Cultuur bijlage | Krant van de Aarde 3-2019

CULTUUR Bijlage | Krant van de Aarde | Zomer 2019

VERBINDING

OLOIDE

spiritualiteit vormgegeven

FOTOGRAFIE

Groene Camera Kijken is een kunst

MUZIEK

Tournee RCO meets Europe

ANDERE TECHNIEK, BETER ISOLEREND EFFECT

BEKEND VAN TV De TONZON aanpak is te zien geweest in het

Vloeren verliezen vrijwel alle warmte door uitstraling naar de krui-

tv-programma “Green Make Over” van

pruimte bodem en fundering. Andere soorten isolatie, zoals wol,

SBS 6. In deze afleveringen laat

purschuim en EPS (polystyreen) remmen wel de warmtestroom maar doen niets aan het uitstralende effect. Daardoor blijft 24 uur per dag

presentatrice Gwen Jansen en haar team op humoristische wijze zien wat je in één dag kan doen in en rond het huis. Tonzon

warmte aan de onderkant weglekken. Zes actieve oppervlakken van

vloerisolatie en andere slimme innovaties

het TONZON Thermoskussen reduceren de warmtestraling tot vrijwel

worden in deze afleveringen toegepast. De

nul. Het resultaat is een warmere vloer bij een lagere luchttempera-

programma’s zijn opnieuw te bekijken via

tuur. Meer comfort met minder energieverbruik.

uitzending gemist of volg na de zomervakantie de nieuwe afleveringen.

SCHONE DROGERE KRUIPRUIMTE

Het wonen boven een vochtig gat in de grond is niet prettig en zelfs soms ongezond. Door een onderdruk wordt constant

SAMEN OP WEG NAAR DUURZAAMHEID

vochtige lucht uit de kruipruimte de woning ingezogen. Dit vocht moet door ventilatie weer worden afgevoerd. Dit kost energie en daar willen we juist zo weinig mogelijk van gebrui-

Dat ook bedrijven een steentje moeten bijdragen aan de verduurzaming zal voor iedereen duidelijk zijn. Het Activiteitenbe-

ken. TONZON Bodemfolie stopt de verdamping van vocht uit

sluit milieubeheer verplicht bedrijven en

de bodem, rekent af met muffe geuren, remt het vrijkomen

instellingen om energie te besparen. Vanaf

van schadelijk radongas en zorgt zo voor een schone, drogere kruipruimte. De Bodemfolie is volledig recyclebaar.

1 juli 2019 geldt er een informatieplicht verduurzaming. TONZON heeft een aantal slimme isolerende systemen ontwikkeld waarbij duurzaamheid hoog in het vaandel staat. Veel bedrijfspanden, overheidsgebouwen en andere instellingen hebben grote ongeïsoleerde oppervlakten. Dit gaat ten koste van het comfort en brengt tevens onnodige kosten met zich mee. De isolatiesystemen van TONZON zijn juist bij uitstek geschikt voor grote oppervlakken zoals vloeren en platte bedrijfsdaken.

Voor meer informatie kijk op: www.tonzon.nl of bel 053 - 433 23 91

Grote ecologische verschillen bij isolatiematerialen

Het isoleren van begane grondvloeren is een van de grootste energiebesparingsbronnen in de Nederlandse woningbouw. Het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) heeft een milieuvergelijking gemaakt tussen de verschillende manieren om dit aan te pakken. Daarbij is gebruik gemaakt van de gegevens uit de Nationale Milieudatabase (NMB). De milieu schaduwkosten blijken enorm van elkaar te verschillen. Een factor 100 tussen de milieukosten van de 2 meest toegepaste producten in de Nederlandse vloerisolatiemarkt mag extreem worden genoemd.

Milieubeoordeling meest ecologische vloerisolatie

Nibe: “TONZON Thermoskussens haalt de beste score in de toepassing Vloerisolatie en is daarmee het DUBOkeur 1a product. De thermoskussens onderscheiden zich t.o.v. de alternatieven mede omdat door de werking met luchtkamers relatief weinig materiaal benodigd is om de gewenste Rc-waarde te bereiken. Hoe minder materiaal, hoe lager de schaduwkosten. Daarnaast is de milieulast van het transport nihil. De luchtkussens kunnen opgevouwen vervoerd worden en nemen daardoor weinig volume in.”

De DUBOkeur-grens wordt bepaald door het product met de laagste schaduwkosten. Het TONZON Thermoskussen legt met slechts € 0,09 milieukosten per m² de lat uitzonderlijk laag. Alleen producten met schaduwkosten lager dan € 0,25 per m² kunnen daardoor in aanmerking komen voor het DUBO-keur. Geen enkel ander product kan hieraan voldoen.

Met minder CO2 meer CO2 reductie

Het aanbrengen van TONZON Thermoskussens kost niet alleen veel minder CO2 dan de andere producten waarmee het is vergeleken maar levert ook meer CO2 reductie op dankzij een andere manier van isoleren. Daarbij wordt de uitstraling van warmte door de onderkant van de vloer trapsgewijs naar vrijwel nul gereduceerd. Vloeren worden sneller warm, kunnen een hogere temperatuur bereiken en houden de warmte langer vast. Daardoor valt in de praktijk de energiebesparing hoger uit.

Daarnaast heeft het systeem nog andere voordelen waardoor het verduurzamen van woningen goedkoper, makkelijker en gezonder wordt. Bij dit systeem wordt bijvoorbeeld ook de toetreding van vocht en radon uit de kruipruimtebodem geweerd waardoor extra ventilatievoorzieningen in de woonkamer vaak niet meer nodig zijn.

2 miljoen ton CO2-reductie met TONZON vloerisolatie in Nederland?

Eerder becijferde BackHoom dat in Nederland bij

3 miljoen woningen nog vloerisolatie kan worden aangebracht. Er komen echter veel meer vloeren in aanmerking voor (extra) vloerisolatie. Van 1983 tot 1993 werden namelijk nieuwe woningen gebouwd met een vloerisolatiewaarde van slechts Rc = 1,3 m²K/W. Deze waarde is veel te laag en wordt in de praktijk vaak niet eens gehaald vanwege lekken in de isolatielaag. Van 1993 tot 2013 gold 2,5 m²K/W als minimale waarde in de nieuwbouw en pas na 2013 is 3,5 m²K/W de norm. Voor vloeren met vloerverwarming zijn deze waarden echter nog steeds niet hoog genoeg. Er lekt te veel warmte weg door uitstraling van de onderzijde van de isolatielaag naar de koudere kruipruimtebodem en funderingsmuren. TONZON Vloerisolatie is bij uitstek geschikt om dit lek te dichten zo blijkt in de praktijk.

Voor meer informatie kijk op www.tonzon.nl/factsheet

C4

Inhoudsopgave Parijse bloemenpracht 6 Noordpool Orkest op de Wadden 8 Our planet, Wereldreis 11 Alexander Gavrylyuk 12 & Antony Hermus Oloide, spiritualiteit 14 vormgegeven Duurzaam en groen op de bĂźhne 17

12 6 Colofon Hoofd- & eindredactie: Eric Schoones Redactie & bijdragen: Yvonne Koop, Olga de Kort, Angelique van Os, Eric Schoones, Fleur Smakman.

Vormgeving: Celina Koekenbier Foto omslag: Noordbrabants Museum Sales & Uitgever: Albert Poutsma De Cultuurbijlage is een uitgave van Krant van de Aarde

8

C5 Cultuurbijlage | Jaargang 14 | Juni/Juli 2019

22

26

28

20 Groen geld 22 Pianofestival Ruhr, Netwerk 25 De Groene Camera, Kijken is een kunst 26 Pianofestival Ruhr, Impact 28 RCO meets Europe 30 Agenda

Verbinding Muziek en kunst brengen mensen samen, musici voelen zich verbonden met de natuur.

Het Pianofestival Ruhr, net over de grens in Duitsland, brengt muziek bij jongeren in achterstandswijken en het Koninklijk Concertgebouworkest trok langs alle Europese landen. De Oloide verbindt hemel en aarde.

C6

Kunst

Koolroos (2019) van Linda Nieuwstad.

Bloemenpracht van Gerard en Cornelis Van Spaendonck Naam maken in Parijs, welke kunstenaar droomt daar niet van? Het lukte Gerard (1746-1822) en Cornelis (1756-1839) Van Spaendonck. Na hun Antwerpse studie bij Willem Jacob Herryens vertrokken ze naar de Franse hoofdstad waar ze zelfs koning Lodewijk XVI en Napoleon tot hun klantenkring rekenden. Hun flamboyante bloemstillevens behoorden tot de meest gewaardeerde – en duurste – kunstwerken van hun tijd. En nu zijn ze even terug in Nederland.

Tekst: Olga de Kort, Foto’s: Noordbrabants Museum Zelfs toen het tij even leek te keren en hooggeplaatste kunstliefhebbers in 1789 één voor één onder de guillotine belandden, bleven de Nederlandse gebroeders actief in hun atelier, de botanische tuin Jardin des Plantes en in de fabriek van Sèvres. Al schilderend beleefden ze nog de terugkeer van het monarchie in Frankrijk met Lodewijk XVIII. Bezoekers van de overzichtstentoonstelling in Het Noordbrabants Museum kunnen nu zelf ontdekken wat de befaamde Nederlanders in Parijs zo geliefd maakte. Met ruim zeventig schilderijen, aquarellen, schetsen en prenten uit de Franse, Belgische en Nederlandse verzamelingen (waarvan 33 alleen al uit een eigen collectie van het Museum) worden alle kanten van hun meesterschap ruimschoots belicht. En dat betekent een zee aan Van Spaendoncks bloemen in de museumzalen, in allerlei kleuren en maten, van overdadige guirlandes en weelderige boeketten in albasten vazen en rieten manden tot bescheiden bloeiende takjes.

Er zijn muurgrote doeken met een explosie aan kleur, maar ook sierlijke miniaturen en schetsen.

Zelfs op het kleine formaat van een schildpaddoosje van Gerard van Spaendonck worden de bloemen en rozenblaadjes tot de kleinste details uitgewerkt.

Finesse De schoonheid van de rozen, koolrozen, pioenrozen, stokrozen, seringen, tulpen, lelies, sleutelbloemen, jasmijn en korenbloemen in de fantasievol en losjes geschikte boeketten is fascinerend. De zwierige en extravagante boeketten vullen het hele oppervlak van de schilderijen, maar ogen nooit te overdadig of zwaar dankzij de evenwichtige composities, het subtiele lichtval en op elkaar afgestemde kleuren. Sterke licht-donker contrasten, lichte achtergrond en bijna tastbare texturen geven een suggestie van diepte en een zwierige, spontane schikking. Beide broers werden door hun tijdgenoten bewonderd voor de grote finesse en hun oog voor detail. Hun

Kunst

Er zijn muurgrote doeken met een explosie aan kleur, maar ook sierlijke miniaturen en schetsen bloemstillevens behoren tot de meest verfijnde in dit genre, maar al deze goedgevulde bloemstukken zijn ook nog wetenschappelijk correct en getuigen van de meest nauwkeurige studie van de ‘geportretteerden’. De bloemenpracht op de muren en in de vitrines komt nog eens terug in de grote bloemstukken in de vazen én de bloemeninstallatie Koolroos (2019) van Linda Nieuwstad. Haar reusachtige bloemen uit wol, staal en vrachtwagenzeil zijn echte blikvangers van de expositie. Ze zijn geïnspireerd door De Koolroos van Cornelis van Spaendonck uit ca. 1800, die ook op de tentoonstelling te zien is. Zo krijgt een werk van de befaamde bloemschilder een eigentijds vervolg, dat net zo opvallend is als de werken van de Nederlandse gebroeders zelf.

De geur van succes. Gerard & Cornelis van Spaendonck, bloemschilders in Parijs.

Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch: 26 april-25 augustus 2019. Catalogus: Paul Huys Janssen. De geur van succes. Gerard & Cornelis van Spaendonck, bloemschilders in Parijs. Het Noordbrabants Museum, WBOOKS, 2019. ISBN 9789462583122 www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

Gerard van Spaendonck

C7

C8

Muziekinterview

Foto: Niels Knelis

Noordpool Orkest

Muzikale filmhommage aan de Wadden Na de status Gouden Film behaald te hebben in december 2018, krijgt het succes van Wad, overleven op de grens van water en land, nog een staartje. Vanaf 24 augustus volgt een uitgebreide theatertournee: Wad Live. Dit is een samenwerking tussen regisseur Ruben Smit en het Noordpool Orkest. Artistiek leider, algemeen directeur en dirigent Reinout Douma maakte hiervoor een nieuwe bewerking. “We vormen samen een constante spanningsboog.”

Tekst: Angelique van Os | Foto’s: Ruben Smit Productions Tijdens een voorvertoning van Wad afgelopen jaar in Leeuwarden, speelden een aantal leden van het Noordpool Orkest live mee onder de fraaie en rauwe natuurbeelden van regisseur Ruben Smit (De Nieuwe Wildernis). De muziek is geschreven door Boy Edgar winnaar Martin Fondse. Er was even sprake dat er een soundtrack ingespeeld zou worden door het 42-koppige ensemble, maar dat kwam er niet van. Toen Reinout Douma, artistiek leider en dirigent van het Noordpool Orkest, een paar maanden later Smit bij toeval tegen het lijf liep, vonden beiden dat Wad een nieuwe muzikale impuls verdient. Inmiddels staan er ruim twintig theaterconcerten gepland door heel Nederland, met de première op zaterdag 24 augustus op

het Groningse Noorderzon festival. Douma: “Het zijn prachtige beelden over een uniek natuur- en leefgebied. En wij zijn een Noordelijk orkest. Veel van onze musici voelen zich verbonden met de Wadden en komen er regelmatig. Het zijn dan ook twee interessante ingrediënten waarmee we iets moois kunnen maken.”

Douma werkt inmiddels aan een nieuwe dramaturgie, waarbij hij op basis van muzikale thema’s bepaalde scenes verder uitbouwt of juist inkort, zodat muziek en beeld in goede balans zijn. Dat houdt in dat ook solisten op de voorgrond treden.

En er wordt niet eerder filmmateriaal vertoond.

Ruben Smit krijgt zelf een rol als verteller (voice-over), om de beleving zo levendig mogelijk

te maken voor het publiek. Hij krijgt een plekje in het orkest en zal met korte, prikkelende zinnen scenes aan elkaar verbinden dan wel inleiden.

Indrukwekkend materiaal Voor wie Wad niet gezien heeft, de film brengt een eerbetoon aan het verstilde, soms harde en diverse ecosysteem van de Waddenzee en haar eilanden. Ook Duitsland en Denemarken komen aan bod. Overleven van de natuur op de grens van water en land vormt de rode draad. Ruben Smit en zijn crew werkten vijf jaar aan het project. Het leverde zoveel indrukwekkend materiaal op, dat er naast de film ook een fraai gelijknamig fotoboek is verschenen. Het bevat beeld van het waddenge-

Muziekinterview

bied, geselecteerd uit de tienduizenden opnames van de makers en gaat verder waar de film stopt. Daarnaast is er een uitgebreid educatief programma aan scholen gepresenteerd en op de interactieve website wereldwad.nl kunnen kinderen het avontuur van dit leefgebied zelf ontdekken. En binnenkort verschijnt er zelfs een reisgids, waarin de regisseur natuurtips geeft.

Geluiden Naast muziek vormt geluid een belangrijk element in de film. Geluidsman Olivier Nijs maakte twee jaar opnamen in het Nederlandse deel van het Waddengebied, waarbij hij probeerde om bijvoorbeeld weidse velden, luchtbelletjes en windvlagen vast te leggen. Er zijn meer dan veertig soorten zandgeluid en zeventig zeegeluiden opgenomen. Zoals de makers zelf omschrijven: “Je hoort het geluid van het gras zoals het bergeendje dat ook hoort.” Hiervan is een apart album uitgebracht, dat veertien klanklandschappen en sferen weergeeft. Die elementen nemen de kijker veelal letterlijk mee in het gebied. De natuurgeluiden zijn straks ook terug te horen bij Wad Live, maar er is toch weldegelijk een verschil.

Douma: ”Het orkest trekt straks meer de aandacht. De bezetting is ook anders dan in de film. Wij spelen met een ritmesec-

tie en blazers en die komen meer op de voorgrond. Het geheel krijgt een ‘big band randje’ aangevuld met strijkers. Hoewel dit niet betekent dat de blazers alleen maar gaan spetteren. Met flugelhorns kun je bijvoorbeeld ook een hele ingetogen sfeer creëren.”

‘De dynamiek tussen eb en vloed blijft fascinerend.’

Opvallende werkwijze Inmiddels hebben Douma en Smit samen de film opnieuw bekeken en besproken wat qua beeld aangepast moet worden en waar solo’s op z’n plek zijn. Dat is een opvallende werkwijze, want meestal komt de muziek op de laatste plaats, aangepast aan de beelden. Nu is het andersom en zoeken de makers naar balans tussen verhaal en interessante orkestmuziek. In juni gaan ze alles artistiek uitwerken. Op de vraag hoe het straks dan klinkt zegt Douma overtuigend: “Bruisend en spannend, afgewisseld door minimal music en serene rust. Er gebeurt onwijs veel met dieren die aan het vechten

C9

C 10

Muziekinterview zijn. Soms is er veel hectiek en dynamiek in de beelden, maar ook thema’s als geboorte en dood komen voorbij.

Het is een constante spanningsboog, waarop de muziek inspeelt. Hierbij ga ik wellicht ook losse instrumenten koppelen aan specifieke dieren. Dat een cello bijvoorbeeld een thema uitbeeld als een valk, maar dat gaan we niet te letterlijk doen. Het ademt in ieder geval veel kleur en sfeer.”

Ondanks dat Reinout Douma als Noorderling en Groninger al vele malen de Waddeneilanden heeft bezocht, blijft hij zich verbazen over het natuurschoon die de film toont. “Ik heb dingen voorbij zien komen, die ik nog niet kende of niet eerder heb gezien. Ik ben geen kenner, maar de dynamiek tussen eb en vloed blijft fascinerend op de eilanden, waardoor er een eigenzinnig ecologisch systeem ontstaat.

Dat ziet iedereen wel. Het is een heel bijzonder stukje werelderfgoed en het is te gek dat wij daar op deze manier een hommage aan kunnen geven.”

Meer info: Wadfilm.nl

Noordpool tien jaar

Het Noordpool Orkest, onder leiding van Reinout Douma, viert in 2019 haar 10-jarig jubileum. Het ‘zusje’ van het Metropole Orkest dat gehuisvest is in Groningen, is erg gegroeid de afgelopen jaren; zowel wat betreft muzikaal vakmanschap als qua aanbod. Het orkest (big band met strijkers) profileert zich ‘alles behalve’ als ‘een klassiek gezelschap’. Er zijn uiteenlopende projecten geweest zoals theatertournees met Bert Visscher, the Ashton Brothers en Brigitte Kaandorp. Het gezelschap werkte met uiteenlopende artiesten zoals, Janne Schra, Douwe Bob, Nynke Laverman, Elske deWall, Eric Vloeimans, Kim Hoorweg, Tineke Postma en Wouter Hamel. In 2014 stonden ze met de Ed Kowalczyk, de voormalige frontman van rockband Live, voor het dampende publiek van Pinkpop.

Foto’s op deze pagina: fragmenten / stills van het rijke dierenrijk van de Wadden.

In het jubileumjaar speelt het orkest bijna zeventig keer: van de Wad Live tour, Jazz te Gast (Zuidhorn), tot North Sea Jazz met zanger José James (tribute aan Bill Withers) en een ander filmmuziekproject, Love Actually, in november. Los van de samenwerking met artiesten, is en wil het orkest meer zijn dan een goede begeleidingsband. Noordpool wil zelf projecten bedenken, zoals met het werk van dichter Vasalis het geval was. Artistiek leider en algemeen directeur Reinout Douma: “Ik vind het van levensbelang dat een lichte muziekorkest meegaat in de hedendaagse ontwikkelingen, zoals elektronica, beats en hiphop. Hierbij moet het om artistieke inhoud gaan, waarbij muziek geïntegreerd is met het orkest. Ik wil me de komende tijd graag focussen op dergelijke projecten en hiervoor nieuwe muziek schrijven, met producers gaan samenwerken en sound filters toepassen. Ik wil me verdiepen in de vraag: wat is nu nieuwe orkestmuziek? En dat is best een uitdaging.”

Noordpoolorkest.nl

Our Planet

C11

Wereldreis

Na vier jaar filmen in vijftig landen is het zover: sinds 5 april wordt de achtdelige natuurdocumentaire Our Planet door Netflix wereldwijd uitgezonden. Het nieuwe project van het filmteam achter Blue Planet en Planet Earth kwam tot stand in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds (WWF), Silverback Films en Sir David Attenborough, die deze keer zelf niet in beeld komt. Zijn vertrouwde stem begeleidt de kijkers wel gedurende hun wereldreis door natuurreservaten, jungles, oceanen, ijsvlakten en bossen die onze planeet zo rijk is.

Tekst: Olga de Kort, Foto: Netflix

Ecosysteem Nóg wel zo rijk, want ondanks alle films, lezingen en publicaties van de afgelopen jaren is de mens, volgens de 93-jarige Attenborough, nog nooit zo verwijderd van de natuur geweest als nu. In zijn interview, gegeven aan prins William tijdens het World Economic Forum in Davos in januari 2019, vertelde de Britse bioloog en documentairemaker dat nu het moment is gekomen waarop we ons moeten realiseren dat we een deel van ‘een samenhangend ecosysteem’ met de natuur vormen: ‘We ademen de lucht en eten het voedsel dat uit de natuur komt. Als we de natuur om ons heen beschadigen, beschadigen we daarmee ook onszelf. Een gezonde planeet is essentieel voor het menselijk leven’.

In tegenstelling tot de natuurdocumentaires zoals Blue Planet legt Our Planet de nadruk op de noodzaak van natuurbehoud en de gevolgen van kli-

maatverandering. Volgens Attenborough hebben we nog wel de tijd om in te grijpen en het tij te keren, maar daarvoor moeten we wel nu in actie komen.

De lancering van de serie op Netflix maakt het mogelijk om honderden miljoenen mensen wereldwijd te bereiken en ‘het bewustzijn en het gevoel van de gedeelde verantwoordelijkheid voor de natuur te vergroten’.

zoals van ijs in Frozen Worlds en diverse dierengeluiden, overal ter wereld zijn opgenomen, zijn door Price in de muziek verwerkt. De selectie van veertig muziektracks staan op een dubbel-cd en een dubbel-lp van Decca Records/Universal Music Group, die evenwel in april zijn uitgekomen. Het slotlied ‘In It Together” schreef Steven Price samen met de Britse zangeres en WWF-ambassadrice Ellie Goulding.

Schoonheid

In zijn interview aan ClassicFM vertelde Price dat hij, net zoals alle medewerkers aan de serie, graag het verschil maakt. “De beelden die we in de series zien, zijn mooi en ontroerend tegelijk. Met mijn muziek wilde ik geenszins een deprimerend wereldbeeld schetsen, maar juist de inspirerende schoonheid ervan benadrukken. Ik hoop dat de kijkers zich bewust zullen worden van de veranderingen in de natuur om ons heen. Als mijn muziek ze helpt om zich dat te realiseren, zal ik bijzonder trots zijn op mijn bijdrage aan Our Planet.’

In een film over de schoonheid en breekbaarheid van onze natuur kan muziek niet ontbreken. De Britse componist Steven Price (1977) stond wel voor de uitdaging om binnen acht maanden meer dan zes uur muziek te schrijven. Het componeren van de nieuwe delen ging tegelijkertijd met het opnemen van de soundtrack van de al gemonteerde episoden. Naast het Philharmonia Orchestra uit Londen klinkt er ook koorzang, en zingt de Ierse zangeres Lisa Hannigan in de episode Coastal Seas. Ook natuurgeluiden,

C 12

Muziek

Alexander Gavrylyuk en Antony Hermus over muziek

Magische wereld Meesterpianist Alexander Gavrylyuk is deze zomer de solist bij het Nationaal Jeugdorkest. Met dirigent Antony Hermus deelt hij een uitgesproken mening over wat muziek in onze huidige maatschappij kan betekenen.

Tekst: Eric Schoones, Foto’s: Marco Borggreve en Nic Limper

Alexander Gavrylyuk, geboren in 1984 in de Oekraïne, begint op zijn zevende jaar met pianospelen. Zijn ouders, accordeonisten in een volksmuziekgroep, denken dat hun zoon te lui is om piano te leren spelen, maar twee jaar later geeft hij, als wonderkind, zijn eerste concerten. Bij het befaamde concours in Hamamatsu is hij de jongste deelnemer en recensenten en juryleden steken elkaar met superlatieven naar de kroon: ‘het grootste muzikale talent van de laatste vijftig jaar’, ‘de beste jonge pianist van de eeuw.’ Nu heeft hij een indrukwekkende carrière, vormt een duo met violiste Janine Jansen en is vaak te gast in ons land. Met het Nationaal Jeugdorkest o.l.v. Antony Hermus speelt hij de Paganini-Rhapsodie van Rachmaninoff, op zondag 18 augustus in Theater Orpheus in Apeldoorn en op maandag 19 augustus in het Concertgebouw in Amsterdam. Daarna volgen nog twee concerten in Roemenië en eerder in augustus speelt Gavrylyuk hetzelfde werk tweemaal tijdens de Proms in Londen.

Liefde

Reflectie

Gavrylyuk is op zoek naar ‘artistieke waarheid’. ‘Ik probeer als ik speel mijn ego achter me te laten en mijn ware identiteit te ontdekken. Als het lukt kom je in een zone, waarin de muziek zichzelf openbaart als een reflectie van universele waarheid en liefde. Het is moeilijk uit te leggen, maar ik voel dat heel sterk. Ik putte veel inspiratie uit , een boek van de Russische toneelspeler en regisseur Konstantin Stanislawski. Hij leerde zijn acteurs met speciale oefeningen om zich los te maken van hun eigen lichaamstaal en daarmee van hun ego, om zo volledig in de huid van hun personage te kunnen kruipen. Het idee erachter behelst een transformatie van je eigen zelf. Je kunt die ideeën ook toepassen op de muziek, al is het is niet eenvoudig om angsten, verwachtingen en onzekerheden, allemaal beperkingen die je jezelf oplegt tijdens het spelen, te overwinnen.’

Het publiek speelt een wezenlijke rol. ‘Het is zo fantastisch om die ervaring te delen. Je voelt dan een eenheid met het publiek en het orkest, dat is iets magisch. De lucht lijkt gevuld met een speciale energie.

Ik ben daar echt gepassioneerd over, omdat alleen muziek in staat is om mensen, hoe verschillend ze ook zijn, op die manier te verenigen. Dat zal je zelfs met een heel leger diplomaten niet lukken. Muziek kan een zeer belangrijke rol spelen in een maatschappij waarin zoveel onecht is. Muziek leert ons veel over het leven.’

Voor Antony Hermus is dat niet veel anders. “Wanneer de vibraties doordringen tot je binnenste, dan merk je dat de volgende dag nog. Muziek raakt je, kan je laten reflecteren, het biedt de mogelijkheid bij jezelf te komen. In deze hectische tijden van continue informatielawines is het helemaal niet verkeerd om je

Muziek

C13

‘Iedereen houdt van klassieke muziek, alleen wéét niet iedereen dat al.’

Antony Hermus tijdens zo’n concert even af te sluiten voor de buitenwereld en deel te worden van de muziek, alleen maar door er te zijn. Als het doodstil is in de zaal, weet ik dat het goed zit.”

Opdracht Antony Hermus is inmiddels een gevestigde naam in het internationale dirigentenlandschap en hij leerde al heel jong hoe mooi het is om samen muziek te maken, bij de Oosterhoutse Nachtegalen, een koor dat over de hele wereld zingt en waar Antony met dertien jaar al begeleider was. Naast piano en later orkestdirectie op het conservatorium, studeerde hij Bestuurlijke Informatiekunde. Uiteindelijk koos hij toch voor de muziek maar die bagage van analytisch denken en communiceren, kwam hem van pas, ook bij vergaderingen in zijn rol als Generalmusikdirektor van het theater in het Duitse Hagen. Met zijn zakelijk instinct zorgde hij ervoor dat in een tijd van bezuinigingen niemand werd ontslagen. Ook in Dessau gaf hij leiding aan het operahuis en in zijn tijd daar stegen de bezoekersaantallen met veertig procent. ‘Een kwestie van creatieve programmering en verbinding maken met de lokale samenleving.’

Verbinding, daar gaat het uiteindelijk om. Antony Hermus investeerde altijd veel in educatie en bijzon-

dere projecten om nieuw publiek te trekken. Hij is inmiddels een paar jaar vaste gastdirigent van het Noord Nederlands Orkest en het programma What’s on David Bowie’s Playlist, met hardcore klassieke muziek Richard Strauss maar ook muziek van John Adams en Philip Glass, een idee van artistiek leider Marcel Mandos, was ook op popfestival Eurosonic Noorderslag een doorslaand succes. In dat project zag Antony Hermus zijn motto: ‘Iedereen houdt van klassieke muziek, alleen wéét niet iedereen dat al,’ bevestigd.

Alexander Gavrylyuk voelt het als een opdracht. Nadat hij in 2003, na een zwaar auto-ongeluk, enkele dagen in coma lag en wonderbaarlijk herstelde, was zijn kijk op het leven niet wezenlijk veranderd. ‘Ik hechtte toch al niet aan carrière en geld verdienen, maar ik voelde wel meer de opdracht om een goede mediator te zijn en het publiek iets te laten ervaren van een magische muzikale wereld.’ Ook Antony Hermus zegt: ‘Tegenwoordig vormen kunst en cultuur een broodnodig rustpunt in harde tijden, een concert kan een spirituele beleving zijn. Het maakt ons leven zachter, geeft kleur aan het bestaan. Ik ben ervan overtuigd dat het bijdraagt aan

een samenleving waarin mensen beter met elkaar omgaan.’

Enkele passages zijn ontleend aan een interview van Berny van de Donk met Antony Hermus. (cultureeleigenwijs.nl)

C 14

Kunst

Martin van der Meulen over de oloide

Spiritualiteit vormgegeven

Ook al kan het volgens ‘echte wiskundigen’ niet, zelf noemt hij de oloide een driedimensionale lemniscaat, of beter een lemniscaat met de twee cirkels in een hoek van 90 graden, zodat een driedimensionale vorm ontstaat. Hoe dan ook, voor Martin van der Meulen staat het spirituele voorop. De oloide is een symbool voor de verbinding tussen hemel en aarde en heeft in de afgelopen jaren zijn weg gevonden naar velen. Het is een intrigerend ding en terwijl ik dit interview nog eens corrigeer betrap ik me erop dat ik de oloide toch maar moeilijk kan wegleggen.

Tekst: Eric Schoones | Foto’s: Martin van der Meulen Spiritualiteit was altijd al belangrijk voor Martin van der Meulen. Nadat hij veefokkerij studeerde in Wageningen en promoveerde op een genetisch wiskundig onderwerp in Groningen ‘veel wiskunde, computerwerk en statistiek’, liep hij een aantal keren tegen een burn-out aan, schoolde zich vervolgens om tot trainer-coach, maar raakte in de crises al zijn klanten kwijt en belandde uiteindelijk in het onderwijs. Bij het Orionlyceum in Breda, een spirituele school, zette hij het wiskundeonderwijs in de steigers. Nu is hij al vier jaar gelukkig als oloide maker.

‘Oloideur,’ corrigeert hij lachend. ’Tenminste, dat heeft mijn vriendin zo bedacht. Ik ontdekte de oloide op de Rudolf Steiner overzichtstentoonstelling in de Kunsthal in Rotterdam vier jaar geleden en sindsdien heeft het me niet meer losgelaten.

Ik vond dat ik mensen hiermee in contact moest brengen.’

Geduld Zijn ‘totaal uit de hand gelopen hobby’ wees hem een weg die hij nooit had kunnen voorspellen. ‘De combinatie van het in mijn eentje geconcentreerd en verbonden met het universum werken in mijn werkplaats om de oloides te vervaardigen tot en met het contact met mensen op markten en beurzen heeft mij veel gebracht. Het voelt als een voorrecht dit werk te mogen doen.’

Het maken van een oloide vergt wat geduld.

Martin van der Meulen: ‘Ik ben geen houtbewerker, maar mijn vader zei altijd al “alles wat kapot is kun je ook zelf repareren.” Met een beetje geduld, wat gevoel voor vorm, een kapzaagje en wat schuurpapier kan in principe iedereen een oloide maken. Op de website vind je een recept daarvoor.’ Om ze ‘echt mooi’ te maken, dat vergt iets meer en ook na vier jaar produceren gaat er

C15 bij Martin nog weleens eentje de openhaard in.

Maar de vorm hoeft niet perfect te zijn wil je het effect voelen. ‘Nee, ik denk van niet. Belangrijk is de beweging die in de vorm zit en na lang experimenteren maak ik ze nu ook met een rolbeweging, waarmee ik die beweging als het ware veranker in het hout.’

Harmonie Het effect. Wat doet zo’n oloide in je hand? ‘Er gebeurt iets met mensen als ze een oloide in handen houden of zien rollen. Je ziet ze geraakt worden en ik heb me al lang afgevraagd wat er nu precies gebeurt met mensen. Ook al lijkt de oloide veel op een mosselschelp, de vorm komt op aarde in de natuur voor zover ik weet niet voor, die is dus nieuw voor de mensen, maar voor de ziel niet.

De ziel kent deze vorm nog vanuit de geestelijke wereld. Ze weten niet wat, maar er gebeurt wèl iets met ze. Mensen dragen er dagelijks een bij zich voor bijvoorbeeld stabiliteit of hebben er een op hun nachtkastje, om de nachtelijke zielenreis te begeleiden. Ook kan de oloide worden gebruikt als meditatie object of op tafel in een vergaderruimte voor een harmoniserende werking.’

Goetheanum Martin van der Meulen maakt oloides van verschillende houtsoorten. Elke houtsoort heeft zijn eigen trilling en daarmee heeft elke oloide zijn eigen specifieke kwaliteit. ‘Rudolf Steiner maakte de kolommen van het Goetheanum ook uit ver-

schillende houtsoorten. Kiezen doe je op intuïtie, net zoals wanneer je na een boswandeling even wil rusten, je bijna altijd automatisch onder een eik of een beuk zal gaan zitten. Eiken zijn stevig gewortelde bomen, waaronder het goed uitrusten is. De aardende eigenschap van deze boom is goed terug te voelen in het hout. Een oloide van eikenhout in de broekzak kan bijvoorbeeld een kind meer aarding geven tijdens een spreekbeurt. Houten speelgoed voor kleine kinderen is trouwens bijna altijd van beukenhout omdat ook beuken aardend werkt, alhoewel dit natuurlijk niet de officiële reden is. In de eerste zeven levensjaren zitten kinderen nog in het incarneringsproces en dan worden ze door de energie van het beukenhout als het ware op aarde verwelkomd. In die eerste levensfase ligt volgens Steiner de nadruk op de ontwikkeling van het lichaam en daarom zijn vrije scholen ook terughoudend met kennisoverdracht aan kinderen die nog heel erg verbonden zijn met de geestelijke wereld.’

Populier is weer heel anders. ‘Populier groeit heel snel, die heeft eigenlijk alleen maar aandacht voor boven de grond, zo’n boom beweegt de hele tijd en die onrust voel je ook in het hout. Essenhout is door Rudolf Steiner als gematerialiseerd licht bestempeld, dit omdat hij de es verbond aan de zon. Een oloide van essenhout voelt licht en opwekkend. Kersenhout heeft een verbinding met het hart en een oloide van deze houtsoort geeft een warm gevoel.’

Opmerkelijk is voor Martin van der Meulen dat velen het verschil in de houtsoorten voelen in het (etherisch) lichaam, dit uit zich in dat elke houtsoort een ander gevoel geeft en het vaak te duiden is waar de oloide van die houtsoort in het lichaam wordt gevoeld. ‘De organische lemniscaat-beweging die voelbaar is door de oloide heeft een balancerende invloed op de lemniscaten in het lichaam.’

Kastje van oma Hij maakt ook oloide van meer exotische houtsoorten, zoals ebbenhout, palissander en bahia. Ook is het mogelijk oloides te laten maken op bestelling. ‘Een bijzondere bestelling was oloides voor kleinkinderen, gemaakt uit de notenhouten pootje van een kastje van oma. Elke oloide is een uniek object. Er komt geen kopieermachine aan te pas, het is allemaal handwerk.’

Martin van der Meulen heeft veel voldoening van zijn werk. ‘Velen zijn zoekend naar wat de oloide kan brengen. Lida van Twisk van het Ita Wegmanhuis zei ooit dat “platonische vormen corresponderende structuren in ons ‘wakker’ maken.

Onze eigen verbinding met de elementen aarde, water, vuur, lucht en ether, wordt aangeraakt en versterkt.” De oloide mag hierop in mijn ogen een aanvulling zijn. Het is een voorrecht de oloide te mogen aanreiken aan iedereen die deze zoektocht aan wil gaan.’

C 16 Wat is een oloide

Rudolf Steiner formuleerde rond 1920 een opdracht om de relatie tussen de platonische vormen en het universum compleet te doorgronden. En rond 1930 kwam Paul Schatz, na jarenlange bestudering van de platonische vormen, waaronder ook de kubus, met een antwoord. Hij ontdekt dat de kubus is op te delen in drie delen van gelijk gewicht. Een van deze drie is een uit 6 elementen bestaande ketting, die in zijn geheel kan omwentelen of omwervelen. Omwervelen, ook wel inversie of Umstulping (Duits) genaamd, betekent dat het binnenste zich naar buiten draait. Tijdens deze omwerveling draait de ketting zich binnenste buiten en in 4 fasen is hij weer ogenschijnlijk terug zoals die was, maar 1 rotatie verder. De inverteerbare kubus werd in de jaren 30 van de vorige eeuw het symbool van de organische architectuur.

Later ontdekte Paul Schatz dat de inverteerbare kubus nog een belangrijk geheim in zich meedraagt: tijdens de omwerveling vormt de diagonaal van de kubus een andere vorm, een vorm die hij de naam oloide gaf. De beweging van de diagonaal gematerialiseerd in de tijd (organische architectuur) vormt de oloide. Of andersom gesteld snijdt de bewegende diagonaal van de kubus de oloide vorm uit de ruimte.

Omdat tijdens deze omwerveling de kubus zich binnenstebuiten draait en de diagonaal van de kubus slechts een deel van de tijd zich in de kubus bevindt en de rest van de tijd zich in de ruimte bevind doet deze beweging denken aan de zielereis. Dat is de reis die de ziel tussen waken en slapen en incarneren en excarneren maakt om ons te verbinden met onze oorsprong. Wanneer de ziel het lichaam verlaat draait de ziel zich binnenstebuiten, waarna de ziel via de zielewereld zich begeeft naar de geesteswereld, daarna daalt de ziel weer via de zielewereld terug in de materie (in dit geval de kubus).

De oloide vorm heeft een aantal heel bijzondere eigenschappen, die geen andere vorm heeft. Zo raakt de oloide in iedere omwenteling met zijn gehele buitenkant de grond. Het spoor van de oloide is een bouwplaat waaruit de oloide op simpele wijze, zonder te vouwen, kan worden gevormd tot een replica van de oloide die het spoor maakte. De bouwplaat is te downloaden op oloide.nl.

De oloide is door Paul Schatz ook gebruikt voor het maken van een menger. Hierbij werd gebruik gemaakt van de unieke eigenschap van de oloide dat het contactoppervlak van de oloide met de grond tijdens de hele omwenteling exact gelijk is. In eerste instantie werd deze ingezet voor het mengen van bijvoorbeeld vijvers en in waterzuiveringsinstallaties. Ook is er een aandrijving van een boot gemaakt. Deze mengtechnologie werd later omgevormd tot een inwendige menger die o.a. door Wala en Weleda wordt gebruikt in de productie van medicijnen. oloide.nl

U kunt Martin van der Meulen met zijn oloide’s ontmoeten op de volgende markten: 30 Juni 10:30 - 17:00, Doorn, Nationaal Bomen Museum, www.tweelevensvanhout.nl 10 Augustus 10:00 - 17:00 Zeist, Walkart Markt Zeist www.cultuurzeist.nl Meer info op www.oloide.nl

Muziek

C17

Duurzaam en groen de bühne op Wereldwijd zijn er gelukkig al aardig wat muzikanten die zich bewust zijn van hun omgeving. Denk bijvoorbeeld aan Sting, Herbie Hancock, Jack Johnson, The Green Music Group, Radiohead en John Butler. Immers, muziek geeft energie en roept emoties op, maar we staan er minder bij stil dat het ook energie kost en Co2 uitstoot. En we zijn ons ook niet altijd bewust van de maatschappelijke impact, want ook al spreken mensen niet dezelfde taal, muziek verbindt mensen. Ook in Nederland zijn er artiesten en organisaties die ‘green minded’ zijn en daarvan hebben we een kleine selectie gemaakt.

Tekst: Angelique van Os | Foto’s: Liesbeth Wouters, Tom ten Seldam, e.a.

Renske Taminiau Zangeres Renske Taminiau was er even een tijdje uit met haar eigen werk. Wel schreef ze achter de schermen voor artiesten als Ruben Hein, Trijntje Oosterhuis en Do. Maar na zeven jaar is ze terug met haar derde album What Stays When The Lights Go Out. Een enerzijds dromerig album met verstilde kleine songs en anderzijds verrast ze met een aantal beat-achtige stukken. Het conceptalbum belicht met twaalf songs de titel vanuit verschillende kanten: verlies, berusting, verandering, ouder worden, het einde van relaties en toekomstmuziek. Ze stelt vragen als: wat is hoopvol en hoe gaan we verder met leven? Op welke manier doen we dat? Daarnaast combineert Renske haar skills als beeldend kunstenaar met zelfbedachte korte films. De titeltrack is een ode aan en geïnspireerd op wijlen Wubbo Ockels en wordt begeleid met privé-beelden van de astronaut. De eerste Nederlander die in 1985 de ruimte in schoot, werkte ooit samen met gitarist Jan Akkerman aan een concert op vliegenergie.

Zijn laatste breekbare en emotionele woorden waren: Save the Earth. In nagedachtenis hiervan was er eind vorig tot begin dit jaar de gelijknamige theatertournee te zien, met artiesten als Bert Heerink, Jörgen Rayman en weerman Reinier van den Berg.

Ook Renske eert Ockels voorbeeld in duurzaamheid en gaf een green concert op 25 mei in Museum Voorlinden, waarbij de speelapparatuur werd aangedreven door een auto en scooter op waterstofenergie. Dit is een samenwerking met de TU Delft. Renske hoopt in de toekomst meer soortgelijke innovatieve concerten te gaan geven. Zo is ze in ieder geval te bewonderen tijdens de Uitmarkt in het Concertgebouw en tourt ze in de herfst langs Nederlandse filmhuizen.

Meer info: rensketaminiau.nl

Florian Wolff Iemand die al aardig wat jaartjes heel bewust en zo min mogelijk zijn voetafdruk achterlaat, is Florian Wolff. De singer-songwriter stond diverse keren op grote festivals als Lowlands, en vond dat het anders moest met al die verspilde energie. Zo ontwikkelde hij een doordacht plan waarvoor hij bedrijven uit de duurzame sector benaderde. Hiervoor ontving hij zonnepanelen, kleine windmolens en fietsinstallaties en daarmee realiseerde hij The Green Tour. Dit is een mobiel podium dat draait op wind- en zonne-energie, én waarbij het publiek een belangrijke rol speelt door al fietsend energie op te wekken met een kleine generator. Alles wordt vervoerd op een truck die rijdt op biobrandstof en tijdens con-

Renske Taminiau | Foto: Liesbeth Wouters

C 18

Muziek

certen gebruikt hij louter LED-verlichting. Florian geeft ook veel kleinschalige concerten met alleen de fiets - The Green Machine-, die gemaakt is van gerecyclede componenten van een e-bike axis, een auto accu en transformator.

Florian Wolff | Foto: Tom ten Seldam

Florian’s albumcovers zijn gemaakt van gerecycled papier met bio-inkt. Ook gaat hij regelmatig de barricade op bij klimaatacties en protesten. Zo bewerkte hij vanaf 2016 met het Klimaatkoor bestaande songs om de problematiek onder de aandacht te brengen. In een interview op LaatBloeien.nl zegt de troubadour: “We denken tegenwoordig dat we los staan van de natuur, maar de echte verbinding die verloren is, is de verbinding met onszelf. We doen allemaal alsof we een top leven hebben op Facebook en Instagram.

Maar de onderzoeken wijzen uit dat we de ene na de andere welvaartsziekte ontwikkelen, van burn-out tot obesitas. Let’s be real!” en:

“Muziek verbindt mensen met elkaar en met hun omgeving. als we vanuit verbondenheid met dingen omgaan, dan zouden we denk ik veel harmonieuzer leven.”

Florian gaat zelfs nog een stap verder: hij geeft les en wijst jonge muzikanten op de Sustainable Development Goals als richtlijnen voor een eerlijke wereld, waarin zeventien internationale doelen centraal staan, zoals geen honger, geen armoede, gender gelijkheid, gelijk onderwijs en duurzame dorpen en steden. De muzikant gaat terug naar de kern, waar het in het leven eigenlijk om draait: een goede, stabiele en rustige basis zonder afleiding en overbodige prikkels. Houd hem ook in het najaar in de gaten, want dan verschijnt zijn nieuwe album When Silence Awakes.

Meer info:florianwolff.com

Qeaux Qeaux Jones Singer-songwriter Qeaux Queaux Jones (spreek uit als Coco Jones) staat bekend als een pittige dame die geen blad voor de mond neemt. Ze is vooral actief op sociale media en daarbij valt direct op hoe zeer ze betrokken is met de wereld, de natuur en dierenleed.

Ze deelt regelmatig heftige filmpjes en foto’s van mensenrechtenorganisaties en van dieren die moeten leven in ontbering. Confronterend, maar nodig om mensen wakker te schudden, vindt de zangeres. In haar muziek, dat een mix is van alternatieve rhythm & blues, soul, gospel en een vleugje film noir, komen ook dergelijke onderwerpen naar voren.

Ze omschrijft zichzelf op haar website als volgt: “Ik ben een intuïtionist, een maker, een coach, een spreker, een schrijver, een getuige, een artivist, een muzikant, een rebel en ik ben veganist om de juiste redenen.

Musicians Without Borders

Muziek

C19

uit zwerfafval. In een interview met Theo Hakkert van Tubantia vertelt ze dat ze veel aandacht schenkt aan de problemen rondom plastic. Als ambassadeur van de Plastic Soup Foundation zet ze zich hier actief voor in.

Ze kiest voor haar idealen: van vegetariër is ze overgestapt naar het veganisme, om de impact op dierenwelzijn en het milieu te beperken. Touren doet ze in een bus die rijdt op groen gas en Roos is ook ambassadeur van Orange Gas. Voor nog meer duurzame inspiratie: roosblufpand.nl

Maite Hontéle & Music Meeting Tijdens het jaarlijkse pinksterweekend staat in Nijmegen wereldse muziek centraal met de Music Meeting.

Trompettiste Maite Hontéle is sinds kort een van de nieuwe programmeurs. Ze is zelf een grote naam in de wereld van latinjazz en salsa, waarbij ze haar eigen draai geeft aan Cubaanse en Colombiaanse traditionele stijlen als de son, cubano, urbana, changuï en rumba.

Met haar vorige plaat,

Déjame Así, was ze

Maite Hontéle | Foto: Santiago Escobar Ik geef alleen om eerlijkheid en een echte connectie.”

Dat is een aardig statement. Tevens beheert ze op Facebook de Veganatics Nature to Nature pagina, waar ze allerlei gezonde en lekkere gerechten deelt.

Hopelijk werkt ze ook weer aan nieuw materiaal, want naast die bevlogen spirit zien en horen we Qeaux Qeaux toch ook graag weer op het podium staan.

Meer info: qeauxqeauxjoans.com

Lucas Dols Bassist Lucas Dols is als sideman veel te zien bij uiteenlopende artiesten als Room Eleven, Lilian Hak, Miss Molly and Me en Renske Taminiau. Naast het vele spelen is Lucas zeer bevlogen met zijn eigen stichting Sounds of Change waarvoor hij met name afreist naar het Midden-Oosten. Hij richtte deze organisatie op in 2016 om docenten en hulpverleners in bijvoorbeeld conflictgebieden, vluchtelingenkampen en of verwoeste steden te trainen in het toepassen van muziek met veelal getraumatiseerde kinderen. Het gaat hierbij met name om landen als Syrië, Jordanië, Libanon, Griekenland en Turkije. Zodat deze kinderen weer plezier, hoop en creativiteit in zichzelf en elkaar ontdekken.

Zodat kinderen kunnen helen, want muziektherapie staat bekend om een helende werking. De bassist stimuleert met zijn speciale trainingen en workshops de emoties van kinderen, wanneer woorden tekort schieten of te moeilijk zijn. Zo was er een Syrisch meisje dat niet meer sprak, maar helemaal opfleurde door de muzieklessen. Een ander voorbeeld is dat Lucas een jam geeft met afval. De kinderen krijgen de opdracht om afval te zoeken op straat en vervolgens gaan ze er groepsgewijs kijken. In een interview met Maatschappij&wij.nl zegt hij: “Het is grappig dat kinderen een flesje alleen zien als een waterflesje. Maar je kunt er ook grind in doen en dan is het een shaker. Dus eigenlijk gaan we de omgeving anders bekijken, waardoor er nieuwe mogelijkheden ontstaan.”

Meer info: lucasdols.nl/soundsofchange.org

Musicians without Borders Ook de organisatie Musicians without Borders werkt al sinds 1999 wereldwijd met kinderen en volwasse-

nen in (voorheen) conflictgebieden. Hierbij gaat het niet alleen om trainingen en workshops, maar werkt een groter team aan langdurige programma’s en projecten. Oprichtster en directeur Laura Hassler, vertelt dat na educatieve training de lokale gemeenschap de projecten overneemt en daarmee een eigen plek krijgt onder de mensen. “We hebben een rockschool opgezet in de etnisch verdeelde stad Mitrovica (Kosovo).

Dit is inmiddels een vast onderdeel geworden van de lokale gemeenschap, wat mensen – met onze ondersteuning - zelfstandig runnen. In Palestina werken we met gemarginaliseerde jongeren en kinderen in vluchtelingenkampen, geïsoleerde dorpjes, in weeshuizen en ziekenhuizen. Zo is er zelfs een dove docent die met kinderen met een beperking werkt aan muziek”, vertelt de directeur. Ook is de organisatie actief in El Salvador. Hier traint een team voor het derde jaar honderd muziekdocenten. Dit kleine land, in Centraal-Amerika, is na de brute burgeroorlog in 1980-1992 geteisterd door bendegeweld. Samen met UNICEF en de overheid zet Musicians without Borders muziek als middel in zodat kinderen minder kwetsbaar zijn en zich beter kunnen weren tegen bendes. Laura: “Het is soms pittig maar heel dankbaar werk. Mensen hebben vaak veel meegemaakt. Ook zijn we actief met het Rwanda Youth Music programma, op uitnodiging van de lokale partner We-ACTx for Hope, om jonge mensen te ondersteunen die leven met HIV. Tijdens en na de genocide, nu 25 jaar geleden, zijn veel kinderen geboren met HIV. Deze tweede en soms derde generatie vindt troost en vreugde door muziek te beoefenen, dan wel les te geven aan jongere kinderen.”

Meer info: musicianswithoutborders.org

Roos Blufpand Haar vorige album Hoe Dan (2015) nam ze op in een boerderij met groene stroom. Ze heeft een flink puntenlijstje hoe dit duurzaam geproduceerde album tot stand kwam. Het gaat hier om singer-songwriter Roos Blufpand (26). Inmiddels is haar derde plaat, Kleed Me Uit, een feit en hierbij staat haar artistieke vrijheid centraal. De zangeres tourt volop door het land en doet dat op eigenzinnige wijze: het podiumdecor bestaat

genomineerd voor een Latin Grammy en voor haar jongste kind,

Cuba Linda (2018), ontving ze heel recent de belangrijkste Cubaanse muziekprijs, de Premio Cubadisco.

Deze vrolijke en pientere dame zet zich samen met het festival bewust in voor duurzaamheid. Maite licht toe: ”We geven musici die met de trein naar het festival komen een subsidie daarvoor. Daarnaast vindt het evenement plaats in het Nijmeegse Park en luidt ons motto dat je ‘struint’ door de muziek en het park. Hierin is ook een botanische tuin en één van de podia ligt daarachter verscholen. We willen dus dat de bezoeker echt het groen verkent. Ik ben zelf ook behoorlijk bewust bezig: ik eet veganistisch en koop bijna niets nieuw. Alles wat je koopt heeft een voorgeschiedenis en ik weiger mee te doen aan dat systeem. Soms is dat lastig, maar ik probeer het!

De afgelopen jaren vloog ik de wereld rond en daar voelde ik me niet lekker bij. Ik ben blij dat ik vanwege mijn nieuwe werk als programmeur minder hoef te vliegen. Als het kan pak ik de trein.”

Meer info: maitehontele.com & musicmeeting.nl

C 20

Financiering

Groen geld voor natuur en cultuur

Money, money, money

Openluchtbioscopen, theater- en muziekfestivals op de Waddeneilanden, klassieke muziek in bos, park of op de grachten… De zomer zit bomvol culturele evenementen, die veelal buiten en dan vaak ook midden in de natuur worden georganiseerd. Mede mogelijk gemaakt door een van de vele fondsen die de combinatie natuur en cultuur een warm hart toedragen. De Krant van de Aarde zette de belangrijkste op een rij.

Tekst: Yvonne Koop Je hoeft op internet maar een festival in de natuur aan te klikken of je ziet al de grote sponsoren erachter: het Oranjewoud Festival in Friesland is daar een mooi voorbeeld van. Alhoewel helemaal in het Hoge Noorden is het festival de afgelopen jaren uitgegroeid tot een trekker van formaat vanwege de mooie combinatie natuur en cultuur/klassieke muziek. En wordt daarom inmiddels financieel ondersteund gesteund door zo’n beetje alle fondsen die Nederland rijk is. Ook Oerol, al heel wat jaren een magisch theaterspektakel op Terschelling, heeft een brede range aan sponsoren en samenwerkingspartners, tot en met Staatsbosbeheer aan toe. Zelfs provincies en gemeenten doen graag een duit in het zakje, om zo de pr voor niet alleen festival maar ook omgeving maximaal te benutten.

Het feit dat Leeuwarden een jaar lang culturele hoofdstad was van Europa was heeft niet alleen de stad maar ook de provincie Friesland bepaald geen windeieren gelegd.

Empathie Een van de grootste fondsen die de combi cultuur en natuur een warm hart toedragen, is het Prins Bernhard Cultuurfonds. Met financiële bijdragen, opdrachten, prijzen en beurzen worden bijzondere initiatieven en talent gestimuleerd.

Van fanfare tot opera, van cabaret tot poppenspel en van cultureel erfgoed tot weidevogel.

Het Cultuurfonds is op vele terreinen actief.

Directeur Adriana Esmeijer vertelt: “Wij ondersteunen ieder jaar meer dan 3500 projecten. Zo houden we cultuur levend!”

Ook het VSB Fonds besteedt een groot deel van haar geld aan projecten en initiatieven op het gebied van kunst en cultuur. Die niet geheel toevallig vaak ook in de natuur of openlucht plaatsvinden. Veel (plaatselijke) muziekfestivals maar ook bijvoorbeeld een meer architectonisch evenement als de Rotterdamse Dakendagen.

De motivatie daarvoor? “Door kunst en cultuur te ervaren, leren mensen beter reflecteren op zichzelf en anderen, en worden ze in staat gesteld anders te denken. Dit zorgt vaak voor een bredere kijk op de wereld en de maatschappij waarin we leven. Het leert ons met meer empathie voor anderen samen te leven.”

Virtual reality Eenzelfde doelstelling heeft Fonds 21, een “ondernemend en maatschappelijk betrokken fonds dat door het steunen van ideële doelen gericht op Kunst & Cultuur en Jongeren & Maatschappij, een positieve bijdrage wil leveren aan de samenleving van nu. Wij ondersteunen professionele, kwalitatief sterke projecten die een breed, nieuw publiek weten te bereiken.”

Goed voorbeeld daarvan is de expositie met moderne landschappen van David Hockney in het Van Gogh Museum, die op een ook voor

Financiering regel moet Staatsbosbeheer toestemming geven en worden er goede afspraken gemaakt met de organisatie. Die weer de nodige regelingen treft en ook het publiek maant om zorgvuldig met de omringende natuur om te gaan. Zelfs van grote festivals als Oerol of Lowlands is na twee dagen al niet meer te zien dat het heeft plaats gevonden, zo snel wordt alles weer opgeruimd en in de oorspronkelijke natuurlijke staat terug gebracht. Daarbij gaat een deel van de entreegelden ook naar Staatsbosbeheer. En soms levert Staatsbosbeheer een actieve bijdrage aan een festival. jongeren interessante manier is ingericht, met onder meer gebruikmaking van virtual reality.

De reizende interactieve installatie ‘De Angstfabriek’, een soort escaperoom over angstcommunicatie in deze tijd, betrekt jongeren bij een problematiek waar zij zich anders niet zo in zouden verdiepen. En de theatervoorstelling de Stadsastronaut laat jongeren op een nieuwe manier naar de Aarde kijken.

Win-winsituatie Als VIP-klant van de Bankgiroloterij maak ikzelf niet alleen iedere maand kans op een mooie prijs, maar kan ik ook gratis naar musea en krijg ik regelmatig aanbiedingen voor gratis of heel goedkope kaartjes van de door het Bankgiro Loterij Fonds gesponsorde festivals en evenementen. Een echte win-winsituatie dus! Het BankGiro Loterij Fonds is onderdeel van Stichting DOEN, het fonds van de Goede Doelen Loterijen. Dit jaar was er dankzij de deelnemers die meespelen in de loterij een recordbedrag van 79,4 miljoen euro te verdelen onder 77 goede doelen. De helft van ieder verkocht lot gaat namelijk naar goede doelen die zich inzetten om cultureel erfgoed te behouden en toegankelijk te maken voor publiek. Hieronder vallen niet alleen grote evenementen als de filmfestivals in Rotterdam en Utrecht en de Zomerconcerten in Amsterdam, maar ook openlucht theaterspektakels als Het Pauperparadijs en Mammoet.

Blote-voetenpad Een festival of evenement in de natuur (mogen) organiseren is geen vanzelfsprekendheid. In de

Festivalagenda (Gesponsorde) festivals en evenementen waar je zeker naar toe moet deze zomer, al is het maar om te controleren of het geld goed is besteed.

21 t/m 30 juni | 5 t/m 14 juli 19 juli t/m 4 augustus | 9 t/m 25 augustus

De Parade

Achtereenvolgens in Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam strijkt een bont gezelschap neer. In theatertenten zijn zo’n 80 theater-, dans- , mime- en muziekvoorstellingen voor jong en oud te zien, het merendeel speciaal voor het festival gemaakt. www.deparade.nl

18 t/m 21 juli

Taribush Kuna Festival

Een vierdaags cultuurfestival midden in de beschermde natuur van Nationaal Park het Dwingelderveld. Je vindt er muziek, theater, kunst, workshops, activiteiten, film, lekker eten & drinken voor jong en oud. www.taribushkuna.nl

Groene banken Fonds 21 komt voort uit SNS REAAL Fonds, dat in 1998 werd opgericht door bank-verzekeraar SNS REAAL. Het donatiebudget wordt beschikbaar gesteld door Stichting Beheer SNS REAAL. Het donatiebudget voor 2019 bedraagt € 10,2 miljoen. Stichting Beheer SNS REAAL heeft ‘het doen van uitkeringen met een sociale of ideële strekking’ als statutaire doelstelling.

De meeste banken hebben iets soortgelijks. ASN en Triodos staan daarbij als groene banken voorop maar ook de Rabobank speelt op dit gebied een zeer actieve rol. Zo is de Rabobank hoofdsponsor van het al genoemde Oranjewoud Festival, de Rabobank Heerenveen-Zuidoost Friesland om precies te zijn. Het hoofdsponsorschap geldt voor drie jaar en is bedoeld om de organisatie de mogelijkheid te geven om verder uit te groeien tot een grootschalig festival. Hierbij ligt volgens de Rabobank de focus op onder meer ecologische duurzaamheid en lokale verbinding.

C21

31 juli t/m 4 augustus | 14 t/m 24 augustus

Pluk de Nacht Open Air Film Festival Zo wordt er op het Taribush Kuna Festival (zie kader) een boswachterswereld ingericht. In een grote tent wordt informatie gegeven over het omringende gebied: Dwingelderveld. Ook buiten worden aantrekkelijke activiteiten georganiseerd. Er kan een blote-voetenpad worden gelopen en (aanstaande) stoere houthakkers mogen zelf een boomstam zagen. Kinderen kunnen kabouterkopjes beschilderen die later weer als wegwijzer langs de (kinder-) routes in het gebied worden geplaatst. Een mooie aanleiding om nog eens terug te komen en te gaan zoeken naar het zelfgeschilderde paaltje!

Ontdekstations Ook minder bekende fondsen steken graag geld in cultuur en natuur. De stichting Zabawas werd in 2004 opgericht door C.J. Zanen, directeur en later (gedelegeerd) commissaris van het Nederlandse baggerbedrijf Zanen Verstoep, dat in 1988 overging in handen van Koninklijke Boskalis Westminster NV. Samen met zijn echtgenote werd bepaald dat hun vermogen bij overlijden ten goede zou komen aan de door hen opgerichte Stichting Zabawas (Zanen Bakker Wassenaar). Zanen overleed in 2005 en zijn vrouw in 2013. Met het geld wat toen vrijkwam, konden onder meer een aantal projecten van Landschap Noord-Holland worden gerealiseerd en werd het Noordbrabants Museum gesteund bij de realisatie van de zogenoemde Ontdekstations waarmee kinderen spelenderwijs kunnen kennismaken met de collectie en de verhalen daarachter.

Ook de Stichting Nico Nap Foundation ondersteunt projecten op het snijvlak van kunst, cultuur en cultureel erfgoed. Dit jaar is de aandacht vooral gericht op podiumkunsten (festivals).

Tevens sponsort zij weer net als voorgaande jaren het Gitaarfestival Enkhuizen. Met de brede achtergrond van het Zuiderzeemuseum ook weer zo’n mooi voorbeeld van hoe natuur en cultuur moeiteloos samen kunnen gaan.

Hier zie je gratis de beste films die nog niet in de Nederlandse bioscoop zijn uitgebracht. Je steunt Pluk door een biertje te kopen aan de bar of door een strandstoel te reserveren in ruil voor een vrijwillige donatie. Pluk de Nacht vindt dit jaar op twee locaties plaats. Eerst op de Vrijhaven in Utrecht, daarna op het Stenen Hoofd in Amsterdam. www.plukdenacht.nl

9 t/m 18 augustus

Grachtenfestival

Hét zomerfestival voor klassieke muziek, jazz en muziek uit andere culturen, waarbij jonge musici van over de hele wereld je verrassen met hun muzikale kunnen. De stad Amsterdam dient als decor. Met meer dan 250 concerten op 90 verschillende locaties. www.grachtenfestival.nl

15 t/m 25 augustus

Noorderzon Performing Arts Festival

De ietwat curieuze combinatie van een internationaal kunstenfestival op het scherpst van de snede met spannende hedendaagse podiumkunsten uit alle delen van de wereld én een groots zomerfeest in een vrij toegankelijk plantsoen in Groningen. | www.noorderzon.nl

17 t/m 25 augustus

Vue Openlucht Filmfestival

Voor de 26ste keer op rij is de Bosweide van Stadspark Berg en Bos in Apeldoorn het Podium voor deze prachtige buitenbioscoop. Op een megagroot filmdoek worden blockbusters en topfilms vertoond. www.openluchtfilmfestival.nl

29 augustus t/m 1 september

Into the Great Wide Open

Een vermaard muziekfestival op Vlieland, voor alle liefhebbers van goede alternatieve popmuziek die behoefte hebben aan een sfeerrijk festival. Uit je dak gaan op een festivalveld én kampvuurliedjes op het strand. www.intothegreatwideopen

21 september

A Day at the Park

Deze zomer strijkt A Day at the Park neer op een nieuwe locatie: Het Kralingse Bos in Rotterdam. Programmering nog niet bekend maar het belooft een muzikaal en culinair festijn te worden. www.adayatthepark.nl

C 22

Muziek

Pianofestival Ruhr,

Succes is een netwerk Eerder gaf hij leiding aan befaamde orkesten en zalen zoals de Berliner Philharmoniker en Carnegie Hall, en nu heeft hij alweer vele jaren Klavier-Festival Ruhr onder zijn hoede, het grootste piano-evenement ter wereld. Met in drie maanden tijd zo’n 70 concerten op 30 verschillende podia in 20 steden, gegeven door tientallen meesterpianisten en evenzoveel debutanten, plus een ambitieus educatieprogramma is het festival een ongeëvenaarde successtory.

Tekst: Eric Schoones In zijn bescheiden kantoor, in de achtertuin van de Philharmonie in Essen, vertelt de intendant Prof.

Franz Xaver Ohnesorg geanimeerd over het festival terwijl legendarische musici, gevangen in mooi ingelijste foto’s aan de wand, goedkeurend over zijn schouder meekijken. Leonard Bernstein, Sergiu Celibidache met tiener Daniel Barenboim, Gidon Kemer, Dietrich Fischer-Dieskau, Vladimir Horowitz, Isaac Stern… Franz Xaver Ohnesorg verkeert al decennia lang in goed gezelschap.

Het grootste piano-evenement ter wereld? ‘Ja’, zegt Ohnesorg met een innemende, bijna verontschuldigende glimlach, ‘dat kon ik ook niet vermoeden toen ik hier ruim twintig jaar geleden begon als artistiek leider.’

Verandering Het is 1988. De grote kolen- en staalcrisis beheerst het Ruhrgebied. Enkele zakenmensen steken de koppen bij elkaar en zetten met de oprichting van Initiativkreis Ruhr een veranderingsproces in gang.

Initiativkreis Ruhr is ook nu nog een hecht netwerk van zeventig ondernemingen en instellingen met

in totaal 2,25 miljoen werknemers en een omzet van 630 miljard euro in een van de sterkte regio’s in Duitsland. Accenten zijn er op innovatie, onderzoek, energie en logistiek. Veel aandacht is er voor duurzaamheid met InnovationCity Ruhr, onderwijs met TalentMetropole Ruhr en en niet in de laatste plaats: cultuur. Paradepaard is het Klavier-Festival Ruhr.

Het grauwe industriegebied transformeert langzaam maar zeker naar een moderne en trendy cultuurmetropool met 200 musea en tal van schitterende concertlocaties. Fabrieken en hoogovens worden omgebouwd tot culturele en toeristische attracties, er is veel groen en een groot netwerk van fietspaden. Al in 1989 ontstaat uit de Bochumer Klaviersommer het huidige festival, overtuigd als de ondernemers van het eerste uur zijn dat cultuur in tijden van verandering een onmisbaar bindmiddel vormt. Vanaf het begin, en nog altijd, is het klavierfestival het vlaggenschip van Initiativkreis Ruhr.

Goed, maar daarmee bouw je nog niet het grootste piano-evenement in de wereld. Wat is

Prof. Ohnesorg (foto: Peter Wieler)

Muziek het geheim? ‘Een belangrijk punt: we zijn privaat georganiseerd en ook volledig uit private middelen gefinancierd, geheel in lijn met de idealen van de Initiativkreis. Bovendien ben ik sinds 2005 verantwoordelijk voor zowel het artistieke als het commerciële deel. Dat betekent dat ik alle conflicten met mezelf moet oplossen. Ik moet zelf de middelen vinden voor mijn plannen. Dat is een deel van het succes.’

Daarnaast wordt het festival zeer breed gedragen door velen die zich betrokken voelen: Initiativkreis Ruhr en een grote schare Sponsoren, Donatoren, Partner-Stiftungen, Projektförderern en de Verein der Freunde und Förderer des Klavier-Festivals Ruhr.

‘Ik heb hier zoveel sympathieke mensen leren kennen die het festival welwillend en structureel ondersteunen. Die verwennen we graag een beetje, zoals met een exclusief concert bijvoorbeeld door Sir András Schiff voor honderdvijftig gasten in Schloss Gartrop. Het voelt als één grote familie, mensen weten zich gewaardeerd en die betrokkenheid geeft een heel goed gevoel. Succes is een netwerk.’

Continuïteit En aan de artistieke kant? ‘Een festival is meer dan een reeks mooie concerten. Met een lange termijn planning, continuïteit en visie bouw je een identiteit die mensen doet uitzien naar de volgende editie. En natuurlijk kun je niet zonder charismatische kunstenaars en een fantastisch publiek. Er zijn hier, net als in het Rheinland waar ik ook lang heb gewerkt, zoveel ontvankelijke en nieuwsgierige mensen die naar concerten komen, niet alleen voor de grote namen, maar óók voor de muziek.

Mensen hier zijn oprecht, ze hechten minder aan status. Ze komen niet om gezien worden, dat gevoel is in ieder geval niet dominant. En we hebben gelukkig het vertrouwen van het publiek gewonnen, ze weten dat ze niet teleurgesteld gaan zijn.’

Maatwerk Ohnesorg is van huis uit fluitist. ‘Ik wilde niet in het orkest, daar komen eigen ideeën toch vaak op het tweede plan, en ik ging al snel kamermuziek spelen. Zo groeide ook de liefde voor de piano.’

Jaren geleden mocht hij Gidon Kremer helpen zijn kamermuziekfestival in Lockenhaus op te bouwen.

‘Daar heb ik geleerd hoe je spannende en onconventionele programma’s maakt.’ Uit die tijd, begin jaren tachtig, kent hij Sir András Schiff, Krystian Zimerman, Hélène Grimaud, Martha Argerich en Daniel Barenboim, om er maar een paar te noemen. Hij lacht: ‘Sindsdien werken we samen, al hebben we niet het gevoel dat we werken.’

Ohnesorg en zijn staf zijn het hele jaar in de weer.

‘Ja, de programma’s bedenk ik, twee drie jaar vooruit, in direct contact met de musici en in de herfst maken we alles definitief. Dan moet ook de sponsoring worden gedaan. Dat is maatwerk, de sponsor krijgt het concert waar hij graag zijn gasten voor wil uitnodigen. We proberen nu rond de kerst al een vijftiental concerten in de voorverkoop te hebben, want mensen geven graag kaarten cadeau met de feestdagen.’

Sleutel Een van de belangrijkste doelstellingen is het ondersteunen van jong talent. ‘Ik neem de adviezen over jonge mensen van bijvoorbeeld Argerich,

Barenboim of Eschenbach altijd ter harte en we hebben door de jaren met veel jonge pianisten, denk aan Igor Levit, Benjamin Moser en Tamara Stefanovich, een mooie band opgebouwd.’

Dat is ook de formule achter de prijs van het festival? ‘Ja, die geven we elk jaar aan een vooraanstaand kunstenaar als blijk van waardering voor zoveel schitterende concerten en een verrijkend contact. Die pianist wijst dan ook weer een jonge debutant aan.’ Naast die kansen voor jonge talenten is educatie in veel bredere zin een belangrijk element in het festival. ‘Ik begreep nooit waarom de piano bij de muzikale ontwikkeling van kleine kinderen nauwelijks een rol speelt. Het is perfect speelgoed, de toon is kant en klaar, je kunt zelfs meteen al harmonieën spelen. We hebben ons educatieprogramma zorgvuldig opgebouwd met de juiste mensen en nu is het een groot succes.

We werken met scholen waar kinderen het hele jaar door muziekles krijgen. In het bijzonder kinderen die niet vanzelf met muziek in aanraking komen en nu ook met kinderen van vluchtelingen die de taal niet spreken. Muziek is daar de sleutel. Dat heb ik van Isaac Stern geleerd. Als je het privilege kent om met wereldberoemde musici en grote talenten te werken, dan moet je ook spiegelbeeldig aan de onderkant van de samenleving mensen helpen. Dat is trouwens waar het uiteindelijk om gaat, ook bij de concerten. Het is mooi te zien hoe de ziel van de mensen wordt bereikt met muziek.

Dat is een groot geluk, het doel van de musici en ook ons streven als festival, daarin voelen wij ons zeer verbonden.’ www.klavierfestival.de

“Een festival is meer dan

een reeks mooie concerten” Martha Argerich (foto: Adriano Heitman)

C23

Mariam Batsashvili (foto: Attila Kleb)

C 24

Muziek

Enkele hoogtepunten nog dit jaar: Juni

05 | Mülheim a. d. Ruhr

Marc-André Hamelin 06 | Wuppertal | Jean-Yves

Thibaudet m.m.v. Gautier Capuçon (cello), WDR

Sinfonieorchester Köln,

Michael Sanderling (dirigent) 17 | Schwelm | Benjamin Moser 26 | Bochum | Arthur en

Lucas Jussen 27 | Wuppertal | Jan Lisiecki 28 | Duisburg | Lorenzo Soulès

Arthur en Lucas Jussen (foto: Marco Borggreve)

Joseph Moog

Juli

02 | Düsseldorf | Sir András Schiff 03 | Essen | Evgeny Kissin 04 | Essen | Maki Namekawa 11 | Bochum | Igor Levit 12 | Duisburg | Rafal Blechacz, WDR Sinfonieorchester

Köln, Christoph Eschenbach (dirigent) 13 | Dortmund | Mariam Batsashvili 14 | Essen | Alfred Brendel (lezing), Kit Armstrong 15 | Düsseldorf | Martin Helmchen,

Frank Peter Zimmermann (viool) 16 | Essen | Martha Argerich, Mischa Maisky (cello) 18 | Wuppertal | JazzLine,

Chilly Gonzales 19 | Mülheim a. d. Ruhr | Slotconcert, Joseph Moog

De Groene Camera

C25

Kijken is een kunst Deze foto is een kunstwerkje. Het beeld verrast, zet je op het verkeerde been, en je moet wel haast drie keer kijken voor je weet wat je ziet. Dat vond ook de jury van de natuurfotowedstrijd de Groene Camera, en ze koos deze foto als Natuurfoto van het jaar… Luc Hoogenstein schoot deze meerkoet.

Tekst: Eric Schoones, Foto: Luc Hoogenstein

De jury prees de manier waarop de fotograaf ‘gebruik maakte van reflectie om een mooie donkere ondergrond te creëren voor die prachtig gedetailleerde pootlobben en de bijzondere manier van kadreren.’

Luc Hoogenstein(1970) heeft zich van jongs af aan met de natuur bezig gehouden, eerst bij de NJN en later als afgestudeerd bioloog. Vanaf 1997 heeft hij gewerkt voor diverse adviesbureaus, de overheid en Vogelbescherming. Bij die laatste organisatie heeft hij o.a. 3 jaar lang Beleef de Lente geleid. Nu werk hij als ecoloog bij Natuurmonumenten, van o.a. het Naardermeer.

Daarnaast is hij actief als schrijver en fotograaf.

Luc is een breed georiënteerde fotograaf, met als favoriete onderwerpen vogels, recreatie, insecten, amfibieën, zoogdieren en andere diergroepen. Vooral foto’s met een verhaal interesseren hem. Foto’s van Luc verschenen in vele boeken en tijdschriften, tot in Nieuw-Zeeland en Australië aan toe.

Hij is onder andere aangesloten bij www.buiten-beeld.nl. Als auteur heeft hij bij de KNNV-uitgeverij meerdere boeken op zijn naam staan, waaronder het Handboek Vogels van Nederland, Zakgids Vogels van Nederland en

Vogels kijken op Lesbos.

Zijn mooiste bijbaantje is toch wel dat van voetbalcoach van een junioren elftal, al bijna tien jaar. www.luchoogenstein.nl

C 26

Muziek

Pianofestival Ruhr, Impact Het grootste pianofestival van de wereld wil geen elitair festival zijn met alleen concerten van beroemde pianisten voor een select publiek. Nee, het educatieprogramma is in ruime tien jaar geworden tot een essentieel onderdeel van het festival, dat met name in achterstandswijken zoals in Duisburg-Marxloh veel goed werk doet voor kinderen en jongeren die anders niet zo gemakkelijk met muziek in aanraking zouden komen. Dr. Tobias Bleek heeft sinds begin van 2007 de leiding over het educatieprogramma dat al veel prijzen in de wacht heeft gesleept.

Tekst: Eric Schoones | foto’s: Ursula Kaufmann en Mark Wohlrab Tobias Bleek, geboren in 1975, studeerde muziekwetenschap en filosofie in Tübingen, Oxford en Berlin. Hij deed onderzoek naar de muziek van Kurtág, Schönberg en Webern, maar ook naar jazz en Franse muziek.

‘In 2006 nam onze intendant Franz Xaver Ohnesorg, het initiatief tot het educatieprogramma en hij vroeg Richard McNicol, die hij nog uit Berlijn kende, om hulp. Al snel werd duidelijk dat het een omvangrijk programma zou worden. Ik kende Richard McNicol nog van zijn werk met de Berliner Philharmoniker waar hij in 2002 een groot educatieprogramma opbouwde. Ik was toen nog student en daar zijn assistent.‘ Het was ook van meet af aan de bedoeling dat het project veel impact zou hebben. ‘We streven naar een langjarige werking en dat kan alleen als je met andere partijen samenwerkt, zoals de basisscholen in Duisburg-Marxloh en de lerarenopleidingen. De kwaliteit is het beste gewaarborgd met vaste partners en ook daarom hebben we onze ervaringen

Muziek gedeeld op het internet, waar we een platform bouwden: Explore the score.‘ De variatie in projecten is zeer groot. ‘Het loopt van Little Piano School voor de allerkleinsten, via grote schoolprojecten tot aan het begeleiden van uitzonderlijke talenten plus de verkenning van de hedendaagse muziek.’

Dat komt allemaal samen in Explore the score.

‘Inderdaad, we hebben in 2015 een jaar lang, ook met scholen en kleuterscholen, een groot Ligeti-project gedaan met Pierre-Laurent Aimard, maar hij gaf ook masterclasses.’

Er is nog wel een lange weg te gaan. ‘Het is ons doel om hier in het Ruhrgebied Little Piano School verder uit te bouwen, maar daarvoor zijn eenvoudig weg nieuwe leraren nodig en we zoeken ook contact met nieuwe scholen. De leraren krijgen een relatief diepgaande opleiding van twee jaar, en voor hen die al langer meedraaien in het project is de muziek een belangrijk deel van hun beroepsleven geworden. Ze werken in de ochtend in de Kindergarten en de middagen is voor lessen Na Pierre-Laurent Aimard gaat nu ook András Schiff meewerken aan Explore the score. ‘Met hem zijn we een project over Bartók gestart. En hij doet dat ongelooflijk goed. Hij zegt bijvoorbeeld: “Een Duitse studenten zou dit zo spelen, eenvoudig alleen de noten.“ En dan zingt hij het Hongaarse volkslied waar deze muziek op gebaseerd is, om duidelijk te maken dat het eigenlijk met een grote ritmische flexibiliteit gespeeld moet worden. Ik vind dat ongelooflijk spannend. Ook heel leuk om te zien zijn de verschillen in karakter. Aimard is meer de analyticus, Schiff is vooral sterk in het beeldend uitleggen van de muziek.’

Er ontstaan mooie resultaten. ‘Zeker, ook door ons werk in de afgelopen tien jaar zijn er interessante verbindingen ontstaan. Zo werkten gymnasiasten samen met leerlingen van de basisschool in een inclusief dansproject en we ontwikkelen een concept waarmee kinderen hun gehele schoolcarrière kunstzinnige begeleiding kunnen krijgen. Gelukkig is er belangstelling van de politiek. Het is tenslotte mooi om te zien hoe jonge pianisten zoals Fabian Müller en Lorenzo Soulès, ze waren beiden 13 of 14 jaar toen ze deelnamen aan een educatieproject met Aimard, nu recitals geven in ons festival en sleutelfiguren zijn geworden in het project.’ www.explorethescore.org

C27

C 28

Jongeren en muziek

RCO MEETS EUROPE In een tijd dat Europa onder druk staat en zoekende is naar een nieuwe identiteit, kwam het Koninklijk Concertgebouworkest (RCO) met een statement als bruggenbouwer. Tussen augustus 2016 en november 2018 trad het orkest op in alle landen van de Europese Unie en overal werd samengespeeld met jeugdorkesten, side by side. Deze zomer komt er een vervolg in Amsterdam.

Tekst: Eric Schoones, Foto’s: Peter Tollenaar / Royal Concertgebouw Orchestra In een filmpje op YouTube over het project komt wijlen burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan nog aan het woord. Hij merkt op dat het Koninklijk Concertgebouworkest maar liefst 25 nationaliteiten telt. ‘Een geweldig voorbeeld van het Europese mozaïek.’

En over de kracht van de muziek zei hij: ‘Als de geschiedenis en crises het zelfbeeld van Europa ontwrichten dan vormt kunst een goed tegenwicht.’ Tenslotte citeert hij instemmend Charles Burney: ‘Waar muziek klinkt, zal beschaving volgen.’ Muziek is de meest internationale taal en de muziek die het orkest speelt komt voor het grootste deel uit Europa. Directeur van het orkest Jan Raes zei: ‘De rijke diversiteit in Europa van verschillende culturen en muziek is de beste manier om elkaar zonder woorden te verstaan.’

Avontuur Martijn Voorvelt schreef in december 2018 in Preludium, het programmablad van het

Concertgebouw en het Concerrgebouworkest: ‘Het avontuur van RCO meets Europe begon op 27 augustus 2016 in Dublin en eindigde op 24 november 2018 in Zagreb. Gedurende twee jaar bezocht het Concertgebouworkest alle 28 lidstaten van de Europese Unie. Niet alleen landen als Frankrijk, Oostenrijk en Portugal, maar ook zes landen waar het orkest nooit eerder optrad: Bulgarije, Cyprus, Estland, Litouwen, Malta en Slowakije. Er waren genoeg hindernissen om te overwinnen. In sommige landen ontbrak het aan budget of de infrastructuur voor een dergelijk concert. Ook in een land als België bleek het niet zo eenvoudig, vanwege de moeizame communicatie tussen het Nederlandse en het Franse deel van het Conservatorium van Brussel.

En de Brusselse uitdaging laat precies zien wat het orkest met RCO meets Europe wilde benadrukken. In de Europese veelkleurige traditie vormen vele stemmen samen een betekenisvol geheel, net zoals in de muziek. Luisteren naar elkaar is essentieel om samen iets te berei-

ken. Europa functioneert omdat mensen met verschillende culturele achtergronden elkaar met een luisterend oor tegemoet treden. In een tijd dat splijtzwammen het steeds meer voor het zeggen hebben is de boodschap van verbondenheid urgenter dan ooit.’

Jongeren Heel belangrijk in het project waren jongeren, meer dan duizend jonge musici van lokale jeugdorkesten kregen de kans om met het Concertgebouworkest, een van de toonaangevende symfonieorkesten in de wereld, mee te spelen.

Op 14 februari van dit jaar kwam er al een vervolg in de vorm van RCO meets New York, en het Koninklijk Concertgebouworkest speelde in Carnegie Hall samen met jonge musici van het National Youth Orchestra of the United States of America. En deze zomer gaat het nieuwe jeugdorkest RCO Young, van start, als een logisch vervolg en een belangrijke verdieping van Side by Side

Jongeren en muziek

Vervolg RCO Young is het nieuwe internationale jeugdorkest van het Koninklijk Concertgebouworkest. Het bestaat uit jonge getalenteerde musici van 14 tot en met 17 jaar uit Europa en weerspiegelt de diversiteit van de Europese samenleving. Het jeugdorkest is vooral bedoeld voor verborgen talenten: jonge musici die een steuntje in de rug verdienen en die te weinig zichtbaar zijn in de Europese orkesten. In totaal zijn er 323 voorgedragen, van wie er 73 zijn geselecteerd. Met 27 nationaliteiten reflecteert het orkest de diversiteit van Europa. Naast 72 Europese orkestleden speelt een jonge violiste uit Zuid-Afrika mee in het kader van het uitwisselingsprogramma dat het Concertgebouworkest sinds 2013 heeft met het South African National Youth Orchestra (SANYO).

Coaching Tijdens een intensief summer camp in Akoesticum, trainingscentrum voor muziek, dans en theater in Ede, nemen de jonge musici deel aan groeps- en orkestrepetities, kamermuziek, coachingsessies en workshops door professionele workshopleiders. Ook krijgen zij lessen van musici van het Concertgebouworkest. Om de deelnemers te begeleiden zijn acht mentoren geselecteerd. Dit zijn jonge mensen (21-33 jaar) met verschillende achtergronden, die een passie voor klassieke muziek en ervaring met het begeleiden van jongerenkampen gemeen hebben. Het Concertgebouworkest acht de ontwikkeling van toptalent van essentieel belang. Daarnaast beoogt het orkest met RCO Young via de muziek ook het stimuleren van persoonlijke ontwikkeling, gemeenschapszin en democratisch denken. Hiervoor wordt in samenwerking met het United World Colleges Nederland een speciaal programma ontwikkeld. Op deze manier slaat dit nieuwe jeugdorkest een brug tussen de maatschappij en een cultureel topinstituut.

Concerten Uit RCO Young worden vijf grote ensembles geformeerd die onder leiding van orkestmusici concerten zullen geven in het Vondelpark Theater (openluchtconcert, op 18 augustus) en in de Amsterdamzaal van RCO House, het nieuwe onderkomen van het orkest (22 augustus). Op 23 en 24 augustus zal RCO Young zich als orkest presenteren onder leiding van de Spaanse dirigent Pablo Heras-Casado in respectievelijk Het Concertgebouw en in Flagey te Brussel. Op het programma staan Mendelssohns Vioolconcert met Julian Rachlin als solist en de Vijfde symfonie van Tsjaikovski.

In februari publiceerde het Concertgebouworkest een boek over RCO meets Europe en Side

by Side. RCO meets Europe is een oogstrelend boek over een uniek en ambitieus project. Van augustus 2016 tot november 2018 trad het Koninklijk Concertgebouworkest op in alle lidstaten van de Europese Unie.

www.concertgebouworkest.nl/nl/rco-meets-europe

C29

C 30

Agenda

Agenda Tekst: Fleur Smakman

Binnen naar het BOS Gezond met planten Voor wie zin heeft in een dagje rondlopen in het groen, maar wel graag binnen de stad wil blijven zijn botanische tuinen een uitkomst. Alle Nederlandse botanische tuinen besteden dit jaar aandacht aan het thema ‘Beter met Planten’. ‘Van opium tot aspirine: veel van onze medicijnen komen uit planten. Maar er zijn ook planten die als geneeskrachtig worden gezien, maar waarvan de werking niet wetenschappelijk is bewezen.’

Elke tuin besteedt op zijn eigen manier aandacht aan het thema ‘Beter met Planten’. Zo kun je in de Botanische Tuin TU Delft een workshop bijwonen, naar de apothekerstuin en een thee-seminar. De Hortus Leiden heeft een samenwerking met China. In samenwerking met de China Academy of Chinese Medical Sciences in Beijing is daar een Chinese kruidentuin aangelegd. Er is een wandelboekje gemaakt met 30 medicinale planten uit China. Bij de Hortus Botanicus in Amsterdam kun je een uitgebreide medicinale plantencursus volgen. De Hortus is in 1638 opgericht als Hortus Medicus, een medicinale kruidentuin. Vier zaterdagen lang leer je over geneeskrachtige plantensoorten die in de Hortus te vinden zijn.

Samen met de cursusleider neem je de allereerste collectie van de Hortus onder de loep. www.botanischetuinen.nl/agenda

Een educatief dagje weg met de kinderen? Ga dan naar Natuurmuseum Brabant, waar je alles leert over het leven van plant en dier, met een knipoog naar de mens. De tentoonstelling BOS (Beleef Ontdek Samen) verandert met de seizoenen mee. Vier keer per jaar wordt de tentoonstellingszaal helemaal omgetoverd in het volgende seizoen. In het museum wandel je langs allerlei opdrachten, een museumboom en een bijzondere projectievloer. Door een ‘slimme’ tak als sleutel te gebruiken open je kastjes met opdrachten, verzamel je dieren en blaadjes uit het seizoen en laat je een virtuele museumboom groeien. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar en hun ouders. www.natuurmuseumbrabant.nl/tentoonstellingen/bos k.roovers@natuurmuseumbrabant.nl

Foto: Vera van de Seyp en Yara Veloso

Dichten in de toekomst

“Door sociale media en internet krijgt beeld een steeds belangrijkere rol in de maatschappij, maar welke gevolgen heeft dit voor literatuur en hoe kunnen beeld en literatuur elkaar versterken?” Deze vraag wordt gesteld in de Kunsthal Rotterdam. Ter gelegenheid van de 50ste editie van het Poetry International Festival presenteert de Kunsthal de tentoonstelling ‘What Happened to the Future’. Kunstenaars onderzoeken in hun werk de grenzen van nieuwe media.

25 mei t/m 18 augustus www.kunsthal.nl/nl/#tijdlijn-2019-05

Agenda

C31

Foto: Marieke Wijntjes

Zonnige zondag Foto: Museum voor Communicatie

Hoe communiceren we in de toekomst?

In 2018 is de allerlaatste papieren telefoongids verschenen, vanaf nu moeten we alles online opzoeken. Op deze manier maken oude manieren van communiceren plaats voor nieuwe. Hoe we dagelijks communiceren verandert mee met de tijd. Er zijn geen telefooncellen en praatpalen meer te vinden, bijna iedereen heeft een telefoon op zak. In het Museum voor Communicatie in Den Haag leer je in de tentoonstelling ‘What’s Next?’ over communicatie dat altijd in beweging is. Ze stellen de vraag: “Wat is het volgende communicatiemiddel dat verandert?” www.comm.nl/museum/wisseltentoonstelling/whats-next

Foto: Natuur Museum Fryslân

Grafische vogels

Een expositie met blokpanelen. Dan denk je waarschijnlijk niet meteen aan vogels. Maar als je goed kijkt zie je ze wel. De tentoonstelling BLOCBIRDS in het Natuur Museum Fryslân gaat over de voor vele mensen verborgen schoonheid van vogels om ons heen. Pas als je echt gaat kijken zie je het. De hoeveelheid kleur, de verhoudingen ten opzichte van elkaar en de plaatsing van de kleuren geeft iedere vogelsoort z’n unieke kenmerkende uniform. In de tentoonstelling zijn 25 grafische composities te zien van 25 vogels. Met een bezoek aan de tentoonstelling steun je ook nog eens de bescherming van vogels en natuur in Nederland en wereldwijd. 10 procent van de opbrengst van de expositie gaat namelijk naar Vogelbescherming Nederland. www.natuurmuseumfryslan.nl/programma/blocbirds

Zondag is natuurlijk de uitgelezen dag om aan de slag te gaan met een speciale zonnetelescoop. In het Sonnenborgh in Utrecht kun je zelfs overdag sterrenkijken. Bij helder weer kun je op zondag de ster bestuderen die het dichtst bij de aarde staat, de zon. Met de zonnetelescoop kun je de zon rechtstreeks bekijken. Er zijn begeleiders in het museum aanwezig die je kunnen uitleggen wat je ziet. Bij helder weer kun je de zonnevlekken en zonnevlammen aan de rand van het zonneoppervlak zien. Sonnenborgh was vroeger een wereldberoemde zonnesterrenwacht. Hier ontdekten wetenschappers uit welke stoffen de zon bestaat.

Elke zondag tussen 13.00 en 17.00, mits helder weer www.sonnenborgh.nl/zon-op-zondag

Foto: Ronald Tilleman

Sculpturen in het groen

Midden in het Nationaal Park de Biesbosch vind je het Biesbosch MuseumEiland. Het museum is door groen omringd, zelfs het groene dak van het museum valt weg in zijn omgeving. In het museum leer je over het verleden, heden en de toekomst van de Biesbosch. In de tijdelijke tentoonstelling ‘Sculpturen in de Hof van Eden’ zijn unieke sculpturen van Nederlandse kunstenaars te zien. Het museum heeft de afgelopen jaren verschillende architectuurprijzen gewonnen, alleen al daarvoor is het museum een bezoekje waard.

1 juni – 31 augustus www.biesboschmuseumeiland.nl/index.php?titel=Sculptures%20 in%20the%20Garden%20of%20Eden&knop=bezoekersinfo info@biesboschbosmus

Voor de natuurlijke verzorging van uw kwetsbare huid

Dermagiq Skin, Hand en Body Wash Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing.

Ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen en onderzocht in verschillende dermatologie centra die gespecialiseerd zijn in behandeling van huidaandoeningen.

Dermagiq Skin is speciaal geschikt voor volwassenen en kinderen, vanaf babyleeft ijd, met eczeem en wondjes o.a. door krabben bij eczeem.

Samen met Dermagiq Hand en Dermagiq Body Wash, ook op basis van honing, heeft u een complete en natuurlijke verzorging voor uw gevoelige huid.

Onze Dermagiq producten zijn nu ook verkrijgbaar bij Etos.

Voor informatie, ook over andere producten in de Dermagiq lijn, kijk op:

www.dermagiq.nl www.emonta.nl/dermagiq

Verzorging met de kracht van de natuur.

www.dermagiq.nl