu ni ma! Tuż pokożmy biskupowi, że my som katoliki, ale niě Poloki, i bez tuż nos polskie obyczaje niě dotyczom! – uzupełnia.

zwyczaje nie tyle katolickie, co narodowe Pani Marta jest głęboko wierzącą katoliczką. Śląskim obyczajem, nie przestrzeganym raczej przez polskich przybyszy, traktuje na przykład bardzo poważnie wielki post. Nie tylko spożywa wyłącznie wodę i chleb (młodszym wnukom daje śledzia z suchymi kartoflami, bo dziecko rośnie i powinno coś zjeść), ale też nie wyobraża sobie, by w Wielki Piątek włączyć radio czy telewizor. Przez 27 lat kurzyła cygarety ale tego dnia nie zapaliła nigdy: - Bo Wielki Post to czas zmartwienia, a co to za umartwianie sie, z cygaretom przed telewizorěm, kaj lecom seriale. We

post trza se odmówić przījemności. I to je nasze, ślůnskie. Nale koszyk nasz niě je.

Często można usłyszeć, że zwyczaj wprawdzie nie jest śląski, ale już wrósł w śląską kulturę. Tylko jeśli tak, to niemal wszystko, co polskie, w ciągu ostatnich 50 lat w tę kulturę wsiąkło. I mamy dwa wyjścia – albo tę naszą śląską tożsamość chronić, usuwając obce naleciałości, z mowy, ze zwyczajów, albo też uznać, że jest już za późno, i trzeba się pogodzić z faktem, że nawet jeśli naród śląski istniał, to został już spolonizowany.

Nasza redakcja uważa, że nie jest za późno, że możemy jeszcze wrócić do naszych zwyczajów a odrzucić te polskie.

Bo jak godo pani Marta Poloczek: - Nikaj w katejmusie ani w biblii tego koszyczka ni ma. Ni ma go tyż w tradycji katolicki, papiěż koszyczkůw niě świěnci ani nic o tym niě godo. Tuż mogą być dobrom katoliczkom, chocia moje wielkanocne śniodani bydzie niě świěncone! aDam moĆKo (wSpÓŁpraca DD, jn)

Spomnij se godka:

Becirk – powiat Mostrich – chrzan Katejmus – katechizm

Napisali w internecu wirtualnyknurow.pl

Święconka – element polonizacji

„Katolik” nr 47 z 20 kwietnia 1905 r. pisał: Przypomnijmy, ze względu na nadchodzące Święta Wielkanocne, starodawny, piękny i chrześcijański zwyczaj święcenia potraw, tzw. święconego. U nas na Górnym Śląsku we wielu okolicach praktykuje się to w ten sposób, że w Pierwsze Święto wczas rano przynoszą gospodynie do kościoła rozmaite artykuły spożywcze jak pieczywo, jaja, szynkę i po pierwszym rannym nabożeństwie każą te potrawy poświęcić przez księdza. (…) Ten zwyczaj trzeba koniecznie zachować, a gdzie przez niedbalstwo i gnuśność może już ustawa, tam go należy wskrzesić”.

Warto jednak wspomnieć, że ów „Katolik”, założony przez Karola Miarkę, był gazetą, która przez cały okres swojego istnienia zajmowała się polonizowaniem Ślązaków a zwalczaniem wszelkich tendencji promowania narodowości śląskiej. „Katolik” wmawiał Ślązakom, że mieli polskie obyczaje, tylko ich zapomnieli. Tak mamy i tutaj, gdy czytamy: „Ten zwyczaj trzeba koniecznie zachować, a gdzie przez niedbalstwo i gnuśność może już ustawa, tam go należy wskrzesić”. A jednak święcone było Ślązakom tak obce, że nawet żarliwi czytelnicy „Katolika” nie zaczęli wtedy chodzić ze Święconym. Dopiero 60 lat później, gdy Śląsk masowo zalali polscy przybysze.

andrzej_knw wysłany: Sob Kwi 23, 2011 11:48 am Temat postu: Czy chodzenie z koszyczkiem to śląski zwyczaj?

Czy w Waszych rodzinach jest zwyczaj chodzenia ze święconką do kościoła? U mnie nigdy się nie chodziło, bo rodzice (oboje Knurowianie od urodzenia) twierdzą, że nie jest to śląski zwyczaj, że oni za dziecka czegoś takiego nie praktykowali. W Wielką Sobotę chodziło się tylko pocałować rany Jezusa.

Tak więc, jest to śląski zwyczaj czy nie? deejay turn Wysłany: Sob Kwi 23, 2011 12:22 pm Nie wiem czy slaski czy nie ale caly czas w mojej rodzinie sie chodzi ze swieconka do kosciola i nie rozumiem ludzi tych ktorzy tego nie praktykuja lub tez twierdza ze nie jest to slaski zwyczaj...A co to ma znaczenie czy slaski czy nie ?

ZonaCyklopa Wysłany: Sob Kwi 23, 2011 3:35 pm W domu mojego dzieciństwa chodziło się zawsze z koszyczkiem do kościoła, u męza, który jest ślązakiem z dziada pradziada - nie:) Dziś w moim domu praktykujemy ten miły zwyczaj i nikomu to nie przeszkadza:) Każdy ma prawo do własnych tradycji i decyzji:) Antonim Sob Kwi 23, 2011 5:11 pm Święconka i dzielenie się jajkiem są tak rdzennie śląskie jak kutia i helołin.

Psie serce Sob Kwi 23, 2011 6:57 pm Absolutnie nie jest to śląski zwyczaj. Starzy knurowianie ( nawet najgorliwsi katolicy) nigdy tego nie praktykowali.

Plumowski Wysłany: Sob Kwi 23, 2011 7:05 pm Psie serce napisał: „Absolutnie nie jest to śląski zwyczaj. Starzy knurowianie ( nawet najgorliwsi katolicy) nigdy tego nie praktykowali.”

Jedynie chodziło się Jezuska ucałować. Wraz z przyjezdnymi przyjął się nowy zwyczaj.

4

marzec 2013 r.

po raz kolejny raŚ próbuje zdobyć senacki mandat. ma szanse większe niż kiedykolwiek wcześniej

polok ale Ślůnzok 21 kwietnia mieszkańcy powiatów rybnickiego i mikołowskiego oraz Rybnika wybiorą swojego senatora. W wyborach uzupełniających po śmierci senatora Antoniego Motyczki (Platforma Obywatelska). Już dziś widać, że dwie najważniejsze partie polityczne traktują te wybory bardzo prestiżowo. PO chce pokazać, że nic nie traci ze swojego poparcia, zaś PiS zacząć zdobywać te tereny, na których przegrał. Ale za plecami kandydata PiS i PO swojej szansy szukają też inni. W pierwszej kolejności RAŚ, który w wyborach 2011 roku zajął trzecią lokatę, minimalnie przegrywając z PiS.

W

ówczas kandydatem RAŚ był Paweł Polok, i tym razem w imieniu autonomistów o mandat powalczy także on. Zaś Jarosław Kaczyński sięgnął po najcięższą armatę, lidera PiS-u w okolicy, rybnickiego posła tej partii, byłego wiceministra zdrowia Bolesława Piechotę. Natomiast Platforma Obywatelska postawiła na samorządowca, byłego burmistrza Łazisk Mirosława Dużego. Z oboma tymi postaciami Polok doświadczeniem politycznym nie może się mierzyć. Ma jednak coś, co jest potężnym argumentem. Społeczeństwo czuje się zmęczone polityczną grą partii. Polok nie startuje z partii, lecz a autentycznego ruchu społecznego, którego poparcie na Śląsku stale rośnie. Tak więc ma co najmniej równe szanse jak obaj główni rywale.

postawić na śląskość Po ich stronie będzie oczywiście argument finansowy.

PO i PiS, inaczej niż RAŚ, są finansowane z publicznych pieniędzy. Wydadzą więc na kampanię zapewne kilka

(jeśli nie kilkanaście) razy więcej pieniędzy niż Polok.

Ale przypomnijmy, że w poprzednich wyborach kandydaci RAŚ walczyli z nimi senackie mandaty jak równy z równym, mimo że dysproporcje w kosztach kampanii były jeszcze większe. Kandydat RAŚ może za to sięgać po to, czym tamci grać nie mogą i nie chcą. Może odwoływać się do śląskości, do poczucia odrębności Ślązaków. Może zapowiadać walkę o śląską tożsamość.

Inni oczywiście niby też mogą. Ale na ile będą wiarygodni. Jeśli z takim programem wystąpi kandydat PO, PiS albo Grażyna Kohut z PSL, to można ich zgasić krótko pytaniem: a co wasze partie zrobiły do tej pory w tej sprawie? Co liderzy PO czy PSL zrobili dla przywrócenia autonomii albo uznania języka śląskiego, dla ochrony śląskiego dziedzictwa? Nic! Więc nie bajdurzcie, że naraz ta partia coś w tej sprawie uczyni. PiS-u oczywiście pytać o to nawet nie trzeba i nie warto – bo wiadomym jest, że partia ta nie uznaje języka śląskiego, narodowości śląskiej, naszej odmienności. A ci, którzy się do niej przyznają, to „zakamuflowana opcja niemiecka”. Dziś nie da się jednocześnie pszać Ślůnskowi i głosować na PiS. Bo PiS uznaje śląskość tylko w folklorystycznej, skanse-

znajdzie osamotniony Korwin-Mikke. Któremu zresztą nie chodzi o Ziemię Rybnicką i Śląsk, tylko o powrót na polityczne salony. Śląskością być może zechce też grać Józef Makosz, były prezydent Rybnika. Wybory roku 2011 pokazały jednak, że silny w Rybniku nie może on specjalnie liczyć na poparcie poza tym miastem. A samym Rybnikiem wyborów wygrać się nie da. Pozostali kandydaci będą stanowili zapewne tło dla wyścigu, bo na przykład nazwisko Masłowskiego jest praktycznie nikomu nie znane, a wybory samorządowe pokazały, że w okręgach czysto śląskich –jak ten – lewica zdecydowanie przegrywa z RAŚ-em.

Helis – trojański koń bez rejestracji Szanse regionalisty i autonomisty Poloka bardzo wzrosły, gdy komisja odrzuciła z powodu braku podpisów Pawła Helisa. Sam Helis w wyborach byłby wprawdzie postacią zupełnie marginalną, być może zajmując w wyścigu ostatnie miejsce, ale zabierałby głosy przede wszystkim (jeśli nie wyłącznie) Polokowi.

Dziś nie da się jednocześnie pszać Ślůnskowi i głosować na PiS. Bo PiS uznaje śląskość tylko w folklorystycznej, skansenowej formie, a cała reszta jest według tej partii albo polskością albo antypolskością. Głosując na PiS mówi się NIE narodowości śląskiej i językowi śląskiemu, oraz oczywiście śląskiej autonomii. nowej formie, a cała reszta jest według tej partii albo polskością albo antypolskością. Głosując na PiS mówi się NIE narodowości śląskiej i językowi śląskiemu, oraz oczywiście śląskiej autonomii.

Korwin może i obieca…

Poparcie dla języka śląskiego, narodowości i oczywiście autonomii będzie głosił w kampanii Janusz Korwin-Mikke, kliniczny polski liberał. Bo spróbuje on w Rybniku wrócić do politycznej gry, a wie, że samego poparcia skrajnych liberałów mu nie starczy.

Deklaracje sympatii dla spraw śląskich może nawet będą szczere – tylko, powiedzmy sobie wprost – w hierarchii spraw, którymi zajmie się ewentualny senator Korwin, będą one bardzo daleko. A poza tym jego znaczenie w parlamencie będzie jeszcze mniejsze, niż pojedynczego senatora RAŚ. Bo za tym pojedynczym RAŚ-owcem będą jednak stali samorządowcy ze wszystkich szczebli samorządu śląskiego, będzie z nim współpracował senator Kazimierz Kutz, poseł Marek Plura i paru innych posłów. A jakich koalicjantów

Do wyborów zgłosiło się 10 komitetów. Przed nimi była jednak próba poparcia, jaką było zebranie 2000 podpisów pod nazwiskiem kandydata. Te 2000 popierających musiało mieszkać na terenie okręgu wyborczego. Osiem komitetów uporało się w ustawowym terminie z tym zadaniem. Dwa nie dały rady, zabrały o kilkaset ważnych podpisów za mało.

W wyborach 21 kwietnia Mirosław Duży - Platforma Obywatelska, Grażyna Kohut - Polskie Stronnictwo Ludowe, Janusz Korwin-Mikke - Kongres Nowej Prawicy, Józef Makosz - kandydat niezależny, Piotr Masłowski - kandydat niezależny, Bolesław Piecha - Prawo i Sprawiedliwość, Paweł Polok - Ruch Autonomii Śląska (Komitet Wyborczy Wyborców Autonomia dla Ziemi Śląskiej) i Krzysztof Sajewicz - Sojusz Lewicy Demokratycznej. Natomiast odpadli Paweł Helis z Komitetu Wyborczego Wyborców Kochających Śląsk oraz Krzysztof Zając z Komitetu Wyborczego Wyborców Demokracja Bezpośrednia.

Bo Paweł Helis to jeszcze dwa lata temu prominentny działacz Ruchu Autonomii Śląska, przewodniczący RAŚ na Rybnik i powiat rybnicki. Jednakże gdy wraz z kolegami (np. Rudolf Kołodziejczyk, niedawny kandydat RAŚ na prezydenta Rybnika) nie uznali wyniku demokratycznych wyborów wewnątrz organizacji, i zaczęli w mediach ostro atakować władze RAŚ, oraz składać na nie donosy do organów państwowych, za rzekome łamanie prawa – zostali z Ruchu Autonomii Śląska usunięci!

Helis jest więc z RAŚ-u wyrzucony, ale przez wielu mieszkańców powiatu jest z tą organizacją kojarzony.

Dlatego gdyby kandydował, mógłby odbierać Polokowi głosy. – Helis chyba zdawał sobie sprawę, że w tych wyborach nie najmniejszych szans. Jeśli wraz z kolegami postanowili założyć komitet wyborczy, to tylko po to, żeby po raz kolejny zaszkodzić RAŚ-owi, nasypać trochę piasku w wyborczą machinę RAŚ. Oni już nie

mają pozytywnego programu, jedynym ich celem jest szkodzenie nam – uważa jeden z rybnickich działaczy RAŚ. Wydaje się, że opinię tę podzielał zarząd Ruchu, usuwając ich ze swoich szeregów.

Kampania i fundacja Paweł Polok nie stawia jednak tylko na popularność RAŚ, lecz prowadzi aktywną kampanię. Pomaga mu w tym Jerzy Gorzelik, co można uznać za spore zaskoczenie, gdyż w wyborach 2011 roku pozostawił on kandydatów na senatorów samym sobie. Teraz najwyraźniej mobilizuje cały Ruch do walki o mandat Poloka.

- W roku 2011 Jorgowi chyba na mandatach senatorskich nie bardzo zależało, albo nie wierzył w sukces. Jednak gdy zobaczył, jakie mieli wyniki, chyba uwierzył, że ten mandat jest naprawdę w zasięgu. Zwłaszcza w wyborach uzupełniających, gdzie frekwencja jest mała – mówi ten sam działacz.

Tak czy inaczej, Polok i Gorzelik ogłosili powołanie fundacji mającej na celu ochronę śląskich zabytków przemysłowych. A dokładnie ma szkolić, jak pozyskiwać środki publiczne (fundusze unijne, ale nie tylko) na ratwanie tych zabytków. Obaj zadeklarowali na dobry początek po tysiąc złotych z własnej kieszeni. – Fundacja powstanie niezależnie od wyniku wyborów –mówi Paweł Polok i dodaje: – Jeśli innym kandydatom do senatu naprawdę zależy na sprawach Śląska, niech do nas dołączą i niech zostaną fundatorami. A Gorzelik dodaje, że partyjni politycy dbają o zabytki Krakowa, Warszawy, Torunia, a unikatowe perły początków śląskiego przemysłu nikną z dnia na dzień. Jeśli nie będziemy ich ratować teraz, to za kilkanaście lat nie będzie czego ratować: Jednak nie wszyscy rozumieją tę potrzebę. Na przykład ostatnio minister kultury przekazał dotacje na renowację 10 zabytków w naszym województwie, ale 9 z nich stanowiły kościoły. Dla ministra zabytkowa huta czy kopalnia najwyraźniej nie ma większej wartości. A właśnie to jest naszym dziedzictwem.Obaj o fundacji mówili w niszczejących zabudowaniach zabytkowej kopalni Ignacy w Rybniku. Dwa z budynków podczas zeszłorocznych burz doznały sporych uszkodzeń dachu. Nie naprawiane niszczeją. A kopalnia ta ma ponad 200 lat, jest jedną z najstarszych na Śląsku.

Polok zapowiada ponadto, ale t chyba oczywiste, parlamentarną walkę o język śląski i edukację regionalną. Tak aby podręczniki na naszym terenie uczyły o Tragedii Górnośląskiej lat 1945-6 oraz choćby śląskich noblistach.

A my obiecujemy, że jeśli Paweł Polok senatorem zostanie, będziemy go z tych obietnic rozliczać! maGDa piLorz

W 2011 roku w wyborach do senatu w okręgu tym startowało 5 kandydatów. Zwyciężył Antoni Motyczka (PO), zdobywając 40 929 głosów przed Tadeuszem Gałuszką (PiS) – 26 622 głosów (22%) i Pawłem Polokiem (21% - 26 303 głosów). Jak widać różnica między Gałuszką a Polokiem była minimalna. Józef Makosz i Bogusław Biegesz byli tylko tłem dla tej kampanii.

W roku 2007 kandydat RAŚ Rudolf Kołodziejczyk, był w okręgu rybnickim najsłabszym z sześciu kandydatów, uzyskując zaledwie 13 procent głosów. Cztery lata później Polok więc poprawił jego wynik dwukrotnie!

W 2011 roku RAŚ wystawił kandydatów w 6 okręgach. Zdecydowanie najlepiej wypadł Dariusz Dyrda, w tysko-mysłowickim, realnie walcząc o mandat z minister Elżbietą Bieńkowską i zdobywając 34 527 głosów, co dało 32 procent. Mający być faworytem wyścigu celebry ta prof. Marek Szczepański przegrał z kretesem z kandydatem RAŚ. Drugie miejsce zajął też Janusz Dubiel z 25 % w okręgu chorzowsko-rudzko-siemianowickim, podobnie jak Dyrda ustępując tylko kandydatowi PO, a pokonując kandydata PiS. Zaś pozostali kandydaci RAŚ (w tym Polok) zajmowali trzecią lub czwartą lokatę.

W roku 2011 Dyrda poprawił wynik RAŚ z roku 2007 niemal trzykrotnie a Dubiel czy Polok dwukrotnie. Czas na kolejne poprawienie wyników w wykonaniu Poloka?

5

marzec 2013 r.

metropolia Śląska się rozlatuje. i całe szczęście, bo to tylko dalsze zamazywanie hajmatu

Katowice albo Gliwice

J

Metropolia Katowice, Metropolia Gliwice. A może też Metropolia Zabrze, Metropolia Rybnik, Metropolia Opole. I dej ponbůczku somsiadom zza Brynicy - Metropolia Sosnowiec. Być może właśnie tak upadnie pomysł Metroplii Silesia. I bardzo dobrze, bo od początku był to pomysł poroniony, sprzeczny z historią i specyfiką regionu. Podobać mógł się tylko tym, dla których Śląsk jest jedynie pustym słowem. ej idea rodziła się przez kilkanaście lat, od momentu gdy powołano Górnośląski Związek Metropolitalny.

Jednak niemal od początku było widać, że miasta go założyły, ale nie są zainteresowane przekazywaniem mu swoich uprawnień. GZM jest drogi i kompletnie bezużyteczny. A ostatnio widać to wyraźniej niż kiedykolwiek.

po co mieszać Śląsk z altrajchem

Tymczasem jednak śląscy posłowie PO szli do wyborów z hasłem, że w ciągu stu dni Sejm uchwali Metropolię Silesia. Minęło dni niemal 500, metropolii nie ma, bo nikt się z nimi we własnej partii nie liczy. W tym jedynym przypadku to dobrze, bo chcieli zafundować Śląskowi kolejne rozmywanie jego granic. I Górny Śląsk i Zagłębie są wystarczająco duże, by funkcjonować samodzielnie, zamiast sztucznego małżeństwa, nie z miłości, a jak widać po GZM, także nie z rozsądku. Chyba tylko z warszawskiej dyrektywy.

Silesia to Śląsk. Metropolia Silesia powinna zrzeszać śląskie miasta, a nie trochę śląskich i trochę zagłębiowskich.

W tej „metropolii” jest Sosnowiec, a nie ma Rybnika. Co zaś najciekawsze, mieszkańcy Zagłębia upominają się o zmianę nazwy, tak aby uwzględniała też ich. Chociaż ogół Ślązaków zdecydowanie woli metropolię bez Altrajchu. I pewnie byłaby o to wojna, gdyby nie fakt, że GZM, a więc idea metropolii się rozłazi.

miejskie władze rezygnują z Gzm

Najpierw wyleciały z niej trzy miasta. Są to Ruda Śląska, Piekary Śląskie i Mysłowice. Radni tych miast niewłaściwie przegłosowali zmiany w statucie GZM. Niewłaściwie, a więc go nie przyjęli. Odrzucając statut, usunęli

się z GZM. Twierdzą wprawdzie, że przypadkiem. Ale jakoś dziwnie ten przypadek zdarzył się dwóm miastom, które graniczą z Zagłębiem: Piekarom i Mysłowicom. A może ich radni zrozumieli, że mieszkańcy nie chcą takiego śląsko-zagłębiowskiego super-miasta. I że lepiej do niego nie należeć. Być może taka sama motywacja zawalenia sprawy przyświecała też władzom Rudy śląskiej? Oby! Teraz jednak Metropolię torpeduje prezydent Katowic.

Piotr Uszok nareszcie zrozmiał to, co było oczywiste

Gliwice zawalczą z Katowicami

Zrozumiał to też prezydent Gliwic, Zygmunt Frankiewicz. Widząc, jak Katowice guzdrają się choćby z rynkiem, postanowił powalczyć o ten prymat, budując Metropolię Subregionu Centralnego. Metropolia terenem niemal pokrywa się z GZM, ale pierwsze skrzypce gra w niej właśnie Frankiewicz. I nie ukrywa, że jego miasto ma ambicje stać się stolicą regionu. Ponieważ zaś Zabrze

Prezydent Katowic Piotr Uszok nareszcie zrozmiał to, co było oczywiste dla każdego: że region musi mieć stolicę. Że metropolia metropolią, ale jeśli nie będzie jednego silnego centrum, na wzór Warszawy, Krakowa, Poznania (Monachium, Pragi) to całość będzie niezbyt wielkomiejska. Przypadek Euro 2012 i Chorzowa pokazał, że z silnymi miastami musi rywalizować silne miasto a nie silny region.

dla każdego: że region musi mieć stolicę. Że metropolia metropolią, ale jeśli nie będzie jednego silnego centrum, na wzór Warszawy, Krakowa, Poznania (Monachium, Pragi) to całość będzie niezbyt wielkomiejska. Przypadek Euro 2012 i Chorzowa pokazał, że z silnymi miastami musi rywalizować silne miasto a nie silny region. Więc jeśli Katowice chcą być silnym miastem, to muszą rosnąć kosztem mniejszych sąsiadów a nie przy współpracy z nimi. I Uszok to robi, a uprowadzenie Mysłowicom choćby Off-Festiwalu dowodzi, że tylko tak może budować prawdziwą metropolię czyli miasto Katowice.

„od zawsze” z Gliwicami rywalizuje, to trudno sobie wyobrazić, by naraz zgodziło się na rolę gliwickiej peryferii. Więc niedługo zapewne kolejny wyścig między nimi. Oby, bo każdy z tych wyścigów na przestrzeni ostatnich 90 lat, dobrze robił o bu miastom.

Na razie Frankiewicz rzucił wyzwanie marszałkowi.

Chodzi o Podium, najnowocześniejszą halę sportowowidowiskową na Górnym Śląsku. Miasto miało dostać 140 milionów unijnej dotacji, ale marszałek Adam Matusiewicz zanim odszedł, uznał, że miasto nie upora się z unijnym terminem 2015 roku, a ponadto że jest za droga - i dotację odebrał. Frankiewicz wysyła jednak

marszałkowi faktury, a jeśli nie zostaną zapłacone, pójdzie do sądu.

A Podium to pewien symbol. Od 40 lat śląską halą, gdzie dzieją się najważniejsze imprezy, jest Spodek.

Podium z niemal 17 000 widzów jest ponad dwukrotnie większy, a boczna, treningowa hala jest na 3000 ludzi, więc nawet ta należy do największych w regionie. Nowoczesne Podium spowoduje, że Gliwice a nie Katowice staną się sportowym i koncertowym centrum Górnego Śląska. A może i Polski, bo to największa hala na terenie Rzeczypospolitej! Łódzka Atlas Arena ma 10 000 miejsc, drugi Spodek i trzecia gdańska Ergo po 7000. A Podium 17 tysięcy! Wprawdzie tak samo dużą halę buduje Kraków, ale jednak gdzie Gliwicom do Krakowa?

Kto postawi na śląskość?

Tymczasem tego rodzaju inwestycje dowodzą, że Gliwice mają ambicje przegonić Katowice. Gigantyczna galeria handlowa, przy gliwickim skrzyżowaniu autostrad, to kolejne miejsce czyniące z miasta tego metropolię.

Jeśli idea jednego województwa górnośląskiego się ziści, to władze Gliwic mogą powiedzieć: po co kłótnie o stolicę między Katowicami a Opolem. Zróbcie ją w środku drogi, u nas!

Jedno wydaje się pewne – jeśli śląskie ambicje autonomiczne się spełnią, to miasto, które na nie postawi, którego władze na czas poczują, skąd wieje wiatr, wybije się na wiodące w regionie. Mogą to być Katowice, mogą Gliwice, może Opole. I to ono będzie górnośląską metropolią. Innej, tej z Sosnowcem, daj Boże nie doczekamy.

DariuSz DyrDa

wiěrchni abo Gůrny – jaki je nasz Ślůnsk. a możne Ślůnsko, niě Ślůnsk?

Ze dwa roki nazod poniěkierzy – we tŷm baji naszo redakcjo – zaczěni padać niě „Gůrny Ślůnsk”, inoś Wiěrchni Ślůnsk. Zdowało nom się (a dali sie zdowo) iże to je barżyj po ślůnsku. Co „Gůrny” to je polonizm („Horni” to je czechizm) – a blank po naszěmy bydzie Wiěrchni.

T

ak genau po ślůnsku to bydzie ani niě Wiěrchni Ślůnsk, inoś Wiěrchni Ślůnsko! We naszěj własnej godce to je rodzaj nijaki (Ślůnsko) a niě chopski (Śląsk). Fak, jako we czeskij, kaj je Horni Slezsko.

plura je za A chocia piěrwyj mało fto tak padoł.

Zawdy byli u nos ludzie, kierzy godali Wiěrchni Ślůnsk, abo Wiěrchni Ślůnsko – nale było jejch małowiela. Chneda wszyjscy mianowali nasz hajmat po polsku. Nale, jak pado poseł Marek Plura: „w średniowieczu bywało tu Horni Slezsko i do dziś Ślązacy z czeskiego pogranicza używają nazwy Ślōnsko, czyli rodzaju nija-

powadzěni ô miano hajmatu

kiego, a nie męskiego. Później wpływ administracji niemieckojęzycznej znaturalizował nazwę Oberschlesien, zaś wpływ państwa polskiego przyniósł nam Górny Śląsk.

A dziś? Dziś powstają nowe zwroty i wyrażenia, podążające za potrzebami współczesnych Ślązaków. Akceptujemy fakt, że mobilka to telefonkomórkowy, a internec to sieć internetowa. Powinniśmy akceptować fakt, że Ślązacy (przynajmniej niektórzy) chcą, by Śląsk znalazł swoją śląską nazwę bez polskiej, czy niemieckiej inkulturacji.

Gōra po śląsku znaczy strych. Cóż zatem po śląsku znaczy Górny Śląsk? Na coś co jest u góry Ślązak powie, że jest to na wiyrchu.

Tak więc wiyrchni znaczy będący u góry, na wierzchu. Analogicznie: na dole po śląsku to na spodku, czyli będący na dole, dolny, to po naszymu spodni. Można więc po śląsku powiedzieć Wiyrchni Ślōnsk i Spodni Ślōnsk.

To i logiczne, i oryginalne, i po prostu fajnie brzmi, choć może dziś jeszcze dziwi, jak wszystko co nowe. Śląski to język regionalny - mowa ludowa, która nie ma, bo nie musi mieć skodyfikowanego wzorca, tak jak język państwowy.

Nie powinno się więc ex cathedra twierdzić, że Wiyrchni Ślōnsk nie istnieje, bo nie pisał o nim ani Goethe, ani Ligoń, ani Korfanty.

Jedyną katedrą i cenzurą mowy regionalnej jest jej społeczna użyteczność. Uważam, że Wiyrchni Ślōnsk dla śląskiej społeczności jest określeniem pożytecznym, bo wspiera poczucie tożsamości. A czy się mylę? Chned to uwidzymy.”

adamus je przeciw Tuż sami muszymy se pedzieć, jak chcěmy we naszŷj włosnýj godce mianować nasz hajmat, naszo domowina. Gůrny Ślůsk abo Wiěrchni Ślůnsko. Abo jakosikej postrzodku.

Direkt idzie pedzieć, co miano „Wiěrchni Ślůnsk” niý wszyjstkim sie podobo. Nierod mo go baji Rafał Adamus, nowy szef Rady Gůrnoślůnskij, kiery pado we Dzienniku Zachodnim: „Jestem przeciwny zastąpieniu przymiotnika "gōrny" w nazwie naszego, śląskiego kraju? Dlaczego? Ano dlatego, że najważniejszą wartością na Śląsku była zawsze tra-

dycja. A tradycja językowa w zakresie nazewnictwa geograficznego tej części Europy mówiła zawsze o Ślōnsku Gōrnym, a nie Wiyrchnym. Być może , nie polemizuję z tą tezą bo nie wiem czy w średniowieczu gdy języki polski i śląski ostatecznie się rozdzieliły wyrastając ze swojego prasłowiańskiego pnia, na Śląsku używano słowa "gōrny" czy tylko "wiyrchny". Ale nawet jeśli "gōrny" jest polonizmem to bardzo starym bo już co najmniej w XIX wieku na Śląsku używanym.

Czy zatem nie jest wart zachowania? Czy w imię "czystości" języka będziemy "wycinać" z naszyj gŏdki, wszystkie polonizmy, nawet te już mocno w niej zakorzenione? Czy takim działaniem nie upodobnimy się do pani senator Pańczyk-Pozdziej, która w organizowanym przez siebie konkursie "Po naszymu, czyli po śląsku" "wycina" wszystkie germanizmy bo one, zdaniem pani senator, zaśmiecają naszą starą, prasłowiańską mowę? (…) Nie chciałbym by moje dzieci uczyły się o "Wiyrchnym Ślōnsku" bo moja ōmama pewnie zrozumiałaby o co chodzi, ale i tak zapytała: Co ône w tyj szkole terŏzki wynokwiajōm?.”

To je za jedno

My po prawdzie nojbarżyj byliby radzi, kiej by Rafał Adamus som ze swoimi bajtlami godoł po ślůnsku – bo przeca we styczniowym numerze Cajtůnga pisali my ô tym, iże niě poradzi. A możne inoś tak kamera go szteruje?

Nale nom sie zdo, iże niě ma ô co sie wadzić. Czech ô swojij ojczyźnie pado Czechy abo Bohemia – i nikt siě niŷ wadzi, kiere miano je lepsze a kiere gorsze. Fin o swoim faterlandzie powiě Finland abo Suomi – i tyż kożděmu to za jedno. To co zaś u nos za larmo, iże Wiěrchni Ślůnsk je niŷ rīchtig?

Nom we redakcje sie zdo, iże poseł Plura mo recht. Do naszego hajmatu winni my mieć włosne miano, a niě zaś mianować go polskom godkom. Nale kiej fto chce godać „Gůrny” – niěch se godo. Radzi by my zaś wiedzieć, co miarkujom ô tym nasze czytelniki? aDam moĆKo

Z internecu:

Henryk Mościbrodzki 11.03.13, 20:57:51 Ten "Wiyrchny Ślōnsk" ma nawet swoją przyjemną "melodię". Myślę, że ma sporą szansę na przyjęcie się wśród Ślązaków i sympatyków śląskiej mowy.

6

marzec 2013 r.

nie tylko kinder kirche k

Przyjęło się uważać, że Ślązaczka jest wychowana tradycyjnie, zgodnie z niemieckim kinder kirche küche, gdzie jej życie, pozostawały w gestii męskiej. Z okazji 8 marca żeńska część naszej redakcji zdecydowanie zażądała dla siebie r Śląsk budują i o Śląsk walczą. Propozycji takich kobiecych sylwetek było wiele. Ostatecznie, po redakcyjnej dy

Baśń o śląskim kopciu

Dawno, dawno temu biedna dziewczynka podarowała ponuremu i budzącemu postrach właścic kiecik kwiatów. Zauroczony, pokochał Ją jak córkę, czyniąc właścicielką olbrzymiego majątku. na, inteligentna i wykształcona. Wyszła za mąż z wielkiej miłości. Mieli dzieci i mieszkali w ślic nej ludności cudownie współpracowało się z dobrotliwą, aczkolwiek rozsądną hrabiną. Joanna Schomberg – Godulla (z domu Gryzik), bo o niej mowa, to przykład na to, że baśnie istnieją i że

J

Historia Joanny Schaffgotsch von Schomberg- Godula powoduje, że opowieści o Kopciuszku nijak nie można włożyć między bajki oanna Gryzik urodziła się w Porembie, dzisiejszej dzielnicy Zabrza, w roku 1842. Była córką Jana, pracownika huty cynku i Antoniny, która była zwyczajną służącą w domu właściciela wspomnianej huty cynku, którego słusznie już za życia okrzyknięto mianem „króla cynku” – Karola Goduli. Rodzina była biedna, toteż kiedy Jan zmarł, Antonina nie była w stanie zająć się maleńką Joasią i pieczę nad nią przejęła Emila Lukas – kobieta, która jeszcze kilkakrotnie wkroczy i uratuje życie przyszłego śląskiego kopciuszka.

Emilia Lukas, również była służącą na włościach króla cynku, który wyraził zgodę na to, aby dziewczynka przebywała na Jego terytorium. Dość dziwne to było, zważywszy na fakt, że Karol Godula nie był duszą towarzystwa, mało tego – nie przepadał za dziećmi. Schorowany, momentami antypatyczny budził postrach wśród niektórych, znamienne stało się więc jego spotkanie z Joanną.

1848 roku mieszkała w jego posiadłości.

Warto nadmienić, że mieszkała tam również jej młodsza siostra Karolina, co buduje obraz Goduli na wzór i podobieństwo głównego bohatera francuskiej baśni ludowej „Piękna i bestia” – mroczny i odrażający na zewnątrz, a jednak z ciepłą i otwartą duszą. Godula, który dorobił się praktycznie z niczego,

niędzy ze względu na pijacki tryb życia.

Zaskoczeni, wiedzieli, ze gra jest warta świeczki, gdyż znienawidzona od tego momentu Joanna stała się właścicielką czterech majątków ziemskich : Chudów-Paniówki, Bobrek, Bujaków oraz Szombierki-Orzegów a nadto czterech kopalń galmanu i sześciu kopalń węgla!

Na szczęście wykonawcami testamentu

Godula, który dorobił się praktycznie z niczego, budził przerażenie, tak dalekie, że jego majątku unikali nawet złodzieje. Mówiono, że podpisał pakt z diabłem budził przerażenie, tak dalekie, że jego majątku unikali nawet złodzieje. Mówiono, że podpisał pakt z diabłem. Jedyną radością jego życia okazała się Joanna, której zorganizował nauczyciela ze szkoły przy hucie cynku „Gute Hoffnung” (Dobra Nadzieja).

Jednak chmury kłębiły się i opadały coraz niżej, zamazując sielankowy obraz.

Karol Godula był chory na kamicę nerkową i 1848 roku wyjechał na leczenie do Wrocławia zabierając ze sobą Emilię Lukas i ukochaną Joannę (inne źródła podają, że to epidemia cholery skłoniła go do wyjazdu). Niestety, leczenie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów i Godula zmarł.

piękna i bestia

Spadkobierczyni uniwersalna

Według jednej z legend dziewczynka bezinteresownie podarowała bukiecik kwiatów Goduli, którego aż zachłysnęła czystość i niewinność dziecka. Nie mający potomstwa Godula, pokochał jak własną córkę Joasię, która do kwietnia

W swoim testamencie Karol Godula uczynił sześciolatkę uniwersalną spadkobierczynią, zastrzegając jednak, że gdy ta umrze bezpotomnie, cały majątek ma przejść na jego siostrzeńców. Ci zaś dostali tylko niewielkie sumy pie-

Współcześni nie boją się już tak bardzo Karola Goduli. Według legendy jego duch miał powracać na okoliczne wsie i bić pijanych chłopów. Na szczęście teraz jego nazwiskiem jest nazwana nie tylko dzielnica Rudy Śląskiej. Godula jest patronem Gimnazjum nr 6 w Bytomiu w dzielnicy Szombierki, Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Rudzie ŚląskiejHalembie, Szkoły Podstawowej nr 40 w Rudzie Śląskiej, Górnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości w Chorzowie a także Centrum Edukacji Ekonomiczno-Handlowej w Tarnowskich Górach

zostali Emilia Lukas i wieloletni przyjaciel Goduli Maksymilian Schefller – prawnik i doradca. To u niego dziewczynka znalazła schronienie po długiej tułaczce, gdyż źli siostrzeńcy zmarłego nie dawali za wygraną. Próbowali otruć dziewczynkę, toteż najpierw ukryto ją w zakonie, a gdy tylko powróciła do odziedziczonej posiadłości – siostrzeńcy tak uprzykrzali jej życie, że w końcu zamieszkała u Schefllera.

miłość od pierwszego wejrzenia W wieku 16 lat, w domu Schefllera, Joanna poznała hrabiego Hansa Ulricha von Schaffgotsch. Hrabia zakochał się w Joannie bez pamięci. Z jednej strony, nie był to najlepszy kandydat do ręki dziedziczki cynkowej fortuny – teoretycznie wywodził się z rodziny śląskich arystokratów, którzy posiadali m.in. takie miasteczka jak Gryfów Kowary, Milsk czy uzdrowisko w Cieplicach.

Praktycznie – nie był synem pierworodnym, więc nie miał praw do rodzinnego majątku. Był jednak porucznikiem huzarów no i miał nazwisko! Szybko Schefller poparł stanowisko młodych o zawarciu małżeństwa. By jednak doszło do sakramentu, trzeba było zrównać statusy społeczne Hansa i Joanny. Dobry i zapobiegliwy wujek Maksymilian dokonał transakcji z królem Prus Fryderykiem Wilhelmem IV i zwyczajnie kupił swojej podopiecznej tytuł szla-

checki. I tak, od 1858 roku nazwisko Gryzik zostało zmienione na Schomberg-Godulla. Dodatkowo przypisano jej złoto – niebieski herb na którym znalazły się górnicze narzędzia, młotek i pyrlik, co miało przypominać o jej górnośląskich korzeniach.

Małżeństwo zostało zawarte w Kościele Najświętszej Marii Panny w Bytomiu 15 listopada 1858 roku.

Bajkowy pałacyk na wodzie Następnym krokiem młodych był zakup pałacyku w Kopicach (obecnie województwo opolskie). Hans zatrudnił czołowego architekta tamtych czasów Karla Lüdecke, który przebudował pałac na styl neogotyku o kształcie litery L z oranżerią i rozarium. Wewnątrz pałacu umieszczono trofea myśliwskie, zbiory książek, rzeźby i obrazy, a otoczony został przepięknym parkiem krajobrazowym z ogrodami, stawami, fontannami i rzeźbami. W parku znajdowała się nawet palmiarnia z egzotycznymi odmianami drzew. W związku z tym, iż pałac stał nad wodą, z daleka wydawało się, że znajduje się „na wodzie”.

Dobrze się miała służba pałacu pod rządami hrabiny Joanny, nie tylko służba zresztą. Hans I Joanna dbali o wszystkich swoich pracowników – tym zasłużonym kupowali lub budowali mieszkania.

Szczęśliwa mama i filantropka W 1859 roku urodziło im się pierwsze dziecko – Jan Karol, tym samym ziszczając warunek spadkobrania Joanny.

Siostrzeńcy zmarłego Karola Goduli mogli pożegnać się na zawsze z olbrzymimi włościami, tym bardziej, że w latach następnych hrabina porodziła trzy córeczki. Cała czwórka w przyszłości zawrze korzystne małżeństwa, zapewniając sobie byt i dostatek.

Joanna nie zapomniała skąd pochodzi.

Budowała ochronki i sierocińce dla najbiedniejszych dzieci. Wraz z mężem wsparli budowę kaplicy Kościoła NMP w Bytomiu, czyli tego, w którym przyjęli

sakrament małżeństwa. Dodatkowo ufundowali figurkę Matki Boskiej i elementy liturgiczne. Obydwoje zresztą byli przeciwnikami „Kulturkampfu” i skłaniali się ku stronie katolickiej.

Szczególną opieką Joanna otoczyła Godulę, obecną dzielnicę Rudy Śląskiej, a wtedy jedną ze wsi Karola Goduli.

Ufundowała tam szkołę oraz kościół wraz z całym wyposażeniem i cmentarzem. Wspomogła także budowę kościoła pw. św. Michała Archanioła w Orzegowie oraz kościół w Szombierkach.

pracowita pani na włościach Przede wszystkim jednak Joanna zasłynęła z tego, iż odziedziczony majątek pomnożyła siedmiokrotnie! Stworzyła nowoczesne kopalnie i huty żelaza. W 1905 r. powiększona i unowocześniona spuścizna Karola Goduli została przekształcona w spółkę akcyjną "Gräflich Schaffgotsche Werke", której kapitał wyniósł 50 milionów marek. Dzięki niej powstało wiele miejsc pracy, a każdy, kto znalazł zatrudnienie u hrabiny, mógł liczyć na dobre warunki, solidna wypłatę, a często na wspomniane już mieszkanie.

Posag do śmierci Joanny pozostał jej własnością i być może właśnie dlatego, że wiele decyzji podejmowała sama, bez pomocy ukochanego męża, okazywały się one niezwykle intratne. Ciekawostką jest, że Joanna w czasie, gdy przebywała wśród swoich pracowników, zakładała ludowy strój i porozumiewała się z nimi po śląsku, Hans zaś nauczyć się języka polskiego. Za to na salonach Joanna brylowała niczym diament.

Smutny koniec Mimo różnic, małżeństwo było bardzo udane. Zakończyła je śmierć Joanny 21 czerwca 1910 roku. Gdy zmarła, miała 68 lat. Nietrudno domyślić się, że jej testament również zawierał rozporządzenia o charakterze dobroczynnym, np. pieniądze dla Zakładów Głuchoniemych we Wrocławiu i Raciborzu, kwota dla sióstr Szarytek (również we

7

marzec 2013 r.

küche czyli śląska kobieta

j dziedziną jest rodzenie dzieci, chodzenie do kościoła i gotowanie, a zaś wszystkie zajęcia zawodowe, zarabianie na rozkładówki (strony 6-7), żeby pokazać, iż śląskie kobiety przeczą temu stereotypowi. Że kobiety lepiej od mężczyzn yskusji, zdecydowaliśmy się na dwie z nich. Kobiet, które nie tylko były wybitne, ale całe życie budowały Śląsk.

uszku

cielowi ziemskiemu buOna sama zaś była piękcznym pałacu, a okoliczSchaffgotsch von e warto w nie wierzyć.

Wrocławiu), czy wreszcie dla służby pałacowej. Najwięcej do udziału przypadło jednak dzieciom i wnukom, testament dzielił majątek na pięć części.

Joanna została pochowana w mauzoleum w Kopicach, a kilka lat później, obok niej spoczął Hans.

Cała historia dobrotliwej i mądrej hrabiny jest jak najpiękniejsza bajka o Kopciuszku, z elementami „Pięknej i bestii”, z tym, że to wszystko wydarzyło się naprawdę, na Śląsku. I na tym chce się zakończyć cudowną opowieść, ale niestety, dzieje pałacyku w Kopicach są tragiczne i nieszczęśliwe.

Do lutego 1945 roku pałac znajdował się we władaniu rodziny von Schaffgotsch. Po Drugiej Wojnie Światowej bajeczny pałacyk na wodzie został okradziony, zdewastowany i podpalony.

jedyny facet z jajami na śląskiej lewicy

walczyła o swój hajmat

Herb kupiony Joannie przez Maksymiliana Schefllera. Górnicze narzędzia miały przypominać o jej górnośląskich korzeniach. końcu pochował je ponownie – tym razem w zwykłym grobie, obok mauzoleum.

Do dzisiaj pałac pozostaje ruiną. W 1990 roku krakowski biznesmen kupił go za obrzydliwie niską sumę 5000 zł!

Obiecał gminie go odrestaurować i przywrócić mu dawną świetność. Słowa nie dotrzymał. Obecnie pałac znajduje się w posiadaniu chorzowskiej firmy Zarmen, która również obiecała go odrestaurować. Wspominano coś o ośrodku wypoczynkowym. Na razie jednak zabezpieczono ruiny i dokonano niezbędnych prac. W międzyczasie pojawił się konflikt między Zarmenem i firmą Hedar, która nieopodal ma kopalnię odkrywkową żwiru. Według inwestora, żwirownia wpływa na park krajobrazowy.

Joanna zasłynęła z tego, iż odziedziczony majątek pomnożyła siedmiokrotnie. Stworzyła nowoczesne kopalnie i huty żelaza.

W tym czasie zbezczeszczono zwłoki Schaffgotschów. Jacyś wandale w ramach dowcipu wynieśli je z mauzoleum i umieścili na płocie przed lokalną knajpą. Szczątki Joanny, jej męża i dalszej rodziny poniewierały się po parku i pałacowej fosie, aż ktoś w

Konflikt spowodował, że pałacyk nie jest i najprawdopodobniej nie będzie odrestaurowany, gdyż najlepsze lata na jego odnowienie już minęły. Zabezpieczony lecz ograbiony czeka w nadziei, aż ktoś cudem przywróci go do dawnej świetności.

Obecnie ruiny nie przypominają już bajkowego pałacyku na wodzie. Pozostaje mieć nadzieję, że ktoś je kiedyś odrestauruje.

Była chyba jedyną nadzieją lewicy. Po klęsce wyborczej 2005 roku, zwłaszcza na Górnym Śląsku, SLD było w kompletnym dołku. Nadzieję wiązał z kobietą, która sama jedna potrafiła udźwignąć ciężar budowania nowej formacji. Bo chociaż lewica była skompromitowana, to ta działaczka cieszyła się ogromnym społecznym zaufaniem i popularnością. To dlatego Zbigniew Ziobro zaatakował lewicę właśnie przez nią. I chociaż wielu ludzi nie wierzy w samobójstwo, uważając, że została zamordowana, udowodnić się tego nie da. Za to bez trudu można udowodnić, że Barbara Blida była jedną z najwybitniejszych śląskich postaci przełomu XX i XXI wieku.

G

dyby było inaczej, władze Siemianowic, niemal jednogłośnie nie postanowiłyby uczynić ją w 2012 roku, pośmiertnie, honorowym obywatelem miasta. Bo nawet ci, którzy w roku 2007, po śmierci Blidy twierdzili, że nie ma dymu bez ognia, i że coś musiało być na rzeczy – po skończonym śledztwie wiedzieli, że bezwzględnej politycznej grze po prostu rzucono się na kobietę. Która była dla nich groźna, bo była wybitna.

zwyczajno ślůnsko frela Urodziła się w 1949 roku w zwyczajnej śląskiej siemianowickiej rodzinie. Bywało biednie, bywało czasem ciężko, bo nauczyciele wyśmiewali się ze śląskiej godki. A po maturze Basia Szwajnoch, bo takie było jej panieńskie nazwisko, chciała iść na studia, ale w sytuacji rodzinnej nie było to proste. Basia musiała iść do pracy, a na studia zaocznie. W czasie studiów na Politechnice Śląskiej pracowała jako specjalista BHP w zakładach azotowych w Chorzowie.

- To chyba wówczas tak wyczuliła się na bezpieczeństwo pracy. Później, gdy już była prezesem dużych firm, a ministrem pewnie też, wściekała się, gdy pracownik był niepotrzebnie narażany. Dla tej kapitalistki bezpieczeństwo ludzi było ważniejsze niż zysk firmy – wspominają ją podwładni. A koledzy Wypowiedź premiera JArOSłAwA KACZyńSKIEGO, w pół roku po jej śmierci: Gdyby pani Blida w 1989 roku, czy w 1991 zdecydowała się na inną opcję, a miała pewne zalety i pewniej by jej nie odmówiono, to sądzę, że dzisiaj by żyła, tak mi się wydaje."

wspominają też, że 20-letnia Basia wcale nie z przyczyn koniunkturalnych wstąpiła w szeregi PZPR. Wierzyła, że świat może być sprawiedliwy – i wierzyła, że właśnie partia socjalistyczna ten sprawiedliwy świat buduje. Nie chciała stać z boku, chciała czynnie uczestniczyć w tym procesie. Niektórym trochę w partii przeszkadzało, że towarzysz Szwajnoch (a później Blida) była religijna. Owszem, gdy awansowała na dyrektorskie posady, poszła na pewien kompromis i z rodzinnych Michałkowic jeździła w niedzielę do kościoła w Panewnikach. – Ale wcale się z tym nie kryła, wszyscy sąsiedzi widzieli, jak Blidowie wsiadają w niedzielę do auta i wiedzieli, że jadą do tych Panewnik. Basia mówiła, że tam są po prostu lepsze kazania – mówią sąsiadki.

Lepsza od mężczyzn Chociaż niewiele miały z nią kontaktu.

Nie dlatego, żeby wypierała się dzieciństwa w familoku. Po prostu była pracoholiczką.

Mozolnie, z uporem, rywalizując z mężczyznami, pięła się po szczeblach zawodowej kariery. Jako baba za każdym razem musiała udowadniać, że jest równie dobrym, jeśli nie lepszym inżynierem od nich. To dlatego zostanie naczelnym inżynierem Fabudu świętowała chyba bardziej, niż zostanie posłem czy później ministrem. Ŏna, ślůnsko frela je inżynierem. Mo fach, o kierym mogli inoś marzyć jej opa abo fater. A zaś oma ani

marzyć nie mogła. – Awans społeczny zawdzięczam socjalizmowi. To on dał mi szanse na studia – mówiła w latach 90. gdy pytano bizneswoman, dlaczego wciąć tkwi w SLD, zamiast przenieść się do liberalnej Unii Wolności. I wciąż wierzyła, że to socjaldemokracja może zbawić świat, kraj i Śląsk.

Niě sztajgła jak młode wilczki. Kiej miała 30 lot, była we Fabudzie inoś specjalistom, chneda 10 lot zajeno jij dojście do stanowiska naczelnego inżyniera branży budowlanej pełnomocnika dyrektora. A kiedy zmieniał się ustrój, rzuca się zarówno w wir budowania nowej rzeczywistości gospodarczej jak i politycznej. Gdy wielu PZPR-owskich dyrektorów szybko uwłaszcza się na majątku swoich zakładów, ona walczy z Balcerowiczem, by nie przekreślać wybudowanego w PRLu ciężkiego śląskiego przemysłu. Jest przekonana, że nasze górnictwo i hutnictwo, odpowiednio zarządzane, mogą być nadal potężną i dochodową gałęzią gospodarki.

polityk śląski, nie partyjny Jako polityk walczy o ideały lewicy, ale i o Śląsk. Przez 16 lat, w sejmach kolejnych kadencji (X, I, II, III i IV) upomina się o godne traktowanie Śląska i śląskiego przemysłu. Gdy rządzi SLD a na sejmową mównicę wchodzi posłanka tej parii, Barbara Blida, wcale niekoniecznie będzie głaskanie premiera i rządu. Czasem padają gorzkie słowa, jak chociażby do ministra Bauca (z własnej partii), podczas debaty budżetowej w sejmie: - - Pan minister nie słucha i opowiada pierdoły.

Sama była ministrem gospodarki przestrzennej i budownictwa w latach 1993-96.

Po wielkiej powodzi 1997 roku pełniąc funkcję pełnomocnika rządu do spraw budownictwa dla powodzian, szybko, w sposób niespotykany w III RP rozwiązała problem.

Wprawdzie były i wtedy utyskiwania na te

DArIuSZ DyrDA: Basię Blidę poznałem bliżej podczas wyborów parlamentarnych 2001 roku. Oboje byliśmy wówczas związani z lewicą, chociaż mnie było coraz bliżej do śląskich autonomistów a coraz dalej do SLD. Wiedząc jednak jak kocha Śląsk, starałem się przekonać ją, by swoim ogromnym autorytetem wspierała rodzący się śląski nurt, by może stała się liderką powołanej odrębnie śląskiej partii socjaldemokratycznej. Tak, jak w Niemczech bawarscy chadecy mają własną partię, odrębną od ogólno niemieckiej, ja namawiałem ją, by stanęła na czele partii śląskiej lewicy.

Pozostającej w sojuszu z ogólnopolską, ale jednak autonomicznej. Było dla mnie oczywiste, że polska lewica musiałaby to zaakceptować, albo zrezygnować z poparcia na Górnym Śląsku.

Blida słuchała tego z zainteresowaniem, ale odpowiadała, że jeszcze nie teraz, jeszcze nie czas, nastroje Ślązaków jeszcze do tego nie dojrzały. Ostatni raz rozmawialiśmy o tym w 2005 roku, po wyborach parlamentarnych, które przegrała. Powiedziała, że może warto się zastanowić, czy teraz nie jest ten czas. Czy nie zacząć budować już naprawdę śląskiej lewicy, która będzie dbać o interesy regionu. Obiecała, że wrócimy do tematu po połowie parlamentarnej kadencji. Niestety, tej połowy nie dożyła.

A dziś, gdy z przerażeniem patrzę, jak lider „śląskiej” lewicy, poseł Balt z Częstochowy popisuje się nienawiścią do śląskości a jeszcze bardziej brakiem zrozumienia Śląska, to doskonale rozumiem, jak bardzo brakuje Blidy. Jestem absolutnie przekonany, że Basia dziś na równi z posłem Markiem Plurą walczyłaby o śląskie.

8

marzec 2013 r.

Powiedziała, rezygnując z funkcji wiceszefowej śląskiej SLD: Niedobrą rzeczą jest to, że nas, którzy zdobyliśmy największą ilość mandatów w parlamencie, zdobyliśmy największy tytuł do rządzenia – zlekceważono. Nie mamy nikogo w pierwszym gabinecie. Będziemy znowu pucowali klamki i zamiatali schody w parlamencie. Wypraszam sobie takie traktowanie. Mogę dopuścić, że mnie się lekceważy, ale nie ten region. Mam prawo to mówić, ponieważ sama nie zabiegałam o żadne stanowiska rządowe czy parlamentarne. W tej sytuacji nie widzę możliwości dalszego pełnienia funkcji wiceprzewodniczącej. mieszkania, ale jednak potężna inwestycja w skali całego państwa skończyła się bez afer, niebotycznych premii i wciąż rosnących kosztów, jak chociażby przy budowie stadionów na Euro. „Blida to jedyny facet z jajami w śląskim SLD” – mawiano o niej coraz częściej. A gdy zrezygnowała z poselskiej diety, zadowalając się płacą prezesa prywatnej spółki, stawała się wielką postacią na polskiej scenie politycznej.

Wolała jednak scenę śląską od polskiej.

Pierwsza jej wielka scysja z kierownictwem partii miała miejsce w 2001 roku, gdy SLD wygrał wybory. Największy sukces wyborczy w kraju lewicowa partia odniosła na Śląsku, w samym tylko katowickim okręgu Blidy wprowadzając 7 na ogółem 13 posłów. Jednak SLD lekceważy Śląsk, podobnie jak w 2007 i 2011 roku PO. Żadna znacząca funkcja ministerialna nie przypada śląskiemu politykowi, problemy regionu są przez ekipę Leszka Millera spychane na dalszy plan.

Blida nie udaje – jak dzisiejsi posłowie PO,

unicestwić, bo jest groźna

W roku 2005 była na bakier z własnym klubem. Nie dano jej miejsca na liście do sejmu, wiedziano, ze dostanie najlepszy wynik listy, nieważne czy będzie na niej pierwsza, czy piętnasta. Mogła jedynie kandydować do senatu, bo wszyscy na lewicy zdawali sobie sprawę, że SLD, po czterech latach nieudolnych rządów Leszka Millera nastał zły czas. Poparcie dla lewicy jest niewielkie i szanse na mandaty dla lewicowych senatorów bliskie zeru. Mimo to Blida, przy niewielkiej kampanii zdobywa prawie sto tysięcy głosów, przegrywając jednak z Kazimierzem Kutzem, który uzbiera ich 111 tysięcy.

Ale w miarę rządów PiS ludzie coraz sympatyczniej wspominają lewicę. A na Śląsku damę tej lewicy, jedynego faceta z jajami w śląskim SLD, Barbarę Blidę.

Jej polityczna siła rośnie i wiadomo, że w następnych wyborach to ona może roz-

Gdy wielu PZPR-owskich dyrektorów szybko uwłaszcza się na majątku swoich zakładów, ona walczy z Balcerowiczem, by nie przekreślać wybudowanego w PRL-u ciężkiego śląskiego przemysłu. Jest przekonana, że nasze górnictwo i hutnictwo, odpowiednio zarządzane, mogą być nadal potężną i dochodową gałęzią gospodarki.

Jako polityk walczy o ideały lewicy, ale i o Śląsk. Przez 16 lat, w sejmach kolejnych kadencji (X, I, II, III i IV) upomina się o godne traktowanie Śląska i śląskiego przemysłu

czy w latach 2005-07 PiS – że wszystko jest w porządku. Rozgoryczona rezygnuje z partyjnych funkcji, stając się szeregowym posłem i szeregowym członkiem partii.

W roku 2004 ona, mająca jeden z najlepszych wyników wyborczych w kraju, ostentacyjnie występuje z klubu parlamentarnego SLD. Bo nie chce się pogodzić z tym, jak jej własny rząd (chodziło o wicepremiera Hausnera) traktuje Śląsk i śląski przemysł. Nie chce w tym jako poseł uczestniczyć, chociaż w partii pozostaje.

Blidy starcia o Śląsk były w SLD standardem. Czasami sekundował jej Zbyszek Zaborowski, gdy wbrew partyjnej dyscyplinie, jako poseł rządzącej partii, głosował przeciw zamykaniu kopalń. Został wtedy zawieszony w prawach członka klubu parlamentarnego.

Ale Zaborowski to był „gorol”, a Basia Blida dla siemianowiczan, katowiczan – to była swoja dziołcha. Swoja dziołcha z charakterem.

gromić wszystkich rywali. To dlatego w gabinetach PiS szykuje się policyjno-prokuratorską akcję, która ma pogrążyć, a może nie tylko pogrążyć ale wręcz unicestwić Barbarę Blidę. Jej reputacja wyszła z tej prowokacji obronną ręką, ale sama przypłaciła to życiem.

Chociaż była chora na raka, nie wiedział o tym niemal nikt, a umierała nie z powodu choroby, lecz akcji Zbigniewa Ziobry. Sejmowe komisje w sprawie wyjaśnienia jej śmierci bardziej przypominają próby budowania kapitału politycznego na nazwisku nieboszczki, niż rzeczywiste próby wyjaśniania czegokolwiek. I tylko żal, że dziś nie ma na Śląsku polityka, który z sejmowej mównicy potrafi własnemu premierowi powiedzieć, że nie godzi się na pomiatanie swoim regionem. Bo chociaż bliski był jej biznes i bliskie ideały lewicy – to najbliższy był ślůnski hajmat. joanna noraS

PIOTr GurSZTyN, „Rzeczpospolita” nr 80 (8896), 6 kwietnia 2011: Publiczną działalność Blidy da się podzielić na trzy etapy. Najpierw była politykiem – jednym z wielu, budzącym kontrowersje, czasem sympatię.

Potem była trędowata – obciążały ją zeznania jej przyjaciółki. Dzisiejsi głosiciele jej niewinności nie kwapili się wówczas nie tylko do obrony czy wyjaśnienia sprawy, ale nawet do bliższych kontaktów. Wreszcie po tragicznej śmierci została kanonizowana. Stała się patronką, orędowniczką i wspomożycielką w walce z „kaczyzmem” i „ziobryzmem”.

TaKo paDo Lyjo

program ślůnskigo wirszafta we autůnůmije ślůnskij Ŏstatnio we roztomajtych zůndrach słysza, co jak ôdzyskůmy autůnůmio to bydymy těmpić biědokůw a ich wyciepować raus.

W

toś inkszy zaś godo, iże bydzie srogo sprawiŷdliwość społeczno, bo przeca wszyscy můmy Take same żołůndki. Sům i take ekszperty, co godajům aby srogim fīrmom dować ekstra gyzece, jakich kaj indzi niŷ dostanům a dziynka tymu przidzie nům na lepsze. Jeszcze inksi godajům, co to niŷprowda i ŷno fraj we gyszefcyniu a jednake gyzece do wszystkich, mogům dać nům wyrszaft lepszy niźli we Rīchtich Fajnych Nīymcach. Uff. Jo niŷ byda tukej godoł, co jo ô tym myśla, bo kożdy moge godać i myśleć

jako chce. Nale: co inkszego godać we imiŷniu RAŚ. Jo i sam, i we RAŚ-owskim bezpłatnym cajtůngu zawdy swoje szkryflům jako Jo. I tych wszystkich, kerzy chcům tak robić, do tego namowiům – szkryflejcie ô gospodarce jako wy, a niŷ jako Paniczki czy Panoczki ze RAŚ bo ŷno robicie ôstuda. We RAŚ je doś placu do socjalistůw, liberałůw, etatystůw, korwinistůw, a na to podanych.

Jednako jak już chcecie (abo barzi musicie) cosik pedzieć ô grubach, werkach czy banie, to godejcie, iże we Autůnůmiji Ślůnski lepi pudzie Wywiedzieć, jak a kaj sie tracům nosze pijůndze. A īno to, co wyniko ze „TANGENTY” bydzie bez Warszawa rezkīrowane. To zaś je mały procynt ciŷnżko bez nos wyrobionych pi-

jyndzy. Pamiyntejcie, co nojbarzi ainfach nos powadzić bez gelt a wīrszaft.

Mogesz być moim kamratym autonomistom, a we a wyrszafcie socjalistům, narodowym socjalistům, liberałym, etatystům abo co tam chcesz, īno musisz pamiŷntać, co po ôdzyskaniu nadanŷj nům Autůnůmiji, bydymy kożdy we inkszyj partyji. Co naszom spůlnom idŷjom je inoś Autůnůmijo, a zaś kożdy z nosz mogę mieć inaksze recepty, jak potŷm bydymy niom rzondzić. RAŚ sie tym nie zajmuje, a fto godo inacěj, niě rozumi, czym je RAŚ.

Wto myśli i robi inakszy, tyn już je mojim a Autůnůmiji wrogiŷm.

Lyjo Swaczyna czŁoneK zarzĄDu raŚ oD 2001r

piSane za BrynicĄ

franciszkowy zawrót głowy Nigdy nie rozumiałam tego całego szumu wokół nowego papieża.

Pochodzę z rodziny, gdzie do kwestii wiary, kościoła katolickiego, mszy i całej reszty ma się podejście jak – niestety, większość zadeklarowanych zagłębiowskich katolików.

To

znaczy - jajka trzeba iść poświęcić, ale jak przypadkiem nie zna się rozkładu święceń i nie wiadomo do końca o której trzeba się stawić w kościele, nie ma problemu, możemy jeść niepoświęcone. Śluby, pogrzeby – oby jak najszybciej. Pasterka – w knajpie na piwie.

W Zagłębiu, bar który jest otwarty w noc wigilijną przeżywa gigantyczne oblężenie.

Nie jest tak, że są otwarte wszystkie, ale ten, który akurat jest , może liczyć na zysk. Tak już mamy, przynajmniej młode, zagłębiowskie pokolenie. Pamiętam, że kiedy pracowałam w barze, modliłam się (poważnie!), aby moja zmiana nie wypadła przypadkiem w Pasterkę.

Kolęda? U mnie w kamienicy pojawienie się” batmana” zwiastuje wychodzący wcześnie rano sąsiad, który akurat tego dnia, musi odbyć bardzo długi spacer po parku. .

Nie chcę nikogo obrazić, piszę jak jest, chociaż pewnie wielu czytających jest oburzonych, zwłaszcza w kwestii Pasterki i „Batmana”. No ale takie są fakty, że ja jestem z pokolenia, które nie chodziło „do kościoła”, a jedynie „za kościół”.

Pewnie, są dzielnice, rodziny, gdzie wszyscy, tak jak normalni katoliccy Ślązacy, chodzą i co niedzielę na mszę i z jajkami…

Ale ja tak nie miałam. Toteż, kiedy Jorge Mario Bergoglio został papieżem, przyjmując

imię Franciszka, obiło mi się to o uszy, tylko dlatego, że żyjemy w społeczeństwie informacyjnym i wszystkie telewizje, serwisy internetowe, radio – wszystko o tym dudniło.

I jakoś już pierwsza informacja o Franciszku spowodowała, że pokochałam papieża całym sercem, co jest do mnie niepodobne zupełnie, bo Jego dwóch poprzedników było dla mnie neutralnych – nawet Jan Paweł II.

to sam telefonuje do różnych dostojników kościoła wprawiając w osłupienie przerażonych recepcjonistów – „halo, tu Papież Franciszek”.

No myślałam, że szczęka mi opadnie.

Inżynier-chemik – papież – Franciszek pochodzi z Argentyny, jest synem włoskich emigrantów. Wiódł skromne życie, kopał piłkę, jest zresztą członkiem honorowym jednego z klubów. Wszyscy oniemieli, gdy pokłonił się

W rezultacie cały sobotni poranek spędziłam z nosem w laptopie i telewizorze, szukając wszelkich informacji o Nim. Dowiedziałam się, że na konklawe jechał metrem, czerwonych butów papieskich nosić nie zamierza, tak samo jak i innych ozdobnych szat. Może faktycznie Kościół stanie się „Kościołem ubogich i dla ubogich” a On naprawdę jest sługą sług bożych? A co więcej – może Kościół Katolicki po prostu się nawróci?

Kiedy okazało się, że nasz papież odmówił założenia ozdobnej peleryny z gronostajem (togi papieskiej, jak zwał tak zwał), mówiąc : „Niech ksiądz sam to założy, to nie dla mnie” wg innych słowa te brzmiały – „Niech ksiądz sam to założy, karnawał się skończył” – no to zaczął mnie ten nasz Franciszek bardzo interesować.

W rezultacie cały sobotni poranek spędziłam z nosem w laptopie i telewizorze, szukając wszelkich informacji o Nim. Dowiedziałam się, że na konklawe jechał metrem, czerwonych butów papieskich nosić nie zamierza, tak samo jak i innych ozdobnych szat. Jako, że osobistego sekretarza też jeszcze nie wybrał,

wiernym, co było zupełnie niecodziennym, rewolucyjnym wręcz gestem i znakiem pokory.

Może faktycznie Kościół stanie się „Kościołem ubogich i dla ubogich” a On naprawdę jest sługą sług bożych? A co więcej – może Kościół Katolicki po prostu się nawróci?

Nie mogę przemycić wszelkich informacji o moim ukochanym Franciszku, bo mi miejsca zabraknie. Zdradzę tylko tyle, że bezbożnica z Zagłębia nie wybierze się we wtorek , 19. 03. na inauguracje pontyfikatu do Rzymu tylko dlatego, że taka jest prośba papieża. W innym wypadku – właśnie pakowałabym walizkę. pauLa zawaDzKa

9

marzec 2013 r.

cyryl i metody chrzcili Śląsk 100 lat przed chrztem polski

Bracia Saluńscy Papież Jan Paweł II uczynił ich patronami chrześcijańskiej Europy. I spora część tej Europy, zwłaszcza Wschodniej i Środkowej, przyznaje się do tego dziedzictwa. Także Śląsk. Bo też mamy prawo do tego dziedzictwa. Śląska nie chrzcił żaden Mieszko I i jego żona Dubrawka. Śląsk był chrześcijański przed Mieszkiem, a zapewne też przed jego ojcem Ziemomysłem i dziadem Leszkiem, oraz pradziadem Ziemowitem. Bo Mieszko ochrzcił swoje państwo w roku 966, a Śląsk dostąpił chrztu 103 lata wcześniej, w roku 863. Mamy więc obecnie 1150 rocznicę chrztu Śląska.

W

tedy, w połowie IX wieku, gdy państwa Polan jeszcze nie było – Śląsk był częścią państwa wielkomorawskiego, silnej monarchii istniejącej w Europie Środkowej, do której na pewno należał Śląsk (a zapewne też południowa Małopolska). Władcy tej słowiańskiej monarchii czuli, że w Europie po Karolu Wielkim nie ma już miejsca na pogańskie państwa. Postanowili przyjąć chrzest, ale nie z rąk bawarskich, niemieckich. Ich oczy zwróciły się ku cesarstwu wschodniemu i właśnie Bizancjum poprosili o przysłanie misjonarzy, władających językiem słowiańskim.

Słowiański był jeden Tu ważna uwaga dla tych wszystkich, którzy opowiadają o mowie Ślązaków jako staropolszczyźnie. Wówczas, w średniowieczu, Słowianie na terenie dzisiejszego Bytomia, Poznania oraz Słowianie na terenie obecnej Grecji, mówili praktycznie tym samym językiem. Językiem starosłowiańskim. Nie staropolskim tylko starosłowiańskim. I tym właśnie językiem władali też Konstantyn i Metody – synowie greckiego oficera i zapewne słowiańskiej matki. Czy jednak matka była Słowianką czy nie, było bez znaczenia, bo Salun (obecnie Saloniki) to miasto, w którym wówczas praktycznie każde dziecko znało słowiański język i słowiańskie obyczaje.

Takimi też byli ci dwaj chłopcy. Młodszy Konstantyn (Cyryl) jako wybitnie uzdolnione dziecko przeznaczony był do stanu duchownego. Odebrał bardzo staranne

wykształcenie, czego późniejszy zapis słowiańskiej mowy jest tylko dowodem. Gdy edukacja się skończyła, wraz z bratem zostali misjonarzami, którzy nawracali Chazarów, zajmujących wówczas Krym i część półwyspu arabskiego.

Ale gdy cesarz bizantyjski Michał wysłuchał poselstwa wielkomorawskiego księcia Rościsława, postanowił wysłać na północ braci. Według Żywota Św. Metodego (885 rok) odbywało się to tak, że zwrócił się on do Konstantego:

od niego uzyskać poparcie dla swojej morawskiej, słowiańskiej misji.

Papież Handrian II przyjął ich bardzo życzliwie – być może na skutek szczątek św. Klemensa, które znaleźli na Krymie i podarowali papieżowi. Niemniej stała się rzecz niezwykła, papież uznał nawet liturgię w języku słowiańskim. Na dwanaście wieków przed II Soborem Watykańskim, który po raz drugi ją dopuścił!

Konstantynowi to jednak niewiele dało.

W Rzymie się rozchorował, nie dał rady

Gdy Mieszko I, władca Polan, dostawał wraz z ręką czeskiej księżniczki Śląsk – był to w jego państwie jedyny region, który od dobrych stu lat był chrześcijański. I rzecz ważna – ochrzczony został nie mieczem, tak jak to czynił choćby św. Wojciech czy konkwistadorzy. Śląsk chrzczono drogą pokojową, przynosząc Dobrą Nowinę w języku ludności rodzimej.

W ciągu ostatnich stu lat nikt tak na Śląsku nie postępował! „Słyszysz li filozofie, słowa te. Otóż dam ci dary mnogie, weź z sobą brata swego, ihumena Metodego, i idź. Jesteście bowiem Tesalończykami, a wszyscy Tesalończykowie czysto po słowiańsku mówią”.

Bardzo szybko okazało się, że nie tylko mówią, ale też jako pierwsi ludzie na świecie piszą. Konstantyn opracowuje pierwszy alfabet słowiański, głagolicę. Do dziś można ją podziwiać, jak świetnie oddaje dźwięki języków słowiańskich. W zasadzie dzisiejszy alfabet rosyjski czy bułgarski to tylko niewielka jego, techniczna poprawka. Na język ten przekładali też Biblię i pisma liturgiczne.

walka o wpływy Na Morawy Bracia Saluńscy trafili w roku 862 lub 863. I od razu wpadli w konflikt z klerem zachodnim, podporządkowanym papiestwu. Mimo, że było jeszcze 200 lat do wielkiej schizmy, to stosunki między papieżem a patriarchą bizantyjskim były już bardzo napięte. Zaś duchowieństwo zachodnie też prowadziło działalność na Morawach. Wprawdzie książę wybrał Braci Saluńskich, ale wojna między duchowieństwem wciąż nie była im na rękę. Postanowili więc udać się do papieża, aby także

Z internecu:

J. B. (gość), 17.02.13, 09:18:06 1. Dzień Apostołów Słowiańskich Cyryla i Metodego jest świętem państwowym w Czechach i Słowacji. - obchodzone 5 lipca.2. Dla lepszego zrozumienia artykułu należy dodać, że w tamtych czasach (IX/X wiek) nie było jeszcze języka polskiego, czeskiego itp. Istniał prajęzyk słowiański, dlatego Słowianie z terenów północnej Grecji mogli swobodnie porozumieć się ze Słowianami Zachodnimi zamieszkującymi dzisiejsze terytoria Polski i Czech.3. Język polski "rozdzielił" się od czeskiego około XII wieku o tym warto pamiętać czytając książki historyczne nt. Śląska.

wrócić na Morawy. Zmarł w jednym z rzymskich klasztorów, gdzie zresztą przyjął śluby zakonne i imię Cyryla. To od tego momentu są dopiero Cyryl (a nie Konstantyn) i Metody. Metody, który po śmierci brata wraca do państwa morawskiego, dalej prowadzi u nas swoją misję.

metody pierwszym naszym biskupem Ponad wszelką wątpliwość misja ta obejmuje także Śląsk. Jako arcybiskup Sirmium (obecnie Sremska Mitrovica na terenie Serbii) był metropolitą Moraw i Panonii. Popadał wówczas wielokrotnie w konflikty z duchowieństwem niemieckim, które podczas Synodu biskupów w Bawarii oskarżyło go o herezję i uwięziło.

Trzy lata spędził w areszcie na wyspie Reichenau na Jeziorze Bodeńskim. Dopiero interwencja papieża Jana VIII doprowadziła do jego uwolnienia. W roku 873 przybył do państwa wielkomorawskiego, gdzie następca Rościsława przyjął go bardzo gościnnie i powierzył mu arcybiskupstwo Moraw. I dalej prowadził swoją misję.

Rybnicka legenda powiada, że miejscowość ochrzcił Oslaw, uczeń św. Metodego. Święty Metody zmarł 6 kwietnia 885 roku. Jest to jedyna w miarę pewna data z życia i działalności obu braci. Działalności, w efekcie której ochrzcili sporą część Europy, na terenie obecnych Węgier, Czech, Słowacji, Austrii, Niemiec, Serbii oraz Śląsk. Gdy Mieszko I, władca Polan, dostawał wraz z ręką czeskiej księżniczki Śląsk – był to w jego państwie jedyny region, który od dobrych stu lat był chrześcijański. I rzecz ważna – ochrzczony został nie mieczem, tak jak to czynił choćby św. Wojciech czy konkwistadorzy. Śląsk chrzczono drogą pokojową, przy-

Obraz Jana Matejki przedstawiający Cyryka i Metodego wisi w katedrze w Welehradzie. nosząc Dobrą Nowinę w języku ludności rodzimej. W ciągu ostatnich stu lat nikt tak na Śląsku nie postępował!

To dlatego działalność Braci Saluńskich uważana jest za wzór działalności misyjnej Kościoła, wolnej od pychy i poczucia wyższości kulturowej, językowej, etnicznej.

UNESCO w roku 1969 obchodziło na

całym świecie 1100. rocznicę śmierci Cyryla, zaś Jan Paweł II ogłosił Cyryla i Metodego współpatronami Europy. Można ich śmiało uznać za prekursorów II Vaticanum, gdyż ten sobór, po 1200 latach, postawił na wytyczoną przez nich ścieżkę liturgii w mowie serca. joanna noraS

W Morawskiej stolicy Welehradzie Metody jako arcybiskup nadal kontynuował nie tylko dzieło misyjne ale i translatorskie – przełożył na język starosłowiański całą Biblię za wyjątkiem Ksiąg Mahabejskich. Właśnie dlatego, św. Metody jest uznawany za ojca literatury słowiańskiej. Dziś można usłyszeć, że mowa śląska jest zbyt uboga, aby przełożyć na nią biblię. Ci, którzy tak twierdzą, uważają widocznie, że język prostego ludu, nie znającego pługu, był bardziej złożony niż dzisiejsza ślůnsko godka.

Dziś twierdzenie, że Śląsk ochrzcili już Cyryl i Metody nie jest tylko przypuszczeniem. Budowle kościelne na planie koła, z IX stulecia, odkrywane na naszym terenie, są dowodem, że po raz pierwszy chrześcijaństwo dotarło do nas z południa, z Konstantynopola, a nie z Rzymu.. Również śląska kultura ludowa średniowiecza nawiązuje do tradycji wschodniej. Ślązacy, podobnie jak Czesi, pierwszy kontakt z chrześcijaństwem, z cywilizacją śródziemnomorską mieli ze wschodu, ale poczynając od XII wieku konsekwentnie zwracają się ku zachodowi. Inaczej niż Polska, która chrześcijaństwo przyjęła z zachodu, ale w XIV wieku zaczęła się od Europy odwracać i praktycznie aż do XX stulecia leżała poza ściśle rozumianą kulturą europejską, gdzieś na obrzeżach kultury bizantyjsko-ruskiej.

28.kwietnia (niedziela) o godzinie 14:00 w gliwickiej katedrze p.w. Świętych Piotra i Pawła zostanie odprawiona Msza w 1150 rocznice misji św. Cyryla i Metodego o trwanie w wierze przodków dla Ludu Śląskiego. Po mszy o 15:00 w auli Centrum Edukacyjnego Jana Pawła II planowany jest wykład dotyczący powyższego tematu.

10

marzec 2013 r.

Sejmowy ekspert wszystkich zwolenników języka śląskiego nazywa „warchołami”

ekspert chamstwa i arogancji W związku z trwającą w Sejmie procedurą nad uznaniem języka śląskiego, sejmowa komisja mniejszości narodowych zamówiła sześć ekspertyz u uczonych w sprawie projektu zmian w ustawie o mniejszościach narodowych i języku regionalnym.

Pięć z nich, uznających godkę lub nie, wyglądało jak naukowa ekspertyza. Natomiast to, co napisał stary opolski profesor Franciszek Marek, jest wyłącznie atakiem na środowiska śląskie. I to w najgorszym z możliwych wydań. W ostatnim czasie media wspominały o tym, podając jednak tylko krótkie fragmenty ekspertyzy. My zacytujemy ją nieco obszerniej: Franciszek Antoni MAREK Uniwersytet Opolski Katedra Historii, Oświaty i Wychowania Opinia o proponowanych zmianach ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Jestem filologiem polskim (literaturoznawcą i dialektologiem) oraz historykiem oświaty i kultury, a nie prawnikiem, dlatego ustosunkuję się jedynie do błędnych określeń w proponowanych zmianach ustawy, a zwłaszcza do zakamuflowanych w nich zamiarach, których celem – w moim odczuciu i przekonaniu – jest rozwalanie jedności państwa polskiego. Oceną legi slacyjnej strony tych proponowanych zmian powinni zająć się prawnicy (…)

Wszystkie artykuły i punkty proponowanych zmian ustawowych sprawiają wrażenie diabelnie chytrze sformułowanych i świadczą, że ich autorami są bystrzy, ale cyniczni - w moim odczuciu także zdemoralizowani - fachowcy. Gdyby te zmiany otrzymały moc prawną, to nasze władze wojewódzkie i rządowe musiałyby nieustanne wspierać wszelkie, nawet separatystyczne oraz antypolskie żądania i działania różnych graczy politycznych, zmierzające do rozwalania jedności państwa i narodu. Łatwo byłoby na podstawie tych zmian tworzyć sztuczne narody: kaszubski, górnośląski, a może i góralski (wszak już kiedyś istniał jakiś „Goralenvolk”). (…)

Różnego autoramentu Kadłubki, Szołtyski i in. zaczęli więc publikować w gwarach śląskich, których najczęściej nie znają, albo nie czują. By nie być gołosłownym powiem, że dr Kadłubek w bardzo antypolskiej książce „Listyz Rzymu” nie ukrywa swej indolencji: Pisza w dziwacznyn jynzyku, kerego som nie znom, natomiast Szołtysek włada lepiej gwarą, ale nie zna ani jej rangi, ani powagi Pisma Świętego, które przekłada na gwarę śląską, nazywając np. Matkę Boską najszykowniejszą frelką (dobrze, że nie dodał: „z dyskoteki) a pana Jezusa fajnym kalusem (dobrze, że nie dodał:„ stojącym od rana pod budką z piwem”). (…)

moja gwara jest polska, a nie niemiecka.

Na literacki język polski można ją poprawiać, natomiast na język niemiecki trzeba ją tłumaczyć. Nie ma tak głupich ludzi, którzy by tego nie wiedzieli. Osoby, któregwary śląskie zaliczają do języka niemieckiego, lub nie uznają za polskie, są pospolitymi oszustami, a więc ludźmi zdemoralizowanymi. Ślązacy sami ustalili relacje między posługiwaniem się gwarami a językiem polskimi tych relacji od niepamiętnych czasów przestrzegają. Między sobą rozmawiają gwarami, natomiast w modlitwach (w rozmowach z Bogiem) posługują się polszczyzną literacką. (…)

Zespół” warchołów pracujących nad „stworzeniem współczesnego śląskiego języka literackiego” chce ich tym językiem „na chama” uszczęśliwić. „Zespołowi” owemu: Przewodniczyła pani prof. Jolanta Tambor z Uniwersytetu Śląskiego (s.10).

Widziałem tę panią tylko raz. Jest młodai nader urodziwa, ale gdy przeczytałem jeden jej tekst, to podjąłem decyzję, że już drugiego nie wezmę do ręki. W moim wieku nie można marnować czasu. W wymienionej już książce dra Kadłubka, szkalującej nie tylko naród polski, ale także polskich biskupów, prof. Tambor napisała „Posłowie”, pozostające w zgodziez ocenianym przeze mnie „Uzasadnieniem”. (…)

Dawno już podobnych bzdur nie czytałem.

Autorka roztrząsa sprawy gwarowe Ślązaków: Grupa ta spełnia wszelkie kryteria grupy etniczneji jako takiej powinien jej przypadać w udziale przywilej posiadania własnego języka regionalnego w nowoczesnym europejskim rozumieniu.

Jestem przekonany, że ci Ślązacy, którzy podobnie jak ja mówią wśród swoich bliskich gwarą, żadnych przywilejów w tej sprawie nie oczekują i nie potrzebują. I nie życzą sobie zamachów na ich gwary!

Granica między językami a dialektami / gwarami nie jest granicą naturalną. Wynika ona z czynników socjologicznych i decyzji politycznych.

Nieprawda! Granica między językiem a gwarami jest granicą naturalnąi nie wynika z żadnych decyzji politycznych. Nikt nigdy nie zmuszał Ślązaków do posługiwania się gwarą, ani też żadnej gwary im nie narzucał.

Nigdy też żadnej gwary śląskiej nie nauczano w szkołach, tak w polskich jak też w niemieckich, i nigdy nie posługiwano się gwarami w kościołach. (…)

Dziś w miejsce dawnych germanizatorów i poprawiaczy spada na nas nowe nieszczęście, kto wie czy nie najniebezpieczniejsze, w osobach kodyfikatorów. Podejrzewam, że do jakiegoś dziwacznego stworu, nazywanego „śląskim językiem regionalnym”, chcą podnieść dialekt okręgu przemysłowego, najgorszy spośród wszystkich dialektów śląskich, twardy tak, jak twarde jest życie górników oraz po siadający najwięcej wulgaryzmówi naszpikowany germanizmami. Daleko mu do łagodnych, związanych z uprawą ziemi i kultem przyrody, dialektów Śląska Opolskiego. A po co Ślązacy mają się uczyć jakiegoś „języka regionalnego”, skoro dobrze się rozumieją, nawet wtedy, gdy w licznym gronie, każdy z nich posługuje się inną, własną, gwarą śląską? Niech się uczą obcego języka, zwłaszcza niemieckie go, gdyż w tym języku istnieje godna poznania część literatury śląskiej, a poza tym, z obcą mową zajadą trochę dalej niż do Katowic i Opola. (…)

Sążnistym argumentem przeciwstawiającym Ślązaków Polakom jest powołanie się na Anzelma Ephorinusa, krakowskiego lekarza z XVI wieku, urodzonego w Mirsku na Dolnym Śląsku, który napisał o sobie, że jest Ślązakiem,a nie Polakiem (Silesius non Polonus). Może nie chciał identyfikować sięz krakowskimi Niemcami. (...)

Największym zaskoczeniem są jednak dla mnie informacje ujawniające, że sprawami śląskiego „języka regionalnego” zajmowała się już jakaś Komisja sejmowa, a złożony w tej sprawie „projekt zaopiniowało czworo profesorów prawa, socjologii i lingwistyki. Żadna z tych opinii nie wykazała braku

możliwości objęcia etnolektu śląskiego statusem języka regionalnego..” (s. 12). Z tych nieodpowiedzialnych opinii autorzy „Uzasadnienia” wyciągnęli wniosek, że „etnolekt śląski w swym rozwoju osiągnął etap, w którym trudno uzasadnić określanie go dialektem języka polskiego” (s. 12). (…)

W zaistniałej sytuacji mogę się domyśleć, w jakim kierunku pójdzie dalsza robota całej tej bandy „autonomistów”, „kodyfikatorów” i innych antypolskich warchołów.

Nie czytam ich katowickich i rybnickich szmatławców aby się nie denerwować, ale niektóre z nich niezależnie od mej woli do mnie trafiają. (…)

Działalność RAŚ jest niewątpliwie antypolską dywersją polityczną, a powyższe bazgroły uznałbym dawniej za dzieło sabotażu, jednakże gdy zobaczyłem ostatni marsz demonstracyjny autonomistów śląskich w Katowicach, to zmieniłem zdanie. Demonstranci skandowali „Pójdźciez nami, Hanysami”. „Hanysy” to przezwisko, tego rodzaju, jak przezwiska: „gorole” (…) „szwaby”, „kacapy”, „żabojady”. Czy można sobie wyobrazić Francuzów skandujących „Pójdźcie z nami, żabojadami”, albo Rosjan wołających „Pójdźcie z nami, kacapami”? Ktoś tych demonstrujących Ślązaków strasznie ogłupił.

Na ich głupocie pewni gracze polityczni dorwali się do stanowisk we władzach wojewódzkich, ale zdaje się, że mierzą wyżej – do Warszawy, a może nawet do Brukseli.

Draństwo jest lepsze, niż głupota, bo nawet największy drań może się nawrócić, a głupota jest nieuleczalna. (…)

Nie będę analizował tego typu tekstów, ale domyślam się, jaki przyświeca im cel.

One zmierzają do wyprodukowania dowodów, uzasadniających zaliczenie śląskich gwar do języka niemieckiego. Nie potrafimy bronić naszej tożsamości narodowej. (…)

Konkluzja

Proponowane zmiany ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym łamią zasady o kreślone w Europejskiej Karcie Języków regionalnych lub Mniejszościowych, ale są całkowicie zgodne z memorandum Heinricha Himmlera z dnia 25 maja 1940, zatytułowanym: „Einige Gedanken über die Behandlung der Fremd envölker im Osten” (Kilka myśli o traktowaniu obcoplemieńców naWschodzie): Musimy podzielić Polskę na tak wiele różnych grup etnicznych, na wiele części i podzie-

lonych grup, jak to jest tylko możliwe (…)

Musimy starać się uznawać i podtrzymywać jak najwięcej odrębnych narodowości, a więc obok Polaków i Żydów także Ukraińców, Białorusinów, Górali, Łemków i Kaszubów. (…)

"W praworządnym państwie z wnioskodawcami i autorami proponowanych zmian ustawowych rozmawiałby w imieniu rządu tylko prokurator".

***

I to tyle. Można by oczywiście skwitować to krótko, że autor ma 83 lata, od dawna związany jest ze środowiskami Radia Maryja, gdzie wrogość, jeśli nie nienawiść do śląskości jest powszechna. Ale nas interesuje, czy Sejm RP zapłaci za ten stek oszczerstw, jako za „ekspertyzę”. Franciszek Marek obraża w nim nie tylko zespół, który pracował nad (gorszą lub lepszą) kodyfikacją, ale też RAŚ oraz 65 posłów, którzy poparli ten projekt. Wszystkich ich nazywa warchołami, którzy próbują rozwalić państwo polskie.

Jednak swoją wypowiedzią to on znieważa państwo polskie, pisząc w konkluzji, że w praworządnym państwie z autorami projektu rozmawiałby prokurator.

Nasza redakcja też nie ceni zbyt wysoko zasług Jolanty Tambor (pisaliśmy nieraz, że szkodzi idei języka śląskiego) – ale profesor Marek zajął się oceną jej urody a nie tekstów, kwitując, że na takie bzdury szkoda mu czasu. Sugeruje za to, z sobie tylko znanych przyczyn, że zwolennicy języka śląskiego chcą „śląskie gwary” zaliczyć do języka niemieckiego. Skąd mu się to wzięło, wie tylko on sam. Ale zapewne z nienawiści do wszystkiego co na Śląsku nie polskie.

Profesor Marek oskarża 65 posłów o działania faszystowskie, określając je za zgodne z " memorandum Heinricha Himmlera z dnia 25 maja 1940. Profesor Franciszek Marek zresztą najwyraźniej za błąd państwa polskiego uważa też uznanie narodowości : Żydów Ukraińców, Białorusinów, bo i to jest realizowaniem memorandum Himmlera.

To, co wyprodukował Franciszek Marek nie jest żadną ekspertyzą naukową, tylko aktem nienawiści starego człowieka. Jesteśmy jednak ciekawi, jak to się dzieje, że u takich ludzi zamawia się ekspertyzy. I jeśli także w innych sprawach sejm zamawia opinie takich ekspertów, to już wiemy, dlaczego polskie prawo wygląda tak, jak wygląda.

MArEK PLurA, poseł na Sejm: W przytaczanej opinii posłowie są wielokrotnie lżeni poprzez nazywanie ich m.in. bezczelnymi arogantami, perfidnymi kłamcami, diabelnie chytrymi zdemoralizowanymi cynikami wspierającymi separatystyczne oraz antypolskie żądania i działania różnych graczy politycznych zmierzające do rozwalania jedności państwa i narodu. Godność i powaga Sejmu RP została także skalana (…) Wobec powyższego zawnioskuję u pani Marszałek Ewy Kopacz, aby przedsięwzięła adekwatne i skuteczne działania w celu ochrony dobrego imienia Sejmu RP, Jednocześnie pragnę najserdeczniej przeprosić wszystkich, którzy przy okazji opiniowania poselskiego projektu zostali obelżywie, osobiście znieważeni przez pana Marka.

MArEK AST (PiS), zastępca przewodniczącego tej komisji jest przeciwnikiem uznania języka śląskiego, ale mówi: - Dla mnie sytuacja jest jasna: albo odeślemy autorowi jego ekspertyzę z prośbą o uzupełnienie, albo mu za nią nie zapłacimy.

11

marzec 2013 r.

Śląski durś drożeje Władze województwa śląskiego szacują, że dokończenie budowy zadaszenia na Stadionie Śląskim będzie kosztować 129 milionów. Mimo to trzeba jednak budować – w przeciwnym razie trzeba będzie oddać dotację budżetową na przebudowę tego stadionu. A to znacznie wyższa kwota.

M

arek Sachs,dyrektor biura ds. modernizacji Stadionu Śląskiego poinformował o tym radnych wojewódzkich. I jest to zdecydowanie najtańsza opcja. Bo dokończenie budowy bez dachu to niemal 220 milionów a zupełne zaniechanie modernizacji – 180 milionów. Wszystko

oczywiście w związku z tą centralną dotacją.

W razie zaniechania budowy, trzeba oddać 70 milionów.

Tak więc na dziś nasze województwo jest skazane na budowę stadionu, który przy obecnej polityce państwa polskiego jest zbyteczny. Zbyteczny, gdyż centralne władze sportowe nie umieszczają go w swoich planach, a wobec braku autonomii Śląska – władze regionalne nie mają najmniejszych szans na organizowanie naprawdę wielkich imprez sportowych. Można oczywiście inne, muzyczne, rozrywkowe, ale stadion to jednak stadion a nie tylko plac koncertowy. Trudno też wyobrazić sobie, by Ruch Chorzów w bliskiej przyszłości stał się taką sportową potęgą, by mierzyć się tu z Realem, Liverpoolem, Bayernem.

Stadion pozostanie więc pusty i niepotrzebny, chociaż w końcu zadaszony. Kiedy, nie wiadomo, przerwa w budowie trwa już prawie dwa lata. Gdy prace ruszą, chodzi nie tylko o dach lecz także roboty dodatkowe zgłoszone przez wykonawcę (70 milionów) czy ogrodzeniem i „przedpolem wschodnim” (24 miliony). Sam dach to 31milionów, zaś demontaż dotychczasowego prawie tyle samo.

Radni wojewódzcy uznali – bo niby jak inaczej – że prace należy kontynuować. A potem pofantazjowali, zalecając zarządowi województwa, żeby zgłosić stadion do Euro 2020. Pofantazjowali, bo prezes PZPN Zbigniew Boniek nie widzi w swoich sportowych planach Śląskiego w ogóle. A z województwem bez silnego lobby parlamentarnego, nikt się przecież w Warszawie nie liczy. Tak naprawdę tylko straszak „scenariusza katalońskiego” może spowodować, że państwo polskie zacznie poważnie traktować Śląsk.

Kutz nie poradzi po ślůnsku Możne Kazimierz Kutz mo i ślůnsko dusza – nale godka mo genau polsko. I bez te piŷnćdziesiont lot we Warszawie cołkiem przepomnioł ślůnskij godki.

P

okozało sie to juże piŷerwyj, kiej jego fundacja narychtowała akcjo "Niy wnerwuj Hanysa".

Po jakimu to je? Po warszawsku je „nie wnerwiaj”, po naszŷmu je „niŷ nerwuj”. A to możne po kutzněmu?

Trza też przīdać, iże nasze wydawnictwo juże we 2008 roku rychtowało tres „NIĔ NERWUJ HANYSA”, tuż momy taki trocha plagiat made by Kutz.

Fto czytoł „Piątą Stronę Świata”, powieść Kutza, tŷn wiě, iże hań ślůnsko godka skrzīpi tak samo, niby ślůnsko, ale jakosik tak Kielcami durś zalatuje. Abo Wołominŷm. Tak samo jak „dupowaci Ślązacy”. Po naszŷmu to by było „dupiate Ślůnzoki”, pra?

Bez tuż czekomy na internetowy cajtung, kiery zapowiada kutzowo fundacjo. Zamianowali go |Ślonzko witamina" i padajom, co bydzie cołki pisany po ślůnsku. Inoś wele Kutza a jego fundacje to niŷ je „język śląski” – inoś durś „śląska gwara”, jak piszom o tym na swojij Internec-zajcie. Tuż jak może Kutz wojować o uznanie godki za język, eli som pisze ô nij gwara?

Piszom na tŷj Internec-zajcie, co szukają ludzi, kierzy poradzom pisać a poradzom tyż po ślůnsku. Inoś czamu jejch niŷ szukali gibcij – możne ůwdy niě robili by takich ôszydůw, jako to „Niy wnerwuj”. Bo tak to inoś gańba, co Kutz – ślůnsko ikona, po ślůnsku niŷ poradzi.

To nasze oryginalne koszulki „Niě nerwuj Hanysa” z 2008 roku. Kutz widział je wielokrotnie – czy naprawdę nie dało się zapamiętać, że „nie nerwuj” a nie „nie wnerwuj”. Tak, jak jest to ku gańbie godki, na jego logosie.

List do redakcji

witom redachtora

Nojprzod Wos pochwola. Cajtůng jes richtik dobrom rzecom i rod go cytom kożdy miesionc. Tak robcie dalij!

A terozki pomamrza trocha ;-) 1. We Rychitg Gryfnyj Godce jes mały feler - Szczyrk niy jes na Ślůnsku - zajta 61. Szczyrk to Ziymia Żywiecko, ftoro 500 lot nazod boła na Ślůnsku (ksiynstwo ôświyncimske, ale śladu jus po tym niy ma. Ôni majom godka małopolsko i inaksze łachy niz Ślůnzoki ze Wisły, Istebny i Brynny.

2. "Cajtung" ze stycna - to samo co wyżyj - Golce som ze Milówki Ziymia Żywiecko - niy musom sie cuć Ślůnzokami, bo niymi niy som.

3. Ślůnsko godka, jak wszyjscy wiymy, jes roztomajto we kożdyj tajli Wiyrchnigo Ślůnska, ale Wy naprowda godocie "nikt", a niy "żodyn"?

4. Znerwuwali zeście mie festelnie ze Piekarami - zajta 10 "Cajtung" stycyń 2013 - zacym coś napisecie posznupcie we necie, abo ksionżkach.

Piekarski ôbroz to niy "lokalny kult" 3 ludzi na krziż ze Piekor i Radzionkowa. Jak możno niy wiycie, i Anaberg i Piekary pokozały sie "światu" we XVII storoczu po wojnie 30-letnij.

Piekarski ôbroz boł we Pradze, Hradec Kralove, Nysie, Tarnowskich G., coby ratuwać ludzi ôd zaraze. Piekary, jak dobrze pamiyntom wele Pragi na mapie niy stojom?!

Polokom piekarski ôbroz fes zawodzoł (niystety żodyn niy przepisoł

nos do diecezje wrocławskij we XIIXIII wieku z diecezje krakowskij), besto medykuwali jak sie go pozbyć, jak go ludziom z gowy wybić, bo katoliki ślůnske za fes miało go wtedy w zocy.

Problymym niy jes konkuryncjo Piekary-Anaberg, problymym som poncie ze diecezje katowickij do Częstochowy zamias na Anaberg, ze Ziymie Cieszyńskij do Kalwarii Zebrzydowskiej, zamias do Piekor i na Anaberg. Diecezjo opolsko mo poncie ino na Anaberg - szkoda, do Piekor niych tys przidom, bo bydom pamiyntać, że tys som Wiyrchniym Ślůnskym.

Diecezjo katowicko powinna mieć poncie na Anaberg, coby Ślůnzoki rybnico-katowicke tys niy zapomniały/przepomniały, co tam tys majom sanktuariom ślůnske. Ino djecezjo glywicko mo poncie to ôbiu. Moj opa we latach 20/30 XX storoczo jeździoł s Piekor na Anaberg na kole. Jo tys co najmij roz na rok jada na kole na Anaberg s Piekor. Do mie, katolika ślůnskigo, ôba place som fes ważne i żodyn śnich niy jes lepszy, abo gorszy, barzij abo mynij śl ůnski!

A Pszow i Frydek (Fridek Cz.Rep) tys na kole nawiedza :-) Tam tys som ôbroze Matki Boskij. I takich placow na W. Ślůnsku jes doś pora!

Pozdrowiom i życa tysiyncy nůmerůw Wom do napisanio, a mie do cytanio :-) jaceK KupKa, pieKary ŚL.

Dobry dziěń, zocny cenzorze. Zocny skirz tego, co mocie recht. I żoděn (toć, co „żodyn” a niě „nikt”) niě bydzie sie wadził ze tym Szczyriem abo Miluwkom (zdowało mi sie, iże Golce som ze Wisły, pardon). Ô Piekarach a Anabergu som żech rod poczytał, tuż niěch tyż inksi czytajom. I czakom na drugi wasze uwagi!

DariuSz DyrDa

chcesz lepij godać gotowe za kilka dni!!! po ślůnsku?

wznowienie kultowej książki

już w SprzeDaży!!!

Historia Narodu Śląskiego (autor Dariusz Jerczyński) , wydanie III, poszerzone, 476 stron formatu A-4 – już w sprzedaży od 1 lutego. Cena 60 złotych.

Historia Narodu Śląskiego – to jedyna książka, która prezentuje dzieje naszego hajmatu ze śląskiego (a nie polskiego, niemieckiego, czeskiego czy jeszcze innego) punktu widzenia. Trzecie wydanie w porównaniu z poprzednimi zostało bardzo poszerzone, mniej więcej o połowę.

Jesteś Ślůnzokiem? Ta ksiůnżka musisz mieć!

Historię Narodu Śląskiego można kupić, wpłacając 60 złotych (+ 8 zł koszty przesyłki) na konto: 96 1020 2528 0000 0302 0133 9209 (Instytut Godki Ślunskij Dariusz Dyrda). W przypadku zamówienia 2 i więcej egzemplarzy – przesyłka gratis. Czas realizacji zamówienia do 14 dni.

Książkę można zamówić telefonicznie, pod numerem 0-501-411-994 lub na przez pocztę internetową poczta@naszogodka.pl.

„Rýchtig Gryfno Godka” – jedyny podręcznik mowy śląskiej w promocyjnej cenie. „Rýchtig Gryfno Godka” to 15 czytanek po śląsku i polsku, a po każdej czytance omówione różnice pomiędzy gramatyką śląską a polską. Zaś czytanki opowiadają to, co Ślązak o swojej ojczyźnie wiedzieć powinien: o naszej historii, o granicach Górnego Śląska, o śląskich noblistach, o śląskich zwyczajach. Książka zaopatrzona jest również w bogaty słownik polsko-śląski i śląsko-polski. „Rýchtig Gryfno Godka” ” promuje prostą i intuicyjną śląską pisownię opartą o 90-letnią tradycję! „Rýchtig Gryfno Godka”! można kupić, wpłacając 25 złotych (+ 8 zł koszty przesyłki) na konto: 96 1020 2528 0000 0302 0133 9209 (Instytut Godki Ślunskij Dariusz Dyrda). W przypadku zamówienia 2 i więcej egzemplarzy – przesyłka gratis. Czas realizacji zamówienia do 14 dni.

Książkę można zamówić telefonicznie, pod numerem 0-501411-994 lub na przez pocztę internetową poczta@naszogodka.pl

Cajtung do bajtli

marzec 2013 r.

Historia Śląska, tajla Viii

J

Defenestracja Praska

an Dobry, twórca pierwszej na świecie konstytucji Przywilej Hanuszowy dobiegał swoich dni.

I myślał o następcy na tronie niemal zjednoczonego Górnego Śląska. Nie mając własnych synów nie wybrał blisko spokrewnionych innych Piastów Śląskich lecz Georga von HohenzollernAnsbach. Dlaczego brat księcia, który nie potrafił nawet po niemiecku, wybrał Hohenzollerna a nie Piasta? Wyjaśnienie może być tylko jedno – przyświecała mu myśl jednoczenia Śląska. Inni Piastowie mieli rozdrobnione jego kawałki, Georg I zaś był największym śląskim władcą po Hanuszu.

Umierając w 1532 roku za zgodą czeskiego króla Ferdynanda księstwo opolsko-raciborskie otrzymuje więc Hohenzollern. Prawdopodobnie zgodę tę opłacono skarbcem bardzo bogatego księcia Hanusza. A tymczasem nad Śląsk nadciągały chmury wojen religijnych. Chociaż początkowo nie wyglądało to groźnie: śląscy władcy i ich poddani kolejno przechodzili na katolicyzm. Gdy w 1540 roku religię protestancką przyjął książę cieszyński, jedynym śląskim księstwem katolickim było nyskie.

Niemal wszyscy Ślązacy byli protestantami. To zapewne zdumiewająca informacja dla tych, którzy sądzą, że Ślązacy byli zawsze katolikami. Otóż wtedy nasi przodkowie katolikami nie byli!

I jako protestanci wyruszyli oni w 1547 roku na wojnę z katolickim królem Czech Ferdynandem Habsburgiem. Wojnę tę przegrali i rozpoczęły się katolickie represje na Śląsku. Były to jednak przede wszystkim ogromne kontrybucje, które bardzo zu-

bożyły Śląsk, ale podczas tej wojny aktów terroru było niewiele. To dopiero za 70 lat… Co jednak gorsza, Ferdynand odebrał Hohenzollernowi księstwo opolsko-raciborskie i zaczął je po kawałku rozdawać swoim sprzymierzeńcom. Dopiero co zjednoczony Górny Śląsk rozpadał się znów.

Wprawdzie kolejną wojnę religijną, w latach 1552-55 wygrali protestanci, co spowodowało, że luteranizm zapuszczał tu coraz mocniej korzenie, ale nie działo się to już w ramach jednego silnego państwa. Wysiłki Hanusza zostały zmarnowane. W tym samym okresie od Śląska odpadły definitywnie dwa księstwa, stanowiące przez niemal 500 lat jego część: zatorskie i oświęcimskie. Dziś nawet trudno uwierzyć, że także Oświęcim i Zator były kiedyś Górnym Śląskiem, a potem – już po oderwaniu przez Polskę od Śląska – powiat śląski województwa krakowskiego.

Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów książę Legnicki Henryk XI Piast podjął starania o polski elekcyjny tron, stając do rywalizacji z Maksymilianem arcyksięciem austriackim i francuskim królewiczem Walezym. Jednak szlachta Polska nie chciała słyszeć o Niemcu, więc zarówno Habsburg, jak i Piast (!) nie mieli szans. Bo w ówczesnej Polsce nikomu nie przyszłoby do głowy, że śląski Piast może być Polakiem. Nie przyszło, bo wiedzieli, że na Śląsku Polaków nie ma i nigdy nie było. Henryk XI jednak samym pomysłem ubiegania się o polską koronę tak rozsierdził cesarza, że przypłacił to najpierw księstwem, a niedługo potem życiem.

Kilkanaście lat później, po śmierci Batorego, śląskie wojska cesarza wyruszają do Krakowa, by na tronie osadzić Maksymiliana. Ślązacy ponoszą jednak klęskę od polskiego hetmana Jana Zamoyskiego pod Byczyną, śląską wsią nad polską granicą. Wojska polskie, zwolennicy Zygmunta Wazy, w okrutny sposób dobijają rannych Ślązaków a następnie pacyfikują Byczynę. Przerażeni zwolennicy Habsburgów z Małopolski i Wielkopolski emigrują na Śląsk. Tak pojawia się u nas pierwsza emigracyjna fala polskiej szlachty.

Po tej bitwie Śląsk miał jednak trzydzieści lat pokoju. Nie było zatargów z sąsiednią Polską, w Niemczech nie wybuchały wojny religijne. Ale było widać, że wojna taka się zbliża, bo obóz protestancki i katolicki zwierały szeregi. Ponieważ zaś Jan Jerzy II von Hohenzolllern książę Bytomski był jednym z filarów obozu protestanckiego, to było wiadomo, że w razie wojny przyjdzie Ślązakom walczyć z cesarzem i z fanatycznym katolickim władcą Polski Zygmuntem III Wazą.

I pierwsze przymiarki do wojny miały już miejsce w 1607 roku, gdy kontrreformacja zaatakowała Opawę i kilka innych miast. Jednak wewnętrzna wojna Habsburgów bardzo osłabiła frakcję katolicką, i dlatego 20 lipca 1610 roku cesarz zagwarantował jednak Ślązakom swobody wyznaniowe, więc wydawało się, że konflikt został zażegnany.

Chociaż to, co działo się w samych śląskich księstwach, nie było zabawne. Panująca zasada „czyj kraj tego religia” nakazywała ludności przyjąć religię władcy. Gorzej jednak, gdy władca nie potrafił się zdecydować, i jak książę cieszyński kilkakrotnie przechodził z katolicyzmu na luteranizm i nazad.

Jednak gdy królem czeskim został w 1617 roku Ferdynand II von Habsburg, katolickie represje natychmiast nasiliły się. W Pradze zebrały się ewangelickie Stany Czeskie – wraz ze śląskimi delegatami – i wyrzuciły przez okno (tzw. defenestracja praska) do fosy dwóch namiestników królewskich. Oznaczało to oczywiście powstanie i wojnę z cesarzem.

Polskie podręczniki historii piszą o powstaniu czeskim. Ale to nieprawda. Dokumenty powstańcze potwierdzają, że było to powstanie czesko-morawsko-śląsko-łużcykie. Nie tylko z nazwy – śląscy książęta natychmiast zebrali 6000-tysięczną armię, którą dowodził wspomniany Już Jan Georg II. Część śląskiej armii wyruszyła na pomoc Czechom, część obsadziła śląską granicę, spodziewając się napaści polskiego króla.

Delegacja czesko-śląska zażądała od króla zaprzestania represji reigijnych. Gdy ten odmówił,

został zdetronizowany. Ponieważ jednak tuż po tym wybrano go na cesarza Niemiec, rozpocząć przygotowania do rozprawy z powstańcami. A Czesi i Ślązacy swoim królem wybrali kalwina, Fryderyka V von Wittelsbacha.

Nie przypadkiem piszemy tu o wspólnej decyzji Czechów i Ślązaków. Ślask w czeskiej koronie nie był jakąś prowincją, lecz równorzędnym autonomicznym krajem związkowym. Dowodzi tego choćby powołanie samodzielnego śląskiego rządu powstańczego, na czele z Piastem, Janem Krystianem, księciem Brzegu. Dowócą powstańczej armii pozostawał Jan Jerzy Hohenzollern. Jak widać śląscy Piastowie i Hohenzollernowie od dobrych stu lat szli ramię w ramię.

Początkowo powstańcom szło dobrze. Wprawdzie wojska polskie najechały Śląsk, ale wojska powstańcze przystąpiły do oblężenia Wiednia.

Jednak w roku 1620 aranicę Górnego Śląska przekroczyły dużo okrutniejsze niż poprzednio oddziały polskie – lisowczycy. Bezwzględni rabusie i gwałciciele mordowali i palili jedną po drugiej śląskie wsie. Strumień, Pszczyna – to dwa miasta, które ucierpiały od nich szczególnie.

Do decydującej bitwy doszło jednak w Czechach, pod Białą Górą, w pobliżu Pragi. Powstańcza armia, złożona z 20 tysięcy Czechów, Ślązaków, Morawian i Łużyczan (oraz nieco Anglików) pokonana została przez nieco liczniejszą armię składającą się z 15 tysięcy poddanych cesarza (Niemców, Hiszpanów, Włochów) oraz 10 tysięcy Polaków. To tam, pod Białą Górą, wojska niemiecko-polskie wybiły czeską i śląską ówczesną inteligencję. Bo wbrew dzisiejszym teoriom, Niemcy i Polacy nieraz zwracali się wspólnie przeciw Śląskowi.

Czechy były spacyfikowane. Ślązacy bili się nadal. Ale o tym już za miesiąc.

Rekonstrukcja bitwy pod Białą Górą

idzie wielganoc, Hazok, jajca.

Chneda bydzie Wielganoc. To je ale fajnisty czas, niě ino skirz tego, co Ponbůczek zmartwywstoł. Na Wielganoc momy zocny stůł, na kierym je roztomaite jodło, a ku tŷmu cipki, baran ze fanom, kociki a palma.

We niedziela po wielganocnym śniodaniu szuko sie hazoka, abo gŷszenku, kiery hazy nom podciepnoł. Fto mo zogroda, to na zogrodzie, a fto ni mo, t lecy kaj.

Zaś w pyńdziałek momy śmiergus. Piěrwyj inoś karlusy poewały frelki, nale terozki lejom sie wszyjscy ze wszyjskimi. A trefi sie, co we ruch idom kible, giskany a szlauchy. To je ale uciecha.

gŷszenk na hazoka

kibel giskana

kroszonka cipka kociki szlauch

babuwka

hazok

Rys. Patrycja i Kasia Kotlarz

12