Buildinggreen #16

8115

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 | Τεύχος 16

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010

16

•BuildingGreen Expo 2010: Τεχνολογίες για τον άνθρωπο!

•Κολυμβητήριο Κολλεγίου Αθηνών στην Κάντζα Αττικής •Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το δημοτικό θέατρο Κέρκυρας •Συστήματα ενεργειακής & περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων

www.buildinggreen.gr

Δόμηση Ενέργεια Περιβάλλον • Βιοκλιματική Aρχιτεκτονική • Δομικά Υλικά Ενεργειακής Απόδοσης • Τεχνολογίες Κτιριακού Κελύφους • Έξυπνα Κτίρια • Ενεργειακή Διαχείριση Κτιρίων • Θέρμανση - Ψύξη - Αερισμός • Αστικός Χώρος • Συστήματα Φωτισμού • Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο, Πράσινο Κτίριο (φιλικό στο περιβάλλον και στον ίδιο τον χρήστη), αποτελεί τη σύγχρονη αρχιτεκτονική αντίληψη, στην οποία κινείται η θεματολογία του περιοδικού Building Green. Οι παραπάνω ενότητες αποτελούν τον κύριο όγκο της ύλης του περιοδικού, με μελέτες και άρθρα, ενώ σταθερές είναι και οι παρουσιάσεις σημαντικών ανθρώπων και εταιρειών του κλάδου. Το περιοδικό αποστέλλεται σε επαγγελματίες και εταιρείες που δραστηριοποιούνται άμεσα ή έμμεσα στους τομείς της σύγχρονης δόμησης. Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση και γίνετε συνδρομητές!

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Φόρμα Εγγραφής (Αποστολή στην παρακάτω ταχυδρομική διεύθυνση) Στοιχεία εταιρείας Επωνυμία ............................................................................................................................................................................ Διακριτικός τίτλος ................................................................................................................................................................ Στοιχεία συνδρομητή Όνομα .................................................................................... Επώνυμο ............................................................................ Δραστηριότητα ...................................................................... Τηλέφωνο .......................................................................... Φαξ: ....................................................................................... E-mail .................................................................................

Κρήτης 13, Ν.Ιωνία 142 31, τ. 210 27 23 628, φ. 210 27 98 487 www.kormos.gr

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

INDEX News ΠΑΝΕΛ 10. Noventa AE / Πράσινη Στέγη - LANDCO Group 12. Europlast / Egreen / AID Engineering 14. KAEL AE / MIPECO ECO-NEA 16. Green design festival 18. Η πρώτη εφαρμογή θέρμανσης κολυμβητηρίου με γεωθερμία 20. Εξοικονόμηση ενέργειας σε δημόσια κτίρια / Building Sustainable Communities 21. Ζωγραφική τυφλών όψεων κτιρίων 22. 6ο Πανελλήνιο συνέδριο Σ.ΟΛ.ΑΡ.

23. Πλεονεκτήματα μικρών ανεμογεννητριών / ΕΠΤΑ / Omniphos 72. Ημερολόγιο εκθέσεων

Review ΕΚΘΕΣΗ 8. Building Green Expo 2010: Τεχνολογίες για τον άνθρωπο!

24. 180.000 Επισκέπτες στη Light+Building 2010 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 26. Οι όροι εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε εκτός κι εντός σχεδίου περιοχές ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 28. Κολυμβητήριο Κολλεγίου Αθηνών στην Κάντζα Αττικής 34. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 40. Αρχιτεκτονική και νερό 44. Διαγωνισμός ανάπλασης του Δημοτικού Θεάτρου Κέρκυρας

ISSN 1790-9961

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ 50. Πρόταση αναβάθμισης της περιοχής Hilton - Ριζάρη Τα ενυπόγραφα κείμενα είναι προσφορά των συντακτών τους, των οποίων και τις απόψεις εκφράζουν. Κείμενα και φωτογραφίες δεν επιστρέφονται. Η διεύθυνση των εκδόσεων Κορμός τεχνικές εκδόσεις, διατηρεί το δικαίωμα να τα αναδημοσιεύει σε χρόνο που κρίνει σκόπιμο, εφ’ όσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενημέρωσης των αναγνωστών μας. H διεύθυνση και οι συνεργάτες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επαλήθευσή τους, δεν φέρουν ευθύνη για την ακρίβεια των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των μηχανημάτων και ειδών που παρουσιάζονται σε κείμενα ή πίνακες της έκδοσης. Οι κ.κ. κατασκευαστές και οι αντιπρόσωποί τους παρακαλούνται για τον έλεγχο και τη διόρθωση τυχόν λαθών για την ορθή ενημέρωση των σχετικών στοιχείων.

BuildingGreen magazine is published quarterly in Greece,

by Kormos Technical Editions - Expo Management.

P.O. Box 53 100 GR - 142 10 ATHENS GREECE No part of this edition may be reprinted without prior written permission of the copyright owners. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, ανατύπωση και αναπαραγωγή των περιεχομένων του BuildingGreen (κείμενα, θεματολογία, κ.λπ.) χωρίς να έχει προηγουμένως δοθεί η έγγραφη άδεια του εκδότη. Κάθε παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης διώκεται με βάση το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων. ΜΕΛΟΣ IFAI

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 53. Σύστημα κατασκευής χωροδικτυωμάτων με αρθρωτούς συνδέσμους 60. Δίνοντας λύση στο ενεργειακό πρόβλημα των ελληνικών κτιρίων 64. Συστήματα ενεργειακής & περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 70. Φωτοβολταϊκά σε κτίρια: Σαν το σπίτι τους…

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

ΕΚΔΟΤΗΣ Θ. Σηφοστρατουδάκη ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Γιάννης Γ. Σηφοστρατουδάκης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Δημήτρης Σταμούλης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Αγαθή Σακκά Σκίτσο μελέτης του αρχιτέκτονα Π. Τουλιάτου για το κολυμβητήριο του Κολλεγίου Αθηνών στην Κάντζα Αττικής.

16

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Μ. Ηλιάκης, Λ. Πισκιτζής, Σ. Ζερεφός, Χ. Τέσσας, Δ. Κονταργύρης, Θ. Ανδρικόπουλος, Δ. Ιμπραήμ, Α. Τσαγκρασούλης ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Βασιλική Πιτταρά ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Σουζάνα Κόκοτζη

EDITORIAL Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τα ελληνικά νοικοκυριά παρουσιάζουν, με κλιματική αναγωγή, τη μεγαλύτερη ενεργειακή κατανάλωση στην Ευρώπη. O λανθασμένος τρόπος με τον οποίο έχει δομηθεί ο ελεύθερος χώρος και η χρήση ακατάλληλων για το κλίμα υλικών, σε συνδυασμό με την πυκνή δόμηση, επηρεάζουν το μικρόκλιμα κάθε περιοχής, αυξάνοντας τη θερμοκρασία. Αυτή είναι η πραγματικότητα σήμερα. Για το μέλλον ωστόσο, ανοίγει ένα παράθυρο ελπίδας, καθώς από 1η Οκτωβρίου 2010 τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή ο Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) για την έκδοση οικοδομικής άδειας σε κτίρια νέα ή υφιστάμενα που ανακαινίζονται ριζικά, και είναι άνω των 50 τ.μ. Πλέον θα απαιτείται υποβολή στις πολεοδομικές υπηρεσίες της Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου και θα τηρούνται οι ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης ώστε τα νέα κτίρια να εντάσσονται τουλάχιστον στην Β’ ενεργειακή κατηγορία, ενώ θα πρέπει να υποβάλλεται επίσης και η Μελέτη Τεχνικής, Περιβαλλοντικής και Οικονομικής Σκοπιμότητας που τη συνοδεύει. Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής των κτιρίων αυτών θα εκδίδεται Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (Π.Ε.Α.) των Κτιρίων από

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ελένη Παπαλουκά

τους Ενεργειακούς Επιθεωρητές που εντάσσονται σε σχετικό Μητρώο. Η νέα πραγματικότητα δημιουργεί βάσιμες προϋποθέσεις αντιστροφής της κατάστασης που επικρατεί στον τομέα της δόμησης και επίτευξης σοβαρών βημάτων στην εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα. Ωστόσο, χρειάζονται κι άλλα μέτρα ενίσχυσης μιας τέτοιας προοπτικής, και από αυτή την άποψη είναι πολύ θετική η πρόσφατη δράση του ΥΠΕΚΑ για τις “πράσινες γειτονιές” που αναμένεται να δώσει ώθηση σε μια σειρά έργων που θα υλοποιηθούν με βάση εθνικά και διεθνή πρότυπα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης και θα αποτελέσουν ένα επιδεικτικό δείγμα για δημιουργία “πράσινων γειτονιών” σε υποβαθμισμένες περιοχές. Ήδη, επτά κλαδικές ενώσεις προσφέρουν την αρωγή τους στο έργο, χορηγώντας έκπτωση έως και 50% στη τιμή των παρεχόμενων υλικών & υπηρεσιών, ενώ το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), ως φορέας υλοποίησης, θα πιστοποιήσει την απόδοση και ενεργειακή συμπεριφορά των κατασκευών, θα παρέχει τεχνική και συμβουλευτική υποστήριξη προς τους τελικούς καταναλωτές και θα προχωρήσει σε συγκριτική αξιολόγηση.

CREATIVE ASSOCIATE SHAPE COMMUNICATION DTP Βασιλική Συροπούλου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Δημήτρης Μιχαλάκος ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Μεγακλής Γαντζίας ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Σουζάνα Κόκοτζη ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ PROFILM PACK A.E. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Kormos Technical Editions - Expo Management ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Νίκος Σκονδρέας, Μαρία Μπογιατζίδου, Σουζάνα Κόκοτζη ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β. Μπαλάσης, τηλ.: 210 52 24 217 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ: 15€ ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Ελλάδα 30€, Εκτός Ελλάδας 70€ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρήτης 13, 142 31 Ν. Ιωνία, Αθήνα Τηλ.: 210 27 23 628, 210 27 18 583 Fax: 210 27 98 487 email:Info@kormos.gr www.kormos.gr www.buildinggreen.gr

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Τεχνολογίες για τον άνθρωπο! Στην τελική ευθεία έχουν μπει οι προετοιμασίες της 3ης Building Green Expo, της διεθνούς επαγγελματικής έκθεσης για το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο και τον Αστικό Χώρο, που πραγματοποιείται από τις 10 έως τις 13 Δεκεμβρίου 2010 στο εκθεσιακό κέντρο Expo Athens. Η φετινή Building Green Εxpo, που είναι η πρώτη ελληνική έκθεση που εισήγαγε την έννοια του “πράσινου κτιρίου” στη χώρα μας, θα παρουσιάσει και φέτος όλες τις τελευταίες προϊοντικές τεχνολογίες, υπηρεσίες και εφαρμογές που εστιάζουν στο κτίριο και συνδυάζουν αρμονικά τη δόμηση, την ενέργεια και το περιβάλλον. Η 3η Building Green Expo πραγματοποιείται σε μια δύσκολη συγκυρία όσον αφορά το διεθνές και εσωτερικό οικονομικό περιβάλλον αλλά και σε μια πολύ ευνοϊκή περίοδο όσον αφορά τις εξελίξεις που διέπουν τη σύγχρονη οικολογική δόμηση, το πράσινο κτίριο, αλλά και όλη τη νομοθεσία γύρω από την τεχνολογία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αξιοποίησής τους στη σύγχρονη δόμηση. Πριν από λίγους μήνες εγκρίθηκαν από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής οι ειδικοί όροι που διέπουν πλέον την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε γήπεδα και κτίρια σε εκτός σχεδίου περιοχές σε κτίρια καθώς και σε οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών και οικισμούς. Επίσης, από τις αρχές Οκτωβρίου “τρέχει” και το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον” που αναμένεται να έχει σημαντική συμβολή στην προσπάθεια της χώρας για την επίτευξη των στόχων στην εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά και στην τόνωση της αγοράς του κλάδου. Ιδού, λοιπόν, πεδίον δόξης λαμπρόν! Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του ενεργειακά αυτόνομου κτιρίου και γενικότερα της οικολογικής δόμησης, της ενέργειας και του περιβάλλοντος, έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τα προϊόντα, τις λύσεις και τις εφαρμογές τους σε μια έκθεση που συγκεντρώνει όλο το ενδιαφέρον της αγοράς, που προσελκύει εξειδικευμένους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της κτιριακής δόμησης και που αναδεικνύει ό,τι πιο καινοτόμο έχουν δημιουργήσει οι πρωτοπόρες εταιρείες του κλάδου. Είναι γεγονός ότι ο κλάδος των κατασκευών βιώνει μια διόλου ασήμαντη κρίση, λόγω της γενικότερης ύφεσης που πλήττει την ελληνική οικονομία. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση σύντομα θα έχει ένα τέλος. Από κει και πέρα, το στοίχημα είναι πόσες εταιρείες θα έχουν καταφέρει αφενός να επενδύσουν στο μέλλον της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης και αφετέρου να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και στο νέο πλαίσιο που θα διέπει πλέον τον τομέα της κατασκευής κτιρίων. Όσες λοιπόν εταιρείες έχουν κάνει βήματα προς τα εμπρός, ασφαλώς θα εισέλθουν στη νέα περίοδο της ανάπτυξης πολύ πιο επιτυχημένα και από καλύτερες θέσεις εκκίνησης. Η έκθεση Building Green Expo επιδιώκει, ως πλατφόρμα επικοινωνίας, να αγκαλιάσει

8 ΕΚΘΕΣΗ

όσο το δυνατόν περισσότερες εταιρείες του κλάδου και να τις ωθήσει ακριβώς σε καλύτερες θέσεις εκκίνησης, ενόψει της νέας εποχής που έρχεται στο χώρο των κτιρίων. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι πλέον τα κράτη - μέλη της ΕΕ καλούνται να εφαρμόσουν, σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, μια μεθοδολογία υπολογισμού της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων στη βάση ενός κοινού γενικού πλαισίου, ενώ θα πρέπει να μετρούν με συγκεκριμένο τρόπο την πρωτογενή ενέργεια που καταναλώνουν τα κτίρια, βάσει της αναθεωρημένης πλέον οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων EPBD. Η συμμετοχή στην Building Green Expo ενισχύει αναμφίβολα μια τέτοια προσπάθεια. Άλλωστε, αυτό που καθιστά μια έκθεση σαν την Building Green Expo μοναδική και αναντικατάστατη μορφή επικοινωνίας είναι ότι αποτελεί μια “ζωντανή” διαδικασία. Στην έκθεση θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε άμεση επικοινωνία οι εταιρείες-εκθέτες, οι πελάτες, αλλά και οι ανταγωνιστές στον ίδιο κλάδο. Να προβάλλουν τα προϊόντα τους, να πραγματοποιήσουν επιδείξεις και εφαρμογές, να επιβεβαιώσουν παλιές επαφές και να συνάψουν νέες συνεργασίες. Η Building Green Expo, με τη δομή της, τις επί μέρους εκθεσιακές ενότητες, αλλά και τις σημαντικές εκδηλώσεις και εσωτερικές δραστηριότητες που τη χαρακτηρίζουν, όπως το Eco Building Conference και το Building Green Business Point, είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό μέσο επικοινωνίας. Για κάθε εταιρεία που θα λάβει μέρος είναι ένα μέσο για....

• Να βρει νέους πελάτες • Να ασκήσει επιχειρηματική δραστηριότητα • Να λανσάρει ένα νέο προϊόν, ή για να διεισδύσει σε μια νέα αγορά • Να δημιουργήσει νέες συνεργασίες • Να κερδίσει αναγνώριση και καταξίωση • Να επικοινωνήσει • Να κάνει πωλήσεις Δεν υπάρχει άλλο μέσο προώθησης που να ικανοποιεί και τις επτά αυτές απαιτήσεις ταυτόχρονα.

Εco Building Conference Συνέδριο για το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο Το 3ο Eco Building Conference είναι το συνέδριο που διοργανώνεται παράλληλα με την έκθεση Building Green expo 2010 και έχει ως βασική θεματολογία το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο και τις παραμέτρους που έχουν σχέση με αυτό. Αποτελείται από θεματικές ενότητες και θα διαρκέσει όλες τις μέρες της έκθεσης. Οι ενότητες του συνεδρίου θα αναπτυχθούν επιστημονικά, με τη σύμπραξη πανεπιστημιακών συνεργατών, αναγνωρισμένων αρχιτεκτόνων, αντιπροσώπων της κρατικής μηχανής και άλλων φορέων και οργανισμών. Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 2010 Ενότητα: “Ημερίδα ΚΑΠΕ: Υλοποίηση έργων ΑΠΕ με έμφαση σε συστήματα θερμικών ηλιακών και βιομάζας” Το ευρωπαϊκό έργο BIOSOLESCO, Νομοθετικό πλαίσιο, Συστήματα θέρμανσης ψύξης από ΑΠΕ, Χρηματοδοτικοί μηχανισμοί, Παραδείγματα εφαρμογών, Ενεργειακά και οικονομικά οφέλη Σάββατο 11 Δεκεμβρίου 2010 Ενότητα: “Κτίρια Μηδενικής Κατανάλωσης” • Η τεχνολογική προσέγγιση μιας νομικής υποχρέωσης, Σανταμούρης Μάνθος, ΕΚΠΑ.

• Efficient strategies for the design of net-zero energy buildings, Vitor Leal, University of Porto.

• Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα κτίρια. Η αισθητική λειτουργική και περβαλλοντική διάσταση, Νίκος Φιντικάκης, Αρχιτέκτων.

• Διεθνής εμπειρία στην κατασκευή κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης, Διονυσία Κολοκοτσά, Πολυτεχνείο Κρήτης. Ενότητα: “Προηγμένα Δομικά Υλικά” • Materials and systems for high efficiency buildings - new approaches and experiences from demonstration projects, Andreas Wagner, Kalrsruhe.

• Σύγχρονα ψυχρά υλικά για τα κτίρια και τις πόλεις, Αφροδίτη Συννέφα, ΕΚΠΑ.

• Θερμική προστασία του κτιριακού κελύφους: Δυνατότητες και Προοπτικές, Άγις Παπαδόπουλος, ΑΠΘ.

• Εξελίξεις στον τομέα της θερμικής απόδοσης των παράθύρων και υαλοστασίων, Άρης Τσαγκρασούλης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

• Kraft colors, fotocatalytic paints for buildings. A new environmental perspective, Boyt Corey. Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010 Ενότητα: “Έννοιες βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής στον ελληνικό χώρο” • Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική, Παναγιώτης Τουλιάτος, Καθ. ΕΜΠ.

• Παρουσιάσεις έργων από ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία.

Energy Efficient Lighting Design Seminar Σάββατο 11 Δεκεμβρίου 2010 Συμμετέχουν: Kevan Shaw, Γιώργος Παϊσίδης, Γιώργος Φατσέας, Άρης Τσαγκρασούλης

Building Green Business Point Παρουσιάσεις προϊόντων και υπηρεσιών εταιρειών To Business Point είναι το σημείο εκείνο μέσα στον εκθεσιακό χώρο όπου όλες οι εκθέτριες εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στους επισκέπτες της έκθεσης. Είναι ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος όπου παρέχονται χωρίς χρέωση ο οπτικοακουστικός εξοπλισμός και οι υπηρεσίες εστίασης. Οι παρουσιάσεις θα έχουν διάρκεια 20’. Περισσότερες πληροφορίες για τις παράλληλες εκδηλώσεις μπορείτε να βρείτε: www.buildinggreenexpo.gr

9

NOVENTA AE

Οικολογικά χρώματα εξωτερικής και εσωτερικής χρήσης Η Noventa ΑΕ δραστηριοποιείται με μεγάλη επιτυχία στην αντιπροσώπευση, εισαγωγή και διανομή μιας πλούσιας γκάμας προϊόντων στην ελληνική και κυπριακή αγορά, ανάμεσά τους και τα οικοδομικά χρώματα του όμιλου Caparol, που αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα ονόματα παγκοσμίως στον κλάδο των χρωμάτων. Μερικά από τα πιο εξελιγμένα προϊόντα της είναι τα παρακάτω: Χρώμα εξωτερικής χρήσης Amphibolin Το χρώμα Amphibolin είναι προϊόν νανοτεχνολογίας με υψηλό βαθμό ανάκλασης φωτός. Υπερκαλύπτει την προδιαγραφή ψυχρών χρωμάτων. Τα νανομόρια αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία και η επιφάνεια παραμένει δροσερή, σε αντίθεση με τα συμβατικά χρώματα όπου συμβαίνει απορρόφηση θερμότητας και η κατανάλωση ενέργειας που απαιτείται για δροσισμό είναι μεγαλύτερη. Χαρακτηρίζεται από εξαιρετική πρόσφυση σχεδόν σε όλα τα υποστρώματα, όπως τοιχοποιία, γαλβανιζέ επιφάνειες, σκληρό PVC, ξυλεία. Προστατεύει τον σιδηροπολισμό από το

διοξείδιο του άνθρακα και παρέχει μεγάλη προστασία από τους ατμοσφαιρικούς ρύπους και τη βροχή. Χρωματίζεται σε αμέτρητες αποχρώσεις μέσω του συστήματος χρωματισμού ColorExpress. Χρώμα εξωτερικής χρήσης Amphisilan Το Amphisilan είναι σιλικονούχο χρώμα κορυφαίας ποιότητας για εξωτερική χρήση. Είναι εξαιρετικά αδιάβροχο και υψηλής διαπνοής, εξασφαλίζει μακροχρόνια προστασία, είναι αυτοκαθαριζόμενο και αποτρέπει την πρόσφυση ρυπογόνων ουσιών. Διαθέτει ειδική σύνθεση βασισμένη σε νανοτεχνολογία που διασπά τους οργανικούς ρύπους με φωτοκαταλυτική δράση, ενώ οι ανόργανοι απομακρύνονται με τη βοήθεια του αέρα και της βροχής. Είναι ανθεκτικό σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και UV -ακτινοβολία, είναι ιδανικό για περιοχές με υγρασία, όπως βουνό και θάλασσα, αποτρέποντας την ανάπτυξης μούχλας και άλγης και προσφέρει φυσικό ματ φινίρισμα. Τέλος, χρωματίζεται σε αμέτρητες αποχρώσεις. Χρώμα εσωτερικής χρήσης Alpinaweiss

Το Alpinaweiss είναι το πλαστικό χρώμα με τις περισσότερες πωλήσεις στην Ευρώπη. Παράχθηκε για πρώτη φορά το 1901 από τη γερμανική εταιρεία Caparol. Είναι πιστοποιημένο με την αυστηρότερη οικολογική σήμανση, Blue Angel και είναι κατάλληλο για τοίχους και ταβάνια σε εσωτερικούς χώρους, για νέες αλλά και βαμμένες επιφάνειες όπως σοβά, σπατουλαρισμένες επιφάνειες και γυψοσανίδες. Είναι άοσμο, στεγνώνει γρήγορα και οι βαμμένοι χώροι κατοικούνται άμεσα ενώ χαρακτηρίζεται ως χρώμα υψηλής λευκότητας και καλυπτικότητας. Τέλος είναι ανθεκτικό στο συχνό πλύσιμο και χρωματίζεται σε αμέτρητες αποχρώσεις.

Οικολογικά χρώματα

ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΤΕΓΗ - LANDCO GROUP

Φυτεμένο δώμα σε ξενοδοχείο της Ζακύνθου Στο ξενοδοχειακό συγκρότημα “Ελαιών”στο Τραγάκι της Ζακύνθου η “Πράσινη Στέγη” σε συνεργασία με την αρχιτέκτονα Ζωή Κοτσάμπαση, δημιούργησε 1.500 τετραγωνικά μέτρα φυτεμένων δωμάτων πάνω από τους κοινόχρηστους χώρους και τις σουίτες του ισογείου. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίστηκε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και βελτιώθηκε η θέα από τα γειτονικά δωμάτια. Για την κατασκευή των πράσινων στεγών χρησιμοποιήθηκε ο εκτατικός τύπος φυτεμένου δώματος, Diadem 150 και ακολουθήθηκαν τα στάδια κατασκευής βάσει της τυποποιημένης διαδικασίας εγκατάστασης των πιστοποιημένων συστημάτων φυτεμένων δωμάτων της Diadem®. Χρησιμοποιήθηκαν διαχωριστικά τύπου KLR-AL 8/12 στα σημεία όπου τα φυτεμένα δώματα εφάπτονταν με το έδαφος για να τα διαχωρίσουν από το πρανές. Οι υδρορροές καλύφθηκαν με τα ειδικά φρεάτια ελέγχου της Diadem® τύπου KSA-10, τα οποία κλειδώνουν για την ασφάλεια του συστήματος και έχουν ειδικό σύστημα αερισμού στο καπάκι για την απομάκρυνση της περιττής υγρασίας. Ως υπόστρωμα ανάπτυξης φυτών, χρησιμοποιήθηκε Φυτεμένα δώματα

10 ΠΑΝΕΛ

το μίγμα εκτατικού τύπου της Diadem®, SEM, το οποίο παρέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία στα φυτά, δε συμπιέζεται, αποδίδει άριστο αερισμό και έχει πολύ χαμηλό ειδικό κορεσμένο βάρος<1.200 kg/m³ σύμφωνα με τις αυστηρές προδιαγραφές (FLL guidelines). Τα φυτικά είδη που επιλέχθηκαν για το μεγαλύτερο τμήμα φυτοκάλυψης ήταν αρωματικά ενδημικά, όπως η ρίγανη (Origanum vulgare) και το θυμάρι (Thymus repens), και θάμνοι εδαφοκάλυψης με χαμηλές ανάγκες σε νερό και συντήρηση, όπως η λαντάνα η έρπουσα (Lantana sellowiana “All Gold”), ενώ χρησιμοποιήθηκε και τμήμα χλοοτάπητα για την καλύτερη λειτουργικότητα των δωμάτων και χρήση τους, όσο και για ένα λιτό αισθητικά αποτέλεσμα το οποίο ακολουθεί τις γραμμές του κτηρίου. Το αρδευτικό σύστημα λειτουργεί με κεντρικό προγραμματισμό για τον απόλυτο έλεγχο και τη μέγιστη εξοικονόμηση νερού ενώ στα σχέδια έπεται επαναχρησιμοποίηση του νερού που θα συλλέγεται από τα δώματα. Το αποτέλεσμα είναι ακόλουθο του σχεδιασμού και της άρτιας εφαρμογής των σύγχρονων τεχνικών και υλικών της “Πράσινης Στέγης - Diadem® Green Roof

Systems”. Η “Πράσινη Στέγη”, με την κατασκευή των φυτεμένων δωμάτων στο “Eleon Grand Resort & SPA” βελτίωσε τη θέα από τα γειτονικά δωμάτια και αύξησε σημαντικά το χώρο πρασίνου του ξενοδοχείου, μείωσε το ενεργειακό αποτύπωμα των κτηρίων, προσδίδοντας σε αυτά χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας για ψύξη και θέρμανση, απορρόφηση των ρύπων, απόδοση οξυγόνου, βελτίωσε την εκτόνωση του αποστραγγιστικού δικτύου και προστάτευσε μακροπρόθεσμα την μόνωση της οροφής, ενώ παράλληλα προστατεύθηκε το μικροκλίμα της περιοχής από τις μεγάλες σκληρές επιφάνειες των δωμάτων που θα αντανακλούσαν τη ζέστη στον ευρύτερο χώρο.

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

EUROPLAST

Το Soltis της Ferrari στο Αττικό Ζωολογικό πάρκο Το Soltis της Ferrari, που διαθέτει στην ελληνική αγορά η εταιρεία Europlast, χρησιμοποιήθηκε για να καλύψει τις σύνθετες ανάγκες του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου και το αποτέλεσμα ήταν μοναδικό και λειτουργικά και αισθητικά. Στις κερκίδες των θεατών χρησιμοποιήθηκε το Soltis 92 και στις πισίνες χρησιμοποιήθηκε Soltis 86 & Soltis 92. Το πρωτοποριακό υλικό σκίασης Soltis της Ferrari διευρύνει το ενεργειακό προφίλ και των παθητικών μηχανισμών κτιρίων και κατοικιών και εντάσσεται στις παθητικές στρατηγικές των νέων βιοκλιματικών λειτουργιών Το Soltis σε 5 τύπους χρησιμοποιείται παγκοσμίως σε κάθε ανάγκη σκίασης και ελέγχου του φωτισμού και της θερμότητας και έχει δοκιμαστεί στις μεγαλύτερες και πιο σύνθετες κατασκευές του πλανήτη καθώς και σε εκατομμύρια σπίτια. Είναι κατασκευασμένο για να εντάσσεται στις σύγχρονες

βιοκλιματικές ανάγκες και διαθέτει μοναδικά χαρακτηριστικά που δεν τα συναντάμε σε κανένα άλλο προϊόν της αγοράς. Ενδεικτικά: είναι διάτρητο (ειδική μικροσύνθεση για απόλυτη ορατότητα προς τον εξωτερικό χώρο), και ανάλογα με τον τύπο του επεμβαίνει στα καιρικά φαινόμενα μείωση θερμότητας, αέρα, φωτός κ.λπ.είναι ανθεκτικό σε ακραίες κλιματολογικές συνθήκες -δεν επηρεάζεται τα σχήμα του ακόμα και στις πιο μεγάλες επιφάνειες χωρίς στήριξη -ανάλογα τον τύπο εμποδίζει την εξωτερική θερμοκρασία έως και 97%-, έχει δυνατότητα σκίασης έως και 90%, είναι φιλικό προς το περιβάλλον και 100% ανακυκλώσιμο με την πατενταρισμένη μέθοδο Texyloop. Τέλος, έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από όλα τα υλικά της αγοράς, με την 5ετή εγγύηση και μοναδική ποικιλία χρωμάτων. Η Ferrari, που είναι η κατασκευάστρια εταιρεία και ηγέτης στην

παγκόσμια αγορά, κατασκευάζει το Soltis με την τεχνολογία Precontraint Ferrari που είναι παγκόσμια κατοχυρωμένη πατέντα και τα τελευταία χρόνια αποτελεί σημείο αναφοράς στη βιοκλιματική αγορά για τα προϊόντα σκίασης που κατασκευάζει.

Προϊόντα σκίασης

EGREEN

Ολοκληρωμένη τεχνολογία φυτεμένων δωμάτων Ολοκληρωμένη σειρά από εξειδικευμένα υλικά και πιστοποιημένα αποστραγγιστικά συστήματα (CE Marking, FLL Guidelines) διαθέτει η egreen σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρεία ZinCo, τη μεγαλύτερη εταιρεία στον χώρο των φυτεμένων δωμάτων διεθνώς. H εταιρεία egreen δραστηριοποιείται από το 1971 σε έργα διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου, και είναι πρωτοπόρος εταιρεία στην Ελλάδα που παρείχε τεχνογνωσία και εξειδικευμένα υλικά για την κατασκευή φυτεμένων δωμάτων. Η πολυεπίπεδη διαστρωμάτωση ενδείκνυται για τις μεσογειακές κλιματολογικές συνθήκες, και διασφαλίζει

τη βέλτιστη περιβαλλοντική και ενεργειακή απόδοση των φυτεμένων δωμάτων. Τα συστήματα υποδομής egreen-ZinCo περιλαμβάνουν αντιριζικές μεμβράνες, αποστραγγιστικά συστήματα, διηθητικά φύλλα, και ειδικά μηχανικά υποστρώματα ανάπτυξης φυτικού υλικού κατάλληλα για κάθε τύπο πράσινης στέγης / φυτεμένου δώματος. Τα συστήματα υποδομής φυτεμένων δωμάτων egreen-ZinCo έχουν εφαρμοστεί σε πολλά δημόσια και ιδιωτικά έργα στην Ελλάδα, όπως το Νέο Κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος στην Θεσσαλονίκη (φυτεμένο δώμα εκτατικού τύπου 2.000 τμ.), το νέο κτίριο γραφείων της εταιρεί-

ας Shop & Trade στην Αθήνα (φυτεμένο δώμα ημιεντατικού τύπου 1.000 τμ.), καθώς και το εμπορικό κατάστημα της αλυσίδας Carrefour στο Χαλάνδρι (φυτεμένο δώμα ημιεντατικού τύπου 700 τμ.).

Φυτεμένα δώματα

AID ENGINEERING

Νέα ανανεωμένη ιστοσελίδα Πρόσφατα η εταιρεία AID Engineering εκσυγχρόνισε το διαδικτυακό τόπο της, http://www.aidengineering.gr/, ώστε κάθε χρήστης να μπορεί να κατανοήσει πλήρως τον ορισμό καθώς και τις εφαρμογές των γεωθερμικών συστημάτων κλιματισμού. Στην ιστοσελίδα παρουσιάζονται πολλαπλές εναλλακτικές λύσεις οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιοδήποτε κτίριο, προσαρμοσμένες στις ανάγκες

12 ΠΑΝΕΛ

και τις ειδικές απαιτήσεις του κάθε ατόμου που ζει σε αυτό. Κατά την περιήγηση της ιστοσελίδας γίνεται ξεκάθαρο ότι οι πρωταρχικοί στόχοι της εταιρείας στην εκτέλεση κάθε έργου, είναι η πλήρης κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών αναγκών μιας εγκατάστασης, η ολική απαλλαγή από την κατανάλωση συμβατικών καυσίμων, αλλά και η φιλική συμπεριφορά προς το περιβάλλον. Η AiD Engineering είναι με-

λετητική - κατασκευαστική εταιρεία που ασχολείται με ολοκληρωμένες μελέτες και εγκαταστάσεις γεωθερμικού κλιματισμού. Οι γεωθερμικές εγκαταστάσεις μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε είδους κτίριο, ανεξαρτήτως μεγέθους και χρήσης. Αποτελεί αποκλειστικό αντιπρόσωπο του αμερικάνικου οίκου Γεωθερμικών αντλιών θερμότητας Florida Heat Pumps (FHP). Γεωθερμικά συστήματα κλιματισμού

Αποκλειστικός Αντιπρόσωπος Ferrari: Europlast S.A. Βουλιαγμένης 65Β & Αχιλλέως 29 Γλυφάδα 16674, Τηλ.: 210 3473319 - 210 3426612, Fax: 210 3474512 www.europlastsa.gr

KAEL AE

Πλάκα USG Securock και σύστημα θερμοπρόσοψης Dryvit. Η εταιρεία KAEL AE που αντιπροσωπεύει τους οίκους DRYVIT Η.Π.Α. - USG Η.Π.Α. στην Ελλάδα προτείνει την κατασκευή εξωτερικής τοιχοποιίας με την εφαρμογή της πλάκας USG SECUROCK και του συστήματος θερμοπρόσοψης DRYVIT. Η πλάκα εξωτερικής χρήσης USG SECUROCK παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα: • Ανθεκτική, άκαυστη, και ειδικά σχεδιασμένη για την χρήση εξωτερικών επενδύσεων ή σαν βάση για το εξωτερικό σύστημα θερμομόνωσης ή άλλων επιχρισμάτων καθώς και βαφής.

• Ανθυγρή, ανθεκτικός ινοπλισμένος πυρήνας ο οποίος καλύπτεται εξωτερικά από τις δύο πλευρές με εξαιρετικής ποιότητας υαλοπίλημα.

• Με αυξημένες αντοχές μηχανικής σύμφωνα με την δοκιμή ASTM D3273.

• Ανθεκτική σε μούχλα και υγρασία.

• Ελαφριά στην μεταφορά.

• Κόβεται εύκολα • Δωδεκάμηνη εγγύηση και πλέον για συνεχή έκθεση στο εξωτερικό περιβάλλον χωρίς επικάλυψη.

• Με την υποστήριξη των υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών και των υπηρεσιών της USG. Το σύστημα θερμοπρόσοψης DRYVIT παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα: • Εξοικονόμηση ενέργειας (θέρμανσηςψύξης) έως 60%.

• Προστασία της εξωτερικής τοιχοποιίας από τη βροχή και την υγρασία.

• Προστασία των δομικών στοιχείων των κτιρίων από θερμοκρασιακές μεταβολές και συμπυκνώσεις υδρατμών.

• Βελτίωση θερμικής άνεσης των κτιρίων, αύξηση θερμοχωρητικότητας δομικών στοιχείων και εξάλειψη θερμογεφυρών.

• Τα έγχρωμα τελικά επιχρίσματα της Dryvit είναι αντιστατικά, αντιμυκητιακά, δεν ρηγματώνουν, προσφέρονται σε μια μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και επιφανειών, δίνοντας ελευθερία και ευελιξία στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της κατασκευής.

• Χαμηλό κόστος συντήρησης (βαφή μετά τα 25 έτη).

• Ποιότητα πάντα με την εγγύηση του ονόματος Dryvit.

Θερμομονωτικά προϊόντα

MIPECO

Ηλιοσωλήνες Diamond Dome Sunpipe Η εταιρεία Monodraught που αντιπροσωπεύεται στην ελληνική αγορά από την MIPECO έχει εισάγει στην γκάμα των ηλιοσωλήνων της ένα νέο τύπο με διάμετρο 1000mm, το Diamond Dome Sunpipe. Σχεδιάστηκε για απαιτήσεις φωτισμού υψηλότερων τιμών lux, όπου κτίρια εμπορικά, αποθήκες, αθλητικά κέντρα κ.λπ, με ύψος 12,0μ, και άνω απαιτούν αυξημένο φωτισμό. Το νέο μοντέλο 1000mm έχει υπολογιστεί ότι βελτιώνει κατά 70% την απόδοση του φωτισμού συγκρινόμενο με τον ηλιοσωλήνα διαμέτρου 750mm. Συστήματα φυσικού φωτισμού

MIPECO

Σύστημα φυσικού εξαερισμού Wind Catcher® X-air System Η εταιρεία προηγμένων δομικών υλικών και εφαρμογών MIPECO διαθέτει ένα νέο σύστημα φυσικού εξαερισμού των χώρων που μόλις κυκλοφόρησε από την Monodraught, το WindCatcher® X-air System. Το προϊόν αυτό είναι αποτέλεσμα εντατικών ερευνών των 4 τελευταίων ετών και είναι ένα σύστημα με πρωτοποριακές τεχνολογικές πατέντες και επινοήσεις. Ένα από τα χαρακτηριστικά του Wind Catcher® X-air System είναι η διαμόρφωση των ακμών διαγωνίως, ώστε αφενός να μην εμποδίζεται η ροή του αέρα, αφετέρου να μειώνεται και η εισροή του στις περιπτώσεις δυνατού ανέμου. Φωτίζεται Συστήματα φυσικού εξαερισμού

14 ΠΑΝΕΛ

επίσης με led εφόσον είναι αρχιτεκτονική απαίτηση. Το πιο δυνατό του σημείο είναι η διαμόρφωση των περσίδων με τέτοιο αεροδυναμικό σχήμα ώστε να μειώνεται η αντίσταση στον αέρα και να μεγιστοποιείται η ροή του, σε συνδυασμό με ένα εσωτερικό σύστημα που καθιστά την εισροή του αέρα ιδιαίτερα ομαλή. Το σύστημα Monodraught Windcatcher απoδείχθηκε ότι παρέχει τον πιο αποτελεσματικό τρόπο παροχής φυσικού αερισμού σε οποιοδήποτε εμπορικό κτίριο, δεσμεύοντας τον αέρα από οποιαδήποτε κατεύθυνση. Καθαρός, φρέσκος αέρας

προσάγεται από τη στάθμη της οροφής και μεταφέρεται κάτω στα δωμάτια μέσα από ελεγχόμενο damper.

GREEN DESIGN FESTIVAL

Πρωτότυπη, υπαίθρια, ανοικτή για το κοινό, δράση Το Green Design Festival, δυο χρόνια μετά την πρώτη του επιτυχημένη παρουσία στην Αθήνα, επέστρεψε στις πλατείες της πόλης, από 23 Σεπτεμβρίου έως 10 Οκτωβρίου. Πρόκειται για μια πρωτότυπη, υπαίθρια, ανοικτή για το κοινό δράση, υπό την αιγίδα του Δήμου Aθηναίων και του ΥΠΕΚΑ και τη συνεργασία περισσότερων από 150 σχεδιαστών, από όλους τους κλάδους του design, αρχιτεκτόνων, επιμελητών και εθελοντών. Σκοπός του Green Design Festival, ήταν να μιλήσει για ένα σύγχρονο τρόπο ζωής, φιλικότερο προς το περιβάλλον, μέσα από το design και τις εφαρμογές του, και να παράγει περιβαλλοντική συμπεριφορά, μέσα από τη θεματολογία και τις προτάσεις του. Το Green Design Festival διοργανώθηκε από την Brainlab, έναν ανεξάρτητο, μηκερδοσκοπικό και μη-κυβερνητικό φορέα, που ιδρύθηκε το 2007 από επαγγελματίες αρχιτέκτονες, επιμελητές και ελεύθερους επαγγελματίες. Κέντρο των δράσεων του φετινού Green Design Festival ήταν και πάλι η Πλατεία Συντάγματος, υπό την σκέπη του ιδιότυπου EcoMuseum, μιας -φιλικής προς το περιβάλλον- ανακυκλώσιμης κατασκευής, όπου φιλοξενήθηκαν εκθέσεις, δράσεις, εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Παράλληλα, αρχιτεκτονικά εκθέματα βρέθηκαν σε επτά ακόμη κεντρικά σημεία της Αθήνας, καλώντας το κοινό σε μια διαφορετική θέαση της πόλης μας. Κατά τη διάρκεια του Green Design Festival, η πόλη μετατράπηκε σε ένα ζωντανό διαδραστικό χώρο ιδεών και προτάσεων, μέσω των νέων τεχνολογιών, της εικόνας και του design. Μέσα από τους διαφορετικούς τομείς του design και με έμφαση στα πρότυπα της βιωσιμότητας (τόσο σε περιβαλλοντικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο), το φεστιβάλ μίλησε για τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών, χρησιμοποίησε ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές ενέργειας, εξερεύνησε τη σχέση ανάμεσα στην οικολογική συνείδηση και την οικονομία, και επικεντρώθηκε σε έναν φιλικό προς το περιβάλλον “επανασχεδιασμό” της καθημερινότητάς μας. Το Ecomuseum, στην Πλατεία Συντάγματος, αποτέλεσε το κέντρο του προγράμματος του φεστιβάλ, αλλά και τον πυρήνα όλων των παράλληλων δράσεων. Σχεδιαστικά, το Ecomuseum αποτέλεσε ένα εφήμερο πράσινο αρχιτεκτόνημα, που περιλάμβανε εκθεσιακούς χώρους, ένα μικρό κατάφυτο αμφιθέατρο και μια σκηνή

16 ECO-ΝΕΑ

τροφοδοτούμενη εξ ολοκλήρου από ηλιακά πάνελ (solar panel stage). Στο Ecomuseum στεγάστηκαν όλες οι εκθέσεις που παρουσίασε το Design σε συνδυασμό με το περιβάλλον, την “πράσινη” κουλτούρα και τον “πράσινο” τρόπο σκέψης. Υπήρξε, όμως, και το ίδιο ένα πρωτότυπο έκθεμα, μια καινούρια πρόταση για τους δημόσιους χώρους στην πόλη. Το Ecomuseum, σαν “πράσινο δέρμα”, έφερε στο κέντρο της πόλης την οικειότητα της φύσης, τη δροσιά του πρασίνου, την ασφάλεια του ανοιχτού ορίζοντα και την ανάπαυση του πάρκου. Αισθητικά και μορφολογικά, το Ecomuseum έστειλε το μήνυμα πως η θετική δύναμη της φύσης ξεπροβάλλει μέσα από το αστικό τοπίο, και ξανακερδίζει το έδαφος που πλακοστρώσαμε. Η κεντρική είσοδος του Ecomuseum, αποτέλεσε τη μικρογραφία μιας πραγματικής πράσινης στέγης, εκτατικού τύπου, με μεσογειακά και ενδημικά φυτά, σε πολυεπίπεδο σύστημα υποδομής 12 εκ, ειδικά σχεδιασμένο για τις μεσογειακές κλιματικές συνθήκες. Η σύνθεση των φυτών στην πράσινη στέγη οργανώθηκε βάσει ψηφιακών αρχετυπικών μονάδων, και στόχο είχε να ανακαλέσει την πολυπολιτισμική ανθρωπογεωγραφία ενός σύγχρονου αστικού τόπου.

όλες οι παράλληλες εκδηλώσεις.

Solar panel stage

Καταξιωμένοι και ανερχόμενοι αρχιτέκτονες και αρχιτεκτονικά γραφεία δημιούργησαν υπαίθριες κατασκευές (installations), με θέμα τις κλιματικές αλλαγές και τις επιπτώσεις τους. Οι κατασκευές στόχο είχαν να ενημερώσουν, να προβληματίσουν, να εκπαιδεύσουν, καθώς και να συνυπάρξουν διαδραστικά με το κοινό, σε μια ιδιότυπη αρχιτεκτονική διαδρομή επί της Πλατείας Συντάγματος.

Αναδεικνύοντας τη σχέση ανάμεσα στο design και τα ενεργειακά πλεονεκτήματα των φωτοβολταϊκών πανέλων, η κεντρική σκηνή του Ecomuseum τροφοδοτήθηκε με ηλιακή ενέργεια, παρουσιάζοντας ένα πρότυπο solar panel stage, στο οποίο φιλοξενήθηκαν το καθημερινό επιμελημένο πρόγραμμα προβολών “Green Screenings”, τα εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία και

Πράσινο αμφιθέατρο Ένα καταπράσινο αμφιθέατρο 100 θέσεων αποτέλεσε σημείο συνάντησης των πολιτών και των επισκεπτών της Αθήνας, κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, καθώς και χώρο γόνιμης ανταλλαγής ιδεών για την προστασία του περιβάλλοντος.

Green lighting Η μελέτη και υλοποίηση του φωτισμού του Ecomuseum, πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την εταιρεία αρχιτεκτονικού φωτισμού diathlasis, η οποία και παρουσίασε ένα βιώσιμο σύστημα φωτισμού για τις σύγχρονες πόλεις. Ανοίγοντας το διάλογο για τον οδοφωτισμό και την φωτορύπανση, παρουσίασε ένα νέο πρωτοποριακό σύστημα για τον δημόσιο φωτισμό, βασισμένο στην τεχνολογία LED (Light Emitting Diode), το οποίο μπορεί να επιφέρει σημαντική συγκράτηση ενεργειακού κόστους, με εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι και 65%, και να έχει πολύ μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, λόγω των μικρότερων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αέριο που κυρίως ευθύνεται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Εκθέσεις στο Εcomuseum

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ

Η πρώτη εφαρμογή θέρμανσης κολυμβητηρίου με γεωθερμία

Σε μια πανοραμική τοποθεσία της Βέροιας στην περιοχή Παναγίας Δοβρά, παραδόθηκε σε λειτουργία το κλειστό κολυμβητήριο της εταιρείας Ναυτίλος ΑΕ. Οι κύριες εγκαταστάσεις του κολυμβητηρίου αποτελούνται από την κλειστή αγωνιστική κολυμβητική δεξαμενή έξι διαδρομών διαστάσεων 25x12,5μ., την κλειστή δεξαμενή εκμάθησης διαστάσεων 10x5μ., τα αποδυτήρια, το ιατρείο, το χώρο της υποδοχής και γραμματειακής υποστήριξης, ένα πλήρως εξοπλισμένο γυμναστήριο και το χώρο αναψυχής (café). Τα κολυμβητήρια είναι πολύ ενεργοβόρα κτίρια, καθώς εκτός από τον κλιματισμό όλων των χώρων απαιτείται η διατήρηση της θερμοκρασίας του νερού της πισίνας σε σταθερά επίπεδα, αλλά και συχνή εναλλαγή του αέρα του χώρου, έτσι ώστε να πετυχαίνουμε την κατάλληλη αφύγρανση. Έτσι, η αντιμετώπιση της θέρμανσης του κολυμβητηρίου με συμβατικά μέσα (πετρέλαιο) θα εκτόξευε τα λειτουργικά του έξοδα στα ύψη. Η κάλυψη αυτών των αναγκών σε θέρμανση έγινε με εγκατάσταση συστήματος αβαθούς γεωθερμίας και αντλίας θερμότητας αέρος - νερού μειώνοντας έτσι το λειτουργικό κόστος σε θέρμανση και ψύξη κατά 40-50% περίπου. Τα γεωθερμικά μηχανήματα και τις αντλίες θερμότητας για τη θέρμανση - ψύξη

18 ECO-ΝΕΑ

και παραγωγή ζεστού νερού προμήθευσε η γνωστή εταιρεία ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ αντιπρόσωπος εδώ και 30 χρόνια του ιταλικού εργοστασίου Climaveneta στην Ελλάδα και είναι: Γεωθερμική αντλία θερμότητας Climaveneta -τύπος NECS WN 0412 απόδοσης 130kw, με γεωεναλλάκτη οριζόντιου τύπου, αντλία θερμότητας αέρος -νερού Climaveneta -τύπος NECS N 0412 απόδοσης 100kw, η οποία θα λειτουργεί κυρίως στις εποχές άνοιξη - φθινόπωρο για τη διατήρηση της θερμοκρασίας της πισίνας, ενώ χρησιμοποιήθηκε και λέβητας πετρελαίου ο οποίος λειτουργεί για την αρχική θέρμανση του νερού της πισίνας. Ένα κολυμβητήριο έχει την ιδιαιτερότητα της ταυτόχρονης λειτουργίας σε θέρμανση (νερό πισίνας) και σε ψύξη (οι χώροι). Έτσι το υδραυλικό δίκτυο κλιματισμού κατασκευάστηκε ώστε να μπορεί συγχρόνως από διαφορετικές πηγές να υποστηρίξει και τη θέρμανση και τη ψύξη. Βέβαια η συνεργασία των παραπάνω γίνεται εντελώς αυτόματα ανάλογα με τις συνθήκες και τη ζήτηση που θα υπάρχει κάθε στιγμή. Για αυτό το λόγο έχει εγκατασταθεί σύστημα αυτοματισμού αποτελούμενο από αισθητήρια θερμοκρασίας - υγρασίας, ηλεκτροκίνητες βάνες, ηλεκτροκίνητα dampers, Κεντρική Μονάδα Ελέγχου, κ.λπ. Στον κεντρικό χώρο της

πισίνας έχει εγκατασταθεί δίκτυο αεραγωγών για τον εξαερισμό - κλιματισμό του χώρου υποστηριζόμενο από δύο κεντρικές κλιματιστικές μονάδες εφοδιασμένες με εναλλάκτη αέρα - αέρα. Ο εναλλάκτης αέρα - αέρα στις κλιματιστικές μονάδες παίζει σημαντικό ρόλο στην εξοικονόμηση ενέργειας καθώς λόγω της ανάγκης των πολλών εναλλαγών του αέρα για τη αφύγρανση του χώρου θα υπήρχε μεγάλη απώλεια ενέργειας. Στους αεραγωγούς προσαγωγής και ιδιαίτερα στα σημεία όπου υπάρχουν υαλοστάσια τοποθετήθηκαν στόμια τύπου jet για την κατευθυνόμενη ροή του αέρα και την αποφυγή του φαινομένου του θαμπώματος. Στους χώρους της υποδοχής, αποδυτηρίων και γυμναστηρίου, η θέρμανση μεταδίδεται μέσω επιδαπέδιου συστήματος θέρμανσης και το καλοκαίρι λειτουργεί η ψύξη με την υποστήριξη fan-coils. Ο χώρος αναψυχής κλιματίζεται μέσω fan-coils ψευδοροφής. Η παραγωγή ζεστού νερού χρήσης γίνεται από ένα boiler τριπλής ενέργειας χωρητικότητας 1500 λίτρων, το οποίο υποστηρίζεται από συστοιχία ηλιακών συλλεκτών συνολικής επιφάνειας 20 τ.μ.. Τον πρωτεύοντα ρόλο για την κάλυψη των θερμικών αλλά και των ψυκτικών αναγκών του κολυμβητηρίου παίζει η εγκατάσταση της αβαθούς γεωθερμίας, λόγω της μεγάλης εξοικονόμησης που επιτυγχάνει ανεξαρτήτως εξωτερικών συνθηκών. Η γεωθερμική εγκατάσταση αποτελείται από τον γεωεναλλάκτη και τη γεωθερμική αντλία θερμότητας. Επιλέχθηκε γεωεναλλάκτης οριζόντιου τύπου καθώς η έκταση του οικοπέδου ήταν αρκετή να καλύψει τις ανάγκες αλλά σαφώς και για το μικρότερο κόστος κατασκευής του έναντι των γεωτρήσεων που απαιτούνταν. Ανοίχθηκαν παράλληλα ορύγματα μέσου βάθους 2 μέτρων όπου και έγινε η τοποθέτηση του γεωεναλλάκτη. Όλες οι σωληνώσεις του γεωεναλλάκτη οδηγούνται σε δύο συλλέκτες (προσαγωγή - επιστροφή) εντός του μηχανοστασίου και από εκεί στη γεωθερμική αντλία θερμότητας. Τη μελέτη και κατασκευή της αβαθούς γεωθερμίας καθώς και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις κλιματισμού πραγματοποίησε η γνωστή τεχνική εταιρεία ΑΜ Κατασκευαστική.

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια Στη μείωση των κρατικών δαπανών και στην προστασία του περιβάλλοντος θα οδηγήσει η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων του δημόσιου τομέα με τη χρήση τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών καθώς και εξοικονόμησης ενέργειας, διαδικασία που προωθεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Για το λόγο αυτό εξέδωσε την πρόσκληση υποβολής προτάσεων “Πρότυπα Επιδεικτικά έργα αξιοποίησης ΑΠΕ ή και Εξοικονόμησης Ενέργειας σε δημόσια κτίρια”, από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΥΠΕΚΑ “Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη”. Σε αυτήν εντάσσονται επιδεικτικά έργα σε δημόσια κτίρια, όπου στεγάζονται υπηρεσίες Υπουργεί-

ων και Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, συνολικού προϋπολογισμού 40 εκατ. ευρώ, με σκοπό την ενεργειακή τους αναβάθμιση και την εξοικονόμηση ενέργειας. Σκοπός του ΥΠΕΚΑ είναι αυτή η πρακτική να υιοθετηθεί και στους υπόλοιπους οργανισμούς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Ειδικότερα, χρηματοδοτούνται έργα που περιορίζουν τις ενεργειακές απαιτήσεις σε θέρμανση, ψύξη, φωτισμό, ζεστό νερό χρήσης των κτιρίων. Θα μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν: ηλιοθερμικά συστήματα παραγωγής θερμού νερού, συστήματα εκμετάλλευσης ΑΠΕ για παραγωγή θερμικής και ψυκτικής ενέργειας, προσθήκες θερμομόνωσης, νέα κουφώματα, συ-

στήματα ηλιοπροστασίας και αερισμού, φύτευση ταρατσών, νέοι καυστήρες, αντικατάσταση παλιού κλιματιστικού με κεντρικό σύστημα υψηλής απόδοσης, εγκαταστάσεις συστημάτων μέτρησης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, κ.ά. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλλουν τις προτάσεις τους για τους επόμενους έξι μήνες και μέχρι την εξάντληση των παραπάνω διαθέσιμων πόρων του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ). Τα απαιτούμενα στοιχεία για την υποβολή αιτήσεων αναφέρονται στην Υπουργική Απόφαση της πρόσκλησης, η οποία αναρτάται στην ιστοσελίδα του ΕΠΠΕΡΑΑ (www.epperaa.gr).

BUILDING SUSTAINABLE COMMUNITIES

Πέντε Οράματα για Βιώσιμες Κοινότητες To Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και η Πρεσβεία της Δανίας οργανώνουν την έκθεση Building Sustainable Communities - Πέντε οράματα για βιώσιμες κοινότητες, στο Μουσείο Μπενάκη, (Πειραιώς 138), από τις 16 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Οκτωβρίου 2010. Η έκθεση δεν παρουσιάζει απλώς τη διεθνή παρουσία των Δανών αρχιτεκτόνων και μηχανικών. Αποτελεί μια παγκόσμια πλατφόρμα δράσης, μια πρόσκληση για την αύξηση της συνειδητοποίησης και της κοινωνικής ευθύνης στην αρχιτεκτονική και ευρύτερα στα τεχνικά έργα. Επιδίωξη του Δανέζικου Κέντρου Αρχιτεκτονικής με την έκθεση αυτή είναι η συνεργασία φορέων και πολιτών για την παγκόσμια βιωσιμότητα και για μια καλύτερη κοινωνία. Η έκθεση υιοθετεί πέντε κατηγορίες βιώσιμων κοινοτήτων για να εντάξει το έργο 29 δανέζικων σχεδιαστικών εταιριών και συνολικά περισσότερων από 140 αρχιτεκτονικών προτάσεων με μεγάλη ποικιλία λύσεων. Με τη διεθνή τους ενασχόληση και

εμπειρία οι εταιρίες αυτές βελτιώνουν αποτελεσματικά την καθημερινή ζωή χιλιάδων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, συμβάλλοντας στην κοινωνική αλλαγή. Ως μέλη της Παγκόσμιας Βιώσιμης Ανάπτυξης, της διεθνούς συλλογικής πρωτοβουλίας των Ηνωμένων Εθνών, δεσμεύονται στις καθημερινές επαγγελματικές τους δραστηριότητες να σέβονται τα 10 διεθνώς αναγνωρισμένα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα των εργαζομένων, τις καμπάνιες κατά της διαφθοράς και τις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες. Οι εταιρίες αυτές όχι μόνο βελτιώνουν τη ζωή των ντόπιων κατοίκων, αλλά εμμένουν στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα είναι στην Ινδία τα πλεούμενα και κινητά σχολεία της ομάδας της Mette Lange που πάνε στα παιδιά, όχι το αντίθετο, και που μπορούν να κατασκευαστούν από τον κάθε ντόπιο μαραγκό, με σχέδια διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Ή το κτίριο Urban Energy με

το οποίο η ομάδα Transform κέρδισε διεθνές βραβείο για το πιο ενεργειακά οικονομικό κτίριο στην Ευρώπη. Οι πέντε προτάσεις αφορούν τους τομείς της διαβίωσης, της εργασίας, της γνώσης, του δημόσιου χώρου και του πολιτισμού.

WORKSHOP ECOWEEK 2010

Συμμετοχή του γραφείου doxiadis+ Τα εργαστήρια σχεδιασμού Ecoweek 2010 που πραγματοποιήθηκαν πριν από μερικούς μήνες για πρώτη φορά στη χώρα μας πραγματοποιήθηκαν σε είκοσι αρχιτεκτονικά γραφεία σε όλη την

20 ECO-ΝΕΑ

Αθήνα, με θέμα το σχεδιασμό μιας βιοκλιματικής κατοικίας μηδενικών ρύπων. Εκ παραδρομής, στο συγκεκριμένο ρεπορτάζ του Building Green Magazine, δε γράφτηκε ότι ανάμεσα στα αρχιτε-

κτονικά γραφεία που φιλοξένησαν τα εργαστήρια αυτά ήταν και το αρχιτεκτονικό γραφείο του Θωμά Δοξιάδη (doxiadis+).

ΧΡΩΜΑ ΣΤΟ ΓΚΡΙΖΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ζωγραφική τυφλών όψεων κτιρίων Tέλος στη μονοτονία και την εικόνα εγκατάλειψης πολλών περιοχών του σύγχρονου αθηναϊκού αστικού τοπίου επιχειρεί να βάλει το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, που σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ενεργοποιεί τη δράση “Ζωγραφική τυφλών όψεων κτιρίων” που περιλαμβάνεται στο Πρόγραμμα “Αθήνα - Αττική 2014”. Η αρχή γίνεται με πέντε κτίρια που βρίσκονται σε πυκνοκατοικημένες ή υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας: Hotel Vienna στη γωνία Μενάνδρου & Πειραιώς, Λ. Καλλιρρόης 75-77 Νέος Κόσμος (έναντι Φιξ), Φρ. Σμιθ & Κασομούλη Νέος Κόσμος, Κριεζώτου 6 Κέντρο, Λακωνίας 24 Αμπελόκηποι. Τα κτίρια έχουν επιλεγεί μεταξύ αυτών για τα οποία εκδήλωσαν ενδιαφέρον οι ιδιοκτήτες τους, κυρίως λόγω της θέσης τους, τη γειτνίαση με αδόμητους χώρους, τη δυνατότητα άνετης θέασης και γενικότερα συμβολής στην

αισθητική αναβάθμιση της περιοχής. Είχε προηγηθεί πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος του ΥΠΕΚΑ προς τους ιδιοκτήτες που ενδιαφέρονται να διαθέσουν τις τυφλές όψεις των κτιρίων τους για να ζωγραφιστούν. Παράλληλα, είχε πραγματοποιηθεί πρόσκληση συνεργασίας προς την ΑΣΚΤ για την πρώτη πιλοτική εφαρμογή του έργου. Η ΑΣΚΤ επέλεξε τις καλύτερες προτάσεις μετά από διαγωνισμό ανάμεσα στους φοιτητές της. Επιτροπή αξιολόγησης της Σχολής συγκέντρωσε προσχέδια με πρωτότυπες, χρωματιστές, έξυπνες δημιουργίες, για να γίνει το γκρίζο αστικό τοπίο πιο ελκυστικό και ενδιαφέρον. Μετά την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης ανάμεσα στο ΥΠΕΚΑ και την ΑΣΚΤ, προϋπολογισμού 100.000 ευρώ, η τελευταία θα αναλάβει την άμεση υλοποίηση των πέντε έργων, τα οποία αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί πριν το τέλος του έτους. Οι τυφλές όψεις των κτιρίων λειτουργούν ως σκηνικά τα

οποία αντί να εκφράζουν αδιάφορες ή φτωχές παραστάσεις, δίνουν νόημα και προσφέρουν προκλήσεις, εμπειρίες και συναισθήματα στους περαστικούς και τους κατοίκους. Οι τοιχογραφίες αποτελούν “τοπόσημα”, σημεία προβολής, σήμανσης και ανάδειξης του χώρου και βοηθούν στην ανάγκη οικειοποίησης και ανάπτυξης μιας θετικής σχέσης με το δημόσιο περιβάλλον. Είναι μια εναλλακτική μορφή πολιτιστικής έκφρασης που προβάλλει τις δημιουργίες καλλιτεχνών, μεταμορφώνει απαξιωμένες περιοχές και προκαλεί, μεταφέροντας συχνά πολύμορφα μηνύματα. Η πιλοτική αυτή δράση που προβλέπεται να εφαρμοσθεί άμεσα και στη Θεσσαλονίκη, έχει ήδη προκαλέσει το ενδιαφέρον των πολιτών και μετά την εφαρμογή της θα εξετασθεί από το ΥΠΕΚΑ η δυνατότητα και ο τρόπος επέκτασης του προγράμματος σε περισσότερα κτίρια και η συνεργασία με δημιουργούς από άλλους χώρους.

θα σας δούμε στη 10-13 Δεκεμβρίου EXPO ATHENS ΑΝΘΟΥΣΑ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

21

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΙΟΛΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Βράβευση Έλληνα επιστήμονα Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αιολικής Ενέργειας βράβευσε το μέλος του ΔΣ της ΕΛΕΤΑΕΝ και στέλεχος του ΚΑΠΕ Δρ. Τάκη Χαβιαρόπουλο για το επιστημονικό και ερευνητικό του έργο. Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αιολικής Ενέργειας αποτελεί το ευρωπαϊκό δίκτυο των ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων που δραστηριοποιούνται στην έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και εκπαίδευση στο αντικείμενο της αιολικής ενέργειας. Στο δίκτυο συμμετέχουν επτά χώρες με είκοσι εννιά φορείς μεταξύ των οποίων τα ερευνητικά κέντρα RISOE (Δανία), ECN (Ολλανδία), ISET

(Γερμανία), CENER (Ισπανία), SINTEF (Νορβηγία) κλπ. Από την Ελλάδα συμμετέχει το ΚΑΠΕ, το ΕΜΠ και το Πανεπιστήμιο Πατρών. Το δίκτυο διαχειρίζεται ένα σημαντικότατο ποσοστό της συνολικής ερευνητικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας που λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη στο πεδίο της αιολικής ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αιολικής Ενέργειας βραβεύει κάθε χρόνο έναν ευρωπαίο ερευνητή για το συνολικό επιστημονικό του έργο στην αιολική τεχνολογία. Φέτος, την τέταρτη χρονιά του θεσμού, το βραβείο απονεμήθηκε στον Δρ. Τάκη Χαβιαρόπουλο, μέλος

του ΔΣ της ΕΛΕΤΑΕΝ, Διευθυντή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας του ΚΑΠΕ, ο οποίος υπήρξε και ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας και πρόεδρός της στο παρελθόν. Το βραβείο δόθηκε για την ιδιαίτερη συνεισφορά του στην κατανόηση της αεροδυναμικής και αεροελαστικής συμπεριφοράς των ανεμογεννητριών καθώς και στην ανάπτυξη των προτύπων ασφαλούς λειτουργίας τους. Η βράβευση έλαβε χώρα στη διάρκεια του 3ου επιστημονικού συνεδρίου της σειράς TORQUE που οργάνωσαν στις 28-30 Ιουνίου 2010 στο Ηράκλειο της Κρήτης, το ΕΜΠ, το ΚΑΠΕ και το ΙΤΕ.

ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Πρόγραμμα ανάπτυξης από ΥΠΕΚΑ - ΥΠΟΙΚ Με Κοινή Υπουργική Απόφαση από τα υπουργεία Οικονομικών και Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής επεκτείνεται το Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις. Η εν λόγω απόφαση με τίτλο “Συμπλήρωση του Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις”, συμπληρώνει το Ειδικό Πρόγραμμα, έτσι ώστε να δοθεί ώθηση για την υλοποίηση μικρών, διεσπαρμένων εφαρμογών ειδικά σε κτίρια, που θα έχουν έντονο επιδεικτικό χαρακτήρα και θα συμβάλλουν στην επίτευξη των

εθνικών στόχων. Στο πνεύμα αυτό δίνεται το δικαίωμα ένταξης στο πρόγραμμα σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όπως σχολεία, νηπιαγωγεία, νοσοκομεία κ.α. Πλέον τα φωτοβολταϊκά συστήματα που εντάσσονται στο Ειδικό Πρόγραμμα μπορούν να εγκαθίστανται, όχι μόνο στις στέγες, αλλά και στα στέγαστρα βεραντών, προσόψεων, σε σκίαστρα, καθώς και σε βοηθητικούς χώρους κτιρίων, αποθήκες και χώρους στάθμευσης. Το Πρόγραμμα ισχύει για όλη την Επικράτεια, με μέγιστη ισχύ για την ηπειρωτική

χώρα, τα Διασυνδεδεμένα με το Σύστημα νησιά και την Κρήτη τα 10kWp και για τα λοιπά Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά τα 5kWp. Για την υλοποίηση εγκαταστάσεων στα νησιά, που εντάσσονται ειδικά στο Ειδικό Πρόγραμμα, καθορίζεται με απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας η δυνατότητα απορρόφησης ισχύος για τις περιοχές με κορεσμένα δίκτυα. Τα σχετικά στοιχεία των αιτήσεων και των εγκαταστάσεων καθώς και ο χαρακτηρισμός των τοπικών δικτύων ως κορεσμένων ή μη αναρτώνται στον διαδικτυακό τόπο των Διαχειριστών Δικτύου και Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών.

Σ.ΟΛ.ΑΡ.

6ο Πανελλήνιο Συνέδριο για “Πράσινες κατοικίες σε πράσινες πόλεις” Τον εθνικό διάλογο για την οικο-πολεοδομία κι τις πρώτες αρχές του πράσινου Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού φιλοδοξεί να εγκαινιάσει ο Σύλλογος Ολιστικής Αρχιτεκτονικής (Σ.ΟΛ.ΑΡ.) στο πλαίσιο του 6ου συνεδρίου που διοργανώνει στις 17-19 Δεκεμβρίου 2010 στο ξενοδοχείο Λούση στην Παραλία Χαλίδας. Κεντρικό θέμα του συνεδρίου θα είναι οι “πράσινες κατοικίες σε πράσινες πόλεις”. Όπως αναφέρεται στην πρόσκληση των διοργανωτών, ο ΣΟΛΑΡ αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να ανοίξει τον εθνικό διάλογο για τον καθορισμό των κριτηρίων και των αρχών της αξιοβίωτης πράσινης οικιστικής ανά-

22 ECO-ΝΕΑ

πτυξης στην οποία σήμερα έχει τόσο ανάγκη η χώρα μας. Μια ανάπτυξη η οποία θα δώσει σημαντική ώθηση στην οικοδομική δραστηριότητα χωρίς να προκαλεί περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος και χωρίς να αναπαράγει τα ενεργοβόρα οικιστικά πρότυπα του παρελθόντος. Την πρώτη ημέρα του συνεδρίου, 17/12, θα διεξαχθεί το επιστημονικό συμπόσιο, το οποίο θα δώσει το λόγο σε επιστήμονες και ακαδημαϊκούς της χώρας. Θα εξεταστούν όλες οι βασικές λειτουργίες μιας σύγχρονης ελληνικής πόλης και θα τεθούν οι βάσεις και τα κριτήρια του πράσινου σχεδιασμού του

δομημένου περιβάλλοντος, λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα οικολογικά υλικά, τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των ΑΠΕ και των μαζικών μέσω μεταφοράς κ.α. Τη δεύτερη και τρίτη ημέρα του συνεδρίου, 17 και 18/12, ο Σ.ΟΛ.ΑΡ. θα δώσει το λόγο σε καταξιωμένους τεχνικούς προκειμένου να παρουσιαστούν στο ευρύ κοινό οι βασικές τεχνικές οι οποίες εφαρμόζονται σήμερα στην πράσινη δόμηση της χώρας μας. Στο συνέδριο θα περιλαμβάνεται έκθεση οικολογικών οικοδομικών υλικών, επισκέψεις σε βιοκλιματικά κτίρια και εργοτάξια και άλλες εκδηλώσεις.

ΕΠΤΑ

Σχέδιο Δράσης για την Βιώσιμη Ενέργεια στο Δήμο Λουτρακίου Η εταιρεία ΕΠΤΑ Σύμβουλοι - Μελετητές Περιβαλλοντικών Έργων προχωρά στη σύνταξη του “Σχεδίου Δράσης για την Βιώσιμη Ενέργεια” του Δήμου Λουτρακίου - Περαχώρας στα πλαίσια του Συμφώνου των Δημάρχων, μίας καινοτόμου πρωτοβουλίας στην οποία συμμετέχουν ήδη πάνω από 1800 Δήμοι από όλη την Ευρώπη, εκ των οποίων 49 από την Ελλάδα και η οποία αποσκοπεί στην κινητοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης για την επίτευξη των στόχων του 20-20-20. Πρόκειται για την πολιτική της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια που προβλέπει για το 2020 μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 20% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, αύξηση του ποσοστού χρήσης ΑΠΕ σε 20% της συνολικής ενεργειακής παραγωγής και περιορισμός της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 20% των προβλεπόμενων για το 2020 επιπέδων με τη βελτίωση της

ενεργειακής απόδοσης. Η πρώτη φάση του έργου που αφορά στην προετοιμασία της “Βασικής Απογραφής Εκπομπών CO2” εντός των ορίων του Δήμου (δημοτικά κτίρια, υπηρεσίες, εγκαταστάσεις και οχήματα, οικιακός και τριτογενής τομέας, συγκοινωνίες και ιδιωτικά οχήματα, κτλ) έχει ήδη ξεκινήσει, παρέχοντας χρήσιμα συμπεράσματα. H απογραφή θα αναδείξει τη σχετική συνεισφορά κάθε τομέα στις συνολικές εκπομπές CO2, ώστε να επιλεγούν οι κατάλληλοι άξονες δράσης για τη μείωση τους. Μετά την ολοκλήρωση συλλογής των απαραίτητων στοιχείων, θα ξεκινήσει η σύνταξη του “Σχεδίου Δράσης για την Βιώσιμη Ενέργεια” σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που θέτει το Σύμφωνο των Δημάρχων. Στο Σχέδιο Δράσης θα περιγραφούν οι δράσεις που πρέπει να αναλάβει ο Δήμος για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητάς του, την κινητοποίηση της

κοινωνίας των πολιτών προς την ίδια κατεύθυνση, χρονοδιάγραμμα και τρόπους χρηματοδότησης των προτάσεων αλλά και τρόπους παρακολούθησης των στόχων που τέθηκαν. Ο Δήμος Λουτρακίου - Περαχώρας, με την παρούσα πρωτοβουλία, στοχεύει στην μείωση των εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 20% εντός των ορίων του, έως το 2020, μέσω της ενεργειακής αποδοτικότητας, της εγκατάστασης συστημάτων ΑΠΕ, της βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων των δραστηριοτήτων του αλλά και της ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης των πολιτών του στους αντίστοιχους τομείς. Η επίτευξη του στόχου που τέθηκε, αναμένεται να προσφέρει επιπλέον οικονομικά οφέλη, μέσω της εξοικονόμησης ενεργειακών και οικονομικών πόρων από τον Δήμο και τους πολίτες αλλά και περιβαλλοντικά οφέλη από την επιδίωξη στόχων αειφόρου ανάπτυξης.

ΕΛΕΤΑΕΝ

Τα πλεονεκτήματα των μικρών ανεμογεννητριών Οι μικρές ανεμογεννήτριες μπορεί να εγκατασταθούν σε σπίτια, κτίρια, οικόπεδα ή γήπεδα και να προσφέρουν την καθαρή αιολική ενέργεια σε κάθε πολίτη. Αυτό τονίζει η ΕΛΕΤΑΕΝ, προσθέτοντας ότι η ανάπτυξη και τα οφέλη της αιολικής ενέργειας μπορούν να διαχυθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό σε όλη την κοινωνία και μάλιστα στα μεσαία και μικρομεσαία εισοδηματικά στρώματα και την ελληνική περιφέρεια. Μπορούν να παράγουν πολλαπλασιαστικά οφέλη συμβάλλοντας όχι μόνο στην προώθηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας αλλά και στην περιφερειακή ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Οι μικρές ανε-

μογεννήτριες, όπως είναι γνωστό, απαλλάσσονται από τις άδειες παραγωγής, εγκατάστασης και λειτουργίας αν η συνολική ισχύς δεν υπερβαίνει τα 100 kW. Απαλλάσσονται από την Έγκριση Περιβαλλοντικών όρων αν εγκαθίστανται σε κτίρια ή εντός οργανωμένων βιομηχανικών υποδοχέων. Επίσης απαλλάσσονται από ΕΠΟ αν η συνολική ισχύς δεν υπερβαίνει τα 20 kW (αν σε απόσταση μικρότερη από 150 μ υφίσταται και άλλη ανεμογεννήτρια τότε πρέπει να χορηγηθεί ΕΠΟ). Απολαμβάνουν τιμή πώλησης της ενέργειας προς το δίκτυο 250 €/ΜWh εφόσον η συνολική ισχύς δεν υπερβαίνει τα 50 kW. Η ΕΛΕΤΑΕΝ καλεί το ΥΠΕΚΑ να λάβει μέριμνα στις

Υπουργικές Αποφάσεις που ετοιμάζει, για την αδειοδότηση των μικρών ανεμογεννητριών ώστε να μην μένει καμία αμφιβολία για την εφαρμογή των ανωτέρω αδειοδοτικών απλοποιήσεων, να αποσαφηνίσει ότι οι διατάξεις του νόμου ισχύουν προφανώς και εφαρμόζονται άμεσα ακόμα και αν δεν έχουν προλάβει να προσαρμοστούν οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις στις νέες διατάξεις του ν. 3851/2010, να καθορίσει σε συνεργασία με το Διαχειριστή Δικτύου και τον ΔΕΣΜΗΕ σαφείς διαδικασίες για τον μονοσήμαντο καθορισμό του μεγέθους της κάθε εγκατάστασης ώστε να μην γίνονται καταχρήσεις ή τεχνητές κατατμήσεις.

ΟΜΝΙPHOS

Φωτοβολταϊκός σταθμός σε αθηναϊκό κτίριο Η εταιρεία omniPHOS ολοκλήρωσε με επιτυχία την εγκατάσταση ενός φωτοβολταϊκού σταθμού ισχύος 20kWp σε νέα οικοδομή της εταιρείας ANKOT στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 93. Το κτίριο πρωτοτυπεί ως προς το γεωμετρικό του σχήμα, αφού έχει πολ-

λές κεκλιμένες επιφάνειες. Έχει επενδυθεί εξωτερικά με κρύσταλλα πράσινου χρώματος και στο μεγαλύτερο μέρος των εξωστών του, τοποθετήθηκαν φωτοβολταϊκές γεννήτριες με ειδική μεταλλική κατασκευή. Συνολικά, τοποθετήθηκαν 62 φωτοβολταϊκές γεννήτριες της

Sunpower στους εξώστες των ορόφων και 30 Powerplus της εταιρείας Conergy στη στέγη του κτιρίου. Οι μετατροπείς ισχύος που χρησιμοποιήθηκαν είναι 3 SMC 7000HV της εταιρείας SMA. Το έργο ανέλαβε η Conergy ΕΠΕ και εκτέλεσε η omniPHOS ATE.

23

180.000 επισκέπτες στη Light+Building 2010 “Παρατηρείται διεθνώς μια τεράστια ζήτηση για προϊόντα κτιριακού φωτισμού υψηλής ενεργειακής αποδοτικότητας. Και αυτή η τάση επιβεβαιώθηκε με εντυπωσιακό τρόπο στα αποτελέσματα, όπως αυτά αποτυπώθηκαν στην 6η Light+Building”, σημείωσε ο δρ. Michael Peters, μέλος του διοικητικού συμβούλιου της Messe Frankfurt, δίνοντας ανάγλυφα το στίγμα της διεθνούς έκθεσης. Η Light & Building επάξια έχει κατακτήσει τη φήμη της κορυφαίας παγκοσμίως εμπορικής έκθεσης αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας, γεγονός που αποδεικνύεται από τον τελικό απολογισμό που κάνει λόγο για πάνω από 180.000 επισκέπτες στο εκθεσιακό κέντρο της Φρανκφούρτης, που συνιστά αύξηση κατά 8%, καθώς προ διετίας οι επισκέπτες ήταν 167.000. Κάτω από το σύνθημα της ενεργειακής αποδοτικότητας, 2.177 κατασκευαστές και παραγωγικές επιχειρήσεις (το 2008 ήταν 2.173) παρουσίασαν τα τελευταία τους τεχνολογικά επιτεύγματα και προϊόντα, μια μεγάλη γκάμα ηλεκτρολογικών και ηλεκτρονικών προϊόντων και εφαρμογών, συστήματα και προϊόντα κτιριακού αυτοματισμού κ.α. Η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών ήρθε ισοδύναμα τόσο από το εσωτερικό της διοργανώτριας Γερμανίας όσο και από χώρες του εξωτερικού. Γενικά, οι διεθνείς επισκέπτες αποτέλεσαν το 43% του συνόλου των επισκεπτών, δηλαδή περίπου ένας στους δύο προήλθε από χώρες του εξωτερικού. Κάνοντας ένα συνοπτικό απολογισμό των αποτελεσμάτων της έκθεσης, ο κ. Michael Peters δήλωσε τα εξής: “Είχαμε ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα, μια απίστευτη ατμόσφαιρα σε όλες τις αίθουσες της έκθεσης και ένα επίπεδο επιχειρηματικού δυναμισμού που θα διατηρηθεί πολύ μετά από το τέλος της Light+Building 2010. Και αυτό αναδεικνύει το πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει μια κορυφαία εμπορική έκθεση σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, προσφέροντας μια πρόσθετη ώθηση στις προσπάθειες αναζωογόνησης της αγοράς. Η Light+Building όντας ένα πραγματικό βήμα καινοτομίας, θεσπίζει νέα standard για την τεχνολογία, το design και την αειφορία σε παγκόσμιο επίπεδο, και δημιουργεί ευκαιρίες για σύναψη διεθνών επιχειρηματικών επαφών. Δείχνει με τα αποτελέσματά της, τι είναι δυνατό να επιτύχουν στις μέρες μας οι τομείς του φωτισμού, των υπηρεσιών κτιριακής τεχνολογίας και της ενεργειακής εξοικονόμησης”. Εκτός από τη Γερμανία, οι πέντε κορυφαίες σε εκπροσώπηση επισκεπτών χώρες της Light+Building 2010 ήταν η Ολλανδία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Γαλλία και η Βρετανία. Αξιόλογη αύξηση επισκεπτών σημειώθηκε από τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, καθώς και από την Ασία. Η πιο σημαντική ομάδα επισκεπτών προερχόταν από το εμπόριο και για άλλη μια φορά η αναλογία ήταν ένας στους τέσσερις για το σύνολο των 40.000 και πλέον επισκεπτών. Επίσης, ένα αξιόλογο τμήμα των επισκεπτών αποτελούσαν οι αρχιτέκτονες, οι πολιτικοί μηχανικοί, οι μελετητές φωτισμού και οι μηχανικοί. Το 96% των επισκεπτών δήλωσε ικανοποιημένο από τη γκάμα των προϊόντων και των υπηρεσιών που τους πρόσφερε η έκθεση. Κατά μέσο όρο, οι επισκέπτες διέθεσαν δύο ημέρες περιδιαβαίνοντας την έκθεση και ερχόμενοι σε επαφή με εκθέτες του ενδιαφέροντός τους. Όσον αφορά την αξιολόγηση ενδιαφέροντος των εντεταλμένων εκπροσώπων των εταιρειών - επισκεπτών σχετικά με τα προσφερόμενα προϊόντα, οι εκτιμήσεις ήταν οι ακόλουθες: Το 55% των επισκεπτών δήλωσαν πρωτίστως ενδιαφέρον για τον τομέα του τεχνικού φωτισμού, των αξεσουάρ και των

24 ΕΚΘΕΣΗ

λαμπών, ενώ το 51% επισκέφθηκε την έκθεση κυρίως για την ηλεκτρολογική τεχνολογία, το 41% για τον κτιριακό αυτοματισμό και το 30% για διακοσμητικά φωτιστικά και διάφορα αξεσουάρ. Συνολικά, η δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης, ανέδειξε ένα συνολικό ποσοστό 86% των εκθετών που δήλωσαν ότι πέτυχαν τους στόχους τους στην έκθεση. Ο Friedhelm Loh, πρόεδρος της Γερμανικής Ένωσης Βιομηχανιών Ηλεκτρονικών και Ηλεκτρολογικών Υλικών δήλωσε σχετικά με την “Light+Building 2010”: “Ήταν μια έκθεση που σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Ο μεγάλος αριθμός επισκεπτών, οι διάφορες συζητήσεις και παρουσιάσεις ειδικών αναλυτών των κλάδων, και η θετική διάθεση ανάμεσα στους εκθέτες αποτελούν ένα εξαιρετικά θετικό έδαφος για να ατενίσουμε με αισιοδοξία το μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, προσδοκούμε περαιτέρω ανάπτυξη των εργασιών μας ιδίως στον τομέα της ενεργειακής αποδοτικότητας και του LED. Η γερμανική βιομηχανία ηλεκτρολογικού υλικού οδηγεί πρωτοπόρα αυτή την αγορά και αισθάνεται αισιοδοξία για το μέλλον”. Ο Walter Tschischka, πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Εμπορικών Επιχειρήσεων Ηλεκτρολογίας και Τεχνολογίας Πληροφόρησης (ZVEH) δήλωσε από τη μεριά του τα εξής: “Η Light+Building είναι η κορυφαία διοργάνωση του ηλεκτρομηχανολογικού τομέα. Η διάθεση, οι συζητήσεις και ο αριθμός των επισκεπτών κινήθηκαν σε εξαιρετικά επίπεδα. Τα πιο σημαντικά θέματα που απασχόλησαν την έκθεση ήταν έννοιες όπως ηλεκτρονική νοημοσύνη, ενεργειακή αποδοτικότητα, ηλεκτρονική δικτύωση και φωτισμός. Η έκθεση δεν άφησε την παραμικρή αμφιβολία ότι τίποτα δεν μπορεί να λειτουργήσει στην εποχή μας χωρίς ηλεκτρισμό. Οι επισκέπτες μάλιστα είχαν τη δυνατότητα και οι ίδιοι να το διαπιστώσουν επισκεπτόμενοι το “e-σπίτι” (E House) που ήταν ένα πρότυπο ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, με μια ευρεία γκάμα εφαρμογών, από φωτισμό LED και e-κίνηση, έως την ενεργειακή εξοικονόμηση για ηλεκτρολογικό εξοπλισμό και την εγκατάσταση διαφόρων κτιριακών τεχνολογικών συστημάτων. Οι πολυάριθμες συζητήσεις επίσης που διεξήχθησαν ανάδειξαν τα ζητήματα εκείνα που αναμένεται να αποτελέσουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για το μέλλον του κλάδου: η ενεργειακή αποδοτικότη-

τα και οι έξυπνες ηλεκτρολογικές εφαρμογές. Ο Μichael Schmidt, πρόεδρος του τομέα αυτοματισμού και διαχείρισης κτιρίων της Γερμανικής Ένωσης Κατασκευαστών Μηχανημάτων και Εγκαταστάσεων (VDMA), τόνισε τα εξής: “Η Light+Building πραγματοποιήθηκε σε μια ιδιαίτερα ενεργή περίοδο για τον κλάδο του κτιριακού αυτοματισμού. Το οικονομικό κλίμα του κλάδου αποδείχτηκε αρκετά ανθεκτικό και τα αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου του 2010 υποδηλώνει ταχεία ανάκαμψη. Ο πυρήνας των εργασιών του κλάδου μας εξακολουθεί να είναι οι λύσεις ενεργειακής εξοικονόμησης με ελκυστικούς οικονομικούς διακανονισμούς και με επίτευξη μεγαλύτερης θερμικής άνεσης για τους χρήστες των κτιρίων, κάτι που είναι εξαιρετικός συνδυασμός. Σε αντίθεση με επενδύσεις που αφορούν το κτιριακό κέλυφος, οι επενδύσεις σε εφαρμογές κτιριακού αυτοματισμού αποσβένονται σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τους πολιτικούς! Τα μέλη μας αντιλαμβάνονται

ότι η τάση για μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας ενισχύει τη σπουδαιότητά της έναντι άλλων συναφών τομέων και ότι τα ενεργειακά αποδοτικά προϊόντα εμφανίστηκαν σε όλο και περισσότερα εκθεσιακά περίπτερα”. Το συνέδριο Building Performance Congress, που αποτέλεσε την καρδιά του προγράμματος της φετινής Light+Building, προσέλκυσε περισσότερους από 1.000 συμμετέχοντες. Ένα άλλο σπουδαίο γεγονός που συνδέθηκε με την έκθεση ήταν και το Luminale, που συνοψίστηκε σε 150 φωτεινά events στα πιο σπουδαία σημεία της πόλης της Φρανκφούρτης αλλά και της περιφέρειας της Ρηνανίας. Πάνω από 120.000 επισκέπτες από όλο τον κόσμο εκτιμάται ότι απόλαυσε αυτό το σπουδαίο γεγονός που περιλάμβανε μια πληθώρα θεμάτων, από τη χρήση LED έως την ανάδειξη της ενεργειακής αποδοτικότητας σε πεδία εφαρμογής όπως ο φωτισμός, ο ήχος και άλλα μέσα. Η επόμενη Light+Building θα πραγματοποιηθεί στην Φρανκφούρτη από τις 15 έως τις 20 Απριλίου 2012.

25

Οι όροι εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε εκτός κι εντός σχεδίου περιοχές Εγκρίθηκαν από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής οι ειδικοί όροι που διέπουν πλέον την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε γήπεδα και κτίρια σε εκτός σχεδίου περιοχές σε κτίρια καθώς και σε οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών και οικισμούς. Οι ειδικοί όροι που διέπουν την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε γήπεδα και κτίρια σε εκτός σχεδίου περιοχές είναι οι ακόλουθοι: Όροι εγκατάστασης σε εκτός σχεδίου περιοχές Σε γήπεδα που βρίσκονται σε εκτός σχεδίου περιοχές επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών, ανεξαρτήτως ισχύος, σύμφωνα και με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 17 της υπ’ αριθμ. 49828/2008 Υπουργικής Απόφασης για την έγκριση του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις Α.Π.Ε. (ΦΕΚ Β’ 2464), όπως ισχύει. Δεν απαιτείται τα γήπεδα να είναι άρτια και οικοδομήσιμα, εκτός εάν ζητούνται δομικές κατασκευές πέραν των απολύτως αναγκαίων για την εγκατάσταση αυτή. Ως απολύτως αναγκαίες κατασκευές νοούνται: α) στυλίσκος μετρητής της Δ.Ε.Η., β) οικίσκος εγκατάστασης ηλεκτρονικού εξοπλισμού των Φ/Β συστημάτων που δύναται να είναι προκατασκευασμένος, με τις απολύτως αναγκαίες διαστάσεις και μέχρι εμβαδού 15τ.μ., γ) περίφραξη για την προστασία της εγκατάστασης με συρματόπλεγμα μέχρι ύψους 2,5μ. με συμπαγές τοιχίο μέχρι 30 εκατοστά και δ) εγκατεστημένος εξοπλισμός Φ/Β συστημάτων των οποίων κανένα στοιχείο δεν υπερβαίνει τα 2,5μ. από τη στάθμη του φυσικού ή τεχνητά διαμορφωμένου εδάφους των γηπέδων. Τα φωτοβολταϊκά συστήματα δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν σε κάλυψη το 60% της επιφάνειας του γηπέδου. Ως κάλυψη, νοείται η προβολή στο οριζόντιο επίπεδο του συνόλου των εγκαταστάσεων του φωτοβολταϊκού εξοπλισμού, ενώ δεν συνυπολογίζονται στην κάλυψη τα κενά μεταξύ των φωτοβολταϊκών συστοιχιών. Σε περίπτωση ανέγερσης και άλλων χρή-

26 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

σεων δομικών κατασκευών εντός του γηπέδου (όπως κατοικία, γεωργικές αποθήκες κ.λπ.), αυτές συνυπολογίζονται στο παραπάνω καθοριζόμενο ποσοστό κάλυψης, ενώ ως προς τους λοιπούς όρους και περιορισμούς δόμησης για τις χρήσεις αυτές θα ισχύουν οι γενικοί της εκτός σχεδίου δόμησης ή οι τυχόν ειδικοί όροι και περιορισμοί που ισχύουν από άλλες ρυθμίσεις (Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου, Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια ή Σχέδια Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης κ.λπ.). Οι ελάχιστες αποστάσεις των εγκαταστάσεων και τυχόν οικίσκου της περίπτωσης β) της παραγράφου 1 που πρέπει να τηρούνται από τα όρια των γηπέδων, ορίζονται στο διπλάσιο του ύψους της εγκατάστασης. Η ελάχιστη απόσταση δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 2,5μ. Απαραίτητη προϋπόθεση, για την εγκατάσταση των Φ/Β συστημάτων, είναι η απόδειξη της κυριότητας ή της νόμιμης κατοχής του γηπέδου εγκατάστασης, καθώς και της συμφωνίας του συνόλου τυχόν συνιδιοκτητών. Διαδικασία εγκατάστασης Για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων, ανεξαρτήτως ισχύος, δεν απαιτείται η έκδοση οικοδομικής άδειας, αλλά έκδοση έγκρισης εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας που εκδίδεται από την αρμόδια Διεύθυνση Πολεοδομίας, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπ’ αριθμ.

5219/3-2-2004 (ΦΕΚ Δ’ 114) Υπουργικής Απόφασης, όπως ισχύει. Η έγκριση της αρμόδιας Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (Ε.Π.Α.Ε.) απαιτείται ειδικά μόνο στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) στην περίπτωση του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 17 του ν.1577/1985, β) σε περίπτωση που η εγκατάσταση προβλέπεται να γίνει σε περιοχές που έχουν χαρακτηρισθεί ως ιδι-

αιτέρου φυσικού κάλλους και προστατεύονται ως προς την πολεοδομική ανάπτυξη από ειδικά διατάγματα, και γ) σε κάθε περίπτωση που η εγκατάσταση προβλέπεται σε διατηρητέα κτίρια. Οι διατάξεις του άρθρου 1 της υπ’ αριθμ.

5219/3-2-2004 απόφασης (ΦΕΚ ∆’ 114) τροποποιούνται, ως εξής: α) Η περίπτωση ιε) της παραγράφου 3 αντικαθίσταται ως εξής: “ιε. Τοποθέτηση ηλιακών θερμοσιφώνων, ηλιακών και φωτοβολταϊκών συστημάτων που εγκαθίστανται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις κείμενες σχετικές διατάξεις”. β) Μετά την παράγραφο 3 προστίθεται παράγραφος 4 ως εξής: “4. Στην περίπτωση τοποθέτησης Φωτοβολταϊκών συστημάτων μέχρι 100kW, σε γήπεδα που δεν βρίσκονται σε δάσος ή σε δασική έκταση, σε ρέμα, στον αιγιαλό ή την παραλία, σε καθορισμένο αρχαιολογικό χώρο ή σε περιοχή απολύτου προστασίας της φύσης, τα απαραίτητα δικαιολογητικά για την έκδοση έγκρισης εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας, είναι: α) σύντομη περιγραφή των εκτελούμενων εργασιών, που αφορούν στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σταθμού, β) τοπογραφικό διάγραμμα κλίμακας 1:5000 συντεταγμένο κατά τις ισχύουσες προδιαγραφές σε ψηφιακή μορφή και εξαρτημένο από το Εθνικό Σύστημα Αναφοράς ΕΓΣΑ87 και διάγραμμα κάλυψης όπου φαίνεται η θέση εγκατάστασης του σχετικού εξοπλισμού, γ) υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερόμενου στην οποία θα δηλώνεται ότι, το ακίνητο στο οποίο προτίθεται να εγκαταστήσει το φωτοβολταϊκό σταθμό δεν βρίσκεται σε δάσος ή σε δασική έκταση, ρέμα, στον αιγιαλό ή την παραλία, σε καθορισμένο αρχαιολογικό χώρο ή σε περιοχή απολύτου προστασίας της φύσης, δ) αποδεικτικό κοινοποίησης του αντιγρά-

φου της παραπάνω υπεύθυνης δήλωσης και του τοπογραφικού σχεδίου, στο οικείο δασαρχείο ή κατά περίπτωση άλλη αρμόδια υπηρεσία, καθώς και στην υπηρεσία Α.Π.Ε του άρθρου 11 του ν.3851/2010 (ΦΕΚ Α’ 85), ε) έγκριση της αρμόδιας Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (Ε.Π.Α.Ε.), στις περιπτώσεις που αυτή απαιτείται. Στις παραπάνω περιπτώσεις η Υπηρεσία ΑΠΕ μπορεί να ελέγχει αυτεπαγγέλτως ζητήματα που σχετίζονται με τον τόπο εγκατάστασης των Φ/Β σταθμών απευθύνοντας ερωτήματα στις κατά περίπτωση αρμόδιες υπηρεσίες. Στην περίπτωση αυτή σε είκοσι (20) ημέρες από την κοινοποίηση σε αυτήν της υπεύθυνης δήλωσης κοινοποιεί τα αποτελέσματα του ελέγχου στην αρμόδια για τη χορήγηση της έγκρισης πολεοδομική υπηρεσία, προκειμένου η τελευταία να προβεί στις νόμιμες ενέργειες. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι το περιεχόμενο της υπεύθυνης δήλωσης δεν είναι αληθές, πέραν των προβλεπόμενων συνεπειών εκ του λόγου αυτού επιβάλλονται και άλλες τυχόν προβλεπόμενες κυρώσεις στις σχετικές κείμενες διατάξεις.” Σε κτίρια που βρίσκονται σε περιοχές εκτός σχεδίου, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων ανεξαρτήτως ισχύος που δεν εντάσσονται στο Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων και ηλιακών συστημάτων ψύξης ή θέρμανσης χώρου, επιτρέπεται υπό τους όρους που προβλέπονται στις παραγράφους 1 έως 7 του άρθρου 3 της υ.α. υπ΄αριθμ…. “Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς” (ΦΕΚ ….). Ειδικότερα για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε κτίρια ισχύος μεγαλύτερης από 10kW εκτός σχεδίου πόλεως απαιτείται η συνυποβολή τοπογραφικού διαγράμματος και αντίγραφο της οικοδομικής άδειας. Όροι εγκατάστασης εντός οικισμών και σε εντός σχεδίου περιοχές Όσον αφορά την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς, προβλέπονται τα εξής: Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων ψύξης και θέρμανσης χώρου επιτρέπεται μετά από έγκριση εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας στους ακάλυπτους χώρους των οικοπέδων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου και εντός οικισμών, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 3 του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Α.Π.Ε., με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 23 του Κτιριοδομικού Κανονισμού περί φύτευσης οικοπέδων και υπό την προϋπό-

θεση της συμφωνίας του συνόλου των συνιδιοκτητών. Για την εγκατάσταση των συστημάτων αυτών δεν απαιτείται η έγκριση της αρμόδιας Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (Ε.Π.Α.Ε.) με εξαίρεση: α) στην περίπτωση του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 17 του ν.1577/1985, β) στις περιπτώσεις που η εγκατάσταση προβλέπεται να γίνει σε περιοχές που έχουν χαρακτηρισθεί ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και προστατεύονται ως προς την πολεοδομική ανάπτυξη από ειδικά διατάγματα, και γ) στις περιπτώσεις που η εγκατάσταση προβλέπεται να γίνει σε οικόπεδα όπου βρίσκονται διατηρητέα κτίρια, καθώς και σε παραδοσιακούς οικισμούς. Όροι εγκατάστασης σε παραδοσιακούς οικισμούς και διατηρητέα κτίρια Επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων ψύξης και θέρμανσης χώρου σε χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούς, ιστορικά τμήματα πόλεων και διατηρητέα κτίρια μετά από έγκριση εργασιών μικρής κλίμακας. Η έγκριση χορηγείται ύστερα από γνωμοδότηση της αρμόδιας Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (Ε.Π.Α.Ε.) ως προς την ένταξή τους στον χώρο, αν προβλέπονται στα σχετικά διατάγματα προστασίας παραδοσιακών οικισμών, ή αν επιτρέπονται από τους ειδικούς όρους δόμησης μεμονωμένων διατηρητέων κτιρίων, όπως προβλέπονται από τις σχετικές διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, υπό την προϋπόθεση της συμφωνίας του συνόλου των συνιδιοκτητών. Στις περιπτώσεις που απαιτείται έγκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, υποβάλλεται σκαρίφημα του χώρου τοποθέτησης των φωτοβολταϊκών στοιχείων και φωτογραφική τεκμηρίωση. Όροι και διαδικασία εγκατάστασης σε κτίρια Η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών συστημάτων ανεξαρτήτως ισχύος και ηλιακών συστημάτων ψύξης και θέρμανσης χώρου πάνω σε κτίρια, επιτρέπεται εφόσον γίνεται, σύμφωνα με την παρ. 1α’ του άρθρου 16 του ν.1577/1985 στο δώμα ή τη στέγη νομίμως υφιστάμενου κτιρίου, συμπεριλαμβανομένων στέγαστρων, βεραντών, προσόψεων και σκιάστρων, όπως αυτά ορίζονται στη διάταξη της παραγράφου 6 του άρθρου 11 του ν.1577/85 (ΦΕΚ Α΄ 210), όπως ισχύει, καθώς και βοηθητικών χώρων του κτιρίου, όπως αποθήκες και χώροι στάθμευσης, όπως ορίζονται στην παράγραφο 17γ του άρθρου 2 του ίδιου νόμου, υπό την προϋπόθεση της συμφωνίας του συνόλου των συνιδιοκτητών. Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων επί των δωμάτων των κτιρίων επιτρέπεται εφόσον δεν αντίκειται σε ειδικότερους όρους δόμησης που ισχύουν για την

περιοχή. Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών στοιχείων και ηλιακών συστημάτων ψύξης και θέρμανσης χώρου πάνω από την απόληξη του κλιμακοστασίου και του φρεατίου ανελκυστήρα. Η διάταξη των φωτοβολταϊκών στοιχείων και των ηλιακών συστημάτων ψύξης και θέρμανσης χώρου δεν θα πρέπει να δημιουργεί χώρο κύριας ή βοηθητικής χρήσης ή ημιυπαίθριο χώρο ή να εμποδίζει την απρόσκοπτη προσπέλαση σε κοινόχρηστους χώρους. Σε περίπτωση ορόφου σε υποχώρηση, οι εγκαταστάσεις αυτές θα περιορίζονται στο περίγραμμα του ορόφου. Σε περίπτωση τοποθέτησης σε στέγη, αυτή θα πρέπει να γίνεται εντός του περιγράμματος της στέγης, ακολουθώντας την κλίση της, ώστε να εξασφαλίζεται η αισθητική εικόνα του κτιρίου. Τα φωτοβολταϊκά συστήματα και τα ηλιακά συστήματα ψύξης και θέρμανσης χώρου θα πρέπει να αποτελούν ενιαίο σύνολο με τις υπόλοιπες κατασκευές βάσει του άρθρου 16 του ν.1577/1985, εφόσον υπάρχουν, έτσι ώστε να μην προσβάλλεται η αισθητική του κτιρίου και του περιβάλλοντος. Αν τα φωτοβολταϊκά συστήματα και τα ηλιακά συστήματα ψύξης και θέρμανσης χώρου τοποθετούνται στο δώμα του κτιρίου, οι αποστάσεις από το στηθαίο του δώματος θα πρέπει να είναι κατ’ ελάχιστο 0,50μ. για λόγους ασφαλείας. Ειδικά για την τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών συστημάτων πάνω σε κτίρια και για ισχύ μέχρι των 100KW δεν απαιτείται οικοδομική άδεια, ούτε έγκριση εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας. Ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει έγγραφη γνωστοποίηση εργασιών και εκπόνησης της μελέτης εγκατάστασης και ενεργειακής απόδοσης των φωτοβολταϊκών συστημάτων στον Διαχειριστή του δικτύου ή σε άλλο προμηθευτή που ηλεκτροδοτεί το κτίριο όπου εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα, η οποία υπογράφεται από τον ενδιαφερόμενο και τον επιβλέποντα για την εγκατάσταση μηχανικό, και επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης που τους καθιστά υπεύθυνους κατά νόμο, για την τήρηση των όρων της παρούσας απόφασης. Στις περιπτώσεις που απαιτείται η γνωμοδότηση της Επιτροπής Πολεοδομικού Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (ΕΠΑΕ) αυτή κατατίθεται μαζί με το έγγραφο γνωστοποίησης εργασιών. Για τη σύνδεση με το Διαχειριστή του δικτύου δεν απαιτείται αυτοψία ή άλλη ενέργεια της αρμόδιας Πολεοδομικής Υπηρεσίας. Για την τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών συστημάτων πάνω σε κτίρια για ισχύ μεγαλύτερη των 100KW, απαιτείται η έγκριση εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας σύμφωνα με τις διατάξεις της υπ’ αρ.5219/04 (ΦΕΚ 114/Δ΄) Υπ. Απόφασης.

27

Κολυμβητήριο Κολλεγίου Αθηνών στην Κάντζα Αττικής Μανώλης Ηλιάκης MA Arcitecture & Spatial Culture email:iliakis@lycos.com

Το κλειστό κολυμβητήριο του Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος στην Κάντζα Αττικής σχεδιάστηκε από το στάδιο του κλειστού (με πρόσκληση) αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, ως πρόταση ενός συγκροτήματος με ιδιαίτερη βιοκλιματική λειτουργία.

Το κολυμβητήριο χρησιμοποιείται από τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου του Ιδρύματος και αποτελεί τμήμα του ήδη χρησιμοποιούμενου χώρου από τις λοιπές εγκαταστάσεις του. Η θέση κατασκευής του βρίσκεται στην νοτιοανατολική πλευρά του όλου ακινήτου και παράπλευρα του ορίου αυτού προς το δημόσιο δρόμο περιμετρικά του Κολεγίου. Λόγω αυτής της θέσης είναι δυνατή η απ’ ευθείας κυκλοφοριακή σύνδεση του άμεσου περιβάλλοντος με τη δημόσια περιμετρική οδό σε κυκλοφορικό κόμβο που προβλέπεται στο βορειοανατολικό άκρο του χώρου αυτού. Το κλειστό κολυμβητήριο περιέχει δεξαμενή κολύμβησης διαστάσεων 25x21 μέτρων, οκτώ διαδρομών. Επίσης διαθέτει κερκίδες θεατών με 294 θέσεις καθημένων σε σταθερά καθίσματα. Το μηχανοστάσιο - λεβητοστάσιο εφάπτεται με την μακρά πλευρά του στον ανατολικό περιμετρικό υπόγειο διάδρομο της κολυμβητικής δεξαμενής. Οι θεατές διαθέτουν ειδική είσοδο μακριά από την είσοδο των μαθητών και των παραγόντων του κολυμβητηρίου. Η είσοδος αυτή βρίσκεται δίπλα στην οδό πρόσβασης προς το κολυμβητήριο, στη βόρεια πλευρά αυτού. Υπάρχει όμως και μια αντιδιαμετρική δεύτερη έξοδος, ώστε να πληρούνται οι απατήσεις των οδεύσεων δια-

28 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

φυγής. Εκατέρωθεν των κερκίδων έχουν προβλεφθεί χώρος αναψυκτηρίου προς την πλευρά της κυρίας εισόδου (βόρεια πλευρά) και χώροι υγιεινής για άνδρες και γυναίκες στη νότια πλευρά τους. Οι μαθητές του Δημοτικού προσέρχονται στο κολυμβητήριο από τη δυτική - βορειοδυτική πλευρά του. Υπάρχει χώρος εισόδου και υποδοχής που επικοινωνεί και ελέγχεται άμεσα από τους χώρους της διοίκησης και των προπονητών. Από την υποδοχή, οι μαθητές μπορούν να προχωρήσουν προς δύο αντιδιαμετρικά τοποθετημένα συγκροτήματα αποδυτηρίων. Το κάθε συγκρότημα είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να μπορεί άμεσα να χωρίζεται σε δύο πλήρως εξοπλισμένα υποσύνολα. Έτσι το κολυμβητήριο μπορεί να λειτουργεί είτε με δύο, είτε με τέσσερις ανεξάρτητους χώρους αποδυτηρίων για την καλύτερη εξυπηρέτηση των μαθητών. Στο χώρο υποδοχής και εισόδου των αποδυτηρίων υπάρχουν ο χώρος διοίκησης, ο χώρος των προπονητών, ο χώρος του ιατρείου και η αποθήκη οργάνων.

Δομικό σύστημα Για το δομικό σύστημα του κολυμβητηρίου έχει χρησιμοποιηθεί: το οπλισμένο σκυρόδεμα για την κατασκευή των θεμελιώσεων, υπόγειων και ισόγειων χώρων, κα-

θώς και των κερκίδων των θεατών, οι ξύλινοι τοξωτοί φορείς και οι δευτερεύοντες δοκοί από συγκολλητό ξύλο με επικάλυψη από αντεπικολλητή ξυλεία για τη στέγαση, o χαλύβδινος σκελετός με τα ξύλινα δευτερεύοντα στοιχεία για τα τοιχοπετάσματα. Ως κύριος φέρων φορέας κάλυψης της στέγασης, ανοίγματος 38,40 μέτρων, επιλέχθηκε το τριαρθρωτό καμπύλο τόξο. Αυτή η επιλογή έγινε για τους εξής λόγους: • Ο τριαρθρωτός φορέας επιδέχεται εύκολα και ανώδυνα τυχόν διαφορικές μικρομετατοπίσεις των βάσεων στήριξής του, χωρίς την ανάπτυξη επικίνδυνων τάσεων στο σώμα του φορέα.

• Ο τοξωτός φορέας προσφέρει μεγαλύτερο χώρο περιεχόμενου ατμοσφαιρικού αέρα, πράγμα εξαιρετικά κρίσιμο για την υγιεινή ατμόσφαιρα ως προς το περιεχόμενο των χλωριούχων ατμών σε αυτήν.

• Ο τριαρθρωτός τοξωτός φορέας δίνει εύκολα τη δυνατότητα σχεδιασμού της επί τόπου σύνθεσης και ανόρθωσής του με τα ελάχιστα μηχανικά μέσα και χωρίς την κατασκευή ικριωμάτων. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται σημαντικά ο χρόνος και το κόστος κατασκευής.

• Το ξύλο επιλέγεται ως κύριο δομικό υλικό των φορέων της στέγασης διότι παρουσιάζει (με κατάλληλο σχεδιασμό και παραγωγή) την υψηλότερη δυνατή αντοχή στους χλωριούχους υδρατμούς. Εκτός αυ-

τού, ως μονωτικό υλικό, μειώνει στο ελάχιστο (έναντι του χάλυβα για παράδειγμα) τις άμεσες επιφανειακές υγροποιήσεις των υδρατμών. Τέλος, επιτυγχάνει τον υψηλότερο βαθμό αισθητικής και ακουστικής του εσωτερικού χώρου για τους μικρούς μαθητές. Το ξύλο έχει μεγαλύτερο βαθμό ηχοαπορρόφησης σε σχέση με άλλα δομικά υλικά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη στέγαση. Επάνω από τους φέροντες τοξωτούς φορείς και παράλληλα στη διεύθυνσή τους, τοποθετήθηκαν ευθύγραμμοι φορείς από συγκολλητό ξύλο, οι οποίοι στηρίχθηκαν κατάλληλα με μεταλλικά στοιχεία. Έτσι μετατράπηκε η κυλινδρική μορφή της στέγασης, σε αντίστοιχη με επικλινή επίπεδα. Εκτός από την πιο ενδιαφέρουσα μορφή που προκύπτει με αυτό τον χειρισμό, βελτιώνεται σημαντικά η ποιότητα του εσωτερικού χώρου από άποψη φωτισμού, αερισμού και βιοκλιματικής λειτουργίας. Οι δύο όψεις, οι οποίες είναι κάθετες στο διαμήκη άξονα, καλύφθηκαν από τοιχοπετάσματα. Τα τοιχοπετάσματα κατασκευάστηκαν με χαλύβδινο και ξύλινο φέροντα οργανισμό και επικαλύφτηκαν με διαφώτιστα πολυκαρβονικά πάνελ. Τα τοιχοπετάσματα αυτά στηρίζονται πάνω σε πλαισιωτό φέροντα οργανισμό από οπλισμένο σκυρόδεμα, ύψους τριών

29

μέτρων περίπου, και περιέχουν ανοίγματα που εξασφαλίζουν περιμετρικά της δεξαμενής, θέα του πράσινου, αερισμό και φωτισμό.

Στατική επίλυση και βιοκλιματικός σχεδιασμός Τα σχήματα των όγκων του συγκροτήματος και ιδιαίτερα της πτέρυγας των γραφείων, των αποδυτηρίων, των βοηθητικών εγκαταστάσεων και του κεντρικού κύριου χώρου της κλειστής δεξαμενής κολύμβησης έχουν μορφωθεί έτσι, ώστε να απάγουν μόνα τους, χωρίς μηχανολογικές εγκαταστάσεις, τους ανεπιθύμητους θερμούς χλωριούχους υδρατμούς και να εξασφαλίζουν φυσικό αερισμό και φωτι-

30 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

σμό. Με αυτό το στόχο, πέραν των μορφολογικών χαρακτηριστικών, επελέγησαν τα δομικά υλικά και οι φορείς. Στη δυτική πτέρυγα των γραφείων και των των βοηθητικών χώρων, το εξωτερικό κέλυφος, κατασκευασμένο με οπλισμένο σκυρόδεμα, δημιουργεί μια βαθμιδωτή στέγαση επάλληλων φεγγιτών με ανεστραμμένα δοκάρια, έτσι ώστε ένα απλό άνοιγμα τους να δημιουργεί αμέσως, σε όλους τους χώρους, την απαγωγή του θερμότερου αέρα και χαμηλότερα, την εισαγωγή φρέσκου αέρα. Ο κεντρικός μεγάλος κύριος χώρος θεατών και κολυμβητικής δεξαμενής, στεγάστηκε με το ξύλινο τριαρθρωτό τόξο που έχει περιγραφεί παραπάνω. Στην κορυφή της κα-

μπυλότητας της στέγασης, ένας διαμήκης φεγγίτης, ανοιγόμενος ηλεκτρικά από το ισόγειο, εξασφαλίζει τη φυσική αποβολή των υπέρθερμων χλωριούχων υδρατμών. Στην περίμετρο του χώρου, χαμηλά ανοιγόμενα κουφώματα επιτρέπουν τη φυσική ανανέωση του αέρα, ανάλογη της εκάστοτε απαγόμενης ποσότητας στην κορυφή. Επειδή η εμφάνιση των συμπυκνώσεων έχει άμεση σχέση (πέραν του εξαερισμού και της θερμομόνωσης) με το διαθέσιμο όγκο του κτιρίου όπου αυτοί οι παραγόμενοι υδρατμοί διαχέονται, ο όγκος του χώρου της δεξαμενής έχει υπολογιστεί αρκετά ευρύχωρος, έτσι ώστε συνδυαζόμενος με την ελεγχόμενη απαγωγή να μην τις επιτρέπει. Κατά τους εδαφοτεχνικούς

Τομή βιοκλιματικής λειτουργίας

Φυσική εισαγωγή φρέσκου αέρα

Θερμός ακάθαρτος αέρας με χλωριούχους υδρατμούς

Σημείο Α: Επαρκής διαθέσιμος όγκος αέρα (ατμοσφαιρικού) υπεράνω της καλυμμένης δεξαμενής, ώστε να καθυστερεί και να προλαμβάνεται ο κορεσμός αυτού (και η υγροποίησηση των υδρατμών) είτε λόγω χαμηλής θερμοκρασίας είτε λόγω ποσότητας των υδρατμών.

ελέγχους, παρουσιάστηκε κακό έδαφος θεμελιώσεων. Για να εξοικονομηθεί κόστος έργου και να βελτιωθεί η στατική και αντισεισμική συμπεριφορά, ολόκληρο το κτιριακό συγκρότημα χωρίστηκε σε τρεις ανεξάρτητες και παράλληλες ενότητες: • H πρώτη ενότητα, δηλαδή η πτέρυγα υποδοχής, αποδυτηρίων, γραφείων και των άλλων βοηθητικών χώρων, ταυτίστηκε με το συγκρότημα των κερκίδων. Βρίσκεται βορειοδυτικά του συγκροτήματος και αποτελεί μια στατική ενότητα.

• Aπέναντι, δηλαδή νοτιοανατολικά, μια αντίστοιχη ανεξάρτητη πτέρυγα φιλοξενεί εγκαταστάσεις με λεβητοστάσια, μηχανοστάσια κ.λπ. Αυτή και η προηγούμενη πτέρυγα είναι κατασκευασμένες και οι δύο

από οπλισμένο σκυρόδεμα.

• Aνάμεσά τους βρίσκεται ως αυτόνομη στατικά ενότητα η κολυμβητική δεξαμενή με τους αναγκαίους υπόγειους χώρους της. Η τριαρθρωτή ξύλινη στέγαση, στηρίζεται (αρθρωτά) στις δύο προαναφερθείσες εκατέρωθεν της δεξαμενής πτέρυγες. Οι αρμοί μεταξύ των τριών ενοτήτων επιτρέπουν τυχόν ανεξάρτητες μετακινήσεις, τις οποίες εύκολα έχει προβλεφθεί να παραλαμβάνει η τριαρθρωτή τοξωτή κάλυψη.

Η σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας από την αρχική σύλληψη του έργου Το κολυμβητήριο λειτουργεί από το Νοέμβριο του 2004, χωρίς κλιματιστικές μηχα-

νολογικές υποστηρίξεις και την αντίστοιχη δαπάνη ενέργειας. Η επιτυχία του στηρίζεται στην πιστή και λεπτομερειακή εφαρμογή στην κατασκευή, όσων είχαν παρουσιαστεί κατά τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Από την “αρχική σύνθεση και σύλληψη του έργου”, η ομάδα των επιστημονικών ειδικοτήτων, τόσο των αρχιτεκτόνων, όσο και των στατικών και των μηχανολόγων, ήταν σύμφωνη για τα προτεινόμενα, αλλά και βέβαιη για τη δυνατότητα υλοποίησης αυτών. Σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να βραβεύονται προτάσεις, στις οποίες δεν έχει πραγματοποιηθεί αυτή η διεπιστημονική συνεργασία. Όταν φτάνει η ώρα της

31

Περιγραφή τρόπου ανέγερσης των φορέων του σκελετού στο εργοτάξιο χωρίς ικριώματα και άλλες βοηθητικές κατασκευές. Φάση Α Ολοκληρώνονται οι εργασίες οπλισμένου σκυροδέματος και τοποθετούνται οι προβλεπόμενες βάσεις υποδοχής των ξύλινων φορέων. Ολοκληρώνεται στο εργοτάξιο η προετοιμασία των ξύλινων και χαλύβδινων μελών του τριαρθρωτού φορέα της κάλυψης. Χρησιμοποιείται ένας γερανός. Φάση Β Χρησιμοποιώντας τον χώρο της κολυμβητικής δεξαμενής, τοποθετούνται στις βάσεις θεμελίωσής τους οι φορείς της πλευράς του μηχανοστασίου. Οι φορείς τοποθετούνται ανά ζεύγη, συνδέονται με τις δευτερεύουσες δοκούς και ακαμτοποιούνται με τα αντιανέμια. Χρησιμοποιείται ένας γερανός.

Φάση Α’

Φάση Γ’ - Δ’

Φάση Β’

Φάση Ε’

Φάση Γ Όπως και στην φάση Β’ τοποθετούνται ανά ζεύγη οι φορείς της πλευράς των κερκίδων με τις δευτερεύουσες δοκούς και τα αντιανέμια Φάση Δ Με τη βοήθεια και δεύτερου γερανού τα αντικριστά ζεύγη των φορέων περιστρεφόμενα γύρω από την άρθρωση των βάσεών τους, ανυψώνονται και συναντώμενα συνδέονται στην άρθρωση της κορυφής. Φάση Ε Όταν τα ζεύγη των φορέων ανορθωθούν στην οριστική τους θέση τότε συμπληρώνονται με τις δευτερεύουσες δοκούς οι μεταξύ τους αποστάσεις. Τελικά το σύνολο της στέγασης πετσώνεται με plywood για την τελική διαφραγματική τους λειτουργία.

32 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

υλοποίησης, το κόστος κατασκευής είναι τεράστιο και οι κατασκευαστικές επιλύσεις, οι οποίες μελετώνται εκ των υστέρων είναι περίπλοκες και αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία της αρχικής πρότασης. Στην προκειμένη περίπτωση υπήρχε μια νοοτροπία στενής συνεργασίας από το στάδιο της προμελέτης, αλλά και συστηματικής εμβάθυνσης στις τυχόν κρίσιμες λεπτομέρειες του προτεινόμενου έργου. Ως παράδειγμα αξίζει ν’ αναφερθεί ότι από τα προσχέδια του διαγωνισμού, υπολογίστηκε το σχήμα και το μέγεθος των καμπύλων φορέων από συγκολλητή ξυλεία, καθώς και ο τρόπος σχεδιασμού των αρθρώσεων αυτού. Οι καμπύλοι φορείς μελετήθηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε βεβαιωμένα να μπορούν: • Nα προκατασκευαστούν σε εργοστάσιο.

• Nα μεταφερθούν στο εργοτάξιο.

• Nα ανορθωθούν χωρίς ικριώματα και ιδιαίτερες δαπάνες.

• Nα λειτουργήσουν όπως η αρχιτεκτονική, στατική και βιοκλιματική φιλοσοφία των μελετητών απαιτούσε. Το έργο εκτελέστηκε στον χρόνο που είχε οριστεί εξαρχής. Δεν υπήρξε καμιά επαύξηση του προϋπολογισμού και λειτούργησε άριστα βιοκλιματικά.

Ο αρχιτέκτονας Παναγιώτης Τουλιάτος[1] Ο Παναγιώτης Τουλιάτος είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στον Τομέα Τεχνολογικής Αιχμής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων. Η τακτική του διδασκαλία στα τμήματα Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. και σε πολλά Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, περιλαμβάνει τα εξής γνωστικά αντικείμενα: Θέματα οικοδομικής των κατασκευών, ξύλινες και μεταλλικές κατασκευές, κατασκευές μεγάλων ανοιγμάτων, ειδικών απαιτήσεων, περιβάλλοντος υψηλής σεισμικότητας, ιστορικές και μνημειακές κατασκευές, αρχιτεκτονική και σεισμικός παράγοντας. Είναι περισσότερο γνωστός για τις ξύλινες κατασκευές που έχει σχεδιάσει, ίσως και λόγω του αντίστοιχου μαθήματος που δίδασκε για πολλά χρόνια στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. Για τον Παναγιώτη Τουλιάτο έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι στις κατασκευές του έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση στη χρήση του ξύλου, αλλά αυτό αληθεύει εν μέρει. Όπως λέει ο ίδιος, επιλέγει κάθε φορά αυτό το υλικό, το οποίο συνδυάζει τα περισσότερα πλεονεκτήματα για την κατασκευή και είναι περισσότερο φιλικό προς στο περιβάλλον. Η φιλικότητα στο περιβάλλον σχετίζεται τόσο με τον τρόπο παραγωγής του (πόση ενέργεια καταναλώθηκε για την παραγωγή του), αλλά και με τον τρόπο που υποστηρίζει τη βιοκλιματική λειτουργία της κατασκευής. Δυστυχώς, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, έχουμε συνηθίσει ως μοναδική λύση για την ανέγερση των κτιρίων, την πλαισιωτή κατασκευή με οπλισμένο σκυρόδεμα και αγνοούμε άλλες δυνατότητες χτισίματος. Ο Παναγιώτης Τουλιάτος δεν χρησιμοποιεί το ξύλο ως υποκατάστατο του οπλισμένου σκυροδέματος, αλλά ως σωστότερη επιλογή υλικού για την επίλυση ενός κτιριακού θέματος. Όπου είναι απαραίτητη και θεωρηθεί σωστή επιλογή η χρήση οπλισμένου σκυροδέματος ή άλλου υλικού, τότε δεν υπάρχει καμία αναστολή στο να χρησιμοποιηθεί. Αυτό συμβαίνει και στο παράδειγμα του κολυμβητηρίου που παρουσιάζεται σ’ αυτό το άρθρο. Ο Παναγιώτης Τουλιάτος χρησιμοποιεί το ξύλο, σε διάφορες επεξεργασμένες μορφές του, λόγω των ιδιοτήτων του, αλλά και της αισθητικής που θέλει να πετύχει κάθε φορά. Το ξύλο είναι ένα οργανικό, μη τοξικό, φυσικό και ανανεώσιμο υλικό κατασκευής. Είναι ελαφρύ (σε σχέση με το μπετόν) και αντισεισμικό λόγω της μεγάλης του ελαστικότητας. Είναι εύκολα επεξεργάσιμο και μεταφέρεται εύκολα, μειώνοντας το χρόνο και το κόστος κατασκευής. Η αειφορική χρήση του ξύλου ικανοποίησε πολλές απατήσεις στην Ατζέντα 21[2] σε οικολογικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς.

Η ανέγερση των φορέων του σκελετού, χωρίς ικριώματα Η ανέγερση των φορέων του σκελετού στο εργοτάξιο πραγματοποιήθηκε χωρίς ικριώματα ή άλλες βοηθητικές κατασκευές. Μετά την ολοκλήρωση των τμημάτων του κτιρίου από οπλισμένο σκυρόδεμα, τοποθετήθηκαν πάνω σε αυτά οι βάσεις υποδοχής των ξύλινων φορέων που είχαν προβλεφτεί. Όταν ολοκληρώθηκε στο εργοτάξιο η προετοιμασία των ξύλινων και των χαλύβδινων μελών του τριαρθρωτού φορέα της κάλυψης, χρησιμοποιώντας το χώρο της άδειας κολυμβητικής δεξαμενής, αυτοί τοποθετήθηκαν με τη βοήθεια γερανού στις αντίστοιχες βάσεις τους (στην πλευρά του μηχανοστασίου και στην πλευρά των κερκίδων). Οι φορείς τοποθετήθηκαν ανά ζεύγη και στη συνέχεια συνδέθηκαν με τις δευτερεύουσες δοκούς και ακαμτοποιήθηκαν με τα αντιανέμια. Με τη βοήθεια δύο γερανών, τα αντικριστά ζεύγη των φορέων περιστρεφόμενα γύρω από την άρθρωση των βάσεών τους ανυψώθηκαν και στο σημείο συνάντησής τους συνδέθηκαν στην άρθρωση της κορυφής. Στο τέλος, όταν τα ζεύγη των φορέων ανορθώθηκαν στην οριστική και τελική τους θέση, τότε συμπληρώθηκαν με τις δευτερεύουσες δοκούς οι μεταξύ τους αποστάσεις. Το σύνολο της στέγασης πετσώθηκε με κόντρα πλακέ θαλάσσης με βασικό σκοπό την τελική διαφραγματική της λειτουργία.

Παραπομπές [1] O Παναγιώτης Τουλιάτος ήταν έως το καλοκαίρι του 2009 πρόεδρος του Τεχνικού συμβουλίου του Ο.Σ.Κ. από το 2006 και μέλος, μεταξύ πολλών άλλων, του Timber Research and Development Association της Αγγλίας, της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρίας, του Ινστιτούτου Εναλίων Ερευνών Ελλάδος, της Επιστημονικής Επιτροπής του “Ευρωπαϊκού Κέντρου για την πρόληψη και την πρόγνωση των σεισμών” (1992-1994), Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Επιτροπής για την UNESCO (έως το 1997), της Επιτροπής του ΕΛΟΤ/ΤΕ.67 και Τεχνικός Υπεύθυνος στον Ευρωκώδικα 5 της CEN. Έχει συγγράψει περί τα 64 επιστημονικά άρθρα και βιβλία καθώς και εκπαιδευτικές και ερευνητικές συγγραφές δημοσιευμένα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει αναλάβει, συνήθως ως Επιστημονικός Υπεύθυνος, πάνω από 45 ερευνητικά προγράμματα. Έχει μελετήσει και επιβλέψει πολλά κτίρια και συγκροτήματα (κατοικία, τουριστικά πολιτιστικά συγκροτήματα, νοσοκομεία, αθλητικές εγκαταστάσεις κ.λπ. Έχει μελετήσει και επιβλέψει ειδικά έργα όπως κτίρια μεγάλων καλύψεων, κτίρια μεταφερόμενα, επεμβάσεις σε Ιστορικές ή μνημειακές κατασκευές, κτίρια ειδικής τεχνολογίας με ξύλινο, μεταλλικό ή μικτό φέροντα οργανισμό.

[2] Η Ατζέντα 21 γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1992 στο παγκόσμιο συνέδριο του Ρίο της Βραζιλίας. Κεντρικό θέμα ήταν “η ανάπτυξη και το περιβάλλον στον 21ο αιώνα”. Στόχος η προώθηση των αρχών της Αειφόρου Ανάπτυξης, δηλαδή μιας άλλου τύπου ανάπτυξης, βασισμένης στο τρίπτυχο της κοινωνικής δικαιοσύνης, της οικονομικής διαφάνειας και της περιβαλλοντικής προστασίας. Εκεί δόθηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή της Ατζέντα 21, οι οποίες στοχεύουν στην πλατιά και μαζική διάδοση και εφαρμογή της Αειφόρου Βιώσιμης Ανάπτυξης τοπικά και οικουμενικά. Την συμφωνία για την Ατζέντα 21 συνυπέγραψε η Ελλάδα με άλλες 178 χώρες του ΟΗΕ.

Μελετητική ομάδα Αρχιτέκτονες μηχανικοί Παναγιώτης Τουλιάτος Νικόλαος Νασόπουλος Συνεργάτες αρχιτέκτονες Αρσινόη Κάππα, Ελένη Λαγγουράνη Πολιτικοί μηχανικοί Ευάγγελος Φιλέρης, Ελευθερία Τσακανίκα

Συνεργάτης πολιτικός μηχανικός Περικλής Μανωλάτος Μηχανολόγος - Ηλεκτρολόγος Ιωάννης Ασκητόπουλος Κατασκευή ΑΦΟΙ ΤΟΥΛΙΑΤΟΙ- ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ Α.Τ.Ε Χρόνος κατασκευής 06.06.2003 - 01.11.2004

33

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός Στέλιος Ζερεφός Αρχιτέκτων Μηχανικός B.A., M.ArchII, Δρ. ΑΠΘ, Επίκουρος Καθηγητής ΕΑΠ Χρήστος Τέσσας Αρχιτέκτων Μηχανικός, D.P.L.G. ENSA Paris Malaquais, Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ e-mail:info@zerefos-tessas.gr

Το άρθρο μέσω μιας κριτικής οπτικής υπογραμμίζει τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές στη σχέση της αρχιτεκτονικής και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα σήμερα. Eισάγει και εξηγεί μέρος της έρευνας του γραφείου Ζερεφός Τέσσας Αρχιτέκτονες Μηχανικοί Σύμβουλοι σχετικά με τον περιβαλλοντικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και τις ΑΠΕ. Η ανάγκη και η προσπάθεια του ανθρώπου να μετατρέπει τη δύναμη της φύσης σε χρήσεις που τελικώς βελτιώνουν το βιοτικό του επίπεδο χάνεται στα βάθη της ιστορίας. Ως εκ τούτου, η σχέση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και της αρχιτεκτονικής έχουν μια ιστορία χιλιάδων χρόνων έχοντας μάλιστα δημιουργήσει ενίοτε και εμβληματικές τυπολογίες κτιρίων όπως τους ανεμόμυλους, τους ρωμαϊκούς νερόμυλους,[1] καθώς επίσης και τους ανεμόπυργους[2], χαρακτηριστικούς στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Ισλάμ. Οι τυπολογίες αυτές λόγω των αξιόλογων τεχνικών τους προδιαγραφών, ερέθισαν με τη δυναμική τους παρουσία τη φαντασία πολλών συγγραφέων, ζωγράφων και μουσικών διαφόρων εποχών. Οι ανεμόμυλοι του Θερβάντες που μετατρέπονταν σε φανταστικούς εχθρούς στα μάτια του Δον Κιχώτη είναι μια από τις πιο κλασικές σκηνές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ενώ ο Πικάσο, ο Βαν Γκογκ και ο Σεζάν έχουν ζωγραφίσει κτίρια μύλων. Στην Ελλάδα οι νερόμυλοι και οι ανεμόμυλοι φαντάζουν σχεδόν ως κοινότοπες

1

34 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

φιγούρες στα μάτια μας, παρόλο που πλέον θεωρούνται ιστορικά μνημεία που διαφυλάσσονται από εγχώριους και διεθνείς κανονισμούς. Η ιστορική σχέση των ΑΠΕ και της αρχιτεκτονικής είναι προφανής στη χώρα μας, ενώ μάλιστα τα τελευταία χρόνια η σχέση αυτή τείνει να αναπροσδιοριστεί με σύγχρονα πλέον δεδομένα εξαιτίας της αυξανόμενης ανησυχίας για την κλιματική αλλαγή. Τα δεδομένα αυτά αφορούν κυρίως σε διαφόρων τύπων μηχανολογικά συστήματα που εκμεταλλεύονται την ενέργεια των στοιχείων της φύσης με διάφορες διαδικασίες και τεχνικές.

Η σχέση ΑΠΕ και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην Ελλάδα Ο περιβαλλοντικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, ενώ μπορεί να έχει ποικίλες δυνατότητες ανάπτυξης στη χώρα μας ιδιαιτέρως, λόγω των κλιματικών συνθηκών της, έχει συνδεθεί μέχρι σήμερα με μια σειρά από παρερμηνείες. Αυτές, οφείλονται κυρίως στην ανεπαρκή ενημέρωση για τα ενεργειακά ζητήματα όπως επίσης και στην κερδοσκοπική προσέγγιση που γίνεται από μέρος της συνεχώς αναπτυσσόμενης “πράσινης” αγοράς.[3] Μια από αυτές τις παρερμηνείες αφορά και στην εκμετάλλευση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας -μέσω φωτοβολταϊκών συστημάτων, ηλιακών συλλεκτών, αντλιών γεωθερμίας,

κ.α.- η οποία στη συλλογική συνείδηση του σύγχρονου έλληνα επενδυτή θεωρείται ως απαραίτητη προϋπόθεση για τον περιβαλλοντικά “ορθό” αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί ένα μόνο από τα πολλά στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν. Προϊόν της εν λόγω σύγχυσης είναι ότι σε ένα μεγάλο βαθμό το “πράσινο” σπίτι στην Ελλάδα συνεπάγεται μία κοινότυπη κατασκευή επάνω στην οποία εφαρμόζονται οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις που προαναφέρθηκαν. Αυτό που δε λαμβάνεται υπόψη είναι ότι η χρήση των ΑΠΕ είναι απλώς το επιστέγασμα μιας γενικότερης στρατηγικής που διέπει τον περιβαλλοντικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Δυο είναι, λοιπόν, τα ερωτήματα που γεννιούνται από τις παραπάνω παρατηρήσεις. Το πρώτο αφορά στον ορισμό του τι είναι ο περιβαλλοντικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ενώ το δεύτερο στο ποιοί είναι οι λόγοι που οι ΑΠΕ στη συλλογική συνείδηση των ελλήνων αποτελούν το πιο διάσημο από τα στοιχεία του αρχιτεκτονικού περιβαλλοντικού σχεδιασμού. Απαντώντας στο πρώτο ερώτημα, θα μπορούσαμε να ορίσουμε την έννοια του περιβαλλοντικού σχεδιασμού ως αυτός που εξετάζει και ερευνά όλες τις πιθανές στρατηγικές (παραδοσιακές αλλά και τεχνολογικά προηγμένες) που μπορεί να ακολουθη-

θούν για την ύπαρξη μιας φιλικής προς το περιβάλλον αρχιτεκτονικής προσέγγισης. Όσον αφορά στο δεύτερο ερώτημα, θα λέγαμε ότι η επικοινωνιακή κυριαρχία των συστημάτων που εκμεταλλεύονται τις ΑΠΕ οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στο ότι έχουν προβληθεί εκτενώς από τα ΜΜΕ, καθώς επίσης και το ότι υπόσχονται εύκολη κερδοφορία. Οι προαναφερθείσες διαπιστώσεις έχουν δημιουργήσει ένα διχασμό στη διαδικασία εκπόνησης των αρχιτεκτονικών μελετών. Ως εκ τούτου παρατηρούνται περιπτώσεις κτιρίων στα οποία εφαρμόζονται οι γενικές αρχές του περιβαλλοντικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, αλλά επίσης και περιπτώσεις που χαρακτηρίζονται από την απλή τοποθέτηση ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού σε κτίρια με μοναδικό σκοπό την παραγωγή ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών. Στην πρώτη περίπτωση, τα μηχανολογικά στοιχεία που χρησιμοποιούν ΑΠΕ αποτελούν συνήθως αναπόσπαστο τμήμα του γενικότερου σχεδιασμού του κτιρίου και της περιβαλλοντικής του συμπεριφοράς, ενώ στη δεύτερη τα ίδια στοιχεία αντιμετωπίζονται ως ξένο σώμα, ως “προσθήκη” Εικ. 1,2 Οι κεκλιμένες επιφάνειες του νέου κτιρίου του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου απορροφούν λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία. Ο πρισματικός του όγκος μειώνει τις ηλιακές απολαβές διότι οι ακτίνες του ήλιου προσπίπτουν με μεγαλύτερη γωνία.

2

35

σε μια συμβατική αρχιτεκτονική λύση. Το σημαντικό σημείο στην παραπάνω παρατήρηση είναι ότι η δεύτερη περίπτωση μπορεί να αποβεί αρκετά επικίνδυνη για την ελληνική πόλη και την αρχιτεκτονική. Ας μην ξεχνάμε ότι, πέραν των υπαρχόντων συστημάτων που έχουν ήδη τοποθετηθεί άναρχα σε όλα τα κτίρια της επικράτειας τα τελευταία 30 χρόνια (κεραίες, κλιματιστικά, φωτεινές πινακίδες, σωληνώσεις φυσικού αερίου, κτλ.) υπάρχει ο κίνδυνος να έρθουν να προστεθούν σε αυτά νέα περιφερειακά στοιχεία, που αυτή τη φορά θα αφορούν στις ΑΠΕ. Για να γίνει πιο σαφές το επιχείρημα, θα μπορούσαμε να θυμηθούμε το πόσο στοίχησε στην εικόνα της ελληνικής πόλης η έλευση της τεχνολογίας των ηλιακών θερμοσιφώνων αλλά και των μονάδων κλιματισμού,[4] ενώ παράλληλα θα ήταν συνετό να αναλογιστούμε τις αντίστοιχες πιθανές συνέπειες των νέων φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών. Το δεδομένο που κάνει τον προβληματισμό ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι τέτοιες ανεξέλεγκτες επεμβάσεις στα κτίρια ευνοούνται πλέον και οικονομικώς από το κράτος με κύριο στόχο την πράσινη ανάπτυξη. Τα νομοθετήματα

ρίζες της στη γενικότερη “ελαστική” προσέγγιση που χαρακτηρίζει ένα μεγάλο μέρος των παραγόντων που επηρεάζουν τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό στην Ελλάδα (αρχιτέκτονες, μηχανικοί, πολεοδόμοι, εργολάβοι, πολιτικοί και κατ’ επέκταση οι πελάτες). Η χαοτική εικόνα των κτιρίων που χαρακτηρίζει την ελληνική πόλη και ύπαιθρο οφείλεται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι η έννοια του “ολοκληρωμένου κτιρίου” (integrated building) -που στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής είναι κοινός τόποςστην Ελλάδα αφορά στη μειοψηφία των κατασκευών. Η πλειοψηφία των κτιρίων στη χώρα μας συνοψίζεται σε έναν υποτυπώδη σκελετό από μπετόν αρμέ με πληρώσεις από τούβλο, επάνω στον οποίο έρχονται να εγκατασταθούν, με άναρχο τρόπο, περιφερειακά μηχανολογικά συστήματα, τα οποία έχουν ως σκοπό να βελτιώσουν τις συνθήκες άνεσης των κατοίκων, και με τα σημερινά δεδομένα να τους προσφέρουν και “δωρεάν” ενέργεια. Τα κτίρια στη χώρα μας κατά κάποιο τρόπο δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένα μια που συνεχώς προστίθενται σε αυτά νέες εγκαταστάσεις και συστήματα που ακολουθούν τις προσταγές της προόδου της τεχνολογίας και συμπληρώνουν αέναα τον ανεπαρκή αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Σαν επακόλουθο, οι ίδιοι οι κάτοικοι απαξιώνουν τα κτίρια της πόλης τους θεωρώντας παράλληλα όλα τα κακώς κείμενα ως δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας ή απλώς ως “αναγκαία κακά”. Η απάντηση στους παραπάνω προβληματισμούς που τίθενται μπορεί να δοθεί μόνο μέσω του σχεδιασμού, σε όλα τα επίπεδα. Από τον πολιτικό και νομοθετικό σχεδιασμό έως το σχεδιασμό των αρχιτεκτονικών μελετών και της εφαρμογής τους για την περάτωση των κατασκευών. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πέρα από φιλικές προς το περιβάλλον οφείλουν να είναι και φιλικές προς τον περιβάλλοντα χώρο, την πόλη και την ύπαιθρο. Αυτό που αποτελεί το μεγάλο στοίχημα της σχέσης της αρχιτεκτονικής με τις ΑΠΕ δεν είναι η συνεχής βελτίωση της απόδοσης των ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων -η οποία ούτως ή άλλως είναι δεδομένη- αλλά η πραγματική ενσωμάτωσή τους στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Η ενσωμάτωση αυτή όμως κρίνεται επιτακτική και για ένα άλλο λόγο αμιγώς τεχνοκρατικό: η κυρίαρχη τάση της παγκόσμιας “πράσινης” πολιτικής, θα επιβάλλει στις νέες κατασκευές να παράγουν ένα ποσοστό από την ενέργεια που καταναλώνουν από ανανεώσιμες πηγές, μέχρι του σημείου και να είναι ενεργειακά αυτόνομες. Σε θεωρητικό επίπεδο, η λογική αυτή ακολουθεί τις επικρατούσες θεωρίες που σχετίζονται με την ευρύτερη ανάπτυξη των εφαρμογών της τεχνολογίας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις αρχές του “διάχυτου υπολογισμού”[5] (ubiquitous computing), κάθε αντικείμενο τεχνολογίας όσο εξελίσσεται τεχνολογικά τείνει να αυτονομείται και να ανεξαρτητοποιείται ως συσκευή, ως υπολογιστική ισχύς και ως ενέργεια. Επομένως, η ανάλογη τάση που θα μπορούσε να παρατηρηθεί και στα κτίρια, είναι η ολοένα και μεγαλύτερη απεξάρτησή τους από τα κεντρικά δίκτυα παροχής ενέργειας, ούτως ώστε σε κάποια χρόνια από σήμερα να φτάσουν ίσως στο σημείο της πλήρους αυτονόμησής τους.

Περιβαλλοντικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός 3

που ήδη υπάρχουν δεν είναι αδιάφορα στο φαινόμενο που περιγράφουμε. Για αυτό το λόγο μάλιστα προδιαγράφονται συγκεκριμένες αποστάσεις και τρόποι τοποθέτησης φωτοβολταϊκών στα δώματα και στις στέγες των κτιρίων. Από την άλλη οι υπάρχουσες διατάξεις θεωρώντας τα στοιχεία αυτά ως “πρόσθετα”, επιλέγουν απλοϊκές οδηγίες εφαρμογής για την απόκρυψή τους, χωρίς όμως να πραγματεύονται την ουσιαστική ενσωμάτωσή τους, διακυβεύοντας τη γενικότερη αισθητική του κτιρίου. Η γενεαλογία του προβληματισμού που μόλις περιγράφτηκε έχει τις

36 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ήδη ένα πολύ μεγάλο μέρος των μελετητικών γραφείων στην Ελλάδα και το εξωτερικό προσδιορίζει τα έργα του ως βιοκλιματικά, πράσινα, οικολογικά, ενεργειακά, κτλ. Αυτό συμβαίνει διότι ο περιβαλλοντικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός έχει εισέλθει με τέτοια ταχύτητα και δυναμικότητα στην πρακτική του επαγγέλματος των αρχιτεκτόνων που θεωρείται πλέον ταμπού ένα μελετητικό γραφείο να μην είναι “πράσινο”. Παρόλη την ειρωνεία που περιέχει η παραπάνω διαπίστωση εμπεριέχει και μια μεγάλη αλήθεια. Αυτή είναι ότι η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός και ότι τα πολυδιαφημισμένα φορμαλιστικά κτίρια που παρουσιάζονται ως πρότυπα αρχιτεκτονικής και αδιαφορούν επιδεικτικά για το περιβάλλον φαντάζουν πλέον πιο προκλητικά από ποτέ. Παράλληλα, η απλή βάπτιση μερικών από αυτά ως “πράσινα” εντείνει την πρόκληση, η οποία αφορά πλέον λιγότερο στη μορφή τους και περισσότερο στην αδιαφορία του να γίνει το επόμενο βήμα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Η καθαρότερη μορφή ενέργειας είναι αυτή που ΔΕΝ έχει καταναλωθεί. Η “πράσινη” αρχιτεκτονική δεν εξαρτάται από τεχνικά χαρακτηριστικά μηχανολογικών συστημάτων. Στην αρχιτεκτονική το πρόθεμα “πράσινο” ή καλύτερα “περιβαλλοντικό” χρησιμοποιείται ως ένας γενικός όρος που πε-

Εικ. 3 Ο διαμπερής χώρος μεταξύ των δύο διακριτών όγκων σε αυτήν την κατοικία στα Κ. Πορόϊα του Ν. Σερρών, χρησιμοποιείται για το φυσικό δροσισμό κατά τους θερινούς μήνες που είναι σκιασμένος και για την απολαβή ηλιακής ακτινοβολίας κατά τους χειμερινούς. Το δεξί τμήμα του κτιρίου που περιλαμβάνει τα δωμάτια πρόκειται να καλυφθεί με εξωτερική θερμομόνωση. Εικ. 4 Τα ανοίγματα σε συγκρότημα κατοικιών στη Γιάννουλη του Ν. Λάρισας, έχουν προσανατολιστεί προς το Βορρά, έτσι ώστε να δέχονται διάχυτο φωτισμό χωρίς να υπερθερμαίνουν τους εσωτερικούς χώρους των κτιρίων, ενώ παράλληλα από αυτά επιτυγχάνεται ο φυσικός εξαερισμός των κατοικιών.

5

Εικ. 5 Στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό πρότυπων κατοικιών για την αποκατάσταση των πληγέντων από τις εκτεταμένες πυρκαγιές του Αυγούστου 2007 (Βραβείο), μέρος του υπογείου χρησιμοποιείται για τη συλλογή του νερού της βροχής, ενώ παράλληλα οι οπές στον τοίχο στο βάθος του κτιρίου βοηθούν την απαγωγή του αέρα από το εσωτερικό.

Εικ. 6 Πρόταση για πολιτιστικό κέντρο στη Σητεία Κρήτης. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην ενσωμάτωση του κτιρίου με τον περιβάλλοντα χώρο. Στη συγκεκριμένη πρόταση το κτίριο αναπτύσσεται ακολουθώντας το ανάγλυφο τους εδάφους, ενώ ανάμεσα από τα στηθαία που δημιουργούν οι τρεις τοίχοι τοποθετούνται φωτοβολταϊκά πανέλα.

4

6

37

ριγράφει θέματα όπως τη στρατηγική και τις τεχνολογίες που μειώνουν τις αρνητικές επιδράσεις του κτιρίου στο περιβάλλον, ενώ παράλληλα βελτιώνουν την άνεση και την ποιότητα του εσωτερικού του χώρου. Η μέθοδος που ακολουθείται στο γραφείο μας για την εκπόνηση μελετών με γνώμονα τον περιβαλλοντικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό κατηγοριοποιείται στα στάδια που περιγράφονται παρακάτω. Παθητική εξοικονόμηση πόρων Πρώτο βήμα αποτελεί η εξοικονόμηση πόρων βάσει του γενικότερου σχεδιασμού του κτιρίου. Ξεκινώντας με την τοποθέτηση των χώρων στον ιδανικό, για το πρόγραμμα χρήσης τους, προσανατολισμό μεταβαίνουμε στο σχεδιασμό των όγκων

7

38 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

του κτιρίου και των εξωτερικών επιφανειών του, ούτως ώστε να απολαμβάνουν λιγότερη ηλιακή ενέργεια κατά την περίοδο ψύξης και περισσότερη κατά την περίοδο θέρμανσης (Εικ. 1 και 2).[6] Μελετώνται τα πάσης φύσεως ανοίγματα ως προς την ένταση και τη διάχυση του φωτός μέσα στο χώρο, μειώνοντας τις ανάγκες τεχνητού φωτισμού, ενώ παράλληλα διαστασιολογούνται και χωρίζονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορούν να εξασφαλίσουν φυσικό εξαερισμό και νυκτερινή ψύξη (Εικ. 3 και 4). Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται και η ποιότητα του εσωτερικού αέρα, αποφεύγοντας καταστάσεις “άρρωστου κτιρίου”. Στο στάδιο της έρευνας για την παθητική εξοικονόμηση πόρων περιλαμβάνονται και δύο καίρια αλληλένδετα περιβαλλοντικά θέματα, το πρώτο εκ των οποίων είναι η διαχείριση νερού και το δεύτερο η διατήρηση του τοπίου. Όπου είναι εφικτό το νερό της βροχής συλλέγεται και χρησιμοποιείται για δευτερεύουσες χρήσεις (Εικ. 5), ενώ η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου σέβεται το υπάρχον τοπίο εμπλουτίζοντάς το με κατάλληλη φύτευση (Εικ. 6). Την κορωνίδα της ομάδας αυτής αποτελεί η επιλογή των υλικών και ιδιαίτερα της μόνωσης που είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά εξοικονόμησης ενέργειας στο κτίριο, καθώς επίσης και η συμβατική εξωτερική σκίαση (Εικ. 7). Δυναμική διαχείριση πόρων Η δυναμική διαχείριση πόρων αφορά κυρίως στην εγκατάσταση συστημάτων, τα οποία ελέγχουν τη χρήση και την ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου. Τέτοια συστήματα ενδεικτικά μπορούν να ελέγχουν: τη σκίαση του κτιρίου μέσω των αυτοκινούμενων στοιχείων, την παρουσία ατόμων μέσα σε ένα χώρο, ούτως ώστε να ρυθμίζουν τον τεχνητό και το φυσικό φωτισμό, καθώς και το φυσικό εξαερισμό, τη ροή του νερού με την κύρια παρουσία του κάθε χρήστη, τις εξωτερικές κλιματικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, άνεμος κ.ά.) για τη ρύθμιση συστημάτων θέρμανσης, κλιματισμού, φωτισμού και εξαερισμού, την ανίχνευση βλαβερών σωματιδίων για τη ρύθμιση του εξαερισμού. Τα συστήματα βοηθούν στο να εξαντληθούν τα περιθώρια εξοικονόμησης πόρων, υποβοηθώντας μερικώς τον ανθρώπινο παράγοντα στην περιβαλλοντικά ορθή χρήση του κτιρίου. Εξοικονόμηση και παραγωγή ενέργειας Το τρίτο στάδιο της μεθοδολογίας περιλαμβάνει την εξοικονόμηση και την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για την κάλυψη των αναγκών του κτιρίου. Η εφαρμογή διαφόρων συστημάτων παραγωγής ενέργειας (όπως είναι τα φωτοβολταϊκά πανέλα, οι ηλιακοί συλλέκτες, οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας και οι ανεμογεννήτριες) είναι συμπληρωματική στα δυο προηγούμενα στάδια, τα οποία αποσκοπούν στη μείωση των ενεργειακών αναγκών, ούτως ώστε η απαιτούμενη ενέργεια να χαρακτηρίζεται ως η ελάχιστη δυνατή. Βασικό μέλημα της εγκατάστασης τέτοιων συστημάτων είναι η ενσωμάτωσή τους στο κτίριο (Εικ. 8) με κύριο και βασικό γνώμονα τον προσανατολισμό και τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες της περιοχής σε συνδυασμό με τη μορφή του κτιρίου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, συλλέγονται τα απαραίτητα δεδομένα και προσομοιώνεται η ετήσια παραγωγή της ενέργειας. Σε αρκετές περιπτώσεις, στις οποίες η παραγωγή δεν επαρκεί για να καλύψει το

σύνολο των αναγκών του κτιρίου, προσδιορίζονται οι χρήσεις και οι χώροι του κτιρίου που καταναλώνουν συνηθέστερα ενέργεια, με βάση το πρόγραμμα λειτουργίας του κτιρίου, και επιλέγονται να τροφοδοτηθούν κατά προτεραιότητα. Η πρακτική αυτή βελτιστοποιεί την κατανάλωση και καθιστά τα ενσωματωμένα στο κτίριο συστήματα παραγωγής ενέργειας περισσότερο αποδοτικά. Ανατροφοδότηση Στο στάδιο αυτό πραγματοποιείται η ανατροφοδότηση του αρχικού σχεδιασμού με τα δεδομένα και τις επιλογές που έχουν γίνει με απώτερο σκοπό τη βελτιστοποίηση της αρχικής αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Η διαδικασία αυτή μπορεί να μεταβάλλει όγκους, να αλλάξει χρήσεις σε χώρους και να προσθέσει ή να αφαιρέσει συστήματα προσπαθώντας παράλληλα να διατηρήσει την αρχική ιδέα. Συνοψίζοντας, η μέθοδος που περιγράφηκε ενσωματώνει φιλικά προς το περιβάλλον συστήματα και στοιχεία στη διαδικασία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, ούτως ώστε τα κτίρια που προκύπτουν να είναι ολοκληρωμένα ως προς τη λειτουργία τους, αλλά και ως προς τη συμπεριφορά τους στο περιβάλλον. Οι όγκοι και οι επιφάνειες των κτιρίων διαμορφώνονται με σκοπό τη βελτίωση της περιβαλλοντικής τους συμπεριφοράς, ενώ παράλληλα αποτελούν εφαλτήριο για μία νέα προσέγγιση στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, ο οποίος να εκφράζει τα σύγχρονα δεδομένα.

Εικ. 7 Σχεδιασμός σκιάστρων και κουφωμάτων κατά την ανακατασκευή κατοικίας στην Ανάβυσσο. Η τοποθέτηση των περσίδων έχει γίνει με τέτοιον τρόπο, ούτως ώστε να μην απαγορεύει τη θέα προς τη θάλασσα από το εσωτερικό, ενώ παράλληλα να εμποδίζει την άμεση ηλιακή ακτινοβολία στους χώρους της κατοικίας.

Εικ. 8 Πρόταση για κατοικία στην Κάρυστο. Η παραδοσιακή στέγη έχει αντικατασταθεί με μεταλλική εσχάρα στην οποία τοποθετούνται ηλιακοί συλλέκτες και φωτοβολταϊκά πανέλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σημερινές διατάξεις δεν επιτρέπουν παρόμοιες κατασκευές διότι τα στοιχεία αυτά πρέπει να απέχουν από τα όρια της οικοδομής.

Επίλογος Οι κοινωνικές και τεχνολογικές επαναστάσεις των δυο προηγούμενων αιώνων που διαμόρφωσαν τη σημερινή αρχιτεκτονική σκέψη έχουν δώσει τη θέση τους στο ολοένα και εμφανέστερο πρόβλημα που οι ίδιες δημιούργησαν: την κλιματική αλλαγή. Ο κτιριακός τομέας που ευθύνεται σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό για τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα, έχει δημιουργήσει ένα κενό στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Μέρος του κενού αυτού για την ώρα καλύπτεται με την εγκατάσταση στα κτίρια νέων οικολογικών τεχνολογιών που αφορούν στις ΑΠΕ με ένα μη συντονισμένο τρόπο. Όπως διαπιστώθηκε παραπάνω,

8

η σημερινή τους αντιμετώπιση είναι να αποτελούν πρόσθετα στοιχεία, τα οποία το νομοθετικό πλαίσιο υποστηρίζει και προσπαθεί να τα αποκρύψει αντί να τα ενσωματώσει στα κτίρια. Από την άλλη, όμως, τα στοιχεία αυτά για να παρέχουν

τις απαραίτητες προδιαγραφές ενός νέου ενεργειακά αυτόνομου κτιρίου δεν μπορούν παρά να αποτελούν βασικές παραμέτρους του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και η ολοκληρωτική ενσωμάτωσή τους φαντάζει πιο δικαιολογημένη από ποτέ.

Παραπομπές [1] Βιτρούβιος: Δέκα Βιβλία, Απόδοση: Ζερεφός Σ. Χ., Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Παρατηρητής, 1998 (2η έκδοση). • [2] Brown G. Z., DeKay M. Sun, Wind and Light: Architectural Design Strategies. New York: John Wiley & Sons, Inc., 2001 (2nd ed.). • [3] Boutté, F., Ricciotti, R. “Le developpement durable: une religion qui rapporte?” L’architecture d’aujourd’hui, No.375 (Dec. 2009-Jan. 2010), σελ. 163-176 • [4] Scoffier, R. Η πόλη χωρίς το έξω. Αθήνα: Futura, 2000. • [5] Castell, M. The rise of the network society. New York: Wiley Blackwell, 2009 (2nd ed.).

• [6] Λάλου Τ., Χαλυβοπούλου Γ. (επιμ.), “Το νέο κτίριο του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου”, ΚΤΙΡΙΟ 2ο Τεύχος, Θεσσαλονίκη: Τεχνικές Εκδόσεις, Μάρτιος 2008, σελ. 23.

39

Αρχιτεκτονική και νερό Ελευθέριος Ι. Πισκιτζής Αρχιτέκτονας, υπ. διδάκτωρ ΕΜΠ, μέλος της διεθνής ένωσης ερευνητών ενεργειακού σχεδιασμού - EDRA & μέλος του κέντρου εναλλακτικής τεχνολογίας στην αρχιτεκτονική - CAT e-mail:eparchilab@hotmail.com

Το νερό αποτελεί στοιχείο οριοθέτησης υπό ποικίλες μορφές: Θάλασσα, ποτάμια ή κανάλια. Όμως, η σχέση πόλης και νερού είναι συχνά σχέση ανταγωνισμού, αν όχι αντιπαλότητας, καθώς ακόμα κι όταν το νερό ενσωματώνεται στην αστική μορφολογία, η πόλη πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή θέση μάχης απέναντι σ’αυτό το απείθαρχο φυσικό στοιχείο. Η Βενετία είναι μία πόλη που κατάφερε να αναδυθεί από τη λιμνοθάλασσα, με κόστος τη διαρκή απειλή του κατακλυσμού της. Αν το Άμστερνταμ υπάρχει, έστω δικτυωμένο πάνω σε κανάλια, είναι γιατί περιχαρακώθηκε από τη θάλασσα. Η Στοκχόλμη, η οποία τοπολογικά σηματοδοτείται ως πόλη αρχιπέλαγος, συντίθεται από μεγάλες φυσικές εκτάσεις, θαρρείς και η φύση ήθελε να διατρανώσει την υπεροχή της πάνω στην πόλη. Αν το νερό “βρέχει” ή διασχίζει πολλές πόλεις, αυτό έχει να κάνει μάλλον με το λειτουργικό του ρόλο παρά με την αστικότητά του. Το νερό είναι, πάνω απ’όλα, μια υποδομή μεταφορών και επικοινωνιών, ένα μέσο εμπορικών συναλλαγών, ένας τόπος -πηγή οικονομικής ευμάρειας, αλλά ταυτόχρονα και πηγή πολλαπλών κινδύνων. Οι πόλεις που χρησιμοποίησαν το νερό για την επιβίωση και την ανάπτυξή τους, χρειάστηκε να επινοήσουν και μέτρα προστασίας απ’ αυτό. Η Ρώμη χτίστηκε μακριά απ’ το λιμάνι της, την Όστια. Στο Λονδίνο, ο Τάμεσης έγινε τον 19ο αιώνα μία μοντέρνα βιομηχανική περιφέρεια, χωρίς να ενταχθεί στον αστικό ιστό. Όσο για τη Βαρκελώνη, χρειάστηκε να περιμένει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992, για να κατασκευάσει μία αστική πρόσοψη πάνω στη θάλασσα, εκεί όπου κάποτε εκτεινόταν μία αχανής βιομηχανική περιφέρεια σε παρακμή. Τα μεγάλα λιμάνια είναι τόποι εργασίας συναρθρωμένοι με την πόλη, αλλά κρατημένοι μακριά από το κέντρο της, δημιουργώντας τη δική τους επικράτεια. Με τον όγκο τους και τον εξοπλισμό τους, δεξαμενές, containers, γερανοί προσεταιρίστηκαν μεγάλες εκτάσεις κοντά στο νερό που δεν είχαν οικοδομηθεί. Αυτές οι πρώιμες βιομηχανικές ζώνες συνυπάρχουν με την πόλη και προσδένονται ή ενώνονται με αυτήν, αλλά ως αυτόνομα και ριζικώς διαφορετικά προσαρτήματα, ως κατακτημένα εδάφη, η φυσική συνιστώσα των οποίων (το νερό) παραμένει φορέας πραγματικών ή φανταστικών κινδύνων. Οι χώροι αυτοί, που στο παρελθόν ήταν κυψέλες συναλλαγών, κινητικότητας και παραγωγής, σήμερα βρίσκονται σε κρίση. Νέα μέσα επικοινωνίας, παρακμή της βιομηχανίας, μεταφορά των λιμανιών μακριά απ’ τις πόλεις, όλα αυτά αποτελούν παράγοντες που απογύμνωσαν τα λιμάνια από τη χρηστικότητά τους και μεταμόρφωσαν αυτές τις περιοχές σε no man’s land, σε αστικές παρυφές που επέστρεφαν βαθμιαία στη φυσική μορφή τους. Με δεδομένο ότι το νερό έχασε τη λειτουργική του αξία μέσα στην πόλη, τίθεται το θέμα της αναδιάταξης αυτών των τόπων σε αξιοποιήσιμη γη. Πώς αποκαθιστά κανείς εδάφη με τόσο ιδιαίτερη μορφολογική ταυτότητα, όπως τεράστιες εκτάσεις, αποβάθρες,

40 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

δεξαμενές και αποθήκες; Με την αλματώδη πρόοδο της αποβιομηχάνισης και την εν μέρει κατασίγηση των κοινωνικών δονήσεων που συνεπαγόνταν αυτή η αποβιομηχάνιση, έχουν αρχίσει να υλοποιούνται κάποια σχέδια μετατροπής, και μπορεί να ξεκινήσει μια κριτική σκέψη για το μέλλον αυτών των τοποθεσιών. Αυτή η ανάκτηση επιχειρείται σε μια στιγμή όπου παριστάμεθα μάρτυρες μιας ανατροπής των αναπαραστάσεων της πόλης, και βασίζεται σε μια διπλή κριτική της πολεοδομίας: εκείνης που σχετίζεται με το σύγχρονο αστικό επεκτατισμό, το συνδεδεμένο με το όραμα μιας απεριόριστα λειτουργικής πόλης, αλλά και το αντίθετό του: το όραμα της αποσπασματικής ανάπτυξης της πόλης εφ’ αυτής. Το πρώτο μοντέλο απειλεί την πόλη με τον κατακερματισμό της, το δεύτερο είναι λιγότερο φιλόδοξο απ’όσο πρέπει. Οι εγκαταλελειμμένες περιοχές της πόλης δίπλα στο νερό, με το σημαντικό τους μέγεθος και την ενδοαστική τους θέση, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να αναληφθούν μεγάλα αναπτυξιακά σχέδια στο εσωτερικό των πόλεων, στην εποχή του διαμητροπολιτικού ανταγωνισμού σε μια Ευρώπη δίχως σύνορα. Εκτάσεις θαλάσσιων λιμανιών στη Δουνκέρκη και στη Sete (Γαλλία), παράλιες βιομηχανικές τοποθεσίες στο Rostock (Γερμανία) ή τοποθεσίες στις όχθες ποταμών στο Zaanstad (Ολλανδία), το Graz (Αυστρία) και την Alessandria (Ιταλία) έχουν έναν εμβληματικό χαρακτήρα. Το βασικό ελκυστικό τους στοιχείο είναι το γεωγραφικό τους στίγμα: συνδέονται απευθείας με την ιστορική καρδιά των πόλεων ή κείνται στο μεταίχμιο ανάμεσα στην παλαιά και τη σύγχρονη πόλη. Όντας εκτάσεις μεγάλης κλίμακας, οι τοποθεσίες αυτές αποτελούν πραγματικά χρυσές ευκαιρίες για να εφαρμοστούν και να ευοδωθούν φιλόδοξα πολεοδομικά σχέδια. Παρά το γεγονός ότι έχουν περιπέσει σε μια κατάσταση μεταβατικής αχρησίας, όλες τους διαθέτουν εξαιρετικά χαρίσματα από πλευράς τοπίου και φυσικού περιβάλλοντος. Δύο μεγάλα θέματα απασχολούν τους πολεοδόμους και μελετητές αρχιτέκτονες. το πρώτο αφορά στη μελλοντική χρήση που επιτρέπουν οι ίδιες τοποθεσίες, ενώ το δεύτερο στα πολεοδομικά μοντέλα τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν εκεί. Ήδη, από την εξέταση του πρώτου θέματος κατέστη σαφές ότι οι εκτάσεις αυτές λόγω της κτηματικής τους αξίας θα προσελκύσουν λειτουργίες “υψηλού επιπέδου”, γραφεία, μεγάλες επιχειρήσεις, εμπορικά κέντρα, κατοικίες πολυτελείας. Ωστόσο, οι απόψεις δεν συνέκλιναν ως προς τη φύση των επιμέρους δραστηριοτήτων. Οι τοποθεσίες αυτές δεν είναι απλώς οικόπεδα που δεν έχουν τίποτα το ιδιαίτερο εκτός από την κεντρικότητά τους, αφού η παρουσία του νερού θα παίξει ζωτικό ρόλο στα μελλοντικά προγράμματα ανάπτυξης. Και αν η παρουσία του νερού μέσα στην πόλη δεν είναι πια απευθείας γεννήτρια οικονομικών δραστηριοτήτων, μπορεί και πρέπει άραγε να παράγει καινούργιες, εξειδικευμένες δραστηριότητες; Η αλλαγή της αξίας του νερού στα πλαίσια μιας αστικής κοινωνίας της ψυχαγωγίας αρχίζει να υιοθετείται. Η οικολογία και οι νέες αναπαραστάσεις ενός φυσικού περιβάλλοντος ψυχαγωγικού προορισμού επηρεάζουν κατ’ ανάγκη την όποια προγραμματική σκέψη επέμβασης σε αυτές τις τοποθεσίες. Το να κατοικεί κανείς θα λέγαμε “με τα πόδια στο νερό”, το να εργάζεται σε ένα φυσικό περιβάλλον και το να ψυχαγωγείται με υδάτινα αθλήματα, είναι ενδείξεις νέων αστικών τρόπων ζωής. Αυτό όμως δε σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να μετατρέψουμε όλα τα λιμάνια σε μαρίνες και τις παραποτάμιες τοπο2 θεσίες σε ζώνες αναψυχής. Το θέμα είναι να καταφέρουμε να αποφύγουμε τη δημιουργία ζωνών μιας και μόνης λειτουργικότητας, κατ’ εξοχήν ψυχαγωγικού χαρακτήρα, επιφανειακά ελκυστικές, βραχυπρόθεσμα αποδοτικές, όπου όμως όλα τα συστατικά της αστικής ζωής θα είναι συγκροτημένα σε ένα σύνολο. Το ερώτημα της χρήσης αρχίζει να περιπλέκεται όσον αφορά τα πολεοδομικά μοντέλα. Τα υπάρχοντα αγγλοσαξονικά παραδείγματα της αξιοποίησης των docks αποτέλεσαν αντικείμενο διχόγνωμης κριτικής. Επιχειρείται συχνότατα η αντιστάθμιση της αστικής αναρχίας και του χυδαίου, μεταμοντέρνου εκλεκτισμού των νέων κατασκευών με την πραγματοποίηση δημοσίων χώρων που αποπνέουν μια φαντασιακή αφέλεια, παραπέμποντας στην Disneyland και καλύπτοντας κάθε ίχνος του παρελθόντος. Το ίδιο συμβαίνει και σε αυτούς τους παράλιους και παραποτάμιους χώρους. Η μεταφύτευση του μοντέλου της ευρωπαϊκής πόλης δεν φαίνεται να συμβιβάζεται με την ιεραρχία των πληρών και των κενών, και με αυτούς τους περιφραγμένους δημόσιους χώρους. Αυτή η κριτική επανεκτίμηση των αναφορών που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον στις πρώτες αναπλάσεις, προκάλεσε την έγερση ενός θεμελιώδους ερωτήματος που έχει να κάνει με την ανάκτηση των εν αχρησία εκτάσεων δίπλα στο νερό. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς μπορεί κάποιος να παραμελήσει τον ειδικό, ανοιχτό και φυσικό χαρακτήρα αυτών των τόπων και να επινοήσει πολεοδομικά

μοντέλα τα οποία να παίρνουν υπόψη τους και αυτή την παράμετρο. Αν στηριχτούμε στην ίδια τη φύση του τοπίου, ενός τοπίου που αφομοιώνει τον ορίζοντα και το μακρινό, δεν έχουμε παρά να αποτιμήσουμε την παράμετρο αυτή της εισβολής της φύσης μέσα στην πόλη και να την αξιοποιήσουμε για να δημιουργήσουμε μια νέα διάσταση στο σύγχρονο δημόσιο χώρο. Οι μελέτες που έχουν εκπονηθεί αποπειρώνται να απαντήσουν σε αυτό το μορφολογικής φύσεως ερώτημα. Στην περιοχή της Δουνκέρκης, ο αρχιτέκτονας Roger Piano συμφιλιώνει την αστική πυκνότητα και το λιμενικό τοπίο, δημιουργώντας μια αστική κατάτμηση στο σύνολό της αποδίδοντας ένα high-tech χαρακτήρα, έτσι όπου τεί-

1

Εικ. 1,2 Στο Λονδίνο, σχεδιάζεται η εκμετάλλευση ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων γραφείων, τα οποία είναι ήδη χτισμένα στο Canary Wharf, ένα teleport, γραφεία σύνταξης και τυπογραφεία μεγάλων εκδοτικών επιχειρήσεων και επίσης σχεδιάζεται οικιστικό πρόγραμμα πρόβλεψης 50.000 κατοίκων.

νει συνήθως η αρχιτεκτονική φόρμα που υιοθετείται ο αρχιτέκτονας. Οι δημόσιοι χώροι είναι επίτηδες υπέρ-εκτεταμένοι και ανοιχτοί στις δεξαμενές. Στο Βερολίνο και συγκεκριμένα στο Spandau, οι αρχιτέκτονες Langof, Zillich, Kollhof και Nottmeyer φαντάζονται μια νέα πόλη σε μια εξαιρετική φυσική τοποθεσία γύρω από ένα ποτάμι πλάτους 120 μέτρων. Σε κάθε όχθη,

41

ανοίγεται ένα μνημειώδες αστικό μέτωπο νερού, προκειμένου η θέα του νερού να είναι δυνατή κι από τα πίσω κτίρια. Στο Amsterdam, ο Rem Koolhaas συνεχίζει το όραμα των Μοντέρνων δηλαδή το χτίσιμο της πόλης μέσα στην πόλη. Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα ουσιαστικά είδαμε την κατεδάφιση της βιομηχανική πόλης, κληρονομιάς του περασμένου αιώνα. Η λεγόμενη κατεδάφιση αχρήστεψε τα κτίρια και τις εγκαταστάσεις που αποτέλεσαν την υπερηφάνεια και τον πλούτο μιας άλλης εποχής. Έτσι, λοιπόν, σιδηροδρομικοί σταθμοί, εργοστάσια, αγορές, αποθήκες, πετάχτηκαν στα παλιοσίδερα ή στην καλύτερη περίπτωση, στα αρχεία της Ιστο-

3

ρίας, βυθίζοντας στο χάος συνοικίες ολόκληρες, για τις οποίες, παλιά. τα ίδια αυτά κτίρια αποτελούσαν εγγύηση ζωτικότητας. Στις λιμενικές πόλεις όμως οι μηχανισμοί κατεδάφισης έχουν το ευρύτερο πεδίο εφαρμογής και τις μεγαλύτερες συνέπειες που επηρεάζουν τη λειτουργία και την κοινωνικό-οικονομική ισορροπία της πόλης. Αυτό φυσικά στις σημερινές πόλεις - λιμάνια αποτελεί μια θαυμάσια πρόκληση για τους πολιτικούς υπευθύνους, τους επενδυτές και τους αρχιτέκτονες. Πρέπει από τη μία πλευρά, να ξαναχρησιμοποιηθούν οι εγκαταλελειμμένες εκτάσεις, να αναζωογονηθούν οι ασταθείς τοπικές οικονομίες και από την άλλη να ανασυγκροτηθούν οι αστικοί ιστοί και τα αστικά τοπία που σχετίζονται με το νερό, απαραίτητο στοιχείο της αναδόμησης, στοιχείο που δημιουργεί δυσκολίες και ταυτόχρονα μειώνει το φαντασιακό. Οι πόλεις λιμάνια υπέστησαν περισσότερο ή λιγότερο έντονα, τις διπλές συνέπειες, από τη μια μεριά των μεταβολών στις τεχνικές της ναυτικής μεταφοράς και του ανεφοδιασμού, υπέρ των πλοίων που μεταφέρουν containers και από την άλλη της αποβιομηχάνισης. Αυτό συνεπάγεται με μερικές εξαιρέσεις ένα γενικό κίνημα μετατόπισης των λιμενικών δραστηριοτήτων, πράγμα που έχει ως βέβαιο επακόλουθο την λίγο ως πολύ ολοκληρωτική εγκατάλειψη των υπάρχουσων

42 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

λιμενικών τοποθεσιών και εγκαταστάσεων και τον υποβιβασμό του συνόλου των γειτονικών συνοικιών. Το διάβημα που προηγείται κάθε αναδιαμόρφωσης, συνιστάται σε μιαν ανάλυση των εγκαταλελειμμένων τοποθεσιών, στην εκτίμηση των δυνατοτήτων τους και στην καταγραφή των παλιών στοιχείων που μπορούν να διατηρηθούν. Η επιφάνεια των εκτάσεων διαφέρει σημαντικά, ανάλογα με την ιστορική σπουδαιότητα του κάθε λιμανιού. Με 2000 εκτάρια, τα Docklands του Λονδίνου παρουσιάζουν μιαν εξαιρετική μεγάλη επιφάνεια, καθώς η συνηθέστερη δεν είναι μεγαλύτερη από 200 ως 300 εκτάρια, όπως στην Γλασκώβη ή το Λίβερπουλ, ή ακόμα μικρότερη, όπως στη Δουνκέρκη (180 εκτάρια). Σε όλες τις περιπτώσεις, η θέση και η μορφολογία των πρώην λιμενικών περιοχών είναι εκείνα τα στοιχεία που θα βαρύνουν στις επιλογές της αναδόμησης. Οι πιο απλές περιπτώσεις είναι οι πόλεις - λιμάνια που βρίσκονται στην εκβολή ενός ποταμού ή σε έναν πλωτό ποταμό. Εκεί, οι εγκαταλελειμμένες εκτάσεις είναι γραμμικές και εκτείνονται κατά μήκος πολλών χιλιομέτρων, είτε αναγκαστικά στη μια όχθη, όπως στο Μπορντό, τη Νέα Ορλεάνη και τη Λισαβόνα, είτε και στις δύο όχθες, όπως στην Κοπεγχάγη, τη Νάντη και τη Γλασκώβη. Η γραμμικότητα χαρακτηρίζει επίσης τις πόλεις λιμάνια που ακουμπούν σε μια ορει-

4

νή περιοχή, όπως η Γένοβα. Πολύ πιο περίπλοκες είναι οι καταστάσεις που έχουν προέλθει από σχεδόν καθ’ ολοκλήρου τεχνητά λιμάνια, διαμορφωμένα σε παραθαλάσσιες εκτάσεις και όπου έχουν τεθεί το ένα κοντά στο άλλο αναχώματα, λίμνες και περιφραγμένοι όρμοι. ‘Όπως για παράδειγμα σε Λονδίνο, Μπουένος Άιρες, Λίβερπουλ, Αμβούργο και Δουνκέρκη. Ένας άλλος παράγοντας, εξίσου καθοριστικός με τη μορφολογία των εγκαταλελειμμένων εκτάσεων, είναι η γεωγραφική τους θέση σε σχέση με τον ιστορικό πυρήνα, το σημερινό κέντρο και τους πιο δυναμικούς τομείς της πόλης. Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί η ποικιλόμορφη σπουδαιότητα των στοιχείων της πολιτισμικής κληρονομιάς, τα οποία αξίζει να διαφυλαχθούν, είτε λόγω της λιμενικής και ναυτικής αρχαιολογίας, είτε λόγω των αρχιτεκτονικών κληροδοτημάτων, όπως οι λονδρέζικες αποθήκες της Γεωργιανής περιόδου, οι προβλήτες της δεκαετίας του ‘30 στη Λισαβόνα και η μνημειώδες γέφυρα στο Μπουένος Άιρες. Η δικαίωση των επιλογών αναδιαμόρφωσης, όπως και η εμπιστοσύνη που μπορούμε να έχουμε σ’αυτές, δεν εξαρτώνται μόνο από τις φυσικές δυνατότητες των τοποθεσιών που έχουν γίνει διαθέσιμες, αλλά τουλάχιστον εξίσου και από τις στρατηγικές της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης και τη βούληση της Πολιτείας να τις πραγματοποιήσει. Εντούτοις, οι επιλογές αναδιαμόρφωσης παραμένουν πάντα ένα στοίχημα, καθώς σημαίνουν μια, λίγο έως πολύ, ουσιώδη ανανέωση της οικονομικής βάσης μιας πόλης που σίγουρα είναι όλο και λιγότερο λιμενική. Σε μερικές περιπτώσεις επιλέχθηκε να διατηρηθεί μια κάποια λιμενική δραστηριότητα. Όπως για παράδειγμα στην Αμβέρσα, όπου συνεχίστηκε μια μικρή διακίνηση ετερόκλητων εμπορευμάτων, ενώ άλλες πόλεις λιμάνια αναρωτιούνται για τις προοπτικές του ακτοπλοϊκού εμπορίου. Συχνότερα, όπως στη Λισαβόνα ή στο Μπορντό, είναι επιθυμητό να αναπτυχθεί μια λειτουργία του λιμανιού για κρουαζιερόπλοια. Η σταθερότητα, όμως, τέτοιων δραστηριοτήτων δεν είναι χωρίς δυσκολίες στους τρόπους αναδόμησης της προκυμαίας. Στη μεγάλη πλειονότητα των πόλεων - λιμανιών και με βάση το αγγλοσαξονικό πρότυπο, όπως για παράδειγμα τη Βοστόνη, τη Βαλτιμόρη ή το Λονδίνο, έχει εγκαταλειφθεί οριστικά κάθε ενδεχόμενο επιστροφής σε ναυτικές δραστηριότητες, με εξαίρεση την τουριστική ναυσιπλοΐα. Τωρινή πρόκληση στον ελλαδικό χώρο αποτελεί το Ελληνικό και η αμφιλεγόμενη δημιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου στο οποίο θα αναφερθούμε αργότερα εκτενέστερα. Επίσης, πολλά λιμάνια - πόλεις όπως ο Πειραιάς, η Πάτρα και η Καβάλα και άλλες, αποτελούν προκλήσεις για το μετασχηματισμό τους από πόλεις - λιμάνια σε εστίες πολιτισμικού ή εμπορικού ενδιαφέροντος. Η ανακατανομή των χρήσεων σε πόλεις αυτές

θα διαταράξει τα κέντρα των οικισμών και θα προσελκύσει πιθανούς επενδυτές, γεγονός που θα ενισχύσει και θα βοηθήσει στην τουριστική στρατηγική της χώρας. Προκύπτει επομένως μια πολύ μεγάλη γκάμα λειτουργικών επιλογών και πολεοδομικών μεθόδων, προκειμένου να ξαναχρησιμοποιηθούν και ν’ αξιοποιηθούν οι εκτάσεις που έχουν μείνει αχρησιμοποίητες ή έχουν εμπλακεί σε μια δίνη υποβάθμισης. Από την παρατήρηση ανά τον κόσμο δεκάδων έργων επανεκμετάλλευσης προκυμαιών και των περιοχών που συνδέονται μ’αυτές, μπορούμε να διαπιστώσουμε δύο ακραίες επιλογές, μεταξύ των οποίων βρίσκονται πολλές παραλλαγές. Η πρώτη επιλογή διαπραγματεύεται την προτεραιότητα στους ανοιχτούς δημόσιους χώρους με ψυχαγωγικές ή πολιτιστικές λειτουργίες, επιλογή που αντανακλά μια ισχυρή τοπική κοινωνική πίεση, όπως στο Μόντρεαλ ή τη βούληση κάποιων υπευθύνων, όπως στη Βαρκελώνη και στο Λίβερπουλ. Η δεύτερη επιλογή σχετίζεται με την προτεραιότητα στις επικερδείς επενδύσεις, στη δημιουργία θέσεων εργασίας, κυρίως διοικητικών, και σε μια οικονομική αναζωογόνηση, ικανή να επιφέρει τη δημιουργία μεγάλων οικοδομικών συγκροτημάτων κατοικίας και κοινωνικές προσμίξεις. Αυτές είναι σε πολύ διαφορετικές κλίμακες η περίπτωση των Docklands του Λονδίνου και του πολεοδομικού σχέδιου της Δουνκέρκης. Στη δεύτερη περίπτωση, η έννοια της αστικής συγκέντρωσης δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη. Φαίνεται όμως ότι ο στοχασμός γύρω από το θέμα αυτό δεν οδήγησε παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις στην σφαιρική αντιμετώπιση διαμόρφωσης της λιμενικής πόλης. Συγκεκριμένη τυπολογία δεν μπορεί να ακολουθηθεί, όμως υπάρχουν κάποιες τυπολογίες στις οποίες μπορεί ο αρχιτέκτων να βασιστεί και μάλιστα συνδυάζουν κυρίαρχες λειτουργικές εναλλακτικές λύσεις και την εισαγωγή πολεοδομικών επιλογών σε σχέση πάντα με τον υπάρχοντα πολεοδομικό ιστό. Η πρώτη τυπολογία έχει ψυχαγωγικό και τουριστικό χαρακτήρα, με κλασικό παράδειγμα τη Νέα Ορλεάνη. Οι τοπικοί υπεύθυνοι, πολιτικοί και οικονομικοί, διαπιστώνοντας κατά τη δεκαετία του ‘80 την υποχώρηση των δραστηριοτήτων των γραφείων στο C.B.D (Central Business District), αποφασίζουν έναν ευρύ επαναπροσανατολισμό της οικονομικής βάσης προς τον εσωτερικό και διεθνή τουρισμό. Αυτή η καινούργια στρατηγική συνοδεύεται από μια συστηματική επανεκμετάλλευση της προκυμαίας του Μισσισσιππή όπου δημιουργούνται διαδοχικά: συνεδριακό κέντρο, festival market, ενυδρείο και καζίνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όχι μόνο τη φυσική επέκταση της κεντρικής ζώνης, αλλά και μια μετατόπιση του κέντρου προς τις παλιές λιμενικές περιοχές, οι οποίες σχεδόν ανταγωνίζονται το Vieux Carre και το C.B.D. Η δεύτερη τυπολογία αφορά την οικονομική λύση υψηλού επιπέδου που ευνοεί τον ανώτερο διοικητικό τομέα και τις υψηλές τεχνολογίες. Ένα καλό παράδειγμα για αυτό αποτελούν τα Docklands του Λονδίνου. Το σχέδιο αποτελεί την εκμετάλλευση ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων γραφείων, τα οποία είναι ήδη χτισμένα στο Canary Wharf, ένα teleport, γραφεία σύνταξης και τυπογραφεία μεγάλων εκδοτικών επιχειρήσεων και επίσης περιλαμβάνει οικιστικό πρόγραμμα πρόβλεψης 50.000 κατοίκων. Το σχέδιο αυτό δεν αποτελεί απλώς την ανατολική επέκταση του City αλλά μακροπρόθεσμα τη δημιουργία ενός δευτερεύοντος κέντρου που έρχεται να εξισορροπήσει εκ νέου την πόλη του Λονδίνου. Στην περιοχή αυτή, πριν από 20 χρόνια δεν υπήρχαν προοπτικές, ούτε αγορά ακινήτων στη λεγόμενη πιο ευρεία ακαλλιέργητη λιμενική έκταση του κόσμου, μαζί με αυτή του Μπουένος Άιρες. Σαν μια ακόμη τυπολογική λύση θα μπορούσε να θεωρηθεί η μετατροπή της ακτής που είναι διαθέσιμη σε ένα μέτωπο “βιτρίνα” το οποίο θα αντανακλά το κέντρο του οικισμού μέσα από την αναζήτηση μίας καινούργιας τοπικής ή διεθνής διάστασης και εικόνας. Είναι αυτό που παρατηρεί ο επισκέπτης στο Μπορντό ή στη Λισαβόνα. Στους οικισμούς αυτούς το κέντρο έχει ενισχυθεί έντονα για δεκαετίες, σε κατευθύνσεις αντίθετες προς τις λιμενικές συνοικίες. Οι ευκαιρίες που παρέχονται σήμερα στις ακτές του Γκαρόν ή του Τάγου, έχουν ενισχυθεί με την εγκατάσταση σε αυτές σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας (Τ.G.V). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα επιμέρους έργα περισσότερο πολιτισμικής ή εμπορικής σκοπιμότητας. Παρόμοιο παράδειγμα αποτελούν τα μέτωπα στις παραλίες του Φαλήρου, στον Άλιμο και τη Βούλα, όπου λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 πολλά διαμορφώθηκαν είτε με βάση την πολιτισμική είτε την εμπορική σκοπιμότητα. Οι γραμμές του τραμ, οι αθλητικοί χώροι, οι χώροι πρασίνου και οι εγκαταστάσεις αποτελούν μερικά από αυτά. Πολλές φορές αποτέλεσμα αυτών είναι τα επιμέρους έργα περισσότερο πολιτισμικής ή εμπορικής σκοπιμότητας, τα οποία όμως λαμβάνουν υπόψη τη θαυμάσια πολεοδομική τους κληρονομιά, για παράδειγμα η αποβάθρα Chartrons, η Praca de Comercio, η Avenida 24 de Julho, που ενσωματώνονται αρμονικά σε πολεοδομικές συνθέσεις σύμφωνες με τον χαρακτήρα και την μορφολογία των τόπων αυτών. Σε πολλές μεσαίες λιμενικές πόλεις το κέντρο των οποίων μέχρι σήμερα ήταν μικρής σπουδαιότητας και με τάσεις εξακτίνωσης, η ανάκτηση των πρώην ναυτιλιακών ή βιομηχανικών περιοχών εκλαμβάνεται σαν μοναδική ευκαιρία για να αναρριχηθούν στην ιεραρχία των κεντρικών τοποθεσιών. Για παράδειγμα, η ενδιαφέρουσα περίπτωση της Δουνκέρκης, όπου ο αρχιτέκτων Richard Roger προτείνει την ενίσχυση και τη διαφοροποίηση του κέντρου με τη δημιουργία

κυρίως ενός πανεπιστημίου σε αρμονία με τα υπάρχοντα αρχιτεκτονικά στιλ και με σεβασμό στο υπάρχον κέντρο. Αναμφίβολα, υπάρχουν εξαιρέσεις στην επανεκμετάλλευση των εγκαταλελειμμένων εκτάσεων προς όφελος μιας πιο έντονης αστικής συγκέντρωσης. Όπως για παράδειγμα, η περίπτωση της Νάπολης, που απέκτησε ένα σημαντικό Διοικητικό Κέντρο, το οποίο βρίσκεται μακριά από την ακτή. Ωστόσο, υπάρχουν περιοχές οι οποίες τείνουν να εγκαταλειφθούν. Όμως στην πλειονότητα των λιμενικών πόλεων, η πρόκληση στη φαντασία είναι εκείνη του προσδιορισμού ενός καινούργιου συνόρου ανάμεσα στην πόλη και στο

5 Εικ. 3 Το παραλιακό μέτωπο της πόλης του Ρότερνταμ, στην Ολλανδία. Εικ. 4 Με 2000 εκτάρια, τα Docklands του Λονδίνου παρουσιάζουν μια εξαιρετική μεγάλη επιφάνεια παραλιακής έκτασης. Εικ. 5 Το Λίβερπουλ είναι ένα τυπικό τεχνητό λιμάνι που έχει προέλθει από διαμόρφωση παραθαλάσσιων εκτάσεων και όπου έχουν τεθεί το ένα κοντά στο άλλο αναχώματα, λίμνες και περιφραγμένοι όρμοι.

νερό, καθώς και εκείνης της ανακατασκευής του χώρου συνάντησής τους. Στις μέρες μας, κάθε πόλη του δυτικού κόσμου φαίνεται να έχει προσβληθεί από ένα είδος “παραλιομανίας” που έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Οι περισσότερες πόλεις θέλουν να κτίσουν κοντά στο νερό. Αλλά οι πιο ενδιαφέρουσες μελέτες για έργα στην άκρη του νερού είναι εκείνες που θεωρούν την άκρη του νερού δημόσιο χώρο, ένα χώρο όπου μπορεί να ανθίσταται σε οποιαδήποτε οικοδομική ανάπτυξη. Παρατηρώντας τις διάφορες πόλεις, οι οποίες είναι προσανατολισμένες στο νερό, ανιχνεύουμε διαφορές οι οποίες πηγάζουν από το ότι αστικοί πολιτισμοί είχαν μια ιδιαίτερη σχέση με το νερό ενώ άλλες όχι. Το νερό είναι πάντα νερό, όμως δεν έχει την ίδια σημασία σε όλους τους πολιτισμούς. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε συγκρίνοντας μια παράλια πόλη της Βορειοδυτικής Ευρώπης, με μία της αμερικάνικης ηπείρου ή της Μεσογείου.

43

Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το δημοτικό θέατρο Κέρκυρας Στέλιος Ζερεφός Αρχιτέκτων Μηχανικός B.A., M.ArchII, Δρ. ΑΠΘ, Επίκουρος Καθηγητής ΕΑΠ, Δρ. ΑΠΘ, Επ. Καθ. ΕΑΠ Χρήστος Τέσσας Αρχιτέκτων Μηχανικός, D.P.L.G. ENSA Paris Malaquais, Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ e-mail:info@zerefos-tessas.gr

Οι αρχιτεκτονικές επεμβάσεις και η ενεργειακή βελτιστοποίηση ως παράγοντες επανένταξης του Δημοτικού Θεάτρου Κέρκυρας στα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα της πόλης και τις οποίες διατύπωσαν στην πρότασή τους το αρχιτεκτονικό γραφείο Ζερεφός - Τέσσας Αρχιτέκτονες και οι συνεργάτες τους, απέσπασαν το πρώτο βραβείο σε σχετικό διαγωνισμό. Το νέο Δημοτικό Θέατρο Κέρκυρας σχεδιάστηκε αφιλοκερδώς τη δεκαετία του ‘60 από τον διακεκριμένο έλληνα αρχιτέκτονα Περικλή Σακελλάριο (1905-1985) και δόθηκε σε λειτουργία το 1974.[1] Χτίστηκε στο σημείο όπου 22 χρόνια νωρίτερα, το 1952 και έπειτα από απόφαση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου, είχε κατεδαφιστεί το νεοκλασικό κτίριο του παλαιού Δημοτικού Θεάτρου σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Conrado Pergolesi. Αφορμή για την εν λόγω απόφαση ήταν οι σημαντικές ζημιές που είχε υποστεί από βομβαρδισμούς γερμανικών αεροσκαφών κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Η συνολική πορεία του Περικλή Σακελλάριου αλλά και ο σχεδιασμός του νέου κτιρίου που πρότεινε, χαρακτηρίζονται από ένα ιδιαίτερο και προσωπικό αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο που συνδυάζει τις γενικές αρχές του μοντέρνου κινήματος με την “πρακτικότητα” της αστικής παράδοσης. Η αναμφισβήτητη ικανότητα του κερκυραίου μελετητή στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό δεν ήταν όμως αρκετή για να πείσει την τοπική κοινωνία να ξεχάσει το νεοκλασικό κτίριο του παλαιού θεάτρου και να αγκαλιάσει το νεοανεγερθέν “μοντέρνο” κτίριο. Ο εκλεκτικισμός και τα μεγαλοαστικά οράματα του παλιού θεάτρου του Pergolesi που το όρισαν ως έναν αναμφίβολο αστικό συντελεστή[2] ήρθαν να αντικατασταθούν από ένα κτίριο που για τους Κερκυραίους δεν ήταν αντάξιο του προκατόχου του. Το δυσνόητο για το ευρύ κοινό αρχιτεκτονικό του λεξιλόγιο περιείχε - όπως αποδείχτηκε τελικώς και στην πράξη - αρκετά από τα στοιχεία που χαρακτήρισαν τη σχεδιαστική δυσκαμψία του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική διεθνώς. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με κατασκευαστικές αστοχίες, καθώς και τις αλλαγές στα αρχικά σχέδια του αρχιτέκτονα, έγιναν η αφορμή για την προκήρυξη του πανελλήνιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που αφορούσε στην ανάπλαση των όψεων του δημοτικού θεάτρου.

Ανάπλαση Στη μελέτη του γραφείου Ζερεφός - Τέσσας Αρχιτέκτονες που βραβεύθηκε, ο βασικός σκοπός ήταν να δοθεί στο θέατρο η πολιτιστική και η κοινωνική σημασία που του αντιστοιχεί. Αυτό προϋπέθετε πολύπλοκες διαδικασίες που μέσω της χρήσης και της επικοινωνίας της αρχιτεκτονικής θα επηρέαζαν τον ίδιο τον τρόπο που οι κάτοικοι αντιλαμβάνονται την πόλη τους σε σχέση με το Θέατρο και αντίστροφα. Μέχρι σήμερα στο υποσυνείδητο των κατοίκων της Κέρκυρας το Δημοτικό Θέατρο υφίσταται περισσότερο ως ένα γιγαντιαίο κλειστό οικοδομικό τετράγωνο παρά ως πολιτιστικό και κοινωνικό

44 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

αγαθό. Στην παρούσα πρόταση θεωρήθηκε ότι για τη μετατροπή αυτής της συλλογικής συνειδησιακής κατάστασης σε νέα δεδομένα ο δυναμικότερος τρόπος θα ήταν να “ανοίξει” το θέατρο προς τα έξω και να απεγκλωβιστεί από την εσωστρέφειά του. Αυτή η απόφαση μάλιστα δρομολογήθηκε και από το ίδιο το πρόγραμμα του διαγωνισμού. Η παράκληση για την ανάπλαση και της πλατείας προ της εισόδου του θεάτρου έδειξε ξεκάθαρα ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο στην αρχιτεκτονική μορφή των όψεων του κτιρίου αλλά και στην γενικότερη λειτουργία του σε σχέση με την ευρύτερη περιοχή. Οι βελτιωτικές επεμβάσεις που προτείνει η παρούσα μελέτη θα μπορούσαν να χωριστούν στις τέσσερις κατηγορίες που ακολουθούν.

Ανάπλαση των όψεων Ένας από τους βασικούς στόχους της ανάπλασης των όψεων ήταν να γίνει μια άρτια κρίση γύρω από το ποια στοιχεία των όψεων ενδείκνυται να απομακρυνθούν και ποιά είναι προτιμότερο να παραμείνουν. Τα στοιχεία μάλιστα που επιλέχθηκε να παραμείνουν, έπρεπε να είναι αυτά που θα δώσουν συνοχή στο έργο και θα καθορίσουν την ιδέα της πρότασης. Πιο συγκεκριμένα, τα προτεινόμενα σχέδια δεν έχουν σαν σκοπό να αλλάξουν την “αρχιτεκτονική ταυτότητα” του κτιρίου αλλά να βελτιώσουν κάποια προβληματικά σημεία τα οποία αναδείχθηκαν από την ίδια τη χρήση του κτιρίου στο πέρασμα του χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές που προτείνεται να γίνουν στην κάθε όψη, περιγράφονται αναλυτικά στις παρακάτω παραγράφους: Όψη επί της πλατείας Νομαρχίας (κεντρική είσοδος του θεάτρου) Η πρόταση περιλαμβάνει την πλήρη απομάκρυνση της παλαιάς όψης και την αντικατάστασή της με μια νέα. Η συγκεκριμένη εφαρμογή έχει γίνει επανειλημμένως σε κτίρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει χαμηλό κόστος μια που δεν προϋποθέτει τεχνογνωσία, η οποία είναι άγνωστη στη χώρα μας. Η διαδικασία σε πρώτο στάδιο ξεκινά με τη δημιουργία ενός πλέγματος ικριωμάτων τα οποία θα αντιστηρίξουν προσωρινά την προς αντικατάσταση όψη και ταυτόχρονα θα διευκολύνουν τη διεκπεραίωση των εργασιών. Κατόπιν, με τη μέθοδο της αδιατάρακτης κοπής θα απομακρυνθούν τα δομικά στοιχεία της όψης. Ο φέρων οργανισμός της νέας όψης θα είναι προϊόν σύμμικτης κατασκευής σκυροδέματος με χάλυβα. Η επιλογή αυτή γίνεται ούτως ώστε η καινούργια κατασκευή, που χαρακτηρίζεται από μεγάλα ανοίγματα, να έχει ίδια στερρότητα με την υφιστάμενη χωρίς συγχρόνως να διαταραχθεί η ιεράρχηση των αντοχών της. Έτσι, σε

περίπτωση σεισμικής διέγερσης το κτίριο θα συμπεριφερθεί τουλάχιστον με τον ίδιο αν όχι και καλύτερο τρόπο. Η σύνδεση της νέας όψης με τις πλάκες σκυροδέματος και με τις υπάρχουσες δοκούς προτείνεται να γίνει με μεταλλικούς συνδέσμους (βλήτρα) που αποσκοπούν κυρίως στη μεταφορά των διατμητικών δυνάμεων των διεπιφανειών υφιστάμενου και νέου σκυροδέματος. Με τον τρόπο αυτό η κατασκευή θα συμπεριφέρεται σαν ένα μονολιθικό σώμα. Επίσης η εισαγωγή των νέων στοιχείων χάλυβα στην υφιστάμενη θεμελίωση θα γίνει με χημικά εκτονούμενα αγκύρια επάνω στα οποία θα κοχλιωθούν οι μεταλλικές πλάκες έδρασης. Τα υπόλοιπα “διάφανα” στοιχεία που θα απαρτίζουν την όψη είναι τα υαλοπετάσματα αλουμινίου με ύαλο χαμηλής εκπομπής (low-e) και ο μεταλλικός σκελετός ο οποίος θα φέρει ξύλινα σκίαστρα. Στο σχεδιασμό των σκιάστρων έχει ληφθεί υπόψη ο προσανατολισμός του κτιρίου ούτως ώστε να επιτυγχάνονται ιδανικές συνθήκες φυσικού φωτισμού και σκίασης με στόχο τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου. Τέλος, στα συμπαγή σημεία της νέας όψης τοποθετείται εξωτερική θερμομόνωση και μηχανική στήριξη με ράγες (ορθομαρμάρωση) για Εικ. 1 Νυχτερινή άποψη της πλατείας και της κεντρικής εισόδου του θεάτρου.

1

45

Σχήμα 1

1. Πλατεία, 2. Φουαγιέ, 3. Υπαίθριος χώρος με πέργκολα, 4. Κεντρική αίθουσα, 5. Φωτοβολταϊκά πανέλα, 6. Σκηνή και πύργος μηχανισμών, 7. Κατάστημα, 8. Αίθουσα χορωδίας,

Δέσμη ηλιακού φωτός,

την τοποθέτηση πλακών πωρόλιθου ως τελική επιφάνεια. Όψη επί της οδού Γ. Θεοτόκη Η όψη επί της οδού Θεοτόκη είναι εξίσου σημαντική με αυτήν της κύριας εισόδου του θεάτρου. Αυτό συμβαίνει διότι μεγάλο μέρος των επισκεπτών του θεάτρου πλησιάζουν προς αυτό διασχίζοντας αρχικά την οδό αυτή και κατόπιν προχωρώντας παράλληλα στις οδούς Μαντζάρου και Δεσύλλα αντίστοιχα μέχρι την είσοδο του θεάτρου στην πλατεία. Η λογική που ακολουθήθηκε είναι όμοια με αυτή της όψεως της κεντρικής εισόδου όσον αφορά στον εξωτερικό φλοιό, ο οποίος αυτή τη φορά αναρτάται στο υπάρχον δομικό σύστη-

2

46 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Θερμός αέρας,

Ψυχρός αέρας,

Φύτευση,

Υδάτινο στοιχείο

μα της κατασκευής. Πιο συγκεκριμένα, απομακρύνονται αρχικά όλα τα υλικά πλήρωσης μεταξύ των στοιχείων του φέροντα οργανισμού. Έπειτα στη θέση τους, τοποθετούνται θερμομονωτικά κουφώματα αλουμίνιου ενώ στους στύλους του υπάρχοντος συστήματος τοποθετούνται τα μεταλλικά πλαίσια στα οποία στηρίζονται τα ξύλινα σκίαστρα. Με τις αλλαγές αυτές διασφαλίζεται ο φυσικός φωτισμός στα γραφεία της καλλιτεχνικής διεύθυνσης και της χορωδίας που στην παρούσα φάση είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Επίσης, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στο επίπεδο που βρίσκεται η αίθουσα της χορωδίας η οροφή της αίθουσας μεγαλώνει κατά 2.80 μέτρα καθ’ ύψος ούτως ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για ιδανική ηχητική με τη χρήση ηχοπαγίδων και ανακλαστικών και απορροφητικών επιφανειών. Για τον ίδιο λόγο οι διαχωριστικοί τοίχοι μεταξύ των αιθουσών διαπλατύνονται κατά 20 εκατοστά με σκοπό την προσθήκη ηχομονωτικών πανέλων. Όψεις επί των οδών Μαντζάρου και Σ. Δεσύλλα (πλάγιες όψεις) Στις δυο πλάγιες όψεις, επί των οδών Μαντζάρου και Δεσύλλα, προτείνονται μικρότερης κλίμακας αλλαγές σε σχέση με τις δυο προηγούμενες. Πιο συγκεκριμένα, απομακρύνεται η παλιά επένδυση μαρμάρου όπως και όλα τα άχρηστα προϊόντα σοβά. Στην ίδια θέση εφαρμόζεται μηχανική στήριξη με ράγες και αποστάτες για την ανάρτηση πλακών

Σχήμα 2 1. Πύργος μηχανισμών σκηνής, 2. Φωτοβολταϊκά πανέλα, 3. Δώμα δημοτικού θεάτρου, 4. Σύστημα σκίασης υπαίθριου χώρου, 5. Χώρος πλατείας, 6. Πινακίδες νερού - επιδαπέδια φωτιστικά σώματα, 7. Νομαρχία

πωρόλιθου πάχους 2 εκατοστών, ενώ στα ενδιάμεσα σημεία των ραγών τοποθετείται θερμομόνωση που καλύπτεται από τις πλάκες πωρόλιθου. Τέλος, οι καμάρες, εκτός από κάποιες εργασίες βασικής συντήρησης παραμένουν ως έχουν. Επιπροσθέτως, τοποθετούνται ανάμεσά τους γυάλινα υαλοπετάσματα που λειτουργούν επί της οδού Μαντζάρου ως βιτρίνες καταστημάτων και επί της οδού Σ. Δεσύλλα ως βιτρίνες του βιβλιοπωλείου, του καφέ, και του εκθεσιακού χώρου. Όψεις πύργου μηχανισμού σκηνής Η αντιμετώπιση του πύργου που περιέχει τους μηχανισμούς της σκηνής ενός θεάτρου αποτελεί ένα κοινό τόπο προβληματικής στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Αυτό συμβαίνει διότι συνήθως το εν λόγω στοιχείο αποτελεί ένα δυσανάλογο “τυφλό” όγκο σε σχέση με το μέγεθος του κτιρίου στο οποίο τοποθετείται. Η επιλογή που έγινε στην παρούσα πρόταση είναι η εκμετάλλευση του μεγέθους και των αναλογιών του πύργου ούτως ώστε να χρησιμοποιηθεί ως χαρακτηριστικό στοιχείο σήμανσης και επικοινωνίας του θεάτρου. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, σε πρώτη φάση, η επιφάνεια του πύργου επενδύεται με τσιμεντοσανίδες και κατόπιν βάφεται λευκή. Πάνω της τοποθετούνται ειδικές ράγες και αποστάτες στήριξης υάλων τύπου U glass, οι οποίοι αναρτώνται σε απόσταση 30 εκατοστών από τις τσιμεντοσανίδες. Η απόσταση αυτή είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του συστήματος απαγωγής του αέρα της αίθουσας προς τον εξωτερικό χώρο, λειτουργία που περιγράφεται διεξοδικότερα στην παράγραφο που αφορά στην περιβαλλοντική συμπεριφορά του κτιρίου.

Εικ. 2 Άποψη απο τη συμβολή των οδών Γ’ Θεοτόκη και Δεσύλλα. Εικ. 3 Άποψη απο τη συμβολή των οδών Μαντζάρου και Δεσύλλα. Σχήμα 1 Διαμήκης τομή περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών. Σχήμα 2 Τοπογραφικό διάγραμμα.

Προτάσεις διαμόρφωσης εσωτερικών χώρων Οι νέες όψεις αντικατοπτρίζουν τις αλλαγές που προτείνονται στις χρήσεις του Δημοτικού Θεάτρου. Στην υπόθεση που έγινε, θεωρήθηκε ότι κάποιοι χώροι ήταν απαραίτητο να προστεθούν ή να μεταφερθούν ενώ κάποιοι άλλοι να απομακρυνθούν οριστικώς από τις χρήσεις του κτιρίου. Οι προτεινόμενες αλλαγές στη διαρρύθμιση των χώρων αποτυπώνονται στις κατόψεις της πρότασης και συνοψίζονται στη λίστα που ακολουθεί: • Μεγέθυνση της κεντρικής εισόδου του θεάτρου και του φουαγέ.

• Αναδιαμόρφωση του χώρου του βεστιαρίου και του σημείου πώλησης εισιτηρίων.

• Κλείσιμο με υαλοπετάσματα των στοών στις οδούς Μαντζάρου και Σ. Δεσύλλα. Η στοά και οι καμάρες που τη δημιουργούν σχεδιάστηκαν κυρίως για στιλιστικούς λόγους και όχι για τη δημιουργία ενός χώρου

3

47

4

που στεγάζει ή και παράγει αστικά δρώμενα και συμμετέχει στη ζωή της πόλης. Αυτό γίνεται πιο ξεκάθαρο αν δούμε τις σημερινές χρήσεις των εσωτερικών όψεων της στοάς οι οποίες καλύπτουν κυρίως αποδυτήρια και W.C. • Χρήση των εσωτερικών χώρων της στοάς επί της οδού Μαντζάρου για καταστήματα. Εκμετάλλευση του διπλού ύψους της στοάς για προσθήκη δεύτερου επιπέδου στα καταστήματα (πατάρι) με σκοπό την τοποθέτηση WC και μικρής αποθήκης.

• Χρήση των εσωτερικών χώρων της στοάς επί της οδού Σ. Δεσύλλα για χώρο εκθέσεων και βιβλιοπωλείο.

• Πρόσβαση ΑΜΚ στο θέατρο, στο βιβλιοπωλείο και στους χώρους έκθεσης από την οδό Σ. Δεσύλλα. Προσθήκη W.C. AMK. • Απομάκρυνση του μικρού χώρου παραστάσεων 100 θέσεων διότι παρά τη χρησιμότητά του υποβαθμίζει το φουαγιέ του ορόφου. Στη θέση του προστίθεται καφέ με θέα στην πλατεία, στον πεζόδρομο της οδού Σαμαρά και στα αξιόλογα κτίρια της οδού Μαντζάρου.

• Προσθήκη υπαίθριου χώρου με πέργκολα στο επίπεδο που επικοινωνεί άμεσα με το φουαγιέ και το καφέ του ορόφου.

Πλατεία Η ανάπλαση της πλατείας είναι μείζονος σημασίας για την επιτυχή ένταξη του Δημοτικού Θεάτρου στη λειτουργία της πόλης αλλά και την καλύτερη ανάδειξή του. Επίσης, ο υπόγειος χώρος στάθμευσης είναι σημαντικός γιατί θα εξομαλύνει σε μεγάλο βαθμό την κυκλοφοριακή συμφόρηση, μια που μεγάλο μέρος των αυτοκινήτων θα οδεύει κατ’ ευθείαν προς αυτό. Η λογική που ακολουθήθηκε για το σχεδιασμό της πλατείας στηρίχτηκε κατά κύριο

48 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

λόγο στην ανάδειξη των δύο σημαντικών δημοσίων κτιρίων που βρίσκονται σε δυο από τις πλευρές της όπως επίσης και στη δημιουργία ενός ευχάριστου χώρου συνάθροισης και ανοιχτών εκδηλώσεων. Οι κύριοι άξονες που θα μπορούσε να συνοψιστεί ο προτεινόμενος σχεδιασμός της είναι: • Διευθέτηση της κυκλοφορίας και προσθήκη των ραμπών που οδηγούν στο υπόγειο γκαράζ. Διαπλάτυνση των πεζοδρομίων όπου κρίθηκε απαραίτητο.

• Τοποθέτηση ειδικών θέσεων για στάθμευση ποδηλάτων.

• Δενδροφύτευση στην πλατεία και στο πεζοδρόμιο επί της οδού Μαντζάρου.

• Σιντριβάνια με πίδακες στο κέντρο της πλατείας.

• Κατασκευή παρτεριών με περιμετρικά καθίσματα από οπλισμένο σκυρόδεμα. Επένδυση του συνόλου της εν λόγω κατασκευής με τα φύλλα χαλκού, που θα απομακρυνθούν από το δώμα του θεάτρου και θα καθαριστούν.

• Αναδιαμόρφωση της εισόδου της Νομαρχίας με σκοπό τη δημιουργία περισσότερου ελεύθερου χώρου που θα αντιστοιχεί στην πλατεία.

• Τοποθέτηση μεταλλικής κατασκευής με αναδιπλούμενα συνθετικά υφάσματα στέγασης για την προστασία του εξωτερικού χώρου παραστάσεων από τις καιρικές συνθήκες.

• Τοποθέτηση των απολήξεων ενός κλιμακοστασίου και δυο ανελκυστήρων του υπόγειου χώρου στάθμευσης στο χώρο εσοχής της όψης της νομαρχίας και επένδυση των κατασκευών με διάτρητα φύλλα χαλκού, επίσης από το δώμα του θεάτρου.

• Σχηματισμός του κάνναβου της πλατείας με λεπτές επιμήκεις πλάκες μαρμάρου οι οποίες ακολουθούν τον κάνναβο της ορθομαρμάρωσης της όψης του θεάτρου

Περιβαλλοντική συμπεριφορά Το υπάρχον κτίριο, δεν σχεδιάστηκε εξ αρχής με κύριο γνώμονα τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Τα κοινωνικοοικονομικά φαινόμενα, όπως οι ενεργειακές κρίσεις της δεκαετίας του ‘70, δεν είχαν αφήσει ακόμα το στίγμα τους στην ανθρωπότητα, ενώ ο βιοκλιματικός σχεδιασμός μόλις είχε αρχίσει να δημιουργείται ως επιστημονικός κλάδος της αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια[3]. Ως εκ τούτου, ένας από τους βασικούς στόχους που οδήγησαν στην προτεινόμενη πρόταση ήταν η ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου. Η στρατηγική που ακολουθήθηκε συνοψίζεται στην προστασία του κτιρίου από τις κλιματικές συνθήκες, στην εισαγωγή βιοκλιματικών στοιχείων σχεδιασμού και στην προσθήκη ενεργητικών συστημάτων εξοικονόμησης και παραγωγής ενέργειας. Οι εν λόγω κατηγορίες περιλαμβάνουν τις εξής προταθείσες μετατροπές: Παθητική προστασία του κτιρίου. Το γεγονός ότι ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός πραγματευόταν κυρίως την ανάπλαση των όψεων, έθεσε αυτόματα ως βασικό στόχο της πρότασης τη μετατροπή του υπάρχοντα εξωτερικού φλοιού του θεάτρου σε ένα περίβλημα προστασίας από τις εξωτερικές κλιματικές συνθήκες. Οι τεχνικές που εφαρμόστηκαν αρχίζουν από την τοποθέτηση συστημάτων εξωτερικής θερμομόνωσης και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου συστήματος στήριξης των τελικών επιφανειών, ούτως ώστε να επιτυγχάνεται ταυτόχρονα η θερμομόνωση

Σχήμα 3

Εικ. 4 Άποψη της πλατείας και του θεάτρου από την οδό Δεσύλλα. Σχήμα 3 Όψη από την πλατεία. Σχήμα 4 Όψη από την οδό Δεσύλλα.

του κτιρίου και ο φυσικός αερισμός της πρόσοψης. Με αυτόν τον τρόπο αποτρέπεται η υπερθέρμανση της εξωτερικής επιφάνειας της μόνωσης, καθώς και η συμπύκνωση υδρατμών που συνήθως προκαλούν την εμφάνιση υγρασίας στις εσωτερικές επιφάνειες. Παρεμφερή ρόλο διαδραματίζει και ο διπλός φλοιός που τοποθετείται στον πύργο των μηχανισμών της σκηνής. Το εξωτερικό τμήμα του φλοιού αυτού αποτελείται από συμπαγή ύαλο διατομής U, ενώ στο εσωτερικό τοποθετείται σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης. Επομένως, η εξωτερική γυάλινη επιφάνεια υποβοηθά τη θέρμανση της ενδιάμεσης κοιλότητας του διπλού φλοιού, δημιουργώντας ανοδικό ρεύμα αέρος που εξαερίζει το διάκενο “μονώνοντας” με φυσικό τρόπο τον πύργο. Παράλληλα, όλα τα εξωτερικά κουφώματα αντικαθίστανται με κουφώματα που έχουν προφίλ με θερμοδιακοπή και διπλούς υαλοπίνακες χαμηλής εκπομπής (low-e) με αδρανές αέριο στο ενδιάμεσο κενό μεταξύ των υαλοπινάκων. Τα κουφώματα στο σύνολό τους σκιάζονται από σταθερές ξύλινες περσίδες, των οποίων η αναλογία του πλάτους και της απόστασης μεταξύ τους έχει μελετηθεί, ούτως ώστε σε ένα μεγάλο μέρος του ετήσιου κύκλου να επιτρέπει την είσοδο του ηλιακού φωτός κατά την περίοδο θέρμανσης, ενώ παράλληλα να την αποτρέπει κατά την περίοδο ψύξης του κτιρίου. Υπολογίζεται, ότι μόνο τα προαναφερθέντα συστήματα θα μειώσουν έως και 40% την ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου. Βιοκλιματικός σχεδιασμός Η βιοκλιματική συμπεριφορά του κτιρίου μελετήθηκε στο σύνολο των προτεινόμενων επεμβάσεων εξωτερικά και εσωτερικά του κτιρίου. Ξεκινώντας από τη νέα διαμόρφωση της προσκείμενης στην είσοδο πλατείας, τοποθετήθηκαν δέντρα και πίδακες νερού αποσκοπώντας στη σκίαση και στο δροσισμό αντίστοιχα. Επομένως, ο αέρας ο οποίος εισάγεται από την πλατεία προς το κτίριο είναι ήδη ψυχρότερος της μέσης εξωτερικής θερμοκρασίας και διοχετεύεται στην κυρίως αίθουσα του θεάτρου με φυσικό τρόπο, λόγω του φαινομένου της καμινάδας. Το φαινόμενο δημιουργείται από την εκροή αέρα μέσω οπών στον πύργο που φιλοξενεί τα σκηνικά του θεάτρου. Τη συνέχεια της ροής του αέρα αναλαμβάνει η κατασκευή του διπλού φλοιού που περιγράφηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Με τον τρόπο αυτό οι κεντρικοί χώροι του κτιρίου μπορούν να εξαεριστούν και να δροσιστούν με φυσικό τρόπο όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες λειτουργίας του θεάτρου, μειώνοντας την ενεργειακή κατανάλωση για κλιματισμό και εξαερισμό. Επίσης, ο συνδυασμός των μεγάλων θερμομονωτικών γυάλινων επιφανειών με τις εξωτερικές περσίδες μειώνουν την ανάγκη κατανάλωσης ενέργειας για φωτισμό στο ελάχιστο σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους του θεάτρου.

Σχήμα 4

Ενεργητικά συστήματα Η τρίτη κατηγορία που εφαρμόστηκε αφορά στα ενεργητικά συστήματα εξοικονόμησης και παραγωγής ενέργειας. Σε μία μεγάλη επιφάνεια του δώματος του κτιρίου -μεταξύ του υπαίθριου φουαγιέ και του πύργου που φιλοξενεί τα σκηνικάπροτείνεται η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών συστοιχιών οι οποίες υπολογίζεται ότι μπορούν να παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα ισχύος περίπου 22kWp. Η ποσότητα αυτή ρεύματος σε συνδυασμό με σύστημα αποθήκευσης ενέργειας μπορεί να εξασφαλίσει ένα μεγάλο μέρος της καθημερινής κατανάλωσης για τον εξωτερικό φωτισμό του θεάτρου και της πλατείας. Προτείνεται η εισαγωγή συστήματος BMS για τη διαχείριση όλων των λειτουργιών του κτιρίου και ιδιαίτερα για τον έλεγχο του εσωτερικού και του εξωτερικού φωτισμού και όλων των συστημάτων που επιτρέπουν τον φυσικό εξαερισμό και δροσισμό του.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ηρώ Αρμένη Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ Αγγελική Κοκκίνη Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc. UCL Τελλέσιλα Μπριστογιάννη Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ Κωστής Χατζόπουλος Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ

Παραπομπές [1] Σακελλαρίου Ε., Φεσσά - Εμμανουήλ Ε., Π. Α. Σακελλάριος Αρχιτέκτων, Αθήνα: Ποταμός, 2006. • [2] Rossi, A., Η Αρχιτεκτονική της πόλης, Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 1991. • [3] Givoni, B. Man, Climate and Architecture. Amsterdam: Elsevier Science Ltd., 1969.

49

Πρόταση αναβάθμισης της περιοχής Hilton - Ριζάρη Δημήτρης Κονταργύρης Αρχιτέκτων

Στην περιοχή Hilton - Ριζάρη, ανάμεσα στις λεωφόρους Β. Κωνσταντίνου και Β. Αλεξάνδρου η μόνη υφιστάμενη σημαντική έκταση ενιαίου πρασίνου στην περιοχή είναι το πάρκο Ριζάρη εμβαδού 24.000 μ2. Η προτεινόμενη παρέμβαση καταργεί τη λεωφόρο Β. Κωνσταντίνου (από Ριζάρη ως Β. Σοφίας) και Β. Αλεξάνδρου (από Β. Σοφίας ως Μιχαλακοπούλου)[*] Η προς αναβάθμιση περιοχή Hilton - Ριζάρη ορίζεται από τις οδούς: Β. Σοφίας-ΡιζάρηΜιχαλακοπούλου και από το δυτικό όριο του συγκροτήματος του Hilton (Εικ. 1). Από πολεοδομική σκοπιά, η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από μια κραυγαλέα αντίφαση. Ενώ αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ελεύθερους χώρους μέσα στην καρδιά της πρωτεύουσας, διασχίζεται βάναυσα από δύο μεγάλες, θορυβώδεις οδικές αρτηρίες (Βασ. Κωνσταντίνου και Βασ. Αλεξάνδρου) που κατατέμνουν την περιοχή και αναιρούν την αίσθηση του ενιαίου ελεύθερου χώρου (Εικ. 2). Η πρόταση που ακολουθεί έχει σκοπό να αποκαταστήσει την ενότητα αυτής της ευεργετικής “ανάσας” πρασίνου. Σήμερα η μόνη υφιστάμενη σημαντική έκταση ενιαίου πρασίνου (μέσα στα ανωτέρω όρια) είναι το πάρκο Ριζάρη εμβαδού 24.000 μ2 περίπου (Εικ. 3). Η προτεινόμενη παρέμβαση προβλέπει την κατάργηση της λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου (από την Ριζάρη ως τη Βασ. Σοφίας) και της λεωφ. Βασ. Αλεξάνδρου (από τη Βασ. Σοφίας μέχρι τη Μιχαλακοπούλου)[*] (Εικ. 4). Η αποξήλωση των οδοστρωμάτων των καταργούμενων οδικών τμημάτων θα προσθέσει στην ανωτέρω περιοχή 13.000 μ2 πρασίνου και θα επιτρέψει έτσι την ένωση όλων των διάσπαρτων εκτάσεων πρασίνου σε μια ενότητα εμβαδού περίπου 60.000 μ2 (έκταση που ισοδυναμεί με το 1/3 του εμβαδού του Εθνικού Κήπου). Όλες οι προτεινόμενες ανωτέρω παρεμβάσεις αφορούν σε επιφανειακές μόνον αναδιαρρυθμίσεις, έτσι ώστε ο επιδιωκόμενος στόχος να μπορεί να επιτευχθεί με το μικρότερο δυνατό κόστος και στο συντομότερο δυνατό χρόνο (βλέπε κατωτέρω σχετικές εκτιμήσεις).

Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις Μετά την κατάργηση των ανωτέρω τμημάτων του οδικού δικτύου, οι δρόμοι που καλούνται να παραλάβουν τους κυκλοφοριακούς φόρτους των αντίστοιχων ροών, είναι προφανώς οι δρόμοι που περιβάλλουν την αναδιαρρυθμιζόμενη περιοχή, ήτοι ο ορθογωνικός δακτύλιος που αποτελείται από τις οδούς: Βασ. Σοφίας, Ριζάρη, Μιχαλακοπούλου και το ζεύγος των οδών Βεντήρη και Χατζηγιάννη Μέξη (Εικ. 4). Η προτεινόμενη λύση προβλέπει την εφαρμογή ενός μονοδρομημένου δακτυλίου, ως εξής (Εικ. 5): Βασ. Σοφίας: Μονοδρόμηση με κατεύθυνση από τη Χατζηγιάννη Μέξη προς Ριζάρη, Ριζάρη: Μονοδρόμηση με κατεύθυνση από τη Βασ. Σοφίας προς Βασ. Κωνσταντίνου (και Μιχαλακοπούλου), Μιχαλακοπούλου: Μονοδρόμηση με κατεύθυνση από τη Βασ.

50 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ

1

3

2

4

Εικ.1 Περιοχή Hilton - Ριζάρη (ΑΒΓΔΑ). Εικ. 2 Κατάτμηση της περιοχής ΑΒΓΔΑ από τους Λεωφόρους Βασ. Κωνσταντίνου και Βασ. Αλεξάνδρου. Εικ. 3 Υφιστάμενη κατάσταση. Εικ. 4 Προτεινόμενη ανάπλαση. Εικ. 5 Σχέδιο οδικού δικτύου (βάσει της πρότασης) (Λωρίδες κυκλοφορίας - Λεωφορειολωρίδες - Οδός βραδείας προσπέλασης: Hilton και Εθν. Πινακοθήκης.

5

Κωνσταντίνου (Ριζάρη) προς την Βεντήρη - Χατζηγιάννη Μέξη, Ζεύγος Βεντήρη - Χατζηγιάννη Μέξη: Μονοδρόμηση και των δύο δρόμων με κατεύθυνση από την Μιχαλακοπούλου προς την Βασ. Σοφίας. Το μοντέλο αυτό της μονοδρόμησης του δακτυλίου δεν αποτελεί προφανώς πρωτότυπη λύση. Είναι η επανάληψη (σε παραλλαγή) του μοντέλου που εφαρμόσθηκε ήδη με επιτυχία, τόσο στον κόμβο των Αμπελοκήπων όσο και στον κόμβο της Ομόνοιας. Η ρύθμιση αυτή έχει τα εξής κυκλοφοριακά πλεονεκτήματα: • Καταργεί τις αριστερόστροφες κινήσεις σε όλες τις διασταυρώσεις και αυξάνει συνεπώς τους διατιθέμενους χρόνους πρασί-

νου στις φάσεις των φαναριών, αυξάνοντας έτσι την κυκλοφοριακή χωρητικότητα του συστήματος.

• Επιτρέπει την εφαρμογή πράσινου κύματος σε όλη τη διαδρομή του δακτυλίου, εξασφαλίζοντας τη γρήγορη και συνεχή ροή των τροχοφόρων (περιορίζοντας έτσι τον όγκο των εκπεμπομένων καυσαερίων). Σε κάθε περίπτωση, τις δυνατότητες του μοντέλου θα τις αναδείξει προφανώς η σχετική κυκλοφοριακή μελέτη, από την οποία θα προκύψει και ο αριθμός των απαιτουμένων κυκλοφοριακών λωρίδων σε κάθε περιοχή καθώς και τα σημεία που θα εφαρμοσθεί η ρύθμιση της κυκλοφορίας με φανάρια. Η επιτυχία πάντως των δύο

προαναφερθέντων σχετικών κυκλοφοριακών μοντέλων (Αμπελόκηποι, Ομόνοια) μας επιτρέπει να ελπίζουμε ότι μπορούμε να έχουμε, αν όχι μια βελτίωση της κυκλοφοριακής συμπεριφοράς της περιοχής, πάντως -οπωσδήποτε- όχι επιδείνωση. Αυτό προφανώς μας αρκεί, αφού στόχος της παρέμβασης δεν είναι τόσο η κυκλοφοριακή όσο η περιβαλλοντική αναβάθμιση του χώρου, χάρις στην ενοποίηση των περιοχών του πρασίνου. Εν τέλει πρέπει να επισημανθεί η ύπαρξη δυο επί μέρους προβλημάτων προς λύση, τα οποία έχουν αντιμετωπισθεί προσεγγιστικά στα πλαίσια της πρότασης: Το ένα αφορά την ένταξη των συγκοινωνιακών γραμμών της περιο-

51

6

7

Εικ. 6 Περιοχή Hilton - Ριζάρη - Υφιστάμενη κατάσταση, Εικ. 7 Περιοχή Hilton Ριζάρη - Προτεινόμενη παρέμβαση.

χής μέσα στο μοντέλο του δακτυλίου και το άλλο αφορά τον τρόπο προσπέλασης του Hilton και της Εθνικής Πινακοθήκης, μετά την κατάργηση του τμήματος της Βασ. Κωνσταντίνου που τα εξυπηρετεί σήμερα. Ενδεικτικά μόνο αναφέρεται ότι: • Οι δύο υφιστάμενες λεωφορειολωρίδες της Βασ. Σοφίας προτείνεται να διατηρηθούν (η μια κανονικής και η άλλη αντίθετης ροής), δεδομένου ότι εξυπηρετούν τις 14 από τις 20 συγκοινωνιακές γραμμές που διέρχονται από την περιοχή. Επιπρόσθετα μάλλον θα χρειαστεί μια λεωφορειολωρίδα αντίθετης ροής στην οδό Ριζάρη για να εξυπηρετήσει τις γραμμές που έρχονται από τις ανατολικές συνοικίες (π.χ. Παγκράτι, Βύρωνας κλπ.) προς το Κέντρο (Εικ. 5).

• Για την προσπέλαση του Hilton και της Πινακοθήκης προτείνεται η κατασκευή ειδικού πλακοστρωμένου οδικού βραχίο-

να βραδείας κυκλοφορίας -με είσοδο και έξοδο στην Μιχαλακοπούλου- που οδηγεί σε δύο κυκλικούς δακτυλίους, έναν για την είσοδο του Hilton και έναν άλλο για την είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης (Εικ. 5).

Εκτίμηση απαιτούμενου κόστους και χρόνου υλοποίησης Για να υλοποιηθούν οι προτεινόμενες επιφανειακές παρεμβάσεις θα χρειαστεί να συνταχθούν οι εξής μελέτες: Κυκλοφοριακή, οδοποιίας, αναδιαμόρφωσης περιοχών πρασίνου, περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το κόστος και το χρόνο που θα απαιτήσουν οι μελέτες αυτές, εκτιμήθηκε ότι: • Τα έργα οδοποιίας θα κοστίσουν συνολικά (μελέτες και κατασκευή) περίπου 2.000.000-2.500.000 ευρώ.

• Τα έργα διαμόρφωσης πρασίνου θα κοστίσουν συνολικά ένα ποσό της τάξεως των

4.000.000 - 4.500.000 ευρώ.

• Ήτοι το κόστος όλου του έργου εκτιμάται περίπου σε ένα ποσό της τάξεως των 6.000.000-7.000.000 Ευρώ. Αντίστοιχα ο χρόνος που θα απαιτηθεί: Για τα έργα οδοποιίας: 2-2,5 περίπου χρόνια (συνολικά), για τα έργα περιβάλλοντος: 1-1,5 επιπλέον χρόνος, ήτοι συνολικά, περίπου 3-4 χρόνια (ή περίπου όσο διαρκεί μια δημαρχιακή θητεία). Αξίζει λοιπόν να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον, όσων έχουν την αρμοδιότητα και την ισχύ να παρέμβουν για την προώθηση αυτής της πρότασης γιατί, νομίζω, ότι παρέχει ορατά και σημαντικά οφέλη, που μπορούμε να τα αποκτήσουμε με λίγα λεφτά και σε λίγο χρόνο, συμβάλλοντας έτσι στην επίπονη και επίμονη προσπάθεια να δώσουμε ξανά, σ΄αυτήν την κακοποιημένη και αγαπημένη πόλη, την χαμένη αξιοπρέπεια και αυτοπεποίθησή της.

[*] Η ιδέα της κατάργησης του ανωτέρω τμήματος της Βασ. Κωνσταντίνου διατυπώθηκε το 1980 στην μελέτη που υποβλήθηκε από την ομάδα του αρχιτέκτονα – πολεοδόμου Δημ. Διαμαντόπουλου στον διαγωνισμό για το Πολιτιστικό Κέντρο Αθηνών. Εν συνεχεία θεσμοθετήθηκε με το Π.Δ. ΦΕΚ 387/Δ/1.7.1981. Η κατάργηση πάντως του τμήματος της Βασ. Αλεξάνδρου καθώς και η αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος της περιοχής με την πρόταση του μονοδρομημένου δακτυλίου (που περιλαμβάνει και τις οδούς Βεντήρη και Χ’’γιάννη Μέξη) δεν αναφέρονται στα ανωτέρω θεσμοθετηθέντα.

52 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ

Σύστημα κατασκευής χωροδικτυωμάτων με αρθρωτούς συνδέσμους Θεμιστοκλής Ανδρέου Ανδρικόπουλος Φυσικός - Ηλεκτρονικός Μηχανικός Manchester University - B.Sc. 1976

Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό - προτέρημα ενός οποιουδήποτε χωροδικτυώματος είναι ότι διαθέτει τη μεγαλύτερη αντοχή και ελαστικότητα με το μικρότερο βάρος - ποσότητα υλικού από κάθε άλλη ισοδύναμη δομή. Σε ένα Χωροδικτύωμα με Αρθρωτούς Συνδέσμους (ΧΑΣ) αυτά τα χαρακτηριστικά μεγιστοποιούνται. Σχεδόν όλες οι υπάρχουσες τεχνολογίες κατασκευής χωροδικτυωμάτων παρέχουν σταθερή - άκαμπτη διασύνδεση με βιδώματα ή συγκολλήσεις στα άκρα των μελών που είναι αδύνατον να ελεγχθούν 100% για την ποιότητα - αξιοπιστία τους και υπάρχει πάντα πιθανότητα ανθρώπινου λάθους και ενεργοποίηση της ολέθριας αρχής του “πλέον αδύναμου κρίκου”, ενώ η σταθερή διασύνδεση δημιουργεί ροπές στα μέλη που απαιτούν αντιμετώπισή τους σε σχέση με την αρθρωτή διασύνδεση. Στην παρούσα εφεύρεση έγινε σχεδίαση αρθρωτών συνδέσμων με ανεξάρτητους βραχίονες ώστε να παρέχουν άρθρωση σε όλα τα μέλη που διασυνδέουν για να φορτίζονται μόνο με αξονικές δυνάμεις χωρίς ροπές. Οι σύνδεσμοι δημιουργούνται είτε ως απαρτία από ανεξάρτητους βραχίονες με δακτύλιους που συναρμολογούνται σε άξονα και διασυνδέονται με τα άκρα των μελών του χωροδικτυώματος, είτε ως ειδικές κατασκευές διαμορφώσεις στα άκρα των μελών που εμπεριέχουν τα χαρακτηριστικά των βραχιόνων με αντίστοιχες οπέ - δακτύλιους για μετέπειτα συναρμολόγηση των άκρων των μελών στους άξονες. Επιπλέον τελειοποιήθηκε ο τρόπος διασύνδεσης μελών σε συνδέσμους με αντίστροφα σπειρώματα στα άκρα των μελών και κατάλληλη κατανομή αντίστροφων σπειρωμάτων στους συνδέσμους (ΟΒΙ Δ.Ε. 1006556 - Θ. Ανδρικόπουλος) για να υπάρχει μία μόνο μορφή συνδέσμου - κόμβου για όλες τις εφαρμογές. Το σύστημα κατασκευής χωροδικτυωμάτων με αρθρωτούς συνδέσμους που παρουσιάζεται παρακάτω έχει αριθμός αίτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας στον Ο.Β.Ι. 20090100717-24/12/2009 και προορίζεται για χρήση στον τομέα της οικολογικής - ενεργειακής δόμησης και στις υπεράκτιες εγκαταστάσεις ΑΠΕ

Τα πλεονεκτήματα της εφεύρεσης • Σύστημα modular - αρθρωτών στοιχείων το οποίο διαθέτει άπειρες δυνατότητες αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

• Παραγωγή τυποποιημένων εξαρτημάτων - μελών βασισμένες σε αυτόματες βιομηχανικές διαδικασίες.

• Απόλυτα ελεγχόμενη ποιότητα - αξιοπιστία και αποκλεισμός αστοχίας προϊόντων ΧΑΣ.

• Αποκλεισμός της πιθανότητας ενός ανθρώπινου λάθους από την παραγωγή μέχρι και την εγκατάσταση.

• Αποκλεισμός περιστροφικών δυνάμεων - ροπών στα μέλη του ΧΑΣ με αποτέλεσμα την

53

ελαχιστοποίηση - σοβαρή μείωση ποσότητας - βάρους - κόστους υλικού μέχρι και 40%.

• Εύκολη - γρήγορη - ασφαλής συναρμολόγηση με ανειδίκευτο βοηθητικό προσωπικό.

• Εύκολη - χαμηλού κόστους διαχείρισημεταφορά υλικών ΧΑΣ κάθε μεγέθους.

• Ελαχιστοποίηση κόστους ΧΑΣ και λόγω τρόπου συναρμολόγησης - διαχείρισης μεταφοράς.

• Τα μέλη ΧΑΣ με διαμορφωμένα άκρα μπορούν, εκτός από ευθύγραμμο, να έχουν τοξοειδές ή άλλο σχήμα, παρέχοντας άπειρες δυνατότητες αρχιτεκτονικούκαλλιτεχνικού σχεδιασμού.

• Η άρθρωση μπορεί να εισαχθεί και στα άκρα αξόνων για κάθετη ή διαγώνια διασύνδεση όμοιων παράλληλων βασικών χωροδικτυωμάτων με μέλη, αυξάνοντας έτσι την ελαστικότητα όλου του ΧΑΣ, για να διαχέονται γρήγορα κάθε μορφής φορτία με αξονική μόνο φόρτιση των μελών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό για το ΧΑΣ - Επιπλέουσα Πλατφόρμα με στεγανούς σωλήνες - μέλη που παρουσιάζεται παρακάτω, για αντιμετώπιση των δυναμικών φορτίων στο θαλάσσιο - υδάτινο περιβάλλον.

• Αυτό το ΧΑΣ - Επιπλέουσα Πλατφόρμα είναι πρακτικά αβύθιστη κατασκευή, λόγω της πλευστότητας που διαθέτει κάθε μέλος ξεχωριστά (modular), με αποτέλεσμα να διατηρείται η συνολική πλευστότητα της πλατφόρμας ακόμα και όταν καταστραφεί και χάσει την πλευστότητά του κάποιο τμήμα της, δηλαδή κάποιος αριθμός στεγανών μελών. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει ιδιαίτερη σημασία για επιπλέουσες πλατ-

54 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Σχήμα 1 Διασύνδεση με Αντίστροφα Σπειρώματα.

Σχήμα 2 Βασική Αρχή του Αρθρωτού Συνδέσμου.

φόρμες εξόρυξης - άντλησης πετρελαίου, οι οποίες με την υπάρχουσα τεχνολογία κατασκευής, βασίζονται για πλευστότητα σε λίγους κάθετους ή/και οριζόντιους μεγάλου όγκου πλωτήρες - πόδια ή και σε συνήθη πλωτά μέσα, τα οποία δεν είναι αβύθιστα και σε περίπτωση σοβαρών ατυχημάτων βυθίζονται με τεράστιες και παγκόσμιας έκτασης δυσμενείς συνέπειες.

• Ελαχιστοποίηση χρόνου σχεδίασης - κατασκευής - εγκατάστασης χωροδικτυωμάτων.

εξασφαλισμένη χωρίς πιθανότητα ανθρώπινου λάθους, διότι αφενός η δημιουργία - ενσωμάτωση σπειρωμάτων στα μέλη και τους συνδέσμους γίνεται με ελεγχόμενες - αξιόπιστες βιομηχανικές διαδικασίες και αφετέρου δεν μπορεί να γίνει λάθος κατά την συναρμολόγηση ενός χωροδικτυώματος, διότι αν δεν τερματίσει ένα βίδωμα η ατέλεια είναι εμφανής και 100% ελεγχόμενη και δεν μπορεί να ολοκληρωθεί η συναρμολόγηση λόγω της ατελούς γεωμετρίας. Το βίδωμα γίνεται σταδιακά στα όρια ελαστικότητας των υλικών σε κάθε μορφής αρθρωτούς ή σταθερούς συνδέσμους που μπορούν να έχουν σχήμα σφαίρας, δίσκου, κύβου ή κάτι άλλο και ολοκληρώνεται - τερματίζει μόνο όταν το επιτρέψει η γεωμετρία. Δηλαδή, η ίδια η μέθοδος αυτοελέγχεται και δεν επιτρέπει ολοκλήρωση συναρμολόγησης χωροδικτυώματος με ελάττωμα, ακόμα και αν κάποιος προσπαθεί να το κάνει σκόπιμα. Σε άλλους τρόπους διασύνδεσης με βίδωμα, ιδιαίτερα στην πλέον διαδεδομένη τεχνολογία τύπου MERO με την ελεύθερη βίδα σε κάθε άκρο μέλους που βιδώνει δεξιόστροφα στον κόμβο - σφαίρα, η ποιότητα - αξιοπιστία κάθε διασύνδεσης εξαρτάται από το κάθε εμπλεκόμενο άτομο που κάνει το βίδωμα και δεν μπορεί να υπάρχει 100% έλεγχος και είναι πάντα πιθανό να μην έχει γίνει σωστό βίδωμα, ενώ η άκρη του μέλους φαίνεται να είναι στη σωστή θέση, δημιουργώντας έτσι έναν “αδύναμο κρίκο” που μπορεί εύκολα να προκαλέσει την ολέθρια καταστροφή. Έχουν και στην Ελλάδα καταγραφεί ατυχήματα - καταπτώσεις χωροδικτυωμάτων

Διασύνδεση με αντίστροφα σπειρώματα Η γενική αρχή αυτού του τρόπου διασύνδεσης (σχήμα 1) είναι ότι κάθε μέλος (1) και άξονας συνδέσμου (2) έχουν αντίστροφα σπειρώματα στα άκρα τους και κάθε σύνδεσμος έχει δεξιόστροφα (R) και αριστερόστροφα (L) σπειρώματα σε διαμετρικά απέναντι ζευγάρια ή στα άκρα των δύο ακτίνων (S) αν σχηματίζουν γωνία (V). Τα μέλη βιδώνονται και στα δύο άκρα ταυτόχρονα στους αντίστοιχους απέναντι βραχίονες - υποδοχές συνδέσμων, με περιστροφή τους προς μία κατεύθυνση και ξεβιδώνονται με αντίστροφη περιστροφή. Η κατανομή σπειρωμάτων γίνεται με συγκέντρωση ίδιων σπειρωμάτων σε συμμετρικά απέναντι περιοχές του συνδέσμου (A) ή και τυχαία, αρκεί οι σύνδεσμοι να είναι όλοι ίδιοι και να έχουν ίδιο προσανατολισμό (Ο) στο χωροδικτύωμα σε σχέση με την κατανομή των σπειρωμάτων. Δύο ή περισσότερα όμοια χωροδικτυώματα διασυνδέονται παράλληλα με μέλη με αντίστροφα σπειρώματα που βιδώνονται στους απέναντι άξονες συνδέσμων. Η αξιοπιστία της διασύνδεσης είναι απόλυτα

Εικ. 1 Ευθύγραμμο χωροδικτύωμα τριγωνικών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

Εικ. 2 Επίπεδο χωροδικτύωμα με διασυνδεδεμένα παράλληλα δικτυώματα τριγωνικών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

αυτής της τεχνολογίας, και με ανθρώπινες απώλειες, χωρίς ξεκάθαρη εξακρίβωση των αιτίων.

3DS ARM2 (ίδιο με το 2D ΑRΜ3) και 3DS ΑRΜ1a-b, με την ίδια ως άνω τεχνική. Με εξαρτήματα τύπου 3DD συναρμολογείται αρθρωτός σύνδεσμος σε αντιστοιχία με την σφαίρα τύπου MERO, για ΧΑΣ με πυραμοειδή στοιχεία τριών διαστάσεων διπλής πλευράς. Οι βραχίονες 3D μπορεί να έχουν οποιεσδήποτε γωνίες (Ζ) ως προς τον κοινό άξονα περιστροφής (5) των δακτυλίων - οπών, ενώ οι άξονές τους διέρχονται από το κέντρο (Κ) του συνδέσμου όταν είναι αναγκαίο για εξισορρόπηση των φορτίων. Ο αριθμός και η διαρρύθμιση δακτύλιων - οπών σε κάθε εξάρτημα επιλέγεται ανάλογα με την χρήση και τις απαιτήσεις φορτίου του συνδέσμου. Η ανωτέρω σχεδίαση εξαρτημάτων με δύο δακτύλιους - οπές σε διαφορετικές αποστάσεις από το κέντρο (Κ) του συνδέσμου και με την συγκεκριμένη διαστασιολόγηση είναι ενδεικτική και έγινε για να γίνει εύκολα κατανοητή η βασική αρχή σχεδίασης του αρθρωτού συνδέσμου και η περίπτωση αναγκαστικής διέλευσης όλων των αξόνων (6) από το κέντρο (Κ) του συνδέσμου μετά την συναρμολόγηση, καθώς και για να ελαχιστοποιηθούν τα διαφορετικά εξαρτήματα στον σύνδεσμο. Οι δακτύλιοι - οπές σε κάθε εξάρτημα μπορεί να είναι ένας ή περισσότεροι και σε οποιεσδήποτε αποστάσεις από το κέντρο, ενώ κάποιοι άξονες βραχιόνων μπορεί να μην διέρχονται από το κέντρο. Επίσης, κάποιοι δακτύλιοι - οπές διαφορετικών εξαρτημάτων μπορεί να έχουν κενά μεταξύ τους μετά την συναρμολόγηση, τα οποία, αν χρειάζεται, γεμίζουν με ελεύθερους δακτύλιους - παρεμβύσματα (εικόνες 1-3). Τα μέρη - εξαρτήματα του ως άνω συν-

Αρθρωτοί σύνδεσμοι Η βασική αρχή παρουσιάζεται στο σχήμα 2 με τον αρθρωτό σύνδεσμο για ΧΑΣ με τριγωνικά στοιχεία δύο διαστάσεων διπλής πλευράς (2DD = 2 DimentionDouble side), όπως αυτό στο σχήμα 1, με τα ενδεικτικά εξαρτήματα 2D ΑRΜ1, 2D ΑRΜ2, 2D ΑRΜ3 σε ζευγάρια. Για συναρμολόγηση του συνδέσμου, κάθε εξάρτημα (3) διασυνδέεται με ένα όμοιό του (3α) με τους δακτύλιους - οπές (4) με 180 μοίρες στροφή του ενός, για να βρεθούν οι δακτύλιοι σε κοινό άξονα περιστροφής (5) και οι άξονες όλων των βραχιόνων (6) να διέρχονται από το κέντρο (Κ) του συνδέσμου και όλα τα ζεύγη εισάγονται με τους δακτύλιους στον άξονα (2) και ασφαλίζονται με κοχλίες (7) ή άλλο τρόπο. Οι γωνίες (V) μεταξύ βραχιόνων αυτορυθμίζονται - σταθεροποιούνται στην τελική τους θέση στο ΧΑΣ ανάλογα με τα μήκη των μελών που διασυνδέονται.

Tο σχήμα 3 παρουσιάζει τα ενδεικτικά εξαρτήματα 3DS ΑRΜ1a-b (3DS = 3 Dimention - Single side) και 3DD ΑRΜ2a-b (3DD = 3 Dimention - Double side) που μπορεί το καθένα να είναι και δύο ξεχωριστά εξαρτήματα (a-b) για ανεξάρτητη άρθρωση κάθε βραχίονα. Οι άξονες των βραχιόνων (6) διέρχονται από το κέντρο (Κ) του συνδέσμου και σχηματίζουν γωνίες (Ζ) με τον άξονά του (2) (5). Ο αρθρωτός σύνδεσμος για ΧΑΣ με πυραμοειδή στοιχεία τριών διαστάσεων μονής πλευράς, συναρμολογείται από δύο ζεύγη με τα εξαρτήματα

Σχήμα 3 Ενδεικτικά εξαρτήματα 3DS ARM1a-b και 3DD ARM2a-b για χωροδικτύωμα με πυραμοειδή στοιχεία.

55

δέσμου μπορούν να παράγονται με αυτοματοποιημένες βιομηχανικές διαδικασίες και οι ανεξάρτητοι βραχίονες 2D ή 3D που είναι σε δύο μέρη (a-b) μπορούν να ενσωματώνονται στα άκρα μελών και αυτοί με αυτοματοποιημένες βιομηχανικές διαδικασίες και το ΧΑΣ να κατασκευάζεται με απλή γρήγορη και εύκολα ελεγχόμενη διαδικασία συναρμολόγησης των συνδέσμων, δηλαδή των άκρων των μελών στους άξονες. Αυτή η μεθοδολογία επιτρέπει στα μέλη να έχουν και οποιοδήποτε άλλο σχήμα εκτός από ευθύγραμμο, π.χ. τοξοειδές, αρκεί οι βραχίονες να ενσωματώνονται κατάλληλα στα άκρα των μελών για την συναρμολόγηση στους άξονες. Οι ανωτέρω σύνδεσμοι μπορούν να καλύπτουν κυρίως μικρών φορτίων ευρείας εφαρμογής ΧΑΣ για δομικές κατασκευές, καθώς και για αρχιτεκτονικές - διακοσμητικές - καλλιτεχνικές κατασκευές με διάφορα υλικά, π.χ. πλαστικά από καλούπια, για τις οποίες μαζική - τυποποιημένη παραγωγή αυτών των εξαρτημάτων είναι η πλέον οικονομική λύση. Για ΧΑΣ - δομές με μεγάλα φορτία, αντί για κατασκευή διαφορετικών εξαρτημάτων και μετέπειτα ενσωμάτωσή τους με τα μέλη, τα χαρακτηριστικά - συνδυασμοί οπών αυτών των εξαρτημάτων μεταφέρονται και ενσωματώνονται κατάλληλα στα άκρα των μελών με ειδική διαμόρφωση κάθε άκρου, κατά περίπτωση.

Tο σχήμα 4 παρουσιάζει μέλη - κοιλοδοκούς διατομής 50x50x3mm και 80x80x4mm, στα άκρα των οποίων έχουν ενσωματωθεί τα χαρακτηριστικά - συνδυασμοί οπών των εξαρτημάτων 2D ΑRΜ2 (τύπος 1-50), 2D ΑRΜ3 ή 3DS ARM2 (τύ-

56 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Σχήμα 4 Μέλη - κοιλοδοκοί με ενσωματωμένα χαρακτηριστικά εξαρτημάτων 2D ARM2 ARM3 και 3DS ARM1a-b.

Εικ. 3 Τοξοειδές χωροδικτύωμα με διασυνδεδεμένα παράλληλα δικτυώματα τριγωνικών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

πος 1-80) και 3DS ΑRΜ1a-b (τύπος 2-50). Οι εικόνες 1-2-3 παρουσιάζουν ΧΑΣ με τριγωνικά στοιχεία με μέλη - κοιλοδοκούς τύπου 1-50 και 1-80 μήκους 1 έως 3μ., των οποίων η αντοχή σε αξονικά φορτία με χάλυβα Stl 52 υπολογίσθηκε έως 30 kN* και 200 kN* αντίστοιχα. (*Υπολογισμοί μηχανικών αντοχών με την μέθοδο των πεπερασμένων στοιχείων -Finite Element Analysis- FEA: Παύλος Αλειφέρης, Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ). Εκτιμάται (**) ότι μετά από μελέτη για τα μήκη των μελών, το σχήμα του ΧΑΣ και την πυκνότητα των παράλληλων βασικών ΧΑΣ, με τα ανωτέρω μέλη - κοιλοδοκούς μπορούν να κατασκευαστούν οροφές πλάτους μέχρι 40 μέτρων χωρίς ενδιάμεση στήριξη. (**Εκτιμήσεις στατικών αντοχών: Ιωάννης Γιαννόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ). Οι εικόνες 4-5-6-7 παρουσιάζουν ΧΑΣ με πυραμοειδεί στοιχεία με μέλη - κοιλοδοκούς τύπου 2-50 και 1-80 μήκους 1 έως 3μ. Η παράλληλη διασύνδεση όμοιων βασικών ΧΑΣ γίνεται με κατάλληλους αρθρωτούς συνδέσμους ανάμεσα στα άκρα των αξόνων και των μελών παράλληλης διασύνδεσης, όπου μπορούν με ειδική διαμόρφωση των άκρων να ενσωματωθούν τα χαρακτηριστικά - συνδυασμοί οπών εξαρτημάτων τύπου 2D και 3D για κάθετη ή διαγώνια τοποθέτηση των μελών παράλληλης διασύνδεσης. Η μεταφορά χαρακτηριστικών των δακτυλίων - οπών δεν είναι αναγκαίο να γίνεται πάντα με λάμες με οπές, αλλά και με κάθε άλλο πρόσφορο τρόπο κατά περίπτωση, όπως π.χ. σωληνωτά μέρη, πάντα με στόχο την καλύτερη λειτουργικότητα και μέ-

γιστη δυνατή αντοχή του μέλους και του αρθρωτού συνδέσμου σε αξονικά φορτία. Με την ίδια τεχνική, όπως για μέλη από κοιλοδοκούς, κατασκευάζονται και μέλη από σωλήνες. Η εικόνα 8 παρουσιάζει επίπεδο ΧΑΣ (3DS TUBE Truss) τριών διαστάσεων μονής πλευράς με πυραμοειδή στοιχεία από συνεχόμενα - άμεσα διασυνδεδεμένα βασικά ΧΑΣ με μέλη - στεγανούς σωλήνες μήκους 10 έως 20 μέτρων διατομής Φ300x5mm (1-300) και Φ400x10mm (1400), στα άκρα των οποίων έχουν ενσωματωθεί τα χαρακτηριστικά - συνδυασμοί οπών των εξαρτημάτων 3DS ΑRΜ1a-b και 3DS ARM2. Η αντοχή των σωλήνων με χάλυβα Stl 52 σε αξονικά φορτία υπολογίσθηκε έως 600 kN* και 4.000 kN* αντίστοιχα. Ένα ΧΑΣ μπορεί να έχει διάφορα σχήματα ή/και υβριδική μορφή, δηλαδή κάποια τμήματά του να έχουν διαφορετικές γωνίες ή πλευρές πυραμίδων (3D) και τριγώνων (2D) ή να επεκτείνονται ως συνεχόμενο ΧΑΣ σε διάφορες κατευθύνσεις με ίδιους ή διαφορετικούς αρθρωτούς συνδέσμους, ή να έχουν διαφορετικές αντοχές συνδέσμων - μελών, ή τα μέλη να είναι στεγανά για να επιπλέουν σε υδάτινο περιβάλλον, ή να διασυνδέονται με άλλες κατασκευές με ειδικούς αρθρωτούς συνδέσμους ως συνεχόμενη δομή κ.λπ. Αυτές οι δυνατότητες παρέχουν επιλογές - χαρακτηριστικά σχεδιασμού που δεν υπάρχουν ή δεν είναι εύκολες επιλογές με άλλες συμβατικές τεχνολογίες, όπως την “κατανομή χάλυβα και αντοχών όπως απαιτείται”, τη “διατήρηση ιδιοτήτων -π.χ. πλευστότητα- ανά στοιχείο”, την “συνεχόμενη λειτουργία - χαρακτηριστικά άρθρω-

Εικ. 4 Ευθύγραμμο χωροδικτύωμα πυραμοειδών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

Εικ. 5 Τοξοειδές χωροδικτύωμα πυραμοειδών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

σης” κ.α. Το σχήμα 5 παρουσιάζει ένα ενδεικτικό υβριδικό ΧΑΣ που αποτελείται από το κύριο επίπεδο ΧΑΣ (3DS TUBE Truss), συνεχόμενο ΧΑΣ -πύργο που επεκτείνεται προς τα πάνω (J) ως υποδομή έδρασης ανεμογεννήτριας (WT) και μια άλλη κατασκευή (Χ) διασυνδεδεμένη με αρθρωτούς συνδέσμους με το κύριο ΧΑΣ ως συνεχόμενη δομή. Στα σημεία διασύνδεσης ο πύργος και η άλλη κατασκευή έχουν ενσωματωμένες κατάλληλες ειδικές κατασκευές με τα αναγκαία χαρακτηριστικά - συνδυασμούς οπών, για διασύνδεση με τα μέλη του κύριου ΧΑΣ.

ποτε δομής σε μορφή ολοκληρωμένου αυτόνομου Χωροδικτυωματικού Κλωβού, ο οποίος μπορεί να “ντυθεί” μέσα - έξω από δάπεδο έως οροφή, με κατάλληλα επιθυμητά υλικά - γνωστές τεχνολογίες, προσθέτοντας ανάμεσα και μονωτικά υλικά ανάλογα με τις ανάγκες. Η “κατανομή χάλυβα και αντοχών, όπως απαιτείται” και η “συνεχόμενη λειτουργία - χαρακτηριστικά άρθρωσης” ενός ΧΑΣ μπορούν να δώσουν στην κυριολεξία “φτερά” στον σχεδιασμό τέτοιων δομών για επίτευξη ειδικών στόχων, όπως χαμηλού κόστους και ταχείας - εύκολης υλοποίησης κατοικίες ή ακραίας πολυπλοκότητας αρχιτεκτονικούς σχεδιασμούς. Η “θεμελίωση” του Χωροδικτυωματικού Κλωβού - ΧΑΣ μπορεί να έχει μορφή απλής “αγκύρωσης” σε οποιοδήποτε υπέδαφος, μαζί με συμπληρωματική απλή υποδομή επιπεδοποίησης όταν χρειάζεται, ενώ η σεισμική αντοχή του μπορεί να υπερκαλύπτει κάθε ακραία προδιαγραφή, ακόμα και σε περίπτωση που το υπέδαφος χάσει με τον σεισμό την αρχική του μορφή - ακεραιότητα. Όπως και το “ντύσιμο”, η εσωτερική διαμόρφωση του “Χωροδικτυωματικού Κλωβού Οικολογικής Δόμησης” μπορεί να γίνει με υπάρχουσες τεχνολογίες και να περιλαμβάνει χωρίσματα - ορόφους από συνεχόμενα ΧΑΣ και η ενσωμάτωση αναγκαίων υπηρεσιών, καλωδιώσεις, σωληνώσεις, κουφώματα, τζάκια, συστήματα ψύξης - θέρμανσης, εξαερισμοί κ.λπ., θα είναι μια πανεύκολη, ταχύτατη και χαμηλού κόστους διαδικασία. Επιπλέουσα Πλατφόρμα Ενωποιημένων Εφαρμογών - ΕΠΕΕ Το ΧΑΣ στην εικόνα 8 με στεγανούς σωλή-

Ειδικές εφαρμογές Οικολογική - Ενεργειακή Δόμηση με “Χωροδικτυωματικό Κλωβό” Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό - προτέρημα ενός οποιουδήποτε χωροδικτυώματος είναι το ότι έχει την μεγαλύτερη αντοχή και ελαστικότητα με το μικρότερο βάρος - ποσότητα υλικού από κάθε άλλη ισοδύναμη δομή. Στο ΧΑΣ τα χαρακτηριστικά αυτά μεγιστοποιούνται με περίπου έως και 40% μείωση υλικού ή αύξηση αντοχής σε σχέση με κοινό χωροδικτύωμα με σταθερή - άκαμπτη διασύνδεση μελών. Στην οικολογική - ενεργειακή δόμηση το κύριο ζητούμενο είναι η μόνωση μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου για να μην διαρρέει έξω θερμική ενέργεια, διατηρόντας τον εσωτερικό χώρο θερμότερο ή ψυχρότερο. Τα πλεονεκτήματα - ιδιότητες που διαθέτει το ΧΑΣ παρέχουν σημαντικά ευνοϊκά χαρακτηριστικά που οδηγούν στην πρόταση - ιδέα για περεταίρω διερεύνηση, ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κατασκευή οποιασδή-

Σχήμα 5 Ενδεικτικό υβριδικό χωροδικτύωμα.

57

νες είναι απόλυτα κατάλληλο για δημιουργία αβύθιστης Επιπλέουσας Πλατφόρμας Ενοποιημένων Εφαρμογών - ΕΠΕΕ υβριδικής μορφής (σχήμα 5), ως υποδομής έδρασης εγκαταστάσεων για όλες τις διαθέσιμες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας - ΑΠΕ στην Θάλασσα: Αιολική, Θαλάσσιων Ρευμάτων, Κυματισμού και Ηλιακή - Φωτοβολταϊκή (σχήμα 6), καθώς και κάθε άλλης εγκατάστασης, π.χ. πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου, διαδρόμους εξέδρες προσγείωσης, λιμενοβραχίονες, προβλήτες, ιχθυοκαλιέργιες, βιομηχανικές μονάδες κ.λπ. Στην περίπτωση των ΑΠΕ, σύμφωνα με στοιχεία του ΚΑΠΕ[1] και άλλων αξιόπιστων πηγών[2], η τεχνολογία κατασκευής Αιολικών Πάρκων είναι σήμερα αρκετά ώριμη για χερσαίες και σχετικά ώριμη για υπεράκτιες εγκαταστάσεις σε μικρά βάθη μέχρι 20-30 μέτρων ενώ σε μεγαλύτερα βάθη 40-50 μέτρων οι δυσκολίες διογκώνονται για έδραση στον πυθμένα και έχουν γίνει μεμονωμένα πιλοτικά έργα[3]. Για τα μεγαλύτερα βάθη 50+ μέτρα, η έδραση στον πυθμένα είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη και μόνη επιλογή είναι να επιπλέουν οι Α/Γ με τμήμα της υποδομής κάτω από την επιφάνεια του νερού και η τεχνολογία ευρίσκεται σε εμβρυακή κατάσταση με ερευνητικές προσπάθειες σε μεμονωμένες Ανεμογεννήτριες - Α/Γ με ένα πλωτήρα[4] [5] (spar - buoy), ή πλωτές εξέδρες τύπου τριγωνικής μαούνας (tripod barge) για έδραση τριών Α/Γ, μία στην κάθε γωνία[6]. Και οι δύο αυτές λύσεις δεν εξασφαλίζουν την διατήρηση της πλευστότητας και όλο το σύστημα βυθίζεται αν κάποιος πλωτήρας χάσει την πλευστότητά

58 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Σχήμα 6 Ενδεικτικό Υβριδικό ΧΑΣ - Επιπλέουσα Πλατφόρμα για ΑΠΕ στην Θάλασσα.

Εικ. 6 Επίπεδο χωροδικτύωμα συνεχόμενων πυραμοειδών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

του από τυχαία ή σκόπιμη ζημιά. Τελικά, όμως, είναι απόλυτη αναγκαιότητα η εξεύρεση εφαρμόσιμων λύσεων και η ανάπτυξη κάποιας σχετικής τεχνολογίας το συντομότερο δυνατόν, για την επίτευξη των άκρως απαραίτητων μεσο - μακροπρόθεσμων στόχων που έχει θέσει η διεθνής κοινότητα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και κυρίως από την αξιοποίηση του τεράστιου - σταθερού Αιολικού Δυναμικού που υπάρχει στις Θάλασσες. Ειδικά για την Ελλάδα, οι σχετικές μελέτες καταλήγουν σε αναγκαίο στόχο για 7.000 έως 10.000 “Αιολικά MW” μέχρι το 2020 και πολύ περισσότερα για μέχρι το 2050. Αυτοί οι στόχοι είναι ανέφικτοι χωρίς την ευρύτερη αξιοποίηση του Αιολικού Δυναμικού στα βαθιά νερά του Αιγαίου. Επιπλέον η ΕΕ έχει ήδη θέσει στόχους παράλληλης αξιοποίησης του επίσης τεράστιου δυναμικού των θαλάσσιων ρευμάτων και κυματισμού, με μακροχρόνια (7FP) ερευνητικά προγράμματα όπως το πρόγραμμα MARINA (Marine Renewables Integrated Applications Platform) που εκτελείται από ομάδα 17 ευρωπαϊκών εταιρειών - οργανισμών υπό την αιγίδα της ισπανικής εταιρείας Acciona Energia με συνολική χρηματοδότηση 12,8 εκ. ευρώ (επιδότηση ΕΕ 8,7 εκ. ευρώ) για μελέτη σχεδιασμό Επιπλέουσας Πλατφόρμας Ενοποιημένων Εφαρμογών για υποστήριξη των τριών ανωτέρω ΑΠΕ και στοχεύει σε εξεύρεση εφικτών λύσεων μέχρι το τέλος του 2015 (Στο MARINA συμμετέχει και το Εθνικό Καποδ. Πανεπιστήμιο Αθηνών), καθώς και το πρόγραμμα “The ocean of tomorrow” που μόλις προκηρύχθηκε (20 Ιουλίου 2010) με 14 εκ. ευρώ επιδότηση

ΕΕ (λήξη προθεσμίας για υποβολή προσφορών 18-1-2011). Στην προμελέτη που κάναμε για έδραση Α/Γ 5 MW και άλλων ΑΠΕ, εκτιμάται ότι η συμπεριφορά του ΧΑΣ - ΕΠΕΕ στη θάλασσα με τις πολλαπλές δυναμικές φορτίσεις, θα είναι η πλέον κατάλληλη σε σχέση με άλλα συστήματα που εξετάζονται και ότι οι αντοχές των σωλήνων μπορούν να καλύψουν τα αναμενόμενα φορτία (μέγιστη αναμενόμενη ανεμοπίεση - thrust επί της Α/Γ 5 ΜW είναι 1.400 kN σε συνθήκες επιβίωσης). Ανάλογα με τους σωλήνες μέλη που μπορεί να χρησιμοποιηθούν, το κόστος κατασκευής του ΧΑΣ - ΕΠΕΕ προϋπολογίστηκε σε περίπου 2.000 έως 3.500 ευρώ ανά εγκατεστημένο kW μόνο με Α/Γ και χωρίς να χρησιμοποιηθεί η επιλογή για “κατανομή χάλυβα και αντοχών όπως απαιτείται” στον σχεδιασμό που μπορεί να επιφέρει μεγάλη μείωση κόστους. Αν στο ίδιο ΧΑΣ - ΕΠΕΕ εγκατασταθούν και όλες οι άλλες ΑΠΕ, το κόστος ανά kW θα είναι πολύ χαμηλότερο ή σε αποδεκτά επίπεδα, ακόμα και αν το κόστος του ΧΑΣ-ΕΠΕΕ είναι πολύ μεγαλύτερο. Τα στοιχεία σύγκρισης με υπάρχουσες ή υπό μελέτη άλλες τεχνολογίες, που όμως δεν υποστηρίζουν τις άλλες διαθέσιμες στην Θάλασσα ΑΠΕ, είναι: • Αιολικά Πάρκα στην ξηρά: 1.200 έως 1.400 ευρώ ανά εγκατεστημένο kW [1] [2].

• Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα μέχρι 35μ. βάθος με έδραση στον πυθμένα: 2.000 έως 2.400 ευρώ ανά εγκατεστημένο kW [1] [2].

• Υπεράκτιο Αιολικό Πάρκο BEATRICE με 2 Α/Γ 5 ΜW και έδραση στον πυθμένα σε βάθος 45-50m: 4.500 ευρώ ανά εγκατεστημένο kW[3].

• Μεμονωμένη επιπλέουσα Α/Γ (Taught-

Εικ. 7 Επίπεδο χωροδικτύωμα με διασυνδεδεμένα παράλληλα δικτυώματα πυραμοειδών στοιχείων με κοιλοδοκούς.

Εικ. 8 Επίπεδο χωροδικτύωμα συνεχόμενων πυραμοειδών στοιχείων με στεγανούς σωλήνες.

Line-Buoy-TLB). Πρόβλεψη: Αντίστοιχο κόστος με χερσαία Αιολικά Πάρκα[4]. Το ΧΑΣ - ΕΠΕΕ μπορεί να βυθίζεται ως αιωρούμενος τεχνητός πυθμένας στο επιθυμητό βάθος και να σταθεροποιείται στη θέση λειτουργίας με πολλαπλή αγκύρωση στο φυσικό πυθμένα, ή να είναι αυτόνομο - ημιβυθιζόμενο (semi - submersible) με σύστημα δυναμικής σταθεροποίησης θέσης (dynamic positioning) με συστήματα πρόωσης και προσδιορισμό θέσης μέσω GPS, γνωστές τεχνολογίες που ήδη χρησιμοποιούνται στις υπάρχουσες πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου. Το ΧΑΣ - ΕΠΕΕ μπορεί να επεκταθεί προς κάθε κατεύθυνση με πρόσθετα τμήματαmodules και να υποστηρίζει κάθε άλλη αναγκαία εγκατάσταση όπως Κέντρα Ελέγχου Λειτουργίας, χώρους μόνιμου προσωπικού, Σταθμούς Ελέγχου - Μετατροπής Ενέργειας, Ελικοδρόμιο, Λιμενοβραχίονα κ.α. μέσα στα όρια της συνολικής πλευστότητας που θα έχουν σχεδιαστεί. Αν οι τοπικές συνθήκες γίνουν απαγορευτικές ή αν προκύψουν ανάγκες παροχής ενέργειας αλλού, το ΧΑΣ - ΕΠΕΕ με όλες τις εγκαταστάσεις του, μπορεί να ρυμουλκηθεί για να επαναλειτουργήσει σε νέα τοποθεσία. Γενικά, εκτιμάται ότι το ΧΑΣ - ΕΠΕΕ μπορεί να καλύψει πολιτικές και στρατιωτικές ανάγκες σαν υποδομή σε υδάτινο περιβάλλον για κάθε μορφής εγκαταστάσεις, ως “Επιπλέουσα Τεχνητή Ξηρά” με πολύ λογικό κόστος. Με τους ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού και το στρίμωγμα που ήδη δημιουργείται στην ξηρά, το 70% της διαθέσιμης υδάτινης επιφάνειας της Γης μπορεί να είναι μοναδική διέξοδος στο μέλλον, του-

λάχιστον για μεταφορά κάθε είδους αναγκαίων μεν εγκαταστάσεων, που όμως καταστρέφουν το περιβάλλον και ενοχλούν τους.. Γήινους. Υποδομή εγκαταστάσεων στο Διάστημα Άλλη μία πιθανή ειδική εφαρμογή υβριδικού ΧΑΣ είναι για κάθε μορφής υποδομές εγκαταστάσεων σε συνθήκες μηδενικής ή χαμηλής βαρύτητας στο Διάστημα - Δ ΧΑΣ, για τους εξής λόγους: • Η τεράστια ευελιξία σχεδιασμού επιτρέπει μεγιστοποίηση της αντοχής του Δ - ΧΑΣ με χρήση κατάλληλων υλικών και σχεδιασμού για τα μέλη και τους αρθρωτούς συνδέσμους σε σχέση με τις ειδικές ανάγκες κάθε κατασκευής, ενώ παράλληλα ελαχιστοποιείται το (επι της Γης) βάρος του.

• Σε συνδυασμό με την δυνατότητα ελαχιστοποίησης του όγκου συσκευασίας, η διαφυγή του μεταφορικού μέσου από το βαρυτικό πεδίο της Γης και μεταφορά των υλικών του Δ - ΧΑΣ στο Διάστημα, μπορεί να γίνει πολύ οικονομικότερη από άλλες επιλογές.

• Η έμφυτη δυνατότητα απλών και εύκολων διαδικασιών για συναρμολόγηση του Δ - ΧΑΣ, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες εργασίας για το προσωπικό στο Διάστημα, ελαχιστοποιεί τον χρόνο υλοποίησης και αποκλείει πιθανότητες αστοχίας στην συναρμολόγηση.

• Σε κάθε περίπτωση βλάβης - ζημιάς σε τμήμα της κατασκευής από τυχαίους εξωτερικούς παράγοντες, η επισκευή - αποκατάσταση είναι πάλι μια εύκολη, απλή, γρήγορη - αξιόπιστη διαδικασία, με αφαίρεση των χαλασμένων μερών και συναρμολόγηση καινούργιων από παρακαταθήκη ανταλλακτικών που είναι εύκολο να υπάρχει.

Παραπομπές [1] Παρουσίαση Δρ. Π. Χαβιαρόπουλος - ΚΑΠΕ, συνέδριο “WIND ENERGY” 9-12-2009 • [2] E.ON Offshore Wind Energy Factbook - www. eon.com/renewables • [3] BEATRICE WINDFARM - www.beatricewind.co.uk/ downloads/ • [4] P.D. Sclavounos, S. Lee, J. DiPietro - MIT, Conference EWEC 2010 Warsaw-Poland 20-4-2010 • [5] Spar-buoy: www.statoilhydro. com/en/TechnologyInnovation/ NewEnergyAndRenewables/ • [6] Tripod barge: www.windsea.com/theconcept/

59

Δίνοντας λύση στο ενεργειακό πρόβλημα των ελληνικών κτιρίων Δημήτρης Ιμπραήμ Συντονιστής Εκστρατειών Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace

Ένα ολοκληρωμένο πακέτο φορολογικών κινήτρων είναι μονόδρομος για την αναβάθμιση του κτιριακού τομέα, τη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου.

Το καλοκαίρι που πέρασε, παρουσιάστηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος Ανάπτυξης και Κλιματικής Αλλαγής το πολυαναμενόμενο πρόγραμμα “Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον” για την αναβάθμιση παλαιών ενεργοβόρων κτηρίων. Το πρόγραμμα, το οποίο τελικά αξιοποιεί 400 εκ. ευρώ από τα ταμεία του ΕΣΠΑ για επιδοτήσεις και άτοκα ή χαμηλότοκα δάνεια προς τους πολίτες, εκλαμβάνεται περίπου ως η ‘ναυαρχίδα’ των πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας της κυβέρνησης για την επίτευξη των κοινοτικών στόχων της χώρας μας. Ωστόσο, το περιορισμένο εύρος εφαρμογής του προγράμματος, σε συνδυασμό με τα ανεπαρκή ισχύοντα φορολογικά κίνητρα, σκιαγραφούν ένα ζοφερό τοπίο για τις προοπτικές ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος της χώρας. Η κυβέρνηση προκειμένου να υλοποιήσει τις εξαγγελίες της, θα πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία που της παρέχει η Κοινοτική Οδηγία 2006/32 για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα και να δημιουργήσει ένα ριζοσπαστικό και ολοκληρωμένο πλέγμα φορολογικών κινήτρων για την αναβάθμιση του κτιριακού τομέα. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας μας, ως το 2016 η Ελλάδα θα πρέπει να έχει μειώσει κατά 9% την ενεργειακή κατανάλωση σε σύγκριση με τις προβλέψεις για το ίδιο έτος, ένα εγχείρημα εφικτό δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει τεράστια περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας ως παραδοσιακά ιδιαίτερα σπάταλη ενεργειακά χώρα. Είναι γνωστό άλλωστε ότι τα ελληνικά κτίρια συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο ενεργοβόρα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλέπε γραφική παράσταση 1), ένα ελληνικό νοικοκυριό καταναλώνει μέχρι και 3,5 φορές περισσότερη ενέργεια για θέρμανση ανά τετραγωνικό μέτρο σε παρόμοιες συνθήκες κλίματος σε σύγκριση με ένα νοικοκυριό στη Φινλανδία1. Επίσης είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού κτιριακού αποθέματος, το οποίο είναι κτισμένο πριν το 1980, δε διαθέτει καν θερμομόνωση. Ως αποτέλεσμα, οι Έλληνες πληρώνουμε ένα αδικαιολόγητα μεγάλο μέρος του εισοδήματος μας για ψύξη και θέρμανση, ενώ η οικονομία μας επιβαρύνεται ετησίως με ενεργειακές εισαγωγές δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα επιδόματα θέρμανσης προφανώς ούτε μπορούν ούτε πρέπει να εξετάζονται ως λύσεις, όχι μόνο εξαιτίας της δημοσιονομικής ανεπάρκειας, αλλά και λόγω του αποσπασματικού και παροδικού χαρακτήρα τους.

Εξοικονόμηση στο σπίτι για... λίγους Η όποια δυσκολία στην επίτευξη του κοινοτικού στόχου έως το 2016 (9%), έγκειται στο γεγονός ότι απαιτούνται τεράστιες αλλαγές σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων και στρα-

60 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Γραφική παράσταση 1. Κατανάλωση Ενέργειας Νοικοκυριών για θέρμανση, ανά τμ, σε συνθήκες παρόμοιου κλίματος *Kgoe/m2 25 20 15

*Κιλά ισοδύναμου πετρελαίου ανά τετραγωνικό μέτρο.

10

Σημείωση: Η σύγκριση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση στις κατοικίες για διαφορετικές χώρες της ΕΕ, παρουσιάζεται ανά τετραγωνικό μέτρο και έχει αναχθεί σε συνθήκες ενός μέσου Ευρωπαϊκού Κλίματος.

5

Φινλανδία

Ολλανδία

Λιθουανία

Ρουμανία

Βουλγαρία

Σουηδία

Πολωνία

Δανία

Σλοβενία

Αυστρία

Ιταλία

ΕΕ-15

Γερμανία

Μ. Βρετανία

Ιρλανδία

Γαλλία

Ελλάδα

0

τηγικής, επιλογές δηλαδή που να διαφοροποιούνται ριζικά από τις παραδοσιακές επικρατούσες αντιλήψεις περί οικονομικής ανάπτυξης. Το πρόγραμμα Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον, παρά τα όποια προσδοκώμενα οφέλη -ιδιαίτερα για τα πιο φτωχά νοικοκυριά- δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα, αφού σε μεγάλο βαθμό βασίζεται στην παρωχημένη λογική των άμεσων επιδοτήσεων, οι οποίες με τη σειρά τους βασίζονται σε ένα περιορισμένο κρατικό -δηλαδή ευρωπαϊκό- κονδύλι. Οι περιορισμοί του προγράμματος είναι προφανείς, τόσο στο εύρος εφαρμογής του (δικαιούχοι), όσο και στη διάρκεια (λίγα χρόνια) και συνεπώς είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο το “Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον” μπορεί να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος στην εθνική προσπάθεια για την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και την εξοικονόμηση ενέργειας στον ελληνικό κτιριακό τομέα. Ένα μικρό παράδειγμα: η σωστή και άμεση εφαρμογή του προγράμματος (χωρίς γραφειοκρατικές καθυστερήσεις στις διαδικασίες, στην απορρόφηση των κονδυλίων, κ.α.) στοχεύει στην αναβάθμιση 100.000 κατοικιών μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Στην καλύτερη περίπτωση δηλαδή, θα παραμείνουν εκτός προγράμματος 3.500.000 κα-

Πηγή: European Environment Agency / ODYSSEE

τοικίες σε όλη την επικράτεια χωρίς θερμομόνωση (είναι χτισμένες πριν το 1980) και οι οποίες χρήζουν άμεσα ενεργειακής αναβάθμισης! Το πρόγραμμα ευελπιστεί να κινητοποιήσει κονδύλια ύψους 1 δισ. ευρώ (ΕΣΠΑ και ιδιωτικός τομέας) μέσα στα επόμενα δύο χρόνια για την αναβάθμιση των 100.000 κατοικιών, ενώ μέσω ανακυκλούμενων δημόσιων κεφαλαίων (από την αποπληρωμή των δανείων) εκτιμάται ότι θα κινητοποιούνται περαιτέρω 500-600 εκ. ευρώ ανά τριετία. Συγκριτικά να αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με πανεπιστημιακή μελέτη για λογαριασμό του (πρώην)

61

υπουργείου Ανάπτυξης, απαιτούνται περίπου 20-25 δισ. ευρώ (δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια) για την ενεργειακή αναβάθμιση περίπου 1.000.000 κτιρίων ως το 2020, δηλαδή δεκαπλάσιο ποσό από αυτό που προβλέπει για το ίδιο διάστημα το ΥΠΕΚΑ μέσω του Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον!2 Είναι προφανές, λοιπόν, ότι εφόσον θέλουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας την εξοικονόμηση ενέργειας θα πρέπει να στραφούμε σε διαφορετικές λύσεις που να αντιμετωπίζουν συνολικά το πρόβλημα. Σε λύσεις που αφενός απευθύνονται σε όλους τους Έλληνες πολίτες, αφετέρου δεν εξαρτώνται από τον κρατικό -δηλαδή τον ευρωπαϊκόπροϋπολογισμό, ενώ αναδεικνύουν όλα τα οφέλη της λεγόμενης πράσινης ανάπτυξης, δηλαδή προστασία του περιβάλλοντος, βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Κάνοντας πράξη την Πράσινη Ανάπτυξη Επιστροφή Φόρου Μία λύση στο πρόβλημα θα ήταν μία γενναία επιστροφή φόρου, 15-30% για επιλέξιμες δαπάνες εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια, με παράλληλη κρατική εγγύηση δανείων και επιδότηση επιτοκίου. Οι επιστροφές φόρων (tax credits) ήδη εφαρμόζονται επιτυχώς στις ΗΠΑ από τη διοίκηση Ομπάμα για αντίστοιχα προγράμματα. Δυστυχώς, ο νέος φορολογικός νόμος στη χώρα μας που ψηφίστηκε πριν από μερικούς μήνες επί της ουσίας αγνόησε τις προοπτικές για πράσινη ανάπτυξη μέσω παροχής φορολογικών ελαφρύνσεων για δαπάνες σε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται επιστροφή φόρου μόλις 10%, με ανώτατο όριο (πλαφόν) τα 600 ευρώ και υπό

62 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

τον όρο της ενεργειακής επιθεώρησης. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι αν ένας πολίτης σκοπεύει να αγοράσει π.χ. έναν ηλιακό θερμοσίφωνα αξίας 1.000 ευρώ και επιθυμεί να διεκδικήσει τα 100 ευρώ που δικαιούται από την επιστροφή φόρου, τότε θα πρέπει να επιβαρυνθεί με το κόστος της ενεργειακής επιθεώρησης που εκτιμάται γύρω στα 200-250 ευρώ. Εκεί που ενδεχομένως μία ενεργειακή επιθεώρηση θα είχε νόημα, είναι οι περιπτώσεις στις οποίες ο ιδιοκτήτης σχεδιάζει μία μεγάλη δαπάνη με πολλές παρεμβάσεις, αξίας π.χ. 10.000-15.000 ευρώ. Τότε όμως το πλαφόν των 600 ευρώ που προβλέπεται λειτουργεί αποτρεπτικά για να μπει κανείς στη διαδικασία να διεκδικήσει επιστροφή χρημάτων. Δυστυχώς το σημερινό θεσμικό καθεστώς για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, όπως σχεδιάστηκε από την πολιτική ηγεσία (ΥΠΕΚΑ και κυρίως ΥΠΟΙΚΟ) λειτουργεί ως το τέλειο αντικίνητρο! Η Greenpeace προτείνει την επιστροφή φόρου ίση με το 15-30% της δαπάνης ανά νοικοκυριό (το ποσοστό εξαρτάται από τις παρεμβάσεις και περιγράφεται λεπτομερέστερα παρακάτω). Το Δημόσιο προχωρά σε συμφωνία με τράπεζες για την εξ ολοκλήρου χρηματοδότηση των απαραίτητων παρεμβάσεων. Πέραν της εγγύησης του Δημοσίου για τα παρεχόμενα δάνεια, παρέχεται επιδότηση επιτοκίου ίση με 400 μονάδες βάσης (4%) για τα ειδικά αυτά δάνεια εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα. Με τη συγκεκριμένη πρόταση το Δημόσιο θα πρέπει να συνεισφέρει περίπου 25 εκατ. ευρώ ετησίως για τον σκοπό αυτό, ποσό που είναι πολύ χαμηλότερο από τα 400 εκ. ευρώ του ΕΣΠΑ. Επιπλέον, το Δημόσιο μπορεί να χρησιμοποιήσει και εδώ την πρακτική των ανακυκλούμενων κεφαλαίων για να δανειοδοτήσει με πολύ χαμηλό επιτόκιο (ή ακόμα και άτοκα) επιλεγμένες παρεμβάσεις σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλό εισόδημα. Τα φορολογικά έσοδα του Δημοσίου από τις παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας είναι περίπου ίσα με τις επιστροφές φόρου που προτείνονται συν τα ποσά για την επιδότηση επιτοκίου. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας ισοσκελισμός εσόδων - εξόδων για το Δημόσιο. Τα πλεονεκτήματα αυτής της προσέγγισης είναι τα εξής: • Οι παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας μπορούν να ξεκινήσουν άμεσα με 100% χρηματοδότηση από τις Τράπεζες.

• Οι παρεμβάσεις μπορούν πλέον να γίνουν σε επίπεδο νοικοκυριού και όχι κτιρίου, κάτι που θα δημιουργούσε προβλήματα συνεννόησης μεταξύ συνιδιοκτητών.

• Οι παρεμβάσεις μπορεί πλέον να είναι ευρύτερες (να αφορούν δηλαδή και άλλες τεχνολογίες και μέτρα εξοικονόμησης) και να γίνονται σταδιακά ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των ιδιοκτητών.

• Οι παρεμβάσεις αφορούν τόσο τα παλαιά όσο και νεότερα κτίρια.

• Το αποτέλεσμα για τον καταναλωτή είναι ίσο των κεφαλαιουχικών ενισχύσεων. Ένα τέτοιο ολοκληρωμένο και ευέλικτο στην εφαρμογή του πρόγραμμα, αφενός θα δημιουργούσε σταθερούς κανόνες λειτουργίας της αγοράς (σε αντίθεση με τις άμεσες επιδοτήσεις που συχνά δημιουργούν στρεβλώσεις), αφετέρου θα μπορούσε να κινητοποιήσει τα απαραίτητα δισεκατομμύρια που απαιτούνται ως το 2020 και να δημιουργήσει έως και 56.000 θέσεις απασχόλησης στον κτιριακό - κατασκευαστικό τομέα και άλλες 90.000 περίπου θέσεις εργασίας σε ευρύτερους κλάδους της οικονομίας λόγω τόνωσης της κατανάλωσης.3 Σε αντίθετη περίπτωση, η μη υλοποίηση του προγράμματος σημαίνει

και λιγότερα φορολογικά έσοδα, αφού θα συνεχιστεί η καθίζηση στον οικοδομικό - κατασκευαστικό κλάδο. Οι προτεινόμενες επιστροφές φόρου είναι οι παρακάτω. Παρέχεται επιστροφή φόρου ίση με 30% επί της δαπάνης για: • Θερμομόνωση στο δώμα ή και στο λοιπό κέλυφος του κτιρίου.

• Τοποθέτηση διπλών θερμομονωτικών υαλοπινάκων ή και υαλοπινάκων χαμηλής εκπεμψιμότητας (low-e), καθώς και θερμομονωτικών πλαισίων - κουφωμάτων.

• Αγορά και εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την κάλυψη των θερμικών - ψυκτικών αναγκών του κτιρίου (όπως λέβητες - καυστήρες βιομάζας, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, γεωεναλλάκτες, ηλιοθερμικά συστήματα για ζεστό νερό χρήσης, θέρμανση ή και ψύξη).

• Δημιουργία πράσινης στέγης στο δώμα του κτιρίου για βελτίωση των συνθηκών άνεσης και της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου. Παρέχεται επιστροφή φόρου ίση με 15% επί της δαπάνης για: • Την αντικατάσταση παλαιού συστήματος καυστήρα - λέβητα με νέο υψηλής απόδοσης ή με σύστημα φυσικού αερίου.

• Την αγορά και εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (όπως φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες), συστήματα μικροπαραγωγής (όπως μικροτουρμπίνες, κινητήρες Stirling, κυψέλες καύσιμου) και συμπαραγωγής για θέρμανση, ψύξη ή/και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

• Την εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής. Είναι γεγονός ότι με την ψήφιση του φορολογικού νόμου χάθηκε μία τεράστια ευκαιρία να μετουσιωθούν άμεσα σε πράξη οι κυβερνητικές δεσμεύσεις για στροφή στην πράσινη ανάπτυξη. Σε μία εποχή στην οποία η δημοσιονομική προσαρμογή στραγγαλίζει την οικονομία και απειλεί να τινάξει στον αέρα τους ίδιους τους στόχους του μνημονίου, η υιοθέτηση ουσιαστικών κινήτρων για την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας ως αναπτυξιακό μέσω αντιμετώπισης της κρίσης, κρίνεται ζωτικής σημασίας. Η κυβέρνηση έχει άλλη μία σημαντική ευκαιρία προκειμένου να κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση και να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική της. Η Κοινοτική Οδηγία 2006/32 για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση -με την οποία εναρμονίστηκε μόλις τον Ιούνιο η ελληνική νομοθεσία με τον ν. 3855/2010-αναφέρει ρητώς ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αξιοποιήσουν χρηματοοικονομικά μέσα για την επίτευξη του στόχου μείωσης της προβλεπόμενης τελικής κατανάλωσης ενέργειας κατά 9% ως το 2016. Με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις η κυβέρνηση θα πρέπει σύντομα να αποσαφηνίσει το τοπίο και να δημιουργήσει το θεσμικό πλαίσιο για τις Εταιρείες παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCO) καθώς και τα χρηματοοικονομικά μέσα που προτίθεται να αξιοποιήσει για να προωθήσει την εξοικονόμηση ενέργειας. Μένει να αποδειχτεί στην πράξη αν τελικά θα προωθηθούν ουσιαστικά κίνητρα για όλους τους Έλληνες πολίτες ή αν τελικά θα εμμείνουμε στην παρωχημένη και αναποτελεσματική πολιτική των ανεπαρκών επιδοτήσεων του Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον και των “αντικινήτρων” του φορολογικού νόμου. Πράσινη φορολογία Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση θα μπορούσε να απεμπλακεί από τη συνήθη πρακτική αναζήτησης κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση (με όλα τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται αναφορικά με τη διαθεσιμότητα και το ύψος των κεφαλαίων) και να δημιουργήσει ένα σταθερό μηχανισμό εύρεσης πόρων μέσω της πράσινης φορολόγησης. Το πρόβλημα των εκπομπών από τον κτιριακό τομέα πηγάζει από τη μεγάλη εξάρτηση από το πετρέλαιο και τον ηλεκτρισμό που επί το πλείστον παράγεται από ορυκτά καύσιμα (κυρίως λιγνίτη). Θα ήταν λογικό λοιπόν να αναζητήσει κανείς πόρους σ’ αυτές τις δύο πηγές. Αν φορολογούσαμε την ενέργεια που παράγεται από ρυπογόνο λιγνίτη με 0,01 €/kWh, θα συγκεντρώναμε περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Αν φορολογούσαμε τα υγρά καύσιμα με 0,01 €/λίτρο, θα συγκεντρώναμε περισσότερα από 150 εκατ. € ετησίως (η φορολόγηση αυτή είναι μικρό μόνο κλάσμα του ειδικού φόρου κατανάλωσης που ισχύει σήμερα). Συνολικά λοιπόν, η φορολόγηση αυτή θα μπορούσε να αποφέρει περί τα 450 εκατ. € ετησίως, περισσότερο δηλαδή από το σύνολο των κοινοτικών κονδυλίων που ενεργοποιούνται στο (διετές σε διάρκεια) Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον! Επειδή όμως η φορολόγηση αυτή θα επηρεάσει και τα χαμηλά εισοδήματα, είναι λογικό να υπάρξει κάποιο ανταποδοτικό όφελος προς τους οι-

κονομικά ασθενέστερους. Τα χρήματα από την επιβολή φόρου στην ενέργεια θα μπορούσαν να κατανεμηθούν ως εξής: • 50% των εσόδων ως ενίσχυση των κονδυλίων στα συνταξιοδοτικά ταμεία, τα οποία με την σειρά τους θα μπορούσαν να επενδύσουν (αντί σε ριψοκίνδυνα “δομημένα ομόλογα”) σε πράσινες τεχνολογίες, οι οποίες, συν τοις άλλοις, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας.

• 50% των εσόδων ως ενίσχυση του εθνικού σχεδίου δράσης για την εξοικονόμηση ενέργειας και την προώθηση των καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών, αποβλέποντας, μεταξύ άλλων, στη σημαντική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Συμπερασματικά, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, ο ενεργειακός τομέας αποτελεί μία τεράστια πρόκληση, η οποία με την κατάλληλη στρατηγική μπορεί να αποφέρει θεαματικά αποτελέσματα για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα, μία από τις ελάχιστες δραστηριότητες που αναπτύσσονται (ο χρόνος θα δείξει την ταχύτητα και την απόσταση που διανύθηκε) είναι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων, χάρη στην καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και τη θέσπιση σημαντικών οικονομικών κινήτρων. Ομοίως, ο δεύτερος πυλώνας της ενεργειακής στρατηγικής (εξοικονόμηση ενέργειας) απαιτεί τη δημιουργία ενός πλαισίου που προβλέπει σαφείς διαδικασίες και σταθερά και γενναία κίνητρα για την αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος της χώρας. Δεκάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, τόνωση της εθνικής οικονομίας και αναζωογόνηση του κατασκευαστικού κλάδου, εξοικονόμηση δαπανών των πολιτών για αγορές ενέργειας, δραματική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι τα προφανή οφέλη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μεγάλο στοίχημα των επόμενων ετών είναι αυτό της ανάπτυξης, συνεπώς οι όποιες επενδύσεις γίνουν θα πρέπει να έχουν το μέγιστο δυνατό όφελος, να “πιάνουν δηλαδή τόπο”. Μία προσεκτική ματιά στα ελληνικά πράγματα, φανερώνει ότι οι πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος είναι αυτές που προσφέρουν το μέγιστο όφελος, όχι τόσο για τον πράσινο χαρακτήρα τους, όσο γιατί βάζουν στον πυρήνα τους τον άνθρωπο και την καινοτομία.

Παραπομπές [1] Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, στοιχεία από ODYSSEE: http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/household-energyconsumption-space-heating-perm2-climate-corrected • [2] Ομάδα Κτιριακού Περιβάλλοντος ΕΚΠΑ, ΑΠΘ, Πανεπιστήμιο Πατρών, ΤΕΙ Κρήτης (2008). Σχέδιο δράσης σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα. Μελέτη για λογαριασμό του ΥΠΑΝ. • [3] http://www. greenpeace.org/greece/press/118523/green-jobs-report

63

Συστήματα ενεργειακής & περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων Αικατερίνη Δράκου Αρχιτέκτων Μηχανικός, MSc, Υποψ. Διδάκτωρ στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας email:ekdrakou@uth.gr Άρης Τσαγκρασούλης Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας email:atsagras@uth.gr

Η ένταση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και ο κίνδυνος μιας τεράστιας περιβαλλοντικής υποβάθμισης επιβάλλουν την άμεση χρήση μέτρων αντιμετώπισης για τον περιορισμό των επιπτώσεων του κτιριακού στο φυσικό περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν αρκετά συστήματα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων από διάφορες χώρες. Η έντονη επίδραση του κτισμένου περιβάλλοντος στο φυσικό περιβάλλον, την οικονομία, την υγεία και την παραγωγικότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Η εξέλιξη της τεχνολογίας παρέχει πλέον στους αρχιτέκτονες, τους κατασκευαστές και τους ιδιοκτήτες τη δυνατότητα να κτίσουν κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης σύμφωνα με περιβαλλοντικά κριτήρια και να μεγιστοποιήσουν με αυτόν τον τρόπο τόσο τα οικονομικά όσο και τα περιβαλλοντικά οφέλη. Η νέα τάση για “πράσινα” κτίρια προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για την αντιμετώπιση των σημαντικότερων σύγχρονων προκλήσεων, την παγκόσμια κλιματική αλλαγή, την εξάρτηση από μη ανανεώσιμες και ακριβές πηγές ενέργειας και την απειλή της ανθρώπινης υγείας. Σε αυτό το αυξημένο δημόσιο ενδιαφέρον για την αειφορία και την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων οφείλεται η ανάπτυξη πληθώρας εθνικών συστημάτων αξιολόγησης της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων (Πίνακας 1). Τα συστήματα αυτά αφενός στοχεύουν στην προώθηση κτιρίων που έχουν υιοθετήσει τις αρχές του περιβαλλοντικού σχεδιασμού, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων, αφετέρου επιδιώκουν τη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου αξιολόγησης της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων μέσω μετρήσιμων κριτήριων. Επιπλέον, ορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις για την πιστοποίηση των κτιρίων και μέσω ενός συστήματος βαθμολογίας επιτρέπουν τη σύγκριση (σε γενικά πλαίσια) της αποδοτικότητας των κτιρίων. Στα πλαίσια, λοιπόν, μιας γενικότερης παρουσίασης αυτών των συστημάτων, ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή των βασικότερων σημείων τους.

BREEAM (Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method) Το BREEAM (http://www.breeam.org) είναι το παλαιότερο σύστημα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων, καθώς δημιουργήθηκε το 1990 στο Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.) από το BRE (Building Research Establishment). Αρχικά στόχευε στην αξιολόγηση νέων κτιρίων τριτογενούς χρήσης στο Η.Β., σήμερα όμως καλύπτει μεγάλο εύρος των κατασκευών (δικαστήρια, εκπαιδευτικά κτίρια, βιομηχανία, κτίρια υγείας, γραφεία, εμπόριο, φυλακές, μεγάλα κτίρια κατοικιών) και έχει ξεπεράσει τα γεωγραφικά όρια του Η.Β (BREEAM International). Στόχος του BREEAM, μέσω της πιστοποίησης που προσφέ-

64 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Πίνακας 1. Συγκριτικός πίνακας συστημάτων αξιολόγησης Σύστημα αξιολόγησης

BREEAM

CASBEE

DGNB

HQE

LEED

MINERGIE

PASSIVE HOUSE

Xώρα προέλευσης

Ηνωμένο Βασίλειο

Ιαπωνία

Γερμανία

Γαλλία

Η.Π.Α.

Ελβετία

Γερμανία

Έτος δημιουργίας

1990

2001

2007

1996

1998

1998

1990

Κύρια κριτήρια αξιολόγησης

Διαχείριση κατά την κατασκευή και τη λειτουργία

Δείκτης ΒΕΕ (Building Environmental Efficiency)

Οικονομία

Εξωτερικό περιβάλλον

Περιοχή ανέγερσης

Minergie: Ενεργειακά κριτήρια

Φορτίο για θέρμανση ≤ 15 kWh/m2a

Υγεία και ευεξία (ποιότητα εσωτερικού περιβάλλοντος)

BEE = Q / L

Οικολογία

Οικόπεδο και Οικολογική κατασκευή

Διαχείριση του νερού

Minergie-P: Αυστηρότερα ενεργειακά κριτήρια

Πρωτογενής ενέργεια ≤ 120 kWh/m2a

Ενέργεια

L: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις του κτιρίου

Κοινωνικο πολιτισμική ποιότητα και λειτουργικότητα

Οικολογική διαχείριση

Ενέργεια και ατμόσφαιρα

Minergie-Eco: ενεργειακά και περιβαλλοντικά κριτήρια

Αεροστεγανότητα ≤ 0.6 ACH

Μεταφορές

Q: Περιβαλλοντική ποιότητα και απόδοση του κτιρίου

Υλικά και φυσικοί πόροι

Minergie-P-Eco: συνδυασμός των απαιτήσεων του MINERGIEP-Standard και του MINERGIEECO-Standard

Εσωτερική θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του χειμώνα: να διατηρείται πάνω από τους 20o C χωρίς να υπερβαίνεται η απαιτούμενη ποσότητα ενέργειας που προαναφέρθηκε.

Minergie Minergie-P Minergie-Eco Minergie-P-Eco

πιστοποίηση PASSIVE HOUSE

Τεχνική ποιότητα Διαχείριση νερού

Ποιότητα της διαδικασίας

Εσωτερικό περιβάλλον

Ποιότητα εσωτερικού χώρου

Υλικά

Ποιότητα της τοποθεσίας

Άνεση

Καινοτομία στο σχεδιασμό

Υγεία

Τοπικός παράγοντας

πιστοποίηση HQE

Certified Silver Gold Platinum

Διαχείριση απορριμμάτων

Χρήση της γης και οικολογία Ρύπανση Καινοτομία Κατηγορίες βαθμολογίας

UNCLASSIFIED PASS GOOD VERY GOOD EXCELLENT OUTSTANDING

C: BEE = 0-0.49 B-: BEE = 0.5-0.99 B+: BEE = 1-1.49 A: BEE = 1.5-2.99 S: BEE = 3.0 -

ρει, είναι να αναδείξει τα κτίρια που έχουν σχεδιαστεί, κατασκευαστεί άλλα και χρησιμοποιούνται με γνώμονα την εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Η αξιολόγηση του κτιρίου γίνεται με βάση ενεργειακά και περιβαλλοντικά κριτήρια, τα οποία είναι χωρισμένα σε 10 κατηγορίες. Το κτίριο συγκεντρώνει βαθμούς για κάθε κριτήριο που ικανοποιεί,

Bronze Silver Gold

ενώ κάθε κατηγορία διαθέτει διαφορετικό ποσοστιαίο συντελεστή βαρύτητας ώστε η τελική βαθμολογία του κτιρίου να προέρχεται από ποσοτικά αλλά και ποιοτικά κριτήρια (Σχήμα 1). Υπάρχει ευελιξία στα κριτήρια που κάθε κτίριο “επιλέγει” να ικανοποιήσει για να συγκεντρώσει την απαραίτητη βαθμολογία, ωστόσο υπάρχουν υποχρεωτικά σημεία, τα οποία διασφαλί-

ζουν την περιβαλλοντική ποιότητα των κτιρίων που λαμβάνουν την πιστοποίηση. Η αξιολόγηση του κτιρίου, η οποία περιλαμβάνει το σύνολο του οικοπέδου όπου τοποθετείται το κτίριο, πραγματοποιείται σε δύο στάδια. Αρχικά γίνεται με την ολοκλήρωση του σχεδιαστικού σταδίου, που οδηγεί σε μια προσωρινή πιστοποίηση, ενώ η τελική πιστοποίηση δίνεται όταν το κτίριο παρα-

65

δοθεί στους χρήστες του. Η μεθοδολογία της αξιολόγησης δεν αφορά αποκλειστικά νέες κατασκευές, αλλά περιλαμβάνει νέα κατασκευή σε υπάρχον κτίριο, ανακαίνιση υπάρχοντος κτιρίου, εξοπλισμό σε υπάρχον κτίριο ή ακόμη και συνδυασμό των παραπάνω. Ανάλογα με τη βαθμολογία, η οποία εκφράζεται σε κλίμακα επί τοις 100, που συγκεντρώνει το κτίριο κατατάσσεται σε μια από τις εξής κατηγορίες: UNCLASSIFIED < 30%, PASS ≥ 30%, GOOD ≥ 45%, VERY GOOD ≥ 55 %, EXCELLENT ≥ 70%, OUTSTANDING ≥ 85%. Τη διενέργεια της αξιολόγησης αναλαμβάνουν ειδικά εκπαιδευμένοι ανεξάρτητοι επαγγελματίες, οι οποίοι συνεργάζονται στενά με την ομάδα μελέτης και είναι υπεύθυνοι για την υποβολή των απαραίτητων δικαιολογητικών ώστε να πιστοποιηθεί η ενεργειακή και περιβαλλοντική απόδοση του κτιρίου.

CASBEE (Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency) Το CASBEE αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία στις αρχές του 2001, από το “Institute for Building Environment and Energy Conservation” (IBEC). Πρόκειται για μια μέθοδο αξιολόγησης της περιβαλλοντικής αποδοτικότητας των κτιρίων, η οποία περιλαμβάνει όλα τα στάδια της ζωής του κτιρίου: σχεδιασμό, νέες κατασκευές, υπάρχοντα κτίρια και ανακαινίσεις. Η πρωτοτυπία του CASBEE σε σχέση με τα υπόλοιπα συστήματα αξιολόγησης έγκειται στο διαχωρισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του κτιρίου από την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Εισάγεται έτσι ένας νέος δείκτης αξιολόγησης, ο οποίος ονομάζεται “ecoefficiency” ή BEE (Building Environmental Efficiency). Ο ΒΕΕ αποτελείται από δυο μέρη: τις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις του Κτιρίου [Building Environmental Loadings - (L)], οι οποίες αντιστοιχούν στις επιπτώσεις που έχει το κτίριο έξω από τα όρια του οικοπέδου του και από την Περιβαλλοντική Ποιότητα και Απόδοση του Κτιρίου [Building Environmental Quality and Performance -

(Q)], η οποία αφορά κυρίως την ικανοποίηση των χρηστών. Περιβαλλοντική Ποιότητα και Απόδοση του Kτιρίου (Q) Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις του Κτιρίου (L)

BEE =

Κάθε ενότητα Q και L περιλαμβάνει τρεις κύριες κατηγορίες κριτηρίων. Στην Q, οι κατηγορίες είναι το “εσωτερικό περιβάλλον”, η “ποιότητα των υποδομών” και ο “εξωτερικός χώρος εντός οικοπέδου”, ενώ η ενότητα L περιλαμβάνει τις κατηγορίες για την “ενέργεια”, τις “πηγές φυσικών πόρων και τα υλικά”, και το “περιβάλλον εξωτερικά του οικοπέδου”. Όλες οι κατηγορίες περιλαμβάνουν κριτήρια τα οποία ανέρχονται στα 100 και σύμφωνα με αυτά διαμορφώνεται η βαθμολογία του κτιρίου. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε ένα γράφημα όπου στον έναν άξονα τοποθετείται το L και στον άλλο το Q. Τα κτίρια με την υψηλότερη βαθμολογία θα βρίσκονται στο σημείο του γραφήματος με το χαμηλότερο L και το ψηλότερο Q. Κάθε κριτήριο μπορεί να βαθμολογηθεί από το 1 μέχρι το 5, με 1 ορίζεται η ικανοποίηση των ελάχιστων απαιτήσεων του κριτηρίου, με 3 μια μέση απόδοση και με 5 μια υψηλή απόδοση. Ωστόσο, η τελική βαθμολογία δεν προκύπτει απλά από το άθροισμα των βαθμών των κριτηρίων, αλλά κάθε κατηγορία κριτηρίων συμμετέχει με συγκεκριμένη ποσόστωση στο τελικό αποτέλεσμα (όπως στο BREEAM). Ανάλογα με τη βαθμολογία που συγκεντρώνει κάθε κτίριο κατατάσσεται σε μια από τις 5 παρακάτω κατηγορίες: C: BEE = 0 – 0.49, B-: BEE = 0.5 – 0.99, B+: BEE = 1 – 1.49, A: BEE = 1.5 – 2.99, S: BEE = 3.0 – Το CASBEE περιλαμβάνει διάφορες εκδόσεις ανάλογα με τη χρήση του κτιρίου. Έτσι, υπάρχει CASBEE για διαμερίσματα, εργοστάσια, θέατρα, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, γραφεία, εστιατόρια, εμπορικά κέντρα και σχολεία. Εκτός από την Ιαπωνία, το CASBEE έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά έργα στην Κίνα (όπως στις εγκαταστάσεις

10%

12% 15%

10%

Σχήμα 1. Ποσοστιαίος συντελεστής βαρύτητας των κατηγοριών κριτηρίων BREEAM 2008 για νέα κτίρια 10% Διαχείριση κατά την κατασκευή και τη λειτουργία | Υγεία και ευεξία (ποιότητα εσωτερικού περιβάλλοντος) | Ενέργεια | Μεταφορές | Διαχείριση νερού | Υλικά | Διαχείριση απορριμμάτων | Χρήση της γης και οικολογία | Ρύπανση | Καινοτομία

66 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

8%

19%

12,5%

6%

8%

των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, το 2008). Έχει μεταφραστεί επίσης στα αγγλικά, τα κορεάτικα και τα γαλλικά, με στόχο τη διάδοσή του διεθνώς, ωστόσο δεν έχει γίνει καμία αλλαγή στη μεθοδολογία για να είναι συμβατό με τις τοπικές ιδιαιτερότητες κάθε χώρας.

DGNB (Deutsche Gesellscaft fur Nachhaltiges Bauen - German Sustainable Building Council) Το DGNB είναι ένα σύστημα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων που αναπτύχτηκε στη Γερμανία, το 2009. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός εργαλείου που θα συνέβαλλε στο σχεδιασμό αλλά και στην αξιολόγηση της απόδοσης των κτιρίων. Το DGNB χαρακτηρίζεται από μια ολιστική προσέγγιση, καθώς περιλαμβάνει κριτήρια οικολογικά, οικονομικά αλλά και κοινωνικό - πολιτισμικά (Εικόνα 1). Η διαδικασία της αξιολόγησης γίνεται με τη χρήση ενός λογισμικού, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού, έτσι ώστε να εντοπιστούν οι παράμετροι που επηρεάζουν περισσότερο την περιβαλλοντική και ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Κάθε κριτήριο, που λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση, μπορεί να λάβει μέχρι 10 βαθμούς, ωστόσο κάθε κριτήριο έχει διαφορετικό ποσοστό βαρύτητας στην τελική βαθμολογία, ανάλογα με τον τύπο του κτιρίου. Ανάλογα με τη βαθμολογία που συγκεντρώνει κάθε κτίριο λαμβάνει διαφορετικό επίπεδο πιστοποίησης: Bronze 50-64,9%, Silver 65-88,9%, Gold 89-100%.

ENERGY STAR Το ENERGY STAR (www.energystar.gov) είναι ένα πρόγραμμα που αναπτύχθηκε από το “Environmental Protection Agency” (EPA) και το “US Department of Energy”. Αρχικά, δημιουργήθηκε για την πιστοποίηση προϊόντων με υψηλή ενεργειακή απόδοση, επεκτάθηκε όμως και στην αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Το πρόγραμμα, λοιπόν, του ENERGY STAR, “Energy Performance Rating System” είναι ένα εργαλείο που παρέχεται δωρεάν στο διαδίκτυο και αξιολογεί αποκλειστικά την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Δεν λαμβάνονται υπόψη άλλα περιβαλλοντικά κριτήρια, όπως ποιότητα εσωτερικού αέρα, υλικά ή ανακύκλωση. Το πρόγραμμα συγκρίνει την ενεργειακή απόδοση του υπό εξέταση κτιρίου με τη μέση ενεργειακή απόδοση αντίστοιχων συμβατικών κτιρίων. Για να υπολογιστεί η απόδοση του κτιρίου χρησιμοποιούνται μετρήσεις της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου τουλάχιστον των τελευταίων 11 μηνών, καθώς και στοιχεία για το μέγεθος του κτιρίου, τους χρήστες (ωράρια και πλήθος), κλιματικά δεδομένα και ο σχεδι-

Εικόνα 1. Κριτήρια αξιολόγησης του DGNB

Οικολογία

Οικονομία

Κοινωνικοπολιτισμική ποιότητα και λειτουργικότητα

Πίνακας 2. Περιβαλλοντικά κριτήρια αξιολόγησης του HQE Τεχνική ποιότητα

Ποιότητα της διαδικασίας Ποιότητα της τοποθεσίας

Εξωτερικό περιβάλλον Οικόπεδο και οικολογική κατασκευή Κριτήριο 1 Σχέση ανάμεσα στο κτίριο και στο άμεσο περιβάλλον Κριτήριο 2 Επιλογή κατασκευαστικών υλικών, συστημάτων και διαδικασιών Κριτήριο 3 Εργοτάξιο με ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις Οικολογική διαχείριση

ασμός των χώρων. Εάν το κτίριο λάβει βαθμολογία ίση ή μεγαλύτερη από 75 (η κλίμακα είναι 1-100) τότε μπορεί να λάβει την πιστοποίηση ENERGY STAR.

HQE (Haute Qualit� Environnmentale ή High Quality Environmental standard) Το HQE είναι ένα εθελοντικό σύστημα αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μιας κατασκευής, που αναπτύχθηκε στη Γαλλία από την Association HQE (ASSOHQEwww.assohqe.org) το 1996, με σκοπό την προώθηση του σχεδιασμού και της κατασκευής κτιρίων φιλικότερων στο περιβάλλον. Πρόκειται για μια εθελοντική αξιολόγηση, η οποία όμως μπορεί να επικυρωθεί με ένα πιστοποιητικό “NF Batiments tertiaires / demarche HQE” για τα κτίρια τριτογενή τομέα, “NF Logement / demarche HQE” για τα κτίρια κατοικιών και “NF Maison Individuelle / demarche HQE” για μονοκατοικίες. Τα πιστοποιητικά εκδίδονται από τους ανεξάρτητους οργανισμούς Certivea, Cerqual και Cequami. Η μέθοδος της αξιολόγησης βασίζεται στη διάκριση δυο μεγάλων κατηγοριών: στην περιβαλλοντική ποιότητα του κτιρίου και στην περιβαλλοντική διαχείριση ολόκληρου του έργου. Για τις δυο κατηγορίες έχουν δημιουργηθεί συγκεκριμένα πλαίσια αναφοράς, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους και περιλαμβάνουν για την πρώτη κατηγορία κριτήρια ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης του κτιρίου ενώ για την δεύτερη προβλέπονται ειδικές απαιτήσεις για τον περιβαλλοντικό τρόπο διαχείρισης του έργου. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια που εξετάζονται είναι 14 και υπάγονται σε 4 κύριες κατηγορίες από τις οποίες οι δυο αφορούν στο εξωτερικό περιβάλλον του κτιρίου ενώ οι άλλες δυο στο εσωτερικό (Πίνακας 2). Τα 14 περιβαλλοντικά κριτήρια διαιρούνται σε υπο-κριτήρια αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των υπό εξέταση θεμάτων σε 52. Για κάθε κριτήριο ορίζονται τρία επίπεδα απόδοσης (ανάλογα με τους πόντους που συλλέχτηκαν για κάθε υποκριτήριο): το “βασικό” που αντιστοιχεί στην ισχύουσα νομοθεσία ή στη συνήθη πρακτική της χώρας, το “καλό” και το “πολύ καλό”. Για να λάβει ένα κτίριο την πιστοποίηση HQE οφείλει να έχει επιτύχει ένα “πολύ καλό” επίπεδο απόδοσης σε τουλάχιστον 3 κριτήρια, “καλό” επίπεδο σε τουλάχιστον 4 και το “βασικό” σε όχι περισσότερα από 7. Για το “καλό” και “πολύ καλό” επίπεδο απόδοσης ισχύει η “αρχή της ισοδυναμίας”, oπότε παρέχεται μια σχετική ευελιξία στο βαθμό απόδοσης για κάθε κριτήριο που θα επιδιώξει η ομάδα μελέτης. Η συγκεκριμένη μέθοδος αξιολόγησης ισχύει για όλες τις τρέχουσες εκδόσεις του HQE, οι οποίες περιλαμβάνουν εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, σχολεία, κτίρια κατοικιών, μονοκατοικίες και γραφεία, ενώ υπό εξέλιξη βρίσκονται εκδόσεις για κτίρια υγείας, αθλητικά κέντρα και κτίρια σε χρήση. Η αξιολόγηση διενεργείται από ειδικά εκπαιδευμένους και πιστοποιημένους επαγγελματίες σε 3 στάδια: στο τέλος του αρχικού σχεδιασμού, στο τέλος του σχεδιασμού και στην ολοκλήρωση της κατασκευής. Πέρα από τη Γαλλία, η μέθοδος HQE εφαρμόζεται σε άλλες 6 χώρες, μια από αυτές, η Βραζιλία, η οποία έχει υιοθετήσει και προσαρμόσει σύμφωνα με τα τοπικά δεδομένα μια έκδοση του HQE από το 2008. Μια ακόμη προσπάθεια διάδοσης του HQE υποδηλώνεται από τη συμφωνία BREEAM-HQE για την αντιστοίχιση των πιστοποιήσεων των δυο συστημάτων αξιολόγησης.

LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) Το LEED Green Building Rating System είναι ίσως το πιο γνωστό, διεθνώς, σύστημα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων. Αναπτύχθηκε στις Η.Π.Α. το 1998 από το U.S. Green Building Council (http://www.usgbc.org), ενώ σήμερα χρησιμοποιείται σε πολλές άλλες χώρες. Η επιτροπή, αποτελούμενη από μια πληθώρα επαγγελματιών και επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων, συνεχίζει να ανανεώνει τις εκδόσεις του LEED

Κριτήριο 04 Διαχείριση ενέργειας Κριτήριο 05 Διαχείριση νερού Κριτήριο 06 Διαχείριση απορριμμάτων Κριτήριο 07 Συντήρηση - Διατήρηση περιβαλλοντικής απόδοσης

Εσωτερικό περιβάλλον Άνεση Κριτήριο 08 Θερμική άνεση Κριτήριο 09 Θόρυβος και ακουστική Κριτήριο 10 Φωτισμός Κριτήριο 11 Οσμή Υγεία Κριτήριο 12 Υγιεινή των χώρων Κριτήριο 13 Ποιότητα εσωτερικού αέρα Κριτήριο 14 Ποιότητα του νερού

με στόχο τη δημιουργία ενός πληρέστερου συστήματος αξιολόγησης που αντιμετωπίζει τις νέες ανάγκες που προκύπτουν με το πέρασμα του χρόνου. Η τρέχουσα έκδοση είναι η LEED v3.00 (2009). Το LEED Green Building Rating System είναι ένα εθελοντικό σύστημα αξιολόγησης, το οποίο, μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς του κτιρίου, ορίζει ένα σχετικά συγκεκριμένο πλαίσιο για το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία ενός κτιρίου. Στόχος του είναι η προώθηση οικονομικά βιώσιμων κτιρίων, φιλικών στο περιβάλλον με εξαιρετικό εσωτερικό περιβάλλον, καθώς και η ευαισθητοποίηση του κοινού για ολιστική σχεδιαστική προσέγγιση των κτιρίων. Παρέχει επίσης πιστοποίηση από ανεξάρτητη αρχή, ότι ο σχεδιασμός και η κατασκευή του κτιρίου πραγματοποιήθηκαν με γνώμονα την εξοικονόμηση ενέργειας, τη μείωση των εκπομπών CO2, τη σωστή διαχείριση του νερού, τη βελτίωση της περιβαλλοντικής ποιότητας του εσωτερικού χώρου, την επιλογή και χρήση των κατάλληλων υλικών και την υπεύθυνη διαχείριση των φυσικών πόρων. Το πεδίο εφαρμογής του LEED δεν περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα χρήσης, αλλά καλύπτει το μεγαλύτερο

67

εύρος του κλάδου των κατασκευών, διαθέτοντας εννέα ειδικές εκδόσεις (για νέες κατασκευές και ανακαινίσεις, σχολεία, εμπορικά κτίρια, υπάρχοντα κτίρια, ανάπτυξη γειτονιάς, κατοικίες, κ.λπ.). Σε κάθε έκδοση το κτίριο αξιολογείται μέσω μιας κλίμακας των 100 βαθμών, η οποία περιλαμβάνει πέντε κύριες κατηγορίες περιβαλλοντικής απόδοσης και δυο πρόσθετες κατηγορίες για καινοτομία στο σχεδιασμό και για προώθηση των περιβαλλοντικών αναγκών της περιοχής. Οι κατηγορίες αξιολόγησης είναι κοινές για όλες τις εκδόσεις, υπάρχει ωστόσο μια διαφοροποίηση στην κατανομή των βαθμών (Σχήμα 2). Για να λάβει ένα κτίριο την πιστοποίηση του LEED θα πρέπει να ικανοποιεί κάποιες αναγκαίες προϋποθέσεις, όπως αυτές ορίζονται σε κάθε έκδοση, αλλά και να συγκεντρώσει ορισμένους βαθμούς. Τα τέσσερα επίπεδα της πιστοποίησης είναι τα έξης: Certified 40-49 βαθμοί, Silver 5059 βαθμοί, Gold 60-79 βαθμοί, Platinum >80 βαθμοί.

MINERGIE Το MINERGIE είναι ένα εθελοντικό πρότυπο κτιρίων που αναπτύχθηκε στην Ελβετία, το 1998 και από τότε εξελίσσεται συνεχώς. Αρχικά εκδόθηκε το MINERGIE-Standard, ενώ το 2007 προστέθηκαν το MINERGIEP-Standard, το MINERGIE-ECO-Standard και το MINERGIE-P-ECO. Κύριος άξονας του προτύπου είναι η χαμηλή κατανάλωση ενέργειας σε συνδυασμό με τη μέγιστη άνεση των χρηστών των κτιρίων, η οποία συνήθως εξασφαλίζεται μέσω ενός, υψηλής ποιότητας, κτιριακού κελύφους και συνεχούς ανανέωσης του εσωτερικού αέρα. Αφορά νέες κατασκευές ή ανακαινίσεις και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα χρήσεων, όπως γραφεία, σχολεία, εμπορικά κτίρια, εστιατόρια, νοσοκομεία, βιομηχανικά κτίρια, κτίρια κατοικιών και μονοκατοικίες. Περιλαμβάνει επίσης διαφορετικές εκδόσεις ανάλογα με τις ενεργειακές απαιτήσεις και τα περιβαλλοντικά κριτήρια αξιολόγησης που εξετάζονται (Πίνακας 3). Το Minergie Standard και το Minergie-P Standard αποτελούν προϋποθέσεις για το Minergie ECO Standard, ενώ αυτό συμπληρώνει τη βασική απαίτηση του προτύπου για χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση, με περιβαλλοντικά κριτήρια και κριτήρια για την υγεία των χρηστών. Τα κριτήρια αυτά περιλαμβάνουν θέματα φωτισμού, θορύβου, αερισμού, υλικών και κατασκευής. Ένα ποσοστό 67% στα κριτήρια πρέπει να επιτευχθεί για να λάβει το κτίριο πιστοποίηση. Η αξιολόγηση διενεργείται σε δύο στάδια: κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και κατά την κατασκευή ώστε να επιβεβαιωθεί η απόδοση του κτιρίου που είχε προβλεφθεί στο σχεδιασμό. Μια ακόμη προϋπόθεση

68 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

για τη λήψη της πιστοποίησης Minergie είναι το κόστος του κτιρίου να μην υπερβαίνει περισσότερο από 10% το μέσο κόστος ενός συμβατικού κτιρίου. Με αυτόν τον τρόπο το πρότυπο Minergie ενισχύει την ανταγωνιστικότητα του στην αγορά των κατασκευών. Για τον ίδιο σκοπό υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο λύσεων για θέρμανση και ζεστό νερό (5 προτάσεις) από το οποίο μπορεί ο πελάτης να επιλέξει μια λύση και ικανοποιώντας κάποιες ακόμη συνθήκες να λάβει την πιστοποίηση.

Passivhaus Standard Ο όρος Passivhaus Standard αναφέρεται σε ένα ιδιαίτερα δημοφιλές, εθελοντικό γερμανικό πρότυπο κατασκευής κτιρίων ιδιαίτερα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Δημιουργήθηκε το 1990, από τον Wolfgang Feist - ιδρυτή του Passivhaus Institute (www.passiv.de) αρχικά για κτίρια κατοικιών, αλλά σήμερα εφαρμόζεται επίσης σε κτίρια γραφείων, σχολεία, παιδικούς σταθμούς και σούπερ μάρκετ. Δεν αφορά αποκλειστικά καινούριες κατασκευές, καθώς χρησιμοποιείται και σε ανακαινίσεις. Ονομάστηκε Passivhaus (Passive House στα αγγλικά, Παθητικό Σπίτι στα ελληνικά), επειδή η “παθητική” χρήση των εξωτερικών θερμικών κερδών από την ηλιακή ακτινοβολία που λαμβάνονται μέσω των παραθύρων, αλλά και αυτών που παρέχονται εσωτερικά από τις εκπομπές θερμότητας των συσκευών και των ανθρώπων, συνεισφέρει ουσιαστικά για να διατηρηθούν στο εσωτερικό του κτιρίου θερμοκρασίες άνεσης καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου θέρμανσης. Τα Passivhauses είναι κτίρια που εξασφαλίζουν στους χρήστες συνθήκες άνεσης στο εσωτερικό περιβάλλον κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου χωρίς την ανάγκη χρήσης ενός συμβατικού συστήματος θέρμανσης. Για να είναι αυτό εφικτό, εί-

ναι απαραίτητο το θερμικό φορτίο του κτιρίου να μην υπερβαίνει τα 10 W/m2. Η μικρή απαίτηση θερμικού φορτίου μπορεί να καλυφτεί με τη θέρμανση του παρεχόμενου αέρα από το σύστημα αερισμού [Schnieders, 2003]. Μέρος της φιλοσοφίας του κανονισμού Passivhaus αποτελεί η χρήση αποδοτικών τεχνολογιών ώστε να ελαχιστοποιείται η ενεργειακή κατανάλωση άλλων πηγών, κυρίως η ηλεκτρική ενέργεια που απαιτείται για τις οικιακές συσκευές. Τα πέντε σημεία που καθορίζουν το τρέχον γερμανικό πρότυπο Passivhaus για τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης παρουσιάζονται στον Πίνακα 4. Επομένως, ο γερμανικός κανονισμός Passivhaus χαρακτηρίζεται από: Πολύ καλή μόνωση (U<0.15 W/m2K), μειωμένες θερμικές γέφυρες, χρήση εξελιγμένων υαλοπινάκων (U<0.8 W/m2K, g~50%), καλή αεροστεγανότητα (αερισμός <0.6 ACH) και ένα σύστημα αερισμού με εξαιρετικά αποδοτική ανάκτηση θερμότητας (ηHR ≥75%). Κέντρο του Passivhaus Standard αποτελεί το κτίριο και όχι το ευρύτερο περιβάλλον. Για να λάβει κάποιο κτίριο την πιστοποίηση του Passivhaus Standard πρέπει να ικανοποιεί τις ενεργειακές απαιτήσεις του κανονισμού και αυτό να επιβεβαιώνεται από το Passive House Planning Package (PHPP), το οποίο είναι μια συγκεκριμένη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των ενεργειακών απαιτήσεων του κτιρίου. Ο κανονισμός Passivhaus δημιουργήθηκε για να ικανοποιήσει τις ανάγκες των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, όπου το κλίμα είναι πιο κρύο. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα “Passive-On” και “PEP” (Promotion of European Passive Houses) εξέτασαν αν το Passivhaus Standard μπορεί να εφαρμοστεί σε θερμότερες χώρες της Νότιας Ευρώπης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σε ορισμένες περιοχές αυτό είναι δυνατο [Pagliano et al. 2007], ωστόσο 5% 3%

24%

14%

13% 9%

Σχήμα 2. Κατηγορίες αξιολόγησης του LEED

Περιοχή ανέγερσης | Διαχείριση του νερού | Ενέργεια και ατμόσφαιρα | Υλικά και φυσικοί πόροι | Ποιότητα εσωτερικού χώρου | Καινοτομία στο σχεδιασμό | Τοπικός παράγοντας

32% Περιοχή ανέγερσης Διαχείριση του νερού Ενέργεια και ατμόσφαιρα Υλικά και φυσικοί πόροι Ποιότητα εσωτερικού χώρου Καινοτομία στο σχεδιασμό Τοπικός παράγοντας Μέγιστη βαθμολογία

26 πιθανοί βαθμοί 10 πιθανοί βαθμοί 35 πιθανοί βαθμοί 14 πιθανοί βαθμοί 15 πιθανοί βαθμοί 6 πιθανοί βαθμοί 4 πιθανοί βαθμοί 110 βαθμοί

απαιτείται περαιτέρω έρευνα.

Επίλογος Υπάρχει μια ταχύτατα αυξανόμενη διάθεση για συστήματα αξιολόγησης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εκτιμήσουν την περιβαλλοντική απόδοση των υλικών κατασκευής, των κτιρίων ή ακόμη και μιας γειτονιάς. Τα συστήματα αυτά μεταμορφώνουν τη βιομηχανία των κατασκευών, προωθώντας κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, φιλικότερων στο περιβάλλον. Όλα τα συστήματα αξιολόγησης είναι εθελοντικά και τα περισσότερα από αυτά έχουν τη δομή μιας λίστας κριτηρίων που λαμβάνουν κάποια βαθμολογία. Η ενεργειακή αποδοτικότητα αποτελεί το κύριο και κοινό κριτήριο σε όλα τα συστήματα, ωστόσο κάποια από αυτά διαφοροποιούνται εντάσσοντας στη δομή τους περιβαλλοντικά αλλά και κοινωνικό-πολιτισμικά κριτήρια. Η ολοένα και μεγαλύτερη απαίτηση για την υιοθέτηση περιβαλλοντικών κριτηρίων σε όλα τα στάδια της ζωής του κτιρίου, από το σχεδιασμό, την κατασκευή μέχρι και τη λειτουργία του, έχει ως αποτέλεσμα πολλούς υποστηρικτές αλλά και αρκετούς διαφωνούντες για την ανάπτυξη περισσότερων συστημάτων αξιολόγησης της περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων. Η πληθώρα διαφορετικών προσεγγίσεων για την αξιολόγηση των κτιρίων μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στην αγορά, οδηγώντας σε απόκλιση από την αρχική προτεραιότητα, που είναι η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των κατασκευών σε συνδυασμό με τη δημιουργία ενός εξαιρετικού εσωτερικού περιβάλλοντος για τους χρήστες. Προκύπτει, λοιπόν, η ανάγκη για τη δημιουργία μιας κοινής βάσης αξιολόγησης, η οποία αφενός θα προσφέρει βαθύτερη κατανόηση των επιδιώξεων ενός συστήματος αξιολόγησης, και αφετέρου θα διευκολύνει την εφαρμογή του σε διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερη σημασία, ωστόσο, πρέπει να δοθεί στην ευελιξία ενός τέτοιου συστήματος, ώστε να είναι σε θέση να συμπεριλάβει τις τοπικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες κάθε χώρας. Στην παρούσα φάση, η χρήση ενός συστήματος αξιολόγησης ενεργειακής και περιβαλλοντικής

Πίνακας 3. Εκδόσεις του MINERGIE

Πίνακας 4. Το τρέχον γερμανικό πρότυπο

MINERGIE-Standard

Κριτήριο θέρμανσης

Αποτελεί την κύρια έκδοση του προτύπου. Απαιτείται η συνολική ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου να μην υπερβαίνει το 75% της ενεργειακής κατανάλωσης του αντίστοιχου συμβατικού κτιρίου και ταυτόχρονα η κατανάλωση ενέργειας από ορυκτά καύσιμα να είναι μικρότερη από 50% της αντίστοιχης των συμβατικών κτιρίων.

Το φορτίο για θέρμανση του χώρου να μην υπερβαίνει τις 15 kWh ανά καθαρά κατοικήσιμο m2 δαπέδου, όλο το χρόνο.

MINERGIE-Ρ-Standard Έχει αυστηρότερες απαιτήσεις για χαμηλότερη ενεργειακή κατανάλωση και ιδιαίτερα όσον αφορά στην απαιτούμενη ενέργεια για θέρμανση. Είναι κάτι αντίστοιχο με το γνωστό γερμανικό πρότυπο Passivhaus.

MINERGIE-ECO-Standard Πέρα από τις ενεργειακές απαιτήσεις, περιλαμβάνονται και περιβαλλοντικά κριτήρια όπως: ανακύκλωση, ποιότητα εσωτερικού αέρα, επίπεδα θορύβου.

MINERGIE-P-ECO- Standard Είναι συνδυασμός των απαιτήσεων του MINERGIE-P-Standard και του MINERGIEECO-Standard.

MINERGIE-Modules Αφορά εξοπλισμό ή δομικά στοιχεία του κτιρίου, τα οποία είναι πιστοποιημένα ότι έχουν καλύτερη ενεργειακή απόδοση.

απόδοσης που προέρχεται από διαφορετική χώρα από τη χώρα του έργου, είναι δυνατή αλλά δεν προσφέρεται από όλα τα συστήματα. Στην Ελλάδα, ο κανονισμός θερμομόνωσης (1979) αποτελούσε μέχρι πρόσφατα τη μονή απαίτηση που αφορούσε στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Με την ψήφιση (2010) του ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων) θα υπολογίζεται πλέον η ενεργειακή απόδοση του κτιρίου, σύμφωνα με την οποία θα κατατάσσεται σε μια κλίμακα βαθμολόγη-

Κριτήριο πρωτογενούς ενέργειας Η απαιτούμενη πρωτογενής ενέργειας για την κάλυψη όλων των αναγκών μιας κατοικίας, οι οποίες περιλαμβάνουν τη θέρμανση του χώρου, παροχή ζεστού νερού, ηλεκτρική ενέργεια για τις οικιακές συσκευές και το φωτισμό, να μην υπερβαίνει τις 120kWh/m2a.

Αεροστεγανότητα Να μην υπάρχουν διαρροές αέρα μεγαλύτερες από 0.6 ACH (υπό πίεση 50pa)

Κριτήριο άνεσης Εσωτερική θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του χειμώνα: Η θερμοκρασία δωματίου να διατηρείται πάνω από τους 20ο C κατά τη διάρκεια του χειμώνα, χωρίς να υπερβαίνεται η απαιτούμενη ποσότητα ενέργειας που προαναφέρθηκε.

σης. Στόχος είναι το σύνολο των κτιρίων να ικανοποιεί κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις ενεργειακής απόδοσης, με απώτερο σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Ωστόσο, ο ΚΕΝΑΚ περιορίζεται αποκλειστικά σε κριτήρια ενεργειακής απόδοσης, χωρίς να περιλαμβάνει περιβαλλοντικά κριτήρια, τα οποία θα πρέπει να εντάξει στις απαιτήσεις του, ώστε να μειώσει σημαντικά τις επιπτώσεις των κατασκευών στο ελληνικό περιβάλλον. Τα περιβαλλοντικά αυτά κριτήρια θα πρέπει να σχετίζονται άμεσα με το τοπικό κλίμα, την ιδιαίτερη μορφολογία και τις ανάγκες της χώρας. Η ένταση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και ο κίνδυνος μιας τεράστιας περιβαλλοντικής υποβάθμισης επιβάλλουν τη χρήση μέτρων αντιμετώπισης που θα διέπονται από μια ολιστική προσέγγιση, ώστε να επιτευχθεί ένα θετικό αποτέλεσμα.

Βιβλιογραφία - Πηγές 1. BREEAM, http://www.breeam.org/ 2. CASBEE, http://www.ibec.or.jp/CASBEE/english/index.htm 3. DGNB, http://www.dgnb.de/en/certification/the-german-sustainable-building-certification/index.php 4. ENERGY STAR, http://www.energystar.gov/index.cfm?c=eligibility.bus_portfoliomanager_eligibility 5. HQE, http://www.assohqe.org/documents_referentiels.php, http://www.certivea.com/uk/documentations.php 6. LEED, http://www.usgbc.org 7. MINERGIE, http://www.minergie.com/basics.html 8. Passivhaus Standard, http://www.passiv.de/ 9. Pagliano, L., Carlucci, S., Toppi, T. and Zangheri, P. (2007) The Passivhaus Standard in European warm climates: Design guidelines for comfortable low energy homes. Part 2. National proposals in detail: Italy. Διαθέσιμο στο http://www.passive-on.org/en/cd.php [Accessed: 21.12.2008] 10. Schnieders, J. (2003). CEPHEUS - measurement results from more than 100 dwelling units in passive houses. ECEEE - Time to turn down energy demand. 2003 Summer Study Proceedings Vol 2 pp. 341 - 351.

69

Φωτοβολταϊκά σε κτίρια: Σαν το σπίτι τους… Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών

70 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Tα φωτοβολταϊκά, με τη μεγάλη ευελιξία που διακρίνει την τεχνολογία τους, μπορούν να ενσωματωθούν με άριστα αισθητικά αποτελέσματα στο κέλυφος των κτιρίων. Κατ’ αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνεται η βέλτιστη διασπορά και έχουμε παραγωγή ενέργειας εκεί που πραγματικά καταναλώνεται.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε άλλες χώρες, όσον αφορά τον τομέα των φωτοβολταϊκών (όπως π.χ. στην πρωτοπόρο Γερμανία), πάνω από το 80% των εφαρμογών φωτοβολταϊκών είναι σε κτίρια. Στην Ελλάδα, ο αρχικός σχεδιασμός ευνόησε τις εφαρμογές επί εδάφους και, αρχικά τουλάχιστον, το θεσμικό πλαίσιο δεν υπήρξε ιδιαίτερα ευνοϊκό για τις κτιριακές εφαρμογές των φωτοβολταϊκών. Χρειάστηκε πολύς δρόμος και μεγάλη πίεση από πλευράς του Συνδέσμου Εταιριών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) για να καταφέρουμε στα μέσα του 2009 να αποκτήσουμε την πρώτη νομοθετική ρύθμιση για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στον οικιακό τομέα. Ένα χρόνο μετά τη θετική αυτή ρύθμιση, είχαμε κάποιες νέες θεσμικές πρωτοβουλίες που συμπλήρωσαν τα κενά και άνοιξαν το δρόμο στις κτιριακές εφαρμογές των φωτοβολταϊκών, χωρίς τις αγκυλώσεις του παρελθόντος. Αν και ο χώρος των φωτοβολταϊκών δεν στερείται προβλημάτων και γραφειοκρατικών βασάνων, μπορούμε να πούμε ότι, σε ό,τι αφορά τις κτιριακές εφαρμογές των φωτοβολταϊκών, η Ελλάδα έκανε θεσμικά άλματα και διαθέτει σήμερα το πιο σύγχρονο και προοδευτικό νομοθετικό πλαίσιο διεθνώς. Ας δούμε πιο αναλυτικά πού βασίζουμε το χαρακτηρισμό αυτό. Ας ξεκινήσουμε από εκεί που συνήθως πάσχει η χώρα: Από τις διαδικασίες. Για συστήματα ισχύος έως και 1 μεγαβάτ (MWp), δεν απαιτείται πλέον άδεια παραγωγής, εγκατάστασης και λειτουργίας, όπως παλιότερα. Επιπλέον, δεν απαιτείται πλέον περιβαλλοντική αδειοδότηση, όπως ίσχυε μέχρι πρόσφατα για τα μεσαία και μεγαλύτερα συστήματα. Κάνοντας μάλιστα πράξη τις προτροπές της κοινοτικής νομοθεσίας, τα συστήματα ισχύος μέχρι 100 κιλοβάτ (kWp) δε χρειάζεται πλέον να λάβουν καν έγκριση από την Πολεοδομία για εργασίες μικρής κλίμακας (μία έγκριση που απαιτείται για μεγαλύτερα συστήματα). Με άλλα λόγια, στις περισσότερες περιπτώσεις εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε κτίρια, έχουμε πετύχει διαδικασίες μιας στάσης, αφού ο ενδιαφερόμενος πάει κατ’ ευθείαν στη ΔΕΗ για να λάβει όρους σύνδεσης. Στον οικιακό τομέα μάλιστα και για συστήματα ισχύος έως 10 kWp, τα ευεργετήματα είναι ακόμη περισσότερα. Ο οικιακός καταναλωτής δε χρειάζεται να είναι επιτηδευματίας (δεν ανοίγει δηλαδή βιβλία στην εφορία) και, επιπλέον, τα όποια έσοδα από το φωτοβολταϊκό δε φορολογούνται. Τα έσοδα αυτά δεν είναι ευκαταφρόνητα, αφού τα κίνητρα στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα γενναία. Στον οικιακό τομέα, η πωλούμενη στο δίκτυο ηλεκτρική ενέργεια

αμείβεται με 55 λεπτά την κιλοβατώρα για 25 ολόκληρα χρόνια, ενώ για τις εμπορικές εφαρμογές, η τιμή κυμαίνεται από 39 έως 44 λεπτά η κιλοβατώρα και είναι εγγυημένη για μια 20ετία. Όλα τα παραπάνω συνεπάγονται ελκυστικές αποδόσεις για όσους επιλέξουν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά στο κτήριό τους. Πρόσφατες υπουργικές αποφάσεις έλυσαν και άλλα προβλήματα του παρελθόντος, κάνοντας εφικτή τη χρήση των φωτοβολταϊκών σε εφαρμογές που μέχρι πρότινος δεν ήταν επιτρεπτές (π.χ. σε προσόψεις, πέργκολες, χώρους στάθμευσης και αποθήκες στον οικιακό τομέα), ενώ το ειδικό πρόγραμμα για τον οικιακό τομέα επεκτάθηκε σε όλη την επικράτεια και αφορά πλέον και κτίρια του Δημοσίου και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Όλα αυτά έγιναν εφικτά με πολύ κόπο μεν, χωρίς όμως εκπτώσεις για το τελικό αποτέλεσμα. Η νομοθεσία, ορθώς προστατεύει την αισθητική των κτιρίων κατά την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών (για παράδειγμα, σε κεραμοσκεπές, το φωτοβολταϊκό πρέπει να ακολουθεί υποχρεωτικά την κλίση της στέγης), ενώ σε διατηρητέα κτίρια και παραδοσιακούς οικισμούς είναι απαραίτητη η πρότερη γνώμη της Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου. Οι πολίτες δεν έμειναν αδιάφοροι σ’ αυτές τις εξελίξεις. Ήδη, χιλιάδες ενδιαφερόμενοι

συρρέουν στα τοπικά γραφεία της ΔΕΗ ζητώντας να συνδεθούν, οι δε προοπτικές της αγοράς αυτής προδιαγράφονται λαμπρές. Σε εκατοντάδες ανέρχονται ήδη οι μικρές εταιρίες εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε όλη τη χώρα, δίνοντας δουλειά σε χιλιάδες εργαζόμενους σε μια περίοδο ύφεσης και κρίσης. Δεν έμειναν αδιάφορες όμως και οι τράπεζες. Τα φωτοβολταϊκά στον οικιακό τομέα είναι ίσως ο μόνος τομέας που οι τράπεζες αποδεικνύονται τόσο γαλαντόμες. Με χρηματοδότηση που φτάνει έως και το 100% της αξίας του συστήματος και με τα χαμηλότερα συγκριτικά επιτόκια της αγοράς, όλες σχεδόν οι τράπεζες έχουν μπει πλέον στο παιχνίδι. Όλα καλά λοιπόν; Όχι βέβαια. Η αγορά των κτιριακών εφαρμογών φωτοβολταϊκών είναι ακόμη στα σπάργανα και, όπως κάθε άλλη αγορά, χρειάζεται χρόνο ωρίμανσης. Χρειάζεται εξοικείωση των πολιτών με την τεχνολογία, χρειάζεται περαιτέρω εκπαίδευση των εγκαταστατών, χρειάζονται καλύτεροι χρόνοι απόκρισης από τη ΔΕΗ και χαμηλότερα κόστη σύνδεσης. Ο Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών προσπαθεί να επιτευχθούν όλα αυτά, το συντομότερο δυνατόν. Τότε μόνο, θα αισθανόμαστε ότι έχουμε πετύχει ένα θαυμαστό στόχο. Να κάνουμε την καθαρή ενέργεια, κτήμα του καθενός.

71

Ημερολόγιο εκθέσεων 2010 Οκτώβριος 17 - 20 | INTERBUILD | Διεθνής έκθεση για την κατασκευή. Μπέρμιμχαμ, Ηνωμένο Βασίλειο | www.best-show.co.uk/page.cfm/Link=20/t=m/trackLogID=957323_48BA5F6CBE 17 - 21 | GLASSEX | Διεθνής έκθεση για το γυαλί και τα παράθυρα. Μπέρμιμχαμ, Ηνωμένο Βασίλειο 19 - 21 | WOODEN CONSTRUCTION | Τεχνολογίες για ξύλινες κατασκευές και σπίτια. Αγία Πετρούπολη, Ρωσία | www.restec.ru 19 - 22 | EXPOBUILDING | Διεθνής έκθεση για υλικά, εξοπλισμό, τεχνολογίες, προϊόντα και εργαλεία. Μίνσκ, Λευκορωσία | www.greenexpo.by/exhibitions.asp?lang=en 21 - 24 | ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ | Έκθεση για προϊόντα αλουμινίου. ExpoAthens, Ανθούσα, Αττική, Ελλάδα | www.aluminioexpo.gr 21 - 24 | ΕΝΕΡΓΕΙΑ - PHOTOVOLTAIC | Έκθεση για φωτοβολταϊκά και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Mec, Παιανία | www.leaderexpo.gr/el

Νοέμβριος 3 - 6 | ECOMONDO | Διεθνής έκθεση για την ενέργεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ρίμινι, Ιταλία | www.ecomondo.com 11 - 14 | SWE (WINDOWS AND DOORS WORLD) | Διεθνής έκθεση εξειδικευμένη στις πόρτες, στα παράθυρα και τα σχετικά εξαρτήματα. Μόσχα, Ρωσία | www.mvk.ru/eng 11 - 14 | HOLZHAUS / WOODEN HOUSE-BUILDING | Διεθνής έκθεση για ξύλινα σπίτια. Μόσχα,Ρωσία | www.mvk.ru/eng 11 - 14 | SALON DE L’HABITAT DURABLE ET DES ENERGIES RENOUVELABLES | Έκθεση για την κατοικία και την ανανεώσιμη ενέργεια. Νάντες, Γαλλία | www.salon-habitat-sain.fr 11 - 14 | HAUSBAU + ENERGIE MESSE | Έκθεση για το σπίτι και την εξοικονόμηση ενέργειας. Βέρνη, Γερμανία | www.hausbaumesse.ch 11 - 14 | SITE | Έκθεση για υδραυλικά και ηλεκτρικά συστήματα. Ρώμη, Ιταλία | www.senaf.it 11 - 14 | ECO ENERGIE | Διεθνής έκθεση για προϊόντα, συσκευές, για την παραγωγή θερμικών συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας. Ρώμη, Ιταλία | www.senaf.it 11 - 14 | HOUSE & HOME | Έκθεση για την κατοικία και την ανακαίνιση. Κολωνία, Γερμανία | www.hausundwohnen-koeln.de 12 - 14 | HAUS-HOLZ-ENERGIE FRIEDRICHSHAFEN | Έκθεση για το σπίτι και την ενέργεια. Γερμανία | www.messe-sauber.eu 16 - 19 | PISCINE | Διεθνής έκθεση για την κατασκευή και τον εξοπλισμό της πισίνας. Λυών, Γαλλία | www.piscine-expo.com/2010 16 - 19 | EQUIP’BAIE | Διεθνής έκθεση για πόρτες, παράθυρα και ηλιοπροστασία. Παρίσι, Γαλλία | www.equipbaie-metalexpo.com

Δεκέμβριος 10 - 13 | BUILDING GREEN EXPO 2010 | Διεθνής έκθεση για το ενεργειακά αυτόνομο κτίριο και τον αστικό χώρο.

ExpoAthens, Ανθούσα, Αττική, Ελλάδα | www.buildinggreenexpo.gr 10 - 13 | SUN&SHADOW EXPO 2010 | Διεθνής έκθεση για τη σκίαση και τον υπαίθριο χώρο.

ExpoAthens, Ανθούσα, Αττική, Ελλάδα | www.sunandshadowexpo.gr *Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις στο site: www.buildinggreen.gr

72 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ

www.buildinggreenexpo.gr

3η Δίεθνης εκθεςη γία το ενεργείακα αυτονομο κτίρίο & τον αςτίκο Χώρο Δο Μ ΗσΗ / Εν ΕΡ ΓΕΙΑ / ΠΕΡΙΒΑΛΛο ν ΒΙοΚΛΙΜΑΤΙΚοσ σχΕΔΙΑσΜοσ / ΤΕχνοΛοΓΙΕσ ΕΞοΙΚονοΜΗσΗσ ΕνΕΡΓΕΙΑσ / ΚΑθΑΡΕσ ΤΕχνοΛοΓΙΕσ ΔοΜΗσΗσ / ΑνΑνΕώσΙΜΕσ ΠΗΓΕσ ΕνΕΡΓΕΙΑσ / ΠοΙοΤΗΤΑ ΕσώΤΕΡΙΚού χώΡού / ΤΕχνοΛοΓΙΕσ ΠΕΡΙΒΑΛΛονΤοσ / ΕΤΑΙΡΕΙΕσ ΜΕΛΕΤών

10-13 Δεκεμβρίου 2010 EXPOATHENS ΑνθούσΑ, ΑΤΤΙΚΗ οΔοσ (ΕΞοΔοσ 14) ΔΙοΡΓΑνώσΗ:

Kormos TECHNICAL EDITIONS LTD ΚΡΗΤΗσ 13, 142 31 ν.ΙώνΙΑ, ΑθΗνΑ T. 2102723628, 2102718583, F. 2102798487 ΙNFO@kOrmOS.gr, www.kOrmOS.gr ΜΕΛοσ:

χΡύσοσ χοΡΗΓοσ:

χοΡΗΓοΙ ΕΠΙΚοΙνώνΙΑσ:

ύΠο ΤΗν ΑΙΓΙΔΑ:

ΕΡΟΣ ΠΑΡΤΕ Μ ΑΣΙΝΗ ΣΤΗΝ ΠΡ Η! ΑΝΑΠΤΥΞ