Initiatieven in het Groen - Almere Haven Verslag 14 juli 2011
KRACHTGROEN
GEBIEDSONTWIKKELAARS
Plantjesdag in het Binnenhof Op zaterdag 11 juni werden de nieuwe moestuintjes van Ymere op de Volkstuinvereniging De Gouwen aan het Binnenhof in Almere-Haven in gebruik genomen. >> lees verder meer over dit project
Initiatieven in het Groen Almere - Haven Inleiding Stimuleren van groene initiatieven De gemeente Almere wil initiatieven in de groene ruimte en daarmee groenbeheer door bewoners, ondernemingen en instellingen stimuleren. Het activeren van burgers en het ondersteunen van particuliere initiatieven die tot doel hebben de eigen woonomgeving vorm te geven en te verbeteren zijn speerpunten in het gemeentelijk beleid. Groene initiatieven in beeld Ontwerperscollectief KRACHTGROEN is gevraagd door de gemeente Almere om de reeds bestaande initiatieven in beeld te brengen. Zo kan worden getoond wat voor verschillende initiatieven leven in Almere-Haven, hoe de initiators het groene project hebben opgezet en draaiende houden en wat er voor nodig is om ook nieuwe initiatieven van bewoners te stimuleren en te faciliteren. KRACHTGROEN heeft 6 verschillende initiatieven in Almere-Haven bezocht en de trekkers van deze projecten gesproken over de ontstaansgeschiedenis, de motivatie en de samenwerkingsvormen van het project. Zo krijgen de gemeente, particuliere groene initiators, ondersteundende organisaties en groenbeheerders in beeld hoe een initiatief in het groen ‘werkt’. De groene initiatieven die in dit verslag en ook in een film zijn vastgelegd tonen aan dat Almere-Haven bruist van de groene energie. Deze bewoners zijn ondernemend en weten hun weg te vinden naar de gemeentelijke diensten en groene organisaties die hen kunnen ondersteunen. De animo voor de moestuintjes van Ymere in het Binnenhof toont aan dat er ook behoefte is aan meer laagdrempelige groene projecten waar je makkelijk kunt instappen zonder zelf veel voorwerk te verzetten. Wij besluiten het verslag dan ook met enkele groene aanbevelingen. Punten van aandacht die zowel letterlijk als figuurlijk de ‘Ruimte voor Groene Initiatieven’ kunnen verbeteren.
De Bostuin De Spittershoek
Het Kronkelveld
Bosstrook de Uithof
Vogelbos & Windbos
Moestuinen Binnenhof
Initiatieven in het Groen Almere - Haven Op bezoek bij de Initiatieven De groene initiatieven die wij op zaterdag 11 juni bezochten zijn zeer verschillend van schaal, organisatie en type groen. Enkele initiatieven waren net van start gegaan en andere bestaan al vele jaren. In het algemeen heeft Almere ontzettend veel openbaar groen. Vooral het type bosplantsoen met hoog opgeschoten gewassen en bomen domineert omdat bij de aanleg van Almere het groen snel volwassen moest ogen om een aantrekkelijke groene leefomgeving aan te kunnen bieden. Een nadeel is dat veel groen nu vrij eentonig oogt en weinig belevingswaarde heeft. Opvallend aan de initiatieven is dat ze allemaal letterlijk en figuurlijk kleur aanbrengen in het groen waardoor mensen zich meer verbonden voelen met het groen en het beter beleefbaar wordt.
Samen tuinieren Het echte klassieke tuinieren gebeurt in De Bostuin, de moestuinen in het Binnenhof en op het volkstuinencomplex Spittershoek. Deze plekken zijn intiem van karakter en in dit seizoen echte bloemenoases. In De Bostuin wordt gezamelijk getuinierd in een gemeenschappelijke tuin. De tuin is overzichtelijk van omvang waardoor resultaat snel zichtbaar is. De nieuwe moestuintjes op het Binnenhof worden individueel beheert. Door de kleine schaal en de hulp van de meer ervaren tuinders van de Volkstuinvereniging De Gouwen zal hier ook snel resultaat zichtbaar zijn. De Spittershoek is bijzonder door de ge-slaagde combinatie van dierenweiden en volkstuintjes, de sfeer is gezellig en er veel te zien en te beleven. De tuinders en weidehouders zijn zichtbaar trots op hun complex. De Bostuin, de moestuinen in het Binnenhof en complex Spittershoek zijn echte sociale ontmoetingsplekken waar mensen op informele manier met hun eigen tuintje en de omgeving bezig zijn en met elkaar gewassen en kennis uitwisselen. De drie complexen zijn semi-openbaar en niet permanent toegankelijk. Op de Spitterhoek zijn wachtlijsten voor stadsweiden en volkstuinen, ook voor de moestuintjes op het Binnenhof was genoeg animo. Aan een eigen stukje groen voor dieren of planten in een gemeenschappelijk complex is een duidelijke behoefte in Almere-Haven.
Natuurbeheer voor meer ecologie en beleving Het Kronkelveld, de Bosstrook de Uithof en het Vogelbos en Windbos in de Hoekwierde zijn groen van het type openbaar park en bosplantsoen. Hier zetten bewoners met hun initiatieven in op ecologie en het versterken van de beleving van het vaak wat eenvormige aanplant van de openbare bosplantsoenen. Opvallend is dat alle initiatieven letterlijk en figuurlijk kleur toevoegen door het zaaien van (wilde) bloemenmengsels. Door de toevoeging van extra wandelpaden en creatie van open plekken word dit openbare groen beter beleefbaar en toegankelijker. De grote oppervlakken en het grovere werk in dit type groen maken professioneel advies en gezamelijk beheer met de gemeente vaak wel gewenst. De vrijwilligers en vooral de trekkers van deze projecten beschikken over groene kennis of zorgen dat ze de kennis in huis halen.
De Bostuin helpt de natuur een handje: Aanplant van vlinder- en bijen planten & grondverbeteraars.
Educatieve Tuin: Beleven van en kennis maken met de kleuren, geuren en smaken van de natuur.
De Bostuin
Een bloemenzee in het Vroege Vogelbos Ontstaansgeschiedenis Herbert Koster: “In het najaar van 2010 onstond het idee bij het IVN (Vereniging voor atuur- en milieueducatie) om iets te doen met de verwaarloosde tuin in het Vroege Vogelbos. Het project werd voorgedragen bij Natuur- en Milieufederatie Flevoland voor een subsidie. Die werd toegekend en daarmee konden we concreet aan de slag met De Bostuin.” Enthousiast aan de slag “Op de eerste werkdag in maart 2011 kwamen 30 mensen af waaronder de hele gemeenteraadsfractie en het bestuur van de PvdA Almere. Er zijn toen 15 fruitbomen en 50 rozenstruiken geplant. Nu werkt een vaste ploeg van 7 mensen in de tuin. Het is de bedoeling dat we ook meer mensen uit de buurt bij het project betrekken.” Brede samenwerking en ondersteuning In De Bostuin zit de groene kracht in de brede samenwerking. Stad & Natuur stelt materiaal, de locatie en faciliteiten beschikbaar. Theehuis het Ooievaarsnest schenkt koffie en thee voor de vrijwilligers en Hoveniersbedrijf Boogaart hielp met de startwerkzaamheden in de tuin. Financieel wordt de Bostuin ondersteund door de gemeente Almere, Natuur- en Milieufederatie Flevoland, Prins Bernard Cultuurfonds en het Rabo Cooperatiefonds.
Herberts Groene Tip: ‘Ook al weet je vantevoren nooit of het initiatief van de grond komt en of het suc cesvol zal zijn: volg je hart, begin gewoon en doen!’
Kunst & Educatieprojecten in het groen. Basisscholen in de buurt doen in het Kronkelveld mee met het project ‘Je school kan de boom in’. Studenten van groencolleges lopen stages en helpen zo met het beheer.
Bijzondere plantensoorten en amfibieën.
Rietorgis >>
Het Kronkelveld
Een ecologische verbindingszone Ontstaansgeschiedenis Sia Schippers: “In 2001 volgde ik een IVN cursus tot natuurgids. Tijdens een eindopdracht ontdekte ik de Brede Wespenorchissen in het bomendepot aan het Hartenveld en meldde dit aan Wijkbeheer Almere-Haven. Samen met Landschapsbeheer Flevoland werd een tekening gemaakt voor het gebied. In 2003 volgde de de officiële opening met de schenking van de poel door de gemeente.” De vrijwilligers als rentmeesters van natuur & cultuur Ongeveer 18 buurtbewoners werken eens per maand een dagdeel mee in het Kronkelveld, van jong tot oud. Er worden o.a. takkenrillen aangelegd en kunstenaars van de Kunstenaarsvereniging Flevoland organiseerden een open atelierroute in Kronkelveld. Samenwerkingen en ondersteuning Het kronkelveld wordt door de gemeente en Landschapsbeheer Flevoland ondersteund bij het ‘zwaardere werk’ als het kappen en het uitdiepen van de poel. Landschapsbeheer Flevoland adviseert over het ecologisch beheer. Stagaires van Groenopleidingen helpen en leren in het Kronkelveld.
Sia’s Groene Tips: ‘Zoek mensen met een warm hart voor groen en laat je horen bij de gemeente. Voer bijvoorbeeld ludieke acties uit in het groen. Geef niet op als het even tegen zit!’
Stadweiden Dieren houden in en om de stad is heel geliefd in Almere. De stadsweiden zijn zo populair dat er een lange wachtlijst is.
Kraam van Kluitje in het Riet: Bezoek op zaterdag de kraam op de Spittershoek met zaailingen van bloemen en (eetbare) planten uit de eigen volkstuin.
De Spittershoek
Groene parel tussen de A6 en een bedrijventerrein Ontstaansgeschiedenis Joske Galiaard: “Een paar jaar geleden nam de vraag naar volkstuinen af en ging de gemeente op initiatief van de toenmalige beheerder van de manege op zoek naar een andere bestemming voor de braakliggende grond. O.a. met de stadsweiden in Dronten en Lelystad als voorbeeld, heeft de gemeente deze volkstuinen heringericht ten behoeve van stadsweiden. Vanaf het begin is er een lange wachtlijst. De volkstuinen hebben dit jaar voor het eerst in jaren ook weer een wachtlijst.” Dierenweiden en volkstuinen naast elkaar “Bij de stadsweiden op Spittershoek zijn 11 weides, waar gemiddeld per weide 2 mensen dagelijks met de dieren bezig zijn. De volkstuinen zijn tijdens het volkstuinenseizoen druk bezocht. Je vindt dan tientallen mensen met hun hobby bezig. In de winter is alleen een kleine groep actief.”. Onderhoud van het tuinencomplex en de dierenweiden Stadsweidehouders moeten aan veel voorwaarden voldoen en betalen voor de huur van de grond. De volkstuinvereniging maait en onderhoudt zelf het openbare groen, de stadsweidehouders onderhouden de eigen grond.
Joske’s Groene Tips: ‘Trek de kar niet alleen, maar trek het breed. Liefst georganiseerd, continuïteit is hiermee gewaarborgd. Spreek af op welke wijze de ge meente faciliteert en leg afspraken met gemeente en sponsoren vast.’
Bevers & vleermuizen Regelmatig worden bevers gezien die hun zwemgebied tot in de Uithof hebben uitgebreid. Vleermuizen hangen onder de bruggen.
Vogelparadijs De Uithof is een ideale plek om bijzondere vogels te spotten zoals de ijsvogels die over het water scheren.
Bosstrook Park Uithof
Waterrijk park als de tuinen van Monet Ontstaansgeschiedenis Bep van Mil: “Tijdens de bouw van de woningen in 2004 ontstond het idee om een bijdrage te leveren aan het onderhoud van het aangrenzend gemeentelijk groen in park Uithof. Dit park is geschikt om gezamelijk met de buurt kleinschalige natuurbeheer uit te voeren. Landschapsbeheer Flevoland heeft ons ondersteund bij het opstellen van een projectplan en om toestemming te krijgen van de Gemeente Almere.” Beleefbaar maken van het groen “Met het gezamelijk beheer willen wij een bijdrage leveren aan het onderhoud van het groen in onze leefomgeving waardoor de natuur nog meer wordt beleefd. Met ongeveer 17 gezinnen willen we op een gezellige, maar ook leerzame en gezonde manier met elkaar aan de slag in de natuur in de buurt. Met laarzenpaden en bloemrijke bosranden wordt een wandeling door het park een groene belevenis. Uitkijkend over het water vanaf de bruggetjes zijn het net de tuinen van Monet! De scholen aangrenzend aan het park willen wij benaderen om mee te doen met het groene activiteitenproject van Landschapsbeheer Flevoland ‘Je School kan de boom in.”
Bep’s groene tip: ‘Zoek een initiatief in de natuur, waar je samen met buren en andere bewoners aan de slag wilt gaan. Zoek contact met de gemeente en met Landschapsbeheer Flevoland of het IVN om je plan te verwezenlijken.’
Leren en spelen in het Groen BSO Bicopa heeft ook een tuintje geadopteerd. Zo wordt spelen en educatie in het groen met elkaar gecombineerd.
Een groene oase in de wijk Volkstuinvereniging De Gouwen ligt als een groene oase midden in een woonwijk.
Moestuintjes in het Binnenhof Groente en fruit uit je eigen wijk
Ontstaansgeschiedenis Simone Damhuis: “Ymere in Almere organiseert ieder jaar een moestuintjescomplex in een van de wijken in Almere. Het blijkt een ideaal middel om buurtbewoners op een ongedwongen wijze met elkaar in contact te brengen. Daarnaast draagt het werken in de buitenlucht en het verbouwen en eten van onbespoten groenten ook nog eens bij aan de gezondheid en de educatie van kinderen. Er is gekozen voor een plek in een bestaand moestuinencomplex aan de Binnenhof (eigendom van Volkstuinvereniging De Gouwen). Deze plek is gehuurd, opgeknapt, in 11 vakken verdeeld en voorzien van een nieuw hek. Er is een mailing uitgegaan aan onze bewoners waarna de enthousiaste bewoners een moestuintje toegewezen kregen.” Enthousiast aan de slag “Zaterdag 11 juni 2011 was er een startbijeenkomst in Het Hovenhonk aan het Binnenhof. Bewoners hebben een toegangssleutel tot het complex gekregen, een aantal groenten-, fruit- en kruidenplantjes en wat gereedschap en zijn direct aan de slag gegaan. Een tuintje is geadopteerd door de buitenschoolse opvang Bicopa. Zij gaan samen met de kinderen die zij opvangen tuinieren. De ervaren tuinders van de volkstuinvereniging de Gouwen helpen de nieuwe tuinders op weg.”
Simone’s Groene Tip: ‘Het huren van een volkstuin is vaak een grote investering voor bewo ners en erg arbeidsintensief. Met een aantal mensen een tuin huren is be taalbaar en je bent veel minder tijd kwijt aan onderhoud. Het eindresul taat is hetzelfde. Lekkere groenten uit eigen tuin!’
Ambachtelijk natuurbeheer Maaien met de zeis: Door inzet van oude methoden van beheer ontstaan nieuwe en rijkere typen van vegetatie.
Bijzondere flora: Op de Hoekwierde groeien de rietorchis en ratelaar in grote aantallen. Op open plekken hebben de vrijwilligers zelf wilde bloemenmengsels gezaaid.
Het Windbos
Naar zelfbeheer van groen in de hele wijk Ontstaansgeschiedenis Paul Weber: “Vanaf het moment dat ik hier kwam wonen was ik al actief in het groen. De ambities voor zelfbeheer kwamen in een stroomversnelling tijdens groot onderhoud in de Hoekwierde in 2009 en de gemeentelijke bouwplannen in het groen.” Actief beschermen van het groen “Ongeveer 30 mensen doen mee met groenbeheer waardoor de beleving en de waardering van het groen sterk is toegenomen. Ongeveer 200 buurtbewoners hebben zich op een actiedag verzet tegen woningbouw in het groen.” Zelfbeheer in de toekomst “Wij werken aan de omvorming en het onderhoud van Het Windbos , inclusief orchideeënweiden en delen van het openbaar groen in de bebouwing van de Hoekwierde. Onze ambitie is alles zelf te doen met eigen middelen. Een subsidieaanvraag bij SEV (Stichting Experimenten Volkshuisvesting) is in behandeling.”
Paul’s Groene Tip: ‘Bewoners worden vaak actief in het groen als de gemeente grootschalig onderhoud of woningbouw heeft gepland. Hierdoor ontstaan kansen voor zelfbeheer.’
Het Insectenhotel
Vogelkasten plaatsen: Om vogels zoals de bijzondere groene specht te helpen creeĂŤren de vrijwilligers goede nestelplaatsen in het bos en plaatsen nestkasten in de bomen.
De vrijwilligers van Het Vogelbos hebben van gerecyclede materialen uit het bos een ideale nestel- en schuilplek gebouwd voor insecten.
Het Vogelbos
Actief ecologisch beheer Ontstaansgeschiedenis Rob de Jager: “De Uithoek hield vanaf 1983 ongeveer 1x per vijf jaar een grote opruimactie in het Vogelbos hierbij werd zwerfvuil, tuinafval en gedumpt grofvuil opgeruimd. Gemeente leverde containers voor het afval. In 2007 kregen we hulp van Landschapsbeheer, onder voorwaarde dat we er andere bewoners bij betrokken, en werd een beheersplan opgezet. Vanaf 2008 kwam het beheer echt van de grond” Natuurbeheer en inventariseren “Elke 2e zaterdag van de maand werken steeds 8 tot 10 bewoners van Centraal Wonen en de Uithoek in het vogelbos. Er worden paden aangelegd, bomen getopt, takkenrillen gebouwd en vogel- en vleermuiskasten opgehangen. Jaarlijks wordt geinventariseerd hoe het staat met de vogel-, vlinder- en vleermuizenstand onder begeleiding door Landschapsbeheer. Groot onderhoud als aanplant en verwijdering van grote bomen wordt uitgevoerd door de gemeente.”
Groene Tips uit het Vogelbos: ‘De groene specht houdt van afgetopte bomen. Maak gebruik van al het beschik bare afvalmateriaal op locatie. Zelfs gedumpte bakstenen kun je herge bruiken in een insectenhotel.’
Tips van KRACHTGROEN: Zorg voor een groen loket/patform waar iedereen terecht kan met groene ideeën en vragen. Bij dit loket kunnen alle groene partijen als IVN, Stad en Natuur en Landschapsbeheer zich aansluiten zodat ze makkelijk te vinden zijn. Laat ervaringsdeskundigen en nieuwe groene initiators op dit platform tips en ideeën uitwisselen met elkaar.
Tips van KRACHTGROEN: Wie zich inzet voor groen ziet niet graag dat andere gebruikers het harde werk teniet doen. Maar van wie is het groen en hoe mag het gebruikt worden?
Tips van KRACHTGROEN: Niet alle bewoners hebben de tijd, ener gie en kennis in huis om groene projecten op te zetten. Laagdrempelig ‘instapgroen’ zoals seizoensmoestuintjes in gemeen schappelijk verband leveren een positieve bijdrage aan de sfeer en het groen in de leefomgeving.
Maak heldere afspraken met elkaar over eigenaarsc hap. Blijft het groene project toegankelijk voor ieder een of krijgt het groene project haar ‘eigen’ plek?
Tips van KRACHTGROEN: Zorg voor continuiteit in het beheer zodat niet al足 les op de schouders van enkele initiators terecht komt. Het vrijwillige beheer moet breed gedragen worden. Sommige gemeenten werken met strippen足 kaarten of vouchers waarmee bewoners hulp en advies van de gemeente of een externe beheerd足 er kunnen inhuren.
Tips van KRACHTGROEN: Geef groen meer kleur! De groene initiatieven die wij hebben bezocht geven letterlijk en figuurlijk meer kleur aan het vaak eentonige groen waar足 door er meer te zien en te genieten valt. Met natuurlijke bespeelbare elementen kan het groen ook actief beleefbaar voor kinderen en jeugd worden gemaakt.
Colofon Dit is een project van Ontwerperscollectief KRACHTGROEN in opdracht van de Gemeente Almere. Aan dit project werkten mee: Ingrid Boelens - IB@krachtgroen.nl Suzanne Loen - SL@krachtgroen.nl Thijs Kramer (cameraman CineacTV Rotterdam) Rotterdam, 14 juli 2011 KRACHTGROEN Beatrijsstraat 70c 3021 RH Rotterdam info@krachtgroen.nl www.krachtgroen.nl
KRACHTGROEN
gebiedsontwikkelaars
KRACHTGROEN
GEBIEDSONTWIKKELAARS