เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
อิชิกาวา (Dr. Kaoru Ishikawa) ในประเทศญี่ปุนเองบุคคลหนึ่งที่ไดรับการยกยองวามีบทบาทอยางสําคัญตอการพัฒนาคุณภาพสินคา ของอุตสาหกรรมญี่ปุนคือ ศาสตราจารย ดร. คาโอรุ อิชิกาวา ( Kaoru Ishikawa ) ซึ่งเริ่มเรียนรูหลักการควบคุม คุณภาพเชิงสถิติ ในป พ.ศ. 2493 และไดพบกับ ดร. ชิวฮารต ในป พ.ศ. 2501 เมื่อครั้งที่ไปเยือนเอทีแอนดที และหองปฏิบัติการเบลล ดร. อิชิกาวา ไดเริ่มนําหลักการของแผนภูมิควบคุมมาสอนและประยุกตใชในอุตสาห กรรมญี่ปุน ตั้งแตป พ.ศ. 2498 ผลงานที่สรางชื่อเสียงใหแก ดร. อิชิกาวา คือ แผนภูมิกางปลาและแผนภูมิเหตุ และผล เพื่อใชในการระดมความคิดเพื่อแกปญหาดานคุณภาพ
แนวความคิดของอิชิกาวา มีดังนี้ พัฒนา “เครื่องมือทางการสถิติแหงคุณภาพ” หรือ “เครื่องมือ 7 แบบในการควบคุมคุณภาพ” (7 QC Tools ) พัฒนา “กิจกรรมกลุมควบคุมคุณภาพ” ( QCC : Quality Control Circles ) พัฒนาแนวความคิด “การควบคุมคุณภาพทั่วทั้งองคกร” ( Company- Wide Quality Control : CWQC )
7 QC tools ไดแก 1. ใบตรวจสอบ (Check-Sheets) คือ ใบตรวจสอบหรือรายการตรวจสอบ ที่มีการออกแบบไวลวงหนา เพื่อความสะดวกในการบันทึกขอ มูลหรือตัวเลข แตเพื่อความสะดวก มักจะออกแบบเพื่อใหสามารถใชการ “ขีด” ( / ) ลงในใบตรวจสอบไดเลยตัว อยางเชน วัตถุประสงค: 1. เพื่อใหสามารถเก็บขอมูลหรือตัวเลขไดงายและถูกตอง 2. เพื่อใหสามารถวิเคราะหขอมูลหรือสถานการณตางๆไดงาย และนําไปใชเปนประโยชนตอการตัดสินใจ ไดอยางถูกตอง วิธีการ: 1. รายการตรวจสอบ : จํานวนของเสีย วันที่ผลิต 1 2 3 4 5 6
จํานวนของเสีย //// // //// /// //// // //
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
2. รายการตรวจสอบ : ระบุตําแหนงคุณภาพที่ไมดีดวยภาพ 3. รายการตรวจสอบ : จํานวนของเสียแยกตามสาเหตุ สาเหตุ # สีถลอก # วัตถุดิบไมดี # พนักงานทําผิด # อุปกรณชํารุด
จํานวนของเสีย // //// /// //// //// /
4. รายการตรวจสอบ : ความปลอดภัยของเครื่องจักร ก. ฝาครอบสวนที่เคลื่อนไหวได O มี O ไมมี ข. ฐานยึดเครื่องจักร O ปลอดภัย O ไมปลอดภัย
2. ผังแสดงเหตุและผล (Cause and Effect Diagram) คือ แผนภาพที่แสดงถึงความสัมพันธระหวางผลลัพธ (Effect) กับสาเหตุ (Causes) ที่ทําใหเกิดผลลัพธ นั้นๆเรียกไดอีกชื่อวา ผังกางปลา หรือ ผังอิชิกาวา วัตถุประสงค : 1. เพื่อแสดงใหเห็นถึงความสัมพันธของสาเหตุหรือองคประกอบตาง ๆ ที่ทําใหเกิดผลลัพธนั้น ๆ ( มักจะเปน “ผลลัพธที่ไมพึงปรารถนา” หรือผลลัพธที่ไมอยากใหเกิดขึ้น ) 2. เพื่อกําหนดแนวทางแกปญหาที่สาเหตุ วิธีการ : 1. ระบุผลลัพธที่ไมตองการ หรือผลลัพธที่ตองการใหบรรลุอยูปลายสุดของลูกศร 2. ระบุสาเหตุหรือองคประกอบที่ทําใหเกิดผลลัพธนั้น ๆ เปนกิ่งที่พุงเขาลูกศรหลัก องคประกอบหลักหรือสาเหตูหลักที่นิยมใชในผังแสดงเหตุและผล คือ 4 M Man - คน Machine - เครื่องจักร เครื่องมือ อุปกรณ Material - วัตถุดิบ หรือ วัสดุ Method - วิธีการทํางาน 3. ระบุสาเหตุยอยลงในกิ่งสาเหตุหลัก
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
4. กําหนดความสําคัญของสาเหตุหลักตาง ๆ และหามาตรการแกไข เครื่องมือ
พนักงาน
ของเสีย
วัสดุ
วิธีการทํางาน
3. ผังพาเรโต (Parato Diagrams) คือ แผนภูมิที่ใชตรวจสอบปญหาตางๆ ที่เกิดขึ้นในสถานที่ทํางานวาปญหาใดสําคัญที่สุดและรองๆลง มาตามลําดับ โดยการแสดงขนาดความสําคัญมากนอยดวยกราฟแทง และแสดงคาสะสมดวยกราฟเสน ความสําคัญมากนอยดวยกราฟแทงและแสดงคาสะสมดวยกราฟเสน วัตถุประสงค : 1. เพื่อแสดงใหเห็นถึงลําดับความสําคัญของปญหาตาง ๆ วามีมารกนอยเพียงใด เพื่อการเลือกแกปญหา กอนหลัง 2. เพื่อแสดงใหเห็นวาแตละปญหามีอัตราสวนเทาใดเมื่อเทียบกับทั้งหมด วิธีการ : 1. หาสาเหตุที่ทําใหเกิดปญหาโดยจัดหมวดหมูหรือแยกเปนประเภท ๆ 2. เก็บขอมูลตามสาเหตุในขอ 1 ตามระยะเวลาที่กําหนด 3. คํานวณขอมูลในแตละสาเหตูที่ไดในขอ 2 ออกมาเปนเปอรเซ็นต โดยเทียบกับขอมูลทั้งหมด 4. เขียนกราฟแทง โดยใชแกนนอนแสดงสาเหตุ แกนตั้งเปนเปอรเซ็นต โดยเขียนกราฟแทงเรียงจากสาเหตุที่มี เปอรเซ็นตสูงกอนแลวลดหลั่นลงตามลําดับ 5. ลงมือแกปญหาโดยพิจารณาแกที่สาเหตุสําคัญไมกี่ประการ ( Vital Few ) ผังพาเรโต
ความถี่(จํานวน)
40 30
ความถี่ (ความถี่)
20 10 0 A
B
C
สาเหตุ
D
E
F
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
4. กราฟ (Graph) คือ เครื่องมือที่ใชในการแสดง หรือแปลขอมูลเปนภาพที่เห็นไดชัดและเขาใจงาย อาจเปน กราฟแทง กราฟเสน กราฟวงกลม เปนตน ตัวอยางเชน กราฟเสน (Line Graph) 35 30 25
อาหาร
20
กาซ
15
โรงแรม
10 5 0 ม.ค.
ก.พ.
มี.ค.
เม.ย.
พ.ค.
มิ.ย.
กราฟวงกลม (Pie Graph) อาหาร ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย.
วัตถุประสงค : 1. เพื่อใชอธิบายผลหรือสิ่งตาง ๆ ดวยกราฟที่สามารถเขาใจไดงาย 2. เพื่อใชวิเคราะหขอมูล 3. เพื่อใชในการควบคุม 4. เพื่อใชในการบันทึกขอมูลที่เก็บได
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
5. ฮีสโตแกรม (Histograms) คือกราฟแทงชนิดหนึ่งซึ่งแสดงถึงการกระจายความถี่ของขอมูล ( แสดงขอมูลออกเปนหมวดหมู ) ซึ่งมี แนวโนมสูศูนยกลางเปนคาสูงสุดแลวกระจายลดหลั่นลงไปตามลําดับ วัตถุประสงค : 1. เพื่อใหเขาใจถึงรูปแบบการกระจายของขอมูลและแนวโนม 2. เพื่อแสดงความถี่ของเหตุการณที่เกิดขึ้นตามตัวแปรตัวหนึ่ง 3. เพื่อใชเปรียบเทียบกับเกณฑหรือมาตรฐานที่กําหนดไว วิธีการ : 1. เก็บรวบรวมขอมูลอยางนอย 50 ขอมูล (ยิ่งเก็บไดมากยิ่งดี ) จํานวนขอมูลทั้งหมดคือ N 2. หาคามากที่สุด ( L ) และคานอยที่สุด ( S) ของขอมูลทั้งหมดแยกตามกลุม 3. หาคาพิสัย ( Range : R )และหาความกวางของอันตรภาคชั้น
ความถี่ (จํานวน)
ฮิสโตแกรม 60 50 40 30 20 10 0
อาหาร
ม.ค.
ก.พ.
มี.ค.
เม.ย.
พ.ค.
เดือน
6.ผังการกระจาย (Scatter Diagrams) คือ แผนผังที่แสดงถึงตัวแปร 2 ตัวที่เกี่ยวของกับการควบคุมการผลิต วามีคาสหสัมพันธ (Correlation) ของตัวแปรทั้งสองไดจากแผนผังการกระจายนี้ วัตถุประสงค : 1. เพื่อแสดงใหเห็นความสัมพันธระหวางตัวแปร 2 ตัว ที่เกี่ยวของกับกระบวนการ 2. เพื่อใชเปนแนวทางในการควบคุมกระบวนการใหไดคุณภาพตามที่กําหนด วิธีการ : 1. เก็บรวบรวมขอมูลใหไดประมาณ 30 คู 2. กําหนดคาตัวแปรสําหรับแกน X และแกน Y 3. เขียนกราฟ โดยการพล็อตขอมูลทั้ง 30 คูลงไปบนกราฟ 4. เขียนรายละเอียดตาง ๆ ที่เกี่ยวของลงบนกราฟ 5. อานแผนผังการกระจาย เพื่อดูวาแผนผังการกระจายมีลักษณะเชนใด
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
- แผนผังการกระจายชนิดสหสัมพันธแบบบวก คือ ขอมูลหรือตัวแปรมีความสัมพันธเปนสัดสวน แปรผันโดยตรงตอกัน ( ไปทางเดียวกัน ) หรือ - แผนผังการกระจายชนิดสหสัมพันธแบบลบ คือ ขอมูลหรือตัวแปรมีความสัมพันธเปนสัดสวนแปร ผกผันตอกัน ( ไปตรงขามถนน ) 4 4 4 2.5 4 3.5 5 5 5 3.5 5 4.5 5 5.5 6 6 6 3.5 6 4.5 6 64
ผังการกระจาย
10 0
x
0
5
10
7. แผนภูมิควบคุม ( Control Charts) คือ แผนภูมิที่เขียนขึ้นโดยอาศัยขอมูลจากขอกําหนดทางดานเทคนิคที่ระบุถึงคุณสมบัติหรือคุณภาพ ของผลิตภัณฑที่จะกระทําการผลิตเพื่อเปนการควบคุมผลผลิตใหเปนไปตามกําหนด วัตถุประสงค: 1.เพื่อแสดงใหเห็นวากระบวนการผลิตมีเสถียรภาพหรือไม(อยูในความควบคุมหรือไม) 2.เพื่อแสดงใหเห็นถึงขอบเขตในการควบคุมทั้งขอบเขตบน และขอบเขตลาง 3.เพื่อแสดงใหเห็นถึงจุดที่มีปญหาหรือมีขอบกพรองในกระบวนการผลิต วิธีการ: 1. เก็บรวบรวมขอมูลประมาณ 100 ขอมูล 2. คํานวณหาคาเฉลี่ย X 3. คํานวณหาคาเฉลี่ยของคาเฉลี่ย X 4. คํานวณหาคาพิสัย (R) 5. คํานวณหาคาเฉลี่ยของพิสัย (R) 6. คํานวณหาคาเสนขอบเขตควบคุมความสูงหรือขอบเขตบน (Upper Control Limit ; UCL),เสนควบคุม คาต่ําหรือขอบเขตลาง (Lower Control Limit ; LCL) และเสนคากลาง (Center Line ; CL) เพื่อสราง แผนภูมิ Xและแผนภูมิ R 7. ระบุขอมูลลงในกราฟ
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข , นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล , นาย อนุศาสตร แทบทาม
100 50 0
ผังควบคุม x
y
2
55
4
37
6
30
8
60
10
40
01214
45 35
UCL CL LCL
20
40
กิจกรรมกลุมควบคุมคุณภาพ (Quality Control Circle) เรียกยอๆวา QCC หมายถึง กลุมขนาดเล็ก (จํานวน 3-10 คน) ในหนวยงานหรือสายงานเดียวกันที่รวม ตัวกัน เพื่อปฏิบัติกิจกรรมเพื่อการแกปญหาหรือการปรับปรุงงานที่ทําอยูใหดีขึ้น ซึ่งสงผลไปยังการปรับปรุงคุณ ภาพของสินคาและบริการอีกดวย โดยทุกคนในกลุมมีสวนรวม วัตถุประสงค • สงเสริมใหพนักงานมีสวนรวมในการปรับปรุงงานและคุณภาพ • สงเสริมใหการทํางานเปนทีม • สงเสริมใหพนักงานสามารถแกปญหางานที่เปนอยูได • สงเสริมใหคุณภาพชีวิตในการทํางานดีขึ้น
เรียบเรียงโดย นายกิตติวัฒน สิริเกษมสุข นาย ธเนศ กิตติธาดาชัยกุล นาย อนุศาสตร แทบทาม