Sun & Shadow Magazine - Issue 41 by Shape Ltd

017250 | ΤΕΥΧΟΣ 41 | etoσ 2017

Σκίαση - Άνεση - Ενεργειακή Αναβάθμιση Φυσικός τεχνητός φωτισμός εκθεσιακών χώρων & μουσείων

R+T 2018: Ανακαλύψτε τις παγκόσμιες τάσεις γύρω από τα ρολά, τις πόρτες και τα συστήματα σκίασης!

κίασης: Μεγάλα και Hidden Champions ή σχεδίαση με πρωτοπόρα ντρο βρίσκεται και εδώ το νέργειας. Είτε εξωτερικά ήματα σκίασης– οι του κλάδου παρουσιάζουν ακόμη πιο άνετη θερμική ειακή απόδοση. Στην αυτού να ενημερωθείτε όπως αυτοματισμοί, ψεων και δικτυωμένα α των σχεδιασμών και των προσφέρει ταυτόχρονα των διαμόρφωσης για τη ογή.

ες πρόγραμμα: Για αυτό αξίζει η R+T

Η φωτοκαταλυτική δράση του διοξειδίου του τιτανίου στα σύγχρονα κτίρια

α πολλά συναρπαστικά

x240x330_GR_RZ.indd 3

www.facebook.com/rt.stuttgart www.twitter.com/rt_tradefair

Το πρόβλημα της σκίασης 27 Φεβρουαρίου – 3 Μαρτίου 2018 σε φωτοβολταϊκές Messe εγκαταστάσεις Stuttgart, Γερμανία www.rt-expo.com

02.08.17 10:10

ΣΤΟ Λ

α σκίασης. Μόνο εδώ

4. Ενημέρωση δικτύου: Στην R+T συναντιούνται οι εκπρόσωποι του κλάδου σε χαλαρή ατμόσφαιρα. Η ενημέρωση των επαφών σας πραγματοποιείται σχεδόν ταυτόχρονα στις δέκα αίθουσες. Στη νέα

www.rt-expo.com/newsletter_en

2017

ΠΙ

ών στους τομείς ρολά,

Διαβάστε συναρπαστικές συνεντεύξεις με ειδικούς και συζητήστε μαζί μας για τα νέα του κλάδου:

ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31 Ν. ΙΩΝΙΑ

σεις: Κάθε τρία χρόνια

R+T οι καθοριστικές

η είναι η μεγαλύτερη

3. Μια έκθεση γεμάτη εμπειρίες: Οι νέες λύσεις και τα πρωτοποριακά προϊόντα παρουσιάζονται στην R+T ζωντανά μπροστά σας και μπορείτε να τα εξετάσετε διεξοδικά. Το περιφερειακό πρόγραμμα δίνει στην έκθεση με δοκιμές προϊόντων και εργαστήρια έναν πραγματικά βιωματικό χαρακτήρα.

ΑΔΙΚ ΟΜ

θα πρέπει να χάσετε

Γίνετε μέλος του δικτύου μας

Ταχ. Γραφείο ΚΕΜΠ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ

00 εκθέτες παρουσιάζουν

νεί τον κλάδο. Εδώ 4 λόγοι,

έκθεση του 2018 αναμένονται πάνω από 60.000 επισκέπτες από περίπου 130 χώρες – αυτό εγγυάται ένα πλήθος συναρπαστικών γνωριμιών.

υς ηγέτες μέχρι τα νέα

2. Πρακτικές συμβουλές και γνώση για την εργασία σας: Συζητήσεις, εργαστήρια και ειδικές εκθέσεις μεταδίδουν τεχνογνωσία και ενημερώνουν για τις νέες τάσεις και τις προκλήσεις του κλάδου. Ανταλλάξτε πληροφορίες στην R+T με τους ειδικούς γύρω από τις τρέχουσες εξελίξεις σε τομείς όπως αυτοματισμοί κτηρίων, ενεργειακή απόδοση, ασφάλεια και άνεση.

41 | 2017

EDITORIAL Σκίαση, ηλιοπροστασία, εξοικονόμηση ενέργειας, ενεργειακή αναβάθμιση. Ως αναπόσπαστο μέρος του κελύφους του κτιρίου σε κτίρια υψηλής ενεργειακής απόδοσης, η σκίαση έχει εξελιχθεί από μια απλή συνιστώσα σε μια «βασική έννοια της διαχείρισης του ηλιακού φωτός».

017250 | ΤΕΥΧΟΣ 41 | etoΣ 2017

ΣκίαΣη - ανεΣη - ενεργείακη αναβαθμίΣη

Ο κλάδος της σκίασης και των συστημάτων ηλιοπροστασίας συνεχίζει τις δραστηριότητές του στη βάση της αγοράς που παγιώθηκε με την ανάπτυξη των πράσινων κτιρίων και την ένταξη των συστημάτων σκίασης στα παθητικά συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας.

Το πλήρες πρόγραμμα: Για αυτό αξίζει η R+T

Η φωτοκαταλυτική δράση του διοξειδίου του τιτανίου στα σύγχρονα κτίρια

Από τους παγκόσμιους ηγέτες μέχρι τα νέα ταλέντα – πάνω από 900 εκθέτες παρουσιάζουν στην R+T 2018 ό,τι κινεί τον κλάδο. Εδώ 4 λόγοι, για τους οποίους δεν θα πρέπει να χάσετε την R+T: 1. Καινοτομίες και τάσεις: Κάθε τρία χρόνια παρουσιάζονται στην R+T οι καθοριστικές καινοτομίες. Η έκθεση είναι η μεγαλύτερη πλατφόρμα καινοτομιών στους τομείς ρολά, πόρτες και συστήματα σκίασης. Μόνο εδώ μπορείτε να δείτε τόσα πολλά συναρπαστικά προϊόντα.

Διαβάστε συναρπαστικές συνεντεύξεις με ειδικούς και συζητήστε μαζί μας για τα νέα του κλάδου:

Γίνετε μέλος του δικτύου μας

www.rt-expo.com/newsletter_en www.facebook.com/rt.stuttgart www.twitter.com/rt_tradefair

02.08.17 10:10

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρήτης 13, 142 31 Ν. Ιωνία, Αθήνα, τ. 210 2723628, 210 2718583, f. 210 2798487 - info@shape.com.gr • www.shape.com.gr

ΣΤΟ Λ

ΑΔΙΚ ΟΜ

2017

ΠΙ

Για άλλη μία φορά, το Sun&Shadow δίνει δυναμικά το παρόν στην ενημέρωση, την προβολή, την προώθηση και την ανάπτυξη των επαγγελματιών και των επιχειρήσεων στον κλάδο της σκίασης, της ενεργειακής αναβάθμισης και της προστασίας.

Ταχ. Γραφείο ΚΕΜΠ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ

170731_RT_Advertorial_Building_Green_2x240x330_GR_RZ.indd 3

ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31 Ν. ΙΩΝΙΑ

Ανακαλύψτε τις παγκόσμιες τάσεις γύρω από τα ρολά, τις πόρτες και τα συστήματα σκίασης!

Έκθεση R+T: Ανακαλύψτε τις παγκόσμιες τάσεις γύρω από τα ρολά, τις πόρτες και τα συστήματα σκίασης! Συστήματα σκίασης: Μεγάλα ονόματα του κλάδου και Hidden Champions συνδυάζουν γοητευτική σχεδίαση με πρωτοπόρα τεχνολογία. Στο επίκεντρο βρίσκεται και εδώ το θέμα εξοικονόμηση ενέργειας. Είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά συστήματα σκίασης– οι κορυφαίες εταιρείες του κλάδου παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για ακόμη πιο άνετη θερμική διαχείριση και ενεργειακή απόδοση. Στην R+T μπορείτε εκτός αυτού να ενημερωθείτε για τρέχοντα θέματα όπως αυτοματισμοί, ενσωμάτωση προσόψεων και δικτυωμένα συστήματα. Η ποικιλία των σχεδιασμών και των τρόπων κατασκευής προσφέρει ταυτόχρονα ένα πλήθος δυνατοτήτων διαμόρφωσης για τη μελέτη και την εφαρμογή.

Στο τεύχος του Sun&Shadow που κρατάτε στα χέρια σας θα βρείτε πλήρη ενημερωτικά άρθρα για τον φυσικό τεχνητό φωτισμό εκθεσιακών χώρων και μουσείων, τη φωτοκαταλυτική δράση του διοξειδίου του τιτανίου στα σύγχρονα κτίρια αλλά και το πρόβλημα της σκίασης σε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις. Και φυσικά, την παρουσίαση της έκθεσης R+T 2018, της μεγαλύτερης πλατφόρμας καινοτομιών για τα ρολά, τις πόρτες και τα συστήματα σκίασης.

Φυσικός τεχνητός φωτισμός εκθεσιακών χώρων & μουσείων

Βάρος (kgr/m2) 13.0 11.3 15.1 9.0 8.5 7.5 7.9 7.2 2.9

7.2 2.9

Π ΙΟΝ

TV-9239 3.3 www.profil.gr | info@profil.gr H-39 2.5

1317

ΗΝΙΚΟ

ΡΟ

Γραμμή τεχνικής υποστήριξης: 22620 32100

ΛΛ

Ε ν δ ε ι κ4.5 τ ι κ ό ς Π ί ν α κ α ς Μ έ γ ι σ τ ω ν 11.3 Διαστάσεων Ρολών με ύψος 2.40m 2 Μέγιστο Βάρος (kgr/m ) 3.7 Κωδικός Προφίλ 15.1 Πλάτος (m) TV-9251 13.0 3.6 9.0 6.0 PER-234 11.3 3.6 8.5 4.5 TV-9220 3.7 15.1 3.6 7.5 TV-9225 3.6 9.0 ΚΕΝΤΡΙΚΗ3.6ΕΚΘΕΣΗ: Λ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ ΜΑΡΟΥΣΙ, τηλ.: 7.9 108, TV-9227 3.6 8.5 210 802 3.3 7.2 3.6 TV-9238 7.5 PER-235 7.9 2.5 2.9 3.6 A/A 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Μέγιστο Πλάτος (m) 6.0 4.5 3.7 3.6 3.6 Ρ ο λ ώ ν µ ε3.6ύ ψ ο ς 2 . 4 0 m 2 3.6 Βάρος (kgr/m ) 3.3 13.0 2.5

Κωδικός Προφίλ TV-9251 PER-234 TV-9220 TV-9225 TV-9227 Μ έ γ ι σ τ ω ν TV-9238 Διαστάσεων PER-235 Μέγιστο Πλάτος (m) TV-9239 6.0 H-39

34 20 25 27 38 35 39

Ενδεικτικός Πίνακας Μέγιστων Διαστάσεων Ρολών µε ύψος 2.40m

100 %

A/A 1 2 3 4 5 α κ α 6ς ροφίλ7 8 51 9

E E I N GRE

2017

41 | 2017

INDEX Θέματα Φυσικός τεχνητός φωτισμός εκθεσιακών χώρων & μουσείων

Έκθεση R+T 2018: Ανακαλύψτε τις παγκόσμιες τάσεις γύρω από τα ρολά, τις πόρτες και τα συστήματα σκίασης Η φωτοκαταλυτική δράση του διοξειδίου του τιτανίου στα σύγχρονα κτίρια Το πρόβλημα της σκίασης σε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις

/ 10

/ 12

/ 18 C

CMY

Τα ενυπόγραφα κείμενα είναι προσφορά των συντακτών τους, των οποίων και τις απόψεις εκφράζουν. Κείμενα και φωτογραφίες δεν επιστρέφονται. Η διεύθυνση των εκδόσεων Shape IKE, διατηρεί το δικαίωμα να τα αναδημοσιεύει σε χρόνο που κρίνει σκόπιμο, εφ’ όσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενημέρωσης των αναγνωστών μας. H διεύθυνση και οι συνεργάτες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επαλήθευσή τους, δεν φέρουν ευθύνη για την ακρίβεια των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των μηχανημάτων και ειδών που παρουσιάζονται σε κείμενα ή πίνακες της έκδοσης. Οι κ.κ. κατασκευαστές και οι αντιπρόσωποί τους παρακαλούνται για τον έλεγχο και τη διόρθωση τυχόν λαθών για την ορθή ενημέρωση των σχετικών στοιχείων.

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, ανατύπωση και αναπαραγωγή των περιεχομένων του Sun&Shadow (κείμενα, θεματολογία, κ.λπ.) χωρίς να έχει προηγουμένως δοθεί η έγγραφη άδεια του εκδότη. Κάθε παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης διώκεται με βάση το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων.

Ασύρµατη Ηλεκτροκίνηση στις Tέντες!

199€

από

με ΦΠ

* Προτεινόμενη Τιμή Λιανικής Πώλησης

ΠΑΚΕΤΟ ALTUS 40/12

Aσύρµατο Μοτέρ & Τηλεχειριστήριο για τέντα έως 5 µέτρα & έως 2 βραχίονες

Κωδικός Παραγγελίας: 1134013

ΠΑΚΕΤΟ ALTUS 50/12

Aσύρµατο Μοτέρ & Τηλεχειριστήριο για τέντα έως 6 µέτρα & έως 3 βραχίονες

Κωδικός Παραγγελίας: 1134014

Γιατί να επιλέξετε την Somfy Οι μηχανισμοί της Γαλλικής εταιρίας Somfy ακολουθούν όλες τις οδηγίες ασφαλείας της ΕΕ. Σχεδιάζονται και ελέγχονται για αντοχή σε εκτεταμένη χρήση κάτω από πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες. Πριν την εγκατάσταση των μηχανισμών στο σπίτι σας, όλα τα προιόντα της Somfy ελέγχονται στην γραμμή παραγωγής τους.

ΠΑΚΕΤΟ MARINER CSI RTS

Aσύρµατο Μοτέρ µε Χειροκίνηση & Τηλεχειριστήριο για τέντα έως 5 µέτρα & έως 2 βραχίονες

Κωδικός Παραγγελίας: 1134020

ΠΑΚΕΤΟ VECTRAN CSI RTS

Aσύρµατο Μοτέρ µε Χειροκίνηση & Τηλεχειριστήριο για τέντα έως 6 µέτρα & έως 3 βραχίονες

Η Somfy εγγυάται 5ετή καλή λειτουργία των προϊόντων της στους πελάτες της.

Warranty year

Κωδικός Παραγγελίας: 1134021

2017

Φυσικός τεχνητός φωτισμός εκθεσιακών χώρων & μουσείων Δρ. Γεώργιος Φατσέας, Αρχιτέκτονας ΕΜΠ, Μsc, PhD, UNIVERSITY COLLEGE LONDON

Για ευρύτερους οικολογικούς λόγους απαιτείται η ενσωμάτωση της αειφορικότητας στο σχεδιασμό των κατασκευών, με την επιλογή κατάλληλων υλικών και την εξοικονόμηση ενέργειας για τη συλλογή, επεξεργασία και οικοδόμησή τους, καθώς και τη δημιουργία χώρων, που να είναι ικανοί, με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας, να παρέχουν ποιοτική διαβίωση. Η κατάλληλη διαμόρφωση του κελύφους και του εσωτερικού ενός εκθεσιακού χώρου (μόνιμου είτε περιοδικού) ορίζει άμεσα τη σχέση του Φυσικού με τον Τεχνητό φωτισμό (Φ/Τ-Φ). Η σχέση αυτή είναι δυναμική και κάνει αδύνατη την καταγραφή και παρουσίαση βέλτιστων διατάξεων. Επίσης, η πιθανότητα ουσιαστικής χρησιμοποίησης του Φ/Τ-Φ τόσο σε υπάρχοντα όσο και σε νέα κτίρια αυξάνει την ποικιλία των σημαντικών παραμέτρων, που κατά περίσταση οδηγούν στην πλέον αποδεκτή λύση. Στο πλαίσιο της ευρύτερης εξοικονόμησης ενέργειας στα δημόσια κτίρια με τη χρήση νέων τεχνολογιών αλλά και με στόχο την παροχή βέλτιστων συνθηκών φυσικού / τεχνητού φωτισμού το ενδιαφέρον εστιάζεται στην παρουσίαση βασικών παραμέτρων του συστήματος που αποτελείται από τα παρακάτω μέλη: Φυσικό / τεχνητό φως, Έκθεμα, Εκθεσιακός χώρος / μουσείο

Ορισμοί

2017

Το Μουσείο ορίζεται ως χώρος συνάντησης τόσο του εξειδικευμένου κοινού όσο και του απλού επισκέπτη με σκοπό την αξιολόγηση και διερεύνηση των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων των εκθεμάτων. Εκτός της εκπαιδευτικής του διάστασης το εργαλείο αυτό μετάδοσης γνώσης είναι ταυτόχρονα και χώρος συνεύρεσης, κοινωνικής επαφής και πολιτιστικής ανταλλαγής. Ένα Σύγχρονο Μουσείο Τέχνης έχει επίσης ως κύρια αποστολή τη δημιουργία “εργαστηρίου” αναζήτησης μέσων έκφρασης των καλλιτεχνών και την οργάνωση του τρόπου αλληλοεπίδρασης των δημιουργιών τους με το κοινό. Τέλος, ίσως το πιο δύσκολο έργο ενός Σύγχρονου Μουσείου Τέχνης είναι να αντεπεξέλθει στα μέσα και στους τρόπους έκφρασης της Τέχνης του “Αύριο”. Τα Εκθέματα, λόγω της καλλιτεχνικής αξίας, αποτελούν υπερτοπικό πόλο έλξης και πολιτικής / πολιτιστικής αναφοράς (τέχνη, αρχιτεκτονική). Εκτός από την παρουσίαση του πρωτότυπου υπάρχουν τις περισσότερες φορές “installations” με σύγχρονα πολυμέσα (multimedia) που αναζητούν την άμεση αλληλοεπίδραση (interaction) από τοπικούς και υπερτοπικούς αποδέκτες (real and virtual visitors, real and virtual museum tours). Το Φως ως φυσικό φαινόμενο (Φυσικό Φως) με τις συγκεκριμένες ιδιότητες του γεωγραφικού πλάτους και του μικροκλίματος (Τεχνητό Φως) με το συνδυασμό φωτιστικής πηγής ανακλαστήρα, εκπέμπεται από τον ουράνιο θόλο / φωτιστικό προς (και περιβάλλει είτε εμπεριέχεται) την τοποθεσία το κτίσμα και τα εκθέματα. Παράλληλα το Φως σαν νοηματική αναφορά εκπέμπεται από τα εκθέματα προς το χώρο που τα περιβάλλει τόσο σε τοπικό όσο και σε υπερτοπικό επίπεδο. Το Μουσείο, τα Εκθέματα και το Φως (Φυσικό και Τεχνητό) οφείλεται να αντιμετωπίζονται σαν αδιαίρετο σύνολο. Φως - Συντήρηση εκθεμάτων Είναι σημαντική η ανάδειξη αλλά και η συντήρηση των ευαίσθητων εκθεμάτων από την UV ακτινοβολία (του φυσικού και του τεχνητού φωτισμού) και την θερμότητα (ακτινοβολία IR) με κατάλληλα φίλ-

τρα τόσο στα ανοίγματα όσο και στα φωτιστικά σώματα. Ισχύουν τα πρότυπα της IESNA και του CIBSE (Lighting Guide No8), όπως και της CIE1. Φως - Φωτιστικά / Συστήματα Ελέγχου Τα φωτιστικά οφείλουν να καλύπτουν θέματα “ασφαλείας”, “χρήσης” και “ανάδειξης”, ενώ τα επίπεδα φωτισμού και η διανομή φωτισμού να ακολουθούν τα διεθνή και ευρωπαϊκά standards. Τα φωτιστικά σώματα να είναι υψηλών προδιαγραφών με UV/IR filters, όταν απαιτείται. Ιδιαίτερα τα εξωτερικά θα είναι υψηλής αντοχής σε βαριά χρήση (inox, aluminium, safety glass) και βανδαλισμούς (20-25 Joule κρούση) και γενικό δείκτη προστασίας ΙΡ65 (τα ενδοδαπέδια με IP67) και να υπακούουν σε υψηλές προδιαγραφές π.χ., BSI, CE, EN60598, VDE, IMQ κ.λπ. Οι λαμπτήρες να είναι υψηλής απόδοσης (halogen, fluorescent, metal halide, sodium vapour) για εξοικονόμηση ενέργειας και εύκολη συντήρηση. Προτείνονται σύγχρονα συστήματα ελέγχου με δυνατότητα απορρόφησης τεχνολογικών εξελίξεων (Instabus EIB) και σύνδεση με το κεντρικό BMS για τη δημιουργία προγραμματισμένων σεναρίων και τοπικού και συνολικού χειρισμού μέσω ΗΥ.

Η Ομάδα Μελέτης Ο αρχιτέκτονας, ο επιμελητής της συλλογής του μουσείου (curator, ρόλο που παίζει συνήθως ο διευθυντής του μουσείου), και ο σύμβουλος φωτισμού είναι συναρμόδιοι για τη βέλτιστη παροχή “ποιοτικού” χώρου για τη μετάδοση γνώσης, ανάδειξης και προστασίας του αρχιτεκτονήματος και των εκθεμάτων, και στην παροχή περιβάλλοντος υψηλών προδιαγραφών για κοινωνική συνεύρεση. Οι μέχρι τώρα αναλυτικές και αποσπασματικές μέθοδοι πρόβλεψης περιβαλλοντικών ιδιοτήτων του κτιριακού / πολεοδομικού χώρου, που έχουν αναπτυχθεί, έχουν απομονώσει και αποδομήσει τις πολυεπίπεδες παραμέτρους, που συνιστούν την 1

Πίνακας 1 Ωράριο Φως Hμέρας %

9:00 - 15:00

9:00 - 17:00

9:00 -21:00

100

97.8

88.5

75.2

“αρχιτεκτονική δημιουργία”. Έτσι, αυτή έχει μετατραπεί σε απλή συλλογή και άθροιση στοιχείων, που εισηγούνται ειδικοί, από τους οποίους απουσιάζει η συνολική τους εποπτεία. Τόσο στις σχολές όσο και στον επαγγελματικό χώρο, που αφορά την κατασκευή, οι μελετητές αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της επικοινωνίας ανάμεσα σε διαφορετικές ειδικότητες, που αφορούν ανεξάρτητες αλλά αλληλοσυνδεόμενες περιοχές γνώσης. Σε μια εποχή αυξανόμενης εξειδίκευσης, υπάρχει αναγνωρισμένη ανάγκη για την αλληλοσυσχέτηση αυτών των περιοχών γνώσης. Οι εκθεσιακοί χώροι και τα μουσεία δεν είναι απλά “καλές αποθήκες”, όπως αρκετοί ισχυρίζονται. Η καταστροφή ενός εκθέματος κυρίως από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV, 320-400nm, ανεκτό όριο 75μW/lm) είναι δεδομένη από τη στιγμή που το έκθεμα βλέπει το φως (Φυσικό, Τεχνητό). Η προσπάθεια των παραπάνω μελετητών είναι η ελαχιστοποίηση αυτής της καταστροφής με την επιλογή των κατάλληλων φωτιστικών και λαμπτήρων, τη χρήση φίλτρων και τον έλεγχο του χρόνου έκθεσης των υλικών των φωτοευαίσθητων εκθεμάτων (χρωστικές ύλες, ύφασμα, χαρτί, ξύλο, οργανικά υλικά, βερνίκια, κόλλες, κερί κ.λπ.) για την ελαχιστοποίηση της φωτοχημικής αλλοίωσής τους. Τόσο όσον αφορά στον τεχνητό φωτισμό αλλά ακόμη περισσότερο στο φυσικό φωτισμό, η συνεργασία του αρχιτέκτονα και του επιμελητή της συλλογής με τον σύμβουλο φωτισμού είναι αρκετά σημαντική, από τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού, όπου οι αλλαγές είναι εφικτές και πιθανά προβλήματα αντιμετωπίζονται οικονομικότερα.

Τα πρότυπα της CIE είναι παρόμοια με της IESNA και CIBSE αλλά βρίσκονται σε final draft stage.

2017

Εικ. 1,2,3,4 Φάση Α, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, 2004 (Βίκυ Σέμου, Αρχιτεκτων Έκθεσης Κα Λένα Κατσανίκα). Εικ. 5,6 Φάση Β, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, 2010 (Κική Κελεσίδου και Σταματίνα Μαγκλάρα, Αρχιτεκτων Έκθεσης Κα Αγνή Τζάκου).

Φωτισμός

Πίνακας 2. Συχνότητα διαθέσιμης υπαίθριας απρόσκοπτης ολικής οριζόντιας φωτεινότητας (klx) ανάλογα με διαφορετικές συνθήκες νέφωσης κατά τη διάρκεια των περιόδων μέτρησης Measurement period

Η παροχή κατάλληλων συνθηκών ακολουθούν αυτές, που συνήθως προδιαγράφονται από τον ΙCOM. Όσον αφορά το επιτρεπτό επίπεδο φωτισμού προτείνεται η αλλαγή της φιλοσοφίας του από απόλυτο μέγεθος σε μέγιστη χρονική διάρκεια έκθεσης. Αυτό επιτρέπει την παροχή υψηλότερων επιπέδων φωτισμού στον εσωτερικό χώρο από ό,τι συνήθως, αλλά για λιγότερο χρόνο. Θέματα, όπως η χωρική διανομή φωτισμού (spatial distribution), ο άμεσος - διάχυτος φωτισμός (directional - non directional), η ένταση (intensity), η μετάβαση και προσαρμογή (adaptation), η συντήρηση εκθεμάτων (conservation) και το χρώμα (CCT, colour rendering) είναι μερικές από τις περιοχές που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι ώρες λειτουργίας είναι σημαντικός παράγοντας τόσο για την ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου όσο και για την βέλτιστη χρήση του συνδυασμού τεχνητού - φυσικού φωτισμού. Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω τα ποσοστά ημέρας ανάλογα με το ωράριο (Αθήνα) (βλέπε πίνακα 1). Η ανάγκη για ακριβείς μεθόδους σχεδιασμού του φυσικού φωτισμού (ΦΦ) των κτιρίων, για λόγους υγείας, ασφαλείας και καλύτερης απόδοσης έχει αρχίσει σταδιακά να αναγνωρίζεται στην Ευρώπη. Στη χώρα μας η αφορμή δόθηκε κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης στη δεκαετία του 1970. Προς το τέλος αυτής της δεκαετίας δημιουργήθηκε η τάση για παθητικό ηλιακό σχεδιασμό, η ονομαζόμενη “βιοκλιματική αρχιτεκτονική” (σήμερα αποτελεί υποσύνολο της οικολογικής αρχιτεκτονικής). ‘ Έτσι, πέρα από την εμπειρία, που αποκτήθηκε από εφαρμογές και έρευνα στον κτιριακό σχεδιασμό, η τάση αυτή βοήθησε στον επαναπροσδιορισμό της χρησιμότητας της συνεργασίας του κτιρίου με το άμεσο περιβάλλον του. Όμως το φυσικό φως και ιδιαίτερα ο ηλιασμός, θεωρήθηκε κυρίως σαν πηγή ενέργειας. Η σημασία της παροχής ενός εσωτερικού περιβάλλοντος, που θα ικανοποιούσε τόσο ενεργειακές όσο και ανάγκες ποιοτικού φυσικού φωτισμού (οπτική άνεση) και τα οφέλη από τη συνδυασμένη τους χρήση υποτιμήθηκαν και παρέμειναν ανεκμετάλλευτα. Η απλή αντικατάσταση των τεχνητών πηγών φωτισμού με φυσικές για τη στείρα εξοικονόμηση ενέργειας είναι λανθασμένη οικονομία. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως για τα πρώτα δέκα χρόνια λειτουργίας ενός νέου κτιρίου γραφείων, μόνο το 15% του συνολικού κόστους αφορά έξοδα λογαριασμών και συντήρησής του (κατανάλωση ενέργειας - επισκευές), ενώ το 85% είναι οι μισθοί του προσωπικού, που εργάζονται εκεί. Είναι λοιπόν άστοχο να μεριμνά κανείς για τη μείωση του 15% παρέχοντας ένα περιβάλλον, στο οποίο οι χρήστες του χώρου, που αντιπροσωπεύουν το 85% των εξόδων λειτουργίας, να μην αποδίδουν ανάλογα,

Sky Conditions Clear

Cloudy

Overcast

All skies

5000 lx limit

100%

98%

86%

85% limit

48klx

18klx

5klx

16klx

5000 lx limit

100%

99%

88%

96%

85% limit

52klx

22klx

6klx

20klx

18/7/87 - 17/7/88

1/4/87 - 17/7/88

The 5000lx limit is for DIFFUSE Horizontal illuminance, the quoted values are for GLOBAL nance. The 85% limit and the quoted values are for a Working Year 9:00 to 17:00 LCT, Monday to Friday.

αισθανόμενοι πως διαβιούν σε ένα χώρο με μειωμένα περιβαλλοντικά standards (βλέπε πίνακα 2). Oι λόγοι της απουσίας συνειδητής ενσωμάτωσης του φυσικού φωτισμού στον κτιριακό σχεδιασμό έχουν πολλές διαστάσεις και είναι εκτός του ενδιαφέροντος αυτής της εισήγησης. Στη χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία μελέτη που να αφορά αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της χρήσης του Φυσικού Φωτισμού στον κτιριακό σχεδιασμό με τις ανάλογες ποιοτικές (βελτίωση χώρων διαβίωσης και εργασίας, οικολογική διάσταση) και ποσοτικές (εξοικονόμηση καθώς και χρηστή διαχείριση ενέργειας) επιπτώσεις. Από τον γράφοντα, για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο έχει ολοκληρωθεί διετής (1987-1988) καταγραφή της υπάρχουσας ποσότητας και διανομής του φυσικού φωτός στον ουράνιο θόλο της Αθήνας και προτείνεται συγκεκριμένη μεθοδολογία μεταφοράς της δημιουργηθείσας “βάσης δεδομένων” στον κτιριακό σχεδιασμό για την καθιέρωση προτύπων φυσικού φωτισμού (daylight standards). Oι μετρήσεις αυτές γίνανε για πρώτη φορά στην Ελλάδα και διήρκεσαν 22 μήνες (Οκτώβριος 1986 - Ιούλιος 1988), με εξάμηνη μελέτη πιλότο και περιλαμβάνουν 6.720 μετρήσεις global horizontal illuminance (lx) και 349.184 μετρήσεις sky luminance distribution (cd/m2) σε ημίωρη βάση 9:00-17:00 ημερησίως. Ο φυσικός φωτι-

σμός προσφέρει δύο δυνατότητες: • Εξοικονόμηση ενέργειας με την ορθή συνύπαρξή του με τον τεχνητό φωτισμό και • Ψυχολογικά οφέλη στους χρήστες των εσωτερικών χώρων. Οι δύο αυτές δυνατότητες είναι άμεσα συνυφασμένες μια και ο φυσικός φωτισμός ανταποκρίνεται στο “ανθρώπινο κόστος” του φωτισμού. H ικανότητα του χρήστη, η παραγωγικότητά του και η αίσθηση πως εργάζεται κάτω από συνθήκες με υψηλά standards έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα του φωτισμού του εσωτερικού χώρου και το βαθμό ελέγχου και ευελιξίας που ο τελευταίος παρέχει. Τα υπάρχοντα οικονομικά μοντέλα αδυνατούν να περιγράψουν και κατά συνέπεια να εκτιμήσουν με ακρίβεια τη χρήση του φυσικού φωτισμού στον κτιριακό σχεδιασμό, δηλαδή τη σχέση της παροχής ποιοτικά καλύτερου περιβάλλοντος εργασίας και της απόδοσης των εργαζομένων. Η εξέταση του προβλήματος του φυσικού φωτισμού των κτιρίων παρουσιάζει δύο αντιτιθέμενους παράγοντες. Από τη μία είναι αναγκαίο να υπάρχει αρκετό φως, ώστε οι χρήστες να βλέπουν άνετα το επίπεδο εργασίας χωρίς να καταπονούν την όρασή τους. Από την άλλη, θα πρέπει να αποφεύγεται το υπερβολικό φως, ιδιαίτερα αυτό που προέρχεται από πολύ μεγάλα ανοίγματα. Τέτοιου είδους διαμορφώσεις στις φωτιστικές επιφάνειες προκαλούν το φαινόμενο της θάμβωσης (discomfort, disability glare), τόσο από την έκθεση σε εκτεταμένα τμήματα του ουράνιου θόλου, όσο και από την έκθεση στην άμεση ηλιακή ακτινοβολία. Ειδικότερα, η τελευταία, και μάλιστα τους καλοκαιρινούς μήνες, κάνει ακόμα και αδύνατη την παρουσία σε θέσεις κοντά στις φωτιστικές επιφάνειες. Τα παραπάνω προβλήματα έχουν τελευταία ενταθεί τόσο, λόγω της αλόγιστης κατασκευής κτιρίων με πλήρη κάλυψη των όψεων από απροστάτευτα από τον ήλιο και το υπερβολικό φως υαλοπετάσματα (100% glazed and sealed buildings), όσο και λόγω της ευρέως διαδεδομένης χρήσης υπολογιστών σε όλους σχεδόν τους χώρους εργασίας, συνδιαλλαγών, εκπαίδευσης κ.λπ. Πρέπει λοιπόν να διερευνώνται κάθε φορά οι παράγοντες εκείνοι, που θα εξασφαλίσουν τόσο τα αναγκαία επίπεδα φυσικού φωτισμού (ποσότητα), όσο και την ικανοποιητική διανομή του χωρίς τα ανεπιθύμητα προβλήματα της άμεσης και της εξ αντανακλάσεως θάμβωσης (ποιότητα). Σε αντίθεση με τον φυσικό φωτισμό, ο τεχνητός φωτισμός παρέχει μερικά τη δυνατότητα εκ των υστέρων αλλαγών με σχετική ευκολία, ιδίως αν υπάρχει ανάλογη πρόβλεψη. Ο τεχνητός φωτισμός του εσωτερικού χώρου θα πρέπει να ικανοποιεί τρεις βασικές λειτουργίες.

Να εξασφαλίζει την ασφάλεια των ατόμων, που τον χρησιμοποιούν, να διευκολύνει την απόδοση στην εκτέλεση του τμήματος εκείνου της εργασίας του, που εξαρτάται από την απρόσκοπτη χρήσης της όρασης τους και να βοηθά στη δημιουργία ενός κατάλληλου εσωτερικού περιβάλλοντος φωτισμού (ποσότητα, διανομή, κατεύθυνση και ποιότητα φωτός), ανάλογα με τη λειτουργία. Οι παραπάνω απαιτήσεις ισχύουν ανεξάρτητα από τη λειτουργία του κτιρίου και την επιλογή των συγκεκριμένων φωτιστικών σωμάτων. Είναι “λάθος” να θεωρείται πως υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος “ορθής” επιλογής ανά ειδική χρήση του χώρου και τις εγγενείς δυνατότητες του φωτιστικού σώματος. Δύο από τις πλέον συνήθεις λανθασμένες πρακτικές - συνταγές σαν καθοριστικά κριτήρια αξιολόγησης της ποιότητας του φωτιστικού αποτελέσματος, τα οποία μακράν πολύ απέχουν της πραγματικότητας είναι “ο καλός φωτισμός είναι ο ομοιόμορφος φωτισμός”, ενώ ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Η ποιότητα του φωτισμού εξαρτάται άμεσα από την ομαλή διανομή των contrast (άρα της ανομοιομορφίας) για την οργάνωση του χώρου και την αποκάλυψη και ανάδειξη της κεντρικής ιδέας της αρχιτεκτονικής του δημιουργίας. “Ο τεχνητός φωτισμός πρέπει να φωτίζει όπως ο φυσικός φωτισμός” είναι ακόμη μια άστοχη συνταγή. Ο τεχνητός φωτισμός επιτελεί μια εντελώς διαφορετική λειτουργία από το φυσικό. Φωτίζοντας το χώρο τη νύχτα, μας δίνεται η δυνατότητα να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε ποιότητές του, που δεν διαφαίνονται την ημέρα. Τέλος, αυτό που κάθε μελετητής είναι προτιμότερο να μελετά και να επεξεργάζεται είναι το εκπεμπόμενο “φως” (τεχνητό και φυσικό) και την ενσωμάτωσή του στα κυρίαρχα αρχιτεκτονικά μέλη του χώρου και να μην αναλώνεται στον σχεδιασμό του φέροντος στοιχείου μίας “ακατέργαστης” φωτεινής πηγής. Με την αυξανόμενη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών σχεδόν σε όλες τις χρήσεις κτιρίων (γραφεία, μουσεία, σχολεία, τράπεζες, αναψυχή κ.λπ.) είναι περισσότερο αναγκαίο παρά ποτέ να περιορισθεί η άμεση (disability, discomfort glare) και η εξ ανακλάσεως θάμβωση (veiling reflections). H ενσωμάτωση του ΤΦ στο σχεδιασμό προϋποθέτει, πέρα από την ικανοποίηση των γενικών στόχων (ασφάλεια, απόδοση) και το σαφή προσδιορισμό των ειδικών. Θέματα όπως, προϋπολογισμός, ενεργειακή κατανάλωση, ποσότητα, modelling, ομοιομορφία ή μη, ανακλάσεις, χρώμα, χρωματική απόδοση, θάμβωση, CCT (correlated colour temperature), δείκτης χρωματικής απόδοσης φωτεινής πηγής (Ra8), contrast κ.λπ. καθορίζουν τα πλαίσια μέσα στα οποία κινούμενος κανείς δίνει τις προσωπικές του απαντήσεις. Το “φως”, χωρίς να είναι ορατό, κάνει ορατό τον κόσμο μας, αξίζει λοιπόν της προσοχής μας. 2017

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Διάταξη οργάνων μέτρησης ολικού φωτισμού και κατανομής φωτεινότητας (Global illuminance and luminace distribution) Σχήμα 1: διάγραμμα οργάνων μέτρησης φυσικού φωτισμού, ελεγχόμενων από ηλεκτρονικό υπολογιστή: Ομάδα αισθητήρων (Sensory Group), Ομάδα ελέγχου (Control Group). Σχήμα 2: Σχέδια του οργάνου σάρωσης του ουράνιου ημισφαιρίου για την καταγραφή της διανομής της φωτεινότητας (cd/m2). • Μηχανισμός κίνησης αζιμουθίου. • Αρχή εμπρόσθιου καλύμματος. • Μηχανισμός κίνησης ύψους. Σχήμα 1

Σχήμα 2

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Πληρότητα τεύχους και σχεδίων μελέτης Kάθε διαγωνιζόμενος θα υποβάλει τεύχος με τίτλο “Tεχνική Περιγραφή Mελέτης Φυσικού και Tεχνητού φωτισμού καθώς και Σχέδια Φυσικού και Tεχνητού Φωτισμού που κατά την κρίση του θα είναι απαραίτητα για την παρουσίαση της μελέτης του η οποία θα ικανοποιεί τις EΣA2. Φυσικός φωτισμός Xαρακτηριστικές τομές και κατόψεις με τις διατάξεις Σκιασμού για ηλιοπροστασία και των συστημάτων ελέγχου Φυσικού Φωτισμού όπου θα εμφανίζεται το ύψος και το αζιμούθιο του ηλίου στις ηλιακές ισημερίες (21 Mαρτίου, 23 Σεπτεμβρίου) και τα ηλιοστάσια (22 Iουνίου, 23 Δεκεμβρίου) και ώρες (9:00, ηλιακό μεσημέρι, 15:00) καθώς και οι θέσεις και το μέγεθος της μέτρησης των στιγμιαίων DF (δεν απαιτούνται ισοϋψή διαγράμματα DF (isolux or isoDF contours). Tα σχέδια θα είναι σε κλίμακα 1:50-1:100. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην μελέτης φυσικού φωτισμού ανάλογα του χρόνου λειτουργίας του κτιρίου. Mετρήσεις στιγμιαίων DF (μέσων και ελαχίστων) σε πρόπλασμα με τα σωστά γεωμετρικά χαρακτηριστικά, ανακλαστικότητες επιφανειών, διαπερατότητες υαλοστασίων καθώς και των συστημάτων ελέγχου ηλιασμού και φυσικού φωτισμού, στους βασικούς εσωτερικούς χώρους όπου θα ικανοποιούνται τα μεγέθη που προσδιορίζονται στον Πίνακα Eλαχίστων Aπαιτήσεων Eπιπέδων Φωτισμού - Θάμβωσης - Oμοιομορφίας και Στιγμιαίων DF. O έλεγχος στο πρόπλασμα θα γίνει στις ηλιακές ισημερίες (21 Mαρτίου, 23 Σεπτεμβρίου) και τα ηλιοστάσια (22 Iουνίου, 23 Δεκεμβρίου) και ώρες (9:00, ηλιακό μεσημέρι,

15:00). Tο αζιμούθιο και το ύψος του ηλίου τις ημέρες και ώρες που προαναφέρθηκαν για την Aθήνα έχουν τιμές σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα. Για τον προσδιορισμό της ποσοτικής συνεισφοράς του Φυσικού Φωτισμού (lux σε οριζόντιο ή κατακόρυφο επίπεδο) με βάση το μοντέλο Φυσικού Φωτισμού του ουρανού της Aθήνας3. Για την ποιοτική καταγραφή της συνεισφοράς του Φυσικού φωτισμού ζητούνται φωτογραφήσεις από το πρόπλασμα των βασικών αιθουσών κατά τις παραπάνω ημέρες και ώρες. Τεχνητός φωτισμός • Θέσεις φωτιστικών - τύπος φωτιστικών - είδος και ισχύ λαμπτήρων. • Tιμές επιπέδων φωτισμού κατά χώρο. • Xαρακτηρισμό περιοχών με ρυθμιζόμενο επίπεδο φωτισμού (dimming). • Θέση πιθανών αυτοματισμών και ορισμό προτεινόμενων “σκηνών” (scenes). • Tα σχέδια θα είναι σε κλίμακα 1:50-1:100. [2] EΣA: Ελάχιστες Συμβατικές Απαιτήσεις. [3] Fatseas G.N. , “A Study of Daylight Availability as an Aid to Natural Lighting Conscious Building Design in Greece”, PhD Thesis, University College London, June 1989

Φυσικός φωτισμός

Solar Time (hr)

ΔEK 23/12

MAP - ΣEΠ 21/3 - 23/9

IOYN 22/6

Ύψος Hλίου (deg)

09:00 / 12:00 / 15:00

16 / 28.5 / 16

35 / 50 / 35

50 / 75.5 / 50

Aζιμούθιο Hλίου (deg)

09:00 / 12:00 / 15:00

-42 / 0 / +42

-57.5 / 0 / +57.5

-82.5 / 0 / +82.5

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Προδιαγραφές φυσικού φωτισμού Στόχοι μελέτης φυσικού & τεχνητού φωτισμού H μελέτη φωτισμού (φυσικού και τεχνητού) θα πρέπει να εκπονηθεί σύμφωνα με τους αναφερόμενους Kανονισμούς και Πρότυπα καθώς και τις απαιτήσεις πληρότητας. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην μελέτη εσωτερικού και εξωτερικού, φυσικού φωτισμού, η οποία θα πρέπει να πληροί τα παρακάτω: Εσωτερικός φωτισμός Ικανοποιητικό συνδυασμό Φυσικού / Τεχνητού φωτισμού με στόχο: • την υγιεινή παραμονή στους αντίστοιχους χώρους εργασίας με ελεγχόμενο ηλιασμό και με αποφυγή θαμβώσεων τόσο από το φυσικό όσο και από το τεχνητό φωτισμό. •την εξοικονόμηση ενέργειας για ευρύτερους οικολογικούς λόγους. • Την αποφυγή ομοιόμορφου φωτισμού και την δημιουργία ευχάριστου φωτιστικού περιβάλλοντος με λόγους κατανομής 1:3:10. Tο 1/1 εστιάζεται στην επιφάνεια εργασίας, το 1/3 στην άμεση περιοχή της και 1/10 στον γενικό φωτισμό του χώρου. Παροχή λειτουργικού φωτισμού ανάλογα με τη χρήση του χώρου όπως περιγράφεται στον Πίνακα Eλαχίστων Aπαιτήσεων Eπιπέδων Φωτισμού - Θάμβωσης - Oμοιομορφίας και Στιγμιαίων DF4. • Έλεγχο Hλιασμού των περιοχών μελέτης. • Παροχή φωτισμού Aσφαλείας σαν μέρος του Λειτουργικού φωτισμού (φωτιστικά του Λειτουργικού φωτισμού θα έχουν back-up παροχή και θα είναι συνδεδεμένα με H/Z) που θα λειτουργεί τόσο σε περίπτωση διακοπής της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος όσο και τις νυκτερινές ώρες όταν ο κύριος λειτουργικός φωτισμός θα είναι κλειστός. • Παροχή συστημάτων αυτοματισμού για τον πληρέστερο έλεγχο των κυκλωμάτων και τον ορισμό ανεξάρτητων “σκηνών” φωτισμού με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας.

2017

Εξωτερικός φωτισμός • Λειτουργικός φωτισμός των περιοχών μελέτης και σήμανση στις κύριες εισόδους. • Φωτισμός ανάδειξης του κτιρίου. • Φωτισμός ασφαλείας σαν μέρος του λειτουργικού φωτισμού (φωτιστικά του λειτουργικού φωτισμού θα έχουν back-up παροχή και θα είναι συνδεδεμένα με H/Z) που θα λειτουργεί τόσο σε περίπτωση διακοπής της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος όσο και τις νυκτερινές ώρες όταν ο κύριος λειτουργικός φωτισμός θα είναι κλειστός. • Παροχή συστημάτων αυτοματισμού για τον πληρέστερο έλεγχο των κυκλωμάτων και τον ορισμό ανεξάρτητων “σκηνών“ φωτισμού με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας.

[4] O ορισμός του Daylight factor (όπως χρησιμοποιείται διεθνώς) είναι το ποσοστό του ΦΦ που προσπίπτει στην υπό εξέταση επιφάνεια του εσωτερικού χώρου σε σχέση με το επίπεδο του ΦΦ που προσπίπτει σε οριζόντιο επίπεδο εξωτερικά με απρόσκοπτη θέα του ουράνιου ημισφαιρίου. H Διεθνής Eπιτροπή Φωτισμού (CIE) χρησιμοποιεί τον όρο αναφερόμενη μόνο στη περίπτωση του CIE standard νεφοσκεπούς ουρανού, (unobstracted standard CIE overcast sky). Έτσι αν έξω σε οριζόντιο επίπεδο λαμβάνονται 100 lx και ο DF της υπό εξέταση επιφάνειας είναι 1% σημαίνει πως η επιφάνεια δέχεται 1 lx. Στην Eλλάδα λόγω των επικρατουσών συνθηκών νέφωσης η έννοια daylight factor γίνεται χρήσιμη μόνο σαν “στιγμιαία” περιγραφή του φαινομένου αφού λόγω του ηλίου ή των νεφών η σχέση φωτισμός στο εσωτερικό - φωτισμός στη θέση αναφοράς έξω είναι δυναμική και όχι στατική όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, σε χώρες της βορείου Eυρώπης.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 Προδιαγραφές τεχνητού φωτισμού Oι μελέτες, οι εργασίες, τα υλικά κύρια ή βοηθητικά, οι κάθε είδους συσκευές και μηχανήματα που περιλαμβάνονται στην κατηγορία αυτή, θα πληρούν τους κανονισμούς και θα είναι σύμφωνα με τα πρότυπα, ευρωπαϊκά, ελληνικά ή διεθνή, όπως αυτά ισχύουν, συμπληρωμένα ή και τροποποιημένα, κατά την εκτέλεση των αντίστοιχων μελετών και εργασιών σε ότι αφορά τόσο τις μεθόδους και τα μοντέλα πρόβλεψης όσο και τον τρόπο κατασκευής τους, τα πρωτογενή υλικά που τα συνιστούν, τις ιδιότητες, αποδόσεις, χαρακτηριστικά κ.λπ., καθώς και την ασφάλεια κατά την χρήση τους. Από τους κανονισμούς και τα πρότυπα αυτά, κυριότερα είναι τα ακόλουθα, με σειρά ισχύος σε περίπτωση αντιφάσεων, που θα καθορίζεται κατά περίπτωση από τον εργοδότη κατά την απόλυτη κρίση του: • Oι Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί και τα Πρότυπα που έχουν καταστεί υποχρεωτικά, καθώς και οι αντίστοιχες Ευρωπαϊκές Οδηγίες. • Oι Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί και τα Πρότυπα, των οποίων η εφαρμογή δεν έχει ακόμα καταστεί υποχρεωτική. • Oι Ελληνικοί Κανονισμοί, τα Πρότυπα καθώς και οι Οδηγίες EΛOT. • Oι Εθνικοί Κανονισμοί και τα Εθνικά Πρότυπα, όπως Γερμανικά (DIN, VDE, κ.λπ.), Βρετανικά (BS κ.λπ.), Γαλλικά (NF κ.λπ.), Ηνωμένων Πολιτειών (ASTM κ.λπ.), τα των λοιπών Κρατών Mελών της E.E. καθώς και τα Διεθνή (ISO κ.λπ.), ειδικότερα δε οι Κανονισμοί και τα Πρότυπα της χώρας προέλευσης του συγκεκριμένου προϊόντος, εάν δεν καλύπτονται από τα πιο πάνω αναφερόμενα. Ειδικότερα στην παρούσα κατηγορία ισχύει ο κανονισμός EN40. Eσωτερικά φωτιστικά Tα φωτιστικά σώματα γενικής χρήσης θα είναι κατηγορίας I (Class I) κατά DIN 40100 (IEC 417) επίσης σύμφωνα με τους Ελληνικούς Κανονισμούς του EΛOT (60598.1, 60598.2.1 έως 60598.2.4) και τους Γερμανικούς VDE (0710-0712). Tα φωτιστικά εσωτερικού χώρου θα είναι τουλάχιστον IP 20. Στις αίθουσες στις αποθήκες και σε όλους τους ευαίσθητους χώρους οι λαμπτήρες θα προστατεύονται με γυάλινο κάλυμμα ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος πτώσεως θραυσμάτων σε περίπτωση αστοχίας του λαμπτήρα. Tα στεγανά φωτιστικά εσωτερικών χώρων θα είναι τουλάχιστον IP 54. Τα ειδικά φωτιστικά εκθεσιακών χώρων να είναι υψηλών αισθητικών και κατασκευαστικών προδιαγραφών των παρακάτω τύπων. • Φωτιστικά εκθεσιακών χώρων επί ροηφόρων ραγών ράγας τριών κυκλωμάτων με δυνατότητα αυτόνομου on/off με ένδειξη ομαλής (led) λειτουργίας, dimming 1-100%, πλήρη αντιθαμβωτική προστασία, με δυνατότητα accessories όπως φίλτρα, framing και gobos, ισοκατανεμημένο το κέντρο βάρους για ομαλή σκόπευση και δυνατότητα κλειδώματος και στις δύο διευθύνσεις αζιμουθίου και ύψους. • Φωτιστικά εκθεσιακών χώρων ειδικού και γενικού φωτισμού (wall washers, spots). • Φωτιστικά ασφαλείας σήμανσης εξόδων κινδύνου. • Φωτιστικά οπτικών ινών προθηκών και εκθεμάτων υψηλής ευαισθησίας. Ο προβολέας των οπτικών ινών να έχει ειδικό λαμπτήρα οπτικών ινών 75-100W 12V με λείο κάτοπτρο

σε μία μονάδα μέσης διάρκειας λειτουργίας 4000-6000 ώρες. Ο λαμπτήρας να έχει την δυνατότητα εστίασης στην περιοχής του polyconnector σε σταθερή βάση με δυνατότητα κλειδώματος της θέσης. Η τροφοδοσία να γίνεται από transformer 12V με ασφάλεια θερμικής προστασία 65°C. Η καλωδίωση θα έχει τουλάχιστον 4x1,5mm2 για το dimming μόνο του λαμπτήρα και όχι του ανεμιστήρα. Ο ανεμιστήρας θα είναι τύπου PAPST και σαν σύνολο ο προβολέας δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 20dB(A). Για την αντικατάσταση του λαμπτήρα θα υπάρχει ανοιγόμενο τμήμα με ασφάλεια προστασίας για την διακοπή της τροφοδοσίας. Ο polyconnector θα είναι τουλάχιστον διαμέτρου 28mm και οι υάλινες ίνες θα συνδέονται με ειδική κόλλα και δια απλής πιέσεως. Η κατανομή των ινών θα είναι randomized. Οι υάλινες ίνες διαμέτρου μικρότερης είτε ίσης με 50μ, και η ενεργός διάμετρος θα έχει διαστάσεις 3,0mm - 4,5mm. Το προστατευτικό των ινών θα είναι εύκαμπτό τύπου megolon αυτοσβυνώμενο και θα φέρει το F sign. Το ακροφύσιο θα είναι συμβατό με τα φωτιστικά που κατασκευάζονται από τον κατασκευαστή των προθηκών. Τα στεγανά φωτιστικά δαπέδου διάχυσης των οπτικών ινών θα είναι ανοξείδωτα IP44 με opal glass, είτε focus lens στενής δέσμης θα φέρουν φακό 11-35 μοιρών με τα ίδια υπόλοιπα χαρακτηριστικά. Εξωτερικά φωτιστικά Tα φωτιστικά εξωτερικών χώρων καθώς και εκείνα που μπορεί να υπάρξει τυχαία επαφή με αγώγιμα στοιχεία θα είναι κατηγορίας II (Class II) κατά DIN 40100. Tα φωτιστικά εξωτερικών χώρων να είναι τουλάχιστον IP 65 και να έχουν αντοχή σε κρούση 20 Joules (πτώση 5kg από ύψος 4cm κατακόρυφα) και προστασία έναντι βανδαλισμών εφόσον τοποθετηθούν σε ύψος κάτω των 4m. Φωτιστικά εντός δαπέδων, κήπων μέσα σε ειδικά φρεάτια να έχουν προστασία τουλάχιστον IP 67 και αντοχή σε κρούση 20 Joules και ικανότητα αντοχής φορτίου από 1000kg έως και 5000kg. Φωτιστικά ασφάλειας και σήμανσης Για την σήμανση των εξόδων κινδύνου και των οδεύσεων διαφυγής θα χρησιμοποιηθούν φωτιστικά σώματα υψηλής αισθητικά εμφανίσεως και αντίστοιχης ποιότητας με τον χαρακτήρα του κτιρίου. Tα φωτιστικά θα φέρουν είτε λαμπτήρες δύο φθορισμού (έναν 8W που θα τροφοδοτείται από το γενικό ηλεκτρικό δίκτυο και ένα 8W που θα τροφοδοτείται από το συγκρότημα επαναφορτιζόμενων συσσωρευτών που θα είναι ενσωματωμένο είτε στο φωτιστικό σώμα είτε σε κατάλληλη θέση πλησίον του) είτε λαμπτήρες LED. H αυτονομία του θα είναι 3 ώρες. Tα φωτιστικά θα είναι εφοδιασμένα με κατάλληλη ηλεκτρονική διάταξη που θα τους επιτρέπει να συνδεθούν με κεντρικό σύστημα ελέγχου λειτουργίας αυτόνομων φωτιστικών ασφαλείας και θα έχουν την δυνατότητα auto self-test σε προγραμματισμένα χρονικά διαστήματα. Ο φωτισμός ασφαλείας του εξωτερικού χώρου να ενσωματώνεται στον φωτισμό ανάδειξης και να μη δημιουργεί θάμβωση στις κάμερες επιτήρησης του χώρου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 Πίνακας προδιαγραφών (Ελάχιστες Συμβατικές Απαιτήσεις) Επιπέδων Φωτισμού - Θάμβωσης - Ομοιομορφίας - Στιγμιαίων DF α/ α

Χώρος

Επίπεδο Φωτισμού lx

Θάμβωση Glare Index

Ομοιομορφία

Στιγμιαίος μέσος DF

Στιγμιαίος Ελάχιστος DF

Παρατηρήσεις

Αίθουσα Εκθέσεων

300

1:3:10

Dimmable, για ευαίσθητα εκθέματα 50lx ή 150lx σε κατακόρυφο επίπεδο

Αίθουσα Ομιλητών

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Αμφιθέατρο

300

1:3:10

0,3

Στο επίπεδο εργασίας

Σχεδιαστήρια

500

1:3:10

Στο επίπεδο εργασίας. Οι τοίχοι 0,5 και 0,8 του φωτισμού του

Βιβλιοθήκη γενικά

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Αναγνωστήρια, Πάγκοι, Καταλογράφηση

500

Βιβλιοστάσια

150 lx

Εργαστήριο προπλασμάτων

500

1:3

Στο επίπεδο εργασίας

Αίθουσα τελετών

300

1:3:10

0,3

Στο επίπεδο εργασίας

Γραφεία

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Παραμονή προσωπικού

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Χώρος διδασκαλίας

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Αίθριο

200

1:3:10

Έλεγχος σκιασμού

Στοά

300

1:3:10

Στους περιμετρικούς τοίχους κατακόρυφα

150

1:3

1 μέτρο από το δάπεδο

Χώροι κίνησης

200

1:3:10

0,6

1 μέτρο από το δάπεδο

Κατακόρυφα

2017

Άνετη επίσκεψη στην έκθεση – όλα με μια ματιά: www.rt-expo.com/tradefair

Ανακαλύψτε τις παγκόσμιες τάσεις γύρω από τα ρολά, τις πόρτες και τα συστήματα σκίασης! Περισσότερη τεχνολογία, περισσότερες γνώσεις, περισσότερη δικτύωση: Η R+T του 2018 επιδεικνύει μια συναρπαστική δύναμη καινοτομίας. Ό,τι παρουσιάζεται εδώ σε σχέση με ρολά, πόρτες και συστήματα σκίασης, αποτελεί το διεθνές μέτρο σύγκρισης. Ως επαγγελματίας επισκέπτης στην R+T, θα μάθετε ό,τι χρειάζεται να γνωρίζετε για την τεχνολογία, τις τάσεις και τα προϊόντα. Σε 120.000 m2 και δέκα αίθουσες θα γνωρίσετε όλες τις πρωτοποριακές καινοτομίες από κοντά. Θα ανταλλάξετε εντατικά πληροφορίες με τους πλέον σημαντικούς ειδικούς και θα δημιουργήσετε πολύτιμες επαφές. Η R+T δημιουργεί έτσι τη μακροπρόθεσμη βάση για καλές δουλειές. Θα χαρούμε για την επίσκεψή σας στη Στουτγάρδη – εδώ μπορείτε να θαυμάσετε τα εξής:

Ρολά: δυναμικά, έξυπνα, αυτοματοποιημένα – και συνεχώς ταχύτερα. Οι κορυφαίοι εκθέτες από όλο τον κόσμο παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για τους μηχανισμούς κίνησης και τα συστήματα ελέγχου των επόμενων ετών. Αξίζει να δώσετε προσοχή στις τάσεις, καθώς εδώ και καιρό τα ρολά δεν είναι απλά ένα σύστημα ρύθμισης φωτισμού των χώρων. Προστατεύουν από διαρρήκτες και καθιστούν εφικτή μια ενεργειακά αποδοτικότερη διαμόρφωση των οικιών και διαμερισμάτων. Και μην ξεχνάτε: Ένα σύγχρονο σύστημα ρολών εξασφαλίζει μεγάλη άνεση χάρη στο σύστημα ελέγχου, το μοτέρ και τους αισθητήρες.

Πόρτες: Από ένα λειτουργικό δομικό στοιχείο σε ένα μακροχρόνιο, προστατευτικό κόσμημα – Οι βιομηχανικές πόρτες και οι πόρτες γίνονται ενεργειακά αποδοτικότερες, ασφαλέστερες και πιο άνετες. Στην R+T θα γνωρίσετε από κοντά εκπληκτικές και τεχνικά ξεχωριστές τεχνολογίες μηχανισμών κίνησης και ασύρματης λειτουργίας. Εδώ, η τάση είναι οι εξατομικευμένες λύσεις, οι οποίες είναι ταυτόχρονα ασφαλείς και υψηλής ποιότητας. Η έκθεση ανοίγει τους ορίζοντες σε ποικίλα προϊόντα και δυνατότητες εφαρμογών στον τομέα των θυρών και των βιομηχανικών θυρών. Εδώ, θέματα όπως πυροπροστασία και προστασία έναντι καπνού, ασφάλεια, ενέργεια και βιωσιμότητα τίθενται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

www.becker-antriebe.com Αίθουσα 7, περίπτερο 7A12

www.elero.com Αίθουσα 3, περίπτερο 3A12

www.gfa-elektromaten.com Alfred Kärcher Αίθουσα (Αίθουσα 8), περίπτερο 8C41

www.hunterdouglas.com Αίθουσα 7, περίπτερο 7B32

www.roma.de Αίθουσα 5, περίπτερο 5A52

www.somfy.com Αίθουσα 5, περίπτερο5A32

www.warema.com Hall 3, stand 3B24 Oskar Lapp Αίθουσα (Αίθουσα 6), περίπτερο 6D11

www.weinor.com Oskar Lapp Αίθουσα (Αίθουσα 6), περίπτερο 6C22 Oskar Lapp Αίθουσα (Αίθουσα 6), περίπτερο 6C32

2017

Συστήματα σκίασης: Μεγάλα

ονόματα του κλάδου και Hidden Champions συνδυάζουν γοητευτική σχεδίαση με πρωτοπόρα τεχνολογία. Στο επίκεντρο βρίσκεται και εδώ το θέμα εξοικονόμηση ενέργειας. Είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά συστήματα σκίασης– οι κορυφαίες εταιρείες του κλάδου παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για ακόμη πιο άνετη θερμική διαχείριση και ενεργειακή απόδοση. Στην R+T μπορείτε εκτός αυτού να ενημερωθείτε για τρέχοντα θέματα όπως αυτοματισμοί, ενσωμάτωση προσόψεων και δικτυωμένα συστήματα. Η ποικιλία των σχεδιασμών και των τρόπων κατασκευής προσφέρει ταυτόχρονα ένα πλήθος δυνατοτήτων διαμόρφωσης για τη μελέτη και την εφαρμογή.

Το πλήρες πρόγραμμα: Για αυτό αξίζει η R+T

Διαβάστε συναρπαστικές συνεντεύξεις με ειδικούς και συζητήστε μαζί μας για τα νέα του κλάδου:

Γίνετε μέλος του δικτύου μας

www.rt-expo.com/newsletter_en www.facebook.com/rt.stuttgart www.twitter.com/rt_tradefair

27 Φεβρουαρίου – 3 Μαρτίου 2018 Messe Stuttgart, Γερμανία www.rt-expo.com 2017

Η φωτοκαταλυτική δράση του διοξειδίου του τιτανίου στα σύγχρονα κτίρια Μαρία Τρυπαναγνωστοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Σημαντικό νανοδιάστατο μόριο το οποίο ξεχωρίζει για τις εφαρμογές του στα κατασκευαστικά υλικά είναι το διοξείδιο του τιτανίου (TiO2), λόγω της φωτοκαταλυτικής του δράσης. Η φωτοκαταλυτική οξείδωση, ως μέθοδος αντιρρύπανσης, αποτελεί μια εναλλακτική μέθοδος για την αποσύνθεση και καταστροφή των τοξικών και ρυπογόνων ουσιών. Η φωτοκαταλυτική οξείδωση χρησιμοποιεί την ηλιακή ακτινοβολία (UV) για να ενεργοποιήσει τον καταλύτη, TiO2, ο οποίος επιτυγχάνει μια χημική αντίδραση. Οι βασικές εφαρμογές του φωτοκαταλυτικού TiO2 ως δομικό υλικό είναι η μείωση των αέριων ρύπων, η ιδιότητα του αυτο-καθαρισμού και η ιδιότητα της αυτο-απολύμανσης από τα βακτήρια. Η αρχιτεκτονική με τις παρεμβάσεις της στο σχεδιασμό, στον τρόπο και στα υλικά κατασκευής, έχει τη δυνατότητα να βοηθάει στην εξοικονόμηση ενέργειας, εξασφαλίζοντας την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής αλλά και της προστασία του περιβάλλοντος. Η χρήση ορισμένων δομικών υλικών για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων θεωρείται πλέον απαραίτητη στον σχεδιασμό και στην κατασκευή του κτιρίου. Παράλληλα, έρχονται στο προσκήνιο, καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η νανοτεχνολογία.

Οι ενεργειακές ανάγκες και ο ρόλος των κτιρίων Ο πλανήτης μας τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Ζούμε σε μια εποχή όπου το ενεργειακό αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά παγκόσμια προβλήματα και όπου το περιβάλλον συνεχώς μολύνεται και απειλεί την φύση και την ζωή. Είναι φανερό, ότι οι ενεργειακές ανάγκες συνεχώς θα αυξάνονται, αφού ο πληθυσμός της γης αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς αλλά και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ανθρώπου πολλαπλασιάζει τις δραστηριότητές του, οι οποίες τελικά απαιτούν περισσότερη κατανάλωση ενέργειας. Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι έως το 2020, οι χώρες να είναι λιγότερο εξαρτημένες από συμβατικά καύσιμα και ταυτόχρονα ενεργειακά αποτελεσματικές. Ο κτιριακός τομέας αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς και ενεργοβόρους τομείς παγκοσμίως, καταναλώνει το 40% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης. Κάθε τύπος κτιρίου μπορεί να σχεδιαστεί σύμφωνα με τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι ενεργειακές ανάγκες του, καταφέρνοντας να εξοικονομηθεί περισσότερο από το 50% της ενεργειακής κατανάλωσης ενός συμβατικού κτιρίου. Η αρχιτεκτονική με τις παρεμβάσεις της στο σχεδιασμό, στον τρόπο και στα υλικά κατασκευής, στην ενσωμάτωση παθητικών και ενεργητικών συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας, έχει την δυνατότητα να ικανοποιήσει τις ανάγκες των κτιρίων για ηλεκτρισμό, θέρμανση, φυσικό φωτισμό και αερισμό και παράλληλα να εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον, εξασφαλίζοντας την αναβάθμιση στην ποιότητας ζωής αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. 12

2017

Δομικά υλικά και κτίριο Τα δομικά υλικά αποτελούν τη βάση κάθε είδους κτιριακής κατασκευής, καθορίζοντας την αντοχή, την αισθητική, την ασφάλεια και την άνεσή της. Για την επιλογή των υλικών αυτών, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, η επίδρασή τους στο φυσικό περιβάλλον, στο εσωτερικό περιβάλλον του κτιρίου και ταυτόχρονα οι επιπτώσεις που έχουν στην υγεία των χρηστών. Η χρήση δομικών υλικών, τα οποία είναι φιλικά προς το περιβάλλον, μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά και στη μείωση των ενεργειακών αναγκών του κτιρίου. Τα κατάλληλα υλικά έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν τις ανάγκες του κτιρίου για θέρμανση και ψύξη, να αναβαθμίσουν την ποιότητα του εσωτερικού αέρα και επιπλέον να μειώσουν τα ποσοστά των ρυπογόνων ουσιών, όπως και τα επίπεδα τοξικότητας των συμβατικών υλικών. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν το κατά πόσο ένα υλικό θεωρείται οικολογικό, δηλαδή είναι φιλικό προς το περιβάλλον. Από τους σημαντικότερους παράγοντες είναι η ενέργεια που απαιτείται και το μέγεθος των επιπτώσεων στο περιβάλλον, κατά την παραγωγή, την επεξεργασία και την μεταφορά του υλικού. Επιπλέον, λαμβάνονται υπόψη τα επίπεδα τοξικότητας και ρυπογόνων ουσιών που εκλύονται κατά τη χρήση τους, ο χρόνος ζωής του υλικού και η δυνατότητα για ανακύκλωση. Η χρήση κάποιων δομικών υλικών για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων θεωρείται πλέον απαραίτητη στον σχεδιασμό και στην κατασκευή του κτιρίου. Η χρήση, για παράδειγμα, του πετροβάμβακα και ακόμα καλύτερα του ξυλόμαλλου και των biofiber για τη μόνωση, του πολυπροπυλενίου (PP) και του πολυαιθυλενίου (PE) για τις σωληνώσεις και τους αγωγούς, μεμβράνες πολυολεφίνης ή πολυπροπυλενίου - πολυαιθυλενίου για τη στε-

Ο2•Ο2

Ζώνη αγωγιμότητας (e-)

TiO2 + hv e- + O2 hv

Ενεργειακό χάσμα

Ζώνη σθένους (h+)

h+ + H2O OH• + RH R + O2

ΟΗ•

TiO2 (h+ + e-) O2•H+ + OH• H2O + R ROO• RH

CO2

Eικ. 1 Σχεδιάγραμμα φωτοκαταλυτικής οξείδωσης Η2Ο

γάνωση και υλικά όπως ο φελλός, το ξύλο και το γυαλί, έχουν εισαχθεί στην αγορά των κατασκευαστικών προϊόντων. Παράλληλα, καινοτόμες τεχνολογίες έρχονται στο προσκήνιο και εισέρχονται δυναμικά στη βιομηχανία των κατασκευών. Νέα υλικά με βελτιωμένες ιδιότητες μελετώνται σε ερευνητικά κέντρα και εργαστήρια σε όλο τον κόσμο, με θεαματικά αποτελέσματα. Ορισμένα από αυτά, βρίσκονται σε ερευνητικό στάδιο, ενώ κάποια άλλα έχουν εισαχθεί στην αγορά. Παράλληλα με την επιστημονική δραστηριότητα, έχει αρχίσει να ενισχύεται και το ενδιαφέρον των μηχανικών για τα νέα υλικά, τα οποία είναι κατάλληλα για εφαρμογή στο κτίριο, δίνοντας περαιτέρω ώθηση στην επιστήμη των υλικών. Βασισμένοι στις ανάγκες του κτιρίου και έχοντας ως στόχο τη δημιουργική ένταξη νέων στοιχείων, ορισμένες νέες ερευνητικές δραστηριότητες προσφέρουν την κινητήρια δύναμη στους ειδικούς να αναπτύξουν την τεχνολογία των νέων υλικών. Για παράδειγμα, η νανοτεχνολογία επαναφέρει στο προσκήνιο πολλές ιδέες του παρελθόντος, που είχαν διακοπεί λόγω της αναποτελεσματικότητας των διαθέσιμων υλικών. Μικρότερα, ελαφρύτερα, και αποδοτικότερα υλικά, κατασκευαστικά στοιχεία που προσφέρει η νανοτεχνολογία, είναι δυνατόν να δώσουν λύσεις σε πολλά τρέχοντα προβλήματα.

Νανοτεχνολογία και “έξυπνα” υλικά Η νανοτεχνολογία ασχολείται με τον έλεγχο ή χειρισμό των υλικών και των ιδιοτήτων τους σε νανοκλίμακα. Ένα νανόμετρο είναι το ένα δισεκατομμυριοστό του μέτρου και αντιστοιχεί περίπου στο μήκος ενός μορίου. Στην κλίμακα αυτή αποκαλύπτονται διαφορετικές και συχνά θεαματικές ιδιότητες της ύλης, με πρωτότυπες δομές, ιδιότητες και λειτουργίες που οφείλονται στο μέγεθός τους. Δημιουργούνται νέα “έξυπνα” υλικά διαφορετικού μεγέθους και σχήματος σε νανοκλίμακα, τα οποία χαρακτηρίζονται από εξαιρετικές ηλεκτρικές - οπτικές - φυσικές - χημικές ιδιότητες, διαφορετικές συνήθως από των ίδιων υλικών σε συμβατική κλίμακα. Η νανοτεχνολογία χειρίζεται τα μόρια μέσω ηλεκτρικών, μαγνητικών ή χημικών μεθόδων και ανοίγει νέους ορίζοντες στην λειτουργικότητα των υλικών αλλά και νέες δυνατότητες στην αειφόρο ανάπτυξη των κατασκευών. Η βιομηχανία των κατασκευών αναπό-

φευκτα θα ωφεληθεί από τη νανοτεχνολογία. Ήδη, έχει εφαρμοστεί η προσθήκη νανοϋλικών σε συμβατικά υλικά, όπως το τσιμέντο, το μέταλλο και το γυαλί, για τη βελτίωση των ιδιοτήτων τους. Το τσιμέντο και το μέταλλο γίνονται πιο ισχυρά και πιο ανθεκτικά, ενώ το γυαλί αποκτά την ιδιότητα του αυτο-καθαριζόμενου. Επιπλέον, μειώνεται η ρύπανση κατά τη διαδικασία της παραγωγής των υλικών και εξοικονομείται ενέργεια με τη χρήση των μονωτικών υλικών. Δύο σημαντικά νανοδιάστατα μόρια τα οποία ξεχωρίζουν για τις εφαρμογές τους στα κατασκευαστικά υλικά είναι το διοξείδιο του τιτανίου (TiO2) και οι νανοσωλήνες άνθρακα (CNT’s). Το διοξειδίου του τιτανίου TiO2 είναι ένα ημιαγώγιμο, κεραμικό υλικό το οποίο βρίσκεται στη φύση έχοντας τρεις κρυσταλλικές δομές: Ανατάση, ρουτίλιο και βρουκίτης. Χρησιμοποιείται ευρύτατα ως χρωστική ουσία σε ποικιλία βαφών, σε καλλυντικά, σε υφάσματα, στη βιομηχανία τροφίμων, σε δομικά στοιχεία λόγω της φωτοκαταλυτικής του δράσης όπως και σε οργανικά φωτοβολταϊκά, ως λεπτό φίλμ. Η εκτεταμένη χρήση του TiO2 στα οικοδομικά υλικά αποδίδεται στα παρακάτω χαρακτηριστικά: • είναι υλικό φθηνό και χημικά σταθερό, • έχει υψηλά φωτοκαταλυτική δραστηριότητα σε σύγκριση με άλλα φωτοκαταλυτικά οξείδια μετάλλων, • είναι συμβατό με τα συνήθη κατασκευαστικά υλικά, όπως το τσιμέντο, χωρίς να αλλάζει τις αρχικές τους αποδόσεις, • είναι αποδοτικό υπό την επίδραση ηλιακής ακτινοβολίας, • είναι ανθεκτικό σε διάβρωση, • είναι φιλικό σε περιβάλλον - άνθρωπο.

Φωτοκαταλυτική οξείδωση Η εφαρμογή του διοξειδίου του τιτανίου TiO2, ως φωτοκαταλυτικό υλικό για την αποδόμηση της ρύπανσης των υγρών αποβλήτων, έδωσε το έναυσμα, ώστε να δοθεί ιδιαίτερη ώθηση στην έρευνα και ανάπτυξη των ιδιοτήτων και των εφαρμογών του. Η φωτοκαταλυτική οξείδωση, ως μέθοδος αντιρρύπανσης, παρουσιάζει ιδι2017

Εικ. 2 Bergamo Ιταλίας, δρόμος με επίστρωση φωτοκαταλυτικού TiO2. Εικ. 3 Δείγμα TiO2 στο εργαστήριο του University of Strathclyde. Εικ. 4 Εκκλησία “Dives in Misericordia” του αρχιτέκτονα Richard Meier, στην Ρώμη, εφαρμογή φωτοκαταλυτικού TiO2.

αίτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, λόγω των φιλικών προς το περιβάλλον αποτελεσμάτων της, τη χαμηλή θερμοκρασία της διεργασίας, το χαμηλό κόστος και τη μικρή κατανάλωση ενέργειας. Είναι μια εναλλακτική μέθοδος για την αποσύνθεση και καταστροφή των τοξικών και ρυπογόνων ουσιών, η οποία βασίζεται στο φωτοηλεκτροχημικό φαινόμενο. Η ετερογενής φωτοκατάλυση, που λαμβάνει χώρα παρουσία ετερογενών φάσεων, χρησιμοποιεί την ηλιακή ακτινοβολία (UV) για να ενεργοποιήσει τον καταλύτη, ημιαγώγιμα οξείδια όπως το TiO2, ο οποίος επιτυγχάνει μια χημική αντίδραση. Όταν η ηλιακή ακτινοβολία προσπίπτει στην επιφάνεια του TiO2, τότε το υλικό απορροφά ένα φωτόνιο που έχει ενέργεια ίση ή μεγαλύτερη από το ενεργειακό χάσμα και ένα ηλεκτρόνιο μεταπηδά από την ζώνη σθένους στην ζώνη αγωγιμότητας. Η κίνηση των ηλεκτρονίων δημιουργεί εντός του καταλύτη ιδιαίτερα ισχυρά οξειδωτικά και αναγωγικά φορτία, τις οπές h+ (ηλεκτρονικά κενά) και τα ηλεκτρόνια e- αντίστοιχα. Το ζεύγος οπής - ηλεκτρονίου μπορεί να ανασυνδεθεί ή να λάβει μέρος σε χημικές αντιδράσεις ανάλογα με τις συνθήκες αντίδρασης και τις μοριακές δομές των ημιαγωγών. Η ισχυρή οξείδωση της οπής h+ της επιτρέπει να αντιδρά με τα ιόντα ΟΗ- ή με το μόριο του νερού Η2Ο, που είναι προσροφημένα στην επιφάνεια του ημιαγωγού και τα οξειδώνουν προς τις αντίστοιχες ρίζες του υδροξυλίου (ΟΗ). Οι ρίζες αυτές αποτελούν το κύριο οξειδωτικό μέσο, το οποίο προσβάλλει τα οργανικά μόρια που βρίσκονται στο διάλυμα και μέσω υπεροξειδικών ριζών τα αποικοδομεί προς αβλαβές τελικό προϊόν (Εικόνα 1). Επίσης, είναι δυνατή η οξείδωση ανόργανων ιόντων, όπως τα ΝΟ2-, CN-, S-2, S2O3-2 και η απολύμανση του νερού και του αέρα. Η εφαρμογή της ετερογενούς φωτοκατάλυσης παρουσιάζει το πλεονέκτημα, ότι ο καταλύτης λειτουργεί σε κανονικές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας και μπορεί να οξειδώσει όλους σχεδόν τους οργανικούς ρύπους, καθώς και τους ανόργανους, όπως τα ΝΟx και SΟ2. Επιπλέον, χρησιμοποιεί το οξυγόνο της ατμόσφαιρας, το 14

2017

οποίο βρίσκεται σε περίσσεια. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα στις ιδιότητες της φωτοκατάλυσης, όπως ο καθαρισμός του νερού και του αέρα και ο αντι-βακτιριακός φωτικαταλυτικός αυτο-καθαρισμός. Όλες αυτές οι ιδιότητες μπορούν να αποδοθούν σε δύο βασικά φωτοχημικά φαινόμενα που συμβαίνουν στην επιφάνεια των φωτοκαταλυτικών υλικών υπό την επίδραση της υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας. Η συνέργεια των δύο αυτών ιδιοτήτων είναι βασικό στοιχείο των κατασκευαστικών υλικών. Στον τομέα των φωτοκαταλυτικών κατασκευαστικών υλικών, το διοξείδιο του τιτανίου (TiO2) είναι το πλέον χρησιμοποιούμενο και ξεκίνησε η αξιοποίησή του το 1990. Η πολύπλευρη λειτουργία του TiO2, το οποίο μπορεί και να χρησιμεύσει ως φωτοκαταλυτικό και ως δομικό υλικό, διευκολύνει τις εφαρμογές του σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, όπως στα κονιάματα τσιμέντου, στα εξωτερικά κεραμίδια, στα δομικά στοιχεία πλακόστρωσης, στα γυαλιά και στα υφάσματα. Επομένως, είναι γεγονός ότι τα πλεονεκτήματα του TiO2 στα δομικά υλικά έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον της βιομηχανίας. Οι βασικές εφαρμογές του φωτοκαταλυτικού TiO2 ως δομικό υλικό, είναι η μείωση των αέριων ρύπων, η ιδιότητα του αυτο-καθαρισμού και η ιδιότητα της αυτο-απολύμανσης από τα βακτήρια.

Μείωση των αέριων ρύπων Με επίστρωση TiO2 σε επιφάνειες, υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, επιτυγχάνεται αποσύνθεση των οργανικών ρύπων και των οξειδίων ΝΟ, ΝΟ2 και SO2 χαμηλής συγκέντρωσης. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να απαλειφθούν οι οργανικοί και ανόργανοι αέριοι ρύποι με τη χρήση της φωτοδιασπώμενης οξείδωσης. Η τεχνολογία αυτή είναι κατάλληλη για τον καθαρισμό του αέρα σε κτίρια γραφείων, κατοικιών, αυτοκινήτων και αεροσκαφών και μπορεί να εφαρμοστεί τόσο για εξωτερικούς όσο και για εσωτερικούς χώρους.

Όσον αφορά τους εξωτερικούς χώρους, όπως οι πυκνοκατοικημένες μεγαλουπόλεις, η συγκέντρωση των ρύπων στα επίπεδα του δρόμου είναι σε αρκετά υψηλά επίπεδα. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί επίστρωση TiO2 στο εξωτερικό περίβλημα των κτιρίων ή στα οδοστρώματα ενσωματωμένο σε τσιμέντο, σαν συμπλήρωμα των συμβατικών τεχνολογιών. Πεζοδρόμια και εξωτερικές δομικές επιφάνειες προτιμούνται για την εφαρμογή, αφού οι επίπεδες επιφάνειές τους είναι εκτεθειμένες στο ηλιακό φως. Υπό την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας, αέριοι ρύποι μπορούν να αποσυντεθούν στην επιφάνεια των δομικών υλικών και τελικά να καθαριστούν από τη βροχή. Η όλη διαδικασία απομάκρυνσης των ρύπων αποτελεί μια φυσική διεργασία. Η μείωση της ρύπανσης με την εφαρμογή φωτοκαταλυτικών τσιμεντόλιθων έχει μελετηθεί από αρκετά εργαστήρια. Για την μελέτη επιλέχθηκαν τα οξείδια του αζώτου (NOx) και οι πτητικές οργανικές ενώσεις (VOC), ως ατμοσφαιρικοί ρύποι, λόγω των κινδύνων που προκαλούν στην υγεία. Μετά τα πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα των ερευνών σε εργαστηριακή κλίμακα, πραγματοποιήθηκαν αρκετά έργα σε πραγματική κλίμακα για την επαλήθευση της αποτελεσματικότητας του φωτοκαταλυτικού τσιμέντου στο περιβάλλον της ατμόσφαιρας. Στη Bergamo της Ιταλίας, επιστρώθηκε με φωτοκαταλυτικό τσιμέντο ένας δρόμος στο κέντρο της πόλης, συνολικής επιφάνειας περίπου 12.000 τ.μ. (Εικόνα 2). Η έρευνα έγινε σε δύο περιοχές: η μια ήταν στην περιοχή με το φωτοκαταλυτικό υλικό και η άλλη ήταν στη συνέχεια του δρόμου με το κανονικό τσιμέντο που χρησιμοποιήθηκε ως αναφορά. Η συγκέντρωση του ΝΟx μετρήθηκε με αναλυτές χημειοφωταύγειας και στις δύο πλευρές. Η διαδοχική παρατήρηση του αέρα, διάρκειας δύο εβδομάδων, έδειξε μείωση της μέσης τιμής του ΝΟx ημερησίως. Οι εσωτερικοί αέριοι ρύποι εμπεριέχουν κυρίως οξείδια του αζώτου και σωματίδια τα οποία είναι τοξικά και καρκινογόνα. Η φωτοκαταλυτική οξείδωση είναι μια από τις πιο εφικτές επιλογές για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα των εσωτερικών χώρων, αφού αποσυνθέτει πολλούς οργανικούς ρύπους από τις επιφάνειές τους. Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα κατασκευαστικά υλικά για την απομάκρυνση των εσωτερικών αέριων ρύπων είναι τα φωτοκαταλυτικά χρώματα με διαφορετικά συνδετικά μέσα, όπως ασβέστης, πολυοργανική σιλοξάνη, παχύρευστο διοξειδίου του πυριτίου και οργανικά συνδετικά υλικά. Στην εργασία Maggos et al μπορεί κάποιος να βρει στοιχεία για την απόδοση της μείωσης της ρύπανσης από επιφάνειες TiO2 με χρωστική, σε εσωτερικούς χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων. Ο χώρος στάθμευσης βάφτηκε με ένα άσπρο ακρυλικό χρώμα TiO2. Ο τεχνητός κλειστός χώρος υπέστη ρύπανση από τα αυτοκίνητα κατά την διάρκεια της δοκιμαστικής περιόδου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η οξείδωση των αερίων ΝΟx ήταν σημαντική. Η φωτοκαταλυτική απομάκρυνση των ΝΟ και ΝΟ2 ήταν 19% και 20%, αντίστοιχα. Επιπλέον, στο εσωτερικό περιβάλλον, τα δομικά υλικά που περιέχουν TiO2, μπορούν να αφαιρούν τις οσμές που προκαλούνται από τις χημικές ουσίες.

Ιδιότητα αυτο-καθαρισμού Η ιδιότητα του αυτο-καθαρισμού είναι ένας συνδυασμός του φαινομένου της έντονης υδροφιλικότητας και της αποσύνθεσης των οργανικών ρύπων. Είναι μια φυσική ιδιότητα των μορίων, τα οποία μπορούν να δημιουργήσουν παροδικούς δεσμούς με το νερό H2O μέσω δεσμών υδρογόνου. Αν και η υδροφιλικότητα και η αποσύνθεση των οργανικών ρύπων είναι διαφορετικές διεργασίες, μπορούν να εφαρμοστούν ταυτόχρονα με αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Η ρίζα του υδροξυλίου παίζει σημαντικό ρόλο στη διάσπαση των οργανικών ενώσεων. Εάν περισσότερες ομάδες υδροξυλίων μπορούν να εμφανιστούν στην επιφάνεια του TiO2 λόγω της υδροφιλικότητας, μπορεί να βελτιωθεί η απόδοση της αποσύνθεσης

των οργανικών ουσιών. Από την άλλη πλευρά, η προσρόφηση των οργανικών ενώσεων στις επιφάνειες μπορεί να οδηγήσει σε μετατροπή των υδρόφιλων επιφανειών σε υδρόφοβες. Η φωτοκαταλυτική αποσύνθεση αυτών των οργανικών προσμείξεων μπορούν να αποκαταστήσουν την υδροφιλικότητα στα υλικά. Επομένως, η συνεργατική επίδραση της φωτοκατάλυσης και της υδροφιλικότητας εξασφαλίζουν τον χαρακτήρα αυτο-καθαρισμού του TiO2. Στις όψεις των κτιρίων συχνά δημιουργούνται ακαθαρσίες από λιπαρά και κολλώδη ιζήματα, γεγονός που οδηγεί σε μια ισχυρή προσκόλληση της ατμοσφαιρικής σκόνης. Ως αποτέλεσμα, μειώνεται σταδιακά η αισθητική και η λάμψη των όψεων των κτιρίων και καθίσταται απαραίτητη η σωστή και συνεχής συντήρηση των όψεων. Οι εφαρμογές των αυτο-καθαριζόμενων δομικών υλικών παρέχουν μια εξαιρετική λύση σε αυτό το πρόβλημα. Οι προσροφημένοι οργανικοί ρύποι μπορούν να αποσυντεθούν, ενώ άλλα υπολείμματα και σκόνες μπορούν να απομακρυνθούν από τα όμβρια ύδατα. Εκτός από φωτοκαταλυτικό αυτο-καθαριζόμενο τσιμέντο, υπάρχουν και άλλα αυτο-καθαριζόμενα υλικά από TiO2, όπως τα κεραμίδια και το γυαλί, τα οποία εφαρμόζονται ευρέως στο εμπόριο. Αρκετές έρευνες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα του αυτό-καθαρισμού. Στην εργασία του Cassar αναμείχθηκε κατάλληλη ποσότητα του TiO2 με λευκό τσιμέντο για να τροφοδοτήσει την φωτοκαταλυτική λειτουργία. Μετά την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας, η επιφάνεια των δειγμάτων καθάρισε και ήταν εμφανής η ταχεία αποκατάστασή της. Στην εικόνα 3, φαίνεται η πειραματική διάταξη από το εργαστήριο του University of Strathclyde των Andrew Mills, Jishun Wang, Matthew Crow. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν την αυτο-καθαριζόμενη δράση του δείγματος με επίστρωση TiO2 σε 45 μέρες. Παράδειγμα εφαρμογής του αυτο-καθαριζόμενου υλικού σε κτιριακές κατασκευές αποτελεί η εκκλησία “Dives in Misericordia” του αρχιτέκτονα Richard Meier, στη Ρώμη. Ο αρχιτέκτονας θέλησε να δώσει στην εκκλησία έναν οικολογικό χαρακτήρα, διατηρώντας τη μεγαλοπρέπειά της. Η χρήση του λευκού αυτο-καθαριζόμενου τσιμέντου με TiO2 βοήθησε, ώστε οι εξωτερικές επιφάνειες του οικοδομήματος να διατηρούνται λευκές και καθαρές. Η απόδοση του φωτοκαταλυτικού υλικού παρακολουθείται ερευνητικά και μετά από 6 χρόνια λειτουργίας της εκκλησίας στη Ρώμη, έχει παρατηρηθεί μόνο μια μικρή διαφορά στην καθαρότητα του χρώματος, η οποία θα μπορούσε να επαλειφθεί τελείως με μια πλύση με νερό. Επιπλέον, η επίστρωση του TiO2 μειώνει τους βλαβερούς ρύπους με αποτέλεσμα να δημιουργεί μια καθαρότερη ατμόσφαιρα στην περιοχή γύρω του (Εικόνα 4).

Ιδιότητα αυτο-απολύμανσης Αρκετές έρευνες έχουν παρουσιάσει ότι τα τυπικά βακτήρια, όπως το Escherichia coli, μπορούν να καταστραφούν αποτελεσματικά από το TiO2 υπό την επίδραση της υπεριώδους (UV) ηλιακής ακτινοβολίας. Ωστόσο, ο βιολογικός μηχανισμός αποσύνθεσης του TiO2 με επίδραση ακτινοβολίας είναι ακόμα υπό συζήτηση. Η καταστροφή των μικροοργανισμών αποδίδεται στην επίδραση των χημικών διεργασιών, διότι αποτελεί βασικό παράγοντα για την αποσύνθεση των ρύπων. Με το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ανθρώπινη υγεία και την ποιότητα της ζωής του, η χρήση του TiO2 για απολύμανση γίνεται όλο και περισσότερο σημαντική. Στη βιομηχανία των κτιρίων και των κεραμικών υλικών υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την φωτο-επαγωγική βακτηριοκτόνα επίδραση του TiO2. Εφαρμόζοντας το αντιβακτηριδιακό TiO2 στο εσωτερικό των κτιρίων επιτυγχάνεται η μείωση του ποσοστού των βακτηρίων. Έχουν αναφερθεί πειράματα εφαρμογών του αντιβακτηριδιακού TiO2 σε χειρουργικό δωμάτιο νοσοκομείου που καταστράφηκαν όλα τα 2017

Εικ. 7 “Floating Ecopolis for Climate Refugees”, Εικ. 8 “Floating Ecopolis for Climate Refugees”

βακτήρια και σε εφαρμογή στα κεραμίδια της στέγης που μειώθηκαν σημαντικά. Αρκετές εταιρείες έχουν προωθήσει την ιδέα κατασκευάζοντας λεπτά φιλμ φωτοκαταλυτικού ημιαγωγού σε κεραμικά προϊόντα, ως ένα αντι-μικροβιακό μέσο αλλά και με άλλες ιδιότητες όπως να εξουδετερώνουν την κακοσμία. Η φωτοεπαγώμενη αντιβακτηριδιακή δραστηριότητα του TiO2 μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί στον έλεγχο των βακτηριδίων που δημιουργούνται στις εξωτερικές επιφάνειες των τοιχείων από σκυρόδεμα. Τα βακτήρια που αναπτύσσονται στα δομικά στοιχεία των επιφανειών δημιουργούν άσχημες κηλίδες που μειώνουν την αισθητική των κτιρίων και μπορούν να προκαλέσουν μέχρι και τη χημική αλλαγή του, μειώνοντας την αντοχή του. Η εργασία των Linkous et al. ασχολείται με το TiO2 και το WO3 (τριοξείδιο του βολφραμίου) ως επιφανειακό μέσο, ώστε να ανακόψει την ανάπτυξη του Oedogonium, ενός νηματικού άλγους. Τα αποτελέσματα πειράματος επικάλυψης επιφανειών με 10% TiO2, έδειξαν 66% μείωση της ανάπτυξης των άλγεων σε σύγκριση με την μη προστατευόμενη επιφάνεια. Προσθέτοντας άλλα 10 % από ένα ευγενές μέταλλο, όπως το Pt, επιτεύχθηκε 87% μείωση.

Εφαρμογές του TiO2 Οι εφαρμογές του TiO2 ως φωτοκαταλυτική επίστρωση για αυτοκαθαρισμό του κτιρίου αλλά και για μείωση της τοπικής μόλυνσης του αέρα, ολοένα και αυξάνονται στην πράξη. Παράδειγμα μελέτης αποτελεί το έργο της ομάδας των αρχιτεκτόνων του Vincent 16

2017

Callebaut, anti-smog, το οποίο είναι ένα καινοτόμο κέντρο για την αειφόρο ανάπτυξη στο Παρίσι. Δηλώνοντας οι σχεδιαστές του τον προβληματισμό τους για την κατάσταση της μόλυνσης (smog) στο Παρίσι, δημιούργησαν ένα πράσινο κτίριο προωθώντας την αειφόρο σχεδίαση και τις πράσινες τεχνολογίες. Εκτός από την ενσωμάτωση φωτοβολταϊκών πανέλων και τη χρήση πρασίνου, κάλυψαν το κέλυφος του ενός κτιρίου με επίστρωση του λευκού φωτοκαταλυτικού TiO2. Η αυτοκαθαριζόμενη δράση του και η μείωση που προκαλεί στους ρύπους της ατμόσφαιρας θα βοηθήσουν, ώστε να διατηρηθεί καθαρό και να δημιουργηθεί ένα άνετο μικρόκλιμα στην περιοχή (Εικόνα 5,6). Ένα άλλο παράδειγμα σχεδιαστικής μελέτης της ομάδας του αρχιτέκτονα Vincent Callebaut αποτελεί το “Floating Ecopolis for Climate Refugees”. Είναι μια ουτοπική μελέτη μιας πλεούμενης πόλης για τους πρόσφυγες των κλιματικών αλλαγών. Η διπλή επιδερμίδα στην όψη του είναι σχεδιασμένη από πολυεστέρα με επίστρωση διοξειδίου του τιτανίου TiO2, ώστε να επιτυγχάνεται η φωτοκατάλυση. Ως αποτέλεσμα να έχει αυτό-καθαριζόμενη όψη με αποτέλεσμα την ταυτόχρονη μείωση των ρύπων αλλά και την αποσύνθεση των βακτηρίων. Με τη μελέτη αυτή επιτεύχθηκε μηδενική εκπομπή ρύπων CO2 με την ενσωμάτωση όλων των ανανεώσιμων πηγών της ενέργειας. Την ηλιακή, θερμική και φωτοβολταϊκή ενέργεια, αιολική ενέργεια, χρησιμοποίησαν την ενέργεια του νερού και των παλιρροιών, του φωτο-καθαρισμού και τη βιομάζα (Εικόνα 7).

Εικ. 5 Αnti-smog: ένα καινοτόμο κέντρο για την αειφόρο ανάπτυξη, Παρίσι, Εικ. 6 Αnti-smog: ένα καινοτόμο κέντρο για την αειφόρο ανάπτυξη, Παρίσι,

Επίλογος Η ανάπτυξη ερευνητικής δραστηριότητας στο συγκεκριμένο πεδίο νέων υλικών έχει προσφέρει τη βάση για την επέκταση της φωτοκατάλυσης στον τομέα των κατασκευαστικών υλικών. Οι πολλαπλές εφαρμογές του TiO2 το κάνει ασυναγώνιστο στην αγορά, ενώ η ετήσια κατανάλωση TiO2 ανά τον κόσμο ξεπερνά τους 3.000.000 τόνους. Έχει επισημανθεί από μελέτες ότι η χρήση του διοξειδίου του τιτανίου είναι στενά συνδεδεμένη με τις συνθήκες και τα πρότυπα ζωής των κατοίκων κάθε χώρας. Η ικανότητα χρήσης των φωτοκαταλυτικών τσιμέντων για τη μείωση των εξωτερικών και εσωτερικών ρύπων έχει επιβεβαιωθεί,

τόσο σε εργαστηριακή έρευνα όσο και σε πραγματικές συνθήκες. Η επιτυχής ανάπτυξη των εμπορικών αυτο-καθαριζόμενων επιφανειών, όπως το σκυρόδεμα, το γυαλί και τα κεραμικά προϊόντα, επιτρέπει να διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου η αισθητική όψη του κτιρίου. Η λειτουργία της αυτο-απολύμανσης δημιουργεί ένα περιβάλλον καθαρό από μικροοργανισμούς, το οποίο πληρεί τις υψηλές προδιαγραφές υγιεινής σε εγκαταστάσεις όπου συνθήκες αποστείρωσης είναι ζωτικής σημασίας. Παρά, βέβαια, το γεγονός ότι η ανθεκτικότητα και η αποτελεσματικότητα των φωτοκαταλυτικών κατασκευαστικών υλικών εξακολουθεί να χρειάζεται βελτίωση, η δυνατότητα ευρείας χρήσης είναι τεράστια και πολλά υποσχόμενη.

Βιβλιογραφία - αναφορές Surinder Mann, Nanoforum Report: “Nanotechnology and Constraction”, Institute of Nanotechnology, November 2006•Jun Chen, Chi-sun Poon, “Photocatalytic construction and building materials: From fundamentals to applications”, Building and Environment 44 (2009) 1899–1906 •Agrios AG, Pichat P. State of the art and perspectives on materials and applications of photocatalysis over TiO2. Applied Electrochemistry 2005;35(7): 655-63 • Zhao J, Yang X. Photocatalytic oxidation for indoor air purification: a literature review. Building and Environment 2003;38(5):645-54 • Demeestere K, Dewulf J, Witte BD, Beeldens A, Langenhove HV. Heterogeneous photocatalytic removal of toluene from air on building materials enriched with TiO2. Building and Environment 2008;43(4):406-14•Guerrini GL, Peccati E. Photocatalytic cementitious roads for depollution. In: Baglioni P, Cassar L, eds. RILEM Int. Symp. On photocatalysis, environment and construction materials. Italy; 2007. pp.179-86 • Wang S, Ang HM, Tade MO. Volatile organic compounds in indoor environment and photocatalytic oxidation: state of the art. Environment International 2007;33(5):694-705 • Maggos T, Bartzis JG, Liakou M, Gobin C. Photocatalytic degradation of NOx gases using TiO2 - containing paint: a real scale study. Journal of Hazardous Materials 2007;146(3):668-73•Ohko Y, Hashimoto K, Fujishima A. Kinetics of photocatalytic reactions under extremely low-intensity UV illumination on titanium dioxide thin films. Journal of Physical Chemistry A 1997;101(43):8057-62 • Schwarz PF, Turro NJ, Bossmann SH, Braun AM, Wahab AA, D�rr H. A new method to determine the generation of hydroxyl radicals in illuminated TiO2 suspensions. Journal of Physical Chemistry B 1997;101(36):7127-34 • Guan K. Relationship between photocatalytic activity, hydrophilicity and selfcleaning effect of TiO2/SiO2 films. Surface and Coatings Technology 2005;191(2-3):155-60 • Cassar L. Photocatalysis of cementitious materials: clean buildings and clear air. MRS Bulletin 2004;29(5):328-31 • Andrew Mills, Jishun Wang, Matthew Crow, “Photocatalytic oxidation of soot by P25 TiO2 films”, Chemosphere 64 (2006) 1032-1035 • Guerrini GL, Plassais A, Pepe C, Cassar L. Use of photocatalytic cementitious materials for self-cleaning applications. In: Baglioni P, Cassar L, eds. RILEM Int. Symp. On Photocatalysis, environment and construction materials. Italy; 2007. pp. 219-26 • Bekbolet M. Photocatalytic bactericidal activity of TiO2 in aqueous suspensions of E. coli. Water Science and Technology 1997;35(11-12):95-100 • Kurth JC, Giannantonio DJ, Allain F, Sobecky PA, Kurtis KE. Mitigating biofilm growth through the modification of concrete design and practice. In: Baglioni P and Cassar L, eds. RILEM Int. Symp. On photocatalysis, environment and construction materials. Italy; 2007. pp. 195-202 • Linkous CA, Carter GJ, Locuson DB, Ouellette AJ, Slattery DK, Smitha LA. Photocatalytic inhibition of algae growth using TiO2, WO3, and cocatalyst • http://grapsas.blogspot.com/2009/03/blog-post_2947.html•www. nanowerk.com/news/newsid=1002.php•http://en.wikipedia.org/wiki/Titanium_dioxide • http://photocatalysisgroup.web.auth.gr/html/ynaoia.html•http:// www.concretedecor.net/All_Access/601/CD601-product_profile.cfm•http://forum.arkitera.com/referans/19729-mimari-tasarimlar-mimarin-elindeneskizler.html•http://cubeme.com/blog/2008/06/12/floating-ecopolis-for-climate-refugees-project-by-vincent-callebaut/•http://architecture.myninjaplease. com/?p=2321•http://cubeme.com/blog/2008/06/12/floating-ecopolis-for-climate-refugees-project-by-vincent-callebaut/

2017

Το πρόβλημα της σκίασης σε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις Παναγιώτης Κάπρος, SMA Solar Academy Trainer

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου των σκιάσεων σε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για σχεδιαστές και υποψήφιους επενδυτές στην Ελλάδα, όσο αυξάνεται ο αριθμός των φωτοβολταϊκών συστημάτων σε στέγες. Στην αγορά πλέον διατίθενται αρκετές τεχνικές λύσεις για την ελαχιστοποίηση απωλειών παραγωγής ηλιακής ενέργειας. Ωστόσο, παραμένει ιδιαίτερα σημαντικός ο προσεκτικός σχεδιασμός που συνυπολογίζει εκ των προτέρων τις τεχνικές και ενεργειακές ιδιαιτερότητες. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι υψηλές απώλειες λόγω συνθηκών σκίασης που αναφέρονται συνήθως αφορούν γενικά σε στιγμιαίες τιμές. Mία σκίαση δεν εξαρτάται μόνο από την τοποθεσία, το μέγεθος και την αιτία που την προκαλεί αλλά και από τις καιρικές συνθήκες, την ώρα και την εποχή. Η χρονική διάρκεια των σκιάσεων τις περισσότερες φορές είναι περιορισμένη, οι σκιάσεις δηλαδή σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζουν συνεχώς την ενεργειακή απόδοση. Είναι βέβαιο όμως ότι με το σωστό σχεδιασμό, η απόδοση μερικώς σκιασμένων εγκαταστάσεων μπορεί να βελτιωθεί αισθητά.

Έξι βήματα για εξασφάλιση βέλτιστης απόδοσης

αθέσιμα - από έναν απλό δείκτη πορείας της ηλιακής ακτινοβολίας μέχρι μια ηλεκτρονική συσκευή ανάλυσης με GPS, πυξίδα και ενσωματωμένη ψηφιακή κάμερα για λήψεις ορίζοντα.

Γενικά, προκειμένου η λειτουργία μιας φωτοβολταϊκής εγκατάστασης να είναι αποδοτική, απαιτείται η μέγιστη αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας σε ώρες υψηλής ακτινοβολίας. Γι’ αυτό δεν θα πρέπει να σχεδιάζονται εγκαταστάσεις σε συνθήκες μόνιμης σκίασης.

2. Ένωση φωτοβολταϊκών πλαισίων με παρόμοια πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας σε στοιχειοσειρές

Επιπλέον θα πρέπει να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η σκίαση κατά τις ώρες της έντονης ηλιοφάνειας (μεσημέρια, θερινοί μήνες). Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, η απόδοση της φωτοβολταϊκής εγκατάστασης μπορεί, ακολουθώντας τους επόμενους έξι κανόνες μελέτης και σχεδιασμού, να βελτιστοποιηθεί ώστε οι απώλειες λόγω σκίασης να ελαχιστοποιηθούν: • Ένωση φωτοβολταϊκών πλαισίων με παρόμοια πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας σε στοιχειοσειρές. • Σύνδεση των στοιχειοσειρών σε μετατροπέα που διαθέτει περισσότερους από έναν ανιχνευτές σημείου μέγιστης ισχύος (MPP Tracker). • Κατάλληλος προσανατολισμός των φωτοβολταϊκών πλαισίων. • Επιλογή ενός μετατροπέα κατάλληλου για συνθήκες σκίασης. • Σωστός σχεδιασμός της τάσης της γεννήτριας.

Όταν εξακριβωθεί ο επιθυμητός αριθμός και η κατάλληλη διάταξη των φωτοβολταϊκών πλαισίων, θα πρέπει να ενωθούν σε στοιχειοσειρές τα μέρη εκείνα που δέχονται αντίστοιχη ακτινοβολία (ή αντίστοιχη σκίαση). Διότι όταν συνδέονται σε σειρά πλαίσια με διαφορετική πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας, σχηματίζονται στη χαρακτηριστική καμπύλη ισχύος της στοιχειοσειράς πολλά “τοπικά” σημεία μέγιστης ισχύος, ένα για κάθε κατάσταση ηλιακής ακτινοβολίας. Καθώς κάθε στοιχειοσειρά μπορεί να λειτουργήσει σε ένα μόνο σημείο μέγιστης ισχύος, ο βασικός στόχος είναι να δημιουργηθούν όσο το δυνατόν λιγότερες ανομοιογενείς στοιχειοσειρές. Στην πράξη βέβαια, θα πρέπει να προσδιοριστεί ο βαθμός σκίασης (ώρα, διάρκεια, ένταση) που κατηγοριοποιεί ένα πλαίσιο ως “σκιασμένο”. Εδώ κατά κανόνα υπάρχουν διάφορες διαβαθμίσεις. Επιπλέον καθοριστικό ρόλο παίζει και το μήκος των στοιχειοσειρών όσον αφορά στο βαθμό απόδοσης του μετατροπέα -που εξαρτάται από την τάση- αλλά και στην περιοχή του εύρους τάσης εισόδου, όπου ο ανιχνευτής MPP λειτουργεί.

1. Ανάλυση της διάρκειας σκίασης στη γεννήτρια Κατ’ αρχήν πρέπει να εξακριβωθεί πότε, πού και με ποια ένταση εμφανίζονται οι σκιάσεις και πώς αυτές κατανέμονται κατά τη διάρκεια της ημέρας.

3. Σύνδεση των στοιχειοσειρών σε μετατροπέα που διαθέτει περισσότερους από έναν ανιχνευτές σημείου μέγιστης ισχύος (MPP Tracker)

Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να συνυπολογιστεί μία σειρά από παραμέτρους ενώ υπάρχουν και διάφορες μέθοδοι και εργαλεία δι-

Ο τρίτος κανόνας βασίζεται στο δεύτερο: Εδώ πρόκειται για τη σύνδεση στοιχειοσειρών ή τμημάτων συστοιχιών με διαφορετική

2017

πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας ακόμη και σε ξεχωριστές εισόδους μετατροπέων με περισσότερους από έναν ανιχνευτές σημείου μέγιστης ισχύος (MPP-Tracker). Η παράλληλη σύνδεση των στοιχειοσειρών με διαφορετική πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας σε έναν κοινό ανιχνευτή σημείου μέγιστης ισχύος μπορεί να προκαλέσει σημαντικές απώλειες καθώς ένα μέρος των πλαισίων βασικά δεν θα λειτουργεί στο βέλτιστο σημείο ισχύος. Εάν όμως οι στοιχειοσειρές πρέπει να συνδεθούν παράλληλα, επειδή για παράδειγμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μετατροπέας με περισσότερους από έναν ανιχνευτές σημείου μέγιστης ισχύος, θα πρέπει όλες να παρουσιάζουν την ίδια πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας.

4. Κατάλληλος προσανατολισμός των φωτοβολταϊκών πλαισίων Ένα φωτοβολταϊκό πλαίσιο αποτελείται από ξεχωριστές ηλιακές κυψέλες που σχηματίζουν μια μακρά σειρά κυψελών, η οποία χωρίζεται μέσω των παρακαμπτήριων διόδων, ανάλογα με τις ανάγκες, σε αρκετά μικρότερα τμήματα στοιχειοσειρών. Και εδώ προκύπτει το πρόβλημα του διαχωρισμού των κυψελών με διαφορετική πρόσπτωση ηλιακής ακτινοβολίας από τα διαφορετικά ρεύματα του σημείου μέγιστης ισχύος. Οι δίοδοι παράκαμψης διασφαλίζουν ότι σε περίπτωση που ένα τμήμα σκιάζεται, επηρεάζεται μόνο η δική του απόδοση και όχι ολόκληρου του πλαισίου. Στην περίπτωση λοιπόν που πέσει σκιά στο πλαίσιο, θα πρέπει να

A β

A Εικ. 1 Σύμφωνα με τον κανόνα Νο. 3, τα φωτοβολταϊκά πλαίσια θα πρέπει να χωρισθούν σε σκιασμένες και μη-σκιασμένες και να συνδεθούν σε ξεχωριστό ανιχνευτή σημείου μέγιστης ισχύος (MPP-Tracker).

Εικ. 2 Σε συνθήκες πλευρικής σκίασης (α) συστήνεται κάθετος προσανατολισμός των πλαισίων σε συνθήκες οριζόντιας σκίασης (β) αντίστοιχα οριζόντιος προσανατολισμός.

Εικ. 3 Στο παράδειγμα (γ) σε κάθε περίπτωση είναι ενεργές και οι τρείς δίοδοι παράκαμψης. Στον τύπο πλαισίου (δ) μόνο μια. Έτσι αξιοποιείται ένα σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό της ισχύος.

2017

εξεταστεί αν αυτό το γεγονός επηρεάζει πολύ μόνο κάποια τμήματα ή λιγότερο μεν αλλά συνολικά όλα τα τμήματα του πλαισίου. Γιατί όσο μικρότερος ο αριθμός των μερικώς σκιασμένων τμημάτων της στοιχειοσειράς, τόσο λιγότερο παρακάμπτονται και τόσο υψηλότερη είναι η ενεργειακή απόδοση του πλαισίου. Ανάλογα με την ανάλυση της διάρκειας σκίασης, τα φωτοβολταϊκά πλαίσια θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε κάθε φορά να επηρεάζονται όσο το δυνατόν λιγότερα τμήματα των στοιχειοσειρών των πλαισίων. • Πλευρική σκίαση: Κάθετος προσανατολισμός πλαισίων (α). • Σκίαση από πάνω ή από κάτω: Οριζόντιος προσανατολισμός πλαισίων (b). • Εάν η κατεύθυνση της συναρμολόγησης των πλαισίων δε δέχεται επιλογές, θα πρέπει, εάν γίνεται, να χρησιμοποιηθούν πλαίσια με άλλη διάταξη κυψελών και διόδων παράκαμψης (c) και (d). 5. Επιλογή ενός μετατροπέα κατάλληλου για συνθήκες σκίασης Κάθε μετατροπέας με περισσότερους από ένα ανιχνευτές σημείου μέγιστης ισχύος (MPP Tracker), δεν είναι και ο κατάλληλος για μερικώς σκιασμένες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις. Διότι ακόμη και εάν τα μη σκιασμένα και σκιασμένα πλαίσια, σύμφωνα με τον κανόνα 1, συνδεθούν σε διαφορετικούς ανιχνευτές σημείου μέγιστης ισχύος, ο ανιχνευτής στη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει να μπορεί να διαχειριστεί διαφορετικά μέγιστα ισχύος. Αυτό συμβαίνει γιατί η σκίαση δεν εμφανίζεται σχεδόν ποτέ σε όλα τα πλαίσια ταυτόχρονα και με την ίδια ένταση.

Εικ. 4 OptiTrac (μπλε βέλος) και OptiTrac Global Peak (κόκκινο βέλος): Ο ειδικός για τη σκίαση ανιχνευτής σημείου μέγιστης ισχύος έχει ένα σημαντικά μεγαλύτερο πεδίο αναζήτησης και μπορεί να βρει το μέγιστο απόδοσης και σε μερικώς σκιασμένες στοιχειοσειρές.

Γι’ αυτό το λόγο, στην καμπύλη απόδοσης των μερικώς σκιασμένων στοιχειοσειρών δεν δημιουργείται μόνο ένα, αλλά κατά κανόνα περισσότερα μέγιστα, τα οποία επιπλέον μπορεί να βρίσκονται σε σημαντικά διαφορετικές τάσεις. Ο ανιχνευτής σημείου μέγιστης ισχύος υπολογίζει το πραγματικό, δηλαδή το καθολικό σημείο μέγιστης ισχύος. Οι συμβατικοί ανιχνευτές δεν είναι πάντα κατάλληλοι αφού, προκειμένου να μην προκαλέσουν άσκοπες απώλειες λόγω αναζήτησης στις μη σκιασμένες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, τις περισσότερες φορές έχουν περιορισμένο πεδίο αναζήτησης. Έτσι, μπορεί ο ανιχνευτής σημείου μέγιστης ισχύος να μη βρίσκει το βέλτιστο σημείο ισχύος της στοιχειοσειράς γιατί αυτό βρίσκεται εκτός του πραγματικού πεδίου αναζήτησής του. Σε ανιχνευτές ειδικούς για σκιάσεις, το πεδίο αναζήτησής τους μπορεί να επεκταθεί σημαντικά για να μη διατρέχουν τον κίνδυνο να “κολλήσουν” σε ένα τυχόν τοπικό μέγιστο. Ένας τέτοιος ειδικός ανιχνευτής σημείου μέγιστης ισχύος είναι ο Opti-Trac-Global-Peak της SMA, ο οποίος διατίθεται σε όλους τους νέους μετατροπείς της SMA και μπορεί να ενεργοποιηθεί από το μενού. Μία επιπλέον ιδιαιτερότητα του OptiTrac-Global-Peak: Παρά το ευρύ πεδίο αναζήτησης προκύπτει μία ετήσια απώλεια απόδοσης που δεν ξεπερνάει τις 0.2 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίθετα, το κέρδος απόδοσης από τη συνεχή λειτουργία σε καθολικό σημείο μέγιστης ισχύος μπορεί να ανέλθει σε περίπου 20% ανάλογα με τις συνθήκες σκίασης. 6. Σωστός σχεδιασμός της τάσης της γεννήτριας Τέλος, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν η δυνητικά χαμηλότερη τάση

2017

Εικ. 5 Σε συνθήκες σκίασης μειώνεται η τάση του σημείου μέγιστης ισχύος. Για να μπορεί να ρυθμιστεί το σημείο μέγιστης απόδοσης, η περιοχή τάσης εισόδου του μετατροπέα θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη.

των μερικώς σκιασμένων στοιχειοσειρών και κατά τον υπολογισμό της τάσης ολόκληρης της εγκατάστασης. Ο “κλασικός” υπολογισμός της τάσης της γεννήτριας στο κατώτατο όριο τάσης εισόδου του μετατροπέα (UMPP (70°C) μπορεί να μην είναι κατάλληλος και να οδηγήσει σε πτώση κάτω από την ελάχιστη τάση σημείου μέγιστης ισχύος του μετατροπέα. Ως αποτέλεσμα δεν θα μπορεί να ρυθμιστεί το σημείο μέγιστης ισχύος που θα βρίσκεται εκεί. Συμπέρασμα: Η υλοποίηση μερικώς σκιασμένων φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων αποτελεί ένα έργο με αρκετές προκλήσεις. Η πρόκληση όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία με το σωστό σχεδιασμό, τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις και τους σωστούς μετατροπείς.

HΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ 2017

Οκτώβριος 02 -06

QUIPLAST | Διεθνής έκθεση για τα πλαστικά και το καουτσούκ. Βαρκελώνη, Ισπανία | http://www.equiplast.com/en/home

03 – 05 EUW - EUROPEAN UTILITY WEEK 2017 | Έκθεση για τις ΑΠΕ, την Ενέργεια, τις έξυπνες κατοικίες, τις Smart Cities. Άμστερνταμ, Ολλανδία | http://www.european-utility-week.com/ 04 - 06 SAFETY & SECURITY ASIA 2017 | Διεθνής Έκθεση & Συνέδριο για τα συστήματα ασφάλείας. Σιγκαπούρη| http://www.safetysecurityasia.com.sg/ 11 – 13 YARN EXPO | Διεθνής έκθεση νημάτων και κλωστών. Σανγκάη, Κίνα | http://yarn-expo-autumn.hk.messefrankfurt.com/shanghai/en/visitors/welcome.html 22

STOFFEN SPEKTAKEL STRASBOURG | Έκθεση για υφάσματα. Στρασβούργο, Γαλλία | https://www.stoffenspektakel.nl/

Νοέμβριος 01 -03

INTERNATIONAL APPAREL & TEXTILE FAIR DUBAI 2017 | Διεθνής έκθεση υφασμάτων και κλωστοϋφαντουργίας. Ντουμπάι, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα | http://www.internationalapparelandtextilefair.com/

21 – 22 SECTECH | Συνάντηση για προμηθευτές, συμβούλους , αγοραστές, εγκαταστάτες προϊόντων ασφαλείας. Στοκχόλμη, Σουηδία | http://www.securityworldmarket.com/sectech/se/index.asp 21 – 24 PORTUGAL METAL | Διεθνής έκθεση μετάλλου και μεταλλικών προϊόντων. Πόρτο, Πορτογαλία | http://www.emaf.exponor.pt/ 23 – 27 ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΑΛΟΝΙ | Διεθνής έκθεση σκαφών. Αθήνα, Ελλάδα | http://www.athensboatshow.gr/

Δεκέμβριος 02 - 10 SALON NAUTIQUE | Διεθνές ναυτικό σαλόνι. Παρίσι, Γαλλία | http://www.salonnautiqueparis.com/ 03 -05

SOLAR-TEC 2017 | Διεθνές υνέδριο, σεμινάρια και workshops για τα συστήματα ηλιακής ενέργειας και την ασφάλεια. Κάιρο, Αίγυπτος | https://www.solartecegypt.com/en/home.html

2017