Fs update magazine 17 by KPMG Nederland

Bankieren in BraziliĂŤ Zakendoen met Bank of China Focus vereist om Nederlands vestigingsklimaat te verbeteren De opmars van m-commerce in Afrika

fs update magazine Voor professionals in de financiĂŤle sector

Nummer 17 2014

De burger bepaalt of er voldoende belasting wordt betaald

Buitenlandse zaken

FS Update Magazine: alle ontwikkelingen belicht FS Update Magazine informeert u over trends en ontwikkelingen in de financiële sector op het gebied van weten regelgeving, toezicht en verslaggeving, strategische heroriëntatie, maar geeft ook onze visie daarop en biedt bruikbare handvatten voor de toepassing hiervan in de praktijk. Deze uitgave van de marktgroep Financial Services verschijnt drie keer per jaar en bevat achtergronden van het nieuws. De dialoog met de markt, een selectie van interessante onderwerpen en nieuwe standpunten bieden bestuurders en beslissers in de financiële sector een nieuw en ruim perspectief. Voor meer informatie: KPMG Financial Services fsmailbox@kpmg.nl www.kpmg.nl/financialservices

2 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

inhoud

6 visie Bankieren in BraziliĂŤ

12 interview Zakendoen met Bank of China

Groei premie-inkomsten in 2013

Key geen data < -10% -10% tot -5% -5% tot -2,5% -2,5% tot 0% 0% tot 2,5% 2,5% tot 5% Nederlands 5% tot 10% > 10%

research Focus vereist om vestigingsklimaat te verbeteren

26 perspectief De opmars van m-commerce in Afrika

ÂŠ 2014 KPMG Advisory N.V.

Groei in 2013 Ontwikkelde landen

Life -0,2%

Opkomende landen Wereld

Feiten & cijfers

24 Non-life 1,1%

Totaal 0,3%

6,4%

8,3%

7,4%

0,7%

2,3%

1,4%

32 expert panel De burger bepaalt of er voldoende belasting wordt betaald

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 3

og even en dan worden – in de tweede helft van oktober 2014 –de resultaten bekend gemaakt van de AQR (Asset Quality Review) en de Stress Test (officieel het Comprehensive Assessment geheten). Banken krijgen na de uitkomst veertien dagen de tijd om aan te geven hoe zij, indien nodig, hun kapitaal gaan versterken. Verder treft de ECB voorbereidingen om nieuwe toezichtstaken op zich te nemen in het kader van een g emeenschappelijk Toezichts mechanisme (Single Supervisory Mechanism). De hoofddoelen zijn het waarborgen van veiligheid en soliditeit van het Europese bankenstelsel en het vergroten van de financiële integratie en stabiliteit in Europa. De ECB begint in november met haar nieuwe toezichthoudende taken. De Nederlandse bankensector, hoewel nog steeds zeer prominent en in totaal ongeveer vier keer zo groot als de Nederlandse economie, is intussen flink gekortwiekt. En dat terwijl Nederlandse banken juist onze eigen multina tionals zouden moeten kunnen volgen naar het buitenland, bepleit Leonique van Houwelingen, Country Executive bij BNY Mellon en bestuurslid van de Foreign Bankers Association (FBA).

4 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Zij zegt: “Als Nederlandse bank wil je onze internationals kunnen bedienen in alle landen waar zij business willen doen en andersom geldt dat ook. Stel je dus attractief op. Verminder de regeldruk voor de kleinere partijen.” Een opvallende uitspraak die zij doet is dat “uiteindelijk het business model van de grootbanken op de schop zal moeten om mee te kunnen met de veranderende wereld.” Zij vertelt ook waarom ze dat vindt. Age Lindenbergh, partner KPMG Advisory, sprak met haar over ‘Nederland vestigingsland’ en over het toezicht door de ECB. Wat kunnen Nederland en Europa van Brazilië leren, een van de grootste economieën ter wereld? Erik Bleekrode, partner KPMG Accountants in Brazilië sprak met Rick Torken, Country Executive ABN AMRO Brazilië. Een land waar de toezichthouder zeer voortvarend te werk gaat. Erik Bleekrode: “Het komt voor dat hier een nieuwe regel van kracht wordt en dat men in de praktijk wel ziet hoe deze uitpakt.” Opvallend is dat de regelgeving voor banken er op zijn minst on par is met WestEuropese landen. Bleekrode: “Internationale wetgeving wordt er snel vertaald naar lokale wetgeving en de toezichthouder is daad krachtig.”

Buitenlandse zaken Hier in Europa krijgt de financiële sector te maken met de implementatie van een nieuwe EU Richtlijn kapitaalvereisten (CRD IV1). Deze biedt een wettelijk kader voor toezicht op banken, beleggingsondernemingen en hun moedermaatschappijen in alle Europese lidstaten. Een (klein) onderdeel in deze richtlijn is countryby-country reporting over hun activiteiten, omzet, werknemers, winstbelasting en ontvangen subsidies per jurisdictie. U leest er meer over in het gesprek met Erik de Gunst (DNB), Jeroen Lammers (VNO-NCW), Niels Groothuizen en Vinod Kalloe (beiden KPMG Meijburg). Mevrouw Caiyan Zhao, General Manager Bank of China (Luxembourg) S.A. Rotterdam Branch en tevens bestuurslid van de FBA, neemt ons mee in de uitdagingen en kansen van deze grote Chinese bank; een bank die zowel een staatsgeleide bank is als een bank met een beursnotering in Hong Kong en Shanghai en onder meer een ijzersterke positie heeft op het gebied van cross-border renminbi

settlement clearing. Jimmy Ji, Direc tor Global China Practice KPMG, sprak met haar. Over cross-border gesproken Cellu lant is een snelgroeiende m-com merce onderneming die in acht landen in Afrika opereert. Een continent met een beperkte fysieke bancaire infrastructuur, hoge kosten om nieuwe bankfilialen te openen en de hoge penetratiedichtheid van mobiele telefoons – deze ingrediënten maken Afrika zeer geschikt voor m-commerce. Banken, telco’s en fintech bedrijven strijden er om de gunst van de consument. FS Update Magazine sprak hierover met Allard Luchsinger en Willem Willemstein van Velocity Capital, investeerder in Cellulant, en met Bisi Lamikanra, partner KPMG Nigeria, en Egheosa Onaiwu, manager KPMG Nigeria. ‘Stel de klant centraal’ is een boodschap die weerklinkt in alle verhalen, zowel voor consumenten als voor corporates. En volg de klant, ook over de grens. Hoe zijn uw ervaringen op

het gebied van buitenlandse zaken, als investeerder over de grens of omgekeerd, als buitenlandse investeerder in Nederland? Laat het ons weten en e-mailt u mij gerust. We wensen u veel leesplezier en goede zaken toe, in binnen- en buitenland.

Edwin Herrie Voorzitter Marktgroep Financial Services herrie.edwin@kpmg.nl

CRD IV, Capital Requirements Directive www.dnb.nl www.toezicht.dnb.nl/4/1/50-203922.jsp

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 5

Visie Bankieren in Brazilië

6 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Een maand lang keek de wereld vol spanning naar het voetbalspektakel in Brazilië –tegen het decor van een onstuimige economie, sociale onrust en naderende verkiezingen. Aan de vooravond van de aftrap van het WK sprak FS Update Magazine met Rick Torken, Country Executive ABN AMRO Bank Brazilië, en Erik Bleekrode, partner KPMG Accountants in Brazilië. Wat betekent het om te bankieren in Brazilië?

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 7

Visie

Erik Bleekrode

Erik Bleekrode, Partner KPMG Accountants in Brazilië in gesprek met: Rick Torken, Country Executive Brazil bij ABN AMRO Bank N.V.

Rick Torken

n augustus 2013 rondde ABN AMRO de overname af van Banco CR2, een kleine particuliere zakenbank. Met deze acquisitie verwierf ABN AMRO een banklicentie voor de Braziliaanse markt waarmee het klanten in de ECT-sector (Energy, Commodities & Transportation) onshore producten kan aanbieden. Rick Torken: “Een Braziliaans bedrijf heeft bij financiering altijd de keuze uit reais met een hoge rente of dollars met een lage rente. Exporteurs kiezen daarom vaak voor dollarfinanciering en dat gebeurt in het algemeen offshore. Er is echter een aantal dollargeïndexeerde leningsproducten dat alleen mag worden verkocht door banken met een onshore banklicentie. Daarom was deze acquisitie van Banco CR2 zeer welkom.” BRIC-land Brazilië Enkele cijfers voor de beeldvorming. Smeltkroes Brazilië kent een grote verscheidenheid aan bevolkingsgroepen en landschappen. Met circa 198 miljoen inwoners en een BNP van ongeveer US$ 800 miljard is de Braziliaanse economie één van de grootste ter wereld. In een land dat 200 keer de omvang van Nederland meet, is São Paulo het financiële centrum, met circa 20 miljoen mensen in het grootstedelijke gebied. Het land is de exporteur van metalen, ertsen en agroproducten: de nummer 1 in koffie, suiker, sinaasappelsap, de nummer 2 in sojabonen, en eveneens groot

8 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

in rundvlees en gevogelte. Torken: “Ter illustratie: van al het sinaasappelsap dat in de wereld buiten de VS wordt gedronken komt 80% uit Brazilië. En die grondstoffenstromen groeien nog steeds door de internationalisering van de economie en de voortdurende groei van de wereldbevolking waardoor de vraag naar grondstoffen stijgt.” Vrijkomende landbouwgrond Het land is vruchtbaar, de landbouwtechnieken zijn verbeterd en de stijging van de energie prijzen heeft geleid tot hogere transportkosten, waardoor de verwerking van grondstoffen dicht erbij huis rendabeler wordt. Torken: ”De grond stoffenstroom groeit ook doordat er steeds meer landbouwgrond beschikbaar komt, buiten het Amazonegebied.” In Brazilië was het de gewoonte om grond aan te kopen als belegging vanwege de jarenlange hyperinflatie, aldus Torken; grond die niet direct gebruikt werd voor landbouw. Nu die periode van hyperinflatie achter de rug is, kiest de huidige generatie ervoor om zijn geld niet langer in grond te steken. Er is sprake van een opkomende spaar-, pensioen- en verzekeringscultuur. Bleekrode: “Opvallend is de groeiende aandacht voor financiële producten met een langere looptijd. Als de inflatie 1000% bedraagt, heeft het immers geen zin om te sparen of te investeren in je pensioen. Die tijd is echter voorbij.”

Onstuimige groei Brazilië kent een onstuimige groei. Werd het land in 1998 nog getroffen door de ‘emerging market’-crisis, nu beschikt het ‘groeiwonder’ over US$ 375 miljard aan valutareserves. Op dit moment lijkt de economische motor te haperen en bedraagt de groei ‘slechts’ 2%. Torken benadrukt het belang om deze cijfers juist te beoordelen. “Voor de belangrijke agroindustriële sector, die circa een kwart van de economie beslaat, was de groei maar liefst 9%, terwijl de stedelijke centra waar circa 70% van de bevolking woont nauwelijks groei liet zien.” Gevolg: de prijzen stegen. In juni 2013 leidde de verhoging van het lokale bus- en metrokaartje van 3 reais naar 3,20 reais tot grote protesten in São Paulo en andere steden waar de infrastructuur ondermaats is. Torken: “Die verhoging lijkt veel, maar veel mensen krijgen de reiskosten terug van hun werkgever.” Deze rellen werden echter het symbool van wat er mis zou zijn met het land: verspilling van overheidsgeld, ongelijkheid en corruptie. De politie trad hard op tegen de demonstranten. Torken: “Brazilië is een bevoordeeld land, rijk aan zoet water, biodiversiteit, landbouwgrond en mineralen. Brazilianen zelf zeggen ‘Brasil, terra abençoada por Deus’ (‘dit land is gezegend door God’) en ‘Deus é Brasileiro’ (‘God is een Braziliaan’). Dat gevoel zit heel diep bij de trotse Braziliaan en als de voorgespiegelde vooruitgang achterwege blijft, ontstaan er frustraties.” Sociale emancipatie In de afgelopen jaren hebben 30 tot 35 miljoen Brazilianen de armoede verruild voor de middenklasse.

orken: “Deze groep gedraagt zich T als burger en begint eisen te stellen op het gebied van veiligheid, zorg, scholing en onderwijs. Maar die verbeteringen komen te langzaam van de grond. Het ontbreekt deze nieuwe middenklasse dus aan perspectief.“ Bleekrode benadrukt dat de beeldvorming rond Brazilië sterk afhangt van het perspectief waarmee men naar dit land kijkt. “Er is een groep die Brazilië alleen kent als ‘groeiwonder’ en bijna als West-Europees land beschouwt en schrikt van wat zich hier nu afspeelt, uitvergroot door de media. Een andere groep heeft de militaire dictatuur die duurde tot 1985 nog meegemaakt en weet dat dit land een ongekende ontwikkeling heeft doorgemaakt. Beide vertrekpunten leiden tot een ander beeld van Brazilië.”

Brazilië is een bevoordeeld land, rijk aan zoet water, biodiversiteit, landbouwgrond en mineralen.”

Jonge democratie Het WK Voetbal, de presidentsverkiezingen van oktober, de Olympische Spelen van 2016 – het land ligt onder een vergrootglas. Torken: “Brazilië is een jonge democratie die volwassen wordt. Voor het eerst wordt de politieke strijd grotendeels uitgevochten op social media. Burgers worden zich bewust van hun stem

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 9

Visie

en dankzij internet weet men ook wat er elders in dit onmetelijke land gebeurt.” De huidige regering heeft betaalbaar internet uitgerold in veel arme wijken waardoor Brazilianen met een laag inkomen thuis over Wi-Fi beschikken. Bleekrode: “Politiek wordt hier bedreven zoals in Mediterrane landen, met passie en emotie. Tegelijkertijd zijn de issues die hier spelen vele malen groter dan elders.” Hij beschrijft dat de laatste openbare protesten dateren uit eind jaren ‘90. ”Het zit niet in de aard van de bevolking om te protesteren en het is nog onduidelijk of de onlusten klein blijven, of dat ze een klein maar vast onderdeel worden van het politieke toneel of dat ze zich exponentieel zullen vermenigvuldigen. Een kleine groep demonstranten kan in São Paulo gemakkelijk een verkeerschaos veroorzaken en de wereldpers halen.”

Klantrelaties kunnen hier zomaar twintig jaar duren. Dat wordt door Brazilianen sterk gewaardeerd in een land met een economie die zo volatiel is geweest.” Bleekrode: “Wat Brazilianen heel prettig vinden is de Nederlandse consensus cultuur vermengd met de Braziliaanse cultuur. Er wordt goed geluisterd naar alle medewerkers in de organisatie, ook naar de mensen in de lagere echelons. Echt iedereen mag meedenken, maar uiteindelijk neemt de baas de beslissing.” Geavanceerde regelgeving De toezichthouder gaat voortvarend te werk in Brazilië. Bleekrode: “Het komt voor dat een nieuwe regel van kracht wordt en dat men in de praktijk wel ziet hoe deze uitpakt. Men neemt dus geen lange voorbereidingstijd zoals dat in Europa gebeurt.” Opvallend is dat de regelgeving voor banken op zijn minst on par is met West-Europese landen, aldus Bleekrode. “De Braziliaanse centrale bank is zeer betrouwbaar en het toezicht op banken en verzekeraars is van hoog

Een bank loopt hier niet weg van een klant als het even wat minder gaat.”

Klantrelaties Het belang van relaties staat buiten kijf in dit land. Torken: “Een bank loopt hier niet weg van een klant als het even wat minder gaat.

10 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

ABN AMRO in Brazilië ‘Van Gogh preferred banking’ en de ‘conta universitaria’ (studentenbankpas) zijn begrippen in Brazilië en komen uit de koker van de oude ABN AMRO Bank. Fans hebben zelfs Facebook-pagina’s gewijd aan de oude bank. De geschiedenis van ABN AMRO gaat terug tot 1916 toen de Hollandsche Bank-Unie (HBU) in Brazilië het accent legde op importen exportfinanciering en het afwikkelen van transacties in vreemde valuta en arbitragezaken. In 1967 werd de HBU overgenomen door de Algemene Bank Nederland (ABN). In 1998 groeide de aanwezigheid van ABN AMRO in Brazilië exponentieel met de overname van Banco Real. Daarmee ontstond een van de grootste spelers in de Zuid-Amerikaanse financiële markt. Dit onderdeel ging in 2007 naar Banco Santander. In augustus 2013 rondde ABN AMRO de aankoop van de Braziliaanse bank Banco CR2 af.

Verder lezen: niveau. Internationale wetgeving wordt snel vertaald naar lokale wetgeving en de toezichthouder is daadkrachtig.“ Torken: “De wetgeving hier is goed en geavanceerd, zoals de financiële wetgeving en de milieuwetgeving, maar voor ondernemers is dit een ingewikkeld land waar sprake is van complexe regels, bureaucratie en corruptie.” Bleekrode: “Dit land kent nu eenmaal geen rijpingsproces van 200 jaar. Wie zich hier niet aan weten regelgeving houdt, krijgt te maken met harde, repressieve maatregelen. Het is opvallend hoeveel geschillen bedrijven hier hebben met de overheid.” Impact WK Voetbal Wat zal de impact van het WK Voetbal zijn op de Braziliaanse economie? Deze invloed moet niet wor den overschat, vindt Torken. “De huidige regering onder p resident Dilma Rousseff (Arbeiderspartij, PT) heeft verzuimd om grootschalige infrastructuurprojecten te realiseren.” Wel zijn op de valreep de luchthavens van São Paulo gemoderniseerd in een PPP-achtige constructie, evenals havenfaciliteiten die in concessie zijn gegeven aan private partijen, aldus Torken. Hij is benieuwd naar de legacy van het WK en van de Olympische Spelen. “De bevolking leert gaandeweg dat men permanent waakzaam moet zijn in deze jonge democratie.” De nieuwe president zal zich daar ongetwijfeld bewust van zijn in de aanloop naar de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro.

www.abnamro.com.br/pt/index.html ABN AMRO Brasil https://insights.abnamro.nl/brazilie-voetbal-en-politiek Brazilië: Voetbal en politiek www.bcb.gov.br/?ENGLISH Banco Central do Brasil www.bmfbovespa.com.br Bovespa, Effectenbeurs van São Paulo www.kpmg.com/NL/nl/topics/International-markets/ Pages/KPMG-International-markets-High-growthmarkets-Brazili%c3%ab.aspx Brazilië - High Growth Market

www.kpmg.com/NL/nl/ IssuesAndInsights/ ArticlesPublications/Pages/ Investing-in-Brazil.aspx Investing in Brazil

Reageren? Erik Bleekrode Partner KPMG Accountants in Brazilië erikbleekrode@kpmg.com.br

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 11

Interview Zakendoen met Bank of China

12 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

ÂŠ 2014 KPMG Advisory N.V.

Chinese banken zijn met een indrukwekkende opmars bezig. Wereldwijd staan er vier Chinese banken in de top-10 van grootste banken ter wereld. Een van deze ‘Big Four’1, Bank of China, beschikt sinds 2007 over een filiaal in Rotterdam. Jimmy Ji, Director Global China Practice KPMG Accountants, sprak met mevrouw Caiyan Zhao, General Manager Bank of China (Luxembourg) S.A. Rotterdam Branch. Zij is tevens bestuurslid van de Foreign Bankers Association (FBA). Een gesprek over uitdagingen, renminbi settlement en ‘Nederland vestigingsland’.

Bank of China, Industrial and Commercial Bank of China, China Construction Bank, Agricultural Bank of China

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 13

interview

Jimmy Ji

Jimmy Ji Director Global China Practice KPMG Accountants in gesprek met: Caiyan Zhao General Manager Bank of China (Luxembourg) S.A. Rotterdam Branch

et internationale financiële landschap ondergaat grote veranderingen – en dat geldt evenzeer voor de tweede economie ter wereld. Als gevolg daarvan ziet de Chinese bankensector zich geconfronteerd met even grote kansen als uitdagingen, aldus mevrouw Zhao. Zij zegt: “Zoals onze chairman Tian Guoli zei: ”Een bank die duurzame groei wil realiseren in een fundamenteel veranderende omgeving dient zich te verbinden met een nationale groeistrategie, met een goed begrip van wereldwijde groeitrends en ontwikkelingen; zij moet de dienstverlening aan haar klanten centraal stellen en voortdurend de geest van hervorming en innovatie stimuleren. Ook moet zij op solide wijze de leidende principes van duurzame prudentie in haar operations waarborgen.” Managen van business risk De heer Jimmy Ji vraagt welke uitdagingen er op de bestuursagenda van Bank of China staan vermeld. Mevrouw Zhao: “De eerste uitdaging is business risk in een geglobaliseerde sector door de instabiliteit van de wereldeconomie. In de afgelopen jaren is de verbinding tussen landen sterk verdiept door de voortschrijdende globalisering en integratie van de wereldeconomie, door de handel en investeringen tussen landen onderling en door de uitbreidende handels volumes op het gebied van global equity, fixed income, vreemde valuta en commoditymarkten.

14 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Caiyan Zhao

Het ‘butterfly’-effect van een verandering in één land kan schommelingen teweegbrengen in de financiële markten wereldwijd en tot een economische crisis leiden.” Adresseren van uitdagingen Het internationale financiële toezicht vormt een andere uitdaging. Sinds het uitbreken van de wereldwijde financiële crisis heeft het Bazels Comité maatregelen opgelegd aan financiële instellingen ter hervorming van de financiële sector. Mevrouw Zhao: “Deze maatregelen hebben de lat voor de kapitaalvereisten voor commercial banking verhoogd evenals de vereisten voor dagelijks operational management. Ook heeft dit de uitdagingen en kosten van de overzeese operaties van Bank of China aanzienlijk verhoogd.” Als derde uitdaging noemt zij de gediversi fieerde vraag van klanten. “De integratie van China in de wereldeconomie, de snelheid van Chinese expanderende ondernemingen en de internationalisering van de renminbi verlopen steeds sneller. Dit heeft geleid tot een groeiende vraag naar differentiatie en globalisering van onze producten en diensten en tot hogere eisen aan de capabilities van de bank op het gebied van service, marketing, management en ondersteuning.”

De tekst van de prent op de achtergrond luidt: ‘Bank of China (Luxembourg) S.A. Rotterdam Branch – ‘Benefit to the local community - to be trusted at home and abroad’

Innovatieve best practices Bank of China is zowel een staatsgeleide bank als een bank met een beursnotering in Hong Kong en Shanghai sinds 2006. Wat betekent dit voor de corporate governance van een bank? Zij stelt dat het zijn van een staatsbank en het beschikken over een beursnotering niet tegenstrijdig is. ‘China Central Huijin’ luidt de naam van de ‘controlling shareholder’ van Bank of China die namens de staat investeert in de belangrijkste financiële instellingen, maar zich niet bemoeit met de dagelijkse gang van zaken van de bank. Op het gebied van corporate governance bevordert Bank of China innovatieve ’best practices’ om ervoor te zorgen dat minderheidsaandeelhouders juist worden geïnformeerd en in staat worden gesteld om te participeren en beslissingen te nemen. Zij zegt: “De jaarvergadering van aandeelhouders wordt gehouden in Beijing en Hong Kong met behulp van videoconferencing hetgeen aandeelhouders uit China Mainland en Hongkong in staat stelt om de jaarvergadering te volgen. Daarnaast is online stemmen mogelijk voor A-aandeelhouders teneinde de rechten van minderheidsaandeelhouders te waarborgen.” De Bank werkt voortdurend aan het verder verbeteren van de mechanismen voor informatieontsluiting en het optimaliseren van stakeholder engagement.

Meest internationale Chinese bank Bank of China, opgericht in 1912, geldt als zeer internationaal georiënteerde Chinese bank en was de eerste Chinese bank die zich in Nederland vestigde. Vooral op het gebied van crossborder renminbi settlement clearing is dat duidelijk zichtbaar; het segment waarin de bank wereldwijd marktleider is. Op 8 mei 2014 lanceerde de bank haar offshore Renminbi (RMB) “Schengen Bond”. Deze bond, genoteerd aan de Euro MTF2 markt van de Luxembourg Stock Exchange, stelt de bank in staat om als eerste Chinese Mainland bank ‘RMB Bonds’ uit te g even in de eurozone. Al eerder was Bank of China de eerste market maker voor directe RMB-NZD transacties en introduceerde zij ‘Oceania Bonds’ in Australië3.

“

Een bank die duurzame groei wil realiseren in een fundamenteel veranderende omgeving dient zich te verbinden met een nationale groeistrategie”

2 3

Multilateral Trading Facility Bank of China Announced 2014 Interim Results, 19 augustus 2014, www.boc.cn/en/bocinfo/bi1/201408/t20140819_3772942.html

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 15

interview

Bezoek premier Rutte aan Bank of China, Beijing In november 2013 bezocht premier Rutte het hoofdkantoor van Bank of China in Beijing tijdens het staatsbezoek aan China. Hij werd vergezeld door ZE de heer Chen Xu, Ambassadeur van China in Nederland, ZE de heer Jacobi, Ambassadeur van Nederland in China, en mevrouw Ploumen, Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

Best of both worlds Vanuit de vestiging in Rotterdam bedient de bank Chinese en Nederlandse corporate klanten en financiële instellingen en bevordert zij de Sino-Nederlandse en Sino-Europese handelsontwikkeling. In Nederland profiteert de bank van de positieve economische situatie in beide landen, zegt mevrouw Zhao. “Aangezien Nederland een zeer hoogstaande infrastructuur en een concurrerende tax policy heeft is Nederland niet alleen interessant voor Chinese bedrijven, maar dient het ook als ‘gateway to Europe’. Parallel aan het economisch herstel van Europa krijgt Bank of China meer business van klanten vanuit Europa.” Over ons land als vestigingsplaats is zij zeer positief. “Met zijn Twin Peaks model heeft Nederland een vooruitstrevend model van gecentraliseerd toezicht door zowel de AFM (gedragstoezicht) als De Nederlandsche Bank (prudentieel toezicht). Nederland staat ook bekend om zijn uitstekende logistieke infrastructuur, zijn geavanceerde tax rulings, talenkennis van zijn inwoners, het stabiele politieke klimaat en lange culturele geschiedenis van innovatie en voorsprong op vele gebieden.” Zij stelt dat Bank of China vele groeikansen in Europa ziet en verder wil uitbreiden en investeren in Europa en in Nederland.

16 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Gunstige voortekenen Hoe kijkt de general manager van Bank of China aan tegen de Nederlandse markt, zo vraagt Jimmy Ji. Zij stelt dat de voortekenen gunstig zijn. “De Inkoopmanagersindex van Nederland beweegt zich al geruime tijd boven de 50, de bestedingsbereidheid van consumenten is aanzienlijk verbeterd en de gemiddelde verkoop prijs op de huizenmarkt is met 1,2% gestegen in het eerste kwartaal van 2014 – de eerste stijging in de afgelopen drie jaar.” Daarnaast is het groeitempo van de Chinese economie stabiel op een niveau van 7,5%; een niveau waarvan zij denkt dat dit houdbaar zal zijn voor de komende drie jaar. “De export uit Nederland naar China is gegroeid in de afgelopen jaren, het totale Sino-Nederlandse handelsvolume blijft eveneens groeien en bereikte een niveau van USD 34,8 miljard in de eerste helft van het jaar. Tot slot: “Onze focus ligt niet alleen op Chinese bedrijven, maar ook op Europese en Nederlandse ondernemingen. Onze wens is niet alleen gezien te worden als een Chinese bank, maar ook als een volledig geïntegreerde buitenlandse bank in Nederland met een gestage toename van Nederlandse klanten.”

Investeren in China Investeren in China is aantrekkelijk. De hoge groei van de economie mag dan afgevlakt zijn tot ca. 7,5%, deze wordt door de Chinese overheid juist benut om hervormingen door te voeren. Naar verwachting zal de consumptie harder groeien dan de economie door de goede groeivooruitzichten voor de Chinese middenklasse. Op 16 Oktober 2014 werd bekend dat de Chinese centrale bank 500 miljard yuan (62,7 miljard euro) leent aan de vijf grootste banken van het land om de economische groei te stimuleren.4

Nieuw belastingverdrag op 31 augustus 2014 in werking getreden Het nieuwe belastingverdrag tussen China en Nederland 6 staat in het teken van een verdere stimulering van wederzijdse investeringen en de handelsbetrekkingen tussen beide verdragspartners. Meest in het oog springend is de mogelijkheid om deelnemingsdividend uit te betalen tegen een gereduceerd tarief van 5% aan een moeder maatschappij die is gevestigd in het andere land. Enkele wijzigingen ten opzichte van het huidige verdrag: • Vaste inrichting – aanpassing voorwaarden vaste inrichting dienstverleningsactiviteiten • Dividenden – verlaging bronheffing deelnemings dividenden en introductie main purpose test • Interest en royalty’s – verdwijnen tax sparing credit en introductie main purpose test • Vermogenswinsten op aandelen

Welke entiteit? Nederlandse financiële instellingen die in China willen investeren kunnen dit doen via verschillende entiteiten. De meest gangbare is de ForeignInvested Enterprise, gedeeltelijk of geheel gevestigd in China, met minimaal 25% ‘foreign ownership’. Dit kunnen zijn: Sino-foreign equity joint ventures, Sino-foreign cooperative joint ventures of wholly foreign-owned enterprises. Andere mogelijke vormen zijn: PRC holding companies, Representative offices, Branches, Construction and installation projects en Subcontracted business.5

Verder lezen: www.bankofchina.com/nl/en/aboutus/ Bank of China website (Nederland) www.dccchina.org The China Chamber of Commerce in the Netherlands www.foreignbankers.nl FBA (Foreign Bankers’ Association in the Netherlands)

www.kpmg.com/cn www.kpmg.com/CN/en/ IssuesAndInsights/ ArticlesPublications/Pages/ Mainland-China-BankingSurvey-201312.aspx KPMG: Mainland China Banking Survey 2013

www.kpmg.com.cn/en/IssuesAndInsights/ Documents/Investment-in-China-201204.pdf KPMG: Investment in the People’s Republic of China

https://itunes.apple.com/nl/app/invest-in-china/ id491884611?mt=8 Invest in China app voor iPads

Reageren? Jimmy Ji Director Global China Practice NOS, 16 Oktober 2014 http://nos.nl/artikel/699166-627-miljard-voor-chinese-banken.html KPMG Accountants 5 Bron: KPMG: Investment in the People’s Republic of China, 2014, pp.42-44 ji.jimmy@kpmg.nl 6 www.meijburg.nl/nieuws/nieuw-belastingverdrag-tussen4

china-en-nederland-treedt-op-31-augustus-2014-in-werking

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 17

Amerikaanse beleggers trekken hun geld terug uit Europa.’1 Is Europa nog wel relevant voor institutionele beleggers? En wat is de status van Nederland als vestigingsland? Age Lindenbergh, partner KPMG Financial Services, sprak met Leonique van Houwelingen, Country Executive BNY Mellon Nederland en vicevoorzitter van de FBA 2. “Voor Europa moet de Europese toezichthouder echt het verschil gaan maken.”

1 2

FD, 20 augustus 2014 Foreign Bankers Association

18 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

research Focus vereist om Nederlands vestigingsklimaat te verbeteren

ÂŠ 2014 KPMG Advisory N.V.

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 19

research

Setting the scene KPMG heeft in opdracht van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) onderzoek gedaan onder (potentiële) toetreders in de Nederlandse bancaire sector en twintig marktpartijen gevraagd welke toetredingsdrempels zij ervaren. De antwoorden zijn te lezen in het rapport “Barriers to entry, growth and exit in the retail banking market in the Netherlands” (zie ‘Verder lezen’). Dit rapport dient als bijlage bij het ACM-rapport ‘Barrières voor toetreding tot de Nederlandse bancaire retailsector’ (zie ‘Verder lezen’). Hierin doet de ACM aanbevelingen om de toetredingsbarrières voor de retail banking sector te verminderen, zoals verbetering van het Europees resolutiemechanisme, een Europees depositogarantiestelsel en eenvoud in weten regelgeving op nationaal en Europees niveau.

Focus vereist om Nederlands vestigingsklimaat te verbeteren Age Lindenbergh, Partner KPMG Advisory in gesprek met: Leonique van Houwelingen, Country Executive BNY Mellon Nederland

olgens onderzoeksbureau Markit daalde het beheerd vermogen in Europese en Britse trackers onlangs van USD 136 miljard naar USD 127,5 miljard. Van Houwelingen vindt deze uitstroom niet verrassend. “Voor kleinere institutionele beleggers zijn obligaties een veilige belegging, maar grote institutionele beleggers zijn op zoek naar een hoger rendement en dat krijg je in Europa voorlopig niet. Kijk naar de negatieve rentes. Er zit geen stimulans achter. Beleggers zijn altijd op zoek naar diversificatie, maar Europa is op dit moment helaas niet interessant genoeg. Dat heeft voor een groot deel te maken met sentiment.” Lindenbergh: “Meestal zie je dat de VS als eerste de klappen opvangt en daarna sneller herstelt waarna Europa volgt, maar nu lijkt het alsof Europa niet van haar plaats komt.” Van Houwelingen: “Er zijn analisten die zeggen dat we in een Japan-scenario terechtkomen nu het zo lang duurt om uit het slop te komen. De VS zijn al verder doordat ze toch sneller kunnen zijn in hun regelgeving en flexibeler in het omgaan met het begrotingstekort, terwijl we in Europa teveel kapiteins vanuit de verschillende landen op het schip hebben met

20 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

eigen politieke agenda’s.” Vanuit het hoofdkantoor van BNY Mellon in New York ziet zij dat men in de VS weleens met argusogen kijkt naar de hoeveelheid verschillende regelgeving in Europa. “De VS kennen weliswaar de Volcker Rule van ca. 12.000 pagina’s maar dat is een afgebakend geheel. In Europa volgen Basel, Solvency, MiFID, AIFMD, EMIR, UCITS, FTT, etc. elkaar op, met steeds nieuwe versies; regel geving die ongelooflijk veel tijd en geld kost.” Lindenbergh: “Is dat inmiddels een over weging om niet naar Europa te komen?” Van Houwelingen: “Nee, als je in Europa zaken wilt doen, dan moet je hier aanwezig zijn. Er wordt wel heel kritisch gekeken naar kosten en baten, omdat het regelgevingsraamwerk in Europa gigantisch kostbaar is. Als BNY Mellon kijken we nu naar het verder consolideren van juridische entiteiten maar dat is de andere makke van Europese regelgeving: voor sommige taken heb je nu eenmaal een aparte juridische entiteit nodig. Daar komt bij dat Europees gedreven regelgeving lokaal veelal verschillend wordt uitgelegd, je kan niet spreken van harmonisatie.”

Lindenbergh: “Denk je dat we naar een nieuwe wereld gaan waarin de ECB de regels en de structuur gaat bepalen of blijven de EU-landen de lokale regels vaststellen?” Van Houwelingen: “Ik ga uit van het eerste, want anders is het Europese ideaal mislukt. Als je gelooft in één Europa en één munt, dan is een Europese bank en een Europese toezichthouder een must. Dat betekent ook: eenheid in regelgeving en in kapitaalvereisten. Passporting zou geen issue meer mogen zijn. Voor Europa moet de Europese toezichthouder echt het verschil gaan maken.” Lindenbergh: “Zijn er signalen dat het vertrouwen in de VS richting één Europese markt toeneemt of afneemt?” Van Houwelingen: “Daar is nog niet iedereen van overtuigd. Daarvoor is het denk ik nog te vroeg. Maar men is wel onder de indruk van de snelheid waarmee de ECB de AQR en stress testing exercitie uitvoert, echter is er wel de vrees dat er niet altijd voldoende met het business model van de betreffende bank rekening wordt gehouden en dat er appels met peren worden vergeleken. Ik denk dat we ook het level playing field in de gaten moeten blijven houden. Er zou minder ruimte voor lokale aanvullende regelgeving moeten zijn. En vooral kleinere spelers gaan de gevolgen ondervinden van meer papierwerk en meer bureaucratie: de kosten daarvan gaan de pan uit rijzen. De tijd zal leren hoe een en ander zich ontwikkelt en hoe zich dat verhoudt met bijvoorbeeld de UK. Grappig genoeg werd de toezicht houder FCA aldaar als relatief veeleisend

ervaren, maar nu lijkt het alsof de FCA vooroploopt en sterk naar het business model van een bank kijkt en veel minder naar het sentiment dat in de samenleving leeft rondom bancaire dienstverlening. In Nederland zie je dat de politieke besluitvorming vaak op sentiment is gebaseerd. Kijk naar de discussies rond het beloningsbeleid. Variabele beloning is nu eenmaal in vele sectoren onderdeel van het beloningsbeleid. Ooit was de bancaire sector goed voor 15% van het BNP en was het een belangrijke sector. Dat zou nog steeds zo moeten zijn want een sterke financiële sector is cruciaal voor de welvaart van een land. Als we de discussies daarover klein houden, moet je niet verbaasd zijn dat er talenten en banken vertrekken uit Nederland.” Lindenbergh: “In algemene vestigingsanalyses doen we het niet eens zo slecht, maar toch zien buitenlandse banken niet echt veel kansen in Nederland. Hoe komt dat?”

Als je gelooft in één Europa en één munt, dan is een Europese bank en een Europese toezichthouder een must.”

Van Houwelingen: “Buitenlandse banken moeten hier wel een verdienmodel vinden. Dat houdt ook in dat er door de burger een prijs betaald mag worden voor een bepaalde service en het feit dat de burger enerzijds niet volledig bekend is met de service die geboden kan worden en anderzijds niet meer wil betalen maakt de N ederlandse markt niet erg attractief.” Lindenbergh: “Maar banken zijn vaak van mening dat de klant in Nederland koning is en zeggen ‘klanten krijgen bij ons een gratis betaalrekening’.”

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 21

research

“

Uiteindelijk zal het business model van de grootbanken op de schop moeten”

Van Houwelingen: “Maar dat zien consumenten niet. Dat was ooit bedoeld om klanten aan zich te binden, maar lijkt nu een verouderd model. Klanten zullen steeds meer gaan shoppen nu alles via internet bereikbaar is, dit geldt zeker voor de jongere generaties. Misschien moet je wel laten betalen voor betalingsverkeer, maar dan moet er wel iets tegenover staan. Wij zijn in Nederland verwend geraakt, maar dat heeft niets met klantenservice te maken. Uiteindelijk zal het business model van de grootbanken op de schop moeten om mee te kunnen met de veranderende wereld. Dat heeft alles te maken met winstgevendheid.” Lindenbergh: “Bedoel je minder ‘on-balance sheet’ banking en meer focus op capital markets? Van Houwelingen: “Ja, vergeet niet dat grote corporates al veel minder leunen op banken voor wat betreft de traditionele diensten zoals kredietverlening, daar zij zo groot zijn dat ze in feite al een in-house bank hebben. Waar hebben zij een bank voor nodig? Zeker voor het (internationale) betalingsverkeer. Daarnaast is het de verwachting dat de korte termijn fundingsvraag nog wel bij banken zal worden neergelegd maar de lange termijn funding meer uit de markt zal worden gehaald met betere ratings. Dat betekent dat je je bedrijfsmodel daarop moet aanpassen en je meer zult moeten focussen op dienstverlening gericht op de kapitaalmarkt. Als we mee willen blijven doen met financiële centra zoals Londen zou ik het zeer toejuichen als we in Nederland weer een sterker investment banking karakter zouden krijgen. Daar wordt uiteindelijk het geld verdiend.”

CV Leonique van Houwelingen is General Manager van BNY Mellon Amsterdam en Country Executive voor Nederland. Verder is zij sinds 2011 vice-voorzitter van de FBA (Foreign Bankers Association) en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB).

22 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Lindenbergh: “Hoe kan Nederland zich positioneren als attractieve speler voor buitenlandse banken?” Van Houwelingen: “Wat wij als bestuur van de Foreign Bankers Association de laatste jaren vaker van buitenlandse banken te horen hebben gekregen, is dat het ze niet gemakkelijk wordt gemaakt zich in Nederland te vestigen door hogere eisen van de toezichthouder. Ik vind dat je

Verder lezen: www.bnymellon.com/nordicbaltic/en/ BNY Mellon

als land de drempels niet moet verhogen en een buitenlandse bank moet willen toelaten omdat er naast werk gelegenheid en inkomsten vooral ook exportbelangen mee gemoeid zijn. Dit werkt twee kanten op. Als Nederlandse bank wil je onze internationals kunnen bedienen in alle landen waar zij business willen doen en andersom geldt dat ook. Stel je dus attractief op. Verminder de regeldruk voor de kleinere partijen. We moeten ook uitkijken met onze strikte regels rond het beloningsbeleid nu deze regels veel strenger zijn dan in de rest van Europa. Universitair toptalent blijft niet in Nederland, maar vertrekt naar Londen, Frankfurt en New York. We moeten dus aan de slag met universiteiten! Waar zijn de mooie opleidingsklasjes van weleer? Laten we die weer introduceren. Blijf in gesprek met jonge generaties en jonge bankiers. We hebben zoveel innovatie in Nederland met zoveel slimme mensen. Dat maakt het interessant om te blijven investeren, maar zet dan ‘Nederland vestigingsland’ wel beter op de kaart.“ Van groot belang is dat het negatieve sentiment waarin we in Nederland blijven hangen omgezet wordt in een op de toekomst gerichte constructieve houding.”

www.foreignbankers.nl Foreign Bankers Association Nederland

www.acm.nl Rapport ‘Barriers to entry, growth and exit in the retail banking market in the Netherlands’

www.acm.nl/nl/download/ publicatie/?id=13038 Rapport ‘Barrières voor toetreding tot de Nederlandse bancaire retailsector’

www.kpmg.com/NL/ nl/IssuesAndInsights/ ArticlesPublications/Pages/ New-Commission-NewParliament.aspx Rapport ‘New Commission, New Parliament, An agenda for Financial Services in the European Union’

Lindenbergh: “Voor wat betreft de funds business: zijn Dublin en Luxemburg nog in te halen?” Van Houwelingen: “Ik vind dat we moeten blijven investeren in onze FGR’s3 en onze funds business moeten blijven koesteren. Dublin en Luxemburg groeien harder dan Nederland. Daarom zouden er veel meer stimulansen moeten komen en FGR’s zouden beter gemarket moeten worden. Hoewel grote beleggers in Nederland allemaal deze structuur gebruiken, is het nog steeds lastig om daarvoor een goede tax ruling in de landen waar belegd wordt, te krijgen. Daarom moet ook de politiek een tandje bij zetten. In Luxemburg is er wèl focus op de fondsenindustrie en dat geeft het gevoel dat daar dus ook de expertise zit; terwijl de kosten voor het aanhouden van fondsen in Luxemburg hoger zijn. Kortom, er is focus nodig om de positie van Nederland vestigingsland te verbeteren.”

Reageren? Edwin Herrie Voorzitter marktgroep Financial Services herrie.edwin@kpmg.nl

Fonds voor Gemene Rekening (FGR)

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 23

feiten & cijfers

Signalen uit opkomende markten 1

The base of the pyramid biedt perspectief voor financiële diensten

De minst koopkrachtige laag van de wereldbevolking – de zogeheten Base of the Pyramid – geeft het grootste deel van haar inkomen uit aan voedsel. Toch komen er in toenemende mate kansen voor financiële diensten zoals microfinanciering en ook microverzekeringen, bijvoorbeeld voor overlijden of misoogst. Wereldwijd geven vier miljard mensen die moeten leven op een inkomen van minder dan 3000 USD per jaar gezamenlijk 1.000 miljard USD uit aan financiële diensten.

Uitgavenpatroon Base of the Pyramid Spending per sector by people living on less than $ 3,000 per year (in US$) Key Food 2,895 bn. Energy 433 bn. Housing 332 bn. Transport 179 bn.

TOTAL $ 5 trillion

Health 158 bn. ICT* 51 bn. Water 20 bn. Other 932 bn.

Bron: Presentatie Wharton University

* ICT = Information and Communication Technology Source: IFC/WRI (2007) Next 4 Billion

Verzekeringsmarkten in opkomende landen blijven groeien, ontwikkelde landen stabiliseren

Armoede is een groot probleem voor een grote groep mensen. Zij benoemen vaak ook dat het niet alleen gaat om het lage besteedbare inkomen, maar ook om het feit dat ze tegenvallers niet kunnen opvangen en noodgedwongen een koe of een stuk gereedschap – noodzakelijk om inkomen te genereren – moeten verkopen. Dat maakt duidelijk dat er behoefte is aan verzekeringsproducten. Bron: study Swiss Re (http://www.sigma-explorer.com/index.html)

Groei premie-inkomsten in 2013

Key geen data < -10% -10% tot -5% -5% tot -2,5% -2,5% tot 0% 0% tot 2,5% 2,5% tot 5% 5% tot 10% > 10%

Groei in 2013 Ontwikkelde landen

Life -0,2%

Non-life 1,1%

Totaal 0,3%

Opkomende landen Wereld

6,4%

8,3%

7,4%

0,7%

2,3%

1,4%

Microverzekeringen in levenmarkt komen sterk op in afgelopen drie jaar Ontwikkeling premie-inkomen per regio GWP1 (EUR mn)

Groei in aantal verzekerde levens wereldwijd Aantal verzekerde levens 2 (mn) 73,3

Key Azië

67,6

Afrika +46%

Latijns-Amerika

50,4

+340%

1,4 2011

5,7

8,5

24,9

17,1

9,1

2,5

3,7

3,9

2012 (+37%)

2013 (+10%)

31 dec. 2011

31 dec. 2012

31 dec. 2013

Bron: Studie Allianz, https://www.allianz.com/v_1398843202000/media/responsibility/documents/Allianz_SE_-_Microinsurance_-_Business_ Update_2013FY_2.0_-_20140502_-_MH.pdf 1 2

GWP= Gross Written Premium Insured assets e.g. cattle, homes and motorcycles are not included in the count of insured lives

24 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Opkomst mobiel betalen in Emerging Markets is onstuitbaar en niet alleen in Afrika

Mobile money

235 miljard

Mobile money is het verzenden van geld of het betalen van een rekening met behulp van de mobiele telefoon, zonder dat daar een bank aan te pas komt. In Afrika heeft deze service – vaak uitgevoerd door een mobiele telefonie- operator – een enorme vlucht genomen. Onderzoeksbureau Gartner voorspelt echter dat Asia Pacific in 2016 Afrika zal hebben ingehaald met een marktomvang van 165 miljard USD. Ter indicatie: de Europese markt is slechts 37 miljard USD. Wereldwijd is er nu sprake van een markt van 235 miljard USD.

wereldwijd

Bron: http://www.gartner.com/newsroom/id/2504915

Opkomst schaduwbankieren lijkt af te vlakken

Schaduwbankieren in China circa

2.000

6,4%

miljard $

Absolute omvang.

50%

Groei in 2e kwartaal 2014.De laagste groei in de afgelopen 2 jaar.

Gemiddelde jaarlijks groei 2008-2013.

Bron: http://www.bloomberg.com/news/2014-08-12/china-s-trust-assetgrowth-slows-amid-shadow-banking-crackdown.html

bij normale banken nul op het rekest zouden hebben gekregen. De groei hiervan wordt alom als een serieus risico gezien. Recente berichten duiden echter op een afvlakkende groei:

De afgelopen vijf jaar is er in China sprake geweest van een sterke kredietgroei. Een groot deel van de kredieten wordt verstrekt door zogeheten schaduwbanken die niet onder het reguliere financiële toezicht vallen. Het gaat daarbij deels om risicovollere leningen aan bedrijven die 10 grootste groeiers schaduwbankieren zijn opkomende landen Per rechtsgebied in % 40

Key 2011

2012

20 10 0 -10

TOTAAL

Spanje

Italië

Verenigd Koninkrijk

Chili

Australië

Nederland

Frankrijk

Japan

Saoedi-Arabië

Euro Area

Zwitserland

Duitsland

Singapore

Canada

Hong Kong

Indonesië

Verenigde Staten

Korea

Turkije

Mexico

Brazilië

Rusland

Zuid Afrika

India

Argentinië

China

-20

Bron: www.financialstabilityboard.org

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 25

Banken, telco’s en fintech ondernemingen strijden in Afrika om de gunst van de mobiele consument. FS Update Magazine sprak met Bisi Lamikanra, partner Management Consulting KPMG Nigeria en FS Lead Africa, Egheosa Onaiwu, senior manager KPMG Nigeria en lid van het KPMG Africa ‘payments’ team, en Allard Luchsinger en Willem Willemstein, respectievelijk director Private Equity en CEO van Velocity Capital. Laatstgenoemde is investeerder in m-commerce onderneming Cellulant, dat in acht Afrikaanse landen opereert. 26 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Perspectief De opmars van m-commerce in Afrika ÂŠ 2014 KPMG Advisory N.V.

April 2014 / FS Update Magazine 16 / 27

perspectief

Bisi Lamikanra Partner Management Consulting KPMG Nigeria en FS Lead Africa Egheosa Onaiwu Senior manager KPMG Nigeria en lid van het KPMG Africa ‘payments’ team telefonisch in gesprek met: Willem Willemstein CEO Velocity Capital Allard Luchsinger Director Private Equity Velocity Capital

en verslag over m-commerce – de combinatie van mobile banking, mobile payments en mobile retail – in Afrika moet beginnen met enkele statements. Afrika is geen land, maar een continent van ruim een miljard inwoners waar elk land verschillende spelers, banken, systemen, infrastructuur, regelgeving en toezichtsomgevingen kent.1 Mobiel geld kent hier vele smaken en combinaties: overschrijvingen, cheques, ATM’s, credit cards, smart ID cards, debit cards, e-wallets en prepaid minutes of ‘airtime’ (zie kader). M-commerce groeit snel, maar niet zoals in ontwikkelde economieën. Afrika telt inmiddels meer dan 835 miljoen gebruikers van een mobiele telefoon, maar meestal zijn dat geen smartphones. Continent zonder legacyproblemen De beperkte fysieke bancaire infrastructuur, de hoge kosten om nieuwe bankfilialen en ATM’s2 te openen en de hoge penetratiedichtheid van mobiele telefoons maken Afrika zeer geschikt voor m-commerce. Cellulant is zo’n snelgroeiende m-commerce speler die mobile bankingdiensten levert, waaronder aan grote banken in Afrika. Met ‘Commerce 360’ biedt het een ecoysteem waarin banken, nutsbedrijven, merchants (van elektriciteitsleveranciers tot middenstanders), mobiele netwerken en consumenten verbonden zijn. Willemstein: “Cellulant heeft een sterke businesscase en opereert in een veelbelovende markt op een continent zonder legacyproblemen – dus ideaal voor fintech. Dat plus het sterke manage

28 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

In dit artikel komen voornamelijk Kenia en Nigeria aan bod Automated Teller Machine: geldautomaat

mentteam, de schaalbaarheid van de producten en de goede langetermijnperspectieven maken Cellulant interessant voor ons als investeerder.” Banken, telco’s of fintech Welke partij profiteert van het snel groeiende mobiele betalingsverkeer? Egheosa Onaiwu maakt onderscheid tussen drie typen spelers. Allereerst de banken, die snel groeien en steeds meer de onderkant van de piramide bedienen. Dan de telco’s, die wel de infrastructuur hebben, maar voor wie het regelgevingsraamwerk niet in hun voordeel werkt en, tot slot, de onafhankelijke spelers. Luchsinger: “Banken zijn wellicht in het nadeel omdat zij geen agency-structuur 3 hebben. Bovendien hebben zij altijd hoge winstmarges gekend met een beperkt klantenbestand van welgestelde consumenten en bedrijven. Nu gaat het erom de massa te bedienen met lagere marges.” In dat spel zijn de grote telco’s zeer bedreven, zoals M -Pesa (Safaricom), Vodacom, Vodafone en MTN. Als voorbeeld: M-Pesa heeft meer dan 18 miljoen gebruikers en een ‘agency’-netwerk van meer dan 80.000 agents. Elke maand vinden er via M-Pesa meer dan USD 900 miljoen aan ‘peer-to-peer’-transacties plaats. Grote verschillen per land Een nadeel voor banken in Afrika is de geringe bankpenetratie. Bisi Lamikanra: “In Nigeria bedraagt deze 35 tot 40%. Onder de welgestelde bevolking is de toegang hiertoe bijna 100%, maar de groei in financial services komt van de massa, het grootste deel van de bevolking. Een ‘brick and mortar’-strategie is voor banken te duur. Daarom is de enige weg vooruit die van de technologie, vooral via de mobiele telefoon.” Uit onderzoek van KPMG Nigeria blijkt dat de internetpenetratie hier hoger ligt dan 80%. “Van de onderzochte groep gebruikt 80% hun mobiele telefoon voor social media, maar voor bancaire diensten ligt dat percentage veel lager, namelijk op 24% in dezelfde groep , dwars door leeftijdsgroepen heen. Het onderzoek laat zien dat het gebruik van andere kanalen voor betaling in Nigeria op 18% voor internetbankieren ligt en op 8% voor mobiele betalingen. In high-end landen als Botswana gebruikt 26% van de retail banking klanten een retail mobile banking platform. De verschillen per land zijn groot en dat biedt kansen.”

Agency-structuur: dienstverlening door third parties

“

Nu gaat het erom de massa te bedienen met lagere marges.” In dat spel zijn de grote telco’s zeer bedreven” Financial inclusion De mobiele telefoon is in Afrika ook de brenger van ‘financial inclusion’. In Nigeria – een land met 170 miljoen inwoners – zorgde Cellulant ervoor dat boeren met een mobiele telefoon toegang kregen tot een mestsubsidieprogramma van de overheid. Cellulant leverde zelfs duizenden medewerkers om de registratie van boeren op zich te nemen. Met een mobile voucher kan de boer de kunstmest ophalen bij een geaccrediteerd distributeur. Luchsinger: “Er zijn nu 10 miljoen boeren geregistreerd waarvan er 6 miljoen e -wallet hebben gebruikt om mest te kopen, hetgeen de productiviteit van hun land verhoogt. Een overheidsinitiatief uitgevoerd door Cellulant zonder dat er een NGO aan te pas is gekomen.” “Dat maakt Cellulant tot een mooie investering,” aldus Willemstein, “omdat het niet alleen geld oplevert maar ook zowel de economische ontwikkeling als financial inclusion stimuleert.” Bisi Lamikanra: “NGO’s hebben een belangrijk aandeel in het bevorderen van financial inclusion.”Als voorbeeld noemt zij Enhancing Financial Innovation & Access (EFInA), een NGO die financial inclusion in Nigeria bevordert. “Dergelijke NGO’s hebben de capaciteit om financial inclusion te bevorderen, de awareness ervan te verhogen en de kloof te dichten die entrepreneurs niet kunnen dichten. Zij bieden de gemeenschap toegang tot de markt. Dat is onderdeel van hun taak.” Technologische sprongen M-commerce in Afrika is synoniem aan innovatie. Egheosa Onaiwu noemt het voorbeeld van het Nigeriaanse Quickteller-platform dat ‘person-to-business’ en ‘business- to-business’ betalingen mogelijk maakt, terwijl het Nigeriaanse Inter-Bank Settlement Scheme (NIBSS) het gebruik van ‘direct debits’4 faciliteert voor het doen van

Direct debit: een rechtstreekse transactie van de ene persoon naar de andere persoon

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 29

perspectief

Allard Luchsinger

“

De technologische reuzensprongen die Afrika maakt zijn fascinerend” betalingen, hetgeen mensen in staat stelt geld uit een ATM op te nemen zonder dat daar een bankrekening of bankpas tegenover staat. Bisi Lamikanra: “In Nigeria is in augustus een pilot gestart onder 13 miljoen Nigerianen waarbij aan de National Identity card een e-wallet is toegevoegd.” Luchsinger: “In Kenia wordt schoolgeld traditiegetrouw betaald met bonnetjes aan school; een tijdrovend, inefficiënt proces van reizen, wachten en administratieve rompslomp. Nu kan dat op afstand met een ‘mobile school fee paying service’ via de mobiele telefoon. Hetzelfde geldt voor het mobiel betalen van rekeningen voor water en licht: het is veilig, gemakkelijk en efficiënt.” Mensen in Kenia kunnen nu via Cellulant hun DSTV-abonnement5 mobiel betalen. Luchsinger: “In Kenia, waar 48 miljoen mensen wonen, beschikt meer dan 1 miljoen mensen over een DSTV-abonnement dat gemiddeld USD 50 per maand kost. Dan praat je over serieuze bedragen.” M-Pesa was de eerste ter wereld die een ‘mobile air ticketing service’ lanceerde via de mobiele telefoon. De technologische reuzensprongen die Afrika maakt zijn fascinerend, zegt Willemstein. “Ik kan in een restaurant in Nairobi met mijn mobiel de rekening betalen van bankrekening naar bankrekening. Het restaurant krijgt een sms dat de betaling ontvangen is van de bank.”

Willem Willemstein

Positie centrale bank Wie m-commerce zegt, noemt ook regelgeving en toezicht – of het ontbreken ervan. In Kenia genoot Safaricom via M-Pesa het ‘first mover advantage’ en groeide uit tot een dominante speler die binnen vier jaar tijd circa 18 miljoen klanten telt en een marktaandeel van 80% heeft. De regelgever blijft alert op het toelaten van niet-gereguleerde depositopname, aldus Bisi Lamikanra. “Geen telcogedomineerd model, maar een model waarbij de centrale bank voor regulering zorgt. Dat debat is nog gaande.” Collega Egheosa Onaiwu: “Het is zaak voor de centrale overheid om hun visie op het ontwikkelen van betalingsverkeer en m-commerce aan te scherpen op een pro-actieve manier. In het geval van Kenia publiceerde de centrale bank alleen regelgeving nadat M-Pesa succesvol was geweest zonder betrokkenheid van het officiële bancaire system. De centrale bank van Nigeria heeft banken van begin af bij het proces betrokken. Regelgeving is weliswaar gepubliceerd, maar vergt nog enige aanpassing om door de mobile payments sector omarmd te worden. Er is echter nog geen duidelijke incentive voor telco’s, een groep die belangrijk is voor het succes van mobile payments gegeven het huidige regelgevingsraamwerk.” Evenwichtige regelgeving Wat betekent dit voor banken en hun businessmodellen? Banken vinden het lastig om een vergelijkbare infrastructuur en agency-structuur als telco’s op te zetten omdat dit voor hen niet rendabel is. Bisi Lamikanra: ”Ik hoop dat we tot een evenwichtige regelgeving komen waarin spelers

DSTV: Digital Satellite Television

30 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Verder lezen: www.velocitycapital-pe.com Velocity Capital www.cellulant.com.ng Cellulant www.kpmg.com/ng/en/pages/default.aspx KPMG Nigeria www.kpmg.com/global/en/issuesandinsights/ articlespublications/perspectives/pages/ m-commerce-in-africa.aspx M-commerce in Afrika www.blog.kpmgafrica.com/author/bisilamikanra/ Blog Bisi Lamikanra Bisi Lamikanra

Airtime is geld Airtime is in Kenia en Nigeria een gangbaar betaal middel, vooral voor het betalen van kleine bedragen en het kopen en verzenden – direct en anoniem – van beltijd. Airtime is de tijd die een abonneehouder, prepaid gebruiker of pay-as-you-go gebruiker besteedt op het mobiele netwerk Veel airtime wordt gekocht met behulp van kraskaarten of elektronische pincodes die kunnen worden gedeeld met een andere gebruiker van dezelfde mobiele dienst. Ter illustratie: het in 2006 in Dublin opgerichte ‘ezetop’ (‘easy top up’), nu ‘Ding’ geheten, is ‘s werelds grootste ‘international mobile phone top-up’ bedrijf. Ezetop verkocht in 2012 via haar website airtime en sms voor 238 telecomfirma’s en 450.000 winkels in 20 landen. De waarde van internationale airtime transfers verdubbelde van USD 350 miljoen in 2011 naar USD 700 miljoen in 2012.6 Daarmee is airtime concurrent van traditionele firma’s voor geldoverboekingen zoals Western Union en Moneygram, die hoge marges berekenen.

een ‘skin in the game’ hebben en beloond worden voor hun aandeel.” Andere aandachtspunten voor Afrikaanse overheden zijn de overgang naar een ‘cashless society’ om de kosten van cash en credit voor banken terug te dringen en financial inclusion te vergroten, plus de toegenomen cybercrime en aantallen fraudegevallen. Bisi Lamikanra, tot slot: “Fraudemanagement is essentieel om de groei en de veiligheid van m-commerce te kunnen waarborgen in Afrika.”

http://efina.org.ng/ Enhancing Financial Innovation & Access (EFInA) www.cpn.gov.ng/download/NCS_Conference_2012_ Papers_and_Presentations/Managing-thetransition-to-a-cashless-economy%20by%20BisiLamikanra%20(KPMG).pdf KPMG-rapport: Managing the transition to a cashless economy in Nigeria www.kpmg.com/CO/es/IssuesAndInsights/ ArticlesPublications/Documents/Africa_Banking_ Industry_Customer_Satisfaction_Survey-April2013.pdf 2013 KPMG Africa Banking Industry Customer Satisfaction Survey www.kpmg.com/NG/en/IssuesAndInsights/ ArticlesPublications/Documents/2014%20 Banking%20Industry%20Customer%20 Satisfaction%20Survey%20Final.pdf 2014 KPMG Nigeria Banking Industry Customer Satisfaction Survey

Reageren? Bisi Lamikanra Partner Management Consulting KPMG Nigeria en FS Lead Africa Bisi.Lamikanra@ng.kpmg.com Laurens Kreuze Partner KPMG Accountants Nigeria kreuze.laurens@kpmg.nl

17 januari 2013, http://www.economist.com/news/finance-and economics/21569744-use-pre-paid-mobile-phone-minutes currency-airtime-money

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 31

Bedrijven worden publiekelijk opgeroepen om vanuit hun (morele) plicht een fair share aan belasting te betalen in de landen waar ze opereren. De maatschappelijke druk groeit, gevoed door enkele voorbeelden van bedrijven die een extreem lage belastingdruk wisten te creëren. De roep om maatregelen zwelt al enkele jaren aan en leidt tot een scala aan weten regelgeving. De rode lijn daarin: steeds meer bedrijven – ook in de financiële sector – moeten inzicht geven in de belastingdruk per land. Is deze countryby-country reporting een goed antwoord o p de maatschappelijke vraag? In gesprek met Erik de Gunst (De Nederlandsche Bank), Jeroen Lammers (VNONCW), Niels Groothuizen en Vinod Kalloe (beiden KPMG Meijburg).

32 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

expert panel De burger bepaalt of er voldoende belasting wordt betaald ÂŠ 2014 KPMG Advisory N.V.

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 33

expert panel

Country-by-country reporting legt belastingafdrachten bloot

Niels Groothuizen Partner KPMG Meijburg & Co Vinod Kalloe Head of Tax policy KPMG Meijburg & Co in gesprek met: Erik de Gunst

Erik de Gunst Supervisor, afdeling Financiele Risico’s & Analyse bij De Nederlansche Bank Jeroen Lammers Manager beleidsteam Fiscaliteit, Ondernemingsrecht en Corporate Governance bij VNO-NCW

tarbucks en Google. Het zijn twee voorbeelden van succesvolle bedrijven. Maar het zijn ook twee voorbeelden van bedrijven die onlangs stevig onder vuur kwamen te liggen in de media naar aanleiding van hun internationale fiscale structuren. De verontwaardiging was bijvoorbeeld groot toen bleek dat Starbucks in het Verenigd Koninkrijk nauwelijks belasting betaalde. Kalloe: “De vraag of dat juridisch klopt is dan eigenlijk helemaal niet relevant. Belangrijker is in deze tijd de vraag of het maatschappelijk aanvaardbaar is. Van oudsher willen bedrijven zo min mogelijk prijsgeven over hun internationale fiscale structuren. Ze hebben het liefst helemaal geen tax profile. Maar dat is niet langer houdbaar en een aantal bedrijven kiest er zelfs vrijwillig voor om openheid te geven over wat ze in verschillende

34 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

landen afdragen. Voorbeelden daarvan zijn te vinden in onder meer de olie & gas sector, de mijnbouw maar ook in andere sectoren. Denk aan Carlsberg, Vodafone en Glaxo.” Naast die vrijwillige transparantie gebeurt er de laatste jaren veel op het gebied van weten regelgeving, gedreven vanuit de OESO en het Europese Parlement. Ook de financiële sector krijgt ermee te maken, met de implementatie van een nieuwe EU Richtlijn kapitaalvereisten (CRD IV). Deze richtlijn biedt een wettelijk kader voor toezicht op banken, beleggings ondernemingen en hun moedermaatschappijen in alle Europese lidstaten en een (klein) onderdeel in deze richtlijn is country-by-country reporting over hun activiteiten, omzet, werknemers, winstbelasting en ontvangen subsi-

dies per jurisdictie. Deze verplichting valt niet los te zien van het maatschappelijk sentiment over banken, en de verplichting om transparantie te bieden over belastingafdrachten lijkt dan ook vooral een straf voor de banken die in de ogen van het publiek de boosdoeners zijn voor de financiële crisis. Hoe het ook zij, banken kunnen er niet omheen nu de implementatie ervan geleidelijk zijn beslag krijgt. Groothuizen: “Het betekent ten eerste nogal wat werk voor banken en er komen ook wel wat interpretatiekwesties bij kijken. Bovendien is het maar de

“

Het is zaak om jezelf goed af te vragen wat het gevolg is van de toegenomen transparantie over belastingafdrachten.” Jeroen Lammers

vraag of die interpretaties in de verschillende landen uiteen gaan lopen. Afgezien daarvan is het echter vooral meer dan een compliance uitdaging. Het is zaak om jezelf goed af te vragen wat het gevolg is van de toegenomen transparantie over belastingafdrachten. Het dwingt je om scherp te formuleren wat je beleid op dit gebied is. Zodat je ook voorbereid bent op vragen. Doe je dat niet, dan loop je het risico op kritiek in de media. Die naming and shaming leidt dan mogelijk tot reputatieschade en we hebben gezien dat de impact daarvan stevig kan zijn.” Dat blijkt ook de insteek van DNB te zijn. De Gunst: “DNB houdt toezicht op Nederlandse financiële instellingen en op de verschillende risico’s die zij lopen en hoe ze die beheersen; fis-

caliteit is één van deze risico’s. Van belang is dat banken inzicht hebben in de fiscale risico’s en mogelijk daarmee gepaard gaande reputatierisico’s en dat zij die op een adequate m anier beheersen.” Wat verwacht hij inhoudelijk terug te gaan zien in de nieuwe informatie? “Het is heel lastig te voorspellen. Maar het is goed dat we inzicht krijgen.” Kalloe: “We lezen af en toe wat in de media en denken op basis van die voorbeelden een beeld te hebben. In feite zijn er nu geen empirische gegevens over de internationale belastingafdrachten bekend. De realiteit is dat we eigenlijk maar heel weinig weten.” Groothuizen: “Klopt. Maar het zou me niet verbazen als we in de financiële sector maar weinig spannende informatie zullen gaan zien op dit punt. Weliswaar is geld gemakkelijk internationaal verplaatsbaar, maar het geld moet

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 35

expert panel

wel echt ‘aan het werk gaan’ om het financiële bedrijf uit te kunnen oefenen en daarmee inkomsten te genereren. Het is dus minder eenvoudig dan men zou kunnen denken om internationaal te schuiven met belastingafdrachten. In andere sectoren zie je dat intellectueel eigendom grote mogelijkheden biedt in de internationale tax planning. Maar in de financiële sector speelt dat intellectuele eigendom niet zo’n grote rol.” Hoe zit het verder met het level playing field, nu de teugels in de EU op dit aspect (veel) strenger worden aangetrokken dan bijvoorbeeld in Azië en de Verenigde Staten? Voor de financiële sector valt dat effect waarschijnlijk wel mee, zo meent De Gunst. Het gaat in eerste instantie bovendien om een vertrouwelijke rapportage over de belastingposities aan de Europese Commissie door internationale systeembanken (in Nederland alleen ING). De Europese Commissie gaat vervolgens aan de hand van deze rapportages beoordelen of publicatie van deze informatie mogelijk negatieve gevolgen heeft en rapporteert daarover aan het Europese Parlement. Als er aanzienlijke negatieve gevolgen worden geïdentificeerd, kan de Europese Commissie voorstellen om de regels te wijzigen of uit te stellen. Zo niet, dan gaan de verplichtingen vanaf

1 januari 2015 gelden voor alle k redietinstellingen en beleggingsondernemingen binnen de EU. Voor andere sectoren ligt het aspect van het level playing field gevoeliger, zo meent Kalloe: “In de extractieve industrie bijvoorbeeld, waar al langere tijd specifieke richtlijnen op dit punt bestaan. Bedrijven die investeren in energieprojecten en nu met deze verplichting te maken hebben kunnen daarmee een nadeel hebben ten opzichte van bijvoorbeeld Aziatische partijen. Je raakt aan grenzen van geheimhouding en concurrentiegevoeligheid. Het hangt overigens voor CRD IV ook af van wat de Tweede Kamer gaat doen bij verankering van de richtlijn in de Nederlandse wet. Het risico bestaat dat de politiek verder wil gaan dan andere landen en dan kun je jezelf in de voet schieten.” 1 Lammers (VNO) beaamt dat en is ook vanuit een andere invalshoek kritisch op de vergaande eisen. “Allereerst zijn er in ieder geval zes initiatieven op het gebied van country-by-country reporting. Dat maakt het er niet gemakkelijker op voor b edrijven. Bovendien hebben al deze initiatieven andere doelstellingen. Wat willen we er precies mee b ereiken? Ik vind dat er iets heel merkwaardigs aan de hand is: het is ingestoken vanuit

36 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Ten tijde van het interview was de Nederlandse invulling nog niet bekend.

“

Van belang is dat banken inzicht hebben in de fiscale risico’s en mogelijk daarmee gepaard gaande reputatierisico’s.”

wantrouwen jegens overheden. Blijkbaar vinden we dat de overheden geen goede wetten maken of die niet goed handhaven. Gevolg is dat bedrijven publiek rapporteren hoeveel belasting ze betalen en dat moet er dan toe leiden dat er meer belasting wordt betaald – meer dan de wet vraagt. Dat is de wereld op zijn kop.” De Gunst begrijpt het punt van Lammers maar wijst erop dat er niet zoveel mis mee is om met dergelijke transparantie in elk geval een ‘ontmoedigingsbeleid’ in te zetten: “Het zal bedrijven aanzetten om minder scherp aan de wind te zeilen bij hun tax planning.” Bovendien is de juridische werkelijkheid – hou je jezelf aan de wet? – eigenlijk niet zo relevant bij dit thema. Bedrijven kunnen aan de schandpaal eindigen terwijl er juridisch niets aan de hand is. Lammers: “Uiteindelijk gaat dit ook gewoon over schatkisten van overheden. Die moeten worden gevuld en regeringen willen daarbij hun burgers ontzien. Maar ik geloof gewoon niet zo in vergaande publieke transparantie. Ten eerste omdat ik denk dat heel veel bedrijven weinig spannende dingen doen. Ten tweede omdat het de vraag is of een leek veel inzicht krijgt door de country-bycountry informatie die publiek wordt gemaakt. Juist daarom vind ik de insteek van de OESO – die uitgaat van countryby-country rapportages aan de belastingdienst, zonder deze informatie publiek te maken – dan ook een veel betere. Dan kan je namelijk komen tot daadwerkelijke versterking van het internationale belastingsysteem op basis van een gedegen analyse waar de zwakke punten zitten. En ik hoop dan ook dat die insteek uiteindelijk de voorkeur gaat krijgen.”

Verder lezen: ec.europa.eu/internal_market/accounting/ country-reporting/index_en.htm Informatiepagina van de Europese Commissie.

www.oecd.org/tax/transfer-pricing/publicconsultation-transfer-pricing-documentation.htm Informatiepagina OESO.

www.kpmg.com/UK/en/IssuesAndInsights/ ArticlesPublications/Documents/PDF/Tax/WTMarticles/TP-and-CbC-Note-of-OECD-Consultation.pdf KPMG samenvatting van publieke consultatie OESO voorstellen.

Reageren? Niels Groothuizen Partner KPMG Meijburg & Co groothuizen.niels@kpmg.nl Vinod Kalloe Head of Tax policy KPMG Meijburg & Co kalloe.vinod@kpmg.nl

Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 37

KPMG in de Financiële Sector Marktgericht en cliëntgericht, dat is het motto van de marktgroep Financial Ser vices (FS) van KPMG. In deze marktgroep zijn in totaal zo’n 500 professionals werkzaam, verdeeld over drie branchegroepen: Banking, Insurance en Investment Management. De marktgroep Financial Services is multidisciplinair samengesteld en bestaat uit specialisten op het gebied van accountancy, fiscaliteiten en financieel advies. Door onze ruime ervaring in dienstverlening bij vele partijen in de financiële sector weten we wat er speelt in de markt. Van deze brede deskundigheid kunt ook u gebruikmaken bij al uw vragen en projecten op het gebied van verslaggeving, risicomanagement, procesbeheersing en bijvoorbeeld fiscale vraagstukken. Ons netwerk reikt verder door de goede contacten die wij hebben met vertegenwoordigers van toezichthouders en regelgevers zoals de N ederlandsche

Bank, de Autoriteit Financiële Markten, het Ministerie van Financiën en diverse brancheorganisaties. Natuurlijk schakelen wij ons internationale KPMG- netwerk in om u optimaal van dienst te zijn w anneer uw vraagstukken zich niet beperken tot Nederland. Wij weten als geen ander dat uw wereld zich niet beperkt tot Nederland, omdat in toenemende mate uw activiteiten zich uitstrekken tot en invloed ondervinden van Europa en de rest van de wereld. Deze internationalisering van de branche maakt de problematiek complexer en vraagt om een dienstverlener die met deze complexiteit weet om te gaan. Onze cliënt- en marktgerichte aanpak, onze kennis en onze professionals hebben de afgelopen jaren geleid tot een bijzonder succesvolle positie van KPMG in de financiële sector. Bijzonder, omdat we dit succes samen met onze cliënten hebben gerealiseerd.

Over KPMG Nederland KPMG biedt dienstverlening op het gebied van audit, tax en advisory. We werken voor een brede groep opdrachtgevers: grote (inter)nationale ondernemingen, middelgrote bedrijven, non-profitorganisaties en overheden. De ingewikkelde problematiek van onze klanten vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Onze professionals blinken

uit in hun eigen specialisme maar werken tegelijkertijd nauw samen om zo de toegevoegde waarde te bieden die het onze cliënten mogelijk maakt te excelleren in hun eigen omgeving. Daarbij putten we uit een rijke bron van kennis en ervaring, wereldwijd opgedaan in de meest uiteenlopende organisaties en markten.

Dutch Connectivity Network Bezoekt u een land voor het eerst of bent u er reeds actief en heeft u behoefte aan een ‘dedicated’ Nederlands steunpunt? In beide gevallen kunt u contact opnemen met een contactpersoon ter plekke die u vindt door te klikken op een stad op de interactieve kaart op w ww.kpmg.nl

38 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014

Colofon FS Update Magazine FS Update Magazine is een uitgave van de marktgroep Financial Services van KPMG Oktober 2014 Nummer 17 Voor vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen met: Sabina Pierik (020) 656 8242 pierik.sabina@kpmg.nl Segmentleiding marktgroep Financial Services: Edwin Herrie / Banking / herrie.edwin@kpmg.nl Ton Reijns / Insurance / reijns.ton@kpmg.nl Jeroen van Nek / Investment Management / vannek.jeroen@kpmg.nl Teksten: Nart Wielaard Jan Jaap Omvlee Fotografie: Vincent Boon Vormgeving: IN10 Communicatie Drukwerk: Reijnen Media

Onze apps:

KPMG Thought Leadership app

#fsupdatemagazine

ÂŠ 2014 KPMG Advisory N.V.

KPMG One app

contact KPMG Financial Services Laan van Langerhuize 1 1186 DS Amstelveen Postbus 74555 1070 DC Amsterdam www.kpmg.nl/financialservices

© 2014 KPMG Advisory N.V., ingeschreven bij het handelsregister in Nederland onder nummer 33263682, is lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative (‘KPMG International’), een Zwitserse entiteit. Alle rechten voorbehouden. De naam KPMG, het logo en ‘cutting through complexity’ zijn geregistreerde merken van KPMG International. De in dit document vervatte informatie is van algemene aard en is niet toegespitst op de specifieke omstandigheden van een bepaalde persoon of entiteit. Wij streven ernaar juiste en tijdige informatie te verstrekken. Wij kunnen echter geen garantie geven dat dergelijke informatie op de datum waarop zij wordt ontvangen nog juist is of in de toekomst blijft. Daarom adviseren wij u op grond van deze informatie geen beslissingen te nemen behoudens op grond van advies van deskundigen na een grondig onderzoek van de desbetreffende situatie.