ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2010 | Τεύχος 14
10-13 Δεκεμβρίου 2010 EXPOATHENS, ΑνθούσΑ 10-13 December 2010 EXPOATHENS, ANTHOuSA
τΕ ΕπΕνδύσ ινά” σΕ “πράσ ! θΕμΕλιά
3η Δίεθνης εκθεςη γία το ενεργείακα αυτονομο κτίρίο & τον αςτίκο Χώρο Δ ο Μ Η σ Η / Ε νΕ Ρ Γ ΕΙΑ / ΠΕΡΙΒΑΛΛον
8115
ΒΙοκΛΙΜΑτΙκοσ σχΕΔΙΑσΜοσ / τΕχνοΛοΓΙΕσ ΕξοΙκονοΜΗσΗσ ΕνΕΡΓΕΙΑσ / κΑθΑΡΕσ τΕχνοΛοΓΙΕσ ΔοΜΗσΗσ / ΑνΑνΕώσΙΜΕσ ΠΗΓΕσ ΕνΕΡΓΕΙΑσ / ΠοΙοτΗτΑ ΕσώτΕΡΙκού χώΡού / τΕχνοΛοΓΙΕσ ΠΕΡΙΒΑΛΛοντοσ / ΕτΑΙΡΕΙΕσ ΜΕΛΕτών
3rD InternatIonal traDe FaIr For tHe PassIve House anD urban area B uIL D IN G / E N E RGύ / ENVIRONM ENT
ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 14
SuSTAINABLE DESIGN / ENERGy EffIcIENcy TEcHNOLOGIES / GREEN BuILDING TEcHNOLOGIES / RENEwABLE ENERGy SOuRcES / QuALITy Of INTERIOR SPAcES / ENVIRONMENTAL TEcHNOLOGy / cONSTRucTION cOMPANIES
Δίοργανώςη | orGanIZatIon: Kormos TEcHNIcAL EDITIONS - EXPO MANAGEMENT - cREATIVE MARKETING
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2010
κΡΗτΗσ 13, 142 31 ν.ΙώνΙΑ, ΑθΗνΑ | 13 KRITIS STR., 142 31 N.IONIA, ATHENS T. (+30) 2102723628, (+30) 2102718583, f. (+30) 2102798487, ΙNfO@KORMOS.GR, www.KORMOS.GR
www.BuILDINGGREENEXPO.GR
BuildingGreen
• Αρχιτέκτονες μιλούν για την οικολογική δόμηση • Εργαλεία βιοκλιματικού σχεδιασμού κτιρίων • Το Σχέδιο Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιριακού Τομέα • Ενεργειακός σχεδιασμός “πράσινων” κτιρίων με χρήση κυψελών καύσιμου
BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
INDEX News ΠΑΝΕΛ 6. Prohellas / Rehau 8. Τράπεζα Πειραιώς / Alumil 9. Positive Energy 10. Πράσινη Στέγη-Landco Group / BP Solar ECO-NEA 11. Κλιματιστικά με πιστοποιητικό 12. Εκδήλωση ASHRAE 13. Αλματώδης ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών πάρκων 14. Προτάσεις επί του νομοσχεδίου για τις ΑΠΕ 15. ΕCOWEEK 2010 με έμφαση στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική 17. Κοπεγχάγη: Το περιβάλλον μπορεί να περιμένει... 20. Επιτάχυνση της ανάπτυξης των έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα 72. Ημερολόγιο εκθέσεων
Review ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 23. Αρχιτέκτονες μιλούν για την οικολογική δόμηση ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 28. Δράσεις του ανέμου επί των κατασκευών 35. Το μουσείο της Porsche ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 40. Εργαλεία βιοκλιματικού σχεδιασμού κτιρίων 49. Ecobox: Ενεργειακό Κτίριο Γραφείων στη Μαδρίτη
ISSN 1790-9961
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 52. Ανακατασκευή κτιρίου γραφείων με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας 55. Το Σχέδιο Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιριακού Τομέα
Τα ενυπόγραφα κείμενα είναι προσφορά των συντακτών τους, των οποίων και τις απόψεις εκφράζουν. Κείμενα και φωτογραφίες δεν επιστρέφονται. Η διεύθυνση των εκδόσεων Κορμός τεχνικές εκδόσεις, διατηρεί το δικαίωμα να τα αναδημοσιεύει σε χρόνο που κρίνει σκόπιμο, εφ’ όσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενημέρωσης των αναγνωστών μας. H διεύθυνση και οι συνεργάτες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επαλήθευσή τους, δεν φέρουν ευθύνη για την ακρίβεια των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των μηχανημάτων και ειδών που παρουσιάζονται σε κείμενα ή πίνακες της έκδοσης. Οι κ.κ. κατασκευαστές και οι αντιπρόσωποί τους παρακαλούνται για τον έλεγχο και τη διόρθωση τυχόν λαθών για την ορθή ενημέρωση των σχετικών στοιχείων. BuildingGreen magazine is published quarterly in Greece, by Kormos Technical Editions - Expo Management. P.O. Box 53 100 GR - 142 10 ATHENS GREECE No part of this edition may be reprinted without prior written permission of the copyright owners. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, ανατύπωση και αναπαραγωγή των περιεχομένων του BuildingGreen (κείμενα, θεματολογία, κ.λπ.) χωρίς να έχει προηγουμένως δοθεί η έγγραφη άδεια του εκδότη. Κάθε παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης διώκεται με βάση το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων. ΜΕΛΟΣ IFAI
ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ 63. Θερμοχρωμικά υλικά στον αστικό ιστό για εξοικονόμηση ενέργειας 66. Ενεργειακός σχεδιασμός “πράσινων” κτιρίων με χρήση κυψελών καύσιμου
ΕΚΔΟΤΗΣ Θ. Σηφοστρατουδάκη ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Γιάννης Γ. Σηφοστρατουδάκης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Δημήτρης Σταμούλης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Αγαθή Σακκά *Η φωτογραφία είναι από το Μουσείο Porsche στη Στουτγάρδη
14
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Μ. Ηλιάκης, Λ. Πισκιτζής, Γ. Ερμόπουλος, Κ. Μερέση, Ηλ. Σωφρόνης, Θ. Καρλέση, Ν. Κυρατζής ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Βασιλική Πιτταρά ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Σουζάνα Κόκοτζη
EDITORIAL Με την προώθηση δύο σημαντικών παρεμβάσεων που αφορούν το πλαίσιο της σύγχρονης οικολογικής δόμησης των κτιρίων και της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η κυβέρνηση φιλοδοξεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε η Ελλάδα να κάνει σοβαρά βήματα στην κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Με τον ΚΕΝΑΚ προβλέπεται η ενσωμάτωση ενός ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού των κτιρίων με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσής τους, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος, με συγκεκριμένες δράσεις που αφορούν κυρίως την εκπόνηση Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων, την ενεργειακή κατάταξη κτιρίων (Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης) και τις ενεργειακές επιθεωρήσεις κτιρίων, λεβήτων & εγκαταστάσεων θέρμανσης και εγκαταστάσεων κλιματισμού
ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ελένη Παπαλουκά
Με το σχέδιο νόμου για την “Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής” που έχει κατατεθεί ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο για δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο ΠΕΚΑ, επιδιώκεται η δραστική μείωση του συνολικού χρόνου αδειοδότησής τους, ώστε αυτός να φτάσει τους 8-10 μήνες. Εάν η κυβέρνηση τηρήσει το χρονοδιάγραμμα, αλλά προπαντός τη διαδικασία έμπρακτης εφαρμογής των όσων σχεδιάζονται και προβλέπεται να αποφασιστούν, μετά και τη φάση των διαβουλεύσεων, υπάρχει η δυνατότητα να διαμορφωθεί και στη χώρα μας μια κατάσταση εντελώς διαφορετική σε σχέση με τα όσα γνωρίζουμε έως σήμερα. Αυτό βέβαια θα σημάνει και μια νέα άνθιση των δραστηριοτήτων γύρω από τον κλάδο κατασκευών που λόγω της κρίσης, διανύει μια περίοδο παρατεταμένης ύφεσης.
CREATIVE ASSOCIATE SHAPE COMMUNICATION DTP Βασιλική Συροπούλου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Δημήτρης Μιχαλάκος ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Μεγακλής Γαντζίας ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Σουζάνα Κόκοτζη ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ PROFILM PACK A.E. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Kormos Technical Editions - Expo Management ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Νίκος Σκονδρέας, Μαρία Μπογιατζίδου, Σουζάνα Κόκοτζη ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β. Μπαλάσης, τηλ.: 210 52 24 217 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ: 15€ ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Ελλάδα 30€, Εκτός Ελλάδας 70€ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρήτης 13, 142 31 Ν. Ιωνία, Αθήνα Τηλ.: 210 27 23 628, 210 27 18 583 Fax: 210 27 98 487 email:Info@kormos.gr www.kormos.gr www.buildinggreen.gr
ΝΕΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ
PROHELLAS
Η ΤεχνικΗ καΤασκευασΤικΗ εΤαιρεια ΠρΟεΛΛασ α.Β.ε.Τ.ε. φερνει σΤΗν εΛΛαδα ΤΗν ΠρωΤΟΠΟριακΗ ΓερμανικΗ ΤεχνΟΛΟΓια δΟμΗσΗσ και ενα ΟΛΟκΛΗρωμενΟ συσΤΗμα με καΤΟχυρωμενΗ ευρωΠαϊκΗ ΠαΤενΤα.
ΚΟΥΠΟΝΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Η κατασκευή και παραγωγή μέσω ρομποτικής πραγματοποιείται με την πρωτοποριακή τεχνολογία διπλού τοιχώματος οπλισμένου σκυροδέματος, με ανοιχτούς συνδέσμους, δοκάρια, οπλισμούς και κολώνες. Η τελική κατασκευή προσφέρει υψηλή αντοχή, άριστο συντελεστή σεισμικής προστασίας, θερμομόνωσης, υγρομόνωσης και ηχομόνωσης. Κατασκευάζονται έτοιμα κτίρια υπόγεια, ισόγεια και πολυόροφα, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να μελετηθεί εξ αρχής ο σχεδιασμός τους.
Αν σας ενδιαφέρει να ενημερωθείτε για τις παροχές μας και να χρησιμοποιήσετε τη νέα τεχνολογία δόμησης που σας προτείνουμε, επικοινωνήστε μαζί μας αποστέλλοντας το κουπόνι στην διεύθυνση της εταιρείας μας.
Τα δεδομένα στην ελληνική βιομηχανία οικοδομής ανατρέπονται αφού πλέον δίνονται ουσιαστικές λύσεις σε όλους τους επαγγελματίες της κατασκευής του κτιρίου, οι οποίοι μπορούν πλέον να προτείνουν εναλλακτικές τεχνολογίες δόμησης που προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα στους ίδιους αλλά και στους τελικούς χρήστες των κτιρίων.
ΟΝΟΜΑ:
• Άριστη Ποιότητα • Απόλυτη Ασφάλεια • Εξαιρετική Ταχύτητα Κατασκευής • Οικονομία 30 % του Κόστους Κατασκευής • Ελεύθερος Σχεδιασμός χωρίς Περιορισμούς • Τέλειος Συντονισμός Συνεργείων κατά την Κατασκευή
ΕΠΩΝΥΜΟ:
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ:
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ.:
ΤΗΛΕΦΩΝΟ:
εκθεσεισ, Γραφεια: 44ο χλμ Π.Ε.Ο.Α.Κ., μΕγΑρΑ ΑΤΤΙΚΗΣ, Τ.Κ.19100 Τ. 22960 81051 f. 22960 80461 website: www.prohellas.gr, email: prohellas@prohellas.gr
EMAIL:
REHAU
Κουφώματα με ποικιλία σε σχεδιασμό και χρώματα Τα συστήματα παραθύρων και προσόψεων της εταιρείας REHAU αποτελούν ευέλικτο στοιχείο διαμόρφωσης για κάθε είδος κτιρίου. Με τη μεγάλη ποικιλία συστημάτων, σχεδίων και χρωμάτων, αφήνει το πεδίο ανοιχτό στη δημιουργικότητα! Με τα συστήματα προφίλ παραθύρων της REHAU μπορούν να υλοποιηθούν σχεδόν όλες οι επιθυμίες. Επιπλέον, η πρωτοποριακή τεχνική συγκολλήσεων REHAU προσφέρει τη δυνατότητα κατασκευής κουφωμάτων, τα οποία δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν με τη συμβατική τεχνολογία κατασκευής κουφωμάτων. Ο πελάτης μπορεί να επιλέξει μεταξύ διάφορων γεωμετρικών σχημάτων: ορθογώνια, τρίγωνα, στρογγυλά ή τοξωτά, καθώς και μεταξύ διάφορων εκδοχών σχεδιασμού φύλλου: στρογγυλό, λοξό ή ίσιο. Όπως μεγάλη ποι-
κιλία προσφέρεται και στα χρώματα των κουφωμάτων REHAU, αφού η σωστή απόχρωση κάνει τη διαφορά. Ο πελάτης μπορεί να επιλέξει το χρώμα που επιθυμεί και που του ταιριάζει, έχοντας δύο επιλογές ως προς τον τρόπο χρωματισμού του προφίλ. Μπορούν να είναι υπενδεδυμένα με υψηλής ποιότητας μεμβράνη παρέχοντας τη δυνατότητα για αποχρώσεις ξύλου, εμφάνιση με νερά ή λεία. Επίσης, μπορούν να είναι λακαρισμένα με βερνίκια παρέχοντας την επιλογή ανάμεσα σε 150 αποχρώσεις RAL. Τα προφίλ REHAU είναι ανθεκτικά στα καιρικά φαινόμενα και στις επιδράσεις του περιβάλλοντος, παρουσιάζουν εξαιρετική μακροζωία και είναι εύκολα ως προς τη φροντίδα και τη συντήρησή τους.
Δομικά Υλικά
ΠΡΟΕΛΛΑΣ
Πρωτοποριακή τεχνολογία διπλού τοιχίου με οπλισμένο σκυρόδεμα Η τεχνική κατασκευαστική εταιρεία “ΠΡΟΕΛΛΑΣ Α.Β.Ε.Τ.Ε.” με το νέο υπερσύγχρονο εργοστάσιο παραγωγής στη Βιομηχανική Ζώνη Μεγάρων Αττικής, κατασκευάζει διπλά τοιχία από οπλισμένο σκυρόδεμα και πρόπλακες, με την μέθοδο της πλέον σύγχρονης & βαριάς κατασκευής, αποκλειστικά γερμανικής τεχνολογίας και με τις αυστηρά γερμανικές προδιαγραφές δόμησης. Η νεότευκτη μονάδα της “ΠΡΟΕΛΛΑΣ” παράγει στοιχεία τοιχοποιίας και πρόπλακες σε ποικίλες διαστάσεις και τύπους με προδιαγραφές “αυτοματοποιημένης ρομποτικής παραγωγής”, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις ενός συμβατικού κτίσματος. Τα εν λόγω προκατασκευασμένα στοιχεία κατασκευάζονται σύμφωνα με την τεχνολογία των ανοικτών συνδέσμων (open girders). Η τεχνολογία αυτή είναι πατενταρισμένη διεθνώς από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου ως “REYMAN TECHNIC Gmbh” και αποτελεί τεχνολογία αιχμής. Αποτελεί επανάσταση στην ελληνική βιομηχανία της οικοδομής, με δυνατότητα κατασκευής από υπόγειο, ισόγειο έως πολυώροφο κτίριο ελεύθερου, σχεδιασμού. Παράλληλα, παρέχει πολλά πλεονεκτήματα όπως: ελεύθερο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, άριστη ποιότητα κατασκευής, οικονομία έως και 30% έναντι της συμβατικής κατασκευής, γνωστό και εγγυημένο εκ των προτέρων συνολικό κόστος κατασκευής Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
6 ΠΑΝΕΛ
και πλήρη συντονισμό των συνεργείων της οικοδομής. Τα διπλά τοιχία από οπλισμένο σκυρόδεμα και οι πρόπλακες υπέρ υψηλής αντοχής, αποτελούν σύγχρονη και πρωτοποριακή τεχνολογία δόμησης, έχοντας άριστο συντελεστή αντισεισμικής προστασίας, θερμομόνωσης, υγρομόνωσης και ηχομόνωσης και πληρώντας τις πιστοποιήσεις ποιότητας κατασκευής:
ISO 9001-.2000 SGS και Ευρωκώδικες. Η “ΠΡΟΕΛΛΑΣ ΑΒΕΤΕ” έχει από 20/06/ 2006 με βεβαίωση του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, την “Αποκλειστική Σύμβαση Μεταφοράς Τεχνολογίας στην Ελλάδα” από την “REYMAN TECHNIC Gmbh”, καθώς και πιστοποίηση από τον ΣΕΒ ότι η παρούσα τεχνολογία εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Εγχειρίδιο πράσινων πρακτικών για επιχειρήσεις Η περιβαλλοντική κρίση είναι σήμερα πιο έντονη και εμφανής από ποτέ. Οι επιπτώσεις της στις αλλαγές του κλίματος, στην καταστροφή των οικοσυστημάτων, στη ραγδαία υποβάθμιση των φυσικών πόρων του πλανήτη και, εν τέλει, στις προοπτικές διατήρησης του ίδιου μας του πολιτισμού συμβαίνουν όλο και ταχύτερα, όλο και εντονότερα, όλο και πιο κοντά μας. Τα μεγάλα αυτά περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας απαιτούν και μεγάλες τομές. Ο επιχειρηματικός κόσμος δεν μπορεί να παρακολουθεί αμέτοχος τα τεκταινόμενα, ιδίως όταν τα προβλήματα αυτά επηρεάζουν άμεσα την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία του. Η κάθε επιχείρηση μπορεί να παίζει έναν ή περισσότερους ρόλους που επιβάλλει η σημερινή ενεργειακή και περιβαλλοντική πραγματικότητα. Ακόμη και οι μικρότερες επιχειρήσεις μπορούν να κάνουν τη διαφορά, επιχειρώντας γενναία άλματα σε ένα μέλλον που απαιτεί καινοτομίες και επιχειρηματικό θάρρος. Η Τράπεζα Πειραιώς έχει δεσμευτεί, μέσω της Εταιρικής της Κοινωνικής Ευθύνης, να εφαρμόζει συγκεκριμένη πολιτική που μειώνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της τόσο από τη λειτουργία όσο και από την επιχειρηματική της δραστηριότητα. Για τον καλύτερο συντονισμό του περιβαλλοντικού της έργου, η Τράπεζα έχει δημιουργήσει τη Μονάδα Περιβάλλοντος και τον Τομέα Πράσινης Επιχειρηματικότητας. Σκοπός είναι μέσα από προγράμματα ανακύκλωσης, ενεργειακού σχεδιασμού των υποδομών της, προμήθειας φιλικών προς το περιβάλλον υλικών, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού καθώς και ανάπτυξης πράσινων τρα-
πεζικών προϊόντων να μειώνεται συνεχώς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της Τράπεζας και να ενισχύεται η φιλική προς το περιβάλλον επιχειρηματικότητα. Την πολύτιμη εμπειρία που αποκόμισε η Τράπεζα Πειραιώς από αυτήν την προσπάθεια και από την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού προγράμματος GREENbanking4Life, την αποτύπωσε στο “Εγχειρίδιο Πράσινων Πρακτικών για Επιχειρήσεις”. Ο οδηγός αυτός αφορά επιχειρήσεις κάθε μεγέθους, από τις μικρότερες ως τις μεγαλύτερες, με έμφαση στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν και τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Το υλικό του εγχειριδίου χωρίζεται σε τρία βασικά μέρη. Στο πρώτο παρατίθενται πρακτικές για την εξοικονόμηση φυσικών πόρων. Πιο αναλυτικά, το πρώτο μέρος καλύπτει τις θεματικές ενότητες της διαχείρισης απορριμμάτων, της εξοικονόμησης ενέργειας, της εξοικονόμησης νερού, καθώς και της μείωσης μετακινήσεων και μεταφορών. Στο δεύτερο παρουσιάζονται τα εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής. Επεξηγεί τι είναι ο οικολογικός σχεδιασμός, η ανάλυση κύκλου ζωής, η “καθαρή” παραγωγή, η οικολογική σήμανση, οι πράσινες προμήθειες, τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ενώ κάνει και αναφορά στην περιβαλλοντική έκθεση και έκθεση αειφορίας. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται πρακτικές για στρατηγικές εταιρικής επικοινωνίας. Αναφέρεται στα βήματα σχεδιασμού στρατηγικής επικοινωνίας, στην έννοια του “πράσινου ξεπλύματος” ως επικοινωνιακή παγίδα και στη σημασία της συνεργασίας με την Κοινωνία των Πολιτών. Το εγχειρίδιο αυτό, που υποστηρίζεται από το WWF
Υπηρεσίες
ALUMIL
Συνεργασία με Κινέζους Στο πλαίσιο δραστηριοποίησης του ομίλου Αλουμύλ στον τομέα της ενέργειας, η εισηγμένη εταιρεία μέσω της θυγατρικής της Αlumil Solar προχωρεί σε συνεργασία με την κινεζική βιομηχανία Υingli, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διεθνώς στον τομέα των φωτοβολταϊκών πάνελ. Η σύμβαση με τη Υingli αφορά αποκλειστικά και μόνο την προμήθεια φωτοβολταϊκών πάνελ από την κινεζική βιομηχανία, με σκοπό την προώθησή τους στην αγορά όπου δραστηριοποιείται η Αlumil Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
8 ΠΑΝΕΛ
Solar (ΝΑ Ευρώπη). Εκτός της Υingli Solar, η Αλουμύλ συνεργάζεται με την ΒΡ Solar, την ολλανδική Scheuten Solar και την ΗelioSphera, μέχρι πρότινος γνωστή ως Νext Solar. Η μητρική Αλουμύλ δραστηριοποιείται στη διέλαση αλουμινίου με εφαρμογές στην οικοδομή, στην αυτοκινητοβιομηχανία, στη ναυπηγική, στις μεταφορές κτλ. Εχει παραγωγικές εγκαταστάσεις σε Κιλκίς, Σέρρες, Κομοτηνή, Ξάνθη, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, Βοσνία και Αλβανία και διαθέτει 26 θυγατρικές.
Ελλάς, απεστάλη σε 75.000 περίπου ελληνικές επιχειρήσεις. Η Τράπεζα Πειραιώς πιστεύει ότι η διάχυση της εμπειρίας και της γνώσης που περιέχεται μέσα σε αυτό το εγχειρίδιο θα βοηθήσει πολλές επιχειρήσεις να υιοθετήσουν πιο φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές και θα θέσει νέες βάσεις στον επιχειρηματικό χώρο στην Ελλάδα. Για να αποκτήστε αντίγραφο του εγχειρίδιου στείλατε το αίτημά σας στο greenbanking@piraeusbank.gr.
POSITIVE ENERGY
Φωτοβολταϊκό σύστημα ισχύος 100 kWp στο Σιδηρόκαστρο Σερρών Η POSITIVE ENERGY, εταιρεία κατασκευής φωτοβολταϊκών πάρκων και παροχής ολοκληρωμένων λύσεων φωτοβολταϊκής τεχνολογίας, ολοκλήρωσε την κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 100 kW στο Σιδηρόκαστρο του Ν. Σερρών το οποίο διασυνδέθηκε με το Εθνικό Δίκτυο Διανομής και Μεταφοράς Ενέργειας. Ο σταθμός αναμένεται να παράγει σε ετήσια βάση τουλάχιστον 170.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 173 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως. Οι ιδιοκτήτες του έργου κ.κ. Γεωργιάδης και Τριανταφύλλου, δήλωσαν σχετικά: “Το νέο φωτοβολταϊκό πάρκο στο Σιδηρόκαστρο εξασφαλίζει σημαντικά οφέλη για την τοπική κοινωνία και το περιβάλλον, αν αναλογιστεί κανείς πως η λειτουργία του αποτρέπει κάθε χρόνο την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα ποσότητας αντίστοιχης με αυτήν που επιτυγχάνεται από περίπου διακόσια εξήντα στρέμματα δάσους. Η διασύνδεσή του με το Δίκτυο μεταφο-
ράς ηλεκτρικής ενέργειας έχει γίνει προ περίπου έξι μηνών και η ενεργειακή του παραγωγή μέχρι σήμερα ξεπερνά σημαντικά τις αρχικές μας προσδοκίες”. Ο κ. Κυριάκος Αγιαννίδης, Εμπορικός Διευθυντής της POSITIVE ENERGY, συμπλήρωσε: “Οι κλιματολογικές συνθήκες της Ελλάδας, το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο αλλά και η διαρκώς αυξανόμενη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας στην προστασία του περιβάλλοντος, διαμορφώνουν περισσότερο από ποτέ το ιδανικότερο περιβάλλον για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων προς αξιοποίηση τόσο από οικιακούς καταναλωτές όσο και από επιχειρήσεις. Το μόνο που πρέπει να προσέξει κάποιος υποψήφιος επενδυτής είναι η επιλογή της εταιρείας που θα υλοποιήσει το Φ/Β έργο του. Η ελληνική αγορά έχει πλέον αρχίσει να ωριμάζει και έχει συσσωρευτεί αρκετή εμπειρία εγκατεστημένων έργων που καταδεικνύει πλέον αναντίρρητα ότι η φθηνότερη επιλογή τελικώς είναι η “ακριβότερη”, με την έννοια ότι
θα αποδίδει λιγότερο ή ότι θα παρουσιάζει αστοχίες. Η τοποθέτηση της POSITIVE ENERGY συνοψίζεται στην απόλυτη αξιοπιστία και στη βελτιστοποιημένη ενεργειακή απόδοση των έργων που υλοποιεί. Η εταιρεία έχει τη δυνατότητα να συνοδέψει οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο επενδυτή στις εγκαταστάσεις της ανά την Ελλάδα, προκειμένου να σχηματίσει ιδία άποψη για την ποιότητα των έργων της.
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
9
ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΤΕΓΗ - LANDCO GROUP
Πράσινη στέγη σε ιδιωτική οικία Στο κέντρο του αστικού ιστού της Αθήνας, στο Κολωνάκι, η “Πράσινη Στέγη” δημιούργησε έναν ακόμη όμορφο κήπο στην οροφή ενός τετραώροφου κτιρίου. Για την κατασκευή της πράσινης στέγης χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά ο εκτατικός και ο ημιεντατικός τύπος φυτεμένου δώματος, DIADEM 150 και 350, αντίστοιχα. Η ανάγκη του ιδιοκτήτη για έναν χώρο τον οποίο να μπορεί να χρησιμοποιεί όλες τις ώρες της ημέρας, ενώ παράλληλα να μπορεί να ασχολείται με την περιποίηση των φυτών όλες τις εποχές, οδήγησε σε ένα συνδυασμό ξύλινου δαπέδου και φυτεύσεων. Στην συνολική κατασκευή προστέθηκε ένας χτιστός αποθηκευτικός χώρος και ένας πάγκος. Τα υπόλοιπα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν φυσικά, όπως ένας μαρμάρινος παλιός νεροχύτης και ξύλινα διαχωριστικά με περσίδες για την απόκρυψη ηλεκτρομηχανολογικών συσκευών. Τα φυτά που επιλέχθηκαν είναι άριστα προσαρμοσμένα στις κλιματικές συνθήκες της Αττικής σε διάφορα σχήματα και μεγέθη δημιουργώντας έναν κλιμακωτό κήπο και επιτρέποντας την απρόσκοπτη θέα προς την θάλασσα ενώ βελτιώνουν τη θέα προς
τα μπετονένια κτίρια και τις κεραίες. Σε όλη την έκταση της οροφής τοποθετήθηκε πολυεπίπεδη διαστρωμάτωση με αντιρριζική μεμβράνη FLW 800, φύλλο προστασίας και συγκράτησης υγρασίας VLU 300, αποστραγγιστικά συστήματα Diadrain 25 και Diadrain 40, και διηθητικά φύλλα VLF150 και VLF 200. Το υπόστρωμα ανάπτυξης φυτών SEM που χρησιμοποιήθηκε, είναι ελαφροβαρές με διαβαθμισμένη κοκκομετρία, ειδικό για φυτεμένα δώματα για τον άριστο αερισμό και θρέψη των ριζών, την μη συμπίεση του και την ιδανική διήθηση του νερού. Στις επιφάνειες με ξύλινο δάπεδο από ιρόκο τοποθετήθηκαν βάσεις μεταβλητού ύψους SLH -50, για την ασφάλεια της μόνωσης και για να επιτευχθούν το επιθυμητό ύψος και οι ρύσεις. Για το διαχωρισμό του ξύλινου δαπέδου από την περιοχή φύτευσης, τοποθετήθηκε στοιχείο εγκιβωτισμού αλουμινίου KLR-AL 8/12. Σε κάθε υδρορροή τοποθετήθηκαν ειδικά φρεάτια ελέγχου KSA-15. Με την σύγχρονη τεχνολογία της “Πράσινης Στέγης” και των πιστοποιημένων υλικών της DIADEM δημιουργήθηκε ένας κήπος με άριστα τεχνικά χαρακτηριστικά ο οποίος
προστατεύει τη μόνωση του κτιρίου. Στο κτίριο εκτός από το αισθητικό και λειτουργικό αποτέλεσμα, βελτιώθηκε η ενεργειακή του συμπεριφορά, αναβαθμίστηκε το περιβάλλον και δημιουργήθηκε ένας τοπικός πνεύμονας πρασίνου. Η απορρόφηση των ρύπων από τα φυλλώματα των φυτών, η μείωση της θερμοκρασίας και η αύξηση της υγρασίας από την εξατμισοδιαπνοή κατά τους θερινούς μήνες δημιουργούν ιδανικό μικροκλίμα στο κτίριο και κάνουν βιώσιμη τη ζωή των κατοίκων.
Εταιρεία Μελετών
BP SOLAR
Αυξημένη εγγύηση ισχύος για όλα τα φωτοβολταϊκά πλαίσια Η BP Solar ανακοίνωσε παραμονές του 2010, ότι θα παρέχει αυξημένη εγγύηση στην απόδοση ισχύος για όλα τα φωτοβολταϊκά της πλαίσια που πωλούνται παγκοσμίως, ενισχύοντας την ηγετική της θέση σχετικά με την ποιότητα και την αξιοπιστία των φωτοβολταϊκών. Η BP Solar θα είναι η πρώτη μεγάλη εταιρεία που θα εγγυηθεί ελάχιστη παραγόμενη ισχύ στο 93% για τα 12 πρώτα χρόνια και 85% για 25 χρόνια για όλα τα πλαίσια κρυσταλλικού πυριτίου της. Η νέα εγγύηση ισχύος καλύπτει όλα τα φωτοβολταϊκά πλαίσια της BP Solar με ημερομηνία κατασκευής από 1η Ιανουαρίου 2010. “Μέσα από καινοτομίες των προϊόντων μας και με συνεχή βελτίωση της σχεδίασης και της κατασκευαστικής διαδικασίας, καταφέραμε να ανεβάσουμε τις αποδόσεις των φωτοβολταϊκών μας πλαισίων σε νέο υψηλότερο επίπεδο” ανέφερε ο κ. Rayad Fezzani, CEO της BP Solar. “H μείωση της ισχύος στη διάρκεια της ζωής ενός φωτοβολταϊκού πλαισίου έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ενέργεια που παράγεται από αυτό. Οι μετρήσεις μας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
10 ΠΑΝΕΛ
δείχνουν ότι τα προϊόντα μας έχουν μικρότερους συντελεστές μείωσης σε σχέση με τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές μας, παρέχοντάς μας την εμπιστοσύνη να δώσουμε την υπόσχεση αυτή στους πελάτες μας.” Μέσα από εντατικούς ελέγχους, τόσο σε εσωτερικό επίπεδο όσο και από ανεξάρτητα εργαστήρια τρίτων, τα προϊόντα της BP Solar έχουν δείξει ελάχιστη μείωση, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη παραγωγή ισχύος κατά τη διάρκεια της ζωής τους. “Αποδεικνύουμε τη δέσμευσή μας στην αξιοπιστία των προϊόντων μας, παρέχοντας την μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη αξία, θέτοντας τον πήχη ακόμα ψηλότερα” αναφέρει ο κ. Fezzani. H BP Solar ήταν η πρώτη εταιρεία στο χώρο των φωτοβολταϊκών που προσέφερε εγγύηση 25 ετών το 1998. Με εμπειρία μεγαλύτερη των 35 ετών στην ανάπτυξη και κατασκευή φωτοβολταϊκών και τη γνώση που προέρχεται από πολυάριθμα έργα που έχουν εγκατασταθεί εδώ και χρόνια, η αλλαγή αυτή είναι ένα ακόμα σημείο που επιδεικνύει την ανώτερη απόδοση των προϊόντων της BP Solar. Η BP
Solar σχεδιάζει, κατασκευάζει και προωθεί στην αγορά προϊόντα που χρησιμοποιούν την ενέργεια του ήλιου για την παραγωγή ηλεκτρισμού για χρήση στον οικιακό, τον επιχειρηματικό και το βιομηχανικό τομέα. Με περισσότερα από 35 χρόνια εμπειρίας και εγκαταστάσεις στις περισσότερες χώρες, η BP Solar είναι μια από τις ηγέτιδες εταιρείες στο χώρο των φωτοβολταϊκών σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΗΜΕΡΙΔΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
Πράσινο σε στέγες και δώματα Με επιτυχία στέφθηκε η ημερίδα “Πράσινο σε στέγες και δώματα -Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική (Green Roof Systems)” των Ελεύθερων Επαγγελματιών Μηχανικών στο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας που διεξήχθη στις 20 Ιανουαρίου. Η επιτυχία εστιάζεται τόσο στην καλή οργάνωση του συλλόγου και των διοργανωτών κ. κ. Χρ. Δίπλα και Θ. Σεραφίδη που επίσης συντόνισαν τη συζήτηση, όσο και στη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων όπως της Τζ. Τζώρτζη και εταιριών εμπορίας και κατασκευ-
ής πράσινων στεγών, όπως η DIADEM Green Roof Systems, η Geohumus και η Greenroof. Το “παρών” στην ημερίδα έδωσαν πολλά μέλη του συλλόγου αλλά και ενεργοί μηχανικοί οι οποίοι γέμισαν την αίθουσα. Η ημερίδα έγινε με γνώμονα την ενημέρωση των μηχανικών για την σύγχρονη τεχνολογία φυτεμένων δωμάτων και τους τρόπους κατασκευής πράσινων στεγών λόγω της σημαντικής συμβολής τους στην ενεργειακή εξοικονόμηση των κτιρίων. Συνέπεσε με τη δημόσια διαβούλευση για
τον ΚΕΝΑΚ και την πράσινη κάρτα των κτιρίων και με την αναμονή του προγράμματος “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον” που επεξεργάζεται η κυβέρνηση.
ΕΤΕΜ
Pou alu για εξοικονόμηση ενέργειας Μία νέα ιστοσελίδα έχει “ανεβάσει” στο διαδίκτυο η εταιρεία παραγωγής προφίλ αλουμινίου ΕΤΕΜ με το χαρακτηριστικό όνομα Pou alu. Η ιστοσελίδα της ΕΤΕΜ www.poualu.gr περιέχει πολλές χρήσιμες πληροφορίες για τα διάφορα δομικά υλικά και την εξοικονόμηση ενέργειας, ενώ πολύ συχνά ανανεώνεται προσφέροντας ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο που αφορούν το περιβάλλον, την ανακύκλωση, τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική και την εξοικονόμηση ενέργειας. Όπως εξομολογούνται οι άνθρωποι της ETEM, το motto “Pou
Alu” προέκυψε αβίαστα καθώς οι σκέψεις τους κινούνταν συνεχώς γύρω από το πού αλλού θα θέλανε να βρισκόταν... μακριά από εδώ. “Μια έκφραση τόσο κοινότοπη, για εμάς όμως έχει διττό νόημα. Συνήθως ρωτάμε “Που αλλού” μπορώ να βρω πληροφορίες σχετικά με”... και η απάντηση είναι τις περισσότερες φορές κρυμμένη στο Διαδίκτυο”, λένε χαρακτηριστικά. O τρόπος γραφής του Pou Alu προδίδει και την δεύτερη έννοια της έκφρασης. Το Αlu ως συντομογραφία του Αλουμινίου. Ένα υλικό οικολογικό, προερχόμενο από το ορυκτό βωξί-
τη και από τα βασικότερα δομικά υλικά στην οικοδομική δραστηριότητα. Η δυνατότητα ανακύκλωσης του αλουμινίου και ο χαρακτηρισμός του ως “πράσινο μέταλλο” επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ικανοποιεί τόσο τις οικολογικές όσο και τις τεχνολογικές απαιτήσεις των καιρών. Το υλικό αυτό μας κάνει να αναρωτηθούμε “Pou Alu”, να ψάξουμε και να ανακαλύψουμε πόσες άλλες εφαρμογές έχει στην καθημερινότητα μας. Και νομίζουμε ότι η νέα αυτή ιστοσελίδα θα βοηθήσει όσους αναζητούν πράγματα σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση.
ΚΛΙΜΑΤΙΣΤΙΚΑ
Επέκταση του ενεργειακού πιστοποιητικού Οι ενεργειακοί έλεγχοι που προωθεί το υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικών Αλλαγών επεκτείνονται και στα κλιματιστικά μέσα από το σχέδιο κοινής υπουργικής απόφασης, το οποίο βρίσκεται ήδη σε δημόσια διαβούλευση. Η κ. Τίνα Μπιρμπίλη θα ανακοινώσει το τελικό κείμενο στις αρχές Φεβρουαρίου, σε συνδυασμό με τα κίνητρα για το ενεργειακό “λίφτινγκ” σε κτίρια και εγκαταστάσεις θέρμανσης-ψύξης, που θα είναι της τάξης των 50 έως 100 εκατ. ευρώ και θα αφορούν χαμηλά εισοδήματα κατοικιών προ του 1980 σε υποβαθμισμένες περιοχές. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει πάνω από 7 εκατ. κλιματιστικά μηχανήματα, που έχουν τοποθετηθεί ακόμα και σε εξοχικές κατοικίες. Τα κλιματιστικά αυτά προκαλούν μεγάλη ζημιά στο
περιβάλλον, είναι ενεργοβόρα και τοποθετούνται χωρίς την προβλεπόμενη άδεια και χωρίς μελέτη. Μάλιστα, είναι συχνό το φαινόμενο να τοποθετούνται σε λάθος σημεία του κτιρίου, αλλοιώνοντας τις όψεις τους και αυξάνοντας την κατανάλωση ενέργειας. Με τα εν λόγω μέτρα που προτείνει το υπουργείο Περιβάλλοντος, θα είναι υποχρεωτικό το ενεργειακό πιστοποιητικό και στα κλιματιστικά. Το “πράσινο” πιστοποιητικό θα έχει ισχύ για 5 χρόνια και θα αφορά μηχανήματα άνω των 12 KW. Με το ίδιο σχέδιο θα εκδίδονται πιστοποιητικά, τα οποία θα ισχύουν 10 χρόνια για όλες τις νέες οικοδομές άνω των 50 τ.μ., που θα εκδοθούν μετά την 1η Ιουνίου 2010. Το ίδιο θα ισχύει και για τα κτίρια άνω των 1000 τ.μ., στα οποία γίνονται ανακαινίσεις, καθώς και για ακίνητη που θα ενοι-
κιάζονται ή θα μεταβιβάζονται μετά την ίδια ημερομηνία. Το ενεργειακό πιστοποιητικό θα βαθμολογεί κάθε ακίνητο, έτσι ώστε να γνωρίζει ο χρήστης το κόστος που θα πληρώνει σε λογαριασμό.
11
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ
Νέο Διοικητικό Συμβούλιο και νέο όραμα Με όραμα και στόχο ένα νέο μοντέλο για την Αττική, αναβαθμίζεται ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας. Ο Οργανισμός θα αναβαθμιστεί σε μια νέα “πράσινη” δεξαμενή σκέψης και δράσης. Για τον σκοπό αυτό βασικές προτεραιότητες του ΟΡΣΑ καθορίζονται οι εξής: • Συντονισμός με τους Δημόσιους Φορείς και συμμετοχή των πολιτών στην διαδικασία λήψης αποφάσεων. • Αποτροπή της επέκτασης του αστικού ιστού, αναθεώρηση της πολιτικής για την κινητικότητα της Αττικής, με αποφασιστική στροφή στη δημόσια συγκοινω-
νία και προστασία των φυσικών και των αδόμητων χώρων της πόλης. • Διαμόρφωση προγράμματος αντιπυρικής προστασίας των δασών της Αττικής υπό την αιγίδα του ΥΠΕΚΑ και σε συνεργασία με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. • Δημιουργία μητροπολιτικών πάρκων, αποτελεσματική θεσμική θωράκιση και οικολογική διαχείριση των ορεινών όγκων, αναβάθμιση της προστασίας του θαλάσσιου μετώπου, εφαρμογή προγράμματος οικολογικής αναβάθμισης σε τμήματα του αστικού ιστού που είναι σε
κρίσιμη περιβαλλοντική κατάσταση. • Προστασία γης υψηλής παραγωγικότητας και ανάδειξη τοπικών προϊόντων. • Περιβαλλοντική πληροφόρηση για την πόλη. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας που ορίζονται από το ΥΠΕΚΑ είναι: Πρόεδρος, ο κ. Γιάννης Πολύζος, αντιπρύτανης ΕΜΠ, αντιπρόεδρος η κ. Δανάη Αντωνάκου, αρχιτέκτονας μηχανικός, και μέλη οι Μαντουβάλου Μαρία, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ και Νάντσου Θεοδότα, υπεύθυνη πολιτικής WWF.
ΑSHRAE
Εκδήλωση για τα σύγχρονα συστήματα διανομής νερού Εκδήλωση με θέμα τα σύγχρονα συστήματα διανομής νερού, διατήρησης πίεσης και βελτίωσης ποιότητας νερού σε εγκαταστάσεις HVAC πραγματοποιεί στις 10 Φεβρουαρίου το Ελληνικό Παράρτημα της ASHRAΕ. Θα συζητηθούν δύο ενότητες θεμάτων. Η πρώτη θα εστιάσει στη λειτουργία αντλιών νερού σε συστήματα HVAC σε συνάρτηση με διατήρηση πίεσης και ποιότητα νερού - συνηθισμένα λάθη από την πράξη - σύγχρονες μέθοδοι – βελτιστοποίηση. Σε αυτή την ενότητα θα γίνουν οι εξής εισηγήσεις: • Κατηγορίες συστημάτων διατήρησης πίεσης σε σχέση με τις αντλίες στο σύστημα (suction/follow-up/medium pressure maintenance). • Περιπτώσεις εμφάνισης και κίνδυνοι υποπίεσης σε ψηλά σημεία του κυκλώματος και στις αναρροφήσεις αντλιών επιπτώσεις. • Σπηλαίωση αντλιών σε συστήματα HVAC τόσο σε κλειστά όσο και σε
ανοιχτά κυκλώματα (πύργοι ψύξης), διευκρίνιση: NPSH required / available • Αρχή λειτουργίας σύγχρονων αυτοματοποιημένων συστημάτων διατήρησης πίεσης, πλήρωσης, κεντρικής εξαέρωσης και διαχωρισμού σωματιδίων - πλεονεκτήματα έναντι συμβατικών μεθόδων (βέλτιστη απόδοση συστήματος, μείωση λειτουργικών εξόδων & κόστους συντήρησης, ...) • Φωτογραφίες από βλάβες σε αντλίες/κυκλοφορητές και άλλα εξαρτήματα των εγκαταστάσεων εξαιτίας του αέρα και της “λάσπης” στο νερό, αλλά και προβλήματα commissioning κ.λπ. • Τοποθέτηση αισθητηρίου Δp σε σχέση με τα πιθανά προβλήματα μεγάλης πτώσης πίεσης στα εξαρτήματα μπροςπίσω από τις αντλίες, παραδείγματα • Πλεονεκτήματα αλλά και πιθανά προβλήματα από Pump-Splitting σε ανοικτά αλλά και σε κλειστά κυκλώματα HVAC, παραδείγματα. Στη δεύτερη ενότητα, θα υπάρξει μια
σύγκριση συστημάτων διανομής νερού σε κλειστά κυκλώματα HVAC [Primary - Secondary (-Tertiary), Reverse - Return, Variable - Primary, DistributivePumping]. Case Studies στην Ελλάδα. Ειδικότερα,θα παρουσιαστούν τα εξής: • Κύριες κατηγορίες συστημάτων διανομής νερού σε HVAC συστήματα, χαρακτηριστικά, διαφορές, πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα. • Τυπικά παραδείγματα από εφαρμογές στην Ελλάδα και τους τρόπους ελέγχου που εφαρμόστηκαν (Δp-constant, ΔΤconstant, Q-constant, κ.α.). • Παρουσίαση σε συγκεκριμένα έργα αναφοράς, με έμφαση σε διάφορα θέματα όπως στα κριτήρια επιλογής του συγκεκριμένου συστήματος διανομής νερού, στον τρόπο ελέγχου των αντλιών, στη θέση των αισθητηρίων Δp, κ.λπ. Να σημειωθεί βεβαία ότι δεν υπάρχει κόστος συμμετοχής αλλά απαιτείται εγγραφή στο http://www.ashrae.gr/Ekdilosi_ASHRAE.doc
ΑΓΟΡΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ
Ραγδαία άνοδος αναμένεται στην Ελλάδα το 2010 Απογείωση της ελληνικής αγοράς φωτοβολταϊκών από το 2010 αναμένουν Έλληνες και ξένοι ειδικοί, παρά τα αγκάθια που έχουν παρουσιαστεί σε αυτό τον τομέα τους τελευταίους μήνες. Δεδομένου ότι πλήθος αιτήσεων έχει ωριμάσει και βρίσκεται στο τελικό στάδιο αξιολόγησης, οι ειδικοί μιλούν για τριπλασιασμό της εγκατεστημένης ισχύ-
12 ECO-ΝΕΑ
ος από φωτοβολταϊκά του χρόνου και κατατάσσουν την Ελλάδα στις πιο ισχυρές αναδυόμενες αγορές διεθνώς. Σε πρόσφατη μελέτη, η Ευρωπαϊκή Ένωση Φωτοβολταϊκών Βιομηχανιών εκτιμά ότι φέτος η ελληνική αγορά θα τριπλασιαστεί και η εγκατεστημένη ισχύς της, από 35 μεγαβάτ φέτος, θα φτάσει τα 100 μεγαβάτ. “Μάλιστα, αν
η ελληνική κυβέρνηση άρει τα όποια εμπόδια και επιταχύνει τις αδειοδοτικές διαδικασίες, η ελληνική αγορά μπορεί να φτάσει τα 900 μεγαβάτ το 2013“, εκτιμά ο ευρωπαϊκός οργανισμός, αναφερόμενος ουσιαστικά στον παραλογισμό της ελληνικής πραγματικότητας που θέτει δύο βασικά εμπόδια στην ανάπτυξη φωτοβολταϊκών.
ΥΠΕΡΑΚΤΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ
Αλματώδης ανάπτυξη διεθνώς, απραξία στην Ελλάδα Mε αλματώδεις ρυθμούς αναπτύσσεται η ευρωπαϊκή αγορά υπεράκτιων αιολικών πάρκων, η οποία έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των μεγαλύτερων εταιρειών ηλεκτρισμού. H τοποθέτηση μεγάλης κλίμακας ανεμογεννητριών σε αβαθή νερά, παρά το υψηλότερο κόστος κατασκευής σε σχέση με την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στη στεριά (μέχρι και 50% ακριβότερα), κερδίζει συνεχώς έδαφος, μετά και τη σημαντική οικονομική υποστήριξη της EE και τα οικονομικά κίνητρα των κρατών - μελών (υψηλή επιδότηση τιμή της παραγόμενης κιλοβατώρας). Tα στοιχεία που παρουσίασε πρόσφατα ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Αιολικής Ενέργειας (EWEA) πιστοποιούν τη σημαντική ανάπτυξη και δυναμική του κλάδου, που άνοιξε το 1991 η πρωτοπόρος Δανία με την εγκατάσταση του πρώτου υπεράκτιου πάρκου στο Vindeby, αποτελούμενου από έντεκα ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 450 kW. Σήμερα, η EE είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στα υπεράκτια έργα, με 828 ανεμογεννήτριες και συνολική ισχύ 2.056 MW σε 38 διαφορετικά πάρκα που βρίσκονται σε εννέα χώρες. Tο 2009 οκτώ νέα υπεράκτια πάρκα, αποτελούμενα από 199 ανεμογεννήτριες, με συνολική ισχύ 577 MW, συνδέθηκαν στο ευρωπαϊκό δίκτυο. Πρόκειται για αύξηση 54% σε σχέση με τα 373 MW που εγκαταστάθηκαν το 2008. Στις εννέα χώρες που φιλοξενούν υπεράκτια αιολικά πάρκα, δυστυχώς, δεν συγκαταλέγεται η Eλλάδα, παρ’ ότι το πρώτο σχέδιο για υπεράκτιο πάρκο κατατέθηκε στη Pυθμιστική Aρχή Eνέργειας (PAE) το 2007. Πρόκειται για επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας TEPNA,
που προβλέπει την εγκατάσταση ανεμογεννητριών συνολικής ισχύος 450 MW στον Kόλπο Πεταλιών, ανοιχτά της Nέας Mάκρης. H ίδια εταιρεία έχει καταθέσει ένα ακόμη σχέδιο συνολικής ισχύος 585 MW στο Θρακικό Πέλαγος, ανοιχτά της Σαμοθράκης, ενώ στο Θρακικό Πέλαγος επίσης, αλλά εκατέρωθεν της Aλεξανδρούπολης, επενδυτικό σχέδιο συνολικής ισχύος 216 MW έχει καταθέσει ο Όμιλος Kοπελούζου. Ένα ακόμη σχέδιο για την εγκατάσταση υπεράκτιου αιολικού πάρκου συνολικής ισχύος 300 MW στον Eυβοϊκό Κόλπο κατατέθηκε από την εταιρεία KYΩN. Aπό τα τέσσερα αυτά σχέδια, μέχρι στιγμής μόνο το πρώτο της TEPNA έχει διασφαλίσει θετική γνωμοδότηση από τη PAE, όχι όμως και άδεια, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της αξιολόγησης. Πάντως, η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικών Αλλαγών (YΠEKA) εμφανίζεται ιδιαίτερα ένθερμη στην ανάπτυξη του τομέα υπεράκτιων πάρκων, καθώς εκτιμά ότι είναι απαραίτητη για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων της χώρας σε ό, τι αφορά τη διείσδυση των AΠE. Tο σχέδιο νόμου για τις AΠE που βρίσκεται στο στάδιο της διαβούλευσης προβλέπει αυξημένη τιμή για την ενέργεια που παράγεται από AΠE στα 104,85 ευρώ η μεγαβατώρα, έναντι 87,85 ευρώ η μεγαβατώρα της αιολικής ενέργειας που παράγεται από πάρκα στη στεριά. Παρά το γεγονός ότι η Eλλάδα δεν διαθέτει τα αβαθή νερά της Bόρειας Θάλασσας, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι οι ελληνικές θάλασσες μπορούν να φιλοξενήσουν αιολικά πάρκα μικρότερης κλίμακας. Σε ευρω-
παϊκό επίπεδο, στην κορυφή βρίσκεται η Δανία με μερίδιο 44%, η οποία προσφάτως εγκαινίασε το μεγαλύτερο υπεράκτιο αιολικό πάρκο στον κόσμο, τόσο ως προς τον αριθμό των ανεμογεννητριών (91) όσο και προς την έκταση (35 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Πρόκειται για το πάρκο Horns Rev 2, 30 χιλιόμετρα από τις δυτικές ακτές της Δανίας στη Bόρεια Θάλασσα. Δυναμικά στην αγορά έχουν μπει η Bρετανία, η Γερμανία, η Σκωτία, η Σουηδία, η Nορβηγία και η Oλλανδία. Σήμερα, 17 υπεράκτια πάρκα είναι υπό κατασκευήν στην Eυρώπη με συνολική ισχύ 3.500 MW, εκ των οποίων τα μισά κατασκευάζονται στις βρετανικές θάλασσες. Aλλα 52 έργα έχουν εξασφαλίσει άδειες κατασκευής συνολικής ισχύος περί τα 16.000 MW, με σχεδόν τη μισή από αυτήν την ισχύ να σχεδιάζεται στη Γερμανία. Σχέδια για συνολική ισχύ 100 GW βρίσκονται στο στάδιο του σχεδιασμού, τα οποία μπορούν να καλύψουν το 10% των αναγκών της Γηραιάς Hπείρου.
ΜΕΓΑΡΟ ΜΑΞΙΜΟΥ
Ενεργοβόρα η πρωθυπουργική κατοικία Οι εκάστοτε κυβερνώντες συχνά διαμηνύουν ότι πρώτο τους μέλημα είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η εξοικονόμηση ενέργειας. Όμως το κτίριο που στεγάζει τον εκάστοτε πρωθυπουργό, το Μέγαρο Μάξιμο, αποδείχτηκε κάθε άλλο παρά οικολογικό. Ο “φουσκωμένος” λογαριασμός της ΔΕΗ, που έχει φτάσει έως και τα 8.000 ευρώ, απέδειξε πως το κτίριο είναι άκρως ενεργοβόρο. Συγκεκριμένα, έπειτα από έρευνα τεχνικών
της ΔΕΗ προκειμένου να διαπιστωθεί γιατί ο λογαριασμός ήταν τόσο υψηλός, διαπιστώθηκε ότι το “κτίριο είναι ενεργοβόρο”. Οι τεχνικοί έδειξαν και παλαιότερους λογαριασμούς, οι οποίοι ξεπερνούσαν κατά τους θερινούς μήνες τις 12.000 ευρώ, λόγω της χρήσης κλιματιστικών. Λύση στο πρόβλημα αναμένεται να δώσει η ειδική επιτροπή που συστήθηκε σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος καθώς και την Κτηματική Εται-
ρεία του Δημοσίου. Στόχος της επιτροπής είναι να εξευρεθούν τρόποι αφενός μεν εξοικονόμησης χρημάτων από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ, αφετέρου δε εξοικονόμησης ενέργειας. Το πόρισμα της επιτροπής σύντομα θα δοθεί στο πρωθυπουργικό γραφείο, αλλά, σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, άρχισαν ήδη στο Μέγαρο Μαξίμου να αντικαθιστούν τους παλαιούς και ενεργοβόρους λαμπτήρες με νέους, εξοικονόμησης ενέργειας.
13
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ
Προτάσεις επί του νομοσχεδίου για τις ΑΠΕ Τις παρατηρήσεις του επί του σχεδίου νόμου για την “Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής” απέστειλε ο Σύνδεσμος Εταιρειών Φωτοβολταϊκών στην υπουργό Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Τίνα Μπιρμπίλη. Επί της αρχής το σχέδιο θετικό κρίνεται θετικό από το ΣΕΦ, ο οποίος συμφωνεί ότι το νομοσχέδιο στοχεύει να καταπολεμήσει τη γραφειοκρατία που ταλανίζει χρόνια τώρα την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ότι υιοθετεί απλούστερες αδειοδοτικές διαδικασίες που έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία σε άλλες χώρες οι οποίες πρωτοπορούν στις ΑΠΕ, αλλά και τις καινοτόμες ρυθμίσεις της νέας κοινοτικής Οδηγίας για τις ΑΠΕ (2009/28). Ως ιδιαίτερα θετικά, ο ΣΕΦ επισημαίνει τα εξής: 1. Καθορίζεται εθνικός δεσμευτικός στόχος 20% για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην κάλυψη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας το 2020. Καθορίζεται αντίστοιχος εθνικός στόχος 40%, κατ’ ελάχιστον, για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην κάλυψη της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας το 2020. 2. Το νομοσχέδιο υιοθετεί το επιτυχημένο γερμανικό μοντέλο, καταργώντας τη διαδικασία έκδοσης άδειας παραγωγής (ή άλλης διαπιστωτικής πράξης), καθώς και άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας για τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς, επιταχύνοντας έτσι σημαντικά την εγκατάστασή τους. 3. Καταργεί τη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης για τα μικρά και μεσαία φωτοβολταϊκά συστήματα που χαρακτηρίζονται ως μη οχλούσες δραστηριότητες, ενώ καταργεί τελείως το στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης για συστήματα που εγκαθίστανται σε κτίρια και οργανωμένες βιομηχανικές περιοχές. 4. Βελτιώνει το Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, καθορίζοντας με σαφήνεια τις περιοχές αποκλεισμού (περιοχές προστασίας), ενώ επιτρέπει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε γαίες υψηλής παραγωγικότητας. Αν και επί της αρχής πολλές από τις προτεινόμενες ρυθμίσεις είναι θετικές, ο ΣΕΦ εκτιμά ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, και για αυτό το σκοπό κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις, εστιάζοντας κυρίως στο άρθρο 9 με “Θέματα χωροθέτησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ”. Εφόσον τελικά επιτραπεί η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε γαίες υψηλής
14 ECO-ΝΕΑ
παραγωγικότητας, θα υπάρχει επαρκής χώρος για την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών σταθμών. Έτσι αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία η προστασία οικολογικά ευαίσθητων περιοχών. Για το λόγο αυτό και σε ότι αφορά ειδικά στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών, ως περιοχές αποκλεισμού θα προτείναμε τις παρακάτω: • Τις οριοθετημένες περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και του τοπίου που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986. • Τους πυρήνες των Εθνικών Δρυμών και τα κηρυγμένα μνημεία της φύσης. • Τους οικοτόπους προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 σύμφωνα με την απόφαση 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής (ΕΕ L 259 της 21.9.2006, σ. 1). • Τους υγροτόπους διεθνούς σημασίας (Ραμσάρ). • Τα δάση. • Τα κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και τις οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α που έχουν καθορισθεί κατά τις διατάξεις του αρ. 91 του ν.1892/1991 ή κατά τις διατάξεις του ν.3028/2002. Στις περιοχές αυτές θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο η εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊ-
κών συστημάτων που εξυπηρετούν τις λειτουργικές ανάγκες προστασίας τους (π.χ. ηλεκτροδότηση πυροφυλακίων, παρατηρητηρίων, κ.λπ,). Σε ότι αφορά στην παρ. 7 του άρθρου 9, προτείνεται η εξής εναλλακτική διατύπωση: 7. Το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 4 του άρθρου 3 του ν.2244/1994, όπως προστέθηκε με την παράγραφο 7 του άρθρου 2 του ν.2941/2001 και αντικαταστάθηκε με την παρ. 9 του άρθρου 27Α του ν.3734/2009, τροποποιείται ως εξής: “Για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων δεν απαιτείται η έκδοση οικοδομικής άδειας, ούτε κάποιας άλλης μορφής έγκριση εργασιών ή θεώρηση από την αρμόδια Διεύθυνση Πολεοδομίας, αλλά απλή κοινοποίηση προς τον οριζόμενο κατά περίπτωση αρμόδιο φορέα. Σε περίπτωση που είναι απαραίτητη η εγκατάσταση προκατασκευασμένων οικίσκων για τη στέγαση επικουρικού ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού του φωτοβολταϊκού u963 σταθμού, τότε απαιτείται για την εγκατάσταση των οικίσκων αυτών έγκριση εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας που εκδίδεται από την αρμόδια Διεύθυνση Πολεοδομίας. Για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών δεν απαιτείται η έκδοση οικοδομικής άδειας, αλλά έκδοση έγκρισης εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας που εκδίδεται από την αρμόδια Διεύθυνση Πολεοδομίας.”
ΕCOWEEK 2010 με έμφαση στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική Από τις 13 έως τις 20 Μαρτίου πρόκειται να πραγματοποιηθεί στην Αθήνα η Ecoweek 2010, το διεθνές συνέδριο και τα εργαστήρια για αρχιτέκτονες και νέους αρχιτέκτονες. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι εγγραφές για το συνέδριο και τα εργαστήρια, που φέτος θα έχουν ως κεντρικό θέμα τους τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική και την οικολογική δόμηση. Το συνέδριο τελεί υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δικαίου, Επιστήμης και Τεχνολογίας και του Δήμου Αθηναίων. Μία από τις σημαντικές στιγμές της φετινής Ecoweek είναι η φιλοξενία για πρώτη φορά στην Ελλάδα, του βραβευμένου αρχιτέκτονα από το Βερολίνο Diebedo Francis Kere, ο οποίος έχει λάβει το βραβείο Aga Khan Award for Architecture και το Global Award for Sustainable Architecture 2009 για τα σημαντικά έργα του στις κοινότητες της Burkina Faso της Αφρικής. Ο κ. Kere θα μιλήσει στο πλαίσιο της Ecoweek την Πέμπτη 18 Μαρτίου, στις 5.30μμ, στο Ίδρυμα Παρνασσός, Πλ. Αγ. Γεωργίου Καρύτση, Αθήνα και η ομιλία του θα είναι ανοιχτή για το κοινό. Επίσης, \για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα πραγματοποιηθεί παρουσίαση του Rural Studio από τον αρχιτέκτονα Daniel Wicke, συνεργάτη του Rural Studio. Το Rural Studio έχει λάβει διαστάσεις μύθου στα αρχιτεκτονικά δρώμενα και είναι η πραγματοποίηση του οράματος του αείμνηστου αρχιτέκτονα Samuel Mockbee. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών του Auburn University των ΗΠΑ. Τα 17 χρόνια που λειτουργεί έχει εμπνεύσει φοιτητές και αρχιτέκτονες από όλο τον κόσμο, καθώς αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πειραματικά προγράμματα που συνδυάζουν την οικολογική αρχιτεκτονική με την κοινότητα και τον σχεδιασμό με την κατασκευή, στον κόσμο. Τα σπίτια από παρμπρίζ ή πινακίδες αυτοκινήτων, από λάστιχα καλυμένα με λάσπη, μπάλες από χαρτόνι, αχυρόμπαλες ή άλλα εναλλακτικά υλικά, είναι τα οικολογικά κτίρια που σχεδιάζουν οι φοιτητές ηλικίας 18-24 ετών, οι οποίοι στη συνέχεια τα κατασκευάζουν για την κοινότητα του Hale County της Αλαμπάμα.
Το πρόγραμμα του συνεδρίου Το διεθνές συνέδριο και εργαστήρια σχεδιασμού Ecoweek 2010: Εcoweek 2010: Εcology + Community + Architecture (Οικολογία + Κοινωνία + Αρχιτεκτονική) που αποτελεί πλέον θεσμό, θα πραγματοποιηθεί ξανά στην Αθήνα και απευθύνεται σε αρχιτέκτονες, νέους αρχιτέκτονες και φοιτητές αρχιτεκτονικής, σε μηχανικούς και μηχανικούς περιβάλλοντος. Το συνέδριο περιλαμβάνει θεματικές ομιλίες και εργαστήρια σχεδιασμού. Στις θεματικές ομιλίες θα μιλήσουν ειδικοί από τα διεθνή γραφεία συμβούλων ARUP, Buro Happold, Sustainable Cities/CABE. Περιλαμβάνουν δε την αρχιτέκτονα Ana Serra, το μηχανικό περιβάλλοντος Byron Stigge, το μηχανικό Vasilis Maroulas και τον αρχιτέκτονα Brian Mark. Τα εργαστήρια σχεδιασμού Ecoweek 2010 καινοτομούν φέτος καθώς για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα πραγματοποιηθούν σε 20 αρχιτεκτονικά γραφεία σε όλη την Αθήνα. Οι συμμετέχοντες στα εργαστήρια θα εφαρμόσουν τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και οικολογικής δόμησης σε μικρές ομάδες στα αρχιτεκτονικά γραφεία με την καθοδήγηση καταξιωμένων, νέων και ανερχόμενων αρχιτεκτόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό για τρεις ημέρες. Θέμα των εργαστηρίων ECOWEEK 2010: Ο σχεδιασμός μιας βιοκλιματικής κατοικίας μηδενικών ρύπων. Τα αρχιτεκτονι-
15
κά γραφεία που θα φιλοξενήσουν τα εργαστήρια σχεδιασμού Ecoweek 2010 είναι (αλφαβητικά): Angelidakis (www. angelidakis.com), Anamorphosis (www. anamorphosis-architects.com), rkitekts - Επαμεινώνδας Δασκαλάκης & Συνεργάτες (www.rkitekts.eu), deltArCHI – Δραγώνας + Χριστοπούλου Αρχιτέκτονες (www.deltarchi.com), Doxiadis + (www.doxiadisplus.com), Drifting City (www.driftingcity.com), και Ζερεφός Τέσσας Αρχιτέκτονες (www.zerefostessas.gr), KLAB Architecture (www. klab.gr), Kotionis Architects (with Dr. Tsagrasoulis), Αγνή Κουβελά Αρχιτέκτων (www.couvelas.net), Γιάννης Κουνέλης και Συνεργάτες (www.artektondesign. com), Μελετητική - Αλέξανδρος Τομπάζης (www.meletitiki.gr), ΠΛΕΙΑΣ - Δημήτρης Διαμαντόπουλος και Συνεργάτες (www.pleias.com.gr), Νίκος Ρουσσέας Αρχιτέκτονας, Smyrlis Architects (www. smyrlis.gr), TEAM4 (www.team4.com. gr), Κ. και Θ. Τσίπηρας (www.tsipiras.gr) και ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Φωτειάδης (www.photiadis.gr). Η συμμετοχή στο διεθνές συνέδριο και εργαστήρια γίνεται με εγγραφή. Για περισσότερες πληροφορίες, εγγραφές και το αναλυτικό πρόγραμμα στην ιστοσελίδα www.ecoweek. gr. Η Ecoweek 2010 προγραμματίζει διαδραστικό εργαστήριο κατασκευών με cob (μείγμα άχυρου με πηλό) και επίσκεψη σε οικολογικά κτίρια στη Λάρισα στις 13 και 14 Μαρτίου. Για τη δραστηριότητα αυτή απαιτείται εγγραφή καθώς οι θέσεις είναι περιορισμένες.
Ενδιαφέρουσες ομιλίες διεθνών αρχιτεκτόνων Το 2010 η ECOWEEK προγραμματίζει επίσης ομιλίες της Sarah Grahn του γνωστού αρχιτεκτονικού γραφείου WHITE Αrkitekter (Σουηδία), του αρχιτέκτονα Menno Koostra του διεθνούς αρχιτεκτονικού γραφείου Paul de Ruiter Architects (Ολλανδία) και του Σουηδού αρχιτέκτονα Michael Christensen του αρχιτεκτονικού γραφείου Christensen & Co που πρόσφατα ολοκλήρωσαν το κτίριο Green Lighthouse, το πρώτο ουδέτερο ενεργειακά κτίριο της Δανίας. Αναμένονται επιπλέον ομιλητές από τη Γαλλία. Τη Δευτέρα 15 Μαρτίου στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου (Πανεπιστημίου 37, μετρό: Πανεπιστήμιο) στο πλαίσιο της Ecoweek 2010, θα γίνει προβολή και παρουσίαση του ντοκιμαντέρ “Χίλιες χαμένες μπάλες του γκολφ”, με θέμα το σχεδιασμό γηπέδου
16 ECO-NEA
γκολφ στο Κάβο Σίδερο της Κρήτης θέτοντας ερωτήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ολοκληρωμένης ανάπτυξης και τη σημασία της τοπικής κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Σκηνοθεσία Ε. Καλαϊτζής σε σενάριο Cliff Cook. Είσοδος ελεύθερη.
Προβολή ντοκιμαντέρ Στο πλαίσιο της Ecoweek 2010, θα προβληθούν και ντοκιμαντέρ τα οποία θα είναι ελεύθερης εισόδου. Πρόκειται για: • “Taking Root: the Vision of Wangari Mathai” (Τρίτη 16/3, 19:00, Metropolis, Πανεπιστημίου 54, μετρό: Ομόνοια). Είσοδος ελεύθερη. • “The Garden” (Τετάρτη 17/3, 19:00, Metropolis, Πανεπιστημίου 54, μετρό: Ομόνοια). Είσοδος ελεύθερη. Επίσης, θα προβληθεί αποκλειστικά για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, η ταινία με τίτλο “Η 11η ώρα”, με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο και θέμα τις κλιματικές αλλαγές. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη με εγγραφή και δώρο ένας κάδος κομποστοποίησης για το σχολείο, προσφορά της ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΗ - Γ. ΠΑΠΠΑΣ.
Στήριξη φορέων και εταιρειών Η ECOWEEK 2010 πραγματοποιείται
υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δικαίου, Επιστήμης και Τεχνολογίας και του Δήμου Αθηναίων και χάρις στην υποστήριξη και συνεργασία της CARTECO, του British Council, της ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΗ - Γ. Παππάς, των καταστημάτων Metropolis, των βιβλιοπωλείων Παπασωτηρίου, του Danish Architectural Center, της Βασιλικής Πρεσβείας της Δανίας, της Πρεσβείας της Σουηδίας, του Ολλανδικού Green Building Council, του Συλλόγου Ολιστικής Αρχιτεκτονικής και Οικολογικής Δόμησης και της έκθεσης ECOTEC 2010. Χορηγοί επικοινωνίας είναι τα ακόλουθα μέσα ενημέρωσης: Building Green Magazine, Αθήνα 9.84, Καθημερινή και ΟΙΚΟ, Athens Plus, International Herald Tribune, Athens Voice, FAQ, Eurocharity, ΔΟΜΕΣ, ΚΤΙΡΙΟ, Ecotec, EnergyPoint, Global Energy, Go Natural, Green, Kormos, QualityNet, Περιβάλλον21, Ανεμολόγια και αφίσες σε δεκάδες στάσεις στην Αθήνα προσφορά του Δήμου Αθηναίων. Η ECOWEEK 2010 προβάλεται διεθνώς από το διεθνές δίκτυο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης CSRWire, τα διεθνή αρχιτεκτονικά περιοδικά DETAIL και ECOLOGIK και από το διαδίκτυο.
Το περιβάλλον μπορεί να περιμένει, αποφάνθηκε η Κοπεγχάγη... Τα στοιχεία, από τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές διαπιστώσεις στις οποίες προέβη η Διακυβερνητική Ομάδα για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) στο πλαίσιο της 4ης έκθεσης αξιολόγησης (AR4), επιβεβαιώνουν πέραν πάσης αμφιβολίας τις αρνητικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της περιβόητης συνόδου της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή, ήταν όχι πενιχρά, αλλά και ...ανύπαρκτα.
Τα ευχολόγια για τη σωτηρία του πλανήτη περίσσεψαν στη σύνοδο της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, οι ηγέτες των χωρών που συμμετείχαν στη 15η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, ύστερα από 13 ημέρες χαοτικών διαπραγματεύσεων και μαραθώνιων διαβουλεύσεων, αποφάσισαν ότι …δεν μπορούν να αποφασίσουν και πολύ περισσότερο, να δεσμευτούν σε κάποια μέτρα που θα οδηγήσουν σε μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Για να είμαστε πιο ακριβείς, η “Συμφωνία της Κοπεγχάγης”, όπως βαφτίστηκε από τους διαπραγματευτές, κατέληξε σε... φιάσκο καθώς είναι μη δεσμευτικού χαρακτήρα και οι δύσκολες αποφάσεις αναβλήθηκαν για το... νέο έτος. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος πρότεινε το τελικό κείμενο σε συνεργασία με την Κίνα, τη Βραζιλία, την Ινδία και τη Νότιο Αφρική, χαρακτήρισε τη συμφωνία σημαντικό βήμα, αλλά όχι αρκετό για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο ίδιος δεν πρότεινε νέες δεσμεύσεις για τη μείωση των ρύπων από την πλευρά της Ουάσιγκτον. Ο Γάλλος ομόλογός του Νικολά Σαρκοζί, δήλωσε ότι οι αντιδράσεις της Κίνας προς ένα σύστημα που θα ελέγχει τις εκπομπές
17
αερίων του θερμοκηπίου αποτέλεσαν εμπόδιο για την επίτευξη συμφωνίας στην Κοπεγχάγη.
Αντιδράσεις για την “κλιματική ντροπή” Πάντως, όλα αυτά χαρακτηρίστηκαν από τους διαδηλωτές της Κοπεγχάγης ως “κλιματική ντροπή”, αφού αυτό ήταν το σύνθημα που κυριάρχησε στους δρόμους της δανέζικης πρωτεύουσας όταν έγινε γνωστό το ναυάγιο της συνόδου. Μερικά από τα πρωτοσέλιδα μεγάλων και έγκριτων εφημερίδων ήταν άκρως σκωπτικά για το αποτέλεσμα της συνόδου. Η γαλλική “Λε Μοντ” έγραψε για “αποτυχία της Κοπεγχάγης”, ενώ η αμερικανική “Ουάσιγκτον Ποστ” επισήμανε πως οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να τα είχαν πάει καλύτερα. “Το φιάσκο είναι παγκόσμιο και όχι τοπικό” υπογράμμισε η ολλανδική “Πολίτικεν”, εστιάζοντας στην ανικανότητα των κυβερνήσεων να λάβουν αποφάσεις σε συλλογικό επίπεδο. Στο κείμενο δεν υπάρχουν αριθμητικοί στόχοι για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, ωστόσο όλες οι χώρες δεσμεύονται να τους παρουσιάσουν εντός του 2010. Συγκεκριμένα, η συμφωνία εκτιμά ότι “βαθιές περικοπές στις παγκόσμιες εκπομπές απαιτούνται
18 ECO-NEA
με προοπτική να μειωθούν οι παγκόσμιες εκπομπές, ώστε να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους δύο βαθμούς Κελσίου”. Ωστόσο, δεν εξηγεί πώς και πότε θα γίνουν αυτές οι “βαθιές περικοπές”. Σε ότι αφορά τη χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών, το κείμενο επισημαίνει πως οι αναπτυγμένες χώρες θα παράσχουν επαρκείς, προβλέψιμους και σταθερούς οικονομικούς πόρους και τεχνολογία, προκειμένου να υποστηρίξουν την εφαρμογή προσαρμοσμένης δράσης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κλείνοντας επίσημα τις εργασίες της διάσκεψης, μετά από ολονύχτιες μαραθώνιες συνομιλίες, ο οικοδεσπότης Δανός πρωθυπουργός Λαρς Λόκε Ράσμουσεν ανακοίνωσε ότι οι διαπραγματευτές της συνόδου θα συνεχίσουν να εργάζονται με την προοπτική να παρουσιάσουν το αποτέλεσμα των εργασιών τους... για υιοθέτηση στην επόμενη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, τον Νοέμβριο του 2010 στο Μεξικό.
Τι προβλέπει η “συμφωνία της Κοπεγχάγης” Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της συνόδου της Κοπεγχάγης, θα λέγαμε πως το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν
υπήρξε καμιά δεσμευτική συμφωνία, που θα αποτελεί διάδοχη της ήδη ξεπερασμένης συμφωνίας του Πρωτόκολλου του Κιότο. Το Κιότο περιορίζει τις εκπομπές των 40 πλουσιότερων χωρών από το 2008 έως το 2012, όμως οι ΗΠΑ δεν επικύρωσαν ποτέ το μη δεσμευτικό Πρωτόκολλο. Οι πλούσιες χώρες προτιμούσαν μία συμφωνία που θα περιλαμβάνει όλες τις χώρες, ενώ οι αναπτυσσόμενες επιθυμούσαν παράταση και αύξηση των δεσμεύσεων των πλουσίων κάτω από το Πρωτόκολλο του Κιότο. Τελικά, δεν ελήφθη καμία απόφαση για το αν μια νέα συμφωνία θα ισχύει για την περίοδο 2013-2017 ή 2013-2020. Η “συμφωνία της Κοπεγχάγης” αναγνωρίζει ότι “η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα πρέπει να είναι κάτω των δύο βαθμών Κελσίου”. Συμφωνεί ότι “απαιτούνται βαθιές περικοπές στις παγκόσμιες εκπομπές” και ότι αυτές θα πρέπει να σταματήσουν να αυξάνονται “το συντομότερο δυνατό”. Δεν υπήρξε επίσης καμία συμφωνία ούτε για το ποσοστό ούτε για τον χρονικό ορίζοντα των περικοπών. Η εφαρμογή της συμφωνίας θα αναθεωρηθεί το 2015 με την προοπτική να μειωθεί το όριο των 2 βαθμών Κελσίου στον 1,5. Συμφωνία δεν υπήρξε ούτε για το έτος βάσης που θα χρησιμοποιηθεί για τους στόχους του 2020. Οι πλούσιες χώρες έχουν μέχρι στιγμής προσφερθεί να μειώσουν τις εκπομπές τους κατά 14-18% έως το 2020 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, ενώ οι αναπτυσσόμενες συμπεριλαμβανομένης της Κίνας θέλουν περικοπές τουλάχιστον κατά 40% από το σύνολο των πλούσιων χωρών. Στην Κοπεγχάγη αποφασίστηκε και η ίδρυση του “Πράσινου Κλιματικού Ταμείου της Κοπεγχάγης”, από το οποίο θα περνά ένα “σημαντικό μέρος” της χρηματοδότησης για στήριξη προγραμμάτων για επιβράδυνση της αποψίλωσης, βοήθεια των χωρών να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και για διάδοση της “πράσινης” τεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτό επήλθε συμφωνία για “στόχο” συγκέντρωσης 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2020 για τη στήριξη των κλιματικών δράσεων των αναπτυσσόμενων χωρών. Η χρηματοδότηση θα προέρχεται από μία “ευρεία γκάμα πηγών”. Οι ανεπτυγμένες χώρες θα συγκεντρώσουν 30 δισ. δολάρια στην περίοδο 2010-2012 για να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες.
Αντιδράσεις από αναπτυσσόμενες χώρες Διχασμένος είναι ο πλανήτης από τη Συμφωνία της Κοπεγχάγης. Εκτός της Κίνας που εξέφρασε την ικανοποίησή της για την έκβαση της 15ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα, ΗΠΑ, Γερμανία, Βρετανία και Γαλλία παραδέχτηκαν ότι έγινε μια καλή αρχή, εξαίροντας τη μετατροπή της σε ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο. Την αντίθεσή τους με την προτεινόμενη συμφωνία εξέφρασαν ο Σουδανός αντιπρόεδρος Λουμούμπα Στανισλάς Ντία-Πινγκ, η χώρα του οποίου προεδρεύει της G77 (130 αναπτυσσόμενων χωρών), και οι αντιπροσωπείες της Βραζιλίας, της Βενεζουέλας, της Βολιβίας, της Κούβας και της Νικαράγουας, επισημαίνοντας ότι δεν συμβάλλει στην αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του εκπρόσωπου του Τουβαλού, νησιωτικής χώρας του Ειρηνικού που κινδυνεύει με “εξαφάνιση” από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ο οποίος δήλωσε ότι “είναι σαν να δεχτήκαμε τα 30 αργύρια για να προδώσουμε το λαό μας και το μέλλον μας”.
Κ. Παπούλιας: Μοντέλο ανάπτυξης του κέρδους για λίγους Μιλώντας στην Παγκόσμια Διάσκεψη για το Ενεργειακό Μέλλον του Πλανήτη, στο Αμπου Νταμπλ, ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, τόνισε τα εξής: “Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Σ’ αυτήν την πρόκληση όφειλαν να απαντήσουν οι ηγέτες του κόσμου, αντί να περιοριστούν σε μια συμφωνία στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή”. Παράλληλα καυτηρίασε το μοντέλο ανάπτυξης που υιοθέτησε ο ανεπτυγμένος κόσμος τα τελευταία χρόνια, χαρακτηρίζοντάς το “μοντέλο απληστίας και ασυδοσίας στο όνομα του κέρδους για τους λίγους”.
Κέρδος και περιβάλλον
Κ. Μπιρμπίλη: Απογοητευτικά αποτελέσματα
Οι εκθέσεις της Διακυβερνητικής Ομάδας για την Κλιματική Αλλαγή IPCC αποδεικνύουν ότι οι αρνητικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στη γη, δημιουργούν διαρκώς μεγαλύτερους κινδύνους για τα οικοσυστήματα, την παραγωγή τροφίμων καθώς και για την ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια. Μια άλλη έκθεση, η βρετανική Stern αποδεικνύει επίσης ότι το περιθώριο δράσης μειώνεται ταχύτατα, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε καθυστέρηση θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των πιθανοτήτων επικίνδυνης αλλαγής του κλίματος, και ότι τα οφέλη που θα προκύψουν από σθεναρή παγκόσμια έγκαιρη δράση σχετικά με την αλλαγή του κλίματος υπερβαίνουν κατά πολύ το οικονομικό κόστος της δράσης. Η αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος, οφείλει να συγκρουστεί με κατεστημένα συμφέροντα, να αμφισβητήσει επιχειρηματικές πρακτικές και επιλογές που στο κυνήγι του κέρδους υπονομεύουν την ισορροπία του περιβάλλοντος, του ανθρώπου με τη φύση, αλλά ακόμα και το μέλλον βιομηχανικών κλάδων, ολόκληρων χωρών, εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη.
Από τη μεριά της, η υπουργός Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ. Τίνα Μπιρμπίλη, μιλώντας στη βουλή, στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό, χαρακτήρισε “απογοητευτικά” τα αποτελέσματα της Συνόδου της Κοπεγχάγης. Ξεχώρισε δε τρία σημεία: “Πρώτο, όλος ο κόσμος, όλοι οι ηγέτες ήταν εκεί. Δεν θα μπορούσαν να λείπουν από ένα τόσο σημαντικό για τους λαούς τους γεγονός. Μπορεί να διέψευσαν εν μέρει τις προσδοκίες των λαών τους αλλά ήταν εκεί, δίνοντας το μήνυμα ότι ανάπτυξη, καταπολέμηση της φτώχειας, καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής απαιτούν στοχευμένες και ταυτόσημες πολιτικές. Δεύτερο, η παρουσία της χώρας μας στα διεθνή φόρα, όχι μόνο ως παρουσία που αυτονόητα μετράει αλλά ως χώρα που μπορεί παρά την κλίμακά της να επιχειρεί να ανατρέψει συσχετισμούς μεγάλων δυνάμεων σε συμμαχία με μικρότερες χώρες που είτε πολιτισμικά είτε ιδεολογικά είμαστε πιο κοντά. Σε αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο και οι ουσιαστικές επαφές με τους ομολόγους μας για τη διαπραγμάτευση. Η Ελλάδα έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια επίτευξης μιας νομικά δεσμευτικής συνθήκης το τελευταίο βράδυ των σκληρών διαπραγματεύσεων. Η πρότασή μας, πρόταση και άλλων Ευρωπαίων ομολόγων και ομολόγων από τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν πέρασε. Όμως βάλαμε παρακαταθήκη για την προσπάθεια που ξεκινά την επόμενη μέρα. Τρίτο, η συζήτηση στην Κοπεγχάγη δεν ήταν μόνο μια συζήτηση για μειώσεις εκπομπών και υποχρεώσεις χωρών που πλήττουν τις οικονομίες τους ή βάζουν εμπόδιο στην ανάπτυξή τους. Ήταν πολύ περισσότερο μια συζήτηση για ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο που θα σέβεται το περιβάλλον, θα μειώνει τις εκπομπές ρύπων, θα δημιουργεί τεχνολογίες, θα άρει τις ανισότητες. Όλος ο κόσμος μιλά για την πράσινη ανάπτυξη. Και η χώρα μας πρωτοστατεί σε αυτή τη συζήτηση. Η χώρα μας, έχει πλέον εμπλακεί στη δίνη της παγκόσμιας κρίσης. Η κρίση όμως αυτή έχει έντονο ελληνικό χρώμα. Πάνω από όλα είναι κρίση του αναπτυξιακού μοντέλου που επιλέξαμε τις τελευταίες δεκαετίες. Εάν η πράσινη ανάπτυξη δεν είχε ανακαλυφθεί ήμασταν υποχρεωμένοι να την ανακαλύψουμε”.
19
Επιτάχυνση της ανάπτυξης των έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα Σχέδιο νόμου για την “Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής” έχει κατατεθεί ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο για δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικών Αλλαγών. Στόχος είναι η δραστική μείωση του συνολικού χρόνου αδειοδότησής τους, ώστε αυτός να φτάσει τους 8-10 μήνες. Η προτεινόμενη νομοθετική παρέμβαση για την “επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής”, σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου ΠΕΚΑ, στοχεύει στην αναδιάρθρωση και ορθολογικοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας των έργων ΑΠΕ, με σκοπό: • Να μειωθεί δραστικά ο συνολικός χρόνος αδειοδότησής τους, από 3-5 χρόνια που είναι σήμερα, σε λιγότερο από 8-10 μήνες συνολικά. • Να τηρούνται αυστηρά οι τιθέμενες από το νόμο προθεσμίες γνωμοδότησης / αδειοδότησης. • Να καθορίζεται επακριβώς το περιεχόμενο κάθε γνωμοδότησης, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια, η ισότιμη μεταχείριση και η αποτελεσματικότητα της όλης αδειοδοτικής διαδικασίας. • Να υπάρχει παράλληλη, κατά το δυνατόν, ροή των επί μέρους σταδίων της αδειοδοτικής διαδικασίας, που μέχρι σήμερα εκτελούνται σειριακά. Στο προτεινόμενο σχέδιο νόμου καθορίζονται τρεις πολύ σημαντικοί στόχοι: • Ο εθνικός δεσμευτικός στόχος 20% για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην κάλυψη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας μέχρι το 2020 - αντί του 18% που προβλέπει η Οδηγία 28/2009. • Ο εθνικός στόχος τουλάχιστον 40%, για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην κάλυψη της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2020. • Ότι η προστασία του κλίματος μέσω της προώθησης της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ είναι προτεραιότητα ύψιστης σημασίας για τη χώρα, η οποία λαμβάνεται υπόψη σε περιπτώσεις στάθμισης με άλλες περιβαλλοντικές ή κοινωνικές παραμέτρους. Με το παρόν νομοσχέδιο απλοποιείται η διαδικασία έκδοσης της άδειας παραγωγής έργου ΑΠΕ, η οποία επανακτά τον προ του Ν. 3468/06 χαρακτήρα της. Η άδεια παραγωγής θα αφορά πλέον την τεχνικοοικονομική επάρκεια του συγκεκριμένου έργου ΑΠΕ και θα αποσυνδεθεί από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, η οποία θα ακολουθεί σε επόμενο στάδιο. Η άδεια παραγωγής πλέον θα εκδίδεται από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, και όχι από το πρώην υπουργείο Ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται ο δραστικός περιορισμός της διάρκειας της σχετικής αδειοδοτικής διαδικασίας, σε δύο μόνο μήνες. Από την υποχρέωση λήψης άδειας παραγωγής ή άλλης διαπιστωτικής απόφασης θα εξαιρούνται εγκαταστάσεις ΑΠΕ που χαρακτηρίζονται από την κείμενη νομοθεσία ως μη οχλούσες ή χαμηλής όχλησης δραστηριότητες επιταχύνοντας έτσι χιλιάδες μικρομεσαίες επενδύσεις. Θα συγχωνευθούν σε μία ενιαία διαδικασία, οι διαδικασίες Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ), όπως δηλαδή γίνεται σε όλα τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Με το νέο σχέδιο νόμου θα αποδίδεται σημαντικό μέρος του ειδικού τέλους παραγωγού ΑΠΕ, που θα διαμορφωθεί στο 50%, υπέρ των ΟΤΑ απ’ ευθείας στους οικιακούς καταναλωτές του δημοτικού ή κοινοτικού διαμερίσματος του ΟΤΑ, στο οποίο εγκαθίσταται το έργο ΑΠΕ, μέσω των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος. Το υπόλοιπο ποσοστό των εσόδων από το ειδικό τέλος
20 ECO-NEA
Πίνακας 1 5%
7%
6%
10%
3% 25%
13%
18%
1% 12%
Ανάκληση | Δασικά - Απαλλοτριώσεις | Δίκτυο | Εταιρικά | Ολιγωρία | Όροι σύνδεσης | Προσφυγή | Τοπικές αντιδράσεις | ΥΠΠΟ | Χωροταξικό
θα αποδίδεται στον αντίστοιχο ΟΤΑ, για την εκ του νόμου καθοριζόμενη χρησιμοποίησή τους. Μία άλλη ρύθμιση είναι η τροποποίηση, βελτίωση και συμπλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου των ΑΠΕ (ΚΥΑ 49828/2008), καθώς και το συναφές με αυτό νομικό πλαίσιο, με βασικό στόχο την αποσαφήνιση κρίσιμων ρυθμίσεών του και την παροχή της δυνατότητας άμεσης και αποτελεσματικής εφαρμογής του, έτσι ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην απεμπλοκή μεγάλου αριθμού εν εξελίξει έργων ΑΠΕ, που βρίσκονται σήμερα σε αδειοδοτική τελμάτωση. Στο υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής θα συσταθεί Αυτοτελής Ειδική Υπηρεσία Εξυπηρέτησης Επενδύσεων ΑΠΕ, στα πρότυπα “φορέα μιας στάσης (onestop shop)”. Αποστολή της Υπηρεσίας αυτής, η οποία θα λειτουργεί σε επίπεδο Διεύθυνσης και θα υπάγεται απ’ ευθείας στον υπουργό Π.Ε.Κ.Α., είναι η παροχή πληροφοριών και η συντονισμένη διεκπεραίωση των αιτημάτων επενδυτών, οι οποίοι ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν επενδύσεις για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Το υπουργείο ΠΕΚΑ ανακοίνωσε και μια σειρά από νέα στοιχεία που δείχνουν το σύνολο της εγκατεστημένης ισχύος έργων ΑΠΕ στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, έως και τον Οκτώβριο του 2009, η συνολική ισχύς εγκατεστημένων έργων ΑΠΕ ανερχόταν σε 1420,6 MW. Η κατανομή τους είναι ως εξής: Αιολικά 1157,4 MW, Μικροί Υδροηλεκτρικοί Σταθμοί (ΜΥΗΣ) 180,4 MW, φωτοβολταϊκά 42 MW και βιομάζα 40,8 ΜW.
Προτεινόμενη τροποποίηση αδειοδοτικής διαδικασίας
Εκτίμηση για την εξοικονόμηση χρόνου στην αδειοδοτική διαδικασία
1.Έκδοση άδειας παραγωγής από Ρ.Α.Ε.
8 μήνες
2. Κατάργηση ΠΠΕΑ και εξέταση των σχετικών ζητημάτων στα πλαίσια της ΕΠΟ
18 μήνες
3. Παράλληλες οι διαδικασίες ΕΠΟ και Προσφοράς Σύνδεσης μετά την άδεια παραγωγής
6 μήνες
4. Ανεξάρτητες οι διαδικασίες ΕΠΟ και Έγκρισης Επέμβασης
6 μήνες
5. Παράλληλες οι διαδικασίες άδειας εγκατάστασης, συμβάσεων σύνδεσης και πώλησης, οικοδομικής άδειας, πρωτοκόλλου εγκατάστασης κ.λπ., μετά την ενεργοποίηση της Προσφοράς Σύνδεσης (δηλ. μετά τη χορήγηση ΕΠΟ)
6 μήνες
6. Ρυθμίσεις για χαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων
6 μήνες (κατά περίπτωση)
7. Ρυθμίσεις για τις εξαιρέσεις
10 μήνες (κατά περίπτωση)
Σύνολο Εξοικονόμησης Χρόνου
44 - 50 μήνες (3,5 - 4 έτη)
21
Εγκατεστημένη ισχύς έργων ΑΠΕ στη χώρα (σε MW) (δεν περιλαμβάνονται μεγάλα υδροηλεκτρικά με ισχύ >15MW) 2004
2005
2006
2007
2008
31/10/2009
Αιολικά
480,4
576,1
749,3
853,6
1015,6
1157,4
Βιομάζα
20,5
20,5
37,6
37,6
39,4
40,8
Μυής
43,3
48,2
73,7
95,5
158,4
180,4
Φ/Β
0,3
0,5
0,7
0,7
11,0
42
Σύνολο
544,5
645,3
861,2
987,4
1224,4
1420,6
+ 101 MW
+ 216 MW
+ 126 MW
+ 237 MW
+ 196 MW
Εξέλιξη εγκατεστημένης ισχύος αιολικών πάρκων σε χώρες της ΕΕ (MW) Χώρα
Τέλος 2001
Τέλος 2002
Τέλος 2005
Τέλος 2006
Γερμανία
8.753
12.001
18.415
20.622
Ισπανία
3.335
4.830
10.028
11.615
Δανία
2.556
2.889
3.128
3.136
Ιταλία
697
785
1.718
2.123
Μ. Βρετανία
485
552
1.332
1.963
Πορτογαλία
127
194
1.022
1.716
Γαλλία
85
147
757
1.567
Ολλανδία
483
686
1.219
1.560
Αυστρία
95
139
819
965
Ελλάδα
272
302
573
746
Ιρλανδία
125
137
496
745
Σουηδία
280
328
510
572
40.500
48.027 (+19%)
ΕΕ-27
Ισχύς αιολικών πάρκων σε λειτουργία σε χώρες της ΕΕ (MW - Τέλος 2008) Χώρα
Ισχύς που εγκαταστάθηκε μέσα στο 2008
Συνολικά εγκατεστημένη ισχύς (Τέλος 2008)
Γερμανία
1.665
23.903
Ισπανία
1.609
16.754
Ιταλία
1.010
3.736
Γαλλία
950
3.404
Μ. Βρετανία
836
3.241
Δανία
77
3.180
Πορτογαλία
712
2.862
Ολλανδία
500
2.225
Σουηδία
236
1.021
Ιρλανδία
208
1.002
Αυστρία
14
995
Ελλάδα
114
985
ΕΕ-27
8.484
64.949 (+15% το 2008)
22 ECO-NEA
Αρχιτέκτονες μιλούν για την οικολογική δόμηση Συνέντευξεις Μανώλης Ηλιάκης Επιμέλεια Δημήτρης Σταμούλης
Σε 20 αρχιτεκτονικά γραφεία της Αθήνας θα φιλοξενηθούν φέτος τα εργαστήρια σχεδιασμού Ecoweek 2010. Οι συμμετέχοντες στα εργαστήρια θα εφαρμόσουν τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και οικολογικής δόμησης σε μικρές ομάδες στα αρχιτεκτονικά γραφεία υπό την καθοδήγηση καταξιωμένων, νέων και ανερχόμενων αρχιτεκτόνων. Εμείς απευθύναμε ορισμένα επίκαιρα ερωτήματα σε μερικούς από τους αρχιτέκτονες που θα πλαισιώσουν το εγχείρημα αυτό.
23
http://couvelas.net
ΑΓΝΗ ΚΟΥΒΕΛΑ
Η εναρμόνιση αρχιτεκτονικής και τοπίου αποτελεί ενέργεια βιοκλιματική Τι σημαίνει για σας ένταξη ενός κτιρίου στο τοπίο; Μπορεί μια αρχιτεκτονική επέμβαση να “συμπληρώσει” το τοπίο; Τοπίο: Αν θεωρήσουμε ότι η αρχιτεκτονική βασίζεται στην αντίληψη (σύλληψη) του χώρου, τότε άμεσα υπεισέρχεται το τοπίο ως έννοια (σκέψη, ιδέα του περιεχομένου ενός φαινομένου, σκοπός) και ως σύλληψη (σύνθεση, περιγραφή). Ψηλαφώντας τα στοιχεία που συνθέτουν το περιβάλλον, αναζητούμε βαθύτερες έννοιες σε αυτά, προσπαθώντας να τα αξιοποιήσουμε στο σχεδιασμό κάθε έργου. Τοπικότητα: Ένα κτίσμα, όταν είναι ενταγμένο (ενσωματωμένο) στο τοπίο, διαθέτει τοπικότητα, την ιδιαίτερη αυτή ποιότητα (ή το σύνολο των χαρακτηριστικών) που το καθιστά αναγνωρίσιμο τμήμα ενός ορισμένου τόπου. Ως τόπος νοείται το φυσικό και δομημένο τοπίο - είναι το υλικό περιβάλλον με το κλίμα του. Η τοπικότητα απορρέει από τον τόπο, τη μορφή και τις κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται σε αυτόν σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. Η ίδια αυτή ιδιότητα αντανακλά το σύνολο των ιδιοτήτων και εσωτερικών σχέσεων που συγκροτούν τη μοναδικότητα - διαφορετικότητα κάθε τόπου. Η τοπικότητα ενός κτίσματος προσδιορίζεται από το κατά πόσο εμπεριέχει τα χαρακτηριστικά αυτού του συνόλου. Διαθέτει ένα μοναδικό χαρακτήρα, μια και μόνη υπόσταση, που δε συναντάται αλλού. Ποικιλία: Ο αρχιτέκτονας που θα σχεδιάσει σε ένα τόπο, στο βαθμό που αναλύει και αναγνωρίζει το χαρακτήρα του, δημιουργεί κάτι που καθρεφτίζει την εκάστοτε μοναδικότητα του τόπου. Για πρακτικές, λειτουργικές και συμβολικές ανάγκες εφευρίσκει, ερμηνεύει, φτιάχνει κώδικες, χρησιμοποιώντας τα δεδομένα που του παρέχουν η παιδεία, οι αισθήσεις και οι προσωπική του πείρα. Εξειδικεύοντας, απαντά σε ερωτήματα που αδυνατεί να καλύψει το σύγχρονο πνεύμα παγκοσμιοποίησης. Ο ρόλος του στη δημιουργία των μορφών του παρόντος αποκτά ένα νόημα, μια μοναδικότητα. Οικολογία: Η εναρμόνιση της αρχιτεκτονικής με το δεδομένο τοπίο (υλικό περιβάλλον με το κλίμα του) αποτελεί ενέργεια βι-
24 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
www.deltarchi.com
οκλιματική. Κάθε περιβαλλοντικός χειρισμός είναι και βιοκλιματικός, αφού περιορίζει την αυθαιρεσία στις επιλογές και μειώνει την περιβαλλοντική ζημιά και την ενεργειακή επιβάρυνση. “Συμπλήρωση” τοπίου: Μπορεί να γίνει με τρόπο συμβολικό εξαίροντας τα δυνητικά μηνύματα που απηχούν το πνεύμα του τόπου (genius loci) ή με τρόπο κυριολεκτικό, “επουλώνοντας” πληγές. Στο αρχαιολογικό Πάρκο του Τύμβου Μαραθωνομάχων αναπτύξαμε μια τεχνητή γλώσσα που αποκαθιστά το νόημα του τόπου μέσω “φυσικών” επεμβάσεων, μέσω επαναφοράς της φύσης. Στη μελέτη διαμόρφωσης ανοικτού θεάτρου σε εγκαταλειμμένο λατομείο στην Ικαρία, η διάταξη του κοίλου αναιρεί την πληγή στην πλαγιά, αποκαθιστώντας το φυσικό ανάγλυφο. Τι προσπαθήσατε να πετύχετε στην πρότασή σας για το αρχαιολογικό Πάρκο του Τύμβου Μαραθωνομάχων; Πώς χειριστήκατε τα οικολογικά θέματα; Χειριστήκαμε τον αρχαιολογικό χώρο ως πεδίο ανάδειξης του συμβολισμού και του ιστορικού νοήματος της τοποθεσίας. Εφαρμόσαμε μια στρατηγική που αποσπά τους επισκέπτες από το άμεσο, αυθαίρετα δομημένο περιβάλλον, επανασυνδέοντας τον χώρο με τους γειτονικούς λόφους. Οι επεμβάσεις αποκατέστησαν την οπτική συνέχεια του φυσικού τοπίου και υπαγόρευσαν τρόπους θέασης και ανάγνωσης της “φυσικής” τοπογραφίας του ιστορικού τόπου που εμπερικλείει και τον Τύμβο, τρόπους σύνδεσης της μορφολογίας του εδάφους (του Τύμβου συμπεριλαμβανομένου) με την ιστορία και τους συμβολισμούς. Διατηρήσαμε το χαρακτήρα του πεδινού τοπίου εξαίροντας έτσι το μνημείο που επαναλαμβάνει το μητρικό σχήμα του βουνού. Μέχρι στιγμής, πώς ανταποκρίθηκε η ελληνική Πολιτεία στη μελέτη που εκπονήσατε; Η μελέτη υλοποιήθηκε το έτος 2004. Η μεγαλύτερη ανησυχία μας αφορούσε στην ακριβή και πλήρη εφαρμογή της. Η γενική έλλειψη παιδείας και παράδοσης στις επεμβάσεις τοπίων και στους βιοκλιματικούς χειρισμούς φοβόμασταν ότι θα οδηγούσε σε υποτίμηση της ιδιαίτερης σημασίας των προτάσεων. Ευτυχώς, οι αποκλίσεις από τη μελέτη είναι σχετικά περιορισμένες. Ωστόσο, το έργο παραμένει ανολοκλήρωτο ως προς τις φυτεύσεις.
ΠΑΝΟΣ ΔΡΑΓΩΝΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ενεργοποίηση ενός δημόσιου διαλόγου για την πόλη Υπάρχουν διάφορες τάσεις σε αυτό που ονομάζουμε βιοκλιματικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, αναλόγως της τεχνολογίας, των υλικών ή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούνται κάθε φορά. Πώς επηρεάζουν όλες αυτές οι τάσεις τη φιλοσοφία σχεδιασμού σας; Σε μεγάλο βαθμό, ο βιοκλιματικός σχεδιασμός αποτελεί εφαρμογή ορισμένων βασικών κανόνων που αφορούν στο σωστό ηλιασμό και αερισμό ενός κτιρίου. Οι κανόνες αυτοί είναι γνωστοί και αναλλοίωτοι εδώ και εκατοντάδες χρόνια και η εφαρμογή τους διέπει κάθε αρχιτεκτονικό έργο που είναι εναρμονισμένο με το φυσικό περιβάλλον του. Η αλλαγή που παρατηρείται στις μέρες μας αφορά στην αυξημένη ευαισθησία της κοινής γνώμης απέναντι στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και την αντίστοιχη στροφή της οικοδομικής τεχνολογίας στην κατεύθυνση της πράσινης ανάπτυξης. Η αφομοίωση των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων γεννά νέες προκλήσεις για την αρχιτεκτονική τις οποίες προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε μέσα από το έργο μας. Μας απασχολεί ιδιαίτερα η διερεύνηση των νέων αρχιτεκτονικών μορφολογιών που αναδεικνύονται από την αφομοίωση της πράσινης οικοδομικής τεχνολογίας. Η σημαντικότερη σχεδιαστική πρόκληση της εποχής μας αφορά στην πρόσληψη του δομημένου περιβάλλοντος ως μια μορφή αναδυόμενης “τεχνητής φύσης”. Μας απασχολούν οι αρχές σχεδιασμού αυτής της νέας φύσης, οι μορφολογικές καταβολές της αλλά και οι σχέσεις της με την υφιστάμενη αστική πραγματικότητα. Τι προσπαθήσατε να πετύχετε στην πρότασή σας για την ανάδυση του Ιλισσού; Πόσο εύκολο είναι να υιοθετήσει η Πολιτεία τέτοιες προτάσεις για την ελληνική πόλη; Θεωρούμε ότι η συζήτηση που γίνεται τα τελευταία χρόνια για την ελληνική πόλη είναι περιορισμένη και αποσπασματική. Είναι απογοητευτικό το έλλειμμα των ιδεών που παρουσιάζονται για μία πόλη που μόλις πριν από πέντε χρόνια οργάνωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το κενό αυτό οφεί-
www.photiadis.gr
λεται στην κρίση του θεσμού των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, προκαλεί παρανοήσεις, δημιουργεί στερεότυπες αντιλήψεις και, γενικά, δυσχεραίνει τις πιθανότητες αναβάθμισης της εικόνας της Αθήνας. Ο στόχος μας για την ανάδυση του Ιλισσού δεν ήταν άλλος από την ενεργοποίηση ενός δημόσιου διαλόγου για την πόλη. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που η παρουσίασή της δεν ακολούθησε τα συμβατικά μέσα δημοσιοποίησης του αρχιτεκτονικού έργου αλλά έγινε μέσα από ένα ιστολόγιο. Μέσα από αυτή την πρόταση προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε τη μορφή που μπορεί να έχει ένας αστικός χείμαρρος στο κέντρο μιας σύγχρονης πόλης. Προσπαθήσαμε, ακόμη, να αναδείξουμε τις διαστάσεις του ζητήματος της διαχείρισης των αστικών υδάτων και τις δυνατότητες αξιοποίησης των νέων πράσινων τεχνολογιών για τη δημιουργία δικτύων δημόσιου χώρου. Η υιοθέτηση αντίστοιχων προτάσεων από την Πολιτεία δεν γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Απαιτείται χρόνος και συστηματική ανταλλαγή απόψεων μέσα από διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης. Ποια η γνώμη σας για την κατάληψηπροστασία “κενών χώρων” από κατοίκους και επιτροπές πρωτοβουλίας της Αθήνας; Ποια φαντάζεστε ότι θα είναι η τύχη αυτών των χώρων και τι θα προτείνατε; Το γεγονός ότι ο πληθυσμός της Αθήνας ενδιαφέρεται για το δημόσιο χώρο και διεκδικεί τα δικαιώματα του αποτελεί ένα θετικό γεγονός για την πόλη. Από την άλλη, είναι δυσάρεστο το γεγονός ότι η ενεργοποίηση αυτή συντελείται μέσα σε συνθήκες έντονης πόλωσης όπου κυριαρχεί η διαμάχη δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων. Θεωρούμε ότι, για την ώρα, ο ρόλος των συγκεκριμένων πρωτοβουλιών είναι περισσότερο συμβολικός και αποτελεί μια έκφραση αντίστασης στην συνεχιζόμενη υποβάθμιση του δημόσιου χώρου από το 2004 μέχρι σήμερα. Πιστεύουμε ότι στο μέλλον, με την κατάκτηση εμπειριών και την πιο ενεργή συνδρομή κατοίκων με ειδικές γνώσεις, ο ρόλος των επιτροπών κατοίκων μπορεί να γίνει πολύ πιο ενεργός. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε εδώ στις πρώτες αποκαταστάσεις ρεμάτων σε μικρές αμερικανικές πόλεις, που ξεκίνησαν από ανάλογες, συχνά συμβολικές, πρωτοβουλίες ομάδων κατοίκων και εξελίχθηκαν σε μια πολύ σοβαρή τάση του σύγχρονου αστικού σχεδιασμού.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ
Η κατεδάφιση κτιρίων, η πιο τολμηρή πολεοδομική παρέμβαση Μπορείτε ν’ αναφέρετε τα βασικά ενεργειακά βιοκλιματικά συστήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης; Έχει μετρηθεί η ενεργειακή απόδοση του Μουσείου μετά τη λειτουργία του; Επιγραμματικά, τα στοιχεία των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων του Νέου Μουσείου Ακρόπολης που συμβάλουν στην ενεργειακή απόδοση του κτιρίου είναι: • Αυτοματοποιημένο σύστημα ελέγχου και διαχείρισης φωτισμού, το οποίο προσαρμόζεται ανάλογα με τον εξωτερικό φωτισμό. • Αντλίες και κυκλοφορητές μεταβλητής παροχής τροφοδοτούμενες με κινητήρες μεταβλητής ταχύτητας (inverter) οι οποίες προσαρμόζουν την κατανάλωση ενέργειας ανάλογα με τη ζήτηση του δικτύου που εξυπηρετούν. • Ανεμιστήρες κλιματιστικών μονάδων μεταβλητής παροχής αέρα. • Κλιματιστικές μονάδες με δυνατότητα για 100% δωρεάν ψύξη (free cooling). Δηλαδή απαγωγή των θερμικών φορτίων από τους χώρους με αέρα περιβάλλοντος (τις ενδιάμεσες εποχές) χωρίς λειτουργία ψύκτη ή λέβητα. • Επιμέρους ρύθμιση της θερμοκρασίας ανά ζώνη μέσω προγράμματος άμεσου ψηφιακού ελέγχου και διόδων βανών αναλογικής λειτουργίας στις αντίστοιχες κλιματιστικές μονάδες. • Δεύτερο κέλυφος στο επίπεδο της Αίθουσας Γλυπτών του Παρθενώνα με εσωτερικό υαλοστάσιο (πάνω από το ύψος του ανθρώπου) και προσαγωγή αέρα κατακόρυφα μεταξύ του έσω και έξω υαλοστασίου για την απ’ ευθείας απαγωγή του φορτίου αγωγιμότητας των τζαμιών. • Υαλοπίνακες ειδικών προδιαγραφών (low-E, Litex coverage, low shading coef ficient κ.λπ.) • Κινητά σκίαστρα στα υαλοστάσια που επιβαρύνονται περισσότερο από ηλιακή ακτινοβολία. • Ψύκτες με οικολογικό ψυκτικό μέσο (R-134a).
κάθε έργου, ο αρχιτέκτονας να τιμάται και να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην τελετή. Συνέβη κάτι ανάλογο στα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης; Ποιος είναι ο ρόλος του αρχιτέκτονα στην ελληνική πραγματικότητα; Τα επίσημα εγκαίνια του Νέου Μουσείου ήταν θαυμάσια οργανωμένα μέχρι και οι θέσεις καθήμενων σε κάθε εκδήλωση (ομιλίες, ξενάγηση, γεύμα). Υπήρχαν πέντε σημαίνοντες ομιλητές ευρωπαϊκού και ελληνικού χώρου που μίλησαν με ενθουσιασμό για το κτίριο και την αρχιτεκτονική του κτιρίου, χωρίς όμως κανείς να αναφέρει ονόματα αρχιτεκτόνων. Σύμπτωση; Κι όμως, ήμασταν καλεσμένοι μετά συζύγων και ο Τσούμι και εγώ. Ίσως η ελληνική πραγματικότητα δέχεται την αρχιτεκτονική σαν “θεόπεμπτη”, όπως θα “λεγε κι ο Άρης Κωνσταντινίδης, συνυφασμένη “σιωπηρά” με το περιβάλλον. Ποια πιστεύετε ότι θα ήταν μια τολμηρή πολεοδομική επέμβαση στo κέντρο της Αθήνας; Η κατεδάφιση κτιρίων! Ήδη για το μεγάλο, ογκώδες αλλά κενό Υπουργείο Παιδείας η κατεδάφιση θα σημάνει ελευθέρωση του κέντρου, της οδού Μητροπόλεως, των απαξιωμένων καταστημάτων και του αθηναϊκού κοινού. Δυστυχώς, η ελπίδα μοιάζει να κόπασε. Πολλά συμφέροντα χωρίς κανενός “πυγμή με όραμα”. Ο τρέχων Δήμαρχος μοιάζει αρνητής “μέχρι προθέσεως”, λέγουν κάποιοι, με αποδεκτή την παρουσία σε μετανάστες, ναρκομανείς, μικροπωλητές, επαίτες, πόρνες εισαγωγής, συνολικά καταρρακώνοντας πετυχημένες προσπάθειες που μετέτρεψαν του Ψυρρή σε Σόχο της Αθήνας. Τα Δεκεμβριανά ’08 ήταν έκρηξη νεανικής οργής “παλιόπαιδων” εναντίον ενός ασθενούς χωρίς ανοσοποιητικό σύστημα!
Θυμάμαι στο ντοκιμαντέρ ”Berlin Babylon“, για την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία του Βερολίνου, στα εγκαίνια του
25
www.driftingcity.com
ΠΕΤΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΙΚΑΣ
Η τεχνητή νοημοσύνη του κτιρίου είναι ένα νέο είδος καιρού Ο Mike Davis αναφέρει στο βιβλίο του “Πέρα από το Blade Runner (Αστικός έλεγχος, η οικολογία του φόβου)” ότι στο μέλλον οι υπολογιστές τεχνητής νο ημοσύνης ενός κτιρίου θα μπορούν αυ τόματα ν’ ανιχνεύουν και να ελέγχουν το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού του, ίσως ακόμη και να ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές διακυμάνσεις του, ιδίως τον φόβο ή τον πανικό… το ίδιο το κτίριο θα είναι ικανό να χειρίζεται μόνο του τις κρίσεις, μικρές (π.χ. να διατάσσει στους περαστικούς να εξέλθουν από το κτήριο ή να τους απαγορεύει να χρησιμοποιούν τα αποχωρητήρια) αλλά και μεγαλύτερες (π.χ. να παγιδεύει τους διαρρήκτες μέσα σε κάποιον ανελκυστήρα). Αντίστοιχα, με τη βοήθεια της υψηλής τεχνολογίας, μπορεί σ’ ένα κτίριο να υπάρχει αυτόματη διαχείριση βιοκλιματικών συστημάτων για την εξοικονόμηση ενέργειας. Πόσο “οικολογική” θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια τέτοια προοπτική; Η διαχείριση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου από έξυπνα δίκτυα δημιουργεί, για πρώτη φορά στην ιστορία, ένα τεχνολογικό μοντέλο -σημείο αναφοράς της αρχιτεκτονικής- το οποίο δεν εκφράζεται ως υλικό ή δέσιμο υλικών ή υλική δομή, αλλά ως δομή πληροφορίας. Σύμφωνα με αυτό το σημείο, η αρχιτεκτονική δεν οργανώνεται από τη βαρύτητα και την αδράνεια, αλλά από την πληροφορία: τα δεδομένα (data). Η τεχνητή νοημοσύνη ενός κτιρίου συνεπώς ορίζει και ένα νέο μοντέλο αρχιτέκτονα: Αυτό του επιδέξιου πλοηγού και σχεδιαστή νέων δομών και χώρων πληροφορίας, σε αντιπαράθεση με το προηγούμενο μοντέλο του μάστορα επιδέξιου διαχειριστή και συνθέτη υλικών. Το τεράστιο στοίχημα της αρχιτεκτονικής της πληροφορίας είναι να ξαναβρεί την δομή και την αδράνεια των υλικών. Ζητείται, πλέον, από τον αρχιτέκτονα να σχεδιάζει διαγράμματα και Επιφάνειες Διάδρασης (UI: user interfaces), με την ίδια ικανότητα με την οποία κατασκεύαζε βιώσιμους χώρους. Το να μπορεί να ενσω-
26 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ματώσει, ένα γραφείο, στην κατασκευή, τα έξυπνα συστήματα διαχείρισης ενός κτίριου είναι εφικτό. Το να μπορεί να δημιουργήσει και τις επιφάνειες διάδρασης που θα βρίσκονται ανάμεσα στο κτίριο και στον χρήστη, ως υλικές συνθήκες, είναι μία πρόκληση. Η δουλειά μας, στο Drifting City, ορίζεται από αυτή την πρόκληση. Μαθαίνοντας να εφαρμόζουμε και να σχεδιάζουμε έξυπνα κτίρια έχουμε καταλήξει να ερευνούμε την σχέση της αρχιτεκτονικής της πληροφορίας με τη δομή και την αδράνεια των υλικών: “το ψηφιακό και το φυτικό.” Ένα υπερ-ελεγχόμενο κτίριο θα μπορούσε να είναι ένα απολύτως αποστειρωμένο κτίριο. Θα μπορούσε, όμως, και να είναι ένα κτίριο φοβερών αισθητικών εμπειριών. Η οικολογική αρχιτεκτονική δεν ορίζεται πλέον ως κάποιο στιλ αυτό που κατά καιρούς αναγνωρίζεται ως “πράσινη αρχιτεκτονική”. Απελευθερωμένη από το στιλ, δεν στέκει λοιπόν ως ιδανική αναπαράσταση ή σύμβολο του εαυτού της, αλλά ως ιδανική οργάνωση πληροφορίας ή νοητική εικόνα. Η έξυπνη οικολογική αρχιτεκτονική ίσως ξεπερνάει το στιλ, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο η εικόνα ξεπερνάει την αναπαράσταση. Ξεπερνάει λοιπόν τις δυστοπίες (κατ’ απόκλιση ουτοπίες) του Mike Davies και δεν ασχολείται με τον έλεγχο του χώρου, αλλά με την παραγωγή πρωτόγνωρης ατμόσφαιρας. Η τεχνητή νοημοσύνη του κτιρίου είναι, πάνω απ’ όλα, ένα νέο είδος καιρού.
δος κοινόχρηστου χώρου στην καρδιά του: κάτι σαν ένα ιδιόκτητο περιβόλι μεταξύ του φωταγωγού, του κλιμακοστασίου και των χώρων διημέρευσης. Όλοι έλκονται σε αυτόν. Εκεί ξαναβρίσκει κανείς τις μαγικές στιγμές της ελληνικής πολυκατοικίες: τους ψιθύρους και ήχους στους φωταγωγούς της. Μέσα του, τρέχουν οι βασικές υποδομές. Και, παράλληλα, παράγει ατμόσφαιρα. Αυτό ακριβώς το εύρημα θα εξελίξουμε στη διάρκεια των εργαστηρίων της ECOWEEK -σε επίπεδο μελέτης εφαρμογής. Μέχρι στιγμής έχετε εξάγει κάποια συμπεράσματα από το project σας Dream grove*; Το έργο Dreamgrove έχει μέχρι στιγμής αναπτυχθεί σε πολλές διαφορετικές πλατφόρμες, χώρους και επιφάνειες διάδρασης (ιστοσελίδα, κήπος, iPhone application). Για την ώρα είναι ένα πολύπλοκο, πολυεπίπεδο εγχείρημα. Στη βάση του όμως βρίσκεται η προαναφερθείσα προσπάθεια και πρόκληση του να συνδυάσουμε την αρχιτεκτονική της πληροφορίας με την δομή και την αδράνεια των υλικών, μέσα από την παραγωγή ατμόσφαιρας και κοινού, δημόσιου χώρου. Αυτή ακριβώς είναι η έννοια του συνδυασμού του φυτικού και του ψηφιακού. Oι ιστοσελίδες είναι οι κήποι του μέλλοντος, τώρα.
Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της οικολογίας, όταν σχεδιάζετε;
* Ο ονειριώνας (dreamgrove) είναι ένας ά-κτιστος δηµόσιος χώρος.
Αυτός ο καιρός, αυτή η ατμόσφαιρα, μπορεί να φιλοξενεί νέες κοινότητες. Μία δεύτερη προσέγγιση της οικολογίας στο σχεδιασμό είναι ακριβώς η δημιουργία κοινότητας δημόσιου ή κοινόχρηστου χώρου μέσα στον ιδιωτικό. Μία πρόταση του γραφείου μας για φοιτητικές κατοικίες στο Μεταξουργείο χρησιμοποιεί ένα τέτοιο οικολογικό εύρημα: την κατασκευή ενός “πράσινου τοίχου” στην ραχοκοκαλιά στο κέντρο και όχι στην όψη του κτιρίου. Ο συγκεκριμένος τοίχος περιλαμβάνει έξυπνα δίκτυα, αδρανή υλικά και φύτευση. Είναι καταλύτης στην βιοκλιματική λειτουργία (φωτισμό και αερισμό) του κτιρίου. Όμως, πάνω απ’ όλα, ορίζει ένα νέο εί-
Η εγκατάσταση αποτελείται από τρία µέρη: µία βάση δεδοµένων, µία ιστοσελίδα και έναν διαδραστικό κήπο. Κεντρική της ιδέα είναι ο µετασχηµατισµός της ανάµνησης των ονείρων µας σε χώρο. Στην αρχική σελίδα του ιστοχώρου Dreamgrove υπάρχουν τέσσερις επιλογές: ένα ρόδι, η βάση ενός κορμού, μια τρύπα στο χώμα και ένα σκουλήκι. Οι “επιλογές” απαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον μιας υγρής, χωματένιας επιφάνειας, με ρίζες, κλαράκια και φύλλα - το έδαφος ενός κήπου ή καλύτερα, την κάτοψη ενός “Ονειρώνα”... (περισσότερα στο www.dreamgrove.org)
www.anamorphosis-architects.com
ΙΩΑΝΝΑ ΣΥΜΕΩΝΙΔΟΥ
Αποσπασματική γνώση και χρήση των βιοκλιματικών συστημάτων Πότε αποτελεί ο βιοκλιματικός σχεδιασμός απλά μια μόδα στο λεξιλόγιο του σύγχρονου αρχιτέκτονα και πότε γίνεται ουσιαστικό μέρος της συνθετικής διαδικασίας; Πώς ενσωματώνεται η βιοκλιματική προσέγγιση στη δουλειά του γραφείου σας; Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει σημαντική θέση τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην πρακτική του σύγχρονου αρχιτέκτονα. Η σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος αλλά και η διαπίστωση των επιπτώσεων της σύγχρονης δόμησης στο οικοσύστημα εντείνουν την αναγκαιότητα για μια αρχιτεκτονική και κατασκευαστική προσέγγιση φιλικότερη προς το περιβάλλον. Διαρκώς διοργανώνονται σεμινάρια και ημερίδες βιοκλιματικής δόμησης αλλά και ενημέρωση των αρχιτεκτόνων μέσω εντύπων ή μέσω του διαδικτύου. Παρόλα αυτά αυτό οδηγεί σε μια αποσπασματική γνώση και χρήση των βιοκλιματικών συστημάτων (παθητικών και ενεργητικών) αποκομμένη από τη συνθετική διαδικασία. Σε πολλές περιπτώσεις τα κτίρια που αυτο-ορίζονται ως βιοκλιματικά διαθέτουν τα εν λόγω συστήματα, ως επιπρόσθετες κατασκευές πάνω σε μια συμβατική αρχιτεκτονική λύση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση των αισθητικών κριτηρίων στη σύνθεση χάριν της βιοκλιματικής λογικής. Έτσι, τα περισσότερα δείγματα βιοκλιματικών κτιρίων λειτουργούν ως αντιπαράδειγμα δημιουργώντας τη λανθασμένη πεποίθηση ότι αναγκαστικά η αισθητική θυσιάζεται στο βωμό της οικολογικής συνείδησης. Αυτό πολλές φορές λειτουργεί ανασταλτικά για την υιοθέτηση μιας βιοκλιματικής προσέγγισης. Το όλο εγχείρημα αποκτά νόημα μόνο όταν ο βιοκλιματικός σχεδιασμός ενσωματώνεται στη συνθετική διαδικασία από της πρώτες φάσεις του σχεδιασμού. Σε αυτή την περίπτωση, η ίδια η σύνθεση βασίζεται σε βιοκλιματικές αρχές, μελετώντας παράγοντες όπως ο προσανατολισμός, οι αρχιτεκτονικές προεξοχές, οι περιοχές σκίασης, οι γωνίες πρόσπτωσης του ηλίου στη διάρκεια των εποχών, οι φυτεύσεις και τα υλικά. Παραδείγματα καλής
πρακτικής είναι τα παραδοσιακά κτίρια, όπως τα νησιώτικα υπόσκαφα, που διατηρούν σταθερή εσωτερική θερμοκρασία, λόγω της μόνωσης από τη γη αλλά και της στρατηγικής χωροθέτησης των ανοιγμάτων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως και σε άλλα αντίστοιχα παραδείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, η βιοκλιματική προσέγγιση πηγάζει από την αναγκαιότητα για εξοικονόμηση ενέργειας και οικιακή οικονομία. Μόνο μία τέτοια προσέγγιση μπορεί να γίνει ουσιαστικό μέρος της συνθετικής διαδικασίας και άρα να μη μοιάζει με βιοκλιματικό retrofitting αμφίβολης αισθητικής αλλά και ενεργειακής εξοικονόμησης. Το στοίχημα για το σημερινό αρχιτέκτονα είναι να χρησιμοποιεί τις περιβαλλοντικές συνθήκες προς όφελος της σύνθεσης αλλά και της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου, έστω κι αν το εγχείρημα δεν είναι άμεσα εμφανές στο κτίριο. Με άλλα λόγια, στόχος δεν είναι η επίδειξη της βιοκλιματικής στρατηγικής τοποθετώντας με κραυγαλέο τρόπο στο κτίριο όλα τα πιθανά συστήματα κλιματικού ελέγχου, αλλά η πιο ήπια και συνετή χρήση κριτηρίων σύνθεσης που βασίζονται στη γεωμετρία, τα υλικά και την κατά περίπτωση δημιουργική ενσωμάτωση βιοκλιματικών συστημάτων στο κτίριο. Συχνά χρησιμοποιείτε στα έργα σας σύγχρονες τεχνολογίες και υλικά. Έχει ενδιαφέρον επίσης, όταν στις προτάσεις σας υπάρχει αλληλεπίδραση με άλλες τέχνες και επιστήμες. Πώς συνδυάζονται όλα αυτά κατά το σχεδιασμό μιας πρότασής σας; Οι διάφορες επιρροές στο σχεδιασμό, τεχνολογικές, καλλιτεχνικές ή επιστημονικές, δεν είναι δυνατόν να χαρτογραφηθούν σε ένα ακριβές μοντέλο που προσδιορίζει το ποσοστό επίδρασης της καθεμίας. Πρόκειται για μια διαδικασία μη γραμμική, που σχετίζεται με τις προτεραιότητες που τίθενται σε κάθε φάση του σχεδιασμού, με τους αρχιτέκτονες που συμμετέχουν στη ομαδική αυτή διαδικασία και με τη στρατηγική που υιοθετούν κατά το σχεδιασμό τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Η δημιουργική ενσωμάτωση διαφορετικών κριτηρίων σύνθεσης σχετίζεται περισσότερο με την ιεράρχηση των κριτηρίων παρά με τα κριτήρια αυτά καθ’ εαυτά. Υπάρχουν περιπτώσεις που πολλαπλά συνθετικά κριτήρια λειτουργούν συνεργατικά (synergetic), ενώ άλλες όπου κάποιο κριτήριο έρχεται σε
* Η Ιωάννα Συμεωνίδου είναι συνεργάτης αρχιτέκτονας του γραφείου Αναμόρφωσις - Αρχιτέκτονες. Οι παραπάνω απαντήσεις εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις και πεποιθήσεις της υπογράφουσας.
αντίθεση με κάποιο άλλο, πράγμα που καθιστά αναγκαία την ιεράρχηση αυτών προκειμένου να ενσωματωθούν στη συνολική αρχιτεκτονική σύλληψη. Σε κάθε περίπτωση η λήψη αποφάσεων, είτε από την πλευρά του αρχιτέκτονα, είτε από την πλευρά του μελλοντικού χρήστη, κατευθύνουν αυτή τη διαδικασία που μέσω πολυάριθμων φάσεων μετασχηματισμών και αλλαγών οδηγεί στην βελτιστοποίηση της σχεδιαστικής πρότασης. Τι θα μπορούσε, κατά τη γνώμη σας, να περιλαμβάνει η οικολογική συνείδηση ενός αρχιτέκτονα; Πόσο εύκολο είναι να μετρηθεί το οικολογικό αποτύπωμα σ’ ένα κτίριο ή μία διαμόρφωση; Είναι αναγκαίο ο αρχιτέκτονας να έχει επίγνωση της κατάστασης του περιβάλλοντος αλλά και του ρόλου του στη βελτίωση του προβλήματος, στην εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια αλλά και στη διάχυση της γνώσης μέσω του θεωρητικού και του κτισμένου έργου. Η οικολογική συνείδηση δεν πρέπει να περιλαμβάνει μόνο το κτίριο ως τελικό αποτέλεσμα, αλλά και τη διαδικασία σχεδιασμού και κατασκευής. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη τη μέτρηση του “οικολογικού αποτυπώματος” του κτιρίου. Πόσο βιοκλιματικό θεωρείται ένα κτίριο, όταν παρά το ότι πληροί προδιαγραφές μόνωσης και εξοικονόμησης ενέργειας, έχει ξεπεράσει τα επιτρεπόμενα όρια εκπομπής ρύπων κατά την κατασκευή του; Πώς μπορούμε να υπολογίσουμε την ποσότητα χαρτιού και πλαστικού που ξοδεύτηκε κατά το σχεδιασμό του κτιρίου; Μπορεί αυτά τα ερωτήματα να ακούγονται ακραία, παρ’ όλα αυτά υπογραμμίζουν τη δυσκολία στον υπολογισμό της πραγματικής επίπτωσης στο περιβάλλον από το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη χρήση ενός κτιρίου. Καθότι δεν υπάρχει τρόπος ελέγχου των παραπάνω, εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στην οικολογική συνείδηση όλων όσοι εμπλέκονται στη σχεδιαστική - κατασκευαστική διαδικασία. Μόνο κάποια στάδια της διαδικασίας μπορούν να είναι μετρήσιμα και να οδηγούν στο στόχο της μείωσης της εκπομπής ρύπων και της σπατάλης ενέργειας, παρόλα αυτά παρόμοια στάση πρέπει να τηρεί ο αρχιτέκτονας και για τα στάδια που δεν μπορούν να αξιολογηθούν με μετρήσιμα στοιχεία, επεκτείνοντας την οικολογική συνείδηση στη συνολική διαδικασία.
27
Δράσεις του ανέμου επί των κατασκευών Γιάννης Ερμόπουλος Καθηγητής ΕΜΠ email: jermop@central.ntua.gr
Οι δράσεις του ανέμου είναι καθοριστικές για τη μορφή και τη διαστασιολόγηση των τεχνικών έργων. Έχουν γίνει εκτεταμένες θεωρητικές και πειραματικές έρευνες, αλλά και μακρόχρονες παρατηρήσεις και στατιστικές επεξεργασίες, προκειμένου να προσδιορισθούν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά και να επιτευχθεί η κατά το δυνατόν ακριβής αποτίμηση του τρόπου δράσης του ανέμου. Δεν θυμάμαι αν ο Αίολος είχε έναν ή περισσότερους ασκούς. Νομίζω όμως ότι στον πολυμήχανο Οδυσσέα έδωσε μόνον έναν ασκό, όπου μέσα του έκλεισε όλους τους ανέμους, αφήνοντας έξω μόνο τον Ζέφυρο, προκειμένου να τον βοηθήσει να γυρίσει στην Ιθάκη. Ασχέτως αν στο τέλος η περιέργεια των συντρόφων του, να δουν μήπως κρυβόταν κάποιος θησαυρός μέσα στον ασκό, τους οδήγησε να τον ανοίξουν, την ώρα που αυτός κοιμόταν, κι έτσι χάλασε το σχέδιο της επιστροφής, αφού οι απελευθερωμένοι απ’ τον ασκό αέρηδες, τους έφεραν μύριες ταλαιπωρίες και τους γύρισαν πάλι πίσω, στην Αιολία, στο πλωτό νησί του Αιόλου. Αυτοί οι άνεμοι, γνωστοί απ’ τα πολύ παλιά χρόνια, έγιναν αργότερα αντικείμενο ζωγράφων, ποιητών, τραγουδοποιών και κάθε είδους καλλιτέχνη. Ακόμη και σε γραμματόσημα απεικονίσθηκαν, με τα γνωστά αρχαϊκά τους ονόματα (Βορέας, Καικίας, Απηλιώτης κ.λπ.), τα τόσο θελκτικά και προκλητικά για τη φαντασία των μυθομανών και των ονειροπαρμένων. Τα πράγματα μπήκαν στη θέση τους και η απομυθοποίηση μας προσγείωσε στην πραγματικότητα, όταν αργότερα εξηγήθηκε πλήρως το φαινόμενο της δημιουργίας των ανέμων αλλά και όλων των συμπαρομαρτούντων (κυκλώνες, τυφώνες, ανεμοστρόβιλοι, καταιγίδες, λαίλαπες, αληγείς άνεμοι, κ.λπ.). Οι δράσεις του ανέμου είναι από τις πλέον σημαντικές και καθοριστικές για τη μορφή και τη διαστασιολόγηση των τεχνικών έργων (κτίρια, γέφυρες κ.λπ.). Για το λόγο αυτό έχουν γίνει εκτεταμένες θεωρητικές και πειραματικές έρευνες, αλλά και μακρόχρονες παρατηρήσεις και στατιστικές επεξεργασίες, προκειμένου να προσδιορισθούν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά και να επιτευχθεί η κατά το δυνατόν ακριβής αποτίμηση του τρόπου δράσης του ανέμου επί αυτών. Tα αποτελέσματα των ερευνών που διαρκούν μέχρι και σήμερα, έχουν αξιοποιηθεί και περιλαμβάνονται στον πλέον σύγχρονο σχετικό κανονισμό, τον Ευρωκώδικα 1-Μέρος 1-4, χαρακτηριστικά αποσπάσματα του οποίου παρουσιάζονται στη συνέχεια. Τεκμηριώνεται έτσι το γεγονός, ότι η επίδραση της ανεμοπίεσης στις κατασκευές πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια από τους μελετητές μηχανικούς.
Γένεση και φύση των ανέμων Άνεμος λοιπόν είναι το φαινόμενο της οριζόντιας μετακίνησης αερίων μαζών σε σχέση με την επιφάνεια της γης. Η δημιουργία των ανέμων οφείλεται στην ανομοιόμορφη κατανομή της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια της γης. Η ατμοσφαιρική πίεση,
28 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
δηλαδή η δύναμη που ασκείται πάνω στη μονάδα επιφάνειας λόγω του βάρους της υπερκείμενης στήλης αέρα, εκφράζεται σε μονάδες μιλιμπάρ (mb), όπου 1 mb=100 N/m2. Η μέση τιμή της ατμοσφαιρικής πίεσης στη στάθμη της θάλασσας κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 950~1050 mb. Η άμεση σχέση μεταξύ ανέμου και κατανομής της πίεσης συνεπάγεται την εύκολη απεικόνιση της κίνησης του ατμοσφαιρικού αέρα με τη βοήθεια χαρτών κατανομής ατμοσφαιρικής πίεσης, στους οποίους οι ισοβαρείς γραμμές αντιστοιχούν στα σημεία ίσης ατμοσφαιρικής πίεσης. Η ανομοιόμορφη κατανομή της ατμοσφαιρικής πίεσης είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, κυριότερος από τους οποίους είναι η άνιση θέρμανση της επιφάνειας της γης. Η μετάδοση θερμότητας από μία ορισμένη περιοχή της γης προς το γειτονικό κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας, προκαλεί διαστολή του αέρα προς τα αμέσως ανώτερα στρώματα, με ταυτόχρονη πτώση της πίεσης στο κατώτερο αυτό στρώμα. Αυτό συνεπάγεται μετακινήσεις αερίων μαζών από τις υψηλότερες προς τις χαμηλότερες πιέσεις, δηλαδή από τα ψυχρά προς τα θερμότερα στρώματα. Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ανέμου είναι η διεύθυνση και η έντασή του. Η διεύθυνση είναι κάθετη στις ισοβαρείς γραμμές με φορά προς την περιοχή των χαμηλών πιέσεων, ενώ η ένταση είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τις μεταξύ των ισοβαρών γραμμών αποστάσεις. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τα χαρακτηριστικά του ανέμου είναι η περιστροφή της γης (δυνάμεις Coriolis), η τριβή του ανέμου στην επιφάνεια του εδάφους, ο βαθμός τραχύτητας της επιφάνειας, η ύπαρξη λόφων, χαραδρών κ.λπ.. Πάνω από έναν τόπο ο άνεμος δεν έχει σε κάθε ύψος την ίδια διεύθυνση και ένταση. Είναι μάλιστα δυνατόν, ο άνεμος που πνέει κοντά στο έδαφος, να είναι τελείως αντίθετος με αυτόν ο οποίος πνέει σε υψηλότερες στάθμες, πράγμα που οπτικά διαπιστώνεται από την αντίθετη κίνηση των νεφών, σε σχέση με τον επιφανειακό άνεμο.
Άνεμος και κατασκευές Για τους μηχανικούς, εκείνο που έχει σημασία είναι ο τρόπος δράσης του ανέμου πάνω στα τεχνικά έργα (πολυώροφα κτίρια, γέφυρες, ιστοί τηλεπικοινωνιών κ.λπ.), τα οποία βρίσκονται στην επιφάνεια του εδάφους, μέσα στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας. Αυτό σημαίνει, ότι αφενός πρέπει να είναι γνωστά τα κύρια χαρακτηριστικά του ίδιου του ανέμου (διεύθυνση, ταχύτητα, στροβιλισμοί κ.λπ.), κι αφετέρου η συμπεριφορά της κατασκευής στη δράση του ανέμου. Ο προσδιορισμός των κύριων χαρακτηριστικών επιτυγχάνεται με μακρόχρονες παρατηρήσεις, μετρήσεις και στατιστική επεξεργασία, χωρίς να είναι ποτέ δυνατή η απόλυτα ακριβής αποτίμησή τους, και από την άλλη μεριά, εργαστηριακά πειράματα μέσα σε τούνελ αέρα, με κατάλληλη κλίμακα των ομοιωμάτων των κατασκευών ή των επιμέρους λεπτομερειών τους, δίνουν τον τρόπο δράσης του ανέμου επί αυτών (κατανομή πιέσεων κ.λπ.). Η ανάλυση των δεδομένων γίνεται ακόμη πιο δύσκολη λόγω των ανωμαλιών της γήινης επιφάνειας, της τριβής επί των πεδιάδων, δασών, λόφων, κ.λπ. Για το λόγο αυτό γίνονται διάφορες απλοποιητικές παραδοχές, έτσι ώστε η εκτίμηση του τελικού τυποποιημένου φορτίου που θα ληφθεί υπόψη στην ανάλυση της κατασκευής, να γίνεται μεν με εύκολο τρόπο, χωρίς όμως να απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Η ανάγκη της όσο το δυνατόν καλύτερης προσέγγισης προς την πραγματικότητα είναι περισσότερο επιτακτική ιδιαίτερα στις ευαίσθητες στην καταπόνηση αυτή κατασκευές (π.χ. μεταλλικές ή
ξύλινες), όπου η επιρροή της ανεμοπίεσης είναι σημαντική και η συμβολή της στη συνολική εντατική κατάσταση πολύ μεγάλη. Επιπλέον, ενώ οι ασκούμενες δυνάμεις στις κατασκευές είναι δυναμικής φύσεως, εντούτοις, για τους συνήθεις υπολογισμούς γίνεται η παραδοχή ότι επενεργούν στατικά, εκτός ειδικών περιπτώσεων (π.χ. ιστοί τηλεοράσεων, καπνοδόχοι, κρεμαστές γέφυρες κ.λπ.), όπου επιβάλλεται να ληφθεί υπόψη ο δυναμικός χαρακτήρας της ανεμοπίεσης. Όσον αφορά την ίδια την κατασκευή, τα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την ένταση και την κατανομή της ανεμοπίεσης είναι: οι διαστάσεις της κατασκευής σε κάτοψη, η διαμόρφωση του περιγράμματος, η ύπαρξη ανοιγμάτων στις όψεις, το σχήμα και η τραχύτητα της προσβαλλόμενης επιφάνειας, η γωνία προσβολής, ο περιβάλλων την κατασκευή χώρος κ.α. Οι κανονισμοί των διαφόρων χωρών, με τη βοήθεια διαγραμμάτων και πινάκων, και για δεδομένη ταχύτητα ανέμου στη θέση ανέγερσης της υπό μελέτη
29
Πίνακας 1. Διαδικασίες για τον υπολογισμό των δράσεων του ανέμου Παράμετρος
Παράγραφος αναφοράς στο EN 1991-1-4
Πίεση ταχύτητας αιχμής qp βασική ταχύτητα ανέμου vb
4.2 (2)P
ύψος αναφοράς ze
Κεφάλαιο 7
κατηγορία εδάφους
Πίνακας 4.1
χαρακτηριστική πίεση ταχύτητας αιχμής qp ένταση στροβιλισμού Iv
4.5 (1) 4.4
μέση ταχύτητα ανέμου vm
4.3.1
συντελεστής τοπογραφίας co(z)
4.3.3
συντελεστής τραχύτητας cr(z)
4.3.2
Πιέσεις ανέμου συντελεστής εξωτερικής πίεσης cpe
Κεφάλαιο 7
συντελεστής εσωτερικής πίεσης cpi
Κεφάλαιο 7
εξωτερική πίεση ανέμου: we=qp cpe
5.1 (1)
εσωτερική πίεση ανέμου: wi=qp cpi
5.1 (2)
κ.λπ.), πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να αντέχουν στη δυναμική επιρροή της τυρβώδους ροής του ανέμου, η δράση του οποίου είναι μεταβαλλόμενη συναρτήσει του χρόνου. Επιτρέπεται, πέραν της μεθοδολογίας η οποία προτείνεται σ’ αυτό το Μέρος του Ευρωκώδικα, να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές μέθοδοι, εφόσον βασίζονται σε αναλυτικές και αριθμητικές τεχνικές που έχουν επαληθευθεί, καθώς και σε μετρήσεις επί τόπου αλλά και σε πειραματικά αποτελέσματα μέσα σε τούνελ αέρα, όπου η προσομοίωση του ανέμου και του περιβάλλοντος την κατασκευή χώρου έχει γίνει με επαρκή ακρίβεια.
Πίεση λόγω ανέμου επί των επιφανειών Οι δράσεις του ανέμου επί των κατασκευών και επί των επιμέρους στοιχείων τους προσδιορίζονται λαμβάνοντας υπόψη ταυτόχρονα τόσο τις εξωτερικές όσο και τις εσωτερικές πιέσεις ανέμου. Στον Πίνακα 1 φαίνεται η διαδικασία προσδιορισμού των δράσεων αυτών. Εξωτερική πίεση we Η πίεση του ανέμου η οποία δρα κάθετα στις εξωτερικές επιφάνειες μιας κατασκευής, προκύπτει από τη σχέση:
Δυνάμεις ανέμου σε κατασκευές δυναμικός συντελεστής: cscd δύναμη ανέμου Fw υπολογιζόμενη από τους συντελεστές δύναμης δύναμη ανέμου Fw υπολογιζόμενη από τους συντελεστές πίεσης
κατασκευής, δίνουν συντελεστές για τον υπολογισμό της ανεμοπίεσης στα διάφορα σημεία της κατασκευής. Σήμερα, σε σχέση με τον άνεμο και την επίδρασή του επί των κατασκευών, ο πλέον σύγχρονος κανονισμός είναι ο Ευρωκώδικας 1 (ΕΝ1991 - Μέρος 1-4), στον οποίο έχουν περιληφθεί όλα τα τελευταία συμπεράσματα της έρευνας σε διεθνές επίπεδο. Ένα μέρος αυτού του κανονισμού, ο οποίος αποτελεί το βασικό “εργαλείο” για τον μελετητή μηχανικό, παρουσιάζεται σ’ αυτό το άρθρο, με επιλογή των πλέον χαρακτηριστικών τμημάτων του. Το κείμενο που ακολουθεί, χωρίς κατά κανένα τρόπο να υποκαθιστά το σώμα του κανονισμού του οποίου η έκταση είναι αρκετά μεγάλη (περίπου 150 σελίδες) φιλοδοξεί εν τούτοις να δώσει μια “εικόνα” του, και να τονίσει τη σοβαρότητα και την επιμέλεια με την οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται η δράση του ανέμου επί των κατασκευών, ανεξάρτητα από το δομικό υλικό (χάλυβας, σκυρόδεμα, ξύλο κ.λπ.). Ο Ευρωκώδικας 1, παρέχει κανόνες και μεθόδους υπολογισμού των δράσεων λόγω ανέμου σε κτίρια και έργα πολιτι-
30 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
(1) 6 5.2 (2) 5.2 (3)
κού μηχανικού, καθώς και στα επιμέρους στοιχεία και προσαρτήματά τους για ύψη μέχρι 200 m. Παρέχει επίσης κανόνες για γέφυρες με άνοιγμα μέχρι 200 m, υπό την προϋπόθεση ότι ικανοποιούν τα κριτήρια δυναμικής απόκρισης. Δεν καλύπτονται οι καλωδιωτές γέφυρες με ευθύγραμμα καλώδια και οι κρεμαστές γέφυρες, καθώς και ιστοί υποστηριζόμενοι από καλώδια, δικτυωτοί πύργοι και στύλοι φωτισμού. Οι δράσεις του ανέμου κατατάσσονται στις μεταβλητές, καθορισμένες δράσεις. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ταυτόχρονη επιρροή και άλλων δράσεων επί της κατασκευής (π.χ. χιόνι, κυκλοφορία, πάγος), που είναι δυνατόν να επιφέρουν αλλαγές στην επιφάνεια αναφοράς ή σε κάποιους συντελεστές, καθώς επίσης και αλλαγές του σχήματος κατά τη φάση κατασκευής, που θα μπορούσαν να αλλάξουν την εξωτερική και εσωτερική πίεση ή τα δυναμικά χαρακτηριστικά. Οι κατασκευές οι οποίες είναι ευαίσθητες σε δυναμικές καταπονήσεις, πρέπει να σχεδιάζονται και για φορτία κόπωσης. Οι εύκαμπτες κατασκευές (όπως καλώδια, καπνοδόχοι, ιστοί, γέφυρες, ορισμένα πολυώροφα κτίρια
όπου: = η πίεση ταχύτητας αιχμής. = το ύψος αναφοράς για την εξωτερική πίεση. = ο συντελεστής εξωτερικής πίεσης. Εσωτερική πίεση wi Η πίεση του ανέμου η οποία δρα κάθετα στις εσωτερικές επιφάνειες μιας κατασκευής, προκύπτει από τη σχέση: (2) όπου: = η πίεση ταχύτητας αιχμής. = το ύψος αναφοράς για την εσωτερική πίεση. = ο συντελεστής εσωτερικής πίεσης. Πίεση ταχύτητας αιχμής qp(z) Η πίεση ταχύτητας αιχμής σε ύψος z, η οποία περιλαμβάνει μέσες και μικρής διάρκειας διακυμάνσεις ταχύτητας, προσδιορίζεται από τη σχέση: (3) = όπου: ρ = η πυκνότητα του αέρα, η οποία εξαρτάται από το υψόμετρο, τη θερμοκρασία και τη βαρομετρική πίεση που αναμένονται σε μια περιοχή κατά τη διάρκεια ανεμοθύελλας (ρ = 1,25 Kg/m3). Iv(z) = η ένταση του στροβιλισμού σε ύψος z. ce(z) = ο συντελεστής έκθεσης και δίνεται
Διάγραμμα 1. Διάγραμμα συντελεστή έκθεσης ce(z) για c0=1,0 και kI=1,0
από την παρακάτω σχέση: 100 90
(5)
80
όπου: vb = η βασική ταχύτητα ανέμου, που ορίζεται ως συνάρτηση της διεύθυνσης του ανέμου και της εποχής του έτους, στα 10 m πάνω από έδαφος κατηγορίας ΙΙ, σύμφωνα με τη σχέση: (6) Στη σχέση αυτή είναι: cdir = ο συντελεστής διεύθυνσης (ίσος με 1,0). cseason = ο συντελεστής εποχής (ίσος με 1,0). vb,0 = η θεμελιώδης τιμή της βασικής ταχύτητας του ανέμου, η οποία είναι η χαρακτηριστική μέση ταχύτητα του ανέμου 10 λεπτών, ανεξάρτητα από τη διεύθυνσή του και την εποχή του έτους, στα 10 m πάνω από το έδαφος, σε ανοικτή περιοχή με χαμηλή βλάστηση, όπως γρασίδι και με μεμονωμένα εμπόδια ανά αποστάσεις μεταξύ τους τουλάχιστον 20 φορές το ύψος των εμποδίων (έδαφος κατηγορίας ΙΙ). Σύμφωνα, λοιπόν, με το Εθνικό Προσάρτημα, η θεμελιώδης τιμή της βασικής ταχύτητας του ανέμου vb,0 για τη χώρα μας ορίζεται σε: 33 m/s για τα νησιά και παράλια μέχρι 10 km από την ακτή και 27 m/s για την υπόλοιπη χώρα. Η μέση ταχύτητα του ανέμου vm(z), σε ύψος z πάνω από το έδαφος εξαρτάται από την τραχύτητα του εδάφους και την τοπογραφική διαμόρφωση, προσδιορίζεται δε από τη σχέση:
Ζ [m]
qb = είναι η βασική πίεση που δίνεται από τη σχέση:
Ge(z)
(4)
70 60 50 40 30 20 10 0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
Σχήμα 1. Πίεση επί των επιφανειών
Θετική εσωτερική πίεση
We1
Αρνητική εσωτερική πίεση
We2
Wi1
Wi2
(7) όπου: cr(z) = ο συντελεστής τραχύτητας. c0(z) = ο συντελεστής τοπογραφικής διαμόρφωσης. Η ένταση του στροβιλισμού Iv(z) σε ύψος z υπολογίζεται από τις σχέσεις:
Σχήμα 2. Απεικόνιση της αύξησης των ταχυτήτων του ανέμου λόγω τοπογραφικής διαμόρφωσης.
(8) για Vm
για όπου: kI = ο συντελεστής στροβιλισμού (ίσος με 1,0). Για επίπεδο έδαφος όπου c0(z) = 1, ο συντελεστής έκθεσης ce(z) δίνεται στο διάγραμμα 1, ως συνάρτηση του ύψους z πάνω από το έδαφος και της κατηγορίας εδάφους. Τελική πίεση Η τελική πίεση του ανέμου επί ενός τοίχου
Vmf Ζ Vmf H
Ζ Lu
31
Πίνακας 2. Κατηγορίες εδάφους και αντίστοιχες παράμετροι Κατηγορία εδάφους
z0 (m)
zmin (m)
0 Θάλασσα ή παράκτια περιοχή ανοικτής θάλασσας.
0,003
1
Ι Λίμνες ή επίπεδες και οριζόντιες περιοχές με αμελητέα βλάστηση και χωρίς εμπόδια.
0,01
1
II Περιοχή με χαμηλή βλάστηση όπως γρασίδι και μεμονωμένα εμπόδια (δέντρα, κτίρια) με απόσταση τουλάχιστον 20 φορές το ύψος των εμποδίων.
0,05
2
ΙΙΙ Περιοχή με κανονική κάλυψη βλάστηση ή με κτίρια ή με μεμονωμένα εμπόδια με μέγιστη απόσταση το πολύ 20 φορές το ύψος των εμποδίων (όπως χωριά, προάστια, μόνιμα δάση).
0,3
5
IV Περιοχή όπου τουλάχιστον το 15% της επιφάνειας καλύπτεται με κτίρια και το μέσο ύψος τους ξεπερνά τα 15 m.
1,0
10
Οι κατηγορίες εδάφους επεξηγούνται παρακάτω.
ή ενός επιμέρους στοιχείου είναι η διαφορά των πιέσεων επί των επιφανειών του τοίχου ή του στοιχείου, λαμβάνοντας υπόψη τη φορά των πιέσεων αυτών. Η πίεση που κατευθύνεται προς την επιφάνεια λαμβάνεται ως θετική, ενώ η αναρρόφηση, το διάνυσμα της οποίας απομακρύνεται από την επιφάνεια, λαμβάνεται ως αρνητική. Στο σχήμα 1 φαίνονται μερικά παραδείγματα σήμανσης της πίεσης.
Δυνάμεις ανέμου Η συνολική δύναμη του ανέμου Fw, η οποία επενεργεί επί μιας κατασκευής ή επί ενός επιμέρους στοιχείου της, προσδιορίζεται είτε με υπολογισμό δυνάμεων, χρησιμοποιώντας τους συντελεστές δύναμης, είτε με υπολογισμό δυνάμεων από τις πιέσεις επί των επιφανειών. Έτσι, μπορεί να υπολογίζεται άμεσα με τη σχέση: (9)
Κατηγορία εδάφους 0
ή με διανυσματική άθροιση δυνάμεων επί μεμονωμένων στοιχείων της κατασκευής, χρησιμοποιώντας τη σχέση:
Θάλασσα, παράκτια περιοχή ανοικτής θάλασσας
Κατηγορία εδάφους I Λίμνες ή περιοχή με αμελητέα βλάστηση και χωρίς εμπόδια
Κατηγορία εδάφους II Περιοχή με χαμηλή βλάστηση όπως γρασίδι και μεμονωμένα εμπόδια (δέντρα, κτίρια) σε απόσταση μεταξύ τους τουλάχιστον 20 φορές το ύψος των εμποδίων
Κατηγορία εδάφους III Περιοχή με κανονική κάλυψη βλάστησης ή κτίρια ή με μεμονωμένα εμπόδια σε απόσταση μεταξύ τους κατά μέγιστο 20 φορές το ύψος των εμποδίων (χωριά, προάστια, μόνιμα δάση)
(10) όπου: cscd = ο δυναμικός συντελεστής cf = ο συντελεστής δύναμης για την κατασκευή ή το στοιχείο κατασκευής qp(ze) = η πίεση ταχύτητας αιχμής σε ύψος αναφοράς ze Aref = η επιφάνεια αναφοράς της κατασκευής ή στοιχείου της κατασκευής, μετρούμενη γενικά ως η προβολή της κατασκευής σε επίπεδο κάθετο προς τη διεύθυνση του ανέμου.
Συντελεστές τραχύτητας και τοπογραφικής διαμόρφωσης Συντελεστής τραχύτητας cr(z) Ο συντελεστής τραχύτητας, cr(z), λαμβάνει υπόψη τη μεταβλητότητα της μέσης ταχύτητας ανέμου στη θέση της κατασκευής, λόγω του ύψους πάνω από το έδαφος και λόγω της τραχύτητας του εδάφους της προσήνεμης περιοχής στη θεωρούμενη διεύθυνση του ανέμου, υπολογίζεται δε συναρτήσει του ύψους z με τις ακόλουθες λογαριθμικές σχέσεις: (11)
όπου: Κατηγορία εδάφους IV Περιοχή στην οποία τουλάχιστον το 15% της επιφάνειας καλύπτεται με κτίρια και το μέσο ύψος τους ξεπερνά τα 15m
32 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
(12)
Πίνακας 3. Τιμές του ενεργού μήκους Le Κλίση (Φ=H/Lu) Ελαφρά
Σxήμα 3. Συντελεστής s για γκρεμούς και εξάρσεις Κορυφή Z
Η Άνεμος
υπήνεμη κλίση < 0,05
Τοποθεσία
Απότομη
Lu
(συντελεστής εδάφους) Στις σχέσεις αυτές: z0 = το μήκος τραχύτητας σε m. z0,II = 0,05 m (κατηγορία εδάφους II) zmin = το ελάχιστο ύψος. (Πίνακας 2) zmax = λαμβάνεται ίσο προς 200 m. Η σχέση (11) ισχύει, όταν το έδαφος στη διεύθυνση του ανέμου έχει ομοιόμορφη τραχύτητα σε αρκετά μεγάλο μήκος, ώστε να μπορεί να θεωρείται σταθερή η κατηγορία εδάφους. Προτεινόμενες τιμές για τα z0 και zmin δίνονται στον Πίνακα 2 για πέντε αντιπροσωπευτικές κατηγορίες εδάφους. Συντελεστής τοπογραφικής διαμόρφωσης ct(z) Μέσω του συντελεστή τοπογραφικής διαμόρφωσης (ή αναγλύφου) εκτιμάται η αύξηση της μέσης ταχύτητας του ανέμου πάνω από μεμονωμένους λόφους και εξάρσεις ή γκρεμούς, ανάλογα με την προσήνεμη κλίση Φ=Η/Lu κατά τη διεύθυνση του ανέμου, σχήμα 2. Η μεγαλύτερη αύξηση των ταχυτήτων του ανέμου συμβαίνει κοντά στην κορυφή της πλαγιάς και εκφράζεται μέσω του συντελεστή αυτού, ο οποίος είναι ίσος με: c0(z) = vm/vmf
X-
X+
X/Le
X/Lu
Σχήμα 4. Συντελεστής s για λόφους και κορυφές. Κορυφή Z Τοποθεσία
Άνεμος Η
υπήνεμη κλίση < 0,05 Lu
Ld
X-
X+
(13)
για για για
z/Le
και προσδιορίζεται από τις σχέσεις: (14)
όπου: = η κλίση προς την προσήνεμη πλαγιά. s = συντελεστής τοπογραφικής θέσης, που προκύπτει από τα σχήματα 3 και 4 συναρ, , , . Αναλυτιτήσει των κές εκφράσεις δίνονται στο Παράρτημα Α του prEN1991-1-4. = το ενεργό μήκος προς την προσήνεμη πλαγιά, προσδιοριζόμενο από τον Πίνακα 3. = το πραγματικό μήκος της προσήνεμης πλαγιάς. Η = το ενεργό ύψος της εδαφικής ανωμαλίας. x = η οριζόντια απόσταση της τοποθεσίας από την κορυφή του λόφου. z = η κατακόρυφη απόσταση της τοποθεσίας από την επιφάνεια του εδάφους. Σε κοιλάδες, εάν δεν αναμένεται επιτάχυνση της πνοής του ανέμου λόγω της δια-
X/Ld
X/Lu
Σχήμα 5. Επιρροή ενός υψηλού κτιρίου σε δύο διαφορετικές γειτονικές κατασκευές (1 και 2).
dlarge
dsmall
dlarge
X2 dsmall
hhigh
X1
Zn have hlow,1
33
Διάγραμμα 2. cscd για πολυώροφα κτίρια από χάλυβα με ορθογωνική κάτοψη και κατακόρυφους εξωτερικούς τοίχους, με κανονική κατανομή μάζας και δυσκαμψίας
Ύψος [m]
1,05 1,00 1,10 1,05
0,95 1,00
0,90 0,95
100 0,90 0,85
90 80
βάσει:
70
κατηγορία εδάφους ΙΙ (συνεχής γραμμές)
60
κατηγορία εδάφους ΙΙΙ (διακεκομ. γραμμές)
δs= 0,05
Vb = 28 m/sec δα = 0
50
0,85
40
Σημείωση: Για τιμές που υπερβαίνουν το 1,10 ο υπολογισμός γίνεται με τη λεπτομερή διαδικασία (ελάχιστη αποδεκτή τιμή cscd = 0,85)
30 Πλάτος [m] 20 10 10
20
30
40
50
60
μόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, μπορεί να λαμβάνεται c0 = 1. Γειτονικές κατασκευές Εάν ένα κτίριο έχει ύψος μεγαλύτερο από το διπλάσιο του μέσου ύψους των γειτονικών κατασκευών, τότε ως μια πρώτη προσέγγιση, ο σχεδιασμός κάθε μιας από αυτές τις γειτονικές κατασκευές μπορεί να βασίζεται στην πίεση ταχύτητας αιχμής σε ύψος zn (ze = zn) πάνω από το έδαφος (σχέση 15), βλέπε σχήμα 5. (15)
όπου η ακτίνα r είναι: hhigh ≤ 2dlarge r = hhigh εάν r = 2dlarge εάν hhigh › 2dlarge Το κατασκευαστικό ύψος hlow, η ακτίνα r, η απόσταση x και οι διαστάσεις dsmall και dlarge απεικονίζονται στο σχήμα 5. Αυξημένες ταχύτητες ανέμου μπορούν να αμελούνται όταν το hlow είναι μεγαλύτερο από το μισό ύψος hhigh του υψηλού κτιρίου, δηλαδή zn = hlow.
Δυναμικός συντελεστής cscd Προκειμένου να γίνει ο προσδιορισμός
34 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
70
80
90
100
των δυνάμεων οι οποίες ενεργούν σε μία κατασκευή και προέρχονται από ανεμοπίεση, πρέπει να προσδιορίζεται ο δυναμικός συντελεστής cscd. Ο συντελεστής αυτός απαρτίζεται από δύο επιμέρους παραμέτρους, την παράμετρο μεγέθους cs, η οποία λαμβάνει υπόψη τη μειωτική επίδραση στη δράση του ανέμου λόγω μη ταυτόχρονης ύπαρξης των πιέσεων αιχμής από άνεμο επί της επιφάνειας, και τη δυναμική παράμετρο cd, η οποία λαμβάνει υπόψη την αυξημένη επίδραση από ταλαντώσεις λόγω στροβιλισμού. Ο δυναμικός συντελεστής εξαρτάται από τον τύπο της κατασκευής (κατασκευή από σκυρόδεμα ή χάλυβα) και από το ύψος και το πλάτος της, μπορεί δε να εκτιμηθεί είτε με τη βοήθεια διαγραμμάτων που περιέχονται στον κανονισμό (ενδεικτικώς, διάγραμμα 2), ή, εφόσον είναι μεγαλύτερος από 1,10, σύμφωνα με τη λεπτομερή διαδικασία, όπως περιγράφεται στον κανονισμό. Γενικώς ισχύουν τα ακόλουθα: • Για κτίρια με ύψος μικρότερο από 15 m, η τιμή cscd μπορεί να λαμβάνεται ίση με 1. • Για στοιχεία πλευρικής επένδυσης και στέγης που έχουν ιδιοσυχνότητα μεγαλύτερη των 5 Hz, η τιμή του cscd μπορεί να λαμβάνεται ίση με 1. • Για κτίρια με σκελετό και τοίχους, τα οποία έχουν ύψος μικρότερο των 100 m, και των οποίων το ύψος είναι μικρότερο από το τετραπλάσιο της διάστασης κατά
τη διεύθυνση του ανέμου, η τιμή του cscd μπορεί να λαμβάνεται ίση με 1. • Για καπνοδόχους με κυκλικές διατομές, των οποίων το ύψος είναι μικρότερο των 60 m, καθώς και του 6,5 πλασίου της διαμέτρου, η τιμή του cscd μπορεί να λαμβάνεται ίση με 1. • Εναλλακτικά, για τις παραπάνω περιπτώσεις από την πρώτη έως τη τέταρτη, οι τιμές του cscd μπορούν να εξάγονται από τη λεπτομερή διαδικασία που περιγράφεται αναλυτικά στον Ευρωκώδικα 1. • Για έργα πολιτικού μηχανικού (εκτός από γέφυρες, στις οποίες γίνεται αναφορά αλλού, καπνοδόχους και κτίρια έξω από τους περιορισμούς των παραπάνω από την τρίτη έως τη τέταρτη περίπτωση, ο cscd θα πρέπει να εξάγεται ή μέσω της λεπτομερούς διαδικασίας ή να λαμβάνεται από διαγράμματα που παρέχει ο κανονισμός, της μορφής του διαγράμματος 2.
Το μουσείο της Porsche Μανώλης Ηλιάκης MA Arcitecture & Spatial Culture email:iliakis@lycos.com
Μετά από την αποτυχημένη προσπάθεια συνεργασίας της Mercedes-Benz με την Porsche για την κατασκευή ενός κοινού μουσείου στo Killesberg της Στουτγάρδης, η εταιρεία Porsche αποφάσισε να ιδρύσει ένα δικό της μουσείο στην περιοχή Zuffenhausen της Στουτγάρδης όπου βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία και το βασικό εργοστάσιό της.
Το διαγωνισμό για το σχεδιασμό αυτού του μουσείου κέρδισε, ανάμεσα σε 170 συμμετοχές, το αρχιτεκτονικό γραφείο από την Βιέννη “Delugan Meissl Associated Architects”. Την κατασκευή του μουσείου και την επίλυση των στατικών θεμάτων ανέλαβε το γραφείο “HG Merz Architekten Museumsgestalter”, το οποίο εξειδικεύεται στον τομέα των μουσείων. Το 2004, η Porsche ανέθεσε το συνολικό σχεδιασμό του μουσείου στους αρχιτέκτονες Delugan Meissl. Το 2005, μετά την ολοκλήρωση της μελέτης, άρχισε η κατασκευή του έργου. Το κόστος κατασκευής άγγιξε τα 100 εκατομμύρια ευρώ. Τα θυρανοίξια για το κοινό έγιναν στις 31 Ιανουαρίου 2009.
Η πρόκληση του χώρου ανέγερσης Το ιδιαίτερο οικόπεδο του κτιρίου ήταν περισσότερο μια πρόκληση και πηγή έμπνευσης, παρά ένα εμπόδιο για το σχεδιασμό. Η ετερογένεια του τόπου που δημιουργείται ανάμεσα στις γραμμές του τρένου, τις διασταυρώσεις των γύρω αυτοκινητόδρομων και τις εργοστασιακές εγκαταστάσεις, ήταν ένας καθοριστικός παράγοντας για την αρχική σύλληψη της ιδέας και τη μετέπειτα εξέλιξή της. Δεν θέλησαν να αποκόψουν, για παράδειγμα, τη θέα προς τις γραμμές του τρένου, αλλά χρησιμοποίησαν αυτή τη δυναμική εικόνα της κίνησης του τρένου (S-Bahn) ως ένα στοιχείο που συμπληρώνει τη σύνθεση του μουσείου.
35
Το ίδιο συμβαίνει και με τους παράπλευρους αυτοκινητόδρομους. Δεν είναι τυχαίο ότι η διοίκηση του μουσείου έχει συμφωνήσει με την πόλη της Στουτγάρδης για την ανακαίνιση του σταθμού που βρίσκεται ακριβώς μπροστά από την πλαϊνή όψη του μουσείου.
“Αρχιτεκτονική σε κίνηση” Το κτίριο μοιάζει να “έπεσε από τον ουρανό”, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Roman Delugan. Η όψη του είναι τελείως διαφορετική από τα γύρω κτίρια με τις παραδοσιακές σκεπές, αλλά και τους αυστηρούς βιομηχανικούς όγκους της περιοχής. Παρόλα αυτά, το μουσείο δεν πρέπει να το κατανοήσουμε ως ένα τεράστιο γλυπτό, λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας του, αλλά ως ένα ζωντανό - δυναμικό οργανισμό, στον οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί μια ενδιαφέρουσα περιήγηση. Οι σχεδιαστικές επιλογές βασίζονται στην ιδέα ενός κτιρίου το οποίο μοιάζει ν’ αψηφά τη βαρύτητα. Η εντύπωση αυτή τονίζεται ακόμα περισσότερο με το λευκό μονολιθικό του όγκο, ο οποίος “αιωρείται” στα τρία ιδιαίτερα υποστυλώματα και αλλάζει αποχρώσεις αναλόγως του φωτός και της θέσης του ήλιου. Το ενδιαφέρον του επισκέπτη ν’ ανακαλύψει τον κόσμο της
36 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Porsche στο εσωτερικό, εντείνεται λόγω αυτής της μονολιθικής δομής. Θυμίζει αιγυπτιακές πυραμίδες, στις οποίες υπάρχει κρυμμένος ένας θαυμαστός κόσμος. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση δεν χρειάζεται να γίνει κάποια βεβήλωση… Το αυστηρό γεωμετρικό σχήμα μιας πυραμίδας παραλλάσσετε σ’ αυτήν την περίπτωση σ’ ένα “ασύμμετρο διαμάντι”. Ο σχεδιασμός αυτός αντικατοπτρίζει το δυναμικό πρόσωπο της εταιρείας Porsche και τη διαρκή της ανάγκη για εξέλιξη και πρωτοτυπία. Στο συνολικό σχεδιασμό του οργανισμού αυτού δοκιμάζονται ιδέες σχετικά με την φαινομενική ανατροπή της βαρύτητας, την αίσθηση ισορροπίας και ανισορροπίας. “Τα πάντα ρει”, τα πάντα κινούνται, αλλάζουν και εξελίσσονται, όπως πρώτος διατύπωσε o Hράκλειτος πριν από 25 αιώνες. Αυτό θα μπορούσε να συνοψίσει τη βασική φιλοσοφική θεώρηση της αρχιτεκτονικής ομάδας, “Delugan Meissl Associated Architects”. Το δημιουργικό αυτό γραφείο ασχολείται πάνω από μια δεκαετία με τη σύλληψη και την εφαρμογή μιας σύγχρονης αρχιτεκτονικής φόρμας, η οποία συνδυάζει την ευλυγισία και την ένταση της σωματικής κίνησης με τη στατική πειθαρχία που απαιτεί η κατασκευή ενός κτίσματος. Φαινομενικά αντίθετες έννοιες όπως αυτές της ταχύτητας και της σταθερότητας, της ασφάλειας και της έκθεσης, της ιδιωτικότητας και της δημόσιας προβολής, είναι ζητήματα που τους απασχολούν και αντανακλώνται στην αρχιτεκτονική τους αντίληψη. Στο ερώτημα του κατά πόσο η σύγχρονη αρχιτεκτονική έχει την ικανότητα να υπερβεί τα όριά της και τις συνήθεις, κλασικές εφαρμογές της, οι αρχιτέκτονες απαντούν με το μουσείο της Porsche. H “Αρχιτεκτονική σε Κίνηση” όπως συνηθίζει να ονομάζει τις συνθέσεις του γραφείου του ο Roman Delugan, σέβεται τον σύγχρονο τρόπο ζωής αλλά και το φυσικό περιβάλλον. Η αίσθηση της κινητικότητας ή αυτό που προκαλεί την μετακίνηση του επισκέπτη στο χώρο, είναι βασικό θέμα στη δουλειά τους. Το μουσείο είναι μια ωδή στην ταχύτητα ακόμα και όταν τα γρήγορα αυτοκίνητα που παρουσιάζονται είναι ακίνητα. Πρόκειται για μια γρήγορη διαδοχή εικόνων, που βιώνει κανείς κινούμενος στο χώρο. Αυτό είναι που δίνει την αίσθηση μιας συνεχούς ροής και κρατάει σε εγρήγορση τον επισκέπτη. Οι αρχιτέκτονες εδώ προτιμούν να υπάρχει μια δυναμική σε σχέση με τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω τους. Αυτό που σχεδιάζουν, προσπαθούν να αποπνέει το μέλλον. Ο παράγοντας αυτός παίζει στη δουλειά τους σημαντικό ρόλο, αλλά δεν αποτελεί καθοριστική παράμετρο στο σχεδιασμό. Στα έργα τους, στα οποία κυριαρχούν περισσότερο
“στατικοί” και “ήρεμοι” χώροι, το στοιχείο της δυναμικότητας αποκαλύπτεται μέσα από την αντίθεση. Αυτή η ποιότητα που δημιουργείται, η εναλλαγή δηλαδή ηρεμίας και δυναμικότητας, είναι σημαντική στο περιεχόμενο πολλών έργων τους. Δεν προσπαθούν να προβλέψουν αυτό που μπορεί να είναι ένας χώρος άδειος, αλλά αυτό που μπορεί να εκφράζει όταν κατοικηθεί. Σκέφτονται τις αντιδράσεις των κατοίκων του μέλλοντος και νέους τρόπους κατοίκησης και ζωής. Έτσι, οι φόρμες και οι σύνθετες γεωμετρίες που χρησιμοποιούν, θέλουν να έχουν λόγο ύπαρξης στο μέλλον, να ανταποκρίνονται στις σημερινές αλλά και στις μελλοντικές ανάγκες της κοινωνίας. “Δεν μας αρέσει να μιλάμε μόνο για φόρμες αλλά περισσότερο για περιεχόμενα” λέει η Elke Delugan. “Ο στόχος δεν είναι απλά μια ωραία φόρμα, αλλά η δημιουργία μιας δυναμικής ατμόσφαιρας, μιας ζωντάνιας, η οποία θα λειτουργεί καλά, όσο γίνεται και στο μέλλον”. Αυτή η πρόθεσή τους θυμίζει το όραμα του μοντέρνου κινήματος για μια νέα κοινωνία μέσω της πολεοδομίας και της αρχιτεκτονικής. Η χρήση γλυπτικών μορφών στη διαμόρφωση του κελύφους, βοηθάει στη σύνθεση εσωτερικών χώρων με ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές ποιότητες. Στα έργα τους η ανάγνωση των στοιχείων που αποτελούν το περιβάλλον στο οποίο χτίζουν, τους οδηγεί στο σχεδιασμό αυτοδύναμων μορφών. Η αναγνωσιμότητα των έργων τους δεν αποτελεί βασική πρόθεσή τους, αλλά είναι μια αναπόφευκτη πραγματικότητα. “Δεν μπορούμε ν’ αλλάζουμε καθημερινά προκειμένου αυτό να αντικατοπτρίζεται και στο έργο μας” αναφέρει η Elke Delugan. Παρά ταύτα, μέσα από τη διαφορετική ανάλυση του κάθε έργου, προκύπτουν διαφορετικές προσεγγίσεις, μέσα όμως από μια κοινή σχεδιαστική γραφή. Την αγάπη τους για το λευκό και το μαύρο για παράδειγμα, τη συναντάμε σε αρκετά έργα τους.
Οι χώροι του μουσείου Το μουσείο αποτελείται από δύο υπόγεια, τα οποία χρησιμεύουν ως γκαράζ, από ένα ισόγειο στο οποίο υπάρχει το φουαγέ, τα ταμεία, η γκαρνταρόμπα, ένα μικρό πωλητήριο και ένα καφέ. Το μικρό πωλητήριο ακολουθεί την αισθητική όλου του μουσείου και κλείνει με μια ιδιαίτερη συρόμενη θύρα, η οποία είναι εμφανής και τις ώρες που λειτουργεί. Το πάχος της φαρδιάς θύρας είναι περίπου 12 εκ. και στην επιφάνειά της αναπτύσσεται ένα διακοσμητικό μοτίβο, το οποίο θυμίζει ένα γραμμικό σχέδιο εμπνευσμένο από τις κατά μήκος τομές του μουσείου. Υλοποιείται με την κατασκευή μιας φαρδιάς εσοχής στη λευκή θύρα επικαλυπτόμενη με σκούρο τζάμι και φωτίζεται με LED. Δύο άλλες μεγάλες ενότητες του ισογείου είναι η βιβλιοθήκη-ταινιοθήκη με το αρχειακό υλικό της εταιρείας και το “Museum Workshop”, όπου ιδιοκτήτες κλασικών Porsche μπορούν να ζητήσουν αποκατάσταση των αυτοκινήτων τους. Οι φάκελοι με την ιστορική μνήμη, το επικοινωνιακό υλικό, οι 2,5 εκατομμύρια περίπου εικόνες, περισσότερα από 3.000 βιβλία και 1.500 ώρες οπτικού υλικού είναι διαθέσιμα στο κοινό. Πάνω από την ενότητα του ισογείου αναπτύσσεται ένας μεγάλος πολυγωνικός όγκος, ο οποίος έχει επικρατήσει να ονομάζεται “φτερό”. Ο όγκος αυτός στηρίζεται σε τρεις κεκλιμένες μπετονένιες κολόνες και βρίσκεται σε απόσταση από το χώρο του ισογείου. Οι δύο κολόνες είναι κατασκευασμένες σε σχήμα V και η τρίτη διπλή κολόνα ενσωματώνεται στο κλιμακοστάσιο. Το διάκενο αυτό επιτρέπει την ελεύθερη ροή και επιτάχυνση του αέρα, λόγω της υποπίεσης που δημιουργείται, και κατά τους θερινούς μήνες αυτό βοηθάει στον φυσικό δροσισμό του μουσείου. Η σύνδεση του φουαγέ με το “φτερό” γίνεται με δύο μηχανικές και μια κανονική κλίμακα. Στον εκθεσιακό χώρο των 5.600 τ.μ. παρουσιάζονται 80 αυτοκίνητα. “Museum on wheels”, έτσι χαρακτηρίζεται η δυνατότητα συχνών εναλλαγών των εκθεμάτων καθώς
37
τα 80 εκθέματα μπορούν να ανανεώνονται από το συνολικό στοκ των περίπου 400. Όλα τα αυτοκίνητα και μικρότερα αντικείμενα σχετικά με την εταιρεία παρουσιάζονται μέσα σ’ ένα ενιαίο αισθητικά περιβάλλον. Εκτός από τα διάσημα μοντέλα της εταιρείας 356, 550, 911, και 917, η έκθεση περιλαμβάνει μερικές από τις σημαντικότερες τεχνολογικές καινοτομίες και εφευρέσεις του Καθηγητή Ferdinand Porsche. Το όραμα του Porsche για τεχνολογική καινοτομία συνεχίζεται μέχρι σήμερα και παρουσιάζεται επίσης στους εκθεσιακούς χώρους. Ανεβαίνοντας ο επισκέπτης στον εκθεσιακό χώρο από το φουαγέ, είναι ελεύθερος να επιλέξει εάν θα ακολουθήσει μια περιήγηση στην ιστορία της Porsche πριν από το 1948 ή εάν θα περάσει κατευθείαν στην κυρίως έκθεση που παρουσιάζονται τα σημαντικότερα μοντέλα και οι καινοτομίες της εταιρείας μέσα από τις θεματικές νησίδες. Και οι δύο ενότητες συνδέονται με τον πυρήνα της έκθεσης που ονομάζεται “πνεύμα της Porsche” και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της έκθεσης. Οι επισκέπτες, αναλόγως της πορείας που διαλέγουν, βλέπουν
38 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
τις διαφορετικές ενότητες αυτόνομα αλλά και συνδεδεμένες μεταξύ τους. Το “πνεύμα της Porsche” σχετίζεται με το στοιχείο αυτό που κάνει όλα τα αυτοκίνητα της έκθεσης να είναι μέρος μιας ενότητας. Περιγράφει το πνεύμα και το πάθος που οδήγησε τον ιδρυτή της εταιρίας αλλά και τους συνεχιστές του να σχεδιάσουν όλα αυτά τα διάσημα αυτοκίνητα. Επίσης, αποκαλύπτει τι βρίσκεται πίσω από τα μοντέλα αυτά και τι τα κάνει τόσο μοναδικά. Το λευκό χρώμα επικρατεί σχεδόν παντού· το πάτωμα και οι προθήκες είναι κατασκευασμένες από το ίδιο λείο συνθετικό υλικό, τύπου corian. Με τη βοήθεια του φωτισμού και το χρωματισμό κάποιων επιφανειών με μαύρο χρώμα δίνεται η αίσθηση ότι τα εκθέματα αιωρούνται όπως και ο βασικός όγκος του κτιρίου. Το “φτερό” του μουσείου καλύπτεται με ρομβοειδή λευκά μεταλλικά φύλλα, ενώ το κάτω του μέρος με γυαλισμένα ανοξείδωτα φύλα που δημιουργούν ένα είδος καθρέφτη. Αυτή η ανακλαστική επιφάνεια σε κλίση αντικατοπτρίζει τους επισκέπτες και το γύρο χώρο, δημιουργώντας μια επιπλέον όψη στο κέλυφος, αλλά και ένα βάθος. Κατά τις νυχτερινές ώρες, οι ανακλάσεις γίνονται πιο φαντασμαγορικές από τον ένθετο τεχνητό φωτισμό στο πάτωμα της ράμπας εισόδου και των αυτοκινήτων που κινούνται γύρω από το μουσείο. Αυτή η εναλλαγή των ανακλάσεων, λόγω της ροής των αυτοκινήτων, θυμίζει τον κόσμο της γρήγορης ταχύτητας. Στο χώρο της εισόδου, λόγω των ανακλάσεων, δημιουργείται η ψευδαίσθηση ενός ψηλοτάβανου χώρου που μετασχηματίζεται και παραμορφώνεται συνεχώς όσο κινείσαι σε αυτόν. Ο μετασχηματισμός και η παραμόρφωση, οφείλεται στον εμφανή ρομβοειδή κάνναβο που υλοποιείται με σκοτίες και έτσι διακόπτεται η ενιαία επιφάνεια. Η διακοπή αυτή δημιουργεί αναπόφευκτα και μια διακοπτόμενη εικόνα, η οποία παραμορφώνεται λόγω της αμελητέας διαφοράς κλίσης του κάθε ρόμβου, που προκύπτει από την ανοχή της κατασκευής. Από τον πρώτο όροφο ξεκινάει μια σπειροειδής ράμπα που οδηγεί στο δεύτερο όροφο της έκθεσης. Στην πρόσοψη και την πίσω όψη του “φτερού” υπάρχουν δυο μεγάλα ανοίγματα, τα οποία αποτελούν δυο σημεία οπτικής φυγής προς την πόλη. Στο μεγαλύτερο άνοιγμα της πρόσοψης, πίσω από τα υαλοπετάσματα, διακρίνεται ο σκελετός - μεταλλικό δικτύωμα του κελύφους όπου και βρίσκεται το εστιατόριο του Μουσείου. Το εστιατόριο έχει θέα προς το εργοστάσιο της εταιρίας. Στον τρίτο όροφο αναπτύσσεται ένας συνεδριακός χώρος και μια μεγάλη εσωτερική αυλή. Η διαμόρφωση της “πέμπτης όψης” με την εσωτερική αυλή, μας θυμίζει τα “πέντε σημεία για μια νέα αρχιτεκτονική” του Le Corbusier1. Ο εσωτερικός χώρος είναι 21.000 τ.μ. Το συνολικό βάρος των τριών ορόφων είναι 35.000 τόνοι και το ύψος τους 16 μέτρα. Ο ενιαίος όγκος των τριών ορόφων έχει κατασκευαστεί από μια μεταλλική δικτυωματική κατασκευή, βάρους 5.500 τόνων και το μήκος του φτάνει τα 150 μέτρα. Έχει τοποθετηθεί στις μπετονένιες κολώνες εν είδη γέ-
φυρας. Έτσι ο κύριος χώρος του μουσείου μοιάζει να αιωρείται πάνω σε τρία σημεία στήριξης. Πριν από 6 χρόνια δεν υπήρχε η τεχνολογία για την υλοποίηση αυτού του κτιρίου. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ο πύργος του Eiffel αποτελείται από 7.800 τόνους σίδερο και το μουσείο της Porsche από 10.000 τόνους. Το σημαντικό σ’ αυτόν το συσχετισμό, δεν είναι η διαφορά στην ποσότητα του σίδηρου αλλά στον τρόπο που έχει μελετηθεί η στατικότητα του κάθε έργου. Στην περίπτωση του μουσείου, όλο το βάρος των 10.000 τόνων έχει κατανεμηθεί σε τρεις διπλές κολόνες. Η αρχιτεκτονική ομάδα που δούλεψε στο σχεδιασμό του μουσείου είχε την τύχη να απολαμβάνει την απόλυτη εμπιστοσύνη του εργοδότη, με αποτέλεσμα να υλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό όλες τις πρωτοποριακές ιδέες που είχε παρουσιάσει από την πρώτη στιγμή του διαγωνισμού. Αυτή η δημιουργική ελευθερία καθόρισε και το εντυπωσιακό τελικό αποτέλεσμα, που κάνει το μουσείο να είναι ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα κτίρια των ημερών μας. Οι Delugan - Meissl δημιούργησαν έναν χώρο, ο οποίος αντικατοπτρίζει τη σημαντική ιστορία της εταιρίας και τα χαρακτηριστικά των αυτοκινήτων της. Η εμπειρία της επίσκεψης στο Μουσείο σχετίζεται με την εμπειρία οδήγησης ενός σπορ αυτοκινήτου: τις γρήγορες εναλλαγές εικόνων ενός τοπίου, όταν βρισκόμαστε μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο, το αίσθημα της αστάθειας, τη στάση και την κίνηση, την άφιξη σε νέους τόπους. Διαστάσεις του κτιρίου Μέγιστο μάκρος: 160 μ., Μέγιστο φάρδος: 70 μ., Μέγιστο ύψος: 28 μ., Μήκος της διαδρομή στους εκθεσιακούς χώρους: 550 μέτρα (περίπου) * Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του Μανώλη Ηλιάκη 1 Τα πέντε σημεία είναι: τα στηρίγματα, φέρων οργανισμός του κτιρίου, οι κήποι της σκεπής, οι ελεύθερη διαμόρφωση των στοιχείων πλήρωσης, το συνεχές παράθυρο και η ελεύθερη διαμόρφωση της πρόσοψης.
Βιογραφικό αρχιτεκτόνων Roman Delugan Γεννήθηκε στο Merano της Ιταλίας και σπούδασε στην Ακαδηµία Εφαρµοσµένων Τεχνών στη Βιέννη. Από το 1984 µέχρι το 1985 εργάστηκε στην ερευνητική εργασία “H Αρχιτεκτονική του 20ου αι. στην Αυστρία” µε επικεφαλής τον Friedrich Achleitner. Από το 1996 έως το 1997 διετέλεσε λέκτορας στην Ακαδημία Εφαρμοσμένων Τεχνών στη Βιέννη και από το 2004 έως το 2005 επισκέπτης καθηγητής στην αντίστοιχη ακαδημία της Βέρνης (FB Bern) στην Ελβετία. Το 1993, ίδρυσε µαζί µε τη γυναίκα του, την Elke Delugan - Meissl, το αρχιτεκτονικό γραφείο Delugan - Meissl. που μετεξελίχθηκε στους Delugan Meissl Associated Architects, καθώς το 2004 η ομάδα συμπληρώθηκε και από άλλους σημαντικούς αρχιτέκτονες. Elke Delugan - Meissl Γεννήθηκε στο Linz της Αυστρίας, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Innsbruck και δούλεψε σε διάφορα γραφεία στο Innsbruck και τη Βιέννη. Το γραφείο τους βρίσκεται στη Βιέννη και αποτελείται από 12 άτοµα µε µέση ηλικία τα 32 χρόνια. Λαμβάνουν µέρος σε διαγωνισμούς -κατά µέσο όρο 4 διαγωνισμούς το χρόνο- µε το 43% των συµµετοχών να αποσπούν κάποιο βραβείο και µε το 11% τελικά να υλοποιείται. Οι Roman Delugan και Elke Delugan - Meissl έχουν βάλει την υπογραφή τους στην πρωτότυπη κατασκευή πληθώρας οικιστικών συγκροτημάτων της Βιέννης, στη δημιουργία της Παγκόσμιας Έδρας της φαρμακευτικής εταιρείας Novartis Generics στην ίδια πόλη το 2003, καθώς και στο Συγκρότημα Διαμερισμάτων 8-ΙΙ στο Πεκίνο (2004).
39
Εργαλεία βιοκλιματικού σχεδιασμού κτιρίων Ελευθέριος Ι. Πισκιτζής Αρχιτέκτονας, υπ. διδάκτωρ ΕΜΠ, μέλος της διεθνής ένωσης ερευνητών ενεργειακού σχεδιασμού - EDRA & μέλος του κέντρου εναλλακτικής τεχνολογίας στην αρχιτεκτονική - CAT e-mail:eparchilab@hotmail.com
Ένα ευρύ φάσμα εργαλείων που διατίθενται είναι πλέον ικανό να υποστηρίξει τον βιοκλιματικό σχεδιασμό κτιρίων σε διάφορα επίπεδα πολυπλοκότητας και λεπτομέρειας. Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να εισάγει τον αρχιτέκτονα - μηχανικό στο υπάρχον λογισμικό για το βιοκλιματικό σχεδιασμό κτιρίων και στην ενεργειακή απόδοση και συμπεριφορά τους. Η αυξανόμενη περιβαλλοντική συνειδητοποίηση και οι αυστηρότεροι κτιριακοί κανονισμοί έχουν ενθαρρύνει συνεχείς βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Πολλά νέα κτίρια και σχέδια αποκατάστασης θεωρούνται τώρα ότι ικανοποιούν τα κριτήρια της περιβαλλοντικής υποστήριξης από την άποψη της ενσωματωμένης και λειτουργικής ενεργειακής χρήσης, της εκπομπής CO2, της άνεσης των κατόχων και της εσωτερικής ατμοσφαιρικής ποιότητας. Πόσο αξιόπιστες είναι αυτές οι αξιώσεις; Πόσο “χαμηλή” είναι η “χαμηλή” ενέργεια; Μπορούμε να κάνουμε τις ακριβείς προβλέψεις των συνθηκών άνεσης των κατόχων και της πιθανής κατανάλωσης ενέργειας ενός κτιρίου πριν ακόμα κατασκευαστεί; Κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι ετών οι μεγάλες και συνεχείς αυξήσεις στην υπολογιστική δύναμη των Η/Υ έχουν ενθαρρύνει την ανάπτυξη των εργαλείων λογισμικού με σκοπό να βοηθήσουν τους αρχιτέκτονες και τους περιβαλλοντικούς συμβούλους να κάνουν τέτοιες προβλέψεις. Εδώ, εξετάζονται οι ακόλουθες πτυχές τέτοιων εργαλείων σε σχέση με: τη χρήση τους στην οικοδόμηση του σχεδίου, τα παραδείγματα εφαρμογών, με ένα κατάλογο επιλεγμένων εργαλείων.
Πτυχές χρησιμοποίησης εργαλείων Η χρησιμοποίηση ενέργειας της εσωτερικής ατμοσφαιρικής ποιότητας, της θερμικής ανοχής και της οπτικής άνεσης στα κτίρια επηρεάζονται κατά ένα μεγάλο μέρος από αποφάσεις που λαμβάνονται στα αρχικά στάδια του σχεδιασμού, συχνά από επιλογές που γίνονται προτού ακόμη να αρχίσει το σχέδιο. Για παράδειγμα, η επιλογή της περιοχής και των πρόωρων αποφάσεων σχετικά με την διάταξη περιοχών, η μορφή οικοδόμησης και ο προσανατολισμός των χώρων μπορούν να καθορίσουν τις συνθήκες ηλιοφάνειας μέσα και γύρω από ένα κτίριο και την δυνατότητα εκμετάλλευσης για χρήση της ηλιακής ενέργειας για τη θέρμανση / ψύξη ή την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η χρήση εξειδικευμένων αναλυτικών εργαλείων όπως εκείνα που αναφέρονται εδώ μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις κατά τον αρχικό σχεδιασμό, ενώ βοηθούν για να αξιολογηθούν οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των διαφορετικών επιλογών όπως αυτά εξετάζονται, και παρέχοντας τα μέσα για να τεθούν στόχοι ενεργειακής απόδοσης και συμπεριφοράς για τα νέα κτίρια και τα σχέδια αποκατάστασης. Η εφαρμογή των εργαλείων βιοκλιματικού σχεδιασμού πρέπει να εξεταστεί στα διαφορετικά στάδια, πριν από, κατά τη διάρκεια και μετά από τον σχεδιασμό όπως περιγράφεται πιο κάτω.
40 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Πριν από το σχεδιασμό Να ενημερωθεί για τις επιρροές και τις αλληλο - εξαρτήσεις μεταξύ των διαφορετικών παραμέτρων του κλίματος, του σχεδίου οικοδόμησης, των ιδιοτήτων των υλικών και της χρήσης του κτιρίου στην ενεργειακή απόδοση και τους όρους άνεσης, για να μελετήσει τα πιθανά αποτελέσματα όλων αυτών των παραμέτρων, για να θέσουν τους στόχους του βιοκλιματικού σχεδιασμού, για να καθορίσουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες που παρέχονται στα διαφορετικά διαστήματα που εξετάζονται (θερμοκρασίες, υγρασία, επίπεδα έντασης φωτισμού, συνεχής φυσικός αερισμός). Κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού Αξιολόγηση και σύγκριση των εναλλακτικών επιλογών σχεδιασμού, σύγκριση με τα προηγούμενα και τους στόχους της ενεργειακής χρήσης, όρια μολυσματικής εκπομπής, εσωτερική θερμική και οπτική σειρά άνεσης και ατμοσφαιρική ποιότητα, συντονισμός και βελτιστοποιημένη ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Μετά το σχεδιασμό Αξιολόγηση που καθορίζει τους λειτουργικούς στόχους και τις οδηγίες, που συμβουλεύουν τους κατόχους με τις πληροφορίες για το πώς να χρησιμοποιήσουν το κτίριο, αποτελέσματα αξιολόγησης των διαφορετικών σεναρίων κατοχής, τοποθετήσεις θερμοστατών, χρήση κουρτινών κ.λπ. προσαρμογή του κτιρίου στις καθημερινές / εποχιακές αλλαγές. Μερικά από τα διαθέσιμα εργαλεία αναπτύχθηκαν συγκεκριμένα για τη χρήση στα αρχικά στάδια του σχεδιασμού και μπορεί να έχουν περιορισμένη εφαρμογή στη λεπτομερή ανάπτυξη και εφαρμογή, ενώ άλλα συνδέονται με πιο λεπτομερή ανάλυση. Λίγα από τα διαθέσιμα εργαλεία εξετάζουν όλους τους στόχους και διαδικασίες που καλύπτονται από τον βιοκλιματικό σχεδιασμό και μερικά σχεδιάστηκαν για να ασχοληθούν συγκεκριμένα με μία ή μερικές από αυτές τις διαδικασίες. Τα πιο χρησιμοποιημένα μεταξύ των εργαλείων που εξετάζουν τη θερμική ανάλυση έχουν γίνει όλο και περισσότερο “σχεδιαστικά” με στόχο να εξετάσουν και την τρισδιάστατη απεικόνιση (και έτσι επίσης τις μελέτες της ηλιακής πρόσβασης και σκίασης), καθώς και τις διαδικασίες του φυσικού αερισμού και το ηλιακό κέρδος που είναι κρίσιμης σπουδαιότητας στο σύγχρονο κτιριακό σχεδιασμό. Με την αυξανόμενη δύναμη των υπολογιστών έχει υπάρξει μια συνεχής τάση ενσωμάτωσης και μεγαλύτερης ικανότητας. Οι υπολογισμοί που έπρεπε να πάρουν μια ολόκληρη νύχτα πριν από μερικά χρόνια τώρα γίνονται σε λίγα λεπτά. Εντούτοις, υπάρχει ακόμα απόκλιση μεταξύ της σύλληψης των σχεδιαστών, του ρεαλισμού και της ακρίβειας και αυτού που βγαίνει από την εφαρμογή των
περισσότερων από τα τρέχοντα εργαλεία. Ειρωνικά, αυτή η απόκλιση ενισχύεται από τις βελτιώσεις που αναφέραμε προηγουμένως. Παραδείγματος χάριν, ένα εργαλείο μπορεί να επιτρέψει την τρισδιάστατη απεικόνιση των σκιών και να λάβει υπόψη τη σκίαση των επιφανειών στους υπολογισμούς τυχαίας ηλιακής ακτινοβολίας, αλλά να αγνοήσει εντελώς τις φωτιστικές πτυχές της ηλιακής ακτινοβολίας στα κτίρια. Τα χρήσιμα και εύλογα ακριβή αποτελέσματα μπορούν να παραχθούν ακόμη και με το απλούστερο εργαλείο υπό τον όρο ότι οι χρήστες καταλαβαίνουν τις σχετικές διαδικασίες, τις ικανότητες και τους περιορισμούς του εργαλείου. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να είναι σαφές ποιες διαδικασίες αγνοούνται και ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις στα αποτελέσματα. Οι χρήστες πρέπει να κατανοούν σαφώς τη δομή και τη θεωρητική βάση των εργαλείων που χρησιμοποιούν. Παρακάτω αναφέρονται τα βασικά ζητήματα και κριτήρια σχετικά με την επιλογή και την εφαρμογή των διαφορετικών αναλυτικών εργαλείων στην κατασκευή του σχεδίου. Το πρώτο τμήμα αφορά αυτό που κάνει ένα εργαλείο, πώς λειτουργεί και τι σημαίνουν τα αποτελέσματά του. Το δεύτερο τμήμα αναφέρεται στην ευκολία της χρήσης του εργαλείου και τη δυνατότητας εφαρμογής στο βιοκλιματικό σχεδιασμό. Το τρίτο τμήμα εστιάζει στα ζητήματα του κόστους και της υποστήριξης που είναι κρίσιμα για το εάν θα γίνει επένδυση σε τέτοια εργαλεία.
Γνωστικά κριτήρια Περιοχή εύρεσης (ικανότητες / καταλληλότητα) • πώς λειτουργεί το εργαλείο; • ποιες φυσικές διαδικασίες διαμορφώνονται; • ποιες φυσικές διαδικασίες παραλείπονται; • ποιες απλοποιήσεις γίνονται; • τι βοηθά να βρούμε το εργαλείο; • τι δεν βρίσκει το εργαλείο; Ερμηνευτικό πλαίσιο (σημασία και αξία) • τι είδους αποτελέσματα παρέχονται (μορφή / λεπτομέρεια); • τι σημαίνουν τα αποτελέσματα, πώς συγκρίνονται με άλλα διαθέσιμα στοιχεία • πώς συγκρίνονται επίσης με τους στόχους και τις συγκριτικές μετρήσεις επιδόσεων; • μπορούμε να παρακάμψουμε τη διαμόρφωση του εργαλείου ή άλλους περιορισμούς και πώς;
Πρακτικά κριτήρια Χρησιμότητα και ευκολία στη χρήση • πόσο γρήγορα μπορούμε να το μάθουμε, πόσο εύχρηστο είναι; • πόσο γρήγορα μπορούμε να έχουμε αποτελέσματα; • τι είδους επικοινωνία με το χρήστη; • πόσο εύκολο είναι να γίνουν αλλαγές, να το
“ξανατρέξουμε” και να γίνουν συγκρίσεις; Δυνατότητα εφαρμογής • σειρά χρήσης (απλή - σύνθετη). • σειρά εφαρμογής (ένας σκοπός - πολλαπλοί σκοποί). • σειρά δράσης (μια εργασία - πολλαπλές εργασίες). • ακρίβεια. • πρακτική χρησιμότητα / αναλογία.
Κριτήρια αγοράς Να αποκτηθούν ή όχι; • κόστος αγοράς (άδεια υλικού/λογισμικού). • ταχύτητα ευκολίας και εκμάθησης (χρόνος / γνώση που απαιτείται). Υποστήριξη και αναβαθμίσεις
• τεκμηρίωση και διαθέσιμη εκπαίδευση. • διαθέσιμη τεχνική υποστήριξη από τον υπεύθυνο για την ανάπτυξη. • περαιτέρω ανάπτυξη. • ομάδα ερευνητών / κοινότητα χρηστών.
Τύποι εργαλείων και πλαίσιο εφαρμογής Τα ακόλουθα είναι στόχοι και διαδικασίες σχεδιασμού που μπορούν να επωφεληθούν από τη χρήση των ειδικών υπολογιστικών εργαλείων για περαιτέρω ανάλυση • Κριτήρια περιβαλλοντικού σχεδιασμού για τη θερμική άνεση. • Κλιματικά στοιχεία και ανάλυση. • Ηλιακή πρόσβαση - ηλιακός έλεγχος στους εσωτερικούς και υπαίθριους χώρους. • Φως ημέρας. • Θερμικές και ηλιακές - οπτικές ιδιότητες των κατασκευαστικών στοιχείων. • Θέρμανση του χώρου, φωτιστική και ψυκτική ενέργεια και ανθρώπινη άνεση. • Ροή αέρα στα κτίρια και γύρω από αυτά. • Άλλες πηγές ενέργειας / χρήσεις, άλλες περιβαλλοντικές εφαρμογές. Αυτοί οι στόχοι αναθεωρούνται εδώ εν συντομία και τα επιλεγμένα εργαλεία παρατίθενται κάτω από κάθε μια από αυτές τις κατηγορίες. Τα παραδείγματα δίνονται για να εξηγήσουν την εφαρμογή μερικών εργαλείων. Η επιλογή των εργαλείων που παρουσιάζεται εδώ δεν προορίζεται να είναι περιεκτική, αλλά εστιάζει στα εργαλεία που εξετάζονται και χρησιμοποιούνται ευρέως.
41
1. Κριτήρια για τη θερμική άνεση
Οι τιμές που αναμένονται από τις περιβαλλοντικές μεταβλητές (η θερμοκρασία του αέρα, η μέση ακτινοβόλος θερμοκρασία, η σχετική υγρασία, η μετακίνηση του αέρα) για τυπικό ρουχισμό και δραστηριότητα έχουν αποτελέσει το αντικείμενο των εθνικών και διεθνών προτύπων. Υπάρχει επίσης συνεχής έρευνα και συζήτηση σχετικά με το πόσο καλύτερα να καλυφθούν αυτές οι μεταβλητές σε μια ζώνη ή έναν δείκτη άνεσης που λαμβάνει υπόψη τις προσαρμοστικές ικανότητες και τη συμπεριφορά των ατόμων. Η προβλεπόμενη μέση τιμή (PMV) του Fanger (Fanger 1970) και το ποσοστό των δυσαρεστημένων ανθρώπων (PPD) χρησιμοποιούνται αλλά και επικρίνονται ευρέως. Το PMV μετρά τη θερμική αίσθηση σε μια κλίμακα επτά σημείων από θερμό σε κρύο από κάθε πλευρά ενός ουδέτερου σημείου (ούτε θερμό ούτε κρύο). Το PPD είναι το ποσοστό ενός πληθυσμού που είναι πιθανό να είναι δυσαρεστημένος με το θερμικό περιβάλλον σε οποιοδήποτε σημείο του PMV. Ο αμερικανικός σύλλογος των μηχανικών Θέρμανσης, Ψύξης και Κλιματισμού των προτύπων 55-92 ASHRAE καθορίζει ως αποδεκτό θερμικό περιβάλλον ένα που θα ήταν αποδεκτό για τουλάχιστον 80% των κατόχων του, αυτό είναι ισοδύναμο με ένα PPD 20% ή χαμηλότερο και PMV +/- 0,85. Ο Οργανισμός Διεθνών Προτύπων ISO 7730 καθορίζει τους όρους θερμικής άνεσης όπως διαγράφονται από το PMV μεταξύ + 0,5 και -0,5 (PPD 10%). Ένα ελαφρώς διαφορετικό, προσαρμοστικό πρότυπο της θερμικής άνεσης δημοσιεύτηκε από τον Humphreys (Humphreys 1978) και τον Auliciems (Auliciems και Szokolay 1997) βασισμένο στα στοιχεία από διαφορετικά κτίρια σε όλο τον κόσμο που δείχνει ότι η αίσθηση της ουδετερότητας ποικίλλει ως λειτουργία της υπαίθριας θερμοκρασίας αέρα. Δεδομένου ότι οι εφαρμογές του IDEA αναφέρονται κυρίως στο Κεντρικό ή Βορειο - Ευρωπαϊκό κλίμα, εξετάζονται εργαλεία που είναι βασισμένα στη θεωρία Fanger
Παραδείγματα εφαρμογών Η παρακάτω εικόνα επεξηγεί τη χρήση του δεύτερου λογισμικού εργαλείου που υπάρχει επάνω (COMFORT PMV, Butera), το οποίο είναι ακριβώς το ίδιο με το αντίστοιχο εργαλείο στο IDEA. Τα δεδομένα εισόδου είναι: θερμοκρασία αέρα 20ο C, που σημαίνει μέση ακτινοβόλο θερμοκρασία 19ο C, την ταχύτητα αέρα 0 m/s, τη σχετική υγρασία περίπου 60%, την ενδυμασία 1,1 clo και το μεταβολικό ποσοστό 66 W/m² (=1,2 met). Η προκύπτουσα αξία PMV είναι - 0,4 και το PPD είναι περίπου 8%. Αυτή η έκβαση θα θεωρούταν ως ικανοποιητική κατά τη διάρκεια του χειμώνα για τα κριτήρια θερμικής άνεσης στα περισσότερα κατοικημένα, εμπορικά και εκπαιδευτικά κτίρια για τα οποία ισχύουν οι clo και οι met τιμές που αναφέρονται παραπάνω.
Εικ. 1 Γράφημα του COMFORT PMV (Butera 1995).
1
Προγράμματα Εφαρμογής 1. COMFORT v. 1.07 (Charlie Huisenga & Marc Fountain, Environmental Analytics, University of California, Berkeley 1997). Βασισμένο σε ASHRAE 55-92 και ISO 7730.
42 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
2. COMFORT PMV Calculator V2.1, (F. Butera, Politechnico di Milano, Italy, 1995). Υπολογισμοί σε PMV και PPD βασισμένο σε ISO 7730. Περιλαμβάνει υλικό πολυμέσων για την θερμική άνεση (Περικλείεται στο IDEA).
3. PMV Tool (Andrew Marsh 1999). Υπολογισμοί σε PMV και PPD από δεδομένα που εισάγει ο χρήστης σε άλλες μεταβλητές ή υπολογίζει για μια σταθερά που ορίζει ο χρήστης σε τιμές PMV / PPD.
4. COMFORT (Division of Building Physics and Solar Energy, Univ. of Siegen, Germany, 1996). Υπολογίζει τα PMV and PPD από τα αποτελέσματα του χρηστή βάση της θεωρίας του Fanger και δίνει δισδιάστατους γραφικούς χάρτες επιπέδων άνεσης για όλους τους συνδυασμούς και τις συνισταμένες.
2. Καιρικά δεδομένα και κλιματική ανάλυση
Τα καιρικά δεδομένα απαιτούνται για τις περισσότερες αναλυτικές διαδικασίες στο βιοκλιματικό σχεδιασμό κτιρίων. Για παράδειγμα, οι υπολογισμοί απώλειας θερμότητας χρησιμοποιούν τις μηνιαίες ή ωριαίες τιμές της υπαίθριας θερμοκρασίας αέρα, οι πιο λεπτομερείς υπολογισμοί μπορεί να χρειαστούν επίσης τη χρήση των δεδομένων του αέρα (ταχύτητα και κατεύθυνση). Ο υπολογισμός των κερδών ηλιακής θερμότητας απαιτεί τις τιμές των συναφών ηλιακών στοιχείων ακτινοβολίας όσον αφορά τις επιφάνειες του διαφορετικού προσανατολισμού και κλίσης. Τα ίδια στοιχεία μπορούν να απαιτηθούν για την αξιολόγηση της πιθανής ενεργειακής παραγωγής από τους ηλιακούς θερμοσίφωνες ή από τα φωτοβολταϊκά κάτοπτρα. Άλλες ενδιαφέρουσες μεταβλητές για τους σχεδιαστές μπορεί να είναι η σχετική (ή απόλυτη) υγρασία, η φωτεινότητα του ουρανού, το χώμα και η θερμοκρασία του νερού των βρυσών. Με αυτόν τον τρόπο, τέτοια σύνολα καιρικών στοιχείων πρέπει συνήθως να αντιπροσωπεύουν τη χαρακτηριστική, μακροπρόθεσμη συμπεριφορά του καιρού στη δεδομένη θέση, δηλαδή το κλίμα, και όχι οποιοδήποτε ιδιαίτερο μετεωρολογικό γεγονός. Τα δεδομένα κλίματος μπορούν να απαιτηθούν υπό μορφή καθημερινών ή ωριαίων τιμών. Οι μηνιαίοι μέσοι όροι των μέσων καθημερινών θερμοκρασιών αέρα και ηλιακής ακτινοβολίας είναι συνήθως ικανοποιητικοί για τους απλουστευμένους υπολογισμούς της θέρμανσης χώρου στα αρχικά στάδια του σχεδίου. Οι ωριαίες τιμές απαιτούνται για τη δυναμική θερμική προσομοίωση που επιτρέπει ακριβέστερες προβλέψεις (που λαμβάνουν υπόψη τα αποτελέσματα αποθήκευσης θερμότητας) καθώς επίσης και εκτιμήσεις των ωριαίων φορτίων και των εσωτερικών θερμοκρασιών. Οι περίοδοι αναφοράς δοκιμής έχουν συνταχθεί για πολλές θέσεις για να επιτρέψουν στους αρχιτέκτονες να εξετάσουν τα σχέδιά τους υπό τους διαφορετικούς όρους. Αυτοί περιλαμβάνουν τις ακολουθίες τυπικών, καθώς επίσης και περισσότερων ακραίων καλοκαιρινών και χειμερινών συνθηκών. Μερικά από τα εργαλεία λογισμικού που χρησιμοποιούνται για τη θερμική ανάλυση παρέχουν στα καιρικά αρχεία τους τον τύπο στοιχείων που απαιτούνται για τη λειτουργία τους. Εντούτοις, ο αριθμός θέσεων που καλύπτονται από αυτά τα αρχεία είναι συχνά περιορισμένος. Όπου τα καιρικά στοιχεία μπορούν να ληφθούν από άλλες πηγές μπορούν να εισαχθούν έπειτα από το χρήστη στο σχήμα που απαιτείται από το εργαλείο που χρησιμοποιεί. Προς το παρόν το πρόβλημα με τα ελλειπή δεδομένα μπορεί να λυθεί με την βοήθεια του λογισμικού Meteonorm που μπορεί να παράγει καιρικά δεδομένα για σχεδόν οποιαδήποτε θέση (δείτε πιο κάτω).
Παραδείγματα εφαρμογών Η εικόνα 2 παρουσιάζει τις θέσεις των μετεωρολογικών σταθμών και των πόλεων στην Ευρώπη, στη Βόρεια - Αφρική και στην Εγγύς Ανατολή για την οποία η βάση δεδομένων Meteonorm έχει μετρήσει τα σύνολα δεδομένων. Για το σκοπό του IDEA, μόνο οι σταθμοί της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης είναι σχετικοί. Εκεί υπάρχει ένας άφθονος αριθμός τέτοιων σταθμών.
2
Εικ. 2 Η οθόνη Meteonorm παρουσιάζει τους μετεωρολογικούς σταθμούς και τις θέσεις των πόλεων στη βάση δεδομένων του προγράμματος.
Εφαρμόσιμο λογισμικό 1. METEONORM v4.0, Meteotest 1999. Το Meteonorm ενσωματώνει μια μοναδική βάση δεδομένων που προέρχεται από περίπου 2400 μετεωρολογικούς σταθμούς και 360 πόλεις σε όλο τον κόσμο. Το λογισμικό μπορεί να παράγει τα μέσα μηνιαία και ωριαία δεδομένα για οποιαδήποτε θέση στον κόσμο που καθορίζεται μέσω το χρήστη από τις γεωγραφικές συντεταγμένες του. Η παραγωγή δεδομένων μπορεί να λάβει οποιαδήποτε μορφή από διάφορα τυποποιημένα σχήματα που χρησιμοποιούνται από το θερμικό λογισμικό ανάλυσης, ή οι μεταβλητές μπορούν να επιλεχτούν από το χρήστη. Το πρόγραμμα λαμβάνει υπόψη την τοπογραφία των περιοχών και τα αστικά μικροκλίματα. Το Meteonorm μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αγγλική, γερμανική, γαλλική, ισπανική ή ιταλική γλώσσα.
2. CONRAD (Τμήμα Οικοδόμησης, Φυσικής και Ηλιακής Ενέργειας, του πανεπιστημίου Siegen, Γερμανία, 1998). Εάν μια ωριαία χρονική σειρά σφαιρικής ακτινοβολίας επάνω στο οριζόντιο επίπεδο παρέχεται, τότε το πρόγραμμα επιτρέπει να παραχθεί η αντίστοιχη χρονική σειρά σφαιρικής, άμεσης και διάχυτης ακτινοβολίας επάνω στις αυθαίρετα προσανατολισμένες επιφάνειες. Παράδειγμα εφαρμογών
43
3. PEM (CUEPE, πανεπιστήμιο της Γενεύης, 1995). Περιλαμβάνει τη μηνιαία θερμοκρασία, την υγρασία, την ηλιακά ακτινοβολία και τα στοιχεία αέρα για διάφορες ευρωπαϊκές περιοχές ταξινομημένες σε πίνακες και γραφικές μορφές και τις γραφικές παραστάσεις των βιοκλιματικών διαγραμμάτων.
3. Ηλιακή πρόσβαση και ηλιακός έλεγχος
Για εσωτερικούς και υπαίθριους χώρους στους οποίους η ηλιοφάνεια είναι ευπρόσδεκτη κατά περιόδους, η εξασφάλιση της πρόσβασης και η αποφυγή ή η ελαχιστοποίηση της επισκίασης είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος ειδικά στις αστικές περιοχές. Αντίθετα, ο ηλιακός έλεγχος είναι μια βασική ανησυχία σε όλες τις καταστάσεις όπου η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσει σε θερμική ταλαιπωρία ή και σε υπερβολική φωτεινότητα στους εσωτερικούς ή υπαίθριους χώρους. Τέτοιες μελέτες μπορούν να αναληφθούν στο στάδιο σχεδίου σε μοντέλα φυσικών πρότυπων με ένα ηλιακό διάγραμμα, ή με πρότυπα υπολογιστών. Αυτή την περίοδο, το μεγαλύτερο μέρος του ευρέως χρησιμοποιημένου λογισμικού CAD παρέχει στους χρήστες τα μέσα της προβολής σκιών βασισμένα στις πηγές φωτός που μιμούνται τις γωνίες του ήλιου. Επιπλέον, υπάρχουν διάφορα προγράμματα υπολογιστών, καθώς επίσης και μερικά που διασυνδέονται με το λογισμικό θερμικής και ανάλυσης φωτισμού. Και οι δύο τύποι λογισμικών μπορούν να επιτρέψουν στους χρήστες να μελετήσουν τις πτυχές της ηλιακής πρόσβασης και του ηλιακού ελέγχου στην κλίμακα του σχεδιαγράμματος των περιοχών, της μορφή οικοδόμησης και του εσωτερικού προγραμματισμού, καθώς επίσης και για το λεπτομερές σχέδιο των ενάρξεων και των ηλιακών συσκευών ελέγχου. Σε όλες τις περιπτώσεις κάποια γνώση της ηλιακής γεωμετρίας είναι ουσιαστική.
Δημοσιεύσεις Szokolay, S. Solar Geometry. PLEA Note 1. Niewienda, A., Heidt, F.D.: SOMBRERO, a PC-tool to calculate shadows on arbitrarily oriented surfaces. Solar Energy, Vol. 58, No. 4-6, pp. 253-263, 1996. Ministerium f�r Arbeit, Soziales und Stadtentwicklung, Kultur und Sport des Lander Nordrhein-Westfalen, Germany: Planen mit der Sonne - Arbeitshilfen f�r den St�dtebau, pp 63-65S, WAZ-Druck GmbH & Co KG, Duisburg, 1998.
Εικ. 3 Ηλιακά διαγράμματα για το γεωγραφικό πλάτος 50° από SUNPATH/ENERCAD/IDEA με τους διαφορετικούς τρόπους παρουσίασης (κυλινδρική, σφαιρική προβολή). Εικ. 4 Προσομοίωση και “animation” των σκιών που παράγονται από (ENERCAD, NESA, ΣΚΙΑ στο IDEA).
3
4
Εικ. 5 Προσομοίωση μιας κατοικίας με SOLCITY. Εικ. 6 Προσομοίωση της σκιασμένης κατάστασης στη στραμμένη προς το νότο πρόσοψη ενός κτιρίου με το SOBRERO.
6
5
Εφαρμόσιμο λογισμικό 1. ENERCAD (English and French versions, 2000, CUEPE, University of Geneva). Graphical module for overhang and vertical fin shading.
44 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
2. SHADING BY OVERHANGS (included in IDEA).
3. SUNPATH (included in IDEA).
4. SOMBRERO (Division of Physics and Solar Energy, University of Siegen, Germany, 1995). A PC-tool to calculate shadows on arbitrarily oriented surfaces.
5. SOLCITY (Wortmann-Scheerer, Ingenieurb�ro f�r W�rme- und Energietechnik und Dipl.-Ing. M.H. Ludwig, Ingenieuerb�ro f�r Systemanalyse und Systemplanun in der Datenverarbeitung), Planen mit der Sonne.
4. Ηλιακός φωτισμός
Το φως της ημέρας μπαίνει στα δωμάτια μέσω των εξωτερικών παραθύρων, των φεγγιτών, και των φωταγωγών. Συχνά επίσης φωτίζονται και οι παρακείμενοι χώροι μέσω των ανοιγμάτων στα χωρίσματα των δωματίων. Η ποσότητα του φωτός φθάνει σε ένα σημείο ενός δωματίου μέσω οποιουδήποτε ανοίγματος. Ανάλογα με το ύψος του δωματίου, ένα βάθος 6-9 μέτρα αντιπροσωπεύει τα όρια για τη διείσδυση του φωτός της ημέρας. Η προσθήκη των φωταγωγών, και του “δανεισμένου” φωτός της ημέρας από τους παρακείμενους χώρους, είναι συνηθισμένοι τρόποι για να εισέρχεται επιπλέον φως της ημέρας από τα παράθυρα σε περιοχές όσο το δυνατόν πιο μακριά από την εξωτερική περίμετρο ενός κτιρίου. Οι προβλέψεις της πιθανής διαθεσιμότητας του φωτός της ημέρας σε ένα δωμάτιο μπορούν να γίνουν στο στάδιο σχεδιασμού με ένα μοντέλο υπολογιστή, ή με τη χρησιμοποίηση ενός φυσικού μοντέλου σε κλίμακα κάτω από ένα τεχνητό ουρανό. Το μέγεθος, η γεωμετρία, και η θέση των ανοιγμάτων και των συντελεστών ανάκλασης των επιφανειών των δωματίων είναι οι κύριες ελέγξιμες παράμετροι του σχεδίου. Οι απλές διαδικασίες υπολογισμού αγνοούν τον άμεσο ήλιο αναλύοντας το φως της ημέρας μόνο κάτω από έναν συννεφιασμένο ουρανό. Η λογική αυτού είναι ότι εάν ένα δωμάτιο φωτίζεται επαρκώς όταν ο ουρανός είναι συννεφιασμένος αυτό θα φωτιστεί καλύτερα σε περίοδο της υψηλότερης έντασης ήλιου. Οι υπολογισμοί φωτός της ημέρας στις περιπτώσεις του συννεφιασμένου ουρανού απλοποιούνται αρκετά και τα αποτελέσματα εκφράζονται συνήθως υπό μορφή ενός παράγοντα φωτός της ημέρας (η αναλογία έντασης φωτισμού σε ένα δεδομένο σημείο στον εσωτερικό χώρο με αυτό που παραλαμβάνεται σε ένα υπαίθριο ανεμπόδιστο οριζόντιο επίπεδο που εκφράζεται ως ποσοστό). Για έναν Τυποποιημένο Συννεφιασμένο Ουρανό (φωτεινότητα ουρανού μεταξύ 5.000 και 20.000 lux), ένας παράγοντας φωτός της ημέρας 1-4% αντιστοιχεί στις μέσες τιμές φωτισμού 100-1.000 lux στο λειτουργικό επίπεδο (σε ένα ύψος περίπου 0,80 μ. από το πάτωμα). Αυτή η σειρά καλύπτει τις απαιτήσεις φωτισμού για τις περισσότερες κοινές χρήσεις στα κτίρια. Για τις τάξεις γραφείων και σχολείων, τα επίπεδα φωτισμού 300-500 lux στο λειτουργικό επίπεδο είναι επαρκή για τις τυπικές εργασίες. Στη Βόρεια Ευρώπη όπου οι συνθήκες συννεφιασμένου ουρανού μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή του έτους, ένα διάστημα που επιτυγχάνει έναν μέσο παράγοντα φωτός της ημέρας 4% αναμένεται γενικά για να παρέχει ικανοποιητικό φως της ημέρας για τη χρήση γραφείων και σχολείων. Η αποτυχία να δοθεί επαρκές φως της ημέρας οδηγεί στη μεγάλη χρήση τεχνητού φωτισμού, καθώς επίσης και στη στέρηση του φωτός της ημέρας. Ο τεχνητός φωτισμός έχει υψηλό κόστος στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και τη γενική περιβαλλοντική επίδραση εξ αιτίας της υψηλής εκπομπής του CO2 της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (σχεδόν τρεις φορές υψηλότερο ποσοστό εκπομπής του CO2 από άλλα καύσιμα). Επιπλέον, η χρήση του τεχνητού φωτισμού προσθέτει στην ψύξη των φορτίων και ενδεχομένως στη θερμική ταλαιπωρία, ή όπου ο κλιματισμός χρησιμοποιείται για τη ψύξη του χώρου στην περαιτέρω χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας για να τροφοδοτήσει τις συσκευές κλιματισμού.
Δημοσιεύσεις Baker, N. et al (Eds. 1993). Daylighting in Architecture. A European Reference Book. James & James (Science Publishers) Ltd for the Commission of the European Communities. De Herde, A. and S. Reiter (2001). L’Eclairage naturel des batiments. Architecture et Climat, Universit� Catholique de Louvain. Fontoynont, M. (Ed. 1999): Daylight Performance of Buildings. James & James (Science) Publishers, London.
7
8
Εικ. 7 Παράγοντες φωτός της ημέρας που υπολογίζονται από το DIAL που παρουσιάζεται στο σχέδιο του δωματίου. Εικ. 8 Προσομοίωση Lightscape (αριστερά) συγκρίνεται με τη φωτογραφία του πραγματικού κτιρίου (δεξιά). Εικ. 9 Παραγωγή προσομοίωσης που παρουσιάζει επίπεδα έντασης φωτισμού σε λειτουργικό ύψος εργασίας ενός δωματίου με παράθυρο και φωταγωγό.
9
Εφαρμόσιμο λογισμικό 1. ADELINE (Advanced Daylighting & Electric Lighting Integrated New Environment v. 2.0, 1996). This suite of lighting software comprises the SUPERLITE (advanced daylighting analysis for different sky illuminances) and RADIANCE (imaging system for visualisation of indoor lighting conditions) software developed at the Lawrence Berkeley Laboratory, USA. The latter is currently the most detailed and accurate visualisation tool available. 2. DIAL (v. 1.2 LESO EPFL, 1999). Simple daylight analysis based on daylight factors calculated for CIE overcast sky.
3. LIGHTSCAPE (v. 3.2 Autodesk 1999). Photorealistic results based on user-defined sky conditions.
4. DAYLIGHT (Division of Building Physics and Solar Energy, University of Siegen, Germany, 2001). Calculates and displays daylight factors and illumination intensities inside rooms as functions of all relevant parameters. (Included in IDEA).
45
5. Θερμικές ιδιότητες
Οι θερμικές και ηλιακές-οπτικές ιδιότητες των στοιχείων του κτιρίου είναι θεμελιώδεις στους περισσότερους υπολογισμούς και δείκτες της θερμικής απόδοσης. Οι σύνθετες ιδιότητες όπως η θερμική μετάδοση (K-αξία ή U-αξία) των μεμονωμένων στοιχείων οικοδόμησης, η μέση θερμική μετάδοση του κτιριακού κελύφους και ο γενικός συντελεστής απώλειας θερμότητας ενός κτιρίου είναι χρήσιμοι δείκτες του ποσοστού μεταφοράς θερμότητας μέσα από το κέλυφος που ο αρχιτέκτονας υιοθετεί. Η θερμική ικανότητα της οικοδόμησης των στοιχείων και της δομής κτιρίου συνολικά παρέχουν την ένδειξη της θερμικής αδράνειας και της ικανότητας ενός κτιρίου για αποθήκευση θερμότητας. Ένα απλό μέτρο της δυνατότητας του κτιρίου να αποθηκεύσει και να απελευθερώσει θερμότητα πέρα από τον καθημερινό κύκλο δίνεται από τη θερμική είσοδο (Υ-αξία) των εσωτερικών επιφανειών του. Για τις τυποποιημένες κατασκευαστικές προδιαγραφές οι περισσότερες από αυτές τις ιδιότητες δίνονται στους πίνακες που δημοσιεύονται από τους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς. Υπάρχουν επίσης διάφορα προγράμματα υπολογιστών που παρέχουν τις βάσεις δεδομένων των υλικών ιδιοτήτων καθώς επίσης και των μέσων για τις σύνθετες ιδιότητες όπως η θερμική μετάδοση και η είσοδος. Μερικοί από αυτούς παρατίθενται κατωτέρω. Οι θερμικές γέφυρες είναι περιοχές σχετικά υψηλής αγωγιμότητας ροής θερμότητας σε ένα κτιριακό κέλυφος. Οι θερμικές γέφυρες είναι ταξινομημένες σε τέσσερις σημαντικές ομάδες: γεωμετρικές θερμικές γέφυρες, θερμικές γέφυρες σχετιζόμενες με τις υλικές ιδιότητες, θερμικές γέφυρες σχετιζόμενες με τη μαζική ροή, άλλες ειδικές θερμικές γέφυρες. Οι τύποι αυτοί μπορούν επίσης να συνδυαστούν. Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘70 έχει υπάρξει επίσης αρκετή έρευνα για την ενσωματωμένη ενέργεια και για την περιβαλλοντική επίδραση των οικοδομικών υλικών. Η ενσωματωμένη ενέργεια είναι η ενέργεια που ξοδεύεται κατά τη διάρκεια της παραγωγής και της μεταφοράς των υλικών. Το ενεργειακό κόστος της οικοδόμησης, της συντήρησης και της κατεδάφισης των κτιρίων και της διάθεσης ή της ανακύκλωσης των υλικών και των αποβλήτων μπορεί να υπολογιστεί επίσης με τον ίδιο τρόπο.
Δημοσιεύσεις Arink, D., C. Boonstra, J. Mak (1996). Handbook of Sustainable Building: an environmental preference method for choosing materials in construction and renovation. James & James Science Publishers. CIBSE Guide A3. Chartered Institution of Building Services Engineers, London. Anderson, J., D. Shiers, M. Sinclair (2002). The Green Guide to Specification. An environmental profiling system for building materials and components. Building Research Establishment, Watford, UK. Zold, A. and S. Szokolay (1997). Thermal Insulation. PLEA Note 2. PLEA International / University of Queensland. Hauser, G., Stiegel, H. (1993). W�rmebr�cken-Atlas f�r den Mauerwerksbau. Bauverlag GmbH, Wiesbaden und Berlin.
Εφαρμόσιμο λογισμικό 1. ENERCAD and PEM (CUEPE, University of Geneva 1995/2000). Library of materials and thermal transmittance (U-value) calculator.
2. U-VALUE (Division of Building Physics and Solar Energy, University of Siegen, Germany, 1999). Contains a library of materials, calculates thermal transmittances, displays temperature profiles in multi-layer walls and determines seasonal water vapor condensation as well as drying potential. (Included in IDEA).
46 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
3. ENVEST (Building Research Establishment, UK 2000). Environmental assessment of building materials and construction.
4. THERM (Lawrence Berkeley Laboratory, USA). Finite element simulator of temperatures across section of building elements allowing study of thermal bridges.
5. WINDOW v. 5.0 (Lawrence Berkeley Laboratory, USA). Thermal and solar?optical properties of windows.
6. WIS (TNO, Delft, Netherlands). Thermal and solar-optical properties of windows.
7. HEAT 2 (Blocon, University of Lund, Sweden)
6. Οι απαιτήσεις θέρμανσης χώρου και ψύξης
Έχοντας ικανοποιητικές πληροφορίες για τα γεωμετρικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά μιας προτεινόμενης οικοδόμησης και ενός κατάλληλου καιρικού στοιχείου για το γύρω εξωτερικό περιβάλλον, είναι δυνατόν να προβλεφθούν οι πιθανές σε ανάγκες θέρμανσης και ψύξης του χώρου και οι εσωτερικές θερμοκρασίες στις διαφορετικές ζώνες ενός προτεινόμενου κτιρίου υπό τις διαφορετικές συνθήκες λειτουργίας της κατοίκησης. Τέτοιες προβλέψεις παρέχουν μέσα σύγκρισης, και σχεδιασμού. Τα αποτελέσματα του μεγέθους και του προσανατολισμού των παραθύρων, των ποικίλων υλικών ιδιοτήτων και των επιπέδων θερμικής μόνωσης μπορούν να αξιολογηθούν με την επανάληψη των υπολογισμών χρησιμοποιώντας διαφορετικές τιμές για αυτές τις παραμέτρους. Ευαισθησία στις καιρικές συνθήκες, προγράμματα κατοίκησης και άλλες λειτουργικές παραμέτρους (ποσοστά εξαερισμού, τοποθετήσεις θερμοστατών, εσωτερικά κέρδη, κ.λπ.) μπορούν να ερευνηθούν και τα σχέδια να τροποποιηθούν αναλόγως. Τα αποτελέσματα μπορούν να συγκριθούν με τους δημοσιευμένους ενεργειακούς στόχους και τα θερμικά / οπτικά πρότυπα άνεσης. Με σκοπό το IDEA μόνο τέτοια κλίματα είναι σχετικά, όπου η ετήσια θερμή εποχή διαρκεί για τουλάχιστον τρεις μήνες. Η καλύτερη δυνατότητα για την αξιολόγηση όλων των πτυχών της θερμικής προσομοίωσης παρέχεται από τα “δυναμικά” εργαλεία, όπου γίνονται οι χρονικά εξαρτημένοι υπολογισμοί του τομέα θερμοκρασίας στο κτίριο. Από αυτό, οι ροές θερμότητας και οι ενεργειακές ισορροπίες μπορούν να καθοριστούν για κάθε εξεταζόμενη χρονική περίοδο. Εάν η ενεργειακή ισορροπία ενός κτιρίου πρέπει να βρεθεί για μια πιο μεγάλη περίοδο μόνο (μηνιαία ή ανά εποχή) και καμία άλλη πληροφορία (όπως το απαραίτητο φορτίο θερμότητας σε έναν συγκεκριμένο χρόνο, ή οι περίοδοι υπερθέρμανσης), τότε πρέπει να υπολογιστεί με την υψηλή ακρίβεια, επίσης οι σχεδόν σταθερές μέθοδοι παρόμοιες με αυτού του EN 832 είναι επαρκή εργαλεία για τα ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Δημοσιεύσεις Yannas, S. (1996). Energy Indices and Performance Targets for Housing Design. Energy and Buildings Journal 23, pp 237-249, Elsevier Science, Lausanne. Yannas, S. (Ed. 1998). Roof Solutions for Natural Cooling. A Design Handbook (Draft). European Commission DG-XII ROOFSOL Project. Clemens, J., Benkert, St., Heidt, F.D. (2000). CASAnova - An Educational Software for Energy and Heating Demand, Solar Heat Gains and Overheating Risk in Buildings. Proceedings ‘The City - A Solar Power Station’, Sixth European Conference on Solar Energy in Architecture and Urban Planning, Sept. 12-15, Bonn. Euronorm EN 832 (Sept. 1998). Thermal performance of buildings Calculation of energy use for heating Residential buildings.
10 Εικ. 10 Εποχιακή ισορροπία (Ενεργειακή ισορροπία / Energy Balance - SANKEY)
Εφαρμόσιμο λογισμικό 1. CASAnova (Division of Building Physics and Solar Energy, University of Siegen, Germany, 2000). An Educational Software for Energy and Heating Demand, Solar Heat Gains and Overheating Risk in Buildings.
2. ENERGY INDEX (1994-2000). S. Yannas, Environment & Energy Studies Programme, AA Graduate School. Manual procedure, also available as Excel spreadsheet for predicting annual space heating requirements for residential buildings; developed especially for UK conditions.
3. ENERCAD (CUEPE, University of Geneva 2000). Prediction of monthly space heating energy requirements based on simplified calculation methods following European norm EN 832 (1998) and the Swiss standard SIA 380/1 (1993). Comparison with Swiss energy targets.
47
4. ENERGY BALANCE (Division of Building Physics and Solar Energy, University of Siegen, Germany, 2002). Calculates and displays the heat energy demand and the energy demand for heating according to European Norm 832.
7. Ροή αέρος μέσα και γύρω από τα κτίρια
Τα σχέδια ροής αέρα μέσα και γύρω από ένα κτίριο επηρεάζονται από τις συνθήκες τοπογραφίας και περιοχών, από την κατεύθυνση αέρα και την ταχύτητα, από τη διαφορά θερμοκρασίας, και από τα κτίρια και το άνοιγμα της γεωμετρίας. Οι φυσικές διαδικασίες που περιλαμβάνονται είναι σύνθετες. Οι προβλέψεις της ροής αέρα μπορούν να ληφθούν με μια σήραγγα αέρα, ή άλλες τεχνικές που περιλαμβάνουν τα φυσικά πρότυπα, ή που χρησιμοποιούν τα πρότυπα υπολογιστών βασισμένα στις τεχνικές δικτύων ή στην υπολογιστική ρευστή δυναμική (CFD). Στη θερμή περίοδο του έτους που αυξάνεται το ποσοστό εξαερισμού ενός κτιρίου, μπορεί να παραχθεί τη νύχτα με έναν μηχανισμό για την υπερβολική θερμότητα που συσσωρεύεται μέσα στη δομή του κτιρίου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτή η επιλογή είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη Νότια Ευρώπη ή κατά τη διάρκεια της θερινής εποχής στην Κεντρική Ευρώπη όπου οι πρωινές θερμοκρασίες είναι υψηλές και ο εξαερισμός επιβάλλει ένα δροσερό φορτίο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η δυνατότητα ψύξης από το νυχτερινό εξαερισμό εξαρτάται από το ρυθμό εναλλαγών του αέρα που μπορούν να επιτευχθούν και τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού. Ο ρυθμός εναλλαγών του αέρα υπό τις διαφορετικές συνθήκες σχεδίου (διαφορές θερμοκρασίας, χαρακτηριστικά εισόδου και εξόδου, κ.λπ.) μπορούν να υπολογιστούν χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες τεχνικές διαμόρφωσης δικτύων. Όπου ο ρυθμός εναλλαγής του αέρα είναι γνωστός, ή πού οι πιθανές τιμές του ρυθμού εναλλαγής του αέρα μπορούν να υποτεθούν, η επιρροή που η εξαερισμένη ψύξη μπορεί να ασκήσει στις εσωτερικές θερμοκρασίες μπορεί να αξιολογηθεί χρησιμοποιώντας τα δυναμικά θερμικά πρότυπα προσομοίωσης (του είδους που αναφέρεται παραπάνω). Κατά τη διάρκεια της θερμής εποχής το ποσοστό εξαερισμού ενός κτιρίου είναι κρίσιμο για την κατανάλωσή θέρμανσης της ενέργειας. Οι υπολογισμοί των ροών αέρα λόγω της έκθεσης στον αέρα μπορούν να βελτιστοποιήσουν το σχέδιο οικοδόμησης όσον αφορά τον προσανατολισμό, χωρισμό των δωματίων και τη θερμική άνεσή τους. Η διαμόρφωση CFD των μονάδων εξαερισμού στα μεμονωμένα δωμάτια δίνει τις πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα εξαερισμού, την εσωτερική ατμοσφαιρική ποιότητα και τα βέλτιστα χαρακτηριστικά σχεδιασμού εξαερισμού.
Δημοσιεύσεις Allard, F. (Ed. 1998). Natural Ventilation in Buildings. James & James (Science) Publishers Ltd. London. CIBSE (1997). Natural Ventilation in NonDomestic Buildings. Applications Manual AM10. Chartered Institution of Building Services Engineers, London. FLOVENT Reference Manual,copyright by Flomerics Limited, Surrey, England. AIVC manual - Air Infiltration Calculation Techniques - An Applications Guide, the air infiltration and ventilation centre, old Bracknell Lane west, Bracknell, brekshire, RG12 4AH, Great Britain, ISBN 0946075255. Heidt, F.D., H�ptner, S., Kalender, V., Facade-integrated ventilation units with heat recovery - energy efficiency and indoor air quality, Proceedings of Indoor Air 2002: 9th International Conference on Indoor Air Quality and Climate, pp. 295-300, June / July 2002, Monterey, California.
Εφαρμόσιμο λογισμικό 1. Ambiens, part of TAS, version 8.30, 2001 (Environmental Design Solutions Limited EDSL). Multizone hourly dynamic thermal simulation model for prediction of indoor temperatures and space heating and cooling requirement.
2. Flovent, Flomerics Limited, 81 Bridge Road, Hampton Court, Surrey, KT8 9HH, England,
3. COMIS, (Conjunction of Multizone Infiltration Specialists), A multizone airflow simulation program that has been developed within the framework of IEA (International Energy Agency).
Άλλες ενεργειακές χρήσεις 1. ENERCAD (by CUEPE, University of Geneva, 2000). Αξιολόγηση της ενεργού ηλιακής θέρμανσης χώρου και της δυνατότητας για την ηλεκτρική παραγωγή από τα ηλιακά φωτοβολταϊκά κύτταρα που εγκαθίστανται στην οικοδόμηση των ανυψώσεων ή της στέγης.
2. T*SOL, version 4.03 (Dr. Valentin + Partnber GbR, K�penicker Str. 9, 10997 Berlin, Germany). T*SOL έχει αναπτυχθεί για να βοηθήσει τους μηχανικούς και τους ειδικούς επαγγελματικής ηλιακής και θέρμανσης ύδατος στον προγραμματισμό, το σχέδιο και την προσομοίωση των ηλιακών θερμικών συστημάτων θέρμανσης
3. PV*Sol, version 2.2 (Dr. Valentin + Partnber GbR, K�penicker Str. 9, 10997 Berlin, Germany). PV*SOL επιτρέπει στους χρήστες PV, τους αρμόδιους για το σχεδιασμό, τους μηχανικούς και τους ενεργειακούς προμηθευτές να σχεδιάσουν και να εξετάσουν τα συστήματα με την ενίσχυση των οικονομικών κύκλου-ζωής, της ακριβούς μέτρησης παραγωγής και μιας βάσης δεδομένων των πολύ συχνά χρησιμοποιημένων συστημάτων.
4. GAEA (Division of Building Physics and Solar Energy, University of Siegen, Germany, 2001). Αυτό το λογισμικό παρέχει ένα εύκολα χρησιμοποιήσιμο πρόγραμμα
*Οι παραπάνω πληροφορίες βασίζονται σε παρουσιάσεις & διαλέξεις του Dr. Simos Yannas, Architectural Association, School of Architecture, London, United Kingdom καθώς και σε τροποποιήσεις του Prof. Dr.Ing. F.D. Heidt, Universit�t Siegen, Dept. of Building Physics and Solar Energy, Germany.
48 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
ECOBOX: Ενεργειακό Κτίριο Γραφείων στη Μαδρίτη Μερέση Κατερίνα Αρχιτέκτων μηχανικός, MSc Environmental Design of Buildings Υποψήφια Διδάκτωρ Α.Π.Θ.
Το ECOBOX, η έδρα της μελετητικής εταιρείας Metropoli στη Μαδρίτη, σχεδιάστηκε ως ένα πείραμα, βασισμένο στις αρχές της εξοικονόμησης ενέργειας, της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Το κτίριο αξιοποιεί παθητικά συστήματα θέρμανσης και δροσισμού, ένα έξυπνο σύστημα αερισμού, καθώς και αποδοτικά ενεργητικά συστήματα. Το κτίριο σχεδιάστηκε από το Design Laab (Laboratory of Advanced Architecture & Bioclimatism) του Ιδρύματος Metropoli και το αρχιτεκτονικό γραφείο Taller de Ideas (αρχιτέκτονας: Angel de Diego). Οι κύριοι στόχοι του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού υπήρξαν δύο: Αφενός, η δημιουργία ενός χώρου για καινοτομία και δημιουργικότητα και αφετέρου η προσήλωση στις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού. Το οικόπεδο βρίσκεται στα περίχωρα της Μαδρίτης, σε μια αραιοδομημένη περιοχή με κτίρια γραφείων και εμπορικών αντιπροσωπειών. Ο προσανατολισμός του κτιριακού όγκου επηρεάστηκε από το σχήμα του οικοπέδου, ενώ τα ανοίγματα των όψεων και ο συνολικότερος σχεδι-
1
49
θριο επιτρέπουν το φως και τη θερμότητα να εισέλθουν στο κτίριο κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ οι προσεκτικά υπολογισμένες προεξοχές αποτρέπουν τη διείσδυση του ήλιου το καλοκαίρι (Eικόνες 3,4).
Εκτεθειμένη κτιριακή μάζα
2
6
Επιφάνειες από εμφανές μπετόν αποτελούν άριστες αποθήκες θερμότητας, προσφέροντας μεγάλη θερμική αδράνεια στο κτίριο (Eικόνα 5). Με τον τρόπο αυτό μετριάζεται η θερμοκρασιακή διακύμανση κατά τη διάρκεια της ημέρας και μειώνεται η ανάγκη κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση ή ψύξη, αφού η αποθηκευμένη θερμότητα: • το χειμώνα αποδίδεται στο χώρο στις απογευματινές ώρες, όταν ο ήλιος απουσιάζει. • το καλοκαίρι απάγεται εύκολα με νυκτερινό διαμπερή αερισμό.
Αερισμός και γεωθερμία Από τις κυλινδρικές διατάξεις εισαγωγής αέρα που βρίσκονται εξωτερικά του κτιρίου (Eικόνα 6), ο αέρας περνάει μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα σωληνώσεων μέσα στο έδαφος, όπου η θερμοκρασία βρίσκεται γύρω στους 15°C καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Έτσι, η θερμοκρασία του αέρα που ανανεώνεται στο κτίριο είναι ανεκτή, ακόμα και το χειμώνα. Επιπρόσθετα, ο εξαερισμός βελτιστοποιείται μέσω του “φαινομένου της καμινάδας” χάρη στα παράθυρα στην οροφή του αιθρίου που ανοίγουν αυτόματα όταν ανέβει η θερμοκρασία (Eικόνα 8).
Σκιασμός 3
Ο σκιασμός γίνεται μέσω ηλεκτροκίνητων περιστρεφόμενων εξωτερικών περσίδων (Eικόνες 1, 7).
Ηλιακοί συλλέκτες Ηλιακοί συλλέκτες κενού (Vitosol 200) συνολικής επιφάνειας 72 τετραγωνικών μέτρων ζεσταίνουν νερό που αποθηκεύεται σε δεξαμενή χωρητικότητας 6.000 λίτρων (Eικόνα 9). 4
7
ασμός είχαν ως γνώμονα τη βέλτιστη σχέση (δεκτική ή απορριπτική) με την ηλιακή ακτινοβολία. Την κεντρική ιδέα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης αποτελεί το εσωτερικό αίθριο με πολλά ανοίγματα οροφής και υαλοστάσια στο βορρά και το νότο. Οι κύριοι χώροι των γραφείων χωροθετήθηκαν στις δύο μεγάλες πλευρές του κτιρίου, δυτικά και ανατολικά. Τα κύρια βιοκλιματικά χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι:
Ανοίγματα οροφής 5
50 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Τα ανοίγματα οροφής στο εσωτερικό αί-
Ενδοδαπέδια θέρμανση και ψύξη Κατά τη χειμερινή περίοδο, το αποθηκευμένο ζεστό νερό χρησιμοποιείται στο ενδοδαπέδιο σύστημα θέρμανσης, το οποίο προσφέρει τη βέλτιστη διαστρωμάτωση της θερμοκρασίας στο χώρο. Ταυτόχρονα εξοικονομείται ενέργεια χάρη στη σχετικά χαμηλή θερμοκρασία του χρησιμοποιούμενου νερού. Κατά τη θερινή περίοδο, χρησιμοποιείται ένα κλειστό σύστημα ηλιακού κλιματισμού. Το ηλιακό σύστημα κλιματισμού είναι ένας ειδικός ψύκτης απορρόφησης που αξιοποιεί το ζεστό νερό της δεξαμενής για τη παραγωγή ψυχρού υγρού, το οποίο στη συνέχεια κυκλοφορεί στο ενδο-
δαπέδιο σύστημα, δροσίζοντας τους χώρους (Eικόνα 11).
Ηλεκτρική ενέργεια Φωτοβολταϊκά πανέλα στο νότο παρέχουν ηλεκτρικό ρεύμα για διάφορους μηχανισμούς, όπως π.χ. τους ανεμιστήρες οροφής που επεκτείνουν τη ζώνη θερμικής άνεσης έως τους 30°C και, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες τεχνικές δροσισμού, αναιρούν τη χρήση κλιματιστικών μονάδων. Τέλος, η Siemens σχεδίασε ένα έξυπνο σύστημα ενεργειακής διαχείρισης του κτιρίου (Building Management System), το οποίο ελέγχει την εξωτερική θερμοκρασία και την ηλιακή ενέργεια που αποθηκεύεται στις δεξαμενές νερού στο δώμα του κτιρίου. Σκοπός του συστήματος ελέγχου είναι να μεγιστοποιεί τη θερμική άνεση, ελαχιστοποιώντας την κατανάλωση μηανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Παραδείγματα κτιρίων, σχεδιασμένων με βιοκλιματικά κριτήρια, υπάρχουν πλέον πολλά, σε κάθε κλιματική ζώνη της γης. Το κτίριο ECOBOX στη Μαδρίτη αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα βιοκλιματικά κτίρια γραφείων στην Ευρώπη και, λόγω των παρόμοιων κλιματικών δεδομένων, μπορεί να αποτελέσει άριστο παράδειγμα προς μίμηση στον ελλαδικό χώρο. Εικ. 1 Η νότια και κύρια όψη του κτιρίου γραφείων ECOBOX. Εικ. 2 Κατόψεις των τριών επιπέδων του κτιρίου γραφείων. Εικ. 3 Τα ανοίγματα οροφής στο κεντρικό αίθριο, τα οποία φωτίζουν φυσικά το χώρο και επιτρέπουν τον ηλιασμό του όταν αυτό είναι επιθυμητό. Εικ. 4 Εξωτερική άποψη των ανοιγμάτων οροφής που “βλέπουν” προς το νότο. Εικ. 5 Επιφάνειες από εμφανές μπετόν αποτελούν άριστες αποθήκες θερμότητας, προσφέροντας μεγάλη θερμική αδράνεια στο κτίριο. Εικ. 6 Κυλινδρική διάταξη εισαγωγής φρέσκου αέρα. Εικ. 7 Ηλεκτροκίνητες μεταλλικές περσίδες στην ανατολική πλευρά του κτιρίου. Εικ. 8 Φυσικός αερισμός του κτιρίου καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους. Εικ. 9 Ηλιακοί συλλέκτες κενού ζεσταίνουν νερό που αποθηκεύεται σε δεξαμενή χωρητικότητας 6.000 lit. Εικ. 10 Θέρμανση νερού μέσω των ηλιακών συλλεκτών, με σκοπό την χρήση του στην ενδοδαπέδια θέρμανση. Εικ. 11 Το κλειστό σύστημα του ηλιακού κλιματισμού δροσίζει το κτίριο μέσω των ενδοδαπέδιων σωληνώσεων. Εικ. 12 Εσωτερική άποψη των διάφανων φωτοβολταϊκών πανέλων. Εικ. 13 Ανεμιστήρες οροφής επεκτείνουν τη ζώνη θερμικής άνεσης έως τους 30°C.
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της εταιρείας Metropoli, εκτός από τις 4, 5, 7 και 9, που είναι της συγγραφέως.
8
9
10
11
12
13
Βιβλιογραφία - αναφορές
ECOBOX_Building a Sustainable Future, Fundaciün Metropolis, Madrid, 2006 • www.fundacion-metropoli.org
51
Ανακατασκευή κτιρίου γραφείων με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας Δρ. Ηλίας Σωφρόνης Μηχ/γος Μηχ/κος, Thelcon ΕΠΕ e-mail: info@thelcon.gr
52 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Τα κτίρια καταναλώνουν περί το 40% της ενέργειας στην ΕΕ και στις ΗΠΑ. Ο μέσος άνθρωπος περνά το 90% της ζωής του μέσα σε κτίρια. Είναι σημαντικό να υπάρχουν καλές εσωτερικές συνθήκες με τη μικρότερη δυνατή ενεργειακή κατανάλωση. Η αύξηση της άνεσης στα κτίρια λειτουργεί θετικά στην ποιότητα ζωής των εργαζομένων και την παραγωγικότητα τους.
Η παρουσίαση αφορά την ανακατασκευή των χώρων εργασίας του κτιρίου γραφείων της Τράπεζας Πειραιώς, στη Λ. Συγγρού 87, η οποία ξεκίνησε στα μέσα του 2008 και ολοκληρώθηκε στα μέσα του 2009. Το κτίριο, στο οποίο εργάζονται καθημερινά περί τα 780 άτομα, έχει επιφάνεια 19.250 m2 και αποτελείται από 8 υπέργειους ορόφους και 5 υπόγειους. Βασικό κριτήριο στην ανακατασκευή ήταν η βελτίωση των εσωτερικών συνθηκών για τους εργαζόμενους, με ταυτόχρονη αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας του κτιρίου. Δόθηκε στους χρήστες η δυνατότητα να επεμβαίνουν στις συνθήκες του χώρου τους μέσα σε προκαθορισμένα όρια. Αποφεύχθηκαν οι εύκολες λύσεις της αύξησης εγκατεστημένης ισχύος και χρήσης συστημάτων με χαμηλή ή αμφίβολη αποδοτικότητα. Μελετήθηκαν διεξοδικά οι λύσεις φωτισμού, κλιματισμού και λοιπών ηλεκτρομηχανολογικών (Η/Μ) συστημάτων. Οι βασικές ενεργειακές επεμβάσεις μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
αισθητήρες φυσικού φωτισμού. Τα φωτιστικά φέρουν ρυθμιζόμενα (dimmable) στραγγαλιστικά πηνία και αυξομειώνεται η απόδοσή τους, ανάλογα με το εισερχόμενο φυσικό φως. Με τον τρόπο αυτό η κατανάλωση ενέργειας για φωτισμό προσαρμόζεται, ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες. Τοποθετήθηκαν χρονορυθμιζόμενοι αισθητήρες κίνησης με προσεκτική ρύθμιση στον χρόνο λειτουργίας σε κοινόχρηστους χώρους (WC, αρχεία κ.λπ.). Η ρύθμιση του χρόνου ήταν η μικρότερη
νυχτερινού δροσισμού για ενδιάμεσες περιόδους (άνοιξη, φθινόπωρο) όταν το επιτρέπουν οι εξωτερικές συνθήκες. Όταν η εξωτερικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, τότε στο κτίριο εισάγεται απευθείας φρέσκος αέρας χωρίς να προκλιματιστεί. Με τον τρόπο αυτό, στη λειτουργία του νυχτερινού δροσισμού προκλιματίζεται το κτίριο, πριν την πρωινή χρήση μειώνοντας τις ανάγκες για κλιματισμό ή, στην περίπτωση του free cooling, μηδενίζεται η κατανάλωση ενέργειας για κλιματισμό.
δυνατή ανάλογα με τον τύπο του χώρου (5’ για WC, 7’ για διαδρόμους, 4’ σε χώρους αρχείων κ.λπ.). Οι ίδιοι αισθητήρες τοποθετήθηκαν σε χώρους συνεδριάσεων, όπου ο έλεγχος των χώρων γίνεται από το ειδικό σύστημα ελέγχου (BΕMS).
Διατηρήθηκαν οι υψηλής αποδοτικότητας υδρόψυκτοι ψύκτες του κτιρίου. Λόγω αλλαγής των συνθηκών στην περιοχή της Αθήνας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, θεωρήθηκε απαραίτητο και έγινε επαύξηση ισχύος και αλλαγή των πύργων ψύξης και των fan coils. Έγινε ζωνοποίηση των ορόφων και σε κάθε ζώνη τοποθετήθηκαν θερμοστάτες χώρου με δυνατότητα ρύθμισης σε προκαθορισμένο εύρος 3o C. Το σύστημα ελέγχεται από τους χρήστες μέσα σε προκαθορισμένα όρια που ορίζει τo BΕMS. Ο εξαερισμός των υπογείων γκαράζ γίνεται χρησιμοποιώντας ένα νέο σύστημα μέτρησης ρύπων. Οι ανεμιστήρες δουλεύουν σε στάδια ανάλογα με το επίπεδο CO μέσα στους
Φωτισμός Το σύστημα φωτισμού ανασχεδιάστηκε πλήρως. Στους χώρους του κτιρίου χρησιμοποιήθηκαν φωτιστικά άμεσου-έμμεσου φωτισμού με λαμπτήρες T5 και “έξυπνα” ballasts. Με τον επιλεγμένο τύπο των φωτιστικών αποφεύγεται η θάμβωση και δημιουργείται στο χώρο ομοιόμορφος διάχυτος φωτισμός. Με τα “έξυπνα” ballasts δίνεται η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν σε κάθε φωτιστικό ένας λαμπτήρας 28 ή 54 W, ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες, χωρίς να χρειάζεται να αλλάξει το φωτιστικό. Οι γενικοί χώροι εργασίας σχεδιάστηκαν με επίπεδο φωτισμού περί τα 600 lux (υπερκαλύπτοντας τις απαιτήσεις της CEN/TC 156) και εγκατεστημένη ισχύ 10,5 W/m2. Ο δείκτης αυτός είναι αρκετά χαμηλότερος από τα 15 W/m2 που προβλέπονται στη νέα οδηγία για την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων, και πολύ χαμηλότερος των 18W/m2 όπου κυμαίνονται οι συνήθεις κατασκευές. Επιπρόσθετα τοποθετήθηκαν τοπικοί διακόπτες και έτσι δόθηκε στους χρήστες όλων των χώρων, συμπεριλαμβανομένων και των open plan, η δυνατότητα της σβέσης των μισών φωτιστικών που αντιστοιχούν στα 2/3 της ισχύος φωτισμού. Μεγάλο μέρος του κτιρίου -περί το 50%όπου οι χρήστες το επιλέγουν, λειτουργεί στα μειωμένα επίπεδα φωτισμού των περίπου 250 lux χρησιμοποιώντας ισχύ φωτισμού 3,5 W/m2. Στους διαδρόμους και τους υγρούς χώρους τοποθετήθηκαν άλλου είδους φωτιστικά. Οι χώροι αυτοί σχεδιάστηκαν με χαμηλότερα επίπεδα φωτισμού, όπως 250 lux κ.λπ.. Η ζώνη των φωτιστικών κοντά σε εξωτερικά ανοίγματα ελέγχεται από
Κλιματισμός - αερισμός Το κτίριο θερμαίνεται με λέβητες και ψύχεται με υδρόψυκτους ψύκτες. Η βασική δομή του ενεργειακά αποδοτικού αυτού συστήματος διατηρήθηκε. Οι επεμβάσεις στο σύστημα αυτό συνοψίζονται ως εξής: Ανάκτηση θερμότητας από απορριπτόμενο αέρα και χρήση free cooling ή / και
53
χώρους των γκαράζ. Σε μεγάλα διαστήματα της ημέρας οι ανεμιστήρες υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν, εξοικονομώντας έτσι μεγάλα ποσά ενέργειας.
Σύστημα ελέγχου (BEMS) 40%
30%
9%
5% 1,5% 14%
Φωτισμός | Εξαερισμός Π.Ψ. | VRF | Κεντρικό ψυχροστάσιο | Προκλιματισμένος | Άλλες καταναλώσεις (μηχανές γραφείου)
Το σύστημα ελέγχου του κτιρίου ανασχεδιάστηκε και ανακατασκευάστηκε ριζικά με βασικές αρχές την απλότητα, την φιλικότητα προς τον χρήστη και τον έλεγχο λειτουργία με ενεργειακά κριτήρια. Οι χρήστες ανάβουν τα φώτα του χώρου τους κατά την πρωινή προσέλευση, ή αν επιθυμούν να παραμείνουν στους χώρους εργασίας μετά το πέρας του ωραρίου λειτουργίας. Για το σκοπό αυτό τοποθετήθηκαν μιμικοί πίνακες στους ορόφους. Το BEMS σβήνει το φωτισμό των ζωνών, μετά το πέρας του ωραρίου λειτουργίας, ανά τακτά χρονικά διαστήματα (μίας ώρας). Τα φώτα των χώρων παραμένουν αναμμένα όσο υπάρχουν εργαζόμενοι μέσα στους χώρους. Ο κλιματισμός ελέγχεται από τοπικούς θερμοστάτες σε ζώνες των ορόφων. Οι χρήστες ορίζουν την επιθυμητή θερμοκρασία στη ζώνη τους μέσα σε ένα προκαθορισμένο εύρος. Γίνεται καταγραφή βασικών μεγεθών και ακολουθεί ανάλυση τους από εξειδικευμένα στελέχη ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Με βάση τις αναλύσεις τίθενται στόχοι περαιτέρω βελτίωσης των συνθηκών στους
χώρους και κατανάλωσης ενέργειας.
Αποτελέσματα Η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης μελετάται και οι αναλύσεις των πρώτων μηνών δείχνουν ότι υπερβαίνει το 25%, με χρόνο αποπληρωμής του ενεργειακού μέρους της επένδυσης περίπου 3 έτη και IRR μεγαλύτερο του 30%. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, με βάση τους λογαριασμούς της ΔΕΗ, ανέρχεται σε 114 kWhηλ/m2/έτος και για θέρμανση σε 25 kWhθερ/m2/έτος. Οι δείκτες αυτοί είναι ιδιαίτερα χαμηλοί, δεδομένου του γυάλινου κελύφους του κτιρίου. Η τελική τιμή των δεικτών θα υπολογιστεί αφού ολοκληρωθεί ένα έτος από την λειτουργία του κτιρίου και αναμένεται να είναι χαμηλότερη των προαναφερόμενων. Οι χρήστες έχουν εμπλακεί άμεσα στη λειτουργία του κτιρίου, έχοντας έλεγχο στο χώρο τους, μέσα σε προκαθορισμένα όρια, του φωτισμού και του κλιματισμού. Η πλειονότητα των χρηστών έχει κατανοήσει την φιλοσοφία και τις αρχές λειτουργίας του κτιρίου. Σαν αποτέλεσμα τα παράπονα των χρηστών έχουν σχεδόν μηδενιστεί. Έχοντας εκτελέσει όλα τα προαναφερόμενα το κτίριο διατήρησε τον χαρακτηρισμό του GreenBuilding. Η λειτουργία του κτιρίου αναλύεται συνεχώς και γίνονται ενέργειες για τη περαιτέρω βελτίωση της.
Σημειώσεις Το έργο της ανακατασκευής οργάνωσε και επίβλεψε η Τεχνική Υπηρεσία της Τράπεζας Πειραιώς. Ο ενεργειακός σχεδιασμός του κτιρίου, η μελέτη των ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων και η εγκατάσταση του BΕMS έγινε από την εταιρεία Thelcon ΕΠΕ (www.thelcon.gr)
54 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Το σχέδιο Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιριακού Τομέα Με τον ΚΕΝΑΚ προβλέπεται η ενσωμάτωση ενός ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού των κτιρίων με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσής τους, με δράσεις που αφορούν την εκπόνηση Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων, την ενεργειακή κατάταξη κτιρίων και τις ενεργειακές επιθεωρήσεις κτιρίων, λεβήτων & εγκαταστάσεων θέρμανσης κ.α. Μελέτη Ενεργειακής Απόδοσης Σε κάθε νέο κτίριο, καθώς και σε κάθε υφιστάμενο κτίριο που ανακαινίζεται ριζικά, απαιτείται η εκπόνηση Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης, η οποία αποτελεί διακριτή μελέτη (επιπλέον των μελετών αρχιτεκτονικής, διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου, που όμως περιλαμβάνει τμήματα των υπολογισμών θέρμανσης, ψύξης, ζεστού νερού χρήσης και φωτισμού) και η οποία υποβάλλεται στην αρμόδια Πολεοδομική Υπηρεσία για την έκδοση οικοδομικής άδειας. Η Μελέτη Ενεργειακής Απόδοσης αντικαθιστά τη μελέτη θερμομόνωσης. Για τους υπολογισμούς της ενεργειακής απόδοσης και της ενεργειακής κατάταξης των κτιρίων εφαρμόζεται μεθοδολογία υπολογισμού σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα με τη μέθοδο ημι-σταθερής κατάστασης μηνιαίου βήματος και με βάση την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, ενώ λαμβάνονται υπόψη τα κλιματικά δεδομένα των τεσσάρων κλιματικών ζωνών, στις οποίες διαιρείται πλέον η ελληνική επικράτεια. Η μεθοδολογία βασίζεται στην ταυτόχρονη απαίτηση κάλυψης ελάχιστων προδιαγραφών και ποσοτικής σύγκρισης του κτιρίου με κτίριο αναφοράς. Δηλαδή, κάθε κτίριο πρέπει: • Να τηρεί ελάχιστες προδιαγραφές που περιλαμβάνουν: Σχεδιασμό του κτιρίου: (λαμβάνονται υπόψη παράμετροι όπως κατάλληλη χωροθέτηση και προσανατολισμός, διαμόρφωση περιβάλλοντα χώρου, χωροθέτηση των ανοιγμάτων και λειτουργιών και ενσωμάτωση τουλάχιστον ενός Παθητικού Ηλιακού Συστήματος, ένταξη τεχνικών φυσικού αερισμού και φωτισμού), Κτιριακό κέλυφος: (θερμικά χαρακτηριστικά δομικών στοιχείων κτιριακού κελύφους), Ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις. Επισημαίνεται ότι αδυναμία εφαρμογής των ελάχιστων προδιαγραφών απαιτεί επαρκή τεχνική τεκμηρίωση σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. • Να συγκριθεί με Κτίριο Αναφοράς, το οποίο νοείται ως κτίριο με τα ίδια γεωμετρικά χαρακτηριστικά, θέση, προσανατολισμό, χρήση και χαρακτηριστικά λειτουργίας με το εξεταζόμενο κτίριο, το οποίο έχει συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά όπως: Σχεδιασμό του κτιρίου (αν το υπό μελέτη κτίριο διαθέτει πέραν του ενός Παθητικού Ηλιακού Συστήματος, αυτά δεν λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς της ενεργειακής απόδοσης για το κτίριο αναφοράς και αντικαθίστανται με αντίστοιχες συμβατικές διαφανείς και μη επιφάνειες), Κτιριακό κέλυφος, Ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις. Κάθε κτίριο πρέπει να πληροί όλες τις ελάχιστες προδιαγραφές και είτε η συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας του να είναι μικρότερη ή ίση από τη συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας του κτιρίου αναφοράς, είτε να πληροί τις προδιαγραφές
55
Πίνακας 1 Κατηγορία
Όρια κατηγορίας
Όρια κατηγορίας
Α+
ΕΡ ≤ 0,33RR
T ≤ 0,33
Α+
ΕΡ ≤ 0,33RR
T ≤ 0,33
Α
0,33RR < ΕΡ ≤ 0,5RR
0,33 < T ≤ 0,50
Β+
0,5RR < ΕΡ ≤ 0,75RR
0,50 < T ≤ 0,75
Β
0,75RR < ΕΡ ≤1,0RR
0,75 < T ≤ 1,00
Γ
1,0RR < ΕΡ ≤ 1,41RR
1,00 < T ≤ 1,41
Δ
1,41RR < ΕΡ ≤ 1,82RR
1,41 < T ≤ 1,82
Ε
1,82RR < ΕΡ ≤ 2,27RR
1,82 < T ≤ 2,27
Ζ
2,27RR < ΕΡ ≤ 2,73RR
2,27 < T ≤ 2,73
Η
2,73RR < ΕΡ
2,73 < T
του κτιρίου αναφοράς στο σύνολό τους. Η κατανάλωση του κτιρίου αναφοράς αντιστοιχεί στην προαπαιτούμενη από το νόμο μέγιστη δυνατή κατανάλωση (ενεργειακή κατηγορία Β). Δικαίωμα υπογραφής της μελέτης ενεργειακής απόδοσης κτιρίου έχουν οι νομιμοποιούμενοι, μέχρι την έναρξη ισχύος της παρούσας, να υπογράφουν τις αντίστοιχες μελέτες, ενώ ενδεικτικά η αμοιβή για τη μελέτη ενεργειακής απόδοσης κτιρίου δίδεται από τον πίνακα 4.
Ενεργειακή Κατάταξη - Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας του κτιρίου αναφοράς (RR) αποτελεί επίσης τη βάση για τον καθορισμό των κατηγοριών ενεργειακής απόδοσης (αντιστοιχεί στο άνω όριο της κατηγορίας ενεργειακής απόδοσης Β), όπως φαίνονται στον Πίνακα 1. Κτίρια με χαμηλότερη ή υψηλότερη ενεργειακή απαίτηση κατατάσσονται στην αντίστοιχη ενεργειακή κατηγορία. Ο λόγος Τ είναι το πηλίκο της υπολογιζόμενης κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας του εξεταζόμενου κτιρίου (ΕΡ) προς την υπολογιζόμενη κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας του κτιρίου αναφοράς και αποτελεί τη βάση για τον καθορισμό των κατηγοριών ενεργειακής απόδοσης.
Ενεργειακές επιθεωρήσεις κτιρίων Η ενεργειακή επιθεώρηση για την πιστοποίηση των κτιρίων και η έκδοση του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) εφαρμόζεται, μετά την έναρξη ισχύος του ΚΕΝΑΚ
56 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
και του Π.Δ. για τους Ενεργειακούς Επιθεωρητές, και με ευθύνη του ιδιοκτήτη ή διαχειριστή. Πρόκειται για ένα σημαντικό εργαλείο διάγνωσης της εφαρμογής της νομοθεσίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Πότε γίνονται και σε ποιους αφορούν • μόλις ολοκληρωθεί η κατασκευή νέου ή ριζικά ανακαινιζόμενου υφισταμένου κτιρίου άνω των 1.000 τ.μ., εφόσον έχει προβεί σε ριζική ανακαίνιση, • κατά την πώληση - μίσθωση κτιρίων ή τμημάτων αυτών προκειμένου να ολοκληρωθεί η πώληση και η ενοικίαση. Διαδικασία ενεργειακής επιθεώρησης Κατά την πρώτη περίπτωση ο Ενεργειακός Επιθεωρητής επιθεωρεί το κτίριο σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην Μελέτη Ενεργειακής Απόδοσης και κατατάσσει το κτίριο στην ανάλογη ενεργειακή κατηγορία, που δεν μπορεί να είναι μικρότερη της ενεργειακής κατηγορίας Β. Εφόσον το επιθεωρούμενο κτίριο δεν πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις που δίνει ο ΚΕΝΑΚ και δεν ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά της ελάχιστης ενεργειακής κατηγορίας Β’, ο Επιθεωρητής δεν εκδίδει Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου, αλλά δίνει χρόνο συμμόρφωσης - που δεν μπορεί να υπερβαίνει τον έναν (1) χρόνο προκειμένου να προβεί ο υπεύθυνος στην υλοποίηση των αναγκαίων επεμβάσεων ενεργειακής απόδοσης. Ο Ενεργειακός Επιθεωρητής επανέρχεται για να επιθεωρήσει εκ νέου το κτίριο, μετά το πέρας της προθεσμίας συμμόρφωσης, επιθεωρεί το κτίριο και εκδίδει Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης. Στην περίπτωση κατά την οποία το κτίριο εξα-
Ορισμοί στις διατάξεις της ΚΥΑ “Κτίριο αναφοράς”
Κτίριο με τα ίδια γεωμετρικά χαρακτηριστικά, θέση, προσανατολισμό, χρήση και χαρακτηριστικά λειτουργίας με το εξεταζόμενο κτίριο. Το κτίριο αναφοράς πληροί ελάχιστες προδιαγραφές και έχει καθορισμένα τεχνικά χαρακτηριστικά τόσο στα εξωτερικά δομικά στοιχεία του, όσο και στις Η/Μ εγκαταστάσεις που αφορούν τη θέρμανση, ψύξη, κλιματισμό των εσωτερικών χώρων, την παραγωγή ζεστό νερό χρήσης και το φωτισμό.
“Συνολική τελική ενεργειακή κατανάλωση κτιρίου”
Το άθροισμα των επιμέρους υπολογιζόμενων ενεργειακών καταναλώσεων ενός κτιρίου για τη ΘΨΚ, παραγωγή ΖΝΧ και φωτισμό, εκφραζόμενο σε ενέργεια ανά μονάδα μικτής επιφάνειας των θερμαινόμενων χώρων του κτιρίου το έτος [kWh/m2.έτος]. Ειδικά για τα κτίρια κατοικίας στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση δεν συνυπολογίζεται ο φωτισμός.
“Συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κτιρίου”
Το άθροισμα των προαναφερόμενων επιμέρους ενεργειακών καταναλώσεων, μετά από την αναγωγή τους σε μεγέθη πρωτογενούς ενέργειας σύμφωνα με τους συντελεστές μετατροπής (πρωτογενής προς τελική ενέργεια)
“Θερμική αγωγιμότητα λ”
Ιδιότητα του υλικού και καθορίζεται από την ποσότητα της θερμότητας η οποία διαρρέει κάθετα μια επιφάνεια που βρίσκεται σε θερμοκρασιακό πεδίο. Ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας λ καθορίζει την θερμομονωτική ικανότητα του υλικού και δίνει την ποσότητα θερμότητας σε (Wh) η οποία ρέει, υπό σταθερά θερμική κατάσταση, στη διάρκεια μίας ώρας από την επιφάνεια του υλικού διαστάσεως 1m2, και η θερμοκρασιακή πτώση κατά την κατεύθυνση της ροής θερμότητας είναι 1 K ανά 1 (m) πάχους επιφάνειας. Μονάδες λ: (W/m.K).
“Συντελεστής θερμικής μετάβασης α”
Είναι η ποσότητα θερμότητας σε (Wh), η οποία μεταδίδεται υπό σταθερά θερμική κατάσταση, στη διάρκεια μιας ώρας μεταξύ της επιφάνειας 1m2 του υλικού και του αέρα, όταν η διαφορά θερμοκρασίας της επιφάνειας και του αέρα είναι 1ο C.
“Συντελεστής θερμοπερατότητας k”
Χαρακτηρίζει τη μετάδοση θερμότητας μέσω ενός δομικού στοιχείου, λαμβάνοντας υπόψη τη μετάδοση θερμότητας μέσω αγωγής και μετάβασης εκατέρωθεν του στοιχείου. Η θερμοπερατότητα καθορίζεται από την ποσότητα της θερμότητας η οποία μεταδίδεται μεταξύ των εκατέρωθεν στρωμάτων αέρα που είναι σε επαφή με μια επιφάνεια (π.χ. εξωτερικός αέρας και αέρας εσωτερικού χώρου) και παρατηρείται λόγω της επίδρασης της διαφοράς θερμοκρασίας των δύο στρωμάτων αέρα. Ο συντελεστής θερμοπερατότητας k καθορίζει τη θερμομονωτική ικανότητα του στοιχείου κατασκευής και δίνει την ποσότητα θερμότητας σε (Wh) η οποία μεταδίδεται, υπό σταθερά θερμική κατάσταση, στη διάρκεια μίας ώρας από επιφάνεια 1m2 του στοιχείου, όταν η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των αμφότερων στρωμάτων αέρα που είναι σε επαφή με το στοιχείο είναι 1 K. Μονάδες k: (W/m2.K).
“Μέσος συντελεστής θερμοπερατότητας km”
Χαρακτηρίζει τις θερμικές απώλειες από το εσωτερικό του κτιρίου προς το εξωτερικό περιβάλλον, λόγω αγωγής και συναγωγής, οι οποίες διαρρέουν από τμήμα ή από το σύνολο της επιφάνειας (οροφή, τοίχοι, δάπεδο, ανοίγματα) του κτιρίου και υπό θερμοκρασιακή διαφορά ΔΤ (Κ) μεταξύ του εξωτερικού και του εσωτερικού αέρα. Μονάδες km: (W/m2.K).
“Θερμοχωρητικότητα ενός σώματος ή στοιχείου κατασκευής”
Καλείται η ικανότητα αυτού να αποθηκεύει ποσότητα θερμότητας κατά τη θέρμανση του. Η ποσότητα της θερμότητας που αποθηκεύεται είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ της θερμοκρασίας του στοιχείου κατασκευής και της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος αέρα και όσο μεγαλύτερη είναι η ειδική θερμοχωρητικότητα και η μάζα του στοιχείου κατασκευής.
“Ειδική θερμοχωρητικότητα c”
Είναι η ποσότητα ενέργειας η οποία απαιτείται για την ανύψωση της θερμοκρασίας ενός υλικού μάζας 1kg κατά 1Κ. Μονάδες c: (Wh/kg.K).
“Απόδοση συστήματος ή συντελεστής απόδοσης”
Είναι ο λόγος της αποδιδόμενης ωφέλιμης ενέργειας του συστήματος προς την ενέργεια που χρησιμοποιεί και καταναλώνει το σύστημα για τη λειτουργία του.
κολουθεί να μην πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης του ΚΕΝΑΚ, προβλέπονται κυρώσεις, που βαρύνουν τον υπεύθυνο. Κατά τη δεύτερη περίπτωση, ο Ενεργειακός Επιθεωρητής επιθεωρεί το κτίριο ή τμήμα αυτού προκειμένου να διαγνώσει το βαθμό ενεργειακής του απόδοσης και να εκδώσει Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου, κατατάσσοντας το κτίριο στην αντίστοιχη ενεργειακή κατηγορία και να υποδείξει αναγκαίες επεμβάσεις κατά προτεραιότητα, οι οποίες θα αναβαθμίσουν ενεργειακά το κτίριο. Σε κάθε περίπτωση, ο Ενεργειακός Επιθεωρητής υπογράφει και σφραγίζει το Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης και αναγράφει τον αριθμό Μητρώου του. Παραδίδει ένα αντίγραφο του Πιστοποιητικού στον ιδιοκτήτη / διαχειριστή και ένα αντίγραφο -ηλεκτρονικά- στην αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ, η οποία συγκροτείται προς τούτο (Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Ενέργειας), προκειμένου να ενημερώσει το Αρχείο των Ενεργειακών Επιθεωρήσεων (Βάση Δεδομένων). Έλεγχος της αξιοπιστίας και της διαδικασίας ενεργειακής επιθεώρησης και πιστοποίησης. Ο έλεγχος θα γίνεται από ένα νέο σώμα Επιθεωρητών Ενέργειας, το οποίο δημιουργείται με τη συγκρότηση στο ΥΠΕΚΑ της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Ενέργειας, στη βάση της επεξεργασίας της Βάσης Δεδομένων (Αρχείο Ενεργειακών Επιθεωρήσεων) ή / και μετά από καταγγελίες ή / και αυτεπάγγελτα. Οι αμοιβές για τη διενέργεια των ενεργειακών επιθεωρήσεων κτιρίων θα καθορισθούν με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και ΠΕΚΑ, μετά από τη διαδικασία της δημόσια διαβούλευσης
με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Ενεργειακή Επιθεώρηση λεβήτων & εγκαταστάσεων θέρμανσης & κλιματισμού Η ενεργειακή επιθεώρηση λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρμανσης εφαρμόζεται στις περιπτώσεις του άρθρου 7 του ν. 3661/08 (με τις εξαιρέσεις του άρθρου 11). Επισημαίνεται: • Από την έναρξη ισχύος της παρούσης και εντός διαστήματος τεσσάρων (4) ετών επιβάλλεται η αρχική επιθεώρηση λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρμανσης και κλιματισμού. • Η αρχική επιθεώρηση λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρμανσης και κλιματισμού προηγείται της αρχικής ενεργειακής επιθεώρησης κτιρίου. Οι αμοιβές για τη διενέργεια των ενεργει-
57
Ορισμοί στις διατάξεις της ΚΥΑ “Θερμομόνωση κτιρίων”
Είναι το σύνολο των κατασκευαστικών μέτρων που λαμβάνονται για τη μείωση της μετάδοσης θερμότητας μεταξύ των εσωτερικών χώρων κτιρίου και του εξωτερικού περιβάλλοντος και μεταξύ εσωτερικών χώρων με διαφορετικές θερμοκρασιακές απαιτήσεις.
“Θερμογέφυρα”
Θερμοαγώγιμο υλικό που έχει διεισδύσει ή παρακάμψει ένα σύστημα θερμομόνωσης, δίνοντας τη δυνατότητα μεταφοράς θερμότητας μέσω της διαδρομής που δημιουργεί.
“Θερμική ζώνη κτιρίου”
Οι χώροι στους οποίους διαιρείται ένα κτίριο ανάλογα με τις απαιτούμενες εσωτερικές συνθήκες και τη χρήση τους.
“Εσωτερικά κέρδη”
Οι θερμικές πρόσοδοι που προκύπτουν σε ένα χώρο κτιρίου από εσωτερικές πηγές θερμότητας, όπως άνθρωποι, φωτιστικά σώματα, ηλεκτρικές συσκευές, εξοπλισμός γραφείου.
“Ηλιακά κέρδη”
Οι θερμικές πρόσοδοι εντός του κτιρίου μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας και της μετατροπής της σε θερμότητα. Διακρίνονται σε άμεσα κέρδη τα οποία οφείλονται στην ηλιακή ακτινοβολία που διέρχεται μέσω των παραθύρων και λοιπών ανοιγμάτων και σε έμμεσα κέρδη που προέρχονται από την ηλιακή ακτινοβολία που ανακλάται από αδιαφανή στοιχεία.
“Σκίαστρο”
Κατασκευή - τεχνική που υποβοηθά την ηλιοπροστασία του κτιρίου ή του υπαίθριου χώρου.
“Συντελεστής σκίασης”
Η ικανότητα ενός σκιάστρου να περιορίζει τη διέλευση της ηλιακής ακτινοβολίας. Λαμβάνει τιμές μεταξύ 0 και 1. Όσο μικρότερος είναι ο συντελεστής σκίασης, τόσο λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία εισέρχεται στο εσωτερικό του κτιρίου ή / και προσπίπτει στα εξωτερικά δομικά στοιχεία.
“COP”
Ο ονομαστικός συντελεστής συμπεριφοράς των αντλιών θερμότητας και λοιπών ψυκτικών μονάδων στις ονομαστικές συνθήκες λειτουργίας όπως δίνονται στις τεχνικές προδιαγραφές.
“Μέσος συντελεστής θερμικών απωλειών διανομής”
Είναι το ποσοστό συνολικών θερμικών απωλειών του δικτύου διανομής επί της συνολικής κατανάλωσης θερμικής ενέργειας ανά τελική χρήση (θέρμανση χώρων ή ψύξη χώρων ή ΖΝΧ) του κτιρίου ή της θερμικής ζώνης.
“Διεισδυτικός αερισμός”
Η ποσότητα εξωτερικού αέρα που διεισδύει από τις χαραμάδες των κουφωμάτων.
“Μελέτη ενεργειακής απόδοσης”
Η μελέτη που αναλύει και αξιολογεί την απόδοση του ενεργειακού σχεδιασμού των κτιρίων.
ακών επιθεωρήσεων λεβήτων & εγκαταστάσεων θέρμανσης θα καθορισθούν με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και ΠΕΚΑ, μετά από τη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Μεθοδολογία υπολογισμού ενεργειακής απόδοσης κτιρίων Στο σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης για τον ΚΕΝΑΚ στο Β’ κεφάλαιο, προσδιορίζεται με ακρίβεια η μεθοδολογία υπολογισμού ενεργειακής απόδοσης κτίριων. Η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων προσδιορίζεται με βάση τη μεθοδολογία υπολογισμού της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει τουλάχιστον τα παρακάτω στοιχεία: • Τη χρήση του κτιρίου, τις επιθυμητές συνθήκες εσωτερικού περιβάλλοντος (θερμοκρασία, υγρασία, αερισμός), τα χαρακτηριστικά λειτουργίας και τον αριθμό χρηστών. • Τα κλιματικά δεδομένα της περιοχής του κτιρίου (θερμοκρασία, σχετική και απόλυτη υγρασία, ταχύτητα ανέμου και ηλιακή ακτινοβολία). • Γεωμετρικά χαρακτηριστικά των δομικών στοιχείων του κτιριακού κελύφους (σχήμα και μορφή κτιρίου, διαφανείς και
58 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
μη επιφάνειες, σκίαστρα κ.α.), σε σχέση με τον προσανατολισμό και τα χαρακτηριστικά των εσωτερικών δομικών στοιχείων (χωρίσματα κ.α). • Θερμικά χαρακτηριστικά των δομικών στοιχείων του κτιριακού κελύφους (θερμοπερατότητα, απορροφητικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία, ανακλαστικότητα, και εκπομπή θερμικής ακτινοβολίας). • Τεχνικά χαρακτηριστικά της εγκατάστασης θέρμανσης χώρων (τύπος συστημάτων, δίκτυο διανομής, απόδοση συστημάτων, κ.α.). • Τεχνικά χαρακτηριστικά της εγκατάστασης ΘΨΚ χώρων (τύπος συστημάτων, δίκτυο διανομής, απόδοση συστημάτων, κ.α.). • Τεχνικά χαρακτηριστικά της εγκατάστασης μηχανικού αερισμού (τύπος συστημάτων, δίκτυο διανομής, απόδοση συστημάτων, κ.α.). • Τεχνικά χαρακτηριστικά της εγκατάστασης παραγωγής ΖΝΧ (τύπος συστημάτων, δίκτυο διανομής, απόδοση συστημάτων, κ.α.). • Τεχνικά χαρακτηριστικά της εγκατάστασης φωτισμού για τα κτίρια του τριτογενή τομέα. • Παθητικά ηλιακά συστήματα. Στη μεθοδολογία υπολογισμού συνεκτιμάται, η θετική επίδραση των συστημάτων: • Ενεργητικών ηλιακών συστημάτων, καθώς και άλλων συστημάτων παραγωγής θερμότητας, ψύξης και ηλεκτρισμού με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. • Ενέργεια παραγόμενη με τεχνολογίες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού / θερμότητας (ΣΗΘ). • Κεντρικά συστήματα θέρμανσης και ψύξης σε κλίμακα περιοχής ή οικοδομικού τετραγώνου (τηλεθέρμανση). • Φυσικός φωτισμός. Η μέθοδος υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων επανεξετάζεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Η πρώτη επανεξέταση επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί δύο έτη μετά την έναρξη εφαρμογής της.
Κλιματικές ζώνες Για την εφαρμογή της απόφασης, η ελληνική επικράτεια διαιρείται σε τέσσερις κλιματικές ζώνες. Στον Πίνακα 2 δίνονται οι νόμοι που υπάγονται στις τέσσερις κλιματικές ζώνες. Σε κάθε νομό, οι περιοχές που βρίσκονται σε υψόμετρο πάνω από 600 μέτρα από
την επιφάνεια της θάλασσας εντάσσονται στην επόμενη ψυχρότερη κλιματική ζώνη από εκείνη στην οποία ανήκουν.
Ελάχιστες προδιαγραφές
Πίνακας 2. Νομοί της Ελλάδος ανά κλιματική ζώνη Κλιματική Ζώνη
Νομοί
Στο σχεδιασμό του κτιρίου θα πρέπει να Ζώνη Α Ηράκλειο, Χανιά, Ρέθυμνο, Λασίθι, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Σάμος, λαμβάνονται υπόψη οι εξής παράμετροι: Μεσσηνία, Λακωνία, Αργολίδα, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Ιθάκη • Κατάλληλη χωροθέτηση και προσανατολισμός του κτιρίου για τη μέγιστη αξιοποίΖώνη Β Κορινθία, Ηλεία, Αχαΐα, Αιτωλοακαρνανία, Φθιώτιδα, Φωκίδα, Βοιωηση των τοπικών κλιματικών συνθηκών. τία, Αττική, Εύβοια, Μαγνησία, Σποράδες, Λέσβος, Χίος, Κέρκυρα, • Διαμόρφωση περιβάλλοντα χώρου για Λευκάδα, Θεσπρωτία, Πρέβεζα, Άρτα τη βελτίωση του μικροκλίματος. • Κατάλληλος σχεδιασμός και χωροθέτηΖώνη Γ Αρκαδία, Ευρυτανία, Ιωάννινα, Λάρισα, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Πιερία, ση των ανοιγμάτων ανά προσανατολισμό Ημαθία, Πέλλα, Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Χαλκιδική, Σέρρες, Καβάλα, ανάλογα με τις απαιτήσεις ηλιασμού, φυΔράμα, Θάσος, Σαμοθράκη, Ξάνθη, Ροδόπη, Έβρος σικού φωτισμού και αερισμού. • Χωροθέτηση των λειτουργιών ανάλογα Ζώνη Δ Γρεβενά, Κοζάνη, Καστοριά, Φλώρινα με τη χρήση και τις απαιτήσεις άνεσης (θερμικές, φυσικού αερισμού και φωτισμού). • Ενσωμάτωση ενός εκ των Παθητικών Ηλιακών Συστημάτων (ΠΗΣ) όπως: ανοίγματα των (σύμφωνα με το EN 13790) κατά την θερινή περίοδο να είναι τουλάχιστον 0,50 άμεσου ηλιακού κέρδους, τοίχος μάζας, τοίχος Trombe, ηλιακός χώρος - θερμοκήπιο. για τις νότιες όψεις και 0,60 για τις όψεις • Ηλιοπροστασία. με δυτικό και ανατολικό προσανατολισμό. • Ένταξη τεχνικών φυσικού αερισμού. Τα εσωτερικά σκίαστρα (κουρτίνες, περ• Εξασφάλιση οπτικής άνεσης μέσω τεχνικών και συστημάτων φυσικού φωτισμού. σίδες) των ανοιγμάτων δεν λαμβάνονται Τεχνικά χαρακτηριστικά του κτιρίου αναφοράς υπόψη, καθώς επίσης τα εξωτερικά παραΤο κτίριο αναφοράς έχει τα ίδια γεωμετρικά χαρακτηριστικά, θέση, προσανατολισμό, θυρόφυλλα τα οποία δεν θεωρούνται σταχρήση και χαρακτηριστικά λειτουργίας με το εξεταζόμενο κτίριο, σύμφωνα με τις απαι- θερά σκίαστρα. τήσεις του άρθρου 8 της παρούσας. Αν το υπό μελέτη κτίριο διαθέτει πέραν του ενός • Για το κτίριο αναφοράς ορίζεται ο συντεΠΗΣ, αυτά δεν λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς της ενεργειακής απόδοσης για λεστής διαπερατότητας των υαλοστασίων το κτίριο αναφοράς. στην ηλιακή ακτινοβολία GT=0,76 και στο Στην περίπτωση αυτή, στο κτίριο αναφοράς τα ιδιαίτερα δομικά στοιχεία των ΠΗΣ αντι- ορατό φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας καθίστανται με αντίστοιχες συμβατικές διαφανείς και μη επιφάνειες με θερμικά χαρα- GV=0,65. κτηριστικά. Όσον αφορά τη θερμομόνωση και τα θερμικά χαρακτηριστικά των δομικών • Ο μέσος συντελεστής σκίασης των αδιστοιχείων κτιριακού κελύφους, το σχέδιο ΚΥΑ αναφέρει: αφανών κάθετων επιφανειών του κτιρίου • Το κτίριο αναφοράς διαθέτει θερμομονωμένα εξωτερικά δομικά στοιχεία αναφοράς, τόσο κατά τη θερινή όσο και • Το κτίριο αναφοράς περιλαμβάνει εξωτερικές επιφάνειες (τοιχοποιίες και οροφές) με κατά τη χειμερινή περίοδο, είναι 0,9. συντελεστή ανάκλασης ηλιακής ακτινοβολίας 0,60. Σε περίπτωση που η στέγη καλύπτε- • Η διείσδυση του αέρα για το κτίριο ται από κεραμοποιία ή από ηλιακούς συλλέκτες, η ανακλαστικότητα καθορίζεται ανάλο- αναφοράς ορίζεται σε 5,5 m3/h ανά m2 γα την κατασκευή. Αντίστοιχα, ο συντελεστής εκπομπής θερμικής ακτινοβολίας για το κουφώματος. Ο αερισμός μέσω τυποποιημένων θυρίδων αερισμού για το κτίριο κτίριο αναφοράς είναι 0,8. • Το κτίριο αναφοράς διαθέτει τα απαραίτητα σταθερά εξωτερικά σκίαστρα (πρόβολοι, αναφοράς, λαμβάνεται όπως και στο σχεπερσίδες, πέργκολες, μπαλκόνια κ.α.), ώστε ο μέσος συντελεστής σκίασης των ανοιγμά- διαζόμενο κτίριο.
59
Πίνακας 3. Μέγιστος επιτρεπόμενος Συντελεστής Θερμοπερατότητας δομικών στοιχείων, για τέσσερις κλιματικές ζώνες της Ελλάδας Δομικό στοιχείο
Σύμβολο
Συντελεστής θερμοπερατότητας [W/m2.K] Κλιματική Ζώνη Α
Β
Γ
Δ
Εξωτερική οριζόντια επιφάνεια σε επαφή με τον εξωτερικό αέρα (οροφές)
ΚD
0,50
0,40
0,38
0,35
Εξωτερική τοίχοι σε επαφή με τον εξωτερικό αέρα
ΚW
0,60
0,50
0,44
0,33
Δάπεδα χώρων διαμονής σε επαφή με τον εξωτερικό αέρα (pilotis)
ΚDL
0,50
0,40
0,40
0,30
Δάπεδα σε επαφή με το έδαφος ή με κλειστούς μη θερμαινόμενους χώρους
ΚG
1,50
1,00
0,38
0,35
Διαχωριστικοί τοίχοι σε επαφή με μη θερμαινόμενους χώρους
ΚWE
1,50
1,00
0,70
0,50
Ανοίγματα (παράθυρα, πόρτες μπαλκονιών κ.α.)
ΚF
3,20
3,00
2,80
2,60
Γυάλινες προσόψεις κτιρίων μη ανοιγόμενες και μερικώς ανοιγόμενες
ΚGF
1,80
1,80
1,80
1,80
Πίνακας 4. Αμοιβές για μελέτη ενεργειακής απόδοσης κτιρίου Επιφάνεια δαπέδου κτιρίου (Α)
Ποσοστό επί συνολικής αμοιβής αρχιτεκτονικής και Η/Μ μελέτης
Α ≤ 5000 τ.μ
20%
Α > 5000 τ.μ.
18%
• Η θερμική μάζα του κτιρίου αναφοράς λαμβάνεται ίση με 250 kJ/K.m2 της θερμαινόμενης επιφάνειας του κτιρίου.
Ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις Εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης α. Το κτίριο αναφοράς διαθέτει κεντρικό σύστημα θέρμανσης με λέβητα φυσικού αερίου ή πετρελαίου, όπως το εξεταζόμενο κτίριο. Εφόσον στην περιοχή οικοδόμησης του νέου κτιρίου υπάρχει υποδομή για τηλεθέρμανση, τότε στο κτίριο αναφοράς θα λαμβάνονται υπόψη τα τεχνικά χαρακτηριστικά του εναλλάκτη θερμότητας τηλεθέρμανσης. Τα γενικά χαρακτηριστικά του συστήματος κεντρικής θέρμανσης για το κτίριο αναφοράς είναι τα εξής: • Ο κεντρικός λέβητας είναι πιστοποιημένος με βαθμό ενεργειακής απόδοσης τριών αστέρων (***). Η διαστασιολόγηση της εγκατάστασης θέρμανσης γίνεται σύμφωνα με τις αντίστοιχες ΤΟΤΕΕ, ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης κάλυψη των φορτίων ακόμα και τις πιο δυσμενείς ημέρες του χειμώνα. β. Σε περίπτωση που το εξεταζόμενο κτίριο κατοικίας θερμαίνεται με τη χρήση αντλιών θερμότητας, θεωρείται ότι και το κτίριο αναφοράς διαθέτει τοπικά συστήματα (αντλίες θερμότητας ενός ή πολλαπλών εσωτερικών στοιχείων), με συντελεστή συμπεριφοράς COP=3,2. γ. Σε περίπτωση που το εξεταζόμενο κτίριο τριτογενή τομέα θερμαίνεται με τη χρήση αντλιών θερμότητας, θεωρείται ότι και το κτίριο αναφοράς διαθέτει τοπικά ή / και κεντρικά συστήματα θέρμανσης με συντελεστή συμπεριφοράς COP=3,2 για αερόψυκτα συστήματα και COP=4,3 για υδρόψυκτα. Εγκατάσταση ψύξης / κλιματισμού α. Το κτίριο αναφοράς διαθέτει ανεμιστήρες οροφής στο 30% του συνόλου των κλιματιζόμενων χώρων. β. Το κτίριο αναφοράς για τις κατοικίες διαθέτει τοπικά συστήματα (αντλίες θερμότητας ενός ή πολλαπλών εσωτερικών στοιχείων) που καλύπτουν τμήμα των εσωτερικών χώ-
60 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ρων της κατοικίας. Τα πρότυπα χαρακτηριστικά του συστήματος ψύξης για το κτίριο αναφοράς είναι τα εξής: • Τοπικά συστήματα ψύξης με βαθμό ενεργειακής απόδοσης EER=3,0. • Διαστασιολόγηση της εγκατάστασης ψύξης σύμφωνα με τις ισχύουσες ΤΟΤΕΕ. • Η ενεργειακή κατανάλωση του συστήματος ψύξης για το κτίριο αναφοράς λαμβάνεται ίση με το 50% της κατανάλωσης που υπολογίζεται με βάση την καθαρή συνολική επιφάνεια της κατοικίας. • Σε περίπτωση που το εξεταζόμενο κτίριο δεν διαθέτει σύστημα ψύξης / κλιματισμού, τότε θεωρείται ότι κλιματίζεται όπως ακριβώς και το κτίριο αναφοράς. γ. Το κτίριο αναφοράς για τον τριτογενή τομέα διαθέτει τοπικά ή / και κεντρικά συστήματα ψύξης που καλύπτουν όλους του εσωτερικούς χώρους. Τα πρότυπα χαρακτηριστικά του συστήματος ψύξης για το κτίριο αναφοράς είναι τα παρακάτω στοιχεία: • Μονάδες παραγωγής ψύξης τοπικές ή κεντρικές (ψύκτες, αντλίες θερμότητας, τοπικά κλιματιστικά) με βαθμό ενεργειακής απόδοσης EER=2,8 για τοπικές ή κεντρικές αερόψυκτες μονάδες και EER=3,8 για υδρόψυκτες μονάδες. • Διαστασιολόγηση της εγκατάστασης ψύξης σύμφωνα με τις ισχύουσες ΤΟΤΕΕ.
Μελέτη Ενεργειακής Απόδοσης: Η μελέτη ενεργειακής απόδοσης τεκμηριώνει ότι το κτίριο ικανοποιεί τις ελάχιστες απαιτήσεις, όπως αυτές ορίζονται στην ΚΥΑ. Περιλαμβάνεται στο φάκελο που υποβάλλεται στην αρμόδια Πολεοδομική Υπηρεσία για την έκδοση οικοδομικής άδειας σύμφωνα με το άρθρο 10 του ν.3661/08. Αποτελεί πρόσθετη μελέτη επιπλέον των μελετών αρχιτεκτονικής, διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου, θέρμανσης, ψύξης, ΖΝΧ και φωτισμού. Αντικαθιστά τη μελέτη θερμομόνωσης, σύμφωνα με το άρθρο 13 του Ν 3661/2008. Εφ’ εξής οι υπολογισμοί για τη θερμομόνωση του κτιριακού κελύφους περιλαμβάνονται στη μελέτη ενεργειακής απόδοσης. Για την εκπόνηση της μελέτης ενεργειακής απόδοσης κτιρίου, υπολογίζονται οι καταναλώσεις πρωτογενούς ενέργειας ανά τελική χρήση: θέρμανση, ψύξη, κλιματισμό, ΖΝΧ και συμπεριλαμβανομένου του φωτισμού για κτίρια εκτός κατοικίας. Για τα νέα κτίρια, πρέπει να εκπονείται και να υποβάλλεται στην αρμόδια Πολεοδομική Υπηρεσία μελέτη τεχνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής σκοπιμότητας, που συνοδεύει την ενεργειακή μελέτη της παρούσας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 του άρθρου 4 του ν. 3661/08.
Περιεχόμενα μελέτης ενεργειακής απόδοσης κτιρίου Το τεύχος της μελέτης ενεργειακής απόδοσης κτιρίου περιλαμβάνει τα παρακάτω:
• Γενικά στοιχεία κτιρίου: τοποθεσία, χρήση κτιρίου (κατοικία, γραφεία, κ.α.), πρόγραμμα λειτουργίας (ωράριο), αριθμός χρηστών (συνολικός και ανά βάρδια για κτίρια με 24ώρη λειτουργία). • Επιθυμητές συνθήκες εσωτερικού περιβάλλοντος (θερμοκρασία, υγρασία, αερισμός, φωτισμός). Αν υπάρχουν χώροι με διαφορετικές συνθήκες, όπως στα κτίρια νοσοκομείων, αναφέρονται αναλυτικά. • Δεδομένα και παραδοχές για τους παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου σύμφωνα με το άρθρο 5 της παρούσας. • Τα κλιματικά δεδομένα της περιοχής (όπως είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, η ηλιακή ακτινοβολία, η διεύθυνση, η ένταση και η ταχύτητα ανέμου, κ.α.), καθώς και η πηγή από την οποία αντλήθηκαν. • Σύντομη περιγραφή και τεκμηρίωση του ενεργειακού σχεδιασμού του κτιρίου όσον αφορά στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, τα θερμικά χαρακτηριστικά των δομικών στοιχείων του κτιριακού κελύφους και το σχεδιασμό των Η/Μ εγκαταστάσεων, καθώς και στα προτεινόμενα συστήματα Εξοικονόμησης Ενέργειας / Ορθολογικής Χρήσης Ενέργειας και ΑΠΕ. • Αναφορά του λογισμικού που χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου, καθώς και των παραδοχών που λαμβάνονται υπόψη για την εφαρμογή της μεθοδολογίας όπως: Οι θερμικές ζώνες, σύμφωνα με τις επιθυμητές εσωτερικές συνθήκες των επιμέρους χώρων. Για τις ζώνες που καθορίζονται στους υπολογισμούς θα πρέπει να υπάρχει σχηματική και αναλυτική περιγραφή. Στην περίπτωση που για την εκπόνηση της μελέτης απαιτείται ο διαχωρισμός του κτιρίου σε ζώνες (λόγω διαφοροποίησης της χρήσης των χώρων του), όλα τα δεδομένα ή/και παραδοχές -εκτός των κλιματικών- πρέπει να αναφέρονται ανά ζώνη. Οι θερμογέφυρες στα διάφορα στοιχεία του κτιριακού κελύφους.
Σχεδιασμός κτιρίου • Γεωμετρικά χαρακτηριστικά του κτιρίου και των ανοιγμάτων (κάτοψη, όγκος, επιφάνεια, προσανατολισμός, συντελεστές, σκίασης, κ.α.). • Τεκμηρίωση της χωροθέτησης και προσανατολισμού του κτιρίου για τη μέγιστη αξιοποίηση των τοπικών κλιματικών συνθηκών, με διαγράμματα ηλιασμού λαμβάνοντας υπόψη την περιβάλλουσα δόμηση. • Τεκμηρίωση της επιλογής και χωροθέτησης φύτευσης και άλλων στοιχείων βελτίωσης του μικροκλίματος. • Τεκμηρίωση του σχεδιασμού και χωροθέτησης των ανοιγμάτων ανά προσανατολισμό ανάλογα με τις απαιτήσεις ηλιασμού, φωτισμού και αερισμού (ποσοστό,
61
τύπος και εμβαδόν διαφανών επιφανειών ανά προσανατολισμό). • Χωροθέτηση λειτουργιών ανάλογα με τη χρήση και τις απαιτήσεις άνεσης (θερμικές, φυσικού αερισμού και φωτισμού). • Περιγραφή λειτουργίας των παθητικών συστημάτων για τη χειμερινή και θερινή περίοδο: υπολογισμός επιφάνειας παθητικών ηλιακών συστημάτων άμεσου και έμμεσου κέρδους (κάθετης / κεκλιμένης / οριζόντιας επιφάνειας), για τα συστήματα με μέγιστη απόκλιση έως 30ο από το Νότο, καθώς και του ποσοστού αυτής επί της αντίστοιχης συνολικής επιφάνειας της όψης. •Περιγραφή των συστημάτων ηλιοπροστασίας του κτιρίου ανά προσανατολισμό: διαστάσεις και υλικά κατασκευής, τύπο (σταθερά / κινητά, οριζόντια / κατακόρυφα, συμπαγή / διάτρητα) και ένδειξη του προκύπτοντος ποσοστού σκίασης για τις 21 Ιανουαρίου και 21 Ιουνίου. • Γενική περιγραφή των τεχνικών εκμετάλλευσης του φυσικού φωτισμού.
Κτιριακό κέλυφος Θερμικά χαρακτηριστικά του κτιριακού κελύφους και των ανοιγμάτων (συντελεστές θερμοπερατότητας, απορροφητικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία, ανακλαστικότητας, κ.α.). Περιγραφή της θέσης, του πάχους και του τύπου της θερμομόνωσης όπου αυτή προβλέπεται (οροφές, δάπεδα, τοιχοποιία). Συντελεστής θερμικής διαπερατότητας και εμβαδόν αδιαφανών στοιχείων του εξωτερικού κελύφους (τοιχοποιία, οροφή, δάπεδα, φέρων οργανισμός), έλεγχος αυτών βάσει των απαιτούμενων ορίων, ανά προσανατολισμό. Συντελεστής θερμικής διαπερατότητας των εσωτερικών χωρισμάτων που διαχωρίζουν θερμαινόμενες και μη θερμαινόμενες ζώνες του κτιρίου.
Αμοιβή για τη μελέτη ενεργειακής απόδοσης κτιρίου Η αμοιβή για την εκπόνηση της μελέτης ενεργειακής απόδοσης κτιρίου προσδιορίζεται σε σχέση με την επιφάνεια του εξεταζόμενου κτιρίου και των εν ισχύ προβλεπόμενων αμοιβών για κτιριακές μελέτες. Στον Πίνακα 4, δίνεται το ύψος της αμοιβής για μελέτη ενεργειακής απόδοσης κτιρίου ως ποσοστό επί της συνολικής αμοιβής για την αρχιτεκτονική μελέτη και τις μελέτες Η/Μ εγκαταστάσεων. Δικαίωμα υπογραφής της μελέτης ενεργειακής απόδοσης κτιρίου έχουν οι νομιμοποιούμενοι, μέχρι την έναρξη ισχύος της ΚΥΑ, να υπογράφουν τις αντίστοιχες μελέτες.
Καθορισμός κατηγοριών ενεργειακής απόδοσης κτιρίων Οι κατηγορίες για την ενεργειακή ταξινόμηση των κτιρίων δίνονται στον Πίνακα 1. Ο δείκτης RR λαμβάνεται ίσος με την υπολογιζόμενη κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας του κτιρίου αναφοράς. Ο λόγος Τ είναι το πηλίκο της υπολογιζόμενης κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας του εξεταζόμενου κτιρίου (ΕΡ) προς την υπολογιζόμενη κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας του κτιρίου αναφοράς και αποτελεί τη βάση για τον καθορισμό των κατηγοριών ενεργειακής απόδοσης. Η κατανάλωση του κτιρίου αναφοράς αντιστοιχεί στο άνω όριο της κατηγορίας ενεργειακής απόδοσης Β. Κτίρια με χαμηλότερη ή υψηλότερη ενεργειακή απαίτηση κατατάσσονται στην αντίστοιχη ενεργειακή κατηγορία.
Η διαδικασία Ενεργειακής Επιθεώρησης Η διαδικασία της Ενεργειακής Επιθεώρησης περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια: • Ανάθεση της ενεργειακής επιθεώρησης του κτιρίου στον Ενεργειακό Επιθεωρητή κατόπιν πρόσκλησης από τον ιδιοκτήτη / διαχειριστή του κτιρίου. Κατά την ανάθεση συμφωνούνται αμοιβαία οι υποχρεώσεις του Επιθεωρητή (όπως συμπλήρωση πιστοποιητικού, υποδείξεις) και του ιδιοκτήτη / διαχειριστή (όπως παροχή γενικών πληροφοριών για τη χρήση και κατασκευή του κτιρίου, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, παράδοση των αρχιτεκτονικών και Η/Μ σχέδια του κτιρίου ως κατασκευασθέν), για τη διευκόλυνση της ενεργειακής επιθεώρησης. Δεν αποτελεί υποχρέωση του Ενεργειακού Επιθεωρητή η ακριβής αποτύπωση του προς επιθεώρηση κτιρίου. Στον επιθεωρητή παρέχεται η δυνατότητα επίσκεψης στους εσωτερικούς κοινόχρηστους και ιδιόκτητους προς επιθεώρηση χώρους. • Επίδοση Αριθμού Πρωτοκόλλου (Α.Π) επιθεώρησης από αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, κατόπιν καταχώρησης των γενικών στοιχείων του κτιρίου στο Αρχείο Επιθεωρήσεως Κτιρίων. Ο ίδιος αριθμός πρωτοκόλλου θα χρησιμοποιηθεί και για την καταχώρηση του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης, καθώς και της τελικής έκθεσης επιθεώρησης, στο προαναφερόμενο Αρχείο. • Επιτόπου επίσκεψη του Ενεργειακού Επιθεωρητή στο κτίριο και καταγραφή / επαλήθευση των στοιχείων που έχει αρχικά συλλέξει από τον ιδιοκτήτη / διαχειριστή. Κατά την ενεργειακή επιθεώρηση συμπληρώνεται το τυποποιημένο έντυπο Ενεργειακής Επιθεώρησης Κτιρίου. Τα στοιχεία που καταγράφονται στο έντυπο ενεργειακής επιθεώρησης λαμβάνονται από τα αρχιτεκτονικά και Η/Μ σχέδια του κτιρίου, τη μελέτη θερμομόνωσης ή την ενεργειακή μελέτη, το αρχείο συντήρησης εγκαταστάσεων (εφόσον υπάρχει), από πληροφορίες του ιδιοκτήτη / διαχειριστή, και από την επί τόπου επίσκεψη του Ενερ-
62 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
γειακού Επιθεωρητή. • Σε περίπτωση κτιρίων μεγάλη επιφάνειας με πολύπλοκες Η/Μ εγκαταστάσεις, πέρα από την απλή καταγραφή των στοιχείων κτιρίου, δύναται να χρησιμοποιηθεί κατάλληλος εξοπλισμός για τη μέτρηση των διαφόρων παραμέτρων που συμβάλουν στην ακριβή αποτύπωση των κτιριακών εγκαταστάσεων και των συνθηκών λειτουργίας. Ο μετρητικός εξοπλισμός μπορεί να χρησιμοποιείται για τις μετρήσεις των γεωμετρικών χαρακτηριστικών του κτιρίου, των θερμικών χαρακτηριστικών του (θερμοπερατότητα, θερμοκρασία επιφανειών κ.α.), της κατανάλωσης ενέργειας των Η/Μ συστημάτων, την ένταση και την τάση ρεύματος, την απορροφώμενη ισχύ, τον συντελεστή ισχύος και την ποιότητα ηλεκτρικού ρεύματος (αρμονικές κ.α.), τα επίπεδα φωτισμού και την απορροφώμενη ισχύ από τα συστήματα φωτισμού, τις εσωτερικές συνθήκες των χώρων (θερμοκρασία, υγρασία, κυκλοφορία αέρα κ.α.). • Επεξεργασία των στοιχείων του κτιρίου με την εφαρμογή της μεθοδολογίας υπολογισμών της ενεργειακής απόδοσης κτιρίου. Από τους υπολογισμούς προκύπτει η ενεργειακή κατάσταση του κτιρίου (καταναλώσεις για θέρμανση, ψύξη, αερισμό, φωτισμό και ΖΝΧ) και η αντίστοιχη ενεργειακή κατάταξη. • Σύνταξη του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου. • Έκδοση, παράδοση και καταχώρηση του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης. Ο Ενεργειακός Επιθεωρητής παραδίδει στον ιδιοκτήτη / διαχειριστή του κτιρίου ένα αντίγραφο του Πιστοποιητικού, υπογεγραμμένο και σφραγισμένο. Το Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης μαζί με το έντυπο Ενεργειακής Επιθεώρησης Κτιρίου καταχωρούνται στο Αρχείο Επιθεωρήσεως Κτιρίων, με τον αριθμό πρωτοκόλλου που έχει ήδη δοθεί. Ειδικά για τις περιπτώσεις νέων κτιρίων ή για κάθε υφιστάμενο κτίριο που ανακαινίζεται ριζικά (κατά την έννοια του άρθρου 5 του ν. 3661/2008), εάν κατά τη διαδικασία της ενεργειακής επιθεώρησης διαπιστωθεί ότι δεν ικανοποιούνται οι ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης και επομένως το κτίριο δεν κατατάσσεται τουλάχιστον στην ενεργειακή κατηγορία Β, τότε ο εκάστοτε ιδιοκτήτης / διαχειριστής του κτιρίου υποχρεούται να εφαρμόσει εντός προθεσμίας ενός έτους από την έκδοση του πιστοποιητικού, μέτρα βελτίωσης τα οποία εξασφαλίζουν την ένταξη του κτιρίου στην ενεργειακή κατηγορία Β. Η ενεργειακή επιθεώρηση επαναλαμβάνεται και εκδίδεται νέο Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης και σε περίπτωση μη βελτίωσης, για το κτίριο εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του άρθρου 382 του ΠΔ 580/Δ/1999 (ΦΕΚ Α 210) “Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας”.
Θερμοχρωμικά υλικά στον αστικό ιστό για εξοικονόμηση ενέργειας Θεώνη Καρλέση Φυσικός - MSc Φυσικής Περιβάλλοντος Ομάδα Μελετών Κτιριακού Περιβάλλοντος, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών email: karlessith@phys.uoa.gr
Οι ανοιχτόχρωμες επικαλύψεις, όταν εφαρμοστούν σε εξωτερικές επιφάνειες μπορούν να μειώσουν το φορτίο δροσισμού το καλοκαίρι. Το χειμώνα όμως, προκειμένου να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση απαιτείται αύξηση των ηλιακών κερδών. Συνεπώς υπάρχει η ανάγκη ανάπτυξης τεχνολογίας ώστε να μεταβάλλονται οι οπτικές ιδιότητες των υλικών με τη θερμοκρασία. Η κατανάλωση ενέργειας στον κτιριακό τομέα αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο περίπου της συνολικής ενεργειακής ζήτησης. Τα κτίρια χρησιμοποιούν το 40% της ενέργειας ενώ ευθύνονται για το 50% περίπου των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ταυτόχρονα, σε πολλές πόλεις παγκοσμίως είναι ιδιαίτερα έντονο το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, το οποίο προκαλεί θερμική δυσφορία, αύξηση της ρύπανσης και αύξηση του φορτίου για δροσισμό στα κτίρια. Οι υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν την ενεργειακή ζήτηση και το φορτίο αιχμής, μειώνοντας την απόδοση των κλιματιστικών μηχανημάτων. Βασικό ρόλο για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας και την εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια παίζει η επιλογή των κατάλληλων υλικών τα οποία εφαρμόζονται στον αστικό ιστό. Οι βασικές ιδιότητες των υλικών που καθορίζουν την επιφανειακή θερμοκρασία είναι η ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία και η εκπομπή στο υπέρυθρο. Όσο μεγαλύτερες είναι οι τιμές αυτών των μεγεθών, τόσο χαμηλότερες είναι οι επιφανειακές θερμοκρασίες γεγονός το οποίο σε επίπεδο κτιρίου σημαίνει ότι μικρότερο ποσό θερμότητας διεισδύει στο εσωτερικό μειώνοντας τις ανά-
63
1α
1β
2
Εικ. 1α,β Φάση αποχρωματισμού θερμοχρωμικής επικάλυψης. Εικ. 2 Θερμοκρασιακές διαφορές θερμοχρωμικών, ψυχρών και κοινών επικαλύψεων καφέ χρώματος: φωτογραφίες στο ορατό (κάτω) και στο υπέρυθρο (πάνω).
γκες για κλιματισμό και δημιουργώντας ένα θερμικά άνετο περιβάλλον. Σε επίπεδο πόλης, μεταφράζεται σε χαμηλότερες εξωτερικές θερμοκρασίες και βελτίωση του αστικού μικροκλίματος. Οι ανοιχτόχρωμες επικαλύψεις, όταν εφαρμοστούν σε εξωτερικές επιφάνειες μπορούν να μειώσουν το φορτίο δροσισμού το καλοκαίρι. Το χειμώνα όμως, προκειμένου να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση απαιτείται αύξηση των ηλιακών κερδών. Συνεπώς υπάρχει η ανάγκη για την ανά-
64 ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ
πτυξη τεχνολογίας η οποία να μπορεί να μεταβάλλει τις οπτικές ιδιότητες των υλικών με τη θερμοκρασία. Το φαινόμενο στο οποίο βασίζεται αυτή η τεχνολογία ονομάζεται θερμοχρωμισμός και αναφέρεται στην αντιστρεπτή μεταβολή του χρώματος ανάλογα με τη θερμοκρασία. Έτσι οι θερμοχρωμικές επικαλύψεις μπορούν να είναι ανοιχτόχρωμες άρα πιο ανακλαστικές σε υψηλότερες θερμοκρασίες και πιο σκούρες, δηλαδή πιο απορροφητικές σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Στα πλαίσια
της πειραματικής διαδικασίας που διεξάχθηκε από την Ομάδα Μελετών Κτιριακού Περιβάλλοντος με επικεφαλής τον καθηγητή Μ. Σανταμούρη, παρασκευάστηκαν θερμοχρωμικές επικαλύψεις διαφόρων χρωμάτων, οι οποίες εφαρμόστηκαν σε οικοδομικά υλικά. Για την παρασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν οργανικές θερμοχρωμικές χρωστικές οι οποίες αποτελούνται από τα εξής βασικά συστατικά: • Μια οργανική ένωση, συνήθως ένας κυκλικός εστέρας που καθορίζει το χρώμα
Γραφική παράσταση 1. Φασματική ανακλαστικότητα των θερμοχρωμικών, γκρίθηκαν με ανακλαστικές (ψυχρές-cool) επικαλύψεις και με κοινές επικαλύψεις ψυχρών και κοινών επικαλύψεων καφέ χρώματος Reflectance (%)
100 UV
BROWN+TIO2
VIS
80
60
40
20
0 300
800
1300
1800
2300 Wavelength (nm)
thermo-colored phase
common
thermo-white phase
cool
Επιφανειακή θερμοκρασία δειγμάτων
Γραφική παράσταση 2. Μέση ημερήσια επιφανειακή θερμοκρασία των καφέ επικαλύψεων 50 ΔΤ (common-thermo)=11.3 45 ΔΤ (cool-thermo)=9.1
40 35 30 25 20 15 10 5 0
thermochromic
του προϊόντος στην έγχρωμη φάση. • Ένα ασθενές οξύ, το οποίο προσδίδει την αντιστρεπτή αλλαγή χρώματος και είναι υπεύθυνο για την ένταση του χρώματος. • Ένα διαλύτη, του οποίου το σημείο τήξεως καθορίζει και τη θερμοκρασία της αλλαγής του χρώματος. Έτσι, με την επιλογή του κατάλληλου διαλύτη μπορεί να επιλεγεί και η κατάλληλη θερμοκρασία αλλαγής χρώματος. Συγκεκριμένα, η θερμοκρασία μετάβασης που επιλέχθηκε για την πειραματική
cool
common
διαδικασία είναι 27ο C. Στην εικόνα 1 παρουσιάζεται η μεταβατική φάση αποχρωματισμού του θερμοχρωμικής επικάλυψης (στην εικόνα 1α) καθώς η επιφανειακή θερμοκρασία υπερβαίνει τη θερμοκρασία μετάβασης. Στους 42o C, η θερμοχρωμική επικάλυψη έχει αποχρωματιστεί πλήρως (στην εικόνα 1β όπου φαίνεται η αντίστοιχη κοινή επικάλυψη ίδιου χρώματος). Η θερμική απόδοση και οι οπτικές ιδιότητες των επικαλύψεων εξετάστηκαν κατά τη διάρκεια δυο θερινών μηνών και συ-
(common) της ίδιας απόχρωσης. Τα αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι οι επιφανειακές θερμοκρασίες των θερμοχρωμικών δειγμάτων ήταν χαμηλότερες από τις αντίστοιχες των ψυχρών (cool) και των συμβατικών της ίδιας απόχρωσης. Οι μέσες ημερήσιες επιφανειακές θερμοκρασίες κυμάνθηκαν από 23,8o C έως 38,4o C για τα θερμοχρωμικά δείγματα, από 28,1o C ως 44,6o C για τα ψυχρά και από 29,8o C ως 48,5o C για τις κοινές επικαλύψεις. Οι φασματικές μετρήσεις δείχνουν ότι όλες οι θερμοχρωμικές επικαλύψεις παρουσιάζουν υψηλή ανακλαστικότητα στο κοντινό υπέρυθρο τμήμα του ηλιακού φάσματος. Σε υψηλές θερμοκρασίες, όταν είναι ανοιχτόχρωμα ανακλούν την ηλιακή ενέργεια, ενώ σε χαμηλές θερμοκρασίες, όταν είναι έγχρωμα απορροφούν ενέργεια. Η μέγιστη αύξηση της ανακλαστικότητας από την έγχρωμη στη λευκή φάση ήταν 43%. Στην εικόνα 2 παρουσιάζονται οι φωτογραφίες των δειγμάτων καφέ χρώματος στο ορατό, καθώς και η θερμοφωτογραφίες στο υπέρυθρο. Η θερμοχρωμική επικάλυψη είναι λευκή, καθώς η επιφανειακή θερμοκρασία έχει υπερβεί τη θερμοκρασία αλλαγής χρώματος. Από την κλίμακα των θερμοκρασιών φαίνεται ότι το θερμοχρωμικό δείγμα (αριστερά) είναι και το ψυχρότερο. Η φασματική ανακλαστικότητα των δειγμάτων φαίνεται στη γραφική παράσταση 1. Η μεγαλύτερη ανακλαστικότητα παρουσιάζεται για το θερμοχρωμικό δείγμα στη λευκή φάση. Η γραφική παράσταση 2 παρουσιάζει τη μέση ημερήσια επιφανειακή θερμοκρασία των καφέ επικαλύψεων για τη διάρκεια των δυο μηνών της πειραματικής διαδικασίας. Η θερμοχρωμική επικάλυψη είναι κατά 11 βαθμούς ψυχρότερη από την κοινή και κατά 9 βαθμούς από την ψυχρή της ίδιας απόχρωσης. Η ηλιακή ακτινοβολία επιδρά αρνητικά στο θερμοχρωμισμό, προκαλώντας μη αντιστρεπτή μεταβολή στο χρώμα των υλικών. Έχει πραγματοποιηθεί σειρά πειραμάτων με σκοπό τη φωτοσταθεροποίηση των υλικών με τη χρήση σταθεροποιητών και απορροφητών υπεριώδους ακτινοβολίας με διάφορες τεχνικές εφαρμογής. Η εφαρμογή των απορροφητών ως επικάλυψη πάνω από τη θερμοχρωμική βαφή δίνει καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με την ενσωμάτωσή τους στο θερμοχρωμικό υλικό, το πρόβλημα της φωτογήρανσης παρόλα αυτά παραμένει. Οι έρευνες συνεχίζονται με τη χρήση οπτικών φίλτρων προκειμένου να απομονωθούν τα τμήματα του ηλιακού φάσματος που επηρεάζουν το θερμοχρωμισμό και να επιτευχθεί συνεπώς η βελτίωση της απόδοσης των υλικών.
65
Ενεργειακός σχεδιασμός “πράσινων” κτιρίων με χρήση κυψελών καύσιμου Ν. Ε. Κυρατζής MSc, PhD (Χημικής Μηχανικής) Καθηγητής Ηλεκτροχημείας ΤΕΙ Δ. Μακεδονίας e-mail:Kiratzis@teikoz.gr
Οι κυψέλες καύσιμου θα αποτελέσουν απαραίτητο στοιχείο των σύγχρονων κατοικιών, μικρών κτιριακών συγκροτημάτων και απομακρυσμένων εγκαταστάσεων λόγω της υψηλής εν δυνάμει ενεργειακής τους απόδοσης και των χαμηλών περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων.
Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που άρχισε ήδη από το 1996 στις ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση του μονοπωλίου που κρατούσαν διάφορες μεγάλες κρατικές αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Ένα αυξανόμενο πρόβλημα αυτού του τρόπου διανομής ήταν, βέβαια, η συνεχώς αυξανόμενες αποστάσεις μεταξύ του σταθμού παραγωγής και του πελάτη. Μια πιο ελκυστική λύση θα ήταν βέβαια η αυτόνομη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσα στα κτίρια που αντί να τροφοδοτούνται από μακρινούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν στο υπόγειό τους ή στην αυλή τους ένα μικρό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μικρού μεγέθους. Αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να επεκταθεί βέβαια και σε εμπορικά καταστήματα, ξενοδοχεία, νοσοκομεία αλλά και πιθανόν μικρές επιχειρήσεις ή εργοστάσια που θα τροφοδοτούνταν με τον ίδιο τρόπο. Τέτοιου είδους σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα παράγουν ισχύ της τάξης των 5 με 500 kW και είναι δυνατοί με τη χρήση κυψελών καυσίμου. Έτσι ενώ παραδοσιακά οι κυψέλες καύσιμου αναπτύχθηκαν για εφαρμογές ισχύος της τάξης των MW σε κεντρικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας διάφορα βιομηχανικά συγκροτήματα σε ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ, Κορέα και Ιαπωνία, έχουν αναπτύξει προγράμματα παραγωγής κυψελών καυσίμου κατάλληλων για διασπαρμένες εφαρμογές όπως τροφοδότηση διάφορων κτιριακών συγκροτημάτων. Μάλιστα, μια θυγατρική της εταιρείας United Technologies (www.utcpower.com) παράγει ήδη για δύο δεκαετίες τώρα κυψέλες καυσίμου ισχύος μέχρι 200 kW που τροφοδοτούν “πράσινα” κτιριακά συγκροτήματα με το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτό του Κέντρου Επιστήμης του Connecticut στο Hartford των ΗΠΑ που ουσιαστικά καλύπτει σχεδόν το 100% της ενεργειακής του κατανάλωσης με αυτή την αποδοτική και περιβαλλοντικά φιλική πηγή ενέργειας από κυψέλες καυσίμου. Τέτοιου είδους κυψέλες καυσίμου παράγουν συγχρόνως ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα για τις κανονικές ανάγκες του κτιριακού συγκροτήματος, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την παραγωγή έξτρα ή υποβοηθητικής ηλεκτρικής ενέργειας ανάλογα με τις ανάγκες του κτιρίου. Η μαζική παραγωγή τέτοιου είδους συσκευών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχει εμποδιστεί μέχρι τώρα από δύο παράγοντες: το υψηλό κόστος παρασκευής που κατά μεγάλο ποσοστό πηγάζει από τα ακριβά υλικά των κυψελών καυσίμου και την περιορισμένης διάρκειας ζωή λειτουργίας των συσκευών. Πράγματι, το κόστος λειτουργίας τους ανέρχεται στα 2.000 - 3.000 €/KW, ενώ αντίθε-
66 ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ
τα αυτό ενός αεροστροβίλου καύσης φυσικού αερίου, που αποτελεί την ανταγωνιστική τεχνολογία είναι γύρω στα 350 - 700€ /kW. Αντίστοιχα, οι μέγιστες τιμές ζωής λειτουργίας των κυψελών καυσίμου δεν έχουν ξεπεράσει τα 10 χρόνια, που αν και φαίνεται σχετικά μεγάλο νούμερο, δεν καλύπτει τις προδιαγραφές των επιχειρήσεων παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που απαιτούν τουλάχιστον 20 χρόνια χρήσιμης ζωής λειτουργίας των συσκευών παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος. Όμως, τα πλεονεκτήματα των κυψελών καυσίμου είναι πολύ ελκυστικά και περιλαμβάνουν τα εξής: λειτουργία χωρίς θόρυβο και με ελάχιστες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις, χρήση μιας μεγάλής γκάμας καυσίμων και λειτουργία ανεπηρέαστη από καιρικά φαινόμενα όπως π.χ. καταιγίδες. Αυτά τα πλεονεκτήματα ίσως κάνουν προσιτή την εφαρμογή των συσκευών αυτών σε διάφορα πεδία ακόμα κι αν το κόστος της παραγόμενης ισχύος είναι γύρω στα 1.000 €/Kw, δηλαδή κάπως υψηλότερο απ’ ό,τι η συμβατική τιμή. Βέβαια, απαιτείται μια σειρά βελτιώσεων των χαρακτηριστικών των κυψελών καύσιμου, που έχουν σχέση με την κατασκευή, αλλά και το συνολικό σχεδιασμό της συσκευής, που αυτή τη στιγμή προωθούνται από αρκετές ιδιωτικές βιομηχανίες, αλλά και ερευνητικά εργαστήρια σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, αλλά και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κίνας και Ινδίας. Αυτή η προσπάθεια εντείνεται από την αυξανόμενη ανησυχία της βλαβερής περιβαλλοντικής επίδρασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται κυρίως από συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό, γιατί η αυξανόμενη ενσωμάτωση κυψελών καυσίμου στον ενεργειακό τομέα αναμένεται να διευκολύνει τη στροφή των ανεπτυγμένων βιομηχανικών κοινωνιών από τα ορυκτά καύσιμα προς μια “οικονομία του υδρογόνου”. Αυτό το σενάριο περιλαμβάνει παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας κυρίως από κυψέλες καυσίμου και συμπληρωματικά από φωτοβολταϊκές ηλιακές κυψέλες, ανεμογεννήτριες ή / και άλλες ανανεώσιμες πηγές από την ενέργεια των οποίων, επίσης, θα ηλεκτρολύεται το νερό προς υδρογόνο για να διοχετευθεί στις κυψέλες καυσίμου. Όσο λιγοστεύουν τα αποθέματα των ορυκτών καυσίμων τέτοιου τύπου σενάρια σίγουρα θα επιταχυνθούν.
Σχήμα 1. Διάγραμμα κυψέλης καύσιμου στερεού ηλεκτρολύτη (SOFC) με καύσιμο μεθάνιο (CH4)
O2-
O2O2Αέρας ή Οξυγόνο (Ο2)
Καύσιμο (π.χ. CH4)
YSZ
Κάθοδος π.χ. ένας Περοβσκίτης 4Ο22Ο2+8e
Άνοδος (π.χ. κεραμο-μεταλλικό Νι) CH4 + 4O2CO2 + 2H2O + 8e
Σχήμα 2. Κυψέλη καύσιμου πολυμερικής μεμβράνης (PEFC) (Parts of a Ballard® fuel cell) ELECTRIC CIRCUIT (40% - 60% Efficiency)
Fuel H2 (Hydrogen)
O2 (Oxygen) from Air
Heat (85o C) Water or Air Cooled
Used Fuel Recirculates
Air + Water Vapor
Τι είναι οι κυψέλες καυσίμου Η πρώτη ανακάλυψη της κυψέλης καυσίμου αποδίδεται στον Sir William Grove, το 1839, ένα Βρετανό δικαστή που, ξεκινώντας από το γνωστό φαινόμενο της ηλεκτρόλυσης του νερού σκέφτηκε ότι, όπως η χρήση ηλεκτρισμού παράγει Η2 και Ο2, ίσως και αντιστρόφως από Η2 και Ο2, μπορεί να παραχθεί ηλεκτρισμός. Έτσι, πειρα-
Flow Field Plate
Flow Field Plate Gas Diffusion Electrode (Cathode)
Gas Diffusion Electrode (Anode) Catalyst
Catalyst Proton Exchange Membrane
67
ματίσθηκε με μια συσκευή αποτελούμενη από δύο ηλεκτρόδια όπου γύρω από το ένα διοχέτευσε Η2, και γύρω από το άλλο Ο2 (από τον αέρα), και συνέδεσε τα δύο ηλεκτρόδια. Πραγματικά, πέρασε κάποιο ηλεκτρικό ρεύμα που συνέχισε να διαρρέει την ηλεκτρική του αντίσταση όσο συνέχισε να διοχετεύει το υδρογόνο. Ο ηλεκτρολύτης ήταν υδατικό διάλυμα θειικού οξέος (H2SO4). Η τάση του ήταν γύρω στα 0,6 V, με ένα στοιχείο αλλά, όταν συνέδεσε 50 μαζί στοιχεία σε σειρά πήρε μια τάση γύρω στα 25-30 V, που είναι σημαντική για πηγή ενέργειας. Εδώ, πρέπει επίσης να αναφέρουμε τη συμβολή ενός άλλου Βρετανού, του Francis Thomas Bacon, έναν αιώνα αργότερα, που ουσιαστικά μπορούμε να πούμε ότι ήταν αυτός που έδωσε τη βασική ώθηση στην ανάπτυξη των κυψελών καύσιμου στο σύγχρονο κόσμο, καθώς τα καθιέρωσε στις διαστημικές αποστολές της NASA. Εργάστηκε μαζί με τον ηλεκτροχη-
μεθάνιο), όπου γίνεται η οξείδωση του καύσιμου. Άρα, έχουμε απελευθέρωση ηλεκτρονίων (αυτό είναι άλλωστε το νόημα της λέξης οξείδωση) και το ηλεκτρόδιο φορτίζεται αρνητικά. Το άλλο ηλεκτρόδιο είναι η κάθοδος και έχουμε πάντα αναγωγή (δηλαδή πρόσληψη ηλεκτρονίων). Στις κυψέλες αυτού του τύπου που λειτουργούν σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 500 οC, στην κάθοδο έχουμε πάντα αναγωγή του μορίου του οξυγόνου προς ιόντα οξυγόνου (δηλ. Ο2-) που διοχετεύονται (αυθόρμητα) προς την άνοδο και οξειδώνουν το καύσιμο. Τα απελευθερωμένα από την άνοδο ηλεκτρόνια τροφοδοτούν το εξωτερικό κύκλωμα προς παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ακολούθως επιστρέφουν στην κάθοδο. Αυτές οι κυψέλες καύσιμου, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας λειτουργίας τους, μπορούν να λειτουργήσουν με μια ευρεία γκάμα καυσίμων όπως υδρογόνο (Η2), αέριο αεριοποίησης του λιγνίτη (δηλαδή, μίγμα μονοξειδίου του άνθρακα (CO) και υδρογόνου), άλλους υδρογονάνθρακες όπως προπάνιο (C3H8) ή βουτάνιο (C4H10) αλλά και βιοαέριο. Για να επιτευχθεί ικανοποιητική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος, πολλές τέτοιου τύπου στοιχειώδεις κυψέλες συνδέονται μεταξύ τους και σχηματίζουν μια στοιβάδα ή συστοιχία κυψελών που παράγει συνεχές ρεύμα. Η παραγωγή ρεύματος συνεχίζεται εφόσον υπάρχει συνεχής τροφοδοσία καύσιμου. Ένας άλλος τύπος κυψέλης καύσιμου, που ονομάζεται πολυμερικής μεμβράνης (PEFC), λόγω του τύπου ηλεκτρολύτη, φαίνεται στο σχήμα 2 και κατασκευάζεται από την εταιρεία Ballard Power Systems (www.ballard. com) ενώ στον ίδιο χώρο δραστηριοποιείται και η γερμανική h-tec (www.h-tec.com). Εδώ, το αρνητικό ηλεκτρόδιο (δηλαδή, η άνοδος) εκτίθεται στο αέριο καύσιμο που είναι το υδρογόνο (Η2), το οποίο υπό την παρουσία καταλύτη λευκόχρυσου μετατρέπεται σε ιόντα υδρογόνου (Η+) ή πρωτόνια που μεταφέρονται μέσω του ηλεκτρολύτη στο άλλο ηλεκτρόδιο όπου πάλι με τη βοήθεια καταλύτη οξειδώνονται από το αέριο οξυγόνο (Ο2) προς παραγωγή νερού (Η2Ο). ΣυγΠινακας 1. Τύποι κυψελών καυσίμου χρόνως, τα απελευθερωμένα ηλεκτρόνια Φωσφορικό οξύ Πολυμερική Στερεού Ηλεκτρολύτης Τηγμένο τροφοδοτούν το εξωτερικό κύκλωμα και ανθρακικό (PAFC) Μεμβράνη Ηλεκτρολύτη παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, όπως ακριάλας (MCFC) (PEM ή PEFC) (SOFC) βώς στην προηγούμενη κυψέλη καυσίμου 500ο - 750ο C 200ο C 60ο-160ο C (Σχήμα 1). Οι κυψέλες αυτού του τύπου Θερμοκρασία 600ο - 650ο C (Χαμηλής (Χαμηλής λειτουργούν μόνο με υδρογόνο και επομέλειτουργίας Θερμοκρασίας) Θερμοκρασίας) νως είναι απαραίτητη μια πηγή υδρογόνου 160ο - 180οC 750ο - 1000ο C και η κατάλληλη υποδομή αποθήκευσης (Υψηλής (Υψηλής και διανομής του, για την εμπορική εξάΘερμοκρασίας) Θερμοκρασίας) πλωσή τους. Σε πολλές εφαρμογές αυτών των κυψελών το υδρογόνο παράγεται από Ανθρακικά Υδρογόνου Υδρογόνου Οξυγόνου Ιόντα μια συσκευή που ονομάζεται αναμορφωηλεκτρολύτη τής και που ουσιαστικά είναι ένας χημικός 40-50 40-50 >60 Απόδοση (%) >60 αντιδραστήρας που μετατρέπει ένα ορυκτό καύσιμο όπως φυσικό αέριο σε υδρογόνο. Εμπορικά συστή- Εμπορικά Μονάδες 1-100 Ανεπτυγμένη Αρκετοί (>40) Μια τέτοια συσκευή βέβαια αυξάνει το κόσταθμοί ισχύος ματα (PC-25) συστήματα kW για διεσπαρισχύς στος της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργει250 kW ισχύος 200 kW ισχύος 1-200 kW μένες εφαρμομέχρι 1MW σε διεσπαρμένες για διάφορες γές. Ανάπτυξη ας (άλλωστε και η ίδια απαιτεί ενέργεια) εφαρμογές εφαρμογές πρωτοτύπων και συμβάλει στην αύξηση των αερίων του της τάξης ΜW θερμοκηπίου λόγω των άλλων παραπροϊβασισμένες όντων της αντίδρασης. Βέβαια υπάρχουν στο λιγνίτη και οι ανανεώσιμες πηγές παραγωγής υδρογόνου, όπως η ηλιακή ενέργεια, που μικό G.H. Watson του Imperial College του μέσω των φωτοβολταϊκών ηλεκτρολύει το νερό προς υδρογόνο και οξυγόνο (αυτή είναι Λονδίνου, στην ανάπτυξη μιας κυψέλης ουσιαστικά η αντίστροφη διεργασία από αυτή του σχήματος 2 και ονομάζεται ηλεκτρόκαυσίμου που παρουσιάστηκε τον Αύγου- λυση). Σε κάθε κυψέλη καυσίμου βέβαια το παραγόμενο ηλεκτρικό ρεύμα είναι συνεχές στο του 1959, ισχύος 5 kW, και μπορούσε και επομένως πάντα είναι απαραίτητος στο κύκλωμα ένας μετατροπέας DC-AC για να να κινήσει μια μηχανή ανύψωσης φορτί- έχουμε εναλλασσόμενο ρεύμα κατάλληλο για οικιακές και εμπορικές εφαρμογές. ων δυναμικότητας 2 τόνων. Στο σχήμα 1, βλέπουμε σχηματικά μια κυψέλη καυσίμου Εφαρμογές σε οικιακές και διεσπαρμένες εφαρμογές στερεού ηλεκτρολύτη ή στερεού οξειδίου Ο πίνακας 1 δείχνει τους γνωστούς τύπους κυψελών καυσίμου που έχουν δοκιμασθεί (SOFC). Υπάρχουν και άλλοι τύποι κυψε- σε εφαρμογές παροχής ηλεκτρικής ισχύος και τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά λειτουργίας λών καυσίμου ανάλογα με τον τύπο του τους. Ενώ στις δεκαετίες του ‘80 και ΄90, η προσπάθεια ανάπτυξης των κυψελών καυηλεκτρολύτη. Πάντα όμως η βασική κυψε- σίμου επικεντρώθηκε σε εφαρμογές μεγάλης ισχύος (της τάξης των 5-10 MW), σήμερα λίδα αποτελείται από ένα “σάντουιτς” το η τάση διαμορφώθηκε στην ανάπτυξη εμπορικών συστημάτων μικρής σχετικά ισχύος οποίο αποτελείται από το ηλεκτρολύτη που της τάξης 1-200 kW για εφαρμογές σε διεσπαρμένες εφαρμογές. Ο πίνακας 1 δείχνει είναι καλός ιοντικός αγωγός (δηλ. αγωγός τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και μέγεθος ανεπτυγμένης ισχύος για κάθε τύπο κυψέλης ιόντων) και περικλείεται από δύο ηλεκτρό- καυσίμου. Μικρές μονάδες μέχρι 50 kW είναι κατάλληλες για παροχή ισχύος σε ατομικά δια που είναι καλοί ηλεκτρονιακοί αγωγοί. σπίτια ενώ μεγαλύτερες μονάδες εκατοντάδων kW προορίζονται για παροχή ηλεκτρικής Το ένα ηλεκτρόδιο είναι η άνοδος και διο- ενέργειας σε εμπορικά κτίρια και καταστήματα αλλά και διάφορες επιχειρήσεις ή μικρές χετεύουμε το καύσιμο (π.χ. στο σχήμα 1 βιομηχανικές μονάδες αλλά και νοσοκομεία και άλλα σημαντικά συγκροτήματα (π.χ.
68 ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ
στρατιωτικές μονάδες), όπου απαιτείται αδιάκοπη παροχή ηλεκτρικής ισχύος. Τέτοια παραδείγματα περιλαμβάνουν κυψέλες καύσιμου από την εταιρεία Plug Power (Latham, New York) που έχει αναπτύξει που έχει αναπτύξει το σύστημα GenSys (www.plugpower.com) μέγιστης ισχύος 2,5-5kW για οικιακές εφαρμογές και σχεδιασμένο για παροχή θερμότητας και ηλεκτρικής ισχύος με συνολική απόδοση που φτάνει το 85%. Να σημειωθεί ότι η μονάδα έχει τις διαστάσεις ενός μικρού ψυγείου και βασίζεται στην τεχνολογία των κυψελών καυσίμου πολυμερικής μεμβράνης υψηλής θερμοκρασίας με ενσωματωμένο αναμορφωτή φυσικού αερίου. Παρόμοιο σύστημα, αλλά σε χαμηλή θερμοκρασία λειτουργίας (Πίνακας 1) έχει αναπτυχθεί από την ίδια εταιρεία και σε διεσπαρμένες εφαρμογές και σε περιοχές απομακρυσμένες από το ηλεκτρικό δίκτυο που λειτουργεί με υγραέριο (LPG).
1
Αλλά και η Ballard Power Systems (www. ballard.com) έχει αναπτύξει ολόκληρη σειρά τέτοιου τύπου κυψέλες καυσίμου ισχύος 4-21 kW για οικιακές εφαρμογές, αλλά και εφαρμογές αντικατάστασης ή / και υποβοηθητικής του δικτύου ηλεκτρικής ισχύος. Επίσης, η εταιρεία UTC Power έχει στραφεί σ΄ αυτού του είδους τις κυψέλες καυσίμου μεγαλύτερης ισχύος (The PureCell model ισχύος 200 kW) κατάλληλες για κτιριακά συγκροτήματα μεγαλύτερου μεγέθους όπως το παράδειγμα του Κέντρου Επιστήμης του Connecticut στο Hartford των ΗΠΑ που αναφέρθηκε στην εισαγωγή και τροφοδοτείται από μια τέτοιου τύπου κυψέλη καυσίμου. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 75% της έρευνας και ανάπτυξης αυτού του τύπου κυψελών καυσίμου διεξάγεται πλέον σε βιομηχανικά συγκροτήματα ενώ τι υπόλοιπο 25% σε ακαδημαϊκά ή / και σε κυβερνητικά εργαστήρια που σημαίνει ότι βρισκόμαστε στο στάδιο της εμπορικής παραγωγής τους σε πολλές χώρες που εκτός των ΗΠΑ περιλαμβάνουν και χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (κυρίως Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) αλλά και την Κίνα και Νότιο Κορέα. Ένα τέτοιο σύστημα κυψέλης καυσίμου οικιακής χρήσης φαίνεται στο σχήμα 3 για χρήση φυσικού αερίου και παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής
CO2, H2O (Exhaust)
Pem Fuel Cell
Heat exchanger
Power Back-up and Peak performance
Natural Gas
Σχήμα 3. Περιγραφή συστήματος κυψέλης καύσιμου τύπου PEFC για οικιακή παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (Πηγή:www.baxi-innotech.de)
2α
2β
ισχύος με μέγιστη απόδοση και υποβοηθητική ηλεκτρική ισχύ. Η εμπορική παραγωγή για τις κυψέλες καυσίμου φωσφορικού οξέος (PAFC) έχει ήδη αρχίσει από τη δεκαετία του ‘80 και μάλιστα με μονάδες ισχύος πάνω από 100 kW με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του Πράσινου Κτιρίου στην Νέα Υόρκη που διαθέτει στον 4ο όροφο δύο τέτοιου τύπου κυψέλες ισχύος 200 kW εκάστη. Επομένως αντιπροσωπεύουν την πιο ώριμη τεχνολογία στον τομέα. Αυτές οι μονάδες των 200 kW κατασκευάστηκαν από την ONSI, μια θυγατρική της United Technologies Corporation (UTC) σε συνεργασία με την ιαπωνική Toshiba. Είναι γνωστές ως PC-25 και γνώρισαν μεγάλη εμπορική επιτυχία με πάνω από 300 να έχουν ήδη εγκατασταθεί σε ΗΠΑ, Ιαπωνία και Ευρώπη. Είναι κατάλληλες για παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος και θερμότητας σε μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα και εγκαταστάσεις όπως για παράδειγμα νοσοκομεία και δέχονται φυσικό αέριο σαν καύσιμο. Μια τέτοια μονάδα καταλαμβάνει περίπου 4 m2 επιφάνεια δαπέδου και ζυγίζει 16 τόνους. Ένα τέτοιο σύστημα φαίνεται στην εικόνα 1. Μονάδες των 50500 kW έχουν λειτουργήσει στην Ιαπωνία για περισσότερες από 40.000 ώρες. Ο χρόνος λειτουργίας και για τις μονάδες PC-25
που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι επίσης γύρω στις 50.000 ώρες που ισοδυναμεί με περίπου 5 χρόνια. Παρά την εμπορική επιτυχία, το ενδιαφέρον για τέτοιου τύπου κυψέλες έχει κάπως ατονήσει ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 90, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (περίπου 3.000 €/kW). Συγκριτικά, το αντίστοιχο κόστος για τις κυψέλες καυσίμου πολυμερικής μεμβράνης (PEM ή PEFC) που αναφέρθηκαν παραπάνω υπολογίζεται κάτω του μισού (περίπου 1.300 €/kW). Έτσι αν και πολλές μονάδες PAFC ακόμη ίσως λειτουργούν παγκοσμίως, έχει σταματήσει η προσπάθεια για περαιτέρω ανάπτυξη ή βελτίωση. Οι δύο άλλοι τύποι κυψελών καυσίμου, δηλαδή του τηγμένου ανθρακικού άλατος (MCFC) και του στερεού ηλεκτρολύτη (SOFC), έχουν το χαρακτηριστικό της υψηλής θερμοκρασίας λειτουργίας (500ο-1000ο C). Οι δύο αυτοί τύποι προσφέρουν τη δυνατότητα εσωτερικής αναμόρφωσης των υδρογονανθράκων που πρακτικά σημαίνει ότι δεν χρειάζεται εξωτερική μονάδα χημικού αντιδραστήρα που να αποσπά το υδρογόνο από τους υδρογονάνθρακες αλλά αυτό γίνεται μέσα στην ίδια την κυψέλη μειώνοντας σημαντικά το κόστος και η αιτία είναι η υψηλή θερμοκρασία λειτουργίας τους.
69
Επί πλέον υπάρχει η δυνατότητα της απ’ ευθείας οξείδωσης συμβατικών υδρογονανθράκων (ακόμη και υγρών) μέσα στην ίδια την κυψέλη που έχει μελετηθεί αρκετά στην περίπτωση των κυψελών στερεού ηλεκτρολύτη. Κάτι τέτοιο θα έδινε την δυνατότητα της απ’ ευθείας μετατροπής της ενέργειας ενός συμβατικού καυσίμου που είναι άμεσα διαθέσιμο σε χρήσιμη ηλεκτρική ενέργεια με εν δυνάμει αποδόσεις πολύ μεγαλύτερες αυτών στις συμβατικές μηχανές καύσης. Ένας σχετικά μεγάλος αριθμός εταιρειών προωθεί την ανάπτυξη κυψελών MCFC στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες (όπως Γερμανία, Ιαπωνία, Κορέα) κυρίως σε εφαρμογές μεγάλης ισχύος (250 kW1MW). Αντίθετα μικρότερες μονάδες κυ-
3
ψελών καυσίμου SOFC τυπικής ισχύος 100 kW έχουν κατασκευασθεί από την Siemens / Westinghouse ειδικά για διασπαρμένες εφαρμογές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τέτοια συστήματα έχουν λειτουργήσει αξιόπιστα για περισσότερο από τέσσερα χρόνια στις ΗΠΑ, Ολλανδία, Γερμανία και Ιταλία. Παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια εναλλασσόμενου ρεύματος (AC) στο υπάρχον δίκτυο με μια απόδοση της τάξης του 46% και 85 kW ζεστού νερού στο τοπικό δίκτυο θέρμανσης. Αυτό το σύστημα βασίζεται σε μια κυλινδρική γεωμετρία σχεδιασμού της κυψέλης (Εικόνα 2β). Παρόμοιες μονάδες ισχύος 5 kW μεγέθους περίπου ενός ψυγείου έχουν κατασκευασθεί από την ίδια εταιρεία και έδειξαν καλή συμπεριφορά και αξιοπιστία με διάφορους τύπους υδρογονανθράκων σαν καύσιμο. Όμως το κόστος τους αποδείχθηκε αρκετά υψηλό. Υπάρχουν και σχεδιασμοί βασισμένοι στην επίπεδη γεωμετρία όπως φαίνεται στην στην εικόνα 2α. Το βασικό πλεονέκτημα της κυλινδρικής έναντι της επίπεδης γεωμετρίας είναι ότι στην κυλινδρική γεωμετρία δεν απαιτούνται υλικά για στεγανοποίηση υψηλής θερμοκρασίας των θαλάμων καυσίμου - αέρα που είναι απαραίτητα στην επίπεδη γεωμετρία και έτσι αυξάνει η χρονική διάρκεια αξιόπιστης λειτουργίας. Όμως οι τιμές πυκνότητας παραγόμενης ισχύος είναι πολύ μικρότερες στην κυλινδρική γεωμετρία απ’ ότι στην επίπεδη (0,2 έναντι 2 W/ cm2 για απλά στοιχεία) αλλά και το κόστος παρασκευής μεγαλύτερο. Διάφοροι εναλ-
70 ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ
λακτικοί σχεδιασμοί έχουν αναπτυχθεί από την Siemens που συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα των προηγούμενων όπως φαίνεται στην εικόνα 3. Τελευταία έχει αρχίσει η κατασκευή πρωτότυπων μονάδων SOFC ισχύος 1-5 kW με σημαντικές βελτιώσεις στα υλικά και την τεχνολογία στεγανοποίησης που βασίζονται στην επίπεδη γεωμετρία. Αυτές προορίζονται αποκλειστικά στον οικιακό τομέα για ταυτόχρονη παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος και θερμού νερού. Στην Ιαπωνία έχουν εγκατασταθεί περίπου 50 τέτοιες μονάδες σε σπίτια, οι οποίες δοκιμάζονται με σκοπό την εμπορευματοποίησή τους σε ένα χρόνο. Χρησιμοποιούν σαν καύσιμο το φυσικό αέριο και λειτουργούν με μια απόδοση της τάξης του 45-
4
50%. Το σύστημα αυτό αναπτύχθηκε από τις εταιρείες αερίου Tokyo Gas, Osaka και Gas Eneos, ενώ τις κυψέλες κατασκεύασε η Kyocera Inc. Ένα τέτοιο σύστημα φαίνεται στην εικόνα 4. Παρόμοια συστήματα επίσης αναπτύσσονται και δοκιμάζονται στην Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και Ευρώπη από την Αυστραλιανή Ceramic Fuel Cells, Ltd. Αυτά τα συστήματα λειτουργούν σε θερμοκρασίες 750ο-800ο C και βασίζονται στον κλασσικό ηλεκτρολύτη βασισμένο στο οξείδιο του ζιρκονίου (ZrO2). Όμως έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια οι προσπάθειες για μείωση της θερμοκρασίας λειτουργίας στο διάστημα 500ο-750ο C με νέα υλικά ηλεκτρολυτών όπως αυτών βασισμένων στο οξείδιο του δημητρίου (CeO2). Αυτό έχει πολλά πλεονεκτήματα που περιλαμβάνουν τη χρήση μεγαλύτερου εύρους υλικών κατασκευής, αποτελεσματικότερη στεγανοποίηση μεταξύ θαλάμου καύσιμου και αέρα, αποδοτικότερη διαχείριση των φορτίων θερμότητας, μικρότεροι χρόνοι έναρξης και παύσης λειτουργίας και βέβαια μεγαλύτεροι χρόνοι αξιόπιστης λειτουργίας. Προς αυτό το σκοπό η εταιρεία Ceres Power Ltd. του Ηνωμένου Βασιλείου έχει αναπτύξει τέτοιου είδους συστήματα ισχύος 1 kW οικιακή χρήση με τη δυνατότητα ανάρτησής τους στον τοίχο.
Συμπεράσματα Η ανάπτυξη και κατασκευή “πράσινων” κτιρίων περιλαμβάνει απαραίτητα την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενεργειακή
αυτονομία τους από το ηλεκτρικό δίκτυο αλλά και την αποδοτικότερη χρήση της ενεργειακής κατανάλωσης με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών τους επιβαρύνσεων. Η χρήση κατάλληλων κυψελών καύσιμου, όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω συμβάλλει σημαντικά στην πραγματοποίηση αυτών των στόχων είτε σε μια υποδομή που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα είτε στο άμεσο μέλλον με μια στροφή στην οικονομία του υδρογόνου και ταυτόχρονη μεγαλύτερη εξάρτηση στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. Με την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας η σχεδίαση στατικών μονάδων κυψελών καυσίμου έχει στραφεί από τιμές ισχύος της τάξης των MW σε μικρές μονάδες κατάλληλες για διασπαρμένες εφαρμογές και οικιακά συστήματα ή μικρά κτιριακά συγκροτήματα. Συνήθως αν και κάπως αυθαίρετος έχει καθιερωθεί ο διαχωρισμός μικρών και μεγάλων μονάδων παραγωγής ενέργειας να βασίζεται στις τιμές παραγόμενης ισχύος. Έτσι, τιμές κάτω των 10 kW χαρακτηρίζουν μικρά συστήματα κατάλληλα για παροχή ισχύος σε σπίτια και μικρά κτιριακά συγκροτήματα ή και σε απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν φτάνει το δίκτυο. Μονάδες ισχύος μεγαλύτερης των 10 kW είναι προορισμένες να υποβοηθούν το υπάρχον δίκτυο και να παρέχουν ισχύ σε μεγαλύτερα κτιριακά συγκροτήματα όπως νοσοκομεία και ακαδημαϊκά ιδρύματα αλλά και βιομηχανικές μονάδες. Παραπάνω εξετάσαμε μονάδες ταυτόχρονης παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος και θερμότητας βασισμένες σε τέσσερις τύπους κυψελών καυσίμου που παρέχουν ισχύ μεταξύ 1- 250 kW. Το εύρος αυτό των τιμών ισχύος αντιπροσωπεύει πλέον ένα μεγάλο αριθμό οικιακών και μέτριου μεγέθους συγκροτημάτων που αποτελεί μια καλή αγορά για την εμπορική παραγωγή και υιοθέτηση αυτών των συσκευών με όλα τα οφέλη που απορρέουν. Εκτός από τις κυψέλες καυσίμου φωσφορικού οξέος (PAFC) των οποίων η τεχνολογία έχει φθάσει σε κάποια ωριμότητα, η έρευνα και ανάπτυξη συνεχίζεται για τους άλλους τρεις τύπους. Τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη ο τομέας κυψελών καυσίμου μέχρι 10 kW με βασικούς τύπους τις κυψέλες πολυμερικής μεμβράνης (PEFC) και στερεού ηλεκτρολύτη (SOFC). Αυτό φαίνεται στη γραφική παράσταση 1 όπου δείχνεται ότι ο αριθμός τους τουλάχιστον πενταπλασιάστηκε μεταξύ 2001 και 2006. Τη μερίδα του λέοντος φαίνεται να κατέχει ο τύπος της πολυμερικής μεμβράνης με το μερίδιο των SOFC να μειώνεται μεταξύ 2003-2006 (γραφ. παράσταση 1β). Αυτό γιατί οι κυψέλες SOFC χρησιμοποιούνται πλέον σε μεγάλο ποσοστό και για εφαρμογές ισχύος 10-250 kW. Το 2006 οι μισές απ’ αυτές τις μονάδες αντιπροσώπευαν τι-
μές ισχύος του 1 kW με τον μεγαλύτερο αριθμό (>50%) να έχει εγκατασταθεί στην Ιαπωνία που ακολουθείται από τις ΗΠΑ. Αυτό δείχνει την έμφαση που έχει δοθεί στη ενεργειακή αυτονομία του οικιακού κυρίως τομέα. Βέβαια το εύρος εφαρμογών είναι αρκετά μεγάλο και περιλαμβάνει απομακρυσμένες εφαρμογές όπως βίλες, μικρά κτίρια γραφείων και ακόμη και νοσοκομεία. Το κόστος προσδιορίζεται γύρω στα €1000/kW (για τις κυψέλες PEFC) και προς το παρόν επιδοτείται από δημοτικές ή κυβερνητικές αρχές. Τέτοιες μικρές μονάδες χρησιμοποιούνται επίσης σαν υποβοηθητικοί σταθμοί ισχύος σε περίπτωση διακοπών ρεύματος. Τέτοιες εφαρμογές είναι πολύ σημαντικές για πελάτες που περιλαμβάνουν εταιρείες επικοινωνιών αλλά και χειρουργικά τμήματα σε νοσοκομεία, τμήματα ελέγχου κυκλοφορίας, οικονομικά ιδρύματα και συστήματα ελέγχου φωτισμού ασφαλείας δημόσιων χώρων. Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται αδιάλειπτη παροχή ηλεκτρικής ισχύος. Τέλος, μια άλλη σημαντική εφαρμογή είναι η παροχή ηλεκτρικής ισχύος σε απομακρυσμένες περιοχές, χωρίς πρόσβαση στο δίκτυο. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας, περί τα 2 δισεκατομμύρια ανθρώπων δεν έχουν πρόσβαση στο κεντρικό ηλεκτρικό δίκτυο και επομένως διαμορφώνεται ένας σημαντικός τομέας εφαρμογής τέτοιων ενεργειακών συστημάτων. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι κυψέλες καυσίμου πρόκειται να αντικαταστήσουν τις γεννήτριες Diesel που επιβαρύνουν το περιβάλλον αλλά και ίσως κοστίζουν αρκετά λόγω του κόστους μεταφοράς του καυσίμου. Μάλιστα σε τέτοιες περιπτώσεις ίσως είναι ελκυστικό να συνδυασθούν με άλλες ανανεώσιμες πηγές παραγωγής ενέργειας όπως ηλιακή ή αιολική των οποίων η ενέργεια θα αποθηκευθεί με χρήση συσκευών ηλεκτρόλυσης υπό μορφή υδρογόνου το οποίο με τη σειρά του θα τροφοδοτεί κυψέλες καυσίμου. Οι κυψέλες καυσίμου πολυμερικής μεμβράνης είναι κατάλληλες γι’ αυτό το σκοπό δεδομένου ότι μπορούν να λειτουργήσουν και αντίστροφα δηλαδή σαν συσκευές ηλεκτρόλυσης για παραγωγή υδρογόνου με συνδυασμό φωτοβολταϊκού ή ανεμογεννήτριας.
Γραφική παράσταση 1α,β. Αριθμός εγκατεστημένων μονάδων κυψελών καυσίμου μικρής ισχύος (<10 kW) ανά έτος (α) και τύπος κυψέλης που υιοθετήθηκε μεταξύ 2003-2006 σε %. (Πηγή: Αναφορά[1], AFC=Αλκαλική Κυψέλη Καυσίμου) 2000
1α
1500
1000
500
0
2001
2002
2003
2004
2005
2006
1β 100%
80%
60%
40%
20%
0% 2003
PEM
SOFC
2004
2005
2006
AFC
Εικ. 1 Ολοκληρωμένη μονάδα κυψέλης καυσίμου PAFC τύπου PC25 μέσα σε προστατευτικό πλαίσιο. (Πηγή:TECHNOLOGY REVIEW (www.technologyreview.com, January/February 2002). Εικ. 2 Συστοιχίες κυψελών καυσίμου SOFC επίπεδης (α) και κυλινδρικής γεωμετρίας (β) (Πηγή: The Electrochemical Society Interface Winter 2007, www.electrochem.org). Εικ. 3 Εναλλακτικοί κυλινδρικοί σχεδιασμοί κυψελών καυσίμου SOFC όπως έχουν αναπτυχθεί από την Siemens. (Πηγή:The Electrochemical Society Interface Winter 2007, www.electrochem.org) Εικ. 4 Κυψέλη καυσίμου SOFC για οικιακή χρήση παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος - θερμότητας. Φαίνονται η κυψέλη (αριστερά) και η δεξαμενή ζεστού νερού (δεξιά) (Πηγή: The Electrochemical Society Interface Fall 2009, www.electrochem.org).
Βιβλιογραφία - αναφορές [1] V.S. Bagotsky, “Fuel Cells Problems and Solutions”, John Wiley & Sons, Inc., New Jersey (2009) • [2] S. Srinivasan, “FUEL CELLS From Fundamentals to Applications”, Springer Science+Business Media, LLC, New York (2006) • [3] J.O’M. Bockris and A.K.N. Reddy, “MODERN ELECTROCHEMISTRY 2B-SECOND EDITION”, Kluwer Academic / Plenum Publishers, New Jersey (2000) • [4] J.P. Meyers, “Getting Back into Gear: Fuel Cell Development after the Hype”, The Electrochemical Society Interface, 36, Winter 2008, (www.electrochem.org) • [5] S.C. Singhal, “Solid Oxide Fuel Cells”, The Electrochemical Society Interface, Winter 2007 , p.41 (www.electrochem.org) • [6] E.D. Wachsman and S.C. Singhal, “Solid Oxide Fuel Cell Commercialization, Research, and Challenges”, The Electrochemical Society Interface, Fall 2009, p.38 (www.electrochem.org) • [7] A.C. Lloyd, “The Power Plant in Your Basement”, Scientific American, July 1999, p. 64 • [8] D.H. Freedman, “FUEL CELLS VS. THE GRID”, TECHNOLOGY REVIEW, January/February 2002, p.40
71
Ημερολόγιο εκθέσεων 2010 Μάρτιος 2 - 4 | ECOBUILD | Έκθεση για το σχεδιασμό και την κατασκευή ενός αειφόρου μέλλοντος. Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο | www.ecobuild.co.uk 2 - 5 | SMA | Έκθεση για το περιβάλλον. Σαραγόσα, Ισπανία | www.feriazaragoza.com 3 - 4 | RESOURCE & RECOVER - RECYCLING & WASTE MANAGEMENT | Έκθεση για το περιβάλλον και τις λύσεις για την ανακύκλωση και τη διαχείριση αποβλήτων. Δουβλίνο, Ιρλανδία | www.resourceireland.net 3 - 5 | WORLD SUSTAINABLE ENERGY DAYS | Ημέρες Ενέργειας. Γουελς, Αυστρία | www.esv.or.at 3 - 7 | CLIMATHERM | Διεθνής έκθεση τεχνολογιών κλιματισμού. Πρώην Ανατολικός Αερολιμένας, Ελληνικό, Αττική | www.climatherm.gr 4 - 6 | ENERGETHICA | Έκθεση για την ανανεώσιμη ενέργεια. Γένοβα, Ιταλία | www.energethica.it 5 - 8 | DOMICA TEC | Έκθεση δόμησης και ανακαίνισης. Athens Metropolitan expo, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών | www.domicatec.gr 9 - 13 | BULGARIA BUILDING WEEK | Διεθνής έκθεση δόμησης. Σόφια, Βουλγαρία | www.bulgarreklama.com 11 - 14 | BAUEN & WOHNEN | Διεθνής έκθεση δόμησης. Μίνστερ, Γερμανία | http://www.bau-messen.de 12 - 14 | ΕCOBAT | Έκθεση για το κτίριο, την εξοικονόμηση ενέργειας και την ανανεώσιμη ενέργεια. Παρίσι, Γαλλία | http://www.salon-ecobat.com 12 - 14 | HAUS + BAU RADOLFZELL | Διεθνής έκθεση δόμησης και ανακαίνισης. Γερμανία | http://www.messe-sauber.eu 13 - 20 | ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ | Διεθνές συνέδριο και εργαστήρια για νεαρούς αρχιτέκτονες. Αθήνα, Ελλάδα | www.ecoweek.gr 19 - 21 | RÉNOVER | Έκθεση για την ανακαίνιση του κτιρίου. Παρίσι, Γαλλία | www.renover2008.fr 19 - 22 | HELLAS BUILD | Έκθεση δόμησης. ΕΚΕΠ, Μεταμόρφωση Αττικής | www.expolead.gr 19 - 22 | ECOLINK | Διεθνής έκθεση για το περιβάλλον, τις ανανεώσιμες πηγές και την εξοικονόμηση ενέργειας. Athens Metropolitan expo, Διεθνής Αερολιμένας Ελ. Βενιζέλος | www.3ek.com.gr 19 - 22 | ENERGIE HABITAT | Διεθνής έκθεση δόμησης και ενέργειας. Κολμάρ, Γαλλία | www.energiehabitat-colmar.fr 24 - 26 | ECOPOLIS | Έκθεση για το αστικό περιβάλλον, σημείο αναφοράς για την ποιότητα ζωής στις μεγάλες πόλεις. Τεχνολογίες και μελέτες για την κατασκευή αειφόρου αστικού περιβάλλοντος. Ρώμη, Ιταλία | www.ecopolis09.it
Aπρίλιος 11 - 16 | LIGHT+BUILDING | Διεθνής έκθεση τεχνολογιών και αρχιτεκτονικής. Φρανκφούρτη, Γερμανία | light-building.messefrankfurt.com 13 - 14 | PHOTOVOLTAICS BEYOND CONVENTIONAL SILICON - EUROPE | Διεθνής έκθεση νέων αγορών και καινοτομιών στην ηλιακή ενέργεια. Ντρέσεν, Γερμανία | www.idtechex.com/events 13 - 16 | ROOFING AND FACADES | Διεθνής έκθεση οροφών, καλύψεων και προσόψεων των κτιρίων. Κίεβο, Ουκρανία | www.theprimus.com 14 - 15 | THE ENERGY SHOW | Έκθεση για την ενέργεια και τα καινοτόμα προϊόντα. Δουβλίνο, Ιρλανδία | www.businessexhibitions.com *Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις στο site: www.buildinggreen.gr
72 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ
www.buildinggreen.gr
Δόμηση Ενέργεια Περιβάλλον • Βιοκλιματική Aρχιτεκτονική • Δομικά Υλικά Ενεργειακής Απόδοσης • Τεχνολογίες Κτιριακού Κελύφους • Έξυπνα Κτίρια • Ενεργειακή Διαχείριση Κτιρίων • Θέρμανση - Ψύξη - Αερισμός • Αστικός Χώρος • Συστήματα Φωτισμού • Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο, Πράσινο Κτίριο (φιλικό στο περιβάλλον και στον ίδιο τον χρήστη), αποτελεί τη σύγχρονη αρχιτεκτονική αντίληψη, στην οποία κινείται η θεματολογία του περιοδικού Building Green. Οι παραπάνω ενότητες αποτελούν τον κύριο όγκο της ύλης του περιοδικού, με μελέτες και άρθρα, ενώ σταθερές είναι και οι παρουσιάσεις σημαντικών ανθρώπων και εταιρειών του κλάδου. Το περιοδικό αποστέλλεται σε επαγγελματίες και εταιρείες που δραστηριοποιούνται άμεσα ή έμμεσα στους τομείς της σύγχρονης δόμησης. Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση και γίνετε συνδρομητές!
BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Φόρμα Εγγραφής (Αποστολή στην παρακάτω ταχυδρομική διεύθυνση) Στοιχεία εταιρείας Επωνυμία ............................................................................................................................................................................ Διακριτικός τίτλος ................................................................................................................................................................ Στοιχεία συνδρομητή Όνομα .................................................................................... Επώνυμο ............................................................................ Δραστηριότητα ...................................................................... Τηλέφωνο .......................................................................... Φαξ: ....................................................................................... E-mail .................................................................................
Κρήτης 13, Ν.Ιωνία 142 31, τ. 210 27 23 628, φ. 210 27 98 487 www.kormos.gr
10-13 Δεκεμβρίου 2010 EXPOATHENS, ΑνθούσΑ 10-13 December 2010 EXPOATHENS, ANTHOuSA
τΕ ΕπΕνδύσ ινά” σΕ “πράσ ! θΕμΕλιά
3η Δίεθνης εκθεςη γία το ενεργείακα αυτονομο κτίρίο & τον αςτίκο Χώρο Δ ο Μ Η σ Η / Ε νΕ Ρ Γ ΕΙΑ / ΠΕΡΙΒΑΛΛον ΒΙοκΛΙΜΑτΙκοσ σχΕΔΙΑσΜοσ / τΕχνοΛοΓΙΕσ ΕξοΙκονοΜΗσΗσ ΕνΕΡΓΕΙΑσ / κΑθΑΡΕσ τΕχνοΛοΓΙΕσ ΔοΜΗσΗσ / ΑνΑνΕώσΙΜΕσ ΠΗΓΕσ ΕνΕΡΓΕΙΑσ / ΠοΙοτΗτΑ ΕσώτΕΡΙκού χώΡού / τΕχνοΛοΓΙΕσ ΠΕΡΙΒΑΛΛοντοσ / ΕτΑΙΡΕΙΕσ ΜΕΛΕτών
3rD InternatIonal traDe FaIr For tHe PassIve House anD urban area B uIL D IN G / E N E RGύ / ENVIRO NM ENT SuSTAINABLE DESIGN / ENERGy EffIcIENcy TEcHNOLOGIES / GREEN BuILDING TEcHNOLOGIES / RENEwABLE ENERGy SOuRcES / QuALITy Of INTERIOR SPAcES / ENVIRONMENTAL TEcHNOLOGy / cONSTRucTION cOMPANIES
Δίοργανώςη | orGanIZatIon: Kormos TEcHNIcAL EDITIONS - EXPO MANAGEMENT - cREATIVE MARKETING κΡΗτΗσ 13, 142 31 ν.ΙώνΙΑ, ΑθΗνΑ | 13 KRITIS STR., 142 31 N.IONIA, ATHENS T. (+30) 2102723628, (+30) 2102718583, f. (+30) 2102798487, ΙNfO@KORMOS.GR, www.KORMOS.GR
www.BuILDINGGREENEXPO.GR