Calibration system (ระบบการสอบเทียบ) นําเสนอโดย ทวี ขุนสมุทร QMS Approach Co.,Ltd. 8/1 Lamsalee 2, Humark, Bangkapi, Bangkok, Thailand 10240
081-6978244, E-mail : tkunsamut@hotmail.com QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 02
1
Calibration system (ระบบการสอบเทียบ)
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 02
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
2
1
Agenda ระบบคุณภาพ มาตรฐานสากลที่เกี่ยวของกับการสอบเทียบ การประยุกตใช “ระบบการควบคุมการสอบเทียบ” วิธีการสอบเทียบ ใบรับรองผลการสอบเทียบ ความเที่ยงตรงของเครื่องมือวัด ความไมแนนอนในการวัด กฎสําหรับการปดเลขคา ฯ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
3
คุณภาพในนิยามของ ISO 9000 : 2000 Quality is ability of a set of inherent characteristics of product system or process to fulfill requirement of customers and other interested parties. “ความสามารถตาง ๆ ของคุณลักษณะที่มีอยูใ นผลิตภัณฑ ระบบ หรือ กระบวนการ เพื่อตอบสนองความตองการของลูกคา หรือผูอื่น ที่เกี่ยวของ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
4
2
วิวัฒนาการดานการจัดการคุณภาพ
Inspection
การตรวจสอบคุณภาพ
¾ ตรวจหาของเสียเพื่อคัดทิ้ง
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
5
วิวัฒนาการดานการจัดการคุณภาพ
QC Quality Control
การควบคุมคุณภาพ
¾กําหนดเทคนิค ในกระบวนการเพื่อใหผลิตภัณฑเปนไปตามขอกําหนด ¾ตรวจหา และแยกของเสีย ¾ตรวจดูผลงานผูอื่น QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
6
3
วิวัฒนาการดานการจัดการคุณภาพ
QA Quality Assurance
การประกันคุณภาพ
¾ วางแผนลวงหนาในการประกันคุณภาพ ¾ ประกันคุณภาพทัง้ ระบบ ¾ สามารถตอบสนองความตองการดานคุณภาพไดตามเปาหมาย QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
7
เปนผูนํา
กระบวน การ
ขายได
ไมรอด
ความมีสวนรวมของพนักงาน
ความพึง พอใจของ ผูมีสวนรวม
เหนือ คูแขง
ผลิตภัณฑ
NO
QC
QA
Continual Improvement
(ไมมีการควบคุม)
(การควบคุมคุณภาพ)
(การประกันคุณภาพ)
(การปรับปรุงอยางตอเนื่อง)
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
8
4
Quality management system ; QMS
ISO 9001 : 2000 ISO/TS 16949 : 2002
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
9
วิวัฒนาการของระบบบริหารการจัดการดานคุณภาพ ISO 9000 : 1987 IS0 9000 : 1994 ISO 9000 : 2000 ISO 9000 : 200X QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
10
5
วิวัฒนาการของระบบคุณภาพสําหรับอุตสาหกรรมยานยนต
Big Three (Ford, Crysler, GM) QS 9000 : 1998 ISO/TS 16949 : 1999
IATF + JAMA + ISO/TC 176
ISO/TS 16949 : 2002 QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
11
ขอกําหนดระบบคุณภาพ ISO/TS 16949 : 2002 ขอกําหนดเฉพาะของลูกคา (Big Three)
(คายรถญี่ปุน)
ISO 9001 : 2000 + ขอกําหนด เพิ่มเติม
ขอกําหนดเฉพาะของ อุตสาหกรรมยานยนต (กลุมรถบรรทุก)
(คายรถยุโรป) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
12
6
1. ขอบเขต Scope 2. มาตรฐานอางอิง Normative Reference 3. คําศัพท และนิยาม Terms and Definitions 4. ระบบบริหารคุณภาพ Quality Management System 5. ความรับผิดชอบของฝายบริหาร Management Responsibility 6. การบริหารทรัพยากร Resource Management 7. การไดมาซึ่งผลิตภัณฑ Product Realization 8. การวัด วิเคราะห และปรับปรุง Measurement Analysis and Improvement QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
13
7. การไดมาซึ่งผลิตภัณฑ (Product Realization)
7.1 การวางแผนการจัดทําผลิตภัณฑ (Planning of Product Realization) 7.2 กระบวนการที่เกี่ยวของกับลูกคา (Customer – Related Processes) 7.3 การออกแบบและพัฒนา (Design and development) 7.4 การจัดซื้อ (Purchasing) 7.5 การไดมาซึง่ ผลิตภัณฑและบริการ (Production and Service Provision) 7.6 การควบคุมอุปกรณตรวจวัด และเฝาติดตาม (Control of Monitoring and Measuring Devices) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
14
7
ISO/TS 16949 : 2002 Requirement 7.6 การควบคุมอุปกรณตรวจวัด และเฝาติดตาม (Control of Monitoring and measuring device) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
15
สารบัญ ขอกําหนด 7.6 : การควบคุมอุปกรณตรวจวัดและเฝาติดตาม (Control of Monitoring and measuring device) ขอกําหนด 7.6.1 : การวิเคราะหระบบการวัด (Measurement System Analysis) ขอกําหนด 7.6.2 : บันทึกการสอบเทียบ (Calibration / verification records) ขอกําหนด 7.6.3 : ขอกําหนดของหองปฏิบัติการ (Laboratory requirement) z
ขอกําหนด 7.6.3.1 : หองปฏิบัติการภายใน (Internal Laboratory)
z
ขอกําหนด 7.6.3.2 : หองปฏิบัติการภายนอก (External Laboratory)
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
16
8
ISO/TS 16949 : 2002 7.6 การควบคุมอุปกรณตรวจวัดและเฝาติดตาม (Control of Monitoring and measuring device) องคกรตองระบุการวัดผลที่ตองดําเนินการ และเครื่องมือวัดและตรวจสอบที่ ตองการ เพื่อประกันความสอดคลองของผลิตภัณฑตอขอกําหนดที่ระบุ (ดู 7.2.1) เครื่องมือวัดและตรวจสอบตองถูกใชและควบคุมเพื่อใหมั่นใจถึงความสามารถ ในการวัดวามีความสม่ําเสมอตามขอกําหนดของการวัดเมื่อสามารถทําได เครื่องมือ วัดและตรวจสอบตอง QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
17
ISO/TS 16949 : 2002 7.6 การควบคุมอุปกรณตรวจวัดและเฝาติดตาม (Control of Monitoring and measuring device) a)
b) c) d) e)
ไดรับการสอบเที ยบและปรับแตงเปนระยะ ๆ หรือ กอ นการใชงานโดยสามารถ อางอิงไปยังมาตรฐานระดับชาติหรือนานาชาติได เมื่อไมสามารถหามาตรฐานการ สอบเทียบใด ๆ ได หลักการซึ่งใชในการสอบเทียบตองไดรับการบันทึก ไดรับการปรับแตงตามความจําเปน ไดรับการแสดงสถานะ การสอบเทียบ ไดรับการปองกันจากการปรับแตงซึ่งอาจทําใหการสอบเทียบใชไมได ไดรับการปองกันจากความเสียหาย และเสื่อมสภาพในขณะทําการเคลื่อนยายรักษา และจัดเก็บ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
18
9
ISO/TS 16949 : 2002 7.6 การควบคุมอุปกรณตรวจวัดและเฝาติดตาม (Control of Monitoring and measuring device) องคกรตองประเมินผลที่ผานมาอีกครั้งวาสามารถใชไดและการดําเนินการแกไขภาย หลังจากการพบวาเครื่องมือไมผานการสอบเทียบ องคกรตองดําเนินการที่เหมาะสมตอ เครื่องมือและผลิตภัณฑที่ไดรับผลกระทบ บันทึกการสอบเทียบ และการทวนสอบตอง ไดรับการเก็บรักษาไว(ดู 4.2.4) เมื่อมีการใชโปรแกรมสําหรับการวัดและตรวจสอบตามขอกําหนดโปรแกรมนั้น ตองไดรับการรับรองกอนการใชงาน และรับรองซ้ําตามความจําเปน หมายเหตุ : ดู ISO10012-1 และ ISO10012-2 สําหรับคําแนะนํา QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
19
ISO/TS 16949 : 2002 7.6.1 การวิเคราะหระบบการวัด (Measurement System Analysis) การศึกษาทางสถิติตองถูกจัดทําขึ้นเพื่อวิเคราะหความผันแปรที่เกิดขึ้นในผล การวัดของระบบการตรวจสอบและทดสอบแตละชนิด ขอกําหนดนี้ประยุกตใชกับ ระบบการวัดที่อางถึงในแผนควบคุม ระบบการวิเคราะห และเกณฑการยอมรับที่ใช ต อ งสอดคล อ งกั บ คู มื อ ของระบบวิ เ คราะห ก ารวั ด วิ ธี วิ เ คราะห และเกณฑ ก าร วิเคราะหอื่นอาจนํามาใชได เมื่อไดรับการยอมรับจากลูกคาระบบการวัดของลูกคา
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
20
10
ISO/TS 16949 : 2002 7.6.2 บันทึกการสอบเทียบ (Calibration / verification records) บันทึกการสอบเทียบสําหรับเกจ, อุปกรณตรวจวัดและทดสอบตองมีหลักฐานของ ความสอดคลองตามที่ระบุในขอกําหนดผลิตภัณฑ รวมถึงอุปกรณของพนักงานและลูกคา ตองรวมถึง z การชี้บงเครื่องมือ รวมถึงมาตรฐานที่ใชในการสอบเทียบ z การแกไขอางอิงตามการเปลี่ยนแปลงทางวิศวกรรม z คาที่ไมผานเกณฑที่อานได สําหรับการสอบเทียบ / ทวนสอบ z การประเมินผลกระทบของคาที่ไมผานเกณฑ z การยืนยันความสอดคลองกับขอกําหนดหลังสอบเทียบ / ทวนสอบ และ z การแจงลูกคากรณีมีผลิตภัณฑหรือวัสดุตองสงสัยไดจัดสงไปให QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
21
ISO/TS 16949 : 2002 7.6.3 ขอกําหนดของหองปฏิบัติการ (Laboratory Requirements) z
7.6.3.1 หองปฏิบัติการภายใน (Internal Laboratory) ห อ งปฏิ บั ติ ก ารภายในขององค ก รต อ งมี ก ารกํ า หนดขอบเขตซึ่ ง รวมถึ ง ขี ด
ความสามารถในการปฏิ บั ติ ก ารตรวจสอบ, ทดสอบหรื อ สอบเที ย บ ขอบเขตของ หองปฏิบัติการตองถูกระบุอยูในเอกสารระบบบริหารคุณภาพ หองปฏิบัติการตองมีความ เฉพาะเจาะจง และอยางนอยตองสามารถตอบสนองขอกําหนดทางดานเทคนิค เพื่อ
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
22
11
ISO/TS 16949 : 2002 7.6.3 ขอกําหนดของหองปฏิบัติการ (Laboratory Requirements) z 7.6.3.1 หองปฏิบัติการภายใน (Internal Laboratory) z ความถูกตองของระเบียบปฏิบัติของหองปฏิบัติการ z คุณสมบัติของบุคลากรที่เหมาะสมของหองปฏิบัติการที่ทําการทดสอบ z การทดสอบผลิตภัณฑ z มีความสามารถในการทําการทดสอบอยางถูกตองซึ่งสอบกลับไปยังมาตรฐานตางๆ (เชน ASTM) และ z มีการทบทวนบันทึกคุณภาพที่เกี่ยวของ หมายเหตุ: การไดรับการรับรอง ISO/IEC 17025 อาจแสดงถึงความ สอดคลองของปฏิบัติการภายในตามขอกําหนดนี้ แตไมไดบังคับ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
23
ISO/TS 16949 : 2002 7.6.3 ขอกําหนดของหองปฏิบัติการ (Laboratory Requirements) z
7.6.3.2 หองปฏิบัติการภายนอก (External Laboratory) หองปฏิบัติการภายนอก/ อิสระ/ เอกชน ที่ใชในการตรวจสอบ, ทดสอบหรือสอบ เทียบโดยองคกร ตองมีขอบเขตของหองปฏิบัติการที่ระบุไวถึงความสามารถในการ ทําการตรวจสอบ, ทดสอบ, สอบเทียบ และอยางใดอยางหนึ่งตามนี้ z
z
หองปฏิบัติการตองไดรับการรับรอง ISO/IEC 17025 หรือ มาตรฐานระดับชาติที่เทียบเทา หรือ มีหลักฐานวาหองปฏิบัติการภายนอกไดรับการยอมรับจากลูกคา QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
24
12
ISO/TS 16949 : 2002 7.6.3 ขอกําหนดของหองปฏิบัติการ (Laboratory Requirements) z
7.6.3.2 หองปฏิบัติการภายนอก (External Laboratory)
z
หมายเหตุ 1: หลักฐานการยอมรับ อาจแสดงไดโดยการประเมินโดยลูกคา (เปน ตัวอยาง) หรือลูกคาอนุมัติบุคคลที่ 2 ไปทําการประเมินวาหองปฏิบัติการสอดคลอง กับ ISO/IEC 17025 หรือมาตรฐานระดับชาติที่เทียบเทา
z
หมายเหตุ 2: เมื่อไมมีหองปฏิบัติการที่มีคุณสมบัติ การสอบเทียบอาจจัดทําโดยผูผลิต เครื่ อ งมื อ ในกรณี นี้ อ งค ก รต อ งทํ า ให มั่ น ใจว า เกิ ด ความสอดคล อ งกั บ ข อ กํ า หนด 7.6.3.1 นี้ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
25
ISO 14001 : 2004 Requirement 4.5.1 การติดตามและการตรวจวัด (Monitoring and Measurement) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
26
13
ISO 14001 : 2004 4.5.1 การติดตามและการตรวจวัด (Monitoring and Measurement) องคกร ตอง จัดตั้ง นําไปปฏิบัติ และคงรักษาไวซึ่งระเบียบปฏิบัติ เพื่อเฝาติดตามและ ตรวจวั ด , ซึ่ ง โดยทั่ ว ไปก็ คื อ คุ ณ ลั ก ษณะหลั ก ของการปฏิ บั ติ ข ององค ก รที่ ส ามารถมี ผลกระทบที่มีนัยสําคัญตอสิ่งแวดลอม ระเบียบปฏิบัตินี้ตองรวมถึงการจัดทําขอมูลที่เปน เอกสารในการติดตามสมรรถนะ, การควบคุมการปฏิบัติที่เกี่ยวของและความสอดคลองกับ วัตถุประสงคและเปาหมายดานสิ่งแวดลอมขององคกร องคกร ตอง ทําใหมั่นใจวาอุปกรณที่ใชเฝาติดตามและตรวจวัดไดรับการสอบเทียบหรือ ทวนสอบ และคงรักษาไว และ ตอง เก็บรักษาบันทึกที่เกี่ยวของไว QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
27
Definition นิยามศัพทดานมาตรวิทยา
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
28
14
การสอบเทียบ (Calibration) หมายถึง ชุดของการดําเนินการทางมาตรวิทยาเพื่อหาความสัมพันธระหวาง คาชี้บอกโดยเครื่องวัด (Measuring Equipment) หรือระบบการวัด (Measuring System) หรือคาที่แสดงโดยเครื่องวัดที่เปนวัสดุ (Reference Material) กับคาสมนัยมาตรฐานที่รูปริมาณวัด (Measuring Standard) ภายใต เงื่อนไขที่กําหนดไว
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
29
การสอบเทียบ (Calibration) z
เงื่อนไขที่กําหนด z
เครื่องมือวัดที่ตองการรูคา (Equipment)
z
เครื่องมือวัดมาตรฐานที่รูคาความถูกตองแลว (Master)
z
วิธีการสอบเทียบที่ทวนสอบไปยังมาตรฐานระดับชาติ หรือ นานาชาติได
z
ผูทําการสอบเทียบที่มีความรูความสามารถ
z
สภาวะแวดลอมที่จําเปนตองควบคุม QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
30
15
• หองปฏิบัติ (Laboratory) หมายถึง หนวยงานที่ทําการสอบเทียบ (Calibration) และ/หรือทดสอบ (Testing) หมายเหตุ 1. ในกรณี ที่ ห อ งปฏิ บั ติ ก ารเป น เพี ย งส ว นหนึ่ ง ขององค ก รที่ มี กิ จ กรรมอี่ น นอกเหนือจากกการสอบเทียบและทดสอบ คําวาหองปฏิบัติการ จะหมายถึงสวนขององคกรที่ เกี่ยวกับกระบวนการสอบเทียบและทดสอบเทานั้น 2. ในที่นี้คําวาหองปฏิบัติการหมายถึง หนวยงานที่ทําการสอบเทียบหรือทดสอบ ไมวา จะเปนหองปฏิบตั ิการชนิดใดชนิดหนึ่งดังตอไปนี้ หองปฏิบัติการถาวร หองปฏิบัติการชั่วคราว (Temporary Facility) หรือ หองปฏิบัติการเคลื่อนที่ (Mobile Facility) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
31
• ความเที่ยงตรง (Accuracy) หมายถึง ความคลาดเคลื่อน (Error) สูงสุดที่ยอมใหมีไดเมื่อใชงานภายใต เงื่อนไขและสภาวะตามขอกําหนด หรือกลาวอีกอยางหนึ่งไดวา คือตัวชี้วา เครื่องมือวัดนั้นสามารถแสดงคาวัดไดใกลเคียงกับคาจริงของสิ่งที่ทําการวัด เพียงใด
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
32
16
• ความเที่ยงตรง (Accuracy) • MIL-STD-45662A : กําหนดวาเครื่องมือมาตรฐานที่จะนํามาสอบเทียบ เครื่องมือวัด ตองมีความถูกตองสูงกวาเครื่องมือวัดที่จะถูกสอบเทียบอยางนอย 4~10 เทา
• ISO 10012-1 : กําหนดวาเครื่องมือมาตรฐานที่จะนํามาสอบเทียบเครื่องมือวัด ตองมีความถูกตองสูงกวาเครื่องมือวัดที่จะถูกสอบเทียบอยางนอย 3~10 เทา QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
33
ความคลาดเคลื่อนของการวัด (Error of measurement)
หมายถึง ผลของการวัด (คาที่อานได หรือคาที่ไดจากเครื่องมือวัด) ลบดวยคา จริง (คือคาที่ไดตกลงกันไว หรือคาจาก Master) ของสิ่งที่ตองการวัด หรือ ความคลาดเคลื่อน = คาที่อานได (Reading value) – คาจริง (True value) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
34
17
การแกไขใหถูกตอง (Correction)
หมายถึง เปนคาซึ่งเปนผลบวกทางพีชคณิตสําหรับชดเชยผลการวัดที่ไม ถูกตอง (Uncorrected result) ของระบบที่มีความผิลพลาด โดยคา Correction มี คาเทากับความผิดพลาดของระบบ (Error) แตเครื่องหมายตรงขามกัน นั่นคือ Correction = - (Error) = True value - Reading value
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
35
ความไมแนนอนในการวัด (Uncertainty of measurement)
หมายถึง พารามิเตอรที่เกี่ยวของกับผลการวัดซึ่งบอกลักษณะการกระจาย ของคา ซึ่งสามารถบอกคาของสิ่งที่ถูกวัดอยางสมเหตุสมผล หรือคํานิยามในทาง ปฏิบัติคือ “ การประมาณการวาคาวัดของทานมีความใกลเคียงอยางไรกับคาที่ แทจริง ” QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
36
18
ความไมแนนอนในการวัด (Uncertainty of measurement) • ความไมแนนอนนั้นจะรวมปริมาณทางมาตรวิทยาทั้งหมดที่ควบคุมไมได ระหวางทําการสอบเทียบ เชน • สภาวะแวดลอม • อุณหภูมิ • ความดันบรรยากาศ • ความชื้น • แรงโนมถวงของโลก ณ ที่นั้น QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
37
ความไมแนนอนในการวัด (Uncertainty of measurement) • ความไมแนนอนของมาตรฐานที่ใช • ความไมคุนเคยกับอุปกรณที่ใช • จํานวนการถายทอดมาตรฐาน (ความไมแนนอนจะเกิดขึ้นทุก ๆ การ ถาย ทอด) • วิธีการบันทึกขอมูล และวิธีการสงขอมูล • วิธีการสอบเทียบ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
38
19
ความสามารถสอบกลับได (Traceability)
หมายถึง คุณสมบัติของผลลัพธของการวัดที่สามารถหาความสัมพันธ กับมาตรฐานที่เหมาะสม ซึ่งโดยทั่วไปจะเปนมาตรฐานสากลหรือมาตรฐาน แหงชาติ และความสัมพันธนี้จะผานการเปรียบเทียบกันเปนลูกโซอยางไมขาด ตอน
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
39
ความละเอียด (Resolution)
หมายถึง คาเล็กหรือคาละเอียดที่เครื่องมือวัดสามารถบอกคาได เชนถารู Resolution ของเครื่องมือวัด ก็จะสามารถประเมินไดวาเครื่องมือวัดสามารถวัด คาละเอียดไดเพียงใด เชน 1 mm หรือวัดไดละเอียดถึง 1 μm (1 ใน 1,000 ของ mm)
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
40
20
การทวนสอบ (Verification)
หมายถึง การยืนยันโดยการตรวจสอบและมีหลักฐานแสดงวาเปนไปตาม ขอกําหนดที่ระบุไว หมายเหตุ การทวนสอบจะเปนเครื่องชวยตรวจความเบี่ยงเบนระหวาง ค า ที่ ชี้ บ อกโดยเครื่ อ งมื อ วั ด กั บ ค า สมนั ย ที่ รู ข องปริ ม าณที่ วั ด ว า น อ ยกว า ค า ผิดพลาดที่ยอมใหสูงสุด (Maximum Allowable Error) ตามที่ระบุในมาตรฐาน หรือกฎระเบียบหรือคุณลักษณะเฉพาะของการจัดการเครื่องวัด QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
41
การทวนสอบ (Verification)
ผลการทวนสอบสามารถทํ า ให ตั ด สิ น ใจได ว า จะยั ง คงนํ า มาใช ห รื อ จะตองทําการปรับแตง (Adjustment) หรือจะตองซอมแซม หรือลดเกรด หรือติด ปายหามใช หรือกําหนดชวงใชงาน ในทุกกรณีดังกลาวตองมีรายละเอียดประวัติ การทวนสอบที่เปนลายลักอักษรและเก็บรักษาไวในประวัติของเครื่องมือวัดแต ละเครื่อง QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
42
21
Implementation For Calibration System Control
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
43
Calibration System ระบบเอกสาร (Document System) z ขั้นตอนการปฏิบัติ (Procedure Manual) z คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) z บัญชีรายการเครื่องมือวัด (Measuring Equipment Lists) z เครื่องมือวัดมาตรฐาน (Working Standard) z เครื่องมือวัดที่ตองสอบเทียบ (Calibration) z เครื่องมือวัดที่ไมตองสอบเทียบ (Un calibration) z
Jig and Checking Fixture
z
หองปฏิบัติการภายนอก (Outside Laboratory) / Scope QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
44
22
Calibration System ระบบเอกสาร (Document System) (ตอ) z
z
แผนการสอบเทียบ (Calibration Schedule) z
สอบเทียบภายใน (Internal)
z
สอบเทียบภายนอก (External)
วิธีการปฏิบัติ (Work Instruction) z
วิธีการสอบเทียบ (Calibration Method)
z
การหาคาหาความไมแนนอนในการวัด (Uncertainty)
z
การประเมินหองปฏิบัติการภายนอก (Outside Laboratory Evaluation) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
45
Calibration System ระบบเอกสาร (Document System) (ตอ) z มาตรฐานอางอิง (Standard) z Calibration and / or Testing Standard z JIS z ISO z BS z ASTM z อื่น ๆ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
46
23
Calibration System บันทึกคุณภาพ (Quality Record) z
ประวัติเครื่องมือวัด (Measuring Equipment Record)
z
ผลการสอบเทียบ (Calibration Result Record)
z
การทวนสอบผลิตภัณฑ (Production Verification Record)
z
การควบคุมสภาวะแวดลอม (Environmental Control Record)
z
z
ใบรับรองผลการสอบเทียบ และ/หรือทดสอบ (Certificate of Calibration and / or Testing) (สอบเทียบภายนอก) การฝกอบรม (Training) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
47
Calibration System ระบบการชี้บง (Identification System) z สติ๊กเกอรหรือปายสถานะ (Sticker or Labeling) z
ผานการสอบเทียบ (Calibrated Pass)
z
ไมผานการสอบเทียบ (Calibrated Fail)
z
ปองกันการปรับแตง (Adjustment Protect)
z
ซอมแซม / แกไข
z
อื่น ๆ ตามความเหมาะสม เชน กําหนดชวงการใชงาน QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
48
24
Calibration System ระบบการชี้บง (Identification System) z รหัสเครื่องมือวัด (Code) z ชนิด (Type) z ระดับของเครื่องมือวัด (Level) z Master (A) z เครื่องมือวัดที่ใชตัดสินคุณภาพของผลิตภัณฑ (B) z เครื่องมือวัดทั่วไป (C) z หนวยงานผูใช (Section of User) z ลําดับที่ (Number) z เชน VER-B-QC-001 QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
49
Calibration System คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) ประกอบดวย z
ระบบคุณภาพ (Quality System) z
ผังองคกร (Organization Chart)
z
ผังการทวนสอบกลับได (Traceability Chart)
z
นโยบายคุณภาพ (Quality Policy)
z
ขอบเขตการปฏิบัติการ (Scope)
z
เอกสารขั้นตอนปฏิบัติและวิธีการ (Procedure and Instruction) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
50
25
Calibration System คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) ประกอบดวย z คุณสมบัติของบุคลากร (Personal
Qualify) / หนาที่และความสามารถ
ในการสอบเทียบ / ทดสอบ z
หัวหนาหองปฏิบัติการทําหนาที่ในการตัดสินผลการดําเนินการ (Supervisor ; making professional Judgment)
z
เจาหนาที่ปฏิบัติการ (Appraiser) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
51
Calibration System คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) ประกอบดวย z
ขั้นตอนการทดสอบและชี้บงผลิตภัณฑ (Product Identification) z
การรับเขา (Receipt)
z
การชี้บง (Identification)
z
การเคลื่อนยาย (Handling)
z
การปองกัน (Protection)
z
การจัดเก็บ (Retention)
z
การกําจัด (Disposal)
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
52
26
Calibration System คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) ประกอบดวย z
การควบคุมกระบวนการ (Process Control) z
การเฝาติดตาม (monitor)
z
การควบคุม (Control)
z
การบันทึก (Record)
z
สภาพแวดลอม (Environment) z
อุณหภูมิ (Temperature)
z
ความชื้น (Humidity)
z
อื่น ๆ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
53
Calibration System คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) ประกอบดวย z
วิธีการสอบเทียบ และ/หรือการทดสอบ (Test and/or Calibration Method)
z
การสุมตัวอยาง (Sampling) อางอิงตาม z
มาตรฐานระดับนานาชาติ (International Standard)
z
มาตรฐานระดับทองถิ่น (Regional Standard)
z
มาตรฐานระดับชาติ (National Standard)
z
มาตรฐานที่กําหนดขึ้นเองและยอมรับจากลูกคา (agreement with the customer) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
54
27
Calibration System คูมือคุณภาพของหองปฏิบัติการ (Laboratory Quality Manual) ประกอบดวย z วิธีการทางสถิติ (Statistical Method) z
Xbar-R chart
z
X-MR chart
z
Bias
z
Linearity
z
GR&R QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
55
Calibration Method วิธีการสอบเทียบ
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
56
28
ทางเลือกสําหรับการสอบเทียบเครื่องมือวัดขององคกร 1.
สอบเทียบโดยหนวยงานของตนเอง (มี Calibration Laboratory เอง)
2.
สงไปสอบเทียบยังหนวยงาน / สถาบันภายนอกเปนหนวยงาน / สถาบันที่มี หองสอบเทียบที่เชื่อถือได
3.
สอบเทียบโดยหนวยงาน / สถาบันภายนอก มาบริการสอบเทียบยังโรงงาน สําหรับเครื่องมือวัดที่สามารถดําเนินการสอบเทียบแบบ ON-SITE ได
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
57
•ทางเลือกสําหรับการสอบเทียบเครื่องมือวัดขององคกร •สงไปสอบเทียบ ยังหนวยงาน / สถาบันภายนอก หนวยงาน / สถาบันภายนอก มาบริการสอบเทียบยังโรงงานสําหรับเครื่องมือวัดที่ สามารถดําเนินการสอบเทียบแบบ ON-SITE ได ผานการรับรอง ISO/IEC 17025 เปนเจาของแบรน (OEM) ยอมรับโดยลูกคา อื่น ๆ ตาม Management system ที่ประยุกตใช QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
58
29
ชวงระยะเวลาการสอบเทียบ (Calibration Interval) เพื่อที่จะทําใหเหมาะสมเกี่ยวกับระยะเวลาสําหรับการสอบเทียบใหม ควรจะนําสิ่ง ตตอไปนี้มาประเมินดวย 1. ความเที่ยงตรงที่ตองการ 2. ผลการสอบเทียบครั้งที่แลว 3. คุณสมบัติจําเพาะของเครื่องมือวัด 4. ความบอยและวิธีใชงานเครื่องมือวัด 5. วิธีขนยายและวิธีการจัดเก็บเครื่องมือวัด 6. ความเปนไปไดที่จะตรวจสอบระหวางการสอบเทียบ 7. อิทธิพลหรือผลกระทบจากความเที่ยงตรงของเครื่องมือวัดที่มีตอผลิตภัณฑ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
59
z ลําดับขั้นตอนในการสอบเทียบเครื่องมือวัด
จัดเตรียมความพรอม ทําความสะอาด
ตรวจสอบสภาพทั่วไป
ทําการสอบเทียบ
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
60
30
z ลําดับขั้นตอนในการสอบเทียบเครื่องมือวัด
บันทึกผลการสอบเทียบ ประเมินผลการสอบเทียบ แสดงสถานะเครื่องมือวัด จัดทําประวัติเครื่องมือวัด QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
61
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด การเตรียมความพรอมในการสอบเทียบ z จัดเตรียม Master โดย z
Accuracy ของ Master = (Accuracy ของเครื่องมือวัด) / (3~10)
z ปรับตั้งอุณหภูมิของหองสอบเทียบใหไดตามมาตรฐาน
• ISO 544-1976 หรือ ชี้บง 3 สภาวะมาตรฐานสําหรับการทดสอบ โดย แนะนําไวที่ 23 องศาเซลเซียส, ความชื้น 50 % RH และคาความดัน บรรยากาศไมต่ํากวา 86 Kpa ไมเกิน 106 Kpa • JIS Z 8703 (1983) : Standard atmospheric conditions for testing QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
62
31
คา Tolerance ของสภาวะมาตรฐาน Tolerance ของอุณหภูมิระบุในตาราง โดยขึ้นอยูกับวัตถุประสงคของการทดสอบ
CLASS
TOLERANCES ( + 0C )
Class 0.5 Temperature
0.5
Class 1.0 Temperature
1
Class 2.0 Temperature
2
Class 5.0 Temperature
5
Class 15 Temperature
15
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
63
Tolerance ของความชื้น ระบุในตาราง โดยขึ้นอยูกับวัตถุประสงคของการทดสอบ CLASS
TOLERANCES ( + % RH )
Class 2 Humidity
2
Class 5 Humidity
5
Class 10 Humidity
10
Class 20 Humidity
20
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
64
32
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด การเตรียมความพรอมในการสอบเทียบ z นําเครื่องมือวัด และ Master มาปรับอุณหภูมิ (ไมนอยกวา 30 นาที) z จัดเตรียมอุปกรณ z
ชุดทําความสะอาด
z
Accessory
z
Jig / Fixture
z
อุปกรณปรับตั้งคา หรือ Set up QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
65
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ทําความสะอาดเครื่องมือวัด z
เลือกใชอุปกรณที่เหมาะสม / z หลีกเลี่ยงการใชผา หรือวัสดุที่มีการเปอยยุย หรือเปนขุยไดงาย z การใชน้ํามัน หรือน้ํายาตาง ๆ ตองพิจารณาถึงผลกระทบตอเครื่องมือวัดและ
Master ที่ใช (การกัดกรอน หรือทําลายหนาสัมผัส) z
ทําความสะอาดจุดที่เกี่ยวของกับตําแหนงการวัด และการเคลื่อนที่ตาง ๆ
z
ตองทําความสะอาดทั้งตัว Master และเครื่องมือวัด
z
ตองใสถุงมือเพื่อปองกันเหงื่อสัมผัสกับ Master และเครื่องมือ (เกิดสนิม) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
66
33
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ตรวจสอบสภาพทั่วไป (Appearance Check ) z
คุณสมบัติดานกายภาพ (จุดจับชิ้นงาน)
z
ความชัดเจนของ Scale / การแสดงคา
z
การเคลื่อนที่ / การเลื่อนตําแหนงของจุดวัด
z
ความสามารถในการอานคา / การตอบสนองตอคาที่เปลี่ยนแปลง
ถาไมเหมาะสม ตองทําการปรับตั้ง หรือซอมแซมกอนการสอบเทียบตอไป QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
67
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด การสอบเทียบ (Calibration) z
กํ า หนดจุ ด วั ด หรื อ ค า การวั ด ที่ ชั ด เจน / คงที่ และครอบคลุ ม minimum, medium และ maximum ของจุดใชงาน
z
กําหนดจุดวัด 4~10 จุด / ชวงการใชงาน (10 % < ของ Range < 90%)
z
ทําการวัดคาเทียบกับ Master ที่กําหนดไว
z
ทําการวัดซ้ํา 3~5 คาตอจุดวัดที่ตําแหนงเดิม QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
68
34
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด การสอบเทียบ (Calibration) z
ต อ งอ า นค า อย า งระมั ด ระวั ง ด ว ยวิ ธี ก ารที่ ถู ก ต อ งตามค า ที่ แ สดงของ เครื่องมือวัดนั้น ๆ z อานตามความสามารถจริงของเครื่อง (ปดขึ้น / ลง ตามเงื่อนไข)
z
ลงขอมูลในบันทึกผลการฝกอบรมอยางระมัดระวัง z ลงจุดทศนิยมตามคา Resolution ของเครื่อง
z
สอบเทียบใหครอบคลุม Parameter การใชงานของเครื่อง QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
69
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด บันทึกผลการสอบเทียบ z
ใชแบบฟอรมการบันทึกที่เหมาะสม เฉพาะเจาะจงในแตละเครื่องมือวัด
z
ทําการบันทึกผล ฯ ทันที ที่สอบเทียบเสร็จ (บันทึกเปนคา ๆ / ครั้ง)
z
ลงขอมูลความผิดปกติของเครื่องมือวัดที่เกิดขึ้น ระหวางทําการสอบเทียบ เช น การกระพริ บ ของเครื่ อ ง, การแสดงสั ญ ลั ก ษณ ต า ง ๆ บนหน า จอ แสดงผล หรือคา Error ตาง ๆ
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
70
35
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ประเมินผลการสอบเทียบ z
คํานวณคาเฉลี่ย (Average)
z
คํานวณคาผิดพลาดของเครื่องมือวัด (Error) z Error = คาจากเครื่องมือวัด (Reading value) – คาจาก Master (True value)
z
คํานวณคา Uncertainty ของระบบการวัด z Uncertainty ที่ระดับความเชื่อมั่น 95 % (U report) z Uc
=
Ua2 + Us2 + Ur2
z U report
=
Uc x 2 QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
71
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ประเมินผลการสอบเทียบ z
ระบุเกณฑการยอมรับ / Accuracy ของเครื่องมือวัด z จากจุดใชงาน z จาก Spec ของเครื่องมือวัด (ตาม Catalog ตาง ๆ) z จาก International standard ตาง ๆ เชน JIS, ISO, ASTM เปนตน
z
คํานวณคาผิดพลาดรวม (Total Error) z Total Error
= (Error)2 + (Uncertainty)2 QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
72
36
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ประเมินผลการสอบเทียบ z
การระบุเกณฑการยอมรับ / Accuracy ของเครื่องมือวัด z จากจุดใชงาน z
เกณฑการยอมรับ = + (Tolerance ของผลิตภัณฑ) / (3~10)
z เชน เกณฑการยอมรับของ Vernier
caliper สําหรับวัดชิ้นงานที่มี Spec
= 20.00 + 0.03 mm คือ z
เกณฑการยอมรับ
= + (0.03) / (3) mm = + 0.01 mm
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
73
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ประเมินผลการสอบเทียบ z
เปรียบเทียบคา Total Error กับเกณฑการยอมรับของเครื่องมือวัดดังกลาว z ถาสอบเทียบแลวผาน ใหพิจารณาความจําเปนในการปรับตั้ง คาเครื่องมือวัด
ใหม (ตองสอบเทียบใหม) z
ถาสอบเทียบแลวไมผาน ตองดําเนินการ z
ทวนสอบผลิตภัณฑที่ถูกตัดสินคาโดยเครื่องมือวัดดังกลาว
z
พิจารณาความเปนไปไดในการปรับตั้ง / ซอม / แกไข
z
สอบเทียบซ้ํา QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
74
37
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด ประเมินผลการสอบเทียบ z ถาสอบเทียบแลวไมผาน ตองดําเนินการ z
z
แจงใหลูกคาทราบ ถาไดมีการสงมอบผลิตภัณฑที่ผานการตัดสิน คาโดยเครื่องมือวัดดังกลาวใหลูกคาไปแลว (ผลิตภัณฑตองสงสัย) กําหนดจุดใชงานเฉพาะ / นําคาแกไปใชงาน (ถา Error คงที่) z
คาแก (Correction) = - คาผิดพลาด (Error)
z ทุกกิจกรรมตองจัดทําเปน “บันทึก” QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
75
ลําดับขั้นตอนของการสอบเทียบเครื่องมือวัด การแสดงสถานะเครื่องมือวัด z
ทําการชี้บงเครื่องมือวัดตามสถานะ และสัญลักษณที่กําหนด
จัดทําประวัติเครื่องมือวัด z
แสดงผลการสอบเทียบในชวงเวลาที่ผานมา
z
หนวยงานที่ไดสอบเทียบ (สอบเทียบภายนอก)
z
การซอม / แกไข / ปรับคา
z
การทวนสอบผลิตภัณฑ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
76
38
Calibration Certificate ใบรับรองผลการสอบเทียบ
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
77
Traceability Chart National Standard Reference Standard Working Standard Measuring and test equipment Products QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
78
39
ใบรับรองผลการสอบเทียบ (Calibration Certificate) EAL (European Accreditation Organization of Laboratory) ไดกําหนดแนวทางสําหรับ ใบรับรองการสอบเทียบขึ้น โดยระบุวาควรจะมีขอมูลเหลานี้ในใบรับรอง 1.
คําวา ใบรับรอง (Certification)
2.
ชื่อและที่อยูของหองปฏิบัติการที่ทําการสอบเทียบ (Address)
3.
ระบุชื่อลูกคาหรือการชี้บงของใบรายงานผล (เลขลําดับที่ หรือ Certificate No.)
4.
ระบุชื่อเครื่องมือวัดที่ทําการสอบเทียบ(Name of measuring equipment) รวมถึง Model และSerial No. QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
79
ใบรับรองผลการสอบเทียบ (Calibration Certificate) (ตอ) 5.
6. 7.
8. 9. 10. 11.
วันเดือนปที่สอบเทียบ (Calibration date) และวันที่ออกใบรับรอง (Issue date) รายละเอียดทางเทคนิค (Basis of test) การบงชี้เครื่องมือที่ใชพรอมความสามารถสอบกลับได (Standard & traceability to) เงื่อนไขสภาวะแวดลอม (Laboratory environment) ผลการวัดและคาผิดพลาด (Calibration data & error) ความไมแนนอนของการสอบเทียบ (Uncertainty of measurement) ลายมือชื่อและตําแหนงผูรับผิดชอบ (Calibrate & Approve by) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
80
40
Accuracy ความเที่ยงตรงของเครื่องมือวัด
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
81
ความเที่ยงตรง (Accuracy) หมายถึง ความคลาดเคลื่อน (Error) สูงสุดที่ยอมใหมีไดเมื่อใชงานภายใต เงื่อนไขและสภาวะตามขอกําหนด หรือกลาวอีกอยางหนึง่ ไดวา คือตัวชี้วา เครื่องมือวัดนั้นสามารถแสดงคาวัดไดใกลเคียงกับคาจริงของสิ่งที่ทําการวัด เพียงใด
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
82
41
System Accuracy ในการคํานวณหาคา Accuracy รวมของเครื่องมือวัดฯ ที่เปนชุดสามารถคํานวณ ไดจากสูตร Accuracy รวม = [Accuracy 1]2 + [Accuracy 2]2
หมายเหตุ กอนที่จะนํา Accuracy แตละตัวมาหา Accuracy รวมตองทําใหอยูใน แบบเดียวกันกอน
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
83
System Accuracy (ตอ) ตัวอยาง Thermometer ชนิด Portable ประกอบดวยตัวอาน (Indicator) ที่มี Accuracy + 1 % Rdg และหัววัด (Probe) ชนิด Thermocouple Type K ที่มี Accuracy + 2.2 0C ดังนัน้ ที่จุดใชงาน 150 0C Thermometer ดังกลาวจะมี Accuracy รวมที่จุดใช งาน 150 0C Indicator มี Accuracy = (+ 0.01)(150) = + 1.5 0C Probe มี Accuracy = + 2.2 0C ดังนั้น Accuracy รวม
= + (1.5)2 + (2.2)2 = + 2.66 0C QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
84
42
ความเที่ยงตรง (Accuracy) การอานคา Accuracy คํานี้ใชบอก Error สูงที่สุดที่เราจะไดจากการนําเครื่องมือวัดฯ ไปวัดคาตัวแปร โดย ปกติ Accuracy มักจะถูกบงบอกดวยความไม Accuracy ซึ่งอาจปรากฏไดหลายรูปแบบ คือ 1. ในรูปของตัวแปรที่เราวัด เชน บอกวา Vernier Caliper ขนาด 0 – 150 mm มี Accuracy + 0.02 mm หมายความ วา คาผิดพลาดสูงสุดของ Vernier Caliper ดังกลาวอยูที่ + 0.02 mm สําหรับคาที่อานได ทุก ๆ คา QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
85
ความเที่ยงตรง (Accuracy) (ตอ) 2. ในรูปของเปอรเซ็นตของ Full Scale (FS) ของเครื่องมือวัดฯ เชน Accuracy + 0.5 % FS ของมิเตอรที่วัดไดสูงสุด 5 โวลต หมายความวา คา ผิดพลาดสูงสุดที่ไดเปน (+ 0.005)(5) = + 0.025 โวลต สําหรับคาที่อานไดทุก ๆ คาของ มิเตอรดังกลาว
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
86
43
ความเที่ยงตรง (Accuracy) (ตอ)
3. ในรูปของเปอรเซ็นตของชวงกวาง (Span) ของเครื่องมือวัด เชน Accuracy + 0.3 % of Span ของ Pressure Gauge ขนาด 20 – 50 psi ดังนั้นความ ผิดพลาดสูงสุดของ Pressure gauge เปน (+ 0.003)(50-20) = + 0.09 psi สําหรับคาที่ อานไดทุก ๆ คาของในชวง 20 – 50 psi ของ Pressure Gauge ดังกลาว
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
87
ความเที่ยงตรง (Accuracy) (ตอ)
4. ในรูปของเปอรเซ็นตของคาจริงที่อานได (Reading = Rdg) เชน Thermometer มี Accuracy + 0.1 % Rdg ที่จุดใชงานอานคาได 80 0C ดังนั้นความ ผิดพลาดของ Thermometer ที่จุดใชงานดังกลาวคือ (+ 0.001)(80) = + 0.08 0C
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
88
44
ความเที่ยงตรง (Accuracy) (ตอ) 5.
ในรูปความละเอียด (Resolution หรือ Graduation) ของเครื่องมือวัดฯหรือ
ความสามารถในการอานไดละเอียดสุด (Readability) เชน เครื่องชั่งขนาด 1 kg / Resolution 0.01 g มี Accuracy + 2 Readability ดังนั้นเครื่อง ชั่งดังกลาวมีความผิดพลาดสูงสุดเปน (+ 2)(0.01) = + 0.02 g สําหรับคาที่อานไดทุก ๆ คาของเครื่องชั่งดังกลาว QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
89
ความเที่ยงตรง (Accuracy) (ตอ)
6. ในรูปผสม เชน DMM มี Accuracy + (1 % Rdg + 1 Digit) ที่จุดใชงานอานคาได 100.0 โวลต ดังนั้นความผิดพลาดของ DMM ที่จุดใชงานดังกลาวคือ + {(0.01)(100) + (1 Digit = 0.1)} = + 1.1 โวลต
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
90
45
Uncertainty of measurement ความไมแนนอนในการวัด
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
91
ความไมแนนอนในการวัด (Uncertainty of measurement) หมายถึง พารามิเตอรที่เกี่ยวของกับผลการวัดซึ่งบอกลักษณะการกระจาย ของคา ซึ่งสามารถบอกคาของสิ่งที่ถูกวัดอยางสมเหตุสมผล หรือคํานิยามในทางปฏิบัติคือ “ การประมาณการวาคาวัดของทานมีความ ใกลเคียงอยางไรกับคาที่แทจริง ”
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
92
46
ผลกระทบจากคาความไมแนนอนในการวัด Upper Spec. Limit
.
.
A
B Lower Spec. Limit
เครื่องมือวัด A มีคาความไมแนนอนมากกวาเครื่องมือวัด B ทําใหการแยกแยะ ผลิตภัณฑดี – เสีย ของเครื่องมือวัด A เลวกวาเครื่องมือวัด B
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
93
ความไมแนนอนในการวัด (Uncertainty of measurement) ความไมแนนอนนั้นจะรวมปริมาณทางมาตรวิทยาทั้งหมดที่ควบคุมไมได ระหวางทําการ สอบเทียบ เชน • สภาวะแวดลอม • อุณหภูมิ • ความดันบรรยากาศ • ความชื้น • แรงโนมถวงของโลก ณ ที่นั้น • ความไมแนนอนของมาตรฐานที่ใช • ความไมคุนเคยกับอุปกรณที่ใช • จํานวนการถายทอดมาตรฐาน (ความไมแนนอนจะเกิดขึ้นทุก ๆ การถาย ทอด) • วิธีการบันทึกขอมูล และวิธีการสงขอมูล • วิธีการสอบเทียบ QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
94
47
Uncertainty of measurement ความไมแนนอนในการวัด
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
95
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน ในการเลือกใชเครื่องมือวัดเพื่องานหนึ่ง ๆ สิ่งสําคัญไมไดอยูที่การ เลือกใชเครื่องมือวัดที่มีความผิดพลาดนอยที่สุดที่จะหาไดเทานั้น แตสิ่งที่ควรคํานึง คือความเหมาะสมในการใชงาน ทั้งนี้เพราะมีปจจัยหลายอยางเขามาเกี่ยวของใน การกําหนดความเหมาะสม หรือความเปนไปไดในการจะนําเครื่องมือวัดมาใชงาน คือ 1. ราคาของเครื่องมือวัด (price) 2. วิธีการใชงาน (procedure) 3. การดูแลรักษา (maintenance) 4. ความผิดพลาดนอยสุดที่ตองการ (accuracy) 5. ความสามารถในการทําการสอบเทียบ (calibration) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
96
48
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 1. ราคาของเครื่องมือวัด (price) เครื่องมือวัดที่มีความผิดพลาดนอยเทาใด จะมีราคาสูงขึ้นเทานั้น พอจะ ประมาณการไดวาเครื่องมือวัดรายการหนึ่งที่มีความผิดพลาดนอยกวาอีก รายการหนึ่ง 10 เทา ราคาจะแตกตางกันประมาณ 10 เทาดวยเชนกัน
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
97
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 2. วิธีการใชงาน (procedure) ยิ่ ง เครื่ อ งมื อ วั ด ที่ มี ค วามผิ ด พลาดน อ ยเท า ใด วิ ธี ก ารใช เ ครื่ อ งมื อ วั ด ปริมาณที่จะวัด จะมีขั้นตอนที่ซับซอนมากขึ้นหรือปจจัยที่ตองควบคุมก็มี มากขึ้นเชน สภาวะแวดลอมตาง ๆ หากไมเชนนั้นนอกจากจะสงผลตอการ วัดแลว ยังจะสงผลตอความทนทานในการใชงาน (reliability) ดวย
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
98
49
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 3. การดูแลรักษา (maintenance) และขอควรระวังในการใชงาน จะยุงยากมากขึ้นสําหรับเครื่องมือวัดที่มี ความผิดพลาดนอย
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
99
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 4. ความผิดพลาดนอยสุดที่ตอ งการหรือความถูกตองของเครื่องมือวัด (accuracy) มีมาตรฐานกําหนดเปนแนวทางในการกําหนดวา เครื่องมือมาตรฐานที่จะนํามาสอบ เทียบเครื่องมือวัด ตองมีความถูกตองสูงกวาเครื่องมือวัดที่จะถูกสอบเทียบอยางนอย 4~10 เทา (MIL-STD-45662A), 3~10 เทา (ISO 10012-1) กฎเกณฑนี้สามารถนํามาใชกับการ เลือกเครื่องมือวัดที่จะนํามาใชในการตรวจสอบหรือควบคุมการผลิตโดยความถูกตอง ต่ําสุดหรืออยางนอยของเครื่องมือที่จําเปน เทียบกับคาทีย่ อมรับได (tolerance) หรือสเปค (specification) ของผลิตภัณฑได QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
100
50
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 4. ความผิดพลาดนอยสุดทีต่ องการหรือความถูกตองของเครือ่ งมือวัด (accuracy) ตัวอยาง ในขัน้ ตอนการตัดขนาดของอะลูมิเนียม ความยาวของแทงอะลูมิเนียมที่ ตองควบคุม โดยกําหนดใหคาสเปคของงานอยูที่ 10 + 1 mm ดังนั้นความถูกตองอยาง นอยของเครื่องมือวัดที่จะนํามาใชเทากับ (+ 1 mm / 3 = + 0.33 mm) สําหรับการกําหนดความถูกตองของมาตรฐาน (Master) ที่ใช ใชหลักเกณฑ เดียวกัน นั้นคือหาความถูกตองอยางนอยของมาตรฐานเทียบกับความถูกตองของ เครื่องมือวัดที่จะสอบเทียบ ตัวอยาง จากผลในตัวอยางแรก หาความถูกตองอยางนอยของมาตรฐานที่นํามาใช สอบเทียบความถูกตองอยางนอยของมาตรฐานที่ใชเทากับ (+ 0.33 mm / 3 = + 0.11 mm) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
101
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 4. ความผิดพลาดนอยสุดที่ตองการหรือความถูกตองของเครื่องมือวัด (Accuracy) หมายเหตุ ในทางปฏิบัติ หากไมสามารถเลือกเครื่องมือวัดที่มีความถูกตองต่ําสุด ตรงตามที่ ต อ งการ ก็ ใ ห เ ลื อ กที่ มี ค วามถู ก ต อ งไม เ กิ น ความถู ก ต อ งสู ง สุ ด ที่ จํ า เปนมาใช และในการสอบเทียบอาจกําหนดใหเครื่องมือวัดมีความถูกตองหลัง การสอบเทียบไมเกินสเปคที่ผูผลิตกําหนด ( เชน สเปค กําหนด + 0.01 mm เรา อาจกําหนดใหเปน +0.05 mmได ) แตไมสูงกวาสเปคที่ตองการ ( เชน สเปค ตองการ + 0.1 mm) QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
102
51
ขอควรใสใจสําหรับการจัดหาเครื่องมือวัดมาใชงาน (ตอ) 5. ความสามารถในการสอบเทียบ
เครื่องมือวัดชนิดเคียวกันแตมี range หรือ resolution ที่ตางกันอาจจะตองใช ตัวมาตรฐาน (master) สําหรับการสอบเทียบตางกัน เชนหากหนวยงานสอบเทียบมี gauge block สําหรับการสอบเทียบ vernier ที่ มี range ไมเกิน 150 mm ถาในกรณีที่มีการซื้อ vernier ที่มี range มากกวา 150 mm เขามาใชงาน สงผลใหหนวยงานสอบเทียบนั้นไมสามารถสอบเทียบ vernier ดังกลาว ได และค า resolution ก็ เ ช น กั น สํ า หรั บ ตั ว มาตรฐานที่ ส ามารถสอบเที ย บ เครื่องมือวัดที่มี resolution ไดสูงสุด 0.01 mm ก็ไมสามารถสอบเทียบเครื่องมือวัดที่มี resolution 0.001 mm ไดเชนเดียวกัน ดังนั้นจึงตองพิจารณา range หรือ resolution ที่จําเปนตอการใชงานจริง QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
103
Thank you The End
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 03
QMS Approach Co.,Ltd. / Rev 01
104
52