Krant van de Aarde 4-2022 + LEEF! Bijlage

GEZOND

“Een Nederlandse school is beter, want daar hoor en spreek je de taal de hele dag”

“Als onze deelauto’s stilstaan worden zon- en windenergie opgeslagen en daarna gebruikt”

“Wij zijn bij het Concertgebouw altijd op zoek naar rijzende sterren”

af.

Ga voor meer informatie naar tonzon.nl/vloerisolatie of scan de QR-code.

tonzon.nl

+31 (0)53-433 23 91

Aangenamere temperatuur thuis

Vloerisolatie met Thermoskussens

Een

Milieuvriendelijk

Woningisolatie is goed voor het klimaat. Volgens Milieu Centraal wordt de energie om isolatiemateriaal te maken, tijdens de levensduur 40 tot 400 keer terugverdiend. Bij de Thermoskussens bedraagt deze factor maar liefst 1.000 tot 2.000 keer. Zo gering is de energie-inhoud van deze Nederlandse uitvinding.

Ben je op zoek naar een uiterst effectieve manier van energie besparen en heb je wooncomfort hoog op je wensenlijst staan? Kies dan voor comfortverbetering en een aangenamere temperatuur thuis met TONZON Vloerisolatie. Veel begane grondvloeren in Nederland zijn niet of slecht geïsoleerd. De warmte die de vloer aan de onderkant uitstraalt, zorgt voor een koude zone onderin de woning. De koude vloer genereert in de winter een gevoel van optrekkende kou waardoor mensen ongemerkt de thermostaat hoger zetten. TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens is gebaseerd op andere natuurkundige principes en isoleert daardoor effectiever dan andere vloerisolaties. Bij vloeren met vloerverwarming kan de besparing zelfs oplopen tot meer dan 40%. Goede vloerisolatie is dus de perfecte maatregel om mee te beginnen. Kijk op de website van de overheid (www.rvo.nl) wat je moet doen om in aanmerking te komen voor de verhoogde subsidie voor woningisolatie.

andere techniek voor een warmere vloer.

Geeft meer besparing en is het meest duurzaam.

Jaargang 17 | nr. 4 | Nazomer 2022

IN DEZE KRANT

3 4 7 8 11 13 14 16 18 20

Redactioneel

Nieuws op z’n Frans

Natuur

Zwanen hebben geen jeugdzorg nodig

Roofvogels

Inspiratie

Het kruiwagen-effect

Waled zorgt voor schoon Rhenen

Fotowedstrijd LandschappenNL

Ondernemen

We Drive Solar doet volop van zich spreken Groenboerenplan

Gezondheid

Lang leve lummelen!

Eten weggooien is zonde, maar soms...

De nazomer:

cultuur snuiven, wandelen, dwalen en... fruit.

Prachtige landschappen, rust, mooie kleuren. De nazomer die deels samenvalt met de herfst is voor mij misschien wel het mooiste seizoen. Het fruit begint langzaam te rijpen en het licht wordt zachter. Voor mij het ideale moment om te struinen door de Betuwe, de regio waar ik woon. Hier geniet ik al dwalend van de rust en vrijheid als ik door de prachtige uiterwaarden of langs de rivieren wandel. Over de slingerende paden vaak vlak langs de rivier. De Lek, de Linge, de Waal en de Maas zijn vlakbij en maken het gebied tot één van de meest vruchbare delen van ons land. Van oudsher vind je hier veel fruitteelt.

In het rivierenland vind je ook eeuwenoude vestingsteden, forten en kastelen. Het is het overgangsgebied tussen noord en zuid. In het grootste deel werden van oudsher (sub) Brabantse dialecten gesproken, maar in het noorden, in Culemborg, klinkt op een marktdag ook nog de locale variant van het Utrechtse dialect. De Biblebelt loopt dwars door het gebied heen maar er zijn ook katholieke dorpen met hun bijbehorende kerken en feesten. Al met al een bijzoder mix van eigenaardigheden, waar ik van ben gaan houden.

Graag wil ik de boeren in deze regio maar ook in de rest van Nederland een hart onder de riem steken en ze aanmoedigen om vooral boer te blijven. Het zou afzichtelijk zijn als op plaatsen waar nu boomgaarden staan, woningen zouden komen. Mijn tweede wens voor de boeren: overgaan op natuurinclusieve landbouw. Waar nu stallen staan mogen best ook boomgaarden komen. Als ik onze columniste Janneke van der Meulen mag geloven, moeten we veel meer fruit gaan eten.

Dáár sluit ik mij van harte bij aan.

Veel leesplezier!

Albert Poutsma, voorzitter stichting Dag van de Aarde

L1-L28 Bijlage LEEF! Cultuur

Distributeur van:

Nieuws op z´n Frans

Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen. Suggesties zijn welkom op redactie@krantvandeaarde.nl.

10.000.000.000 PEUKEN!

Wie rookt gaat waarschijnlijk eerder dood. Dat is jammer voor de dode en droevig voor de nabestaanden, maar eerlijk gezegd geldt hier: opgeruimd staat netjes. Dat klinkt cru en dat is het ook, maar als je weet dat in ons land jaarlijks ongeveer tien miljard peuken worden weggegooid, dan betekent iedere dode roker weer minder peuken op straat. Veel filters worden aangetroffen in een straal van vijf meter van de afvalbak. Peuken bevatten reststoffen die dodelijk zijn voor vogels en vissen, die een sigaretfilter aanzien voor voedsel. Een filter bestaat uit plastic en vervuilt ongeveer acht liter water als deze in het water wordt gemikt. Drie van de vier rokers gooit achteloos de peuk weg en steekt daarmee een dikke vinger op naar Moeder Aarde. Wie rookt moet dat zelf weten, maar peuken op straat mieteren is een doodzonde.

4.000.000.000

WEGWERPBEKERS!

Nu we toch bezig zijn met schokkende cijfers; deze kan er ook nog wel bij. In ons land gebruiken we ruwweg vier miljard wegwerpbekers waarvan er naar schatting 60 tot 120 miljoen op straat belanden. De overheid heeft besloten dat er vanaf 2023 een reductiemaatregel komt voor plastic wegwerpbekers en voedselverpakkingen. De trend moet worden omgebogen van wegwerp naar meer hergebruik en minder zwerfafval. Vanaf 2023 worden plastic wegwerpbekers en voedselverpakkingen daarom verboden, tenzij het gescheiden wordt ingezameld voor hoogwaardige recycling. Dit geldt voor zowel plastic wegwerpbekers als kartonnen wegwerpbekers met een plastic coating. Met deze reductiemaatregel wordt gestreefd naar een schoner milieu en een

circulaire economie. Volgend jaar moet driekwart van deze bekers worden gerecycled met ieder jaar vijf procent meer, dus in 2026 is dat negentig procent.

125.000.000 BLIKJES!

En dan ook nog… Naar schatting komen er jaarlijks ongeveer 125 miljoen blikjes in het zwerfafval terecht. De overheid gaf de fabrikanten de gelegenheid met statiegeld deze afvalberg te verminderen. Als die niet met zeventig procent zou zijn afgenomen dan komt statiegeld in beeld. Welnu, dat percentage werd niet gehaald. In tegendeel: de hoeveelheid blikjes als straatvuil nam met vijftien procent toe! Dus: statiegeld, of je wilt of niet. In juni is vanuit Afvalfonds Verpakkingen bekend gemaakt dat blikjes opgenomen zullen worden in het systeem van Statiegeld Nederland. Het nieuwe statiegeldsysteem met blikjes zal ingevoerd worden per 1 april 2023. De verpakkingsindustrie is niet blij, want veel gedoe, maar de natuur is dat wel. De bedoeling is om voor ieder blikje 15 cent statiegeld te rekenen. Dat is een totaal van bijna negentien miljoen euro per jaar. Wie meer wil weten over de deze kwestie: statiegeldnederland.nl.

25.000.000.000

SPORTSCHOENEN!

Wat hebben sneakers met het milieu te maken, kun jij je afvragen. Welnu: superveel! Per jaar worden er 25 miljard sportschoenen geproduceerd en verkocht? Nou en? De uitstoot van iedere schoen is 14 kilo CO2 (daar kan een lamp van 100 Watt een week lang op branden). Het Massachusetts Institute of Technology (MIT) berekende deze uitstoot. Daar blijft het niet bij, want we lopen de aarde ook nog eens stuk met die schoenen. Hoe dan? Nou, wie er op loopt zorgt

voor slijtage. Daardoor komt er per jaar twee gram per schoen aan niet afbreekbare deeltjes in de natuur terecht. Een te verwaarlozen hoeveelheid? Niet echt. Dat is een berg vuil waar je U tegen zegt. Zo heeft zelfs de sneaker zijn onschuld al verloren, want tachtig procent komt bij de vuilstort terecht. Het is een ongemakkelijke waarheid. En dan hebben het nog niet eens over autobanden…

7% TEGELTUINTERREUR

In Nederland is ruim zeven procent van het landoppervlak versteend. Daarmee is ons land na Malta het tweede, meest ‘versteende’ land van Europa, ver boven het Europees gemiddelde van een kleine twee procent. Tijdens een hittegolf kan het in een versteende omgeving namelijk zomaar drie graden warmer zijn dan in een groene omgeving. In een volledig versteende tuin stroomt bovendien 85% van het regenwater rechtstreeks het riool in. Een groene tuin neemt juist 85% van het water op. Daarom worden tuineigenaren die hun gazon verruilen voor steen tegeltuinterroristen genoemd. Nu de zomers steeds warmer worden stijgt daarmee ook de hitteproblematiek. Ook voor het ecosysteem is het beter om groen rond je huis te laten groeien in plaats van die gemakstegels. Er gaan al stemmen om een tegeltaks in te voeren, maar dat kan nog wel even duren. Ruim honderd gemeenten hebben zich aangemeld voor het NK Tegelwippen. Goed voorbeeld doet volgen. Doe mee op nk-tegelwippen.nl.

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

GROENE ROOFTOPBAR

Moes is in Tilburg een totaalconcept, waarbij de moestuin, winkel en rooftopbar (dakcafé) met lokale, seizoensgebonden producten elkaar perfect aanvullen. Een tuin met een visie, want dit plan maakt natuur en zelf verbouwd voedsel zichtbaar én tastbaar in de stad van steen.

Horecapartner Sam van Nieuwamerongen: “Ik zie het als een prachtig project op een dak, waarin we al onze creativiteit en innovaties kwijt kunnen.”

Sam houdt wel van een zakelijk avontuur. “Ballen tonen, dingen doen die mensen niet zo snel verwachten: dát is waar ik energie van krijg, de tofste dingen ontstaan door juist niet over de gebaande paden te lopen.” Toen initiatiefnemer Mirjam Slob hem belde over daktuin Moes en of hij het horecaconcept wilde bedenken en opzetten, klikte dat meteen. “Zelf speelde ik ook al met het idee voor een rooftopbar, jaren geleden,” vertelt hij over het Tilburgse groene daktuinexperiment. “De rauwheid van deze combinatie past prima bij deze stad.”

PERSONEEL, PLANT BOMEN, PLEASE

De extremen in ons klimaat nemen in omvang toe met vaker lange periodes van droogte en met extreme regenbuien in korte tijd. Lokaal viel vorig jaar in Limburg tot 18 cm regen, waardoor de beken overstroomden. Dorpen en steden stonden in no time onder water. De omgeving van de rivieren en beken is zo versteend dat die deze belasting van het waterstelsel niet meer kan verwerken. Limburg vraagt zich af hoe het anders kan. We kunnen voorkomen dat de schade van 1.2 miljard in de toekomst oploopt tot tien miljard. Op de meeste industrie- en bedrijventerreinen is geen boom te vinden.

Het aantal bomen langs wegen en waterwegen neemt af. De oplossing is groen en iedereen kan er vandaag nog mee beginnen. PLANT MET

JE WERKNEMERS OP JE BEDRIJVENTERREIN

BOMEN! Tijdens buurtdagen kunnen tuinen van inheemse planten worden voorzien. Maak in steden ruimte voor meer groen. Omring wegen met struikgewas. Het kost vrijwel geen moeite, is dankbaar werk en een opsteker voor de biodiversiteit.

MEER SCHOON WATER…

De Blue Deal wordt door het rijk en de waterschappen verdubbeld naar tien miljoen euro per jaar in de periode 2023-2030. Dat beloofde minister Liesje Schreinemacher. Doel van de Blue Deal: wereldwijd twintig miljoen mensen schoon en veilig water bezorgen. Zo draagt Nederland bij aan het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s). De minister riep andere landen op om sneller te werken aan schoon water en sanitatie. Deze aandacht voor water is een prelude van de grote VN Waterconferentie in maart 2023, waarvan Nederland samen met Tadzjikistan de gastheer is. De minister vindt dat er een Water Action Agenda moet komen. “De wetenschap leert ons dat vooral water en klimaat onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: 90% van alle rampen is water gerelateerd, en daarom is klimaatactie wateractie.” De verdubbeling van het jaarlijkse budget voor de Blue Deal was de eerste toezegging van Nederland voor de Water Action Agenda. Schreinemacher riep de andere landen op tot vergelijkbare actie. De Blue Deal is een internationaal programma van de 21 waterschappen, samen met de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat …

… EN OOK MEER WIND

In Flevoland is windmolenpark Zeewolde bijna klaar. Het is het omvangrijkste op land en bestaat uit 91 molens, waarvan er 83 behoren tot het windpark Zeewolde. De andere molens zijn van Pure Energie en Eneco. De molens vervangen de 220 oude turbines, die daar twintig jaar geleden zijn geplaatst. Deze kleinere molens stonden verspreid in het gebied. De nieuwe turbines staan op één lijn. De nieuwe turbines leveren drie keer zoveel energie als de ‘oude’ molens. Met minder dan de helft van dat aantal leveren die nieuwe zelfs tweeëneenhalf keer meer energie omdat ze efficiënter en moderner zijn. Met 322 megawatt aan vermogen is het windpark nu nog het grootste windpark op land. Het park is een privaat initiatief. Ongeveer 200 agrariërs, bewoners en moleneigenaren zijn verenigd in een energiecoöperatie en verruilden hun eigen molen voor een aandeel in het nieuwe park. In een gebied van 300 vierkante kilometer

doet 90 procent van de boeren, bewoners en ondernemers als aandeelhouder mee in het project. Daarmee is Windpark Zeewolde het grootse boeren- en burgerinitiatief van Europa.

ZONNEPANELEN TUSSEN TREINRAILS

Deutsche Bahn gaat experimenteren met zonnepanelen tussen de treinrails. De duurzame stroom moet het bedrijf in 2040 klimaatneutraal te maken. Nu loopt er een proef om de effecten van treinen op zonnepanelen te onderzoeken. Als het effect van treinen op de panelen meevalt, kan dit een doorbraak zijn in zonnestroom. Panelen in weilanden en zonneparken roepen weerstand op. Bedrijven zoeken daarom naar alternatieven, zoals zonnepanelen in fietspaden of autowegen en daken. Het netwerk aan spoorlijnen in Duitsland is enorm uitgebreid (33.000 kilometer), dus al die kilometers met zonnepanelen leveren heel veel stroom op. Het spoor is dan altijd vrij van sneeuw en bladeren als de panelen optimaal werken. De voordelen liggen voor de hand, maar een zonnepaneel tussen de rails heeft veel te verduren: de trillingen van het spoor, het gewicht van de denderende trein en de toiletten lozen ook op het traject. In Nederland zijn er geen proeven als deze. De NS rijden op 100 procent groene stroom. Prorail heeft wel groene voornemens en kijkt onder meer naar zonnepanelen lángs het spoor en in geluidsschermen.

Zwanen hebben geen jeugdzorg nodig

De zwaan is een elegante verschijning in de nabije natuur. Oogstrelend, sierlijk en relaxed dobberend in het water. Een vertrouwd beeld en een voorbeeld voor de mens, maar wat weten we eigenlijk van deze majestueuze vogel? Hoog tijd voor een nadere kennismaking.

Zwanen bestaan wereldwijd in zeven soorten. In Nederland leven drie soorten, de knobbelzwaan, de wilde zwaan en de kleine zwaan. De wilde en de kleine zwaan zijn hier alleen in de winter. Het zijn trekvogels. In de zomer logeren ze in Scandinavië en Rusland. Als het daar kouder wordt, vliegen ze naar warmere gebieden om te overwinteren, onder andere in Nederland. De knobbelzwaan leeft altijd in Nederland. Het is een standvogel.

Nu de leuke weetjes. De watervogel heeft ruim drie keer zoveel nekwervels heeft als een mens, wel 23 tot 25 en wij hebben er zeven. Met hun lange nek kunnen ze ook makkelijk tot wel een meter diep onder water komen. Ze eten waterplanten en soms ook kleine visjes. Als er ‘s winters al ijs op sloten en plassen ligt, lust de zwaan ook gras.

In het wild kunnen zwanen twintig jaar oud worden. In gevangenschap kunnen ze hun vijftigste verjaardag vieren, mits ze goed verzorgd worden. Het komt echter zelden voor dat zwanen zo bejaard worden.

Op de snelweg

Zwanen kunnen een snelheid van 95 kilometer per uur halen. Hun gewicht maakt een flinke aanloop van een aantal meters nodig om in de lucht te komen. Een zwaan kan zo’n twaalf kilo wegen. Het is niet zo eenvoudig om met dat zware lijf op te stijgen. Daar heeft de zwaan

het volgende op gevonden. Hij stijgt op vanaf het water. Eerst slaat hij snel met zijn vleugels op en neer. Dan rent hij over het water. Als hij genoeg vaart heeft gemaakt, komt hij los van het water. Hij trekt zijn poten in en stopt ze onder zijn staartveren. Een vliegende zwaan houdt zijn lange hals helemaal recht. Wil de zwaan landen, dan zoekt hij het water weer op. Hij gaat eerst laag vliegen en als hij laag genoeg is, strekt hij zijn poten voor zich uit en spant zijn vleugels. Zo remt hij af. Ligt de zwaan weer stil, dan vouwt hij zijn vleugels in en glijdt hij rustig verder over het water.

Dus was het een briljante en nogal logische keuze van de KLM om de zwaan als symbool voor de luchtvaartmaatschappij de kiezen. Het reclamebureau stuurde een cameraploeg op pad dat geduldig wekenlang in de natuur filmde totdat de gewenste opnamen waren voltooid. De campagne werd een groot succes. Dat de KLM besloot om weer afscheid van de zwaan te nemen wordt in marketingkringen als een blunder van formaat gezien. Ook de enorme spanwijdte van de vleugels doet denken aan een imposant vliegtuig. Ze meten van 208 tot 238 centimeter.

Heel

veel

veren

Ik heb ze niet geteld, maar kenners beweren dat de zwaan 25.000 veren heeft. Volgens een oud bijgeloof zal een zwanenveer in je kussen ervoor zorgen dat je echtgenoot je trouw zal blijven. Dat idee is ontstaan omdat zwanen hun leven lang

trouw blijven aan elkaar. Ze blijven een leven lang onafscheidelijk. Als een mannetjeszwaan vier jaar oud is gaat hij op zoek naar een vrouwtje. Een keuze voor het leven. Hoe romantisch is dat? In een zwanennestje liggen vijf tot zeven eieren. Het vrouwtje broedt bijna veertig dagen op het nest. Kom dan liever niet in de buurt, want het echtpaar beschermt het nest nogal agressief. Ze verdedigen hun nest door te sissen en met hun vleugels te slaan. Een zwaan heeft zoveel kracht in zijn vleugels dat hij een volwassen man een gebroken arm kan bezorgen. Nadat de kuikens uit het ei kruipen kunnen ze al zien. Na een dag kunnen ze zwemmen en zoeken ze hun eigen eten. Ze blijven de eerste paar weken wel dicht bij hun moeder in de buurt. ’s Nachts slapen ze heel behaaglijk onder haar vleugels. De jonkies klimmen vaak op de rug van pappa voor een toertje over het water. Overdag loert overal gevaar voor jonge zwaantjes. Ze zijn een smakelijke prooi voor roofvogels, reigers en snoeken. Uit een nest van vijf tot zeven kuikens, wordt er vaak maar één volwassen. Als de jongen een half jaar oud zijn, kunnen ze voor zichzelf zorgen. De ouders jagen ze dan weg. In het voorjaar beginnen zij weer een nieuw nest. Jonge zwanen leven vaak in grote groepen. Zwanen hebben dus geen jeugdzorg nodig. Ze zijn een lichtend voorbeeld voor volwassen mensen die moeite hebben om hun eigen leven in de rails te houden. Kijk daarom met respect naar de schoonheid van deze watervogels. Groet ze met een buiging.

Tekst: Frans van der Beek

Roofvogels Accipitriformes

Het zijn de ultieme vertegenwoordigers van wilde ongetemde natuur en daarom verdienen ze onze bescherming. Ondanks alle moderne kennis over het nut van roofvogels zijn er echter nog steeds groepen mensen die menen dat roofvogels schadelijk zijn en bestreden moeten worden.

Gezond ecosysteem

Predators, zoals roofvogels, zijn noodzakelijk voor een gezond, divers ecosysteem en staan aan de top van de voedselketen. Zij zorgen voor spreiding en het gezond houden van populaties vogels, zoogdieren, reptielen en insecten. Dat is indirect ook van gunstige invloed op de flora en overige fauna. Een mooi voorbeeld zijn de wapitiherten in het Yellowstone park. Na herinvoering van wolven in het park werd de populatie herten fors kleiner en merkbaar vitaler. De wolven ruimden niet alleen zwakke en zieke dieren op; zij zorgden er vooral voor dat de kuddes in beweging bleven. Doordat de herten meer gespreid het gebied gingen begrazen en niet als voorheen hele stukken kaal vraten, werd het hele natuurpark opener, en soortenrijker aan planten en daarmee aan insecten, kleine zoogdieren en vogels.

Biodiversiteit

Als het aantal prooidieren toeneemt dan gebeurt dit ook met de vruchtbaarheid en het aantal roofvogels. Bij een hoge predatiedruk neemt de

vruchtbaarheid van de prooidieren eveneens toe. Na een slecht muizenjaar trekken bovendien veel roofvogels weg om elders voedsel te zoeken. In uitzonderlijke gevallen kunnen predators andere populaties sterk doen afnemen, maar nooit tot op het niveau van uitsterven.

Afname en uitsterven van bepaalde plantenen diersoorten zijn vrijwel altijd te wijten aan drastische menselijke ingrepen in het ecosysteem, zoals verstedelijking, ontbossing, overbevissing, intensieve landbouw en een ander natuurbeheer. Ontbreken van predators, zoals wel voorkomt op geïsoleerd liggende eilanden, kan leiden tot functieverlies (bijvoorbeeld de vliegfunctie), dwergvorming en maakt soorten kwetsbaarder voor uitsterven. Predators zijn belangrijke aanjagers van evolutie en daarmee van een grotere biodiversiteit.

Roofvogelfamilies en soorten

Er zijn circa driehonderd soorten roofvogels op de wereld. Twee van deze soorten: de visarend en de slechtvalk komen op alle continenten voor. In West-Europa broeden circa dertig soorten.

In Nederland broeden vijftien roofvogelsoorten met in totaal circa honderdduizend vogels. Zij worden ingedeeld in drie families: visarenden, havikachtigen en valken. Van de visarenden Pandionidae bestaat slechts één soort. Tot de havikachtigen Accipitridae behoren arenden, buizerds, gieren, wouwen, sperwers, haviken en kiekendieven. Valken Falconidae zijn genetisch meer verwant aan papegaaien en zangvogels dan aan havikachtigen.

Jachttechniek

Roofvogels jagen niet allemaal op de dezelfde manier. Jachttechnieken zijn niet altijd even soortspecifiek. De boomvalk combineert zijn jachttechniek soms met die van sperwer en havik. Andersom jagen havik en sperwer ook wel met stootduiken, bijvoorbeeld op postduiven. Veel roofvogels beoefenen ook standjacht vanaf een zitpost. Elke jachttechniek vereist een specifieke vleugel- en staartvorm.

Het jachtsucces is meestal minder dan 25%. Prooidieren maken het roofvogels zo moeilijk mogelijk. Muizen doen dat door slechts om

Tekst: Marcel Boer | Beeld: natuurmonumenten.nl, kiekenkaike.nl, shutterstock

de twee uur een tijdje bovengronds actief te zijn. Dan verschijnen ze wel allemaal tegelijk, waardoor de kans voor elke individuele muis om gegrepen te worden sterk wordt verkleind. Een groep spreeuwen of strandlopers balt in de vlucht samen, waardoor ze moeilijk te bejagen zijn. De tactiek van de roofvogel is dan een vogel van de groep te isoleren. Prooien worden altijd met de poten gegrepen. De kop wordt daarbij zoveel mogelijk naar achter gehouden om beschadigingen aan de ogen te voorkomen. Vrouwtjes-roofvogels zijn groter en jagen op grotere prooien en andere plekken dan mannetjes. Niet broedende vogels slapen en jagen op andere plekken dan broedende vogels. Jonge vogels worden geweerd van de voedselrijkste plekken.

Voedselspecialisten

De meeste roofvogelsoorten hebben een beperkte voedselkeuze. Sommige soorten zijn zelfs uitgesproken gespecialiseerd. Torenvalken eten bijvoorbeeld vooral veldmuizen. Een koude winter en voorjaar brengen de gras- en gewasgroei laat op gang. Dat heeft dan ook gevolgen voor het voortplantingsseizoen van de veldmuizen. Bij voedselschaarste eten de meeste roofvogels alles wat ze te pakken kunnen krijgen, ook kevers en wormen. Het menu bestaat voor

het overgrote deel uit veel voorkomende en makkelijk te vangen prooien, vooral jonge en zwakke exemplaren. Vaak worden oude en jonge vogels van het nest geroofd, zelfs van andere roofvogels en soortgenoten. Havik en buizerd doen dat bij elkaar, maar ook bij boomvalk en sperwer komt dit voor. Piraterij, het afpakken van prooi, komt vooral voor onder zeearenden, wouwen en buizerds. Zelfs de trage buizerd ziet kans prooien van havik of kiekendief af te pakken. Onverteerbare delen van het voedsel worden uitgebraakt.

Roofvogels in Nederland

In Nederland zijn boomvalk, torenvalk, slechtvalk, buizerd, havik, sperwer en bruine kiekendief algemeen voorkomende broedvogels. Wespendief, blauwe en grauwe kiekendief zijn schaarse broedvogels. De zeearend en visarend zijn nieuwe broedvogels. Slangenarend, rode wouw en zwarte wouw zijn sinds 2010 incidenteel broedvogel, maar nemen de laatste jaren in aantal toe en kunnen de komende jaren waarschijnlijk ook tot de Nederlandse broedvogels gerekend worden.

Steppekiekendieven en roodpootvalken trekken in herfst en voorjaar in geringe aantallen door. De vale gier is een incidentele zwerfvogel,

die in groepjes rondzwerft. Ruigpootbuizerd en smelleken zijn in Nederland regelmatige wintergasten.

De meest talrijke en meest opvallende roofvogels zijn de op een paal, of ander uitsteeksel zittende buizerds en de biddende torenvalken. De meest spectaculaire roofvogels zijn boomvalk en slechtvalk. Het zijn supersnelle luchtjagers. Ook de zeearend is vanwege zijn enorme vleugelspanwijdte van twee tot tweeënhalve meter een spectaculaire verschijning.

Uit ‘Vogelfamilies van Nederland’ - 62 families, 264 vogelsoorten. Marcel Boer; KNNV Uitgeverij ISBN 9789050118361 €27,95

“Roofvogels zijn aanjagers van evolutie en daarmee van een grotere biodiversiteit”

Foto’s pagina 8: Europese torenvalk (L) en buizerd, pagina 9 links: volwassen slechtvalk, inzet midden: bruine kiekendief, rechtsboven: zeearend en rechtsonder: visarend

Het kruiwagen-effect

“Ik wens dat de Aarde voor altijd gelukkig zal zijn”. Het is de tekst aan een van de laatste buideltjes met aarde die in de kruiwagen werd gelegd door Lucie, een leerling van de Nederlandse School in Parijs. Je kunt je voorstellen wat dit betekende voor haar. Ze heeft het uit haar tuin meegenomen en er vast met haar ouders over gesproken. Ons bezoek aan die school was aan de vooravond van het hoogtepunt van de Krui-tocht naar Parijs. Een tocht waarbij ik in 45 dagen vanuit het Veerhuis in Varik met die kruiwagen liep naar het hoofdkantoor van de UNESCO in Parijs om de hele Aarde op de Werelderfgoedlijst te zetten.

De kruiwagen bracht veel in beweging en trok een spoor door de harten van veel mooie mensen die ik onderweg ben tegengekomen op deze Krui-tocht.

Het Kruiwagentheater

Ik heb de hele Krui-tocht gelopen als pelgrim voor de Aarde en ik heb de tocht ervaren als een theaterstuk in 45 aktes. De route was van tevoren uitgestippeld en doordat mensen wisten dat we met de kruiwagen aankwamen, riep dat ook onverwachte creativiteit in hen op. Iemand in de kruiwagen. Kruiwagens op een rij. Kruiwagen als museumstuk in een groentemuseum. De dames van de receptie van het IBIS hotel, waar ik een nacht verbleef, waren in een soort extase dat ik met de kruiwagen binnenkwam, omdat zij ons net op het Franse journaal hadden gezien. Onze kruiwagen mocht dan ook ‘s nachts in de loungeetalage staan.

Bij ontvangst op een plek stonden er vaak kruiwagens ons op te wachten. Soms tot wel

tien. Ook mensen die de kruiwagen voorbij zagen komen en bijvoorbeeld vanaf een terras kwamen aanrennen om even kennis te maken. En natuurlijk past bij theater een kruiwagensong. Die werd tijdens de Krui-tocht door Kasper geschreven. De kruiwagen inspireerde Zigola van de spirituele eco-gemeenschap Damanhur in Italië tot het maken van een “Aardetelefoon”, die via bomen de muziek van de Aarde hoorbaar maakt.

Vanaf nu zeggen we: “Overal waar je een kruiwagen ziet, ben je dicht bij de Aarde”.

Kruiwagenrace

Na de Krui-tocht ging ik met de kruiwagen op bezoek in Damanhur in Italië en daar hoorde ik het Italiaanse gezegde ‘Mijn oma in een kruiwagen’. Het betekent dat iets onmogelijk is.

Dit is in veel Italiaanse plaatsen reden om een kruiwagenrace te houden met iemand verkleed als oma in de kruiwagen.

Al kende ik dit gezegde niet, op de tocht naar Parijs werd bij twee scholen ook een kruiwagenrace gehouden. In Tilburg en in Les Quesnoy (Fr.). De winnaar was de Aarde en . . . het was racen met nul CO2 uitstoot.

Net zoals oma in de kruiwagen is de hele Aarde op de Werelderfgoedlijst ook onmogelijk. De UNESCO zegt dat, maar . . . ze vinden het wel een goed idee. Laten we dus vooral blijven kruien tot dit werkelijkheid wordt.

De kruiwagen kent geen grenzen Met de Krui-tocht trok ik twee grenzen over. Al kruiend beleef je dat toch intenser. Zoals de

Tekst: Henry Mentink | Beeld: Veerhuis

overgang België-Nederland bij Baarle Nassau/ Hertog. Een grens die soms door een huis loopt, zoals op de foto. Scheiding van tafel en bed kun je hier heel letterlijk realiseren. Het bed in het ene land en de tafel in een ander land. De vraag dringt zich ook op wie dit zo geregeld heeft. Kun je zomaar een huis splitsen in twee landen?

Op de grens België-Frankrijk heb ik een briefje van honderd euro geplant en zie daar: er steekt een worm over van het ene naar het andere land, Zou hij willen verkennen in welk land beter voor de aarde gezorgd wordt?

Eetlepel aarde

De kinderen bij het Kennedy-monument in Brussel, de boer van een werelderfgoed-boerderij in Hoogstraten, een Wethouder in Fosses: vele tientallen mensen deden een eetlepel aarde in de kruiwagen. Men vond het een eer dat ik die meenam, helemaal naar Parijs. “Wordt het niet te zwaar, al die eetlepels?” was een veelgehoorde vraag. Maar ik kon ze geruststellen dat het meeviel.

Kruiwagen opent poorten bij de EU. Staan we bij de ingang van het EU-gebouw, blijkt dat we, ondanks een afspraak, niet zomaar toegang hebben. De kruiwagen tovert dan toch een glimlach op de gezichten van de beveiligers en ze vinden na enig zoeken een mogelijkheid om het te regelen. We kunnen naar de twaalfde verdieping waar het kabinet van Frans

Timmermans van de Europese Commissie zit. Het is een kort bezoek, maar wel met als resultaat dat we weer welkom zijn met concrete plannen.

En dan . . . daal je af van de twaalfde verdieping naar de Aarde op het plein buiten waar zo’n 40 kinderen bij het Kennedy-monument zitten en een vredesceremonie houden met aarde onder leiding van Hilde Goris. Aarde van alle kinderen wordt gemengd met die van zeventig andere landen en een eetlepel gemengde aarde gaat mee naar Parijs.

Het slotakkoord bij UNESCO

We vertrokken deze dag met zo’n twintig mensen vanaf de Notre Dame. We stonden wederom met elkaar in een grote kring rondom de kruiwagen een minuut stil bij de Aarde. Mooi was het dat er op dat moment een duif in de cirkel landde. Bij vertrek kregen we spontaan applaus van een honderdtal omstanders.

Daarna richting UNESCO. Het was spannend of we überhaupt naar binnen mochten. Carlien Schrijvershof van het Ministerie van Buitenlandse zaken stond ons op te wachten en hielp ons om te kijken of en hoe we naar binnen konden. Ook voor haar was het afwachten. Ik had het beeld voor me van hoe het ging bij de EU in Brussel. Ook hier weer beveiligers en toegangspoortjes. Het onverwachte gebeurde - ook tot verrassing van Carlien: alle poortjes gingen open. Geen controle van tassen, paspoorten en vooral ook

niet van de kruiwagen. Het kruiwagen-effect.

En nu. . . ?

Nog weer een Krui-tocht lopen? Jazeker; we denken het in 2024 weer te doen. We willen dan tot uitdrukking brengen dat UNESCO het een goed idee vindt, zoals UNESCO ons heeft gezegd. De vraag is dan:

Hoe ziet een plek er Wereld Erfgoed Waardig uit? Hoe ziet de Aarde er dan uit? Wat is ieders verlangen? Zullen we in 2024 de UNESCO meerdere voorbeelden aanreiken?

Waar denken we vanuit het Veerhuis aan bij Wereld Erfgoed Waardig?

Wereld Alles is één. Grenzen zijn bedacht of bemachtigd. Alles is verbonden met elkaar in een samenhangend geheel. De Aarde als de Bron van het Leven.

Erfgoed Hoe laten we de Aarde als ons thuis na? Inclusief je lichaam en je woon- en werkplaats als thuis.

Waardig De waarde en het plezier van het leven in een gezonde natuur op een mooie Aarde. Van financiële waarde naar Wereld Erfgoed Waarde.

Beste lezer. Wat is voor jou Wereld Erfgoed Waardigheid? Heb je iets om mee te geven in 2024?

Henry Mentink

Waled zorgt voor schoon Rhenen

Tekst : Frans van der Beek | Beeld: Dirk Snel

Mijn verbazing was groot toen het reportageteam van de Krant van de Aarde in Rhenen arriveerde, voor een interview met ondernemer Willem Jan Bosma (zie edite 2022-2). Het team werd opgewacht en verwelkomd door Waled Al Deyar Bakrle (11) in zijn functie als kinderburgemeester van Rhenen. In de raadsvergadering van 28 september vorig jaar werd hij officieel geïnstalleerd. Zijn benoeming is voor het schooljaar 2021–2022.

“Vroeger wilde ik astronaut worden, maar nu weet ik dat ik de Tweede Kamer in wil, of rechter wil worden,” zegt de ambitieuze Waled. De speerpunten van zijn beleid als kinderburgemeester zijn: meer bomen, minder zwerfvuil. En hij houdt de vinger aan de groene pols.

Eind 2016 verhuisde Waled met zijn familie vanuit Syrië naar Rhenen. Hij ging naar de Ericaschool in Rhenen. “Ik vind het beter om naar een Nederlandse school te gaan dan kan ik het beter leren, want je hoort en spreekt het dan elke dag,” zegt hij.

Zijn lerares vond dat de functie van kinderburgemeester wel iets voor hem zou kunnen zijn, omdat hij vaak goede ideeën had en al in de leerlingenraad plaatsnam. “Thuis ben ik gaan zoeken wat een kinderburgemeester allemaal doet,” zegt Waled. Dat sprak hem aan en hij maakte een sollicitatievideo.

Zes kinderen reageerden op de advertentie waarvan drie van hen op gesprek mochten komen op het gemeentehuis. Burgemeester Hans van der Pas vond het een moeilijke keuze. “We hebben gekeken naar wie een ander verhaal vertelt, maar met hetzelfde enthousiasme als onze eerste kinderburgemeester Mila Petersen.”

Om alle sollicitanten te bedanken nodigde de gemeente Rhenen ze uit om een kijkje te nemen op het gemeentehuis. Hier konden ze uitgebreid met de burgemeester in gesprek en konden ze bij verschillende afdelingen meekijken hoe het eraan toe ging.

Waled gaat zich ook inzetten voor kinderen uit Rhenen. “We gaan op vier scholen langs om te kijken wat kinderen belangrijk vinden,” vertelt hij. Daarnaast vindt hij bewegen belangrijk. “Als het kan wil ik bijvoorbeeld een extra vierdaagse organiseren.”

Van Waled gaan we nog meer horen!

“Vroeger wilde ik astronaut worden, maar nu weet ik dat ik de Tweede Kamer in wil”

FOTOWEDSTRIJD LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner LandschappenNL met het boek “Lekker Landschap” over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.

Samen voor ons Landschap

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Winnaar: Alphons van Dijk

Winnende foto

Deze foto toont de Hakswetering die loopt van Slot Zeist tot in de Kromme Rijn. De rechte vorm en de naam geven aan dat het een gegraven waterloop betreft, waarschijnlijk deels in een natuurlijke rivierarm. Weteringen werden aangelegd om de waterhuishouding te regelen en soms ook voor de scheepvaart. Voor de Hakswetering zal dit mogelijk beide het geval zijn geweest. De Hakswetering komt uit in de Kromme Rijn, op de foto net niet zichtbaar, die hier prachtig door het landschap kronkelt. Lange tijd was dit de belangrijkste Rijntak, die ooit de noordgrens van het Romeinse Rijk vormde. Maar omdat deze voor veel wateroverlast zorgde in met name de stad Utrecht, besloot bisschop Godebald in het jaar 1122 tot afdamming. De rivier is daardoor verworden tot een veel zwakkere stroom, maar in het gebied is de aardkundige historie nog altijd zichtbaar in de vorm van oude meanders, voormalige beddingen en oeverwallen.

Aan de zuidkant van de Hakswetering (links op de foto achter de bomenrij) ligt landgoed Niënhof dat ooit ontstond als onderdeel van de nabijgelegen abdij Oostbroek, waar bisschop Godebald begraven ligt. In de zeventiende eeuw vervielen beide landgoederen aan rijke stedelingen die zich steeds meer als nieuwe landadel in het gebied gingen vestigen. Nu zijn zowel Oostbroek als Niënhof eigendom van de stichting Het Utrechts Landschap, dat erin is geslaagd waardevolle planten- en diersoorten te behouden in het gebied, zoals de grote keverorchis en de gevlekte ringslang. Bijzonder is natuurlijk ook de aandacht voor de oorspronkelijke Rijnmeanders, die als aardkundig monument worden gekoesterd.

De winnende fotograaf, Alphons van Dijk, woont in de buurt en laat weten dat hij het gebied dan ook zeer waardeert: “In de winter zijn er verscheidene soorten wilde eenden te zien, meerkoeten, waterhoentjes en ook wilde ganzen. Ook zwanen en aalscholvers laten zich zien. Het landschap op zichzelf vind ik al erg mooi, de typisch Nederlandse hoge wolkenluchten en de weerspiegeling in het stille water maken het bijzonder.”

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

In gesprek met ondernemer Robin Berg

We Drive Solar doet volop van zich spreken

Tekst: Bert van Galen | Beeld: Dirk Snel

In onze serie duurzame ondernemers gingen we dit keer op bezoek in Utrecht bij de bevlogen ondernemer Robin Berg. Het gaat uitstekend met We Drive Solar. De missie om steeds meer elektrische deelauto’s te laten rondrijden in Nederland wordt steeds meer gedeeld. Vanuit de wijk Lombok is er iets heel bijzonders ontstaan. Belangrijke partners zoals de gemeente Utrecht en Energiefonds Utrecht doen vol enthousiasme mee.

Robin Berg is een van de initiatiefnemers van We Drive Solar. Zijn bedrijf had in 2019 de wereldprimeur om een zon-gestuurde laadpaal in gebruik te nemen. ‘’Een paal die kan laden en ontladen. We hebben als eerste een open standaard gebruikt zodat iedereen er gebruik van kan maken. Een belangrijke stap voorwaarts.’’ We Drive Solar maakt gebruik van lokaal opgewekte zonnestroom.

Van zonnepanelen en ruimtevaart naar ondernemen

De interesse voor zonne-energie ontstond bij Berg ooit door de plaatsing van zonnepanelen op zijn eigen dak. ‘’Ik leverde in Lombok snel internet via zonnestroom. We zijn nu nog bezig met een ambitieus wijk-energiesysteem waarin alles samen komt.’’ Berg groeide op in Oss en al in zijn kindertijd had hij interesse voor duurzaamheid. ‘’Dat kwam door mijn hobby ruimtevaart. Ik kreeg daardoor veel interesse voor het milieu. Na mijn studie sociale geografie ben ik milieukunde gaan doen. Dat heb ik niet afgemaakt want het

ondernemen sprak me meer aan. Een keuze waar ik nooit spijt van heb gehad.’’ In 2016 ontving Berg de Paul Nouwen Award uit handen van minister Melanie Schulz-van Haegen van Infrastructuur en Milieu. Deze prijs wordt elke twee jaar uitgereikt aan een persoon die zich verdienstelijk maakt op het gebied van mobiliteit. De jury roemde met name de potentie van de vehicle-to-grid laadpaal. Zonne-energie wordt steeds zichtbaarder stelt Berg. ‘’De prijzen van zonnepanelen mogen over de jaren dan flink zijn gedaald, integratie in het energiesysteem vraagt om almaar grotere investeringen in het stroomnet. Het aanbod van zon en wind is bovendien een gegeven. De vraag is dus hoe je tegen acceptabele maatschappelijke kosten naar 100 procent hernieuwbare energie kunt. Het antwoord ligt in het opslaan van groene elektriciteit.’’

Opslaan en leveren

Volgens Berg is bij het creëren van flexibiliteit in het energiesysteem niets logischer en effectiever

dan gebruikmaken van batterijen van elektrische auto’s. “Het gaat heel erg hard met de uitrol van elektrische auto’s: de verkoopaantallen stijgen exponentieel. Daarmee komt op korte termijn een enorm volume aan opslagcapaciteit beschikbaar. Die binnen een 24-uurscyclus aanwenden om overproductie van groene stroom vast te leggen en weer vrij te maken bij tekorten, is goedkoper dan waterstof maken of het plaatsen van grote batterijsystemen.”

Utrecht wil de eerste regio op de wereld worden met een bi-directioneel energiesysteem. ‘’Hierbij worden elektrische auto’s gebruikt om groene elektriciteit te bufferen en weer af te geven wanneer dat nodig is.’’

Deelauto’s

“We hebben samen met een aantal partners een technologie ontwikkeld waarbij de autobatterij duurzame energie van zon en wind kan opslaan. En we zijn daarin succesvol geweest. Daarna werd

gestart met een deelautobedrijf. We zijn ervan overtuigd dat dit in de grote steden de toekomst is. Deze auto’s verdienen geld als er klanten in rijden, maar we kunnen ze ook winstgevend maken als ze stilstaan. Ons energiesysteem zorgt ervoor dat de batterij ook toegankelijk is voor de energiemarkt. Als de auto’s stilstaan kunnen we zon- en windenergie laten opslaan en het daarna gebruiken.’’ Het klinkt heel mooi, en Berg is dan ook zeer enthousiast. ‘’Met deze technologie creëren we de mogelijkheid om naar 100 procent duurzame energie te gaan. De auto’s staan op vaste plekken met een eigen laadpaal zodat je nooit hoeft te zoeken naar een parkeerplek en altijd zeker weet dat je auto weer is opgeladen. Er zijn nu meer dan 50 vaste plekken in het centrum van de stad. Elke maand komen er nog nieuwe bij. We zitten onder andere in Amsterdam, Den Haag, Driebergen en Houten.”

Bewoners van de domstad en steeds meer andere steden kunnen tegen een vast maandelijks bedrag en een kilometervergoeding beschikken over een steeds groter aantal elektrische auto’s die draaien op lokaal opgewekte groene stroom. Deze stroom wordt getankt bij slimme laadpalen die opgeslagen duurzame energie leveren, ook als de zon zich niet laat zien. “Je hebt nu een betaalbare huurprijs. Het is nu steeds meer mogelijk voor lagere inkomens om ook mee te doen. Je moet wel regelmatig autorijden. Dit is geen product voor iemand die af en toe een ritje maakt.’’

De gemeente Utrecht is verantwoordelijk voor de openbare ruimte en besluit waar parkeer- en oplaadplekken komen. ‘’In opdracht van de gemeente hebben wij in 2019 en 2020 de plaatsing verzorgd van 400 laadpalen in de stad, mede gefinancierd door het Energiefonds Utrecht.”

Samenwerking

Berg: “Binnen dit project werken we onder andere samen met de gemeente, Stedin en ElaadNL. Berekeningen tonen aan dat in Utrecht met 10.000 elektrische auto’s kan worden voorzien in de flexibiliteitsbehoefte. Zo kunnen we de stad volledig laten draaien op groene stroom, en wel

zo dat de mobiliteit van eigenaren en huurders van elektrische auto’s er niet onder lijdt. Voor heel Nederland zijn daar anderhalf miljoen auto’s voor nodig. In Utrecht gaan we aantonen dat het grootschalig kan, en dat de elektrische auto dus het goud is van de energietransitie.”

De gemeente Utrecht heeft een thuisbasis voor 17 deelauto’s direct naast Utrecht Centraal geopend. Hier kunnen reizigers nu niet alleen overstappen op een trein of bus, maar ook gemakkelijk hun reis vervolgen met een volledig elektrische deelauto. Utrecht is de winnaar van de Fully Charged CITIES Award 2021 voor uitblinken in de inzet van groene energie en slimme mobiliteit. ‘’Utrecht ondersteunt actief vooruitstrevende initiatieven en innovaties om in 2030 volledig klimaatneutraal te zijn. Door krachten te bundelen, wordt er succesvol gewerkt aan een bloeiende, groene stad. Dit werk wordt

elektriciteit aan netbeheerders kan worden geleverd.

Hoewel het bedrijf nog niet winstgevend is, gaat het wel snel die kant op. ‘’Ook buiten Utrecht, in steden als Amsterdam, Arnhem en Den Haag, plaatsen we steeds meer deelauto’s. De verkoop van onze laadpalen neemt toe. Zo gaat Engie er 4.000 in Zuid-Holland plaatsen. Uiteraard zijn voor het creëren van een bidirectioneel energiesysteem met behulp van elektrisch vervoer wel auto’s nodig die dat technisch kunnen.”

“In onze pilot werken we samen met Renault. Dat betreft echter specials, en geen productieauto’s.’’

Hyundai bracht onlangs de IONIQ 5 op de markt die is uitgerust met bi-directionele

nu beloond deze prijs van het gerenommeerde Fully Charged platform. Dit platform is ‘s werelds nummer 1-kanaal voor groene energie en elektrische voertuigen met een publiek van meer dan 2,2 miljoen mensen wereldwijd.’’

Mooie toekomst

We Drive Solar werd in 2016 opgericht. Het verdienmodel is tweeledig. Het heeft een snelgroeiende vloot van elektrische deelauto’s. Die groeide uit tot 150 stuks en verdubbelt in 2022. Het reserveringssysteem is gekoppeld aan een bi-directioneel laadsysteem, waardoor tevens

laadtechnologie, en ook nog eens volgens de Europese laadstandaarden. ‘’Dat is een mijlpaal. Andere automerken zullen dan snel volgen en wij blijven deze ontwikkeling pushen, ook binnen Europese projecten. Deze technologie biedt immers enorme kansen om kolen- en gascentrales binnen afzienbare tijd te laten verdwijnen uit onze wereld. En dan ziet onze toekomst er direct veel beter uit. Interesse is er volop en dat geeft ons nog meer energie om onze missie te voltooien.’’

Utrecht wordt de eerste regio ter wereld met een bidirectioneel ecosysteem. Daarbij worden de batterijen in elektrische deelauto’s van We Drive Solar op grote schaal ingezet als opslag van duurzame energie. Een hoofdrol is weggelegd voor de Hyundai IONIQ 5. Aanvankelijk gaan 25 exemplaren van deze elektrische Hyundai met Vehicle-to-Gridtechnologie dienstdoen als bidirectionele productieauto. Dat aantal zal later worden uitgebreid naar 150 exemplaren.

“Met deze technologie creëren we de mogelijkheid om naar 100 procent duurzame energie te gaan”

Groenboerenplan: Kies nu voor een échte omslag

Caring Farmers | Beeld: Shutterstock

Op 6 juli jl. werd namens duizenden biologische, biodynamische, agro-ecologische en kringloopboeren een tien-punten-plan overhandigd aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Henk Staghouwer, en de minister van Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal.

Dit Groenboerenplan is bedoeld om uit de impasse van het stikstofdossier te komen. Gezamenlijk pleiten de ondertekenaars voor een integrale langetermijnvisie voor de landbouw, waarbij ook aan de andere urgente dossiers voor klimaat, bodem- en waterkwaliteit wordt gewerkt. Het Groenboerenplan wil perspectief bieden voor alle boeren die willen meebewegen naar een toekomstbestendige landbouw.

Toekomstvisie

Eén van de oorzaken voor de ontstane maatschappelijke onrust onder een grote groep boeren is het gebrek aan een heldere toekomstvisie. Een visie die langjarig wordt ondersteund met de noodzakelijke wettelijke en financiële instrumenten.

Een perspectief voor de land- en tuinbouw waarbij voedselproductie hand in hand gaat met het leveren van maatschappelijke diensten als biodiversiteit, schone lucht, schoon water, een vruchtbare bodem en gezonde voeding.

Plantaardige productie

Voor de noodzakelijke omslag zijn veranderingen nodig in het agrarisch onderwijs, het grondbeleid en in de wet- en regelgeving. Daarnaast moet worden gezorgd dat duurzaamheid daadwerkelijk loont. Voor de gezondheid van mens en planeet moet veel vaker gekozen worden voor plantaardige productie en consumptie. Dit alles zorgt voor een transitie in de landbouw: van een landbouw gericht op maximalisatie van productie met hoge bijkomende maatschappelijk kosten, naar een herstellende, toekomstbestendige landbouw.

De ondertekenaars laten ieder op hun eigen wijze zien dat duurzame landbouw mogelijk is. Een landbouw waar met voldoening en plezier gewerkt wordt en waar natuurdoelen en de productie van gezonde voeding elkaar versterken in plaats van uitsluiten.

Ondertekend door: Biohuis, Caring Farmers, Federatie van Agroecologische Boeren (BD-Vereniging, Bio-Tuinders Vereniging, Bio-Vegan Netwerk, CSA Netwerk Nederland, Vereniging Toekomstboeren), Herenboeren Nederland

Ondersteund door: Bionext, Land & Co, Louis Bolk Instituut, Stichting Aardpeer, Stichting BD-Grondbeheer, Stichting Demeter, Burgercoöperatie Land van Ons, Stichting Lenteland, Stichting Warmonderhof, Transitiecoalitie Voedsel, Triodos Bank

Meer informatie: https://caringfarmers.nl

Hoe zit het nu precies met het stikstofprobleem?

Bij scheikunde en biologie leer je dat stikstof (N) de grote aanjager is voor de groei van planten. Maar ook weten we dat voor een gezonde bodem, en daarmee gezond voedsel, niet alleen N maar ook organische stof (met veel koolstof, andere mineralen en verbindingen, etc.) van groot belang is. Bij veel N (uit kunstmest en dierlijke mest) kan het organische stofgehalte van de bodem achteruitgaan, overige stoffen beperkend worden en er (te) hoge N-verliezen zijn naar lucht, grond- en oppervlaktewater; een kwestie van balans dus.

Biodynamische (BD) boeren gebruiken vooral eigen stromest dat minder N bevat. Oogstresten en maaisel zorgen dat er extra organische stof aan de bodem wordt toegevoegd. Ook hebben ze veel minder uitstoot van N omdat ze veel minder dieren houden per hectare (mestoverschot), ofwel grondgebonden zijn, en geen kunstmest toepassen. BDboeren zijn dus geen onderdeel van het stikstofprobleem. Helaas wordt er in de regels van het ministerie geen onderscheid gemaakt tussen deze manier van werken en de vervuilende klassieke landbouw. Dat pakt vaak nadelig uit voor de BD-boeren.

Selma

Lang leve lummelen!

Tekst en Beeld: Jara van der Velde – Mindfulness Garden Een klein voordeel van een maand op reis gaan met de bus is dat je zeeën van tijd hebt. Normaal gesproken zou ik zo’n lange reis tot in de puntjes plannen zodat ik het ‘volste’ uit de reis kan halen. Dit keer besloot ik de controle los te laten en wat meer te lummelen. Want het leven is toch meer dan een grote to-dolijst?

Lummelen

Altijd maar druk zijn en alle ballen hooghouden. Het lijkt wel een statussymbool waar iedereen aan wil voldoen. Ook tijdens het reizen ervoer ik dit. Telkens als ik dit bij mezelf signaleerde, zei ik tegen mezelf: ‘het leven is meer dan een grote to-dolijst.’ Wandelen zonder bestemming, stenen verzamelen op het strand en dromerig voor me uit staren bracht me weer helemaal tot rust. Ik hoefde geen plan of doel te hebben. Ik hoefde alleen maar te ‘zijn’ en simpelweg te lummelen.

Het nut van lummelen

Lummelen. Het klinkt niet spannend, maar het is vaak belangrijker dan we denken. Net als het lichaam heeft ons brein af en toe een time-out nodig om te herstellen. Te lang onder veel spanning en stress staan kan zorgen voor concentratieproblemen, vergeetachtigheid of uitputting. Door elke dag een beetje te lummelen merkte ik dat ik beter sliep, dat ik beter contact met mezelf kon maken en dat ik nieuwe inzichten kreeg. Ik creëerde letterlijk wat ruimte en lucht voor mezelf.

Hoe moet ik lummelen dan?

Ik geef toe dat het makkelijk is om te lummelen als je een maand lang zonder verantwoordelijkheden aan het reizen bent. Ontspannen in Nederland kan best een uitdaging zijn. Is het niet mijn telefoon of to-do lijst die roept, dan is het wel het gepieker over klimaatverandering. Maar een geruststelling: lummelen kan altijd en overal! Een aantal tips:

• Gooi je agenda om.

Bouw elke dag wat ruimte in je agenda. Probeer deze ruimte niet te vullen met scrollen op je telefoon, afspreken met mensen of series kijken. Dit zijn allemaal prikkelende activiteiten. Je hersenen komen pas goed tot rust als ze geen nieuwe informatie hoeven te verwerken. Maak eens een mooie wandeling in de natuur of staar uit het raam.

• Mediteer 5 minuten per dag.

Neem 5 minuten per dag de tijd om je ademhaling in en uit je lichaam te voelen stromen. Zodra je merkt dat je gedachten afdwalen, breng je je focus weer terug naar je ademhaling. Je zult merken dat het steeds

makkelijker gaat en dat je stressniveau aanzienlijk zal verlagen.

• Vind je het lastig om te lummelen? Ga schoonmaken!

Schoonmaken werkt stressverlagend, omdat je lekker bezig bent zonder na te denken. Ga eens in de tuin rommelen, doe de afwas, of ruim je kledingkast op. Je fysieke bewegingen maken het gelukshormoon ‘endorfine’ aan en tegelijkertijd komt je aandacht meer in het moment.

Door regelmatig te lummelen zul je zelf ervaren dat het leven meer is dan een grote to-dolijst!

Gezondheid

Eten weggooien is zonde,

maar soms...

Tekst: Janneke van der Meulen

Etenweggooieniseentaboe.Ietsomjevoorteschamen.Eendikkeno-go. Endaarbenikhetvoor99%meeeens.

Wat is slimmer?

Ik vind het ook doodzonde dat we 100 liter water en 40 kg planten in een koe stoppen voor een stukje kaas, een bakkie kwark en een cappuccino. Al die vruchtbare grond kunnen we natuurlijk veel slimmer gebruiken voor het verbouwen van fruit en planten.

Zonde, al die verspilling van aarde, grondstoffen en dierenlevens. Echter, er is een grote uitzondering. Want de diepe overtuiging dat we niets mogen weggooien levert problemen op. Al die goede bedoelingen plaveien een weg naar de hel. We gebruiken namelijk liever onszelf als prullenbak ten koste van een goede gezondheid en een goed gewicht.

Kijk, ik zie het volgende gebeuren: tijdens feestelijke aangelegenheden hebben wij Nederlanders de gekke gewoonte elkaar te vergiftigen met zakken chips, brokken chocolade, glazen wijn, dode dieren, punten taart en hompen vast geklonterde moedermelk (kaas). Daar blijft wel eens wat van over dat teruggaat in de koelkast of wordt meegegeven aan iemand ‘die dat wel lekker vindt’. Ook als bedankje geven we elkaar de gekste dingen: flesje wijn, doosje bonbons, kilootje kaas.

Die troep ligt dagen onaangeraakt in de kast totdat mevrouw in kwestie ongesteld moet worden en het toch ineens een goed idee lijkt om 1 bonbonnetje te nemen.

1 minuut later volgt bonbonnetje 2. En nog een… en nog een. Niet veel later is de doos bonbons op.

Al dat zoet geeft zin in zout, dus nog wat later volgt de zak chips. Binnen 10 minuten is 3000 kcal puur verzadigd vet en geraffineerde suiker meester gemaakt.

Niet echt lekker voor je gezondheid en dus ideale gewicht. Kijk, 1 lekker bonbonnetje met een kopje thee is puur genieten, maar dit heeft weinig meer met genieten te maken.

Wat is nou slimmer? Direct na ontvangst die troep weggooien om jezelf, je gezondheid en gewicht te beschermen? Of houd je je vast aan jouw streven om geen eten weg te gooien? Meer hierover in het boek de Eiwitleugen.

Vrolijke groet en veel liefs, Janneke DE WIN-WIN METHODE | VOOR WINNAARS | ZONDER VERLIEZERS

huid vrij van poespas

Dat klinkt als normaal. Maar zonder dat we het weten smeren we onze huid vol met para ine, microplastics en andere synthetische ingrediënten.

Onze huid is ijzersterk en voelt zich het best als het zelf zijn werk kan doen. Ga voor een huid vrij van poespas. We hebben het niet nodig. En onze aarde trouwens ook niet. Dus bevrijd je huid!

Kies voor huidverzorging uitsluitend gemaakt van natuurlijke en biologische ingrediënten.

your skin cares.

meer weten?

Verkrijgbaar bij: Etos, G&W Gezondheidswinkel, Ekoplaza, Holland & Barrett, Care & Beauty, de betere drogist en reformwinkel.

Wist je dat er crèmes bestaan die je huid afhankelijk maken?

Wat je op je huid smeert is enorm belangrijk. De meeste ‘verzorging’ geeft je namelijk niet de kracht om zelf te stralen, maar zorgt ervoor dat je huid niet zonder synthetische sto en kan. Ga voor een sterke en gezonde huid. Vrij van poespas!

vrij van troep

Bevrijd je huid met Earth Line

Earth Line natuurcosmetica

Handgemaakt in Nederland van uitsluitend natuurlijke & biologische ingrediënten die je huid niet afhankelijk maken van synthetische crèmes, maar juist de kracht geven om zichzelf te verzorgen. Zo creëer je een onafhankelijke huid, met liefde verzorgd door moeder natuur.

Een onafhankelijke huid klinkt misschien gek, maar synthetische ‘verslavers’ komen vaak voor in huidverzorging. Deze zijn niet alleen schadelijk voor je huid, maar ook nog eens voor de aarde. Sinds 1990 strijdt Earth Line daarom voor natuurlijke huidverzorging en werken zij enkel met de jnste ingrediënten van moeder aarde. Gegarandeerd vrij van para ne, microplastics en andere schadelijke synthetische sto en. Deze hebben we namelijk niet nodig. En de aarde al helemaal niet.

Natuur garantie

your skin cares.

Door het niet alleen te claimen, maar ook écht natuurlijk te zijn, is Earth Line een gecerti ceerde natuurcosmeticaspecialist en het eerste Nederlandse merk met een BDIH keurmerk. Zo weet je gegarandeerd zeker dat er geen

schadelijke ingrediënten voor je huid en het milieu in je verzorging zitten.

Wat zit er dan wel in?

Een weldaad aan gezonde oliën zoals jojoba (macadamia, kokos en argan), calendula, sheabutter, vitamine E en andere biologische ingrediënten die je huid zacht en e ectief verzorgen. Zo wordt je huid beschermd én de aarde. Dus bevrijd je huid! En breng deze terug in balans met de 100% gecerti ceerd natuurlijke producten van Earth Line. Onder andere verkrijgbaar bij Holland & Barrett, Etos, Ekoplaza, G&W Gezondheidswinkels en de betere drogist en reformwinkel.

Volg hen op instagram en facebook om te ontdekken hoe je jouw huid bevrijdt.

Tekst: Yvonne Koop

Natuurfilms in de bios

Films over (overleven in) de natuur en de relatie tussen mens en dier blijven het goed doen. Afgelopen maand ging Grutto! in première, de nieuwste natuurdocumentaire van gouden-kalfwinnaar Ruben Smit (bekend van WAD en De Nieuwe Wildernis). Hierin wordt de nationale weidevogel gevolgd op zijn reis van Senegal via Portugal naar zijn broedgebied in Nederland en Estland. Ruben Smit: “De grutto is de ideale verhalenverteller van hoe de natuur ervoor staat in ons agrarische land en hoe onze nationale natuur verbonden is met die van elders in de wereld.” www.rubensmitproductions.nl

Vanaf 25 augustus is de verfilming van de bestseller Daar waar de rivierkreeften zingen te zien. Daisy Edgar-Jones speelt Kya, een moerasmeisje dat door haar ouders in de steek werd gelaten en diep in de moerassen van North Carolina weet te overleven. Haar rust wordt ruw verstoord wanneer Chase Andrews (Harris Dickinson) dood wordt gevonden en de lokale bevolking ervan uitgaat dat zij de moordenaar is. | www.universalpictures.nl

Tijdens de zomervakantie draait de animatiefilm Knor in de bioscopen. Deze geheel in stop-motion gemaakte film, naar een boek van Tosca Menten, gaat over Babs. Voor haar negende verjaardag krijgt zij van haar opa uit Amerika het varkentje Knor cadeau. Ze doet er alles aan om haar ouders over te halen hem te mogen houden. Maar dan blijkt opa stiekem andere plannen te hebben met Knor. Hij doet mee met de worstenwedstrijd van de Vereniging voor Vleeswaren van Verse Varkens… | www.toscamenten.nl

Buiten naar het theater

Theatermakers vieren regelmatig de zomer en de natuur met een mooie buitenvoorstelling. Leuk voor/met kinderen is Buurman in de Natuur. Een vrolijke en ontroerende dansvoorstelling over de kracht en de schoonheid van de natuur. Maar ook over de kwetsbaarheid van het milieu; plastic soep in de zee, CO2-uitstoot en smeltende ijskappen.

Heeft u ook een agendapunt (activiteit, festival, expositie of anders) dat u onder de aandacht wilt brengen van de 30.000 lezers van de Krant van de Aarde?

Mail dan Yvonne Koop op: redactie@krantvandeaarde.nl

Dit alles aan de hand van het verhaal van twee vrolijke en creatieve vrienden, buurmannen, die samen een moestuin maken. Daarbij recyclen ze alles wat los en vastzit. Natuurlijk gaat er van alles mis maar gelukkig is er altijd weer een oplossing. Voor het spelen van de duurzame voorstelling is de hulp van het publiek hard nodig. Bezoekers helpen energie opwekken, water spuiten en wind en donderslagen maken. www.plan-d.nl

Ook de nieuwe voorstelling Fragile - een muzikale comedy van Theatergezelschap Vis à Vis - is, op een andere manier, duurzaam te noemen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het decor van Schoon schip, de voorstelling die eerder dit jaar speelde als opening van de Floriade. “We vonden dit decor zo indrukwekkend, dat we het jammer vonden om het zo snel alweer van de hand te doen. Zo ontstond het idee om het decor te hergebruiken bij onze komende zomervoorstelling,” aldus Marianne Seine, artistiek leider bij Vis à Vis. “Het is ons uitgangspunt om op een duurzame manier theater te maken. Daarom zijn we ontzettend blij dat we dit decor, wat tevens gemaakt is van gerecycled materiaal, een tweede leven kunnen geven.” | www.visavis.nl

Te fiets of te voet de zomer door

Voor de tijdens corona (her)ontdekte hobby’s fietsen en wandelen is ook in de zomer weer genoeg gelegenheid. Natuurmonumenten heeft in samenwerking met Gazelle een nieuwe fietsroute ontwikkeld door Nationaal Park Veluwezoom en de IJsselvallei. De route is ruim 30 km lang en zeer gevarieerd. Startpunt is het nieuwe Experience Center van Gazelle in Dieren. Hier kun je de expositie ‘Gazelle vertelt’ bezoeken over de 130-jarige historie van Gazelle, een kijkje nemen in de fietsfabriek en een proefrit maken over de nieuwe testbaan. | www. natuurmonumenten.nl

Wandelaars voelen zich waarschijnlijk meer aangetrokken door het Schoenenkwartier in Waalwijk. Dit is een nieuw museum en innovatiecentrum voor schoenontwerp, schoenenproductie en schoenenmode in dé historische schoenenstad van Nederland. Het museum is gehuisvest in een rijksmonumentaal gebouwencomplex uit de jaren ’30. Het gebouw is deels gerenoveerd, deels getransformeerd en ook uitgebreid en huisvest nu een collectie van 12.000 objecten, vaste tentoonstellingen, een kenniscentrum met onderzoeksbibliotheek, workshopruimte en auditorium, museumcafé met winkel en laboratoria voor ontwerp en prototyping.

Architect Gert Kwekkeboom: “Ons doel was dat iedere bezoeker, van internationale mode-expert tot gezin uit de buurt, zich thuisvoelt en zijn/haar eigen weg kan bepalen in het museum. We hebben door op een bijzondere manier delen weg te zagen uit een benauwend jaren ’80 kantoorgebouw tóch museale ruimtes weten te maken. Duurzaam bouwen begint namelijk met hergebruiken wat je al hebt, en de bestaande monumentale gebouwen vormen tegelijkertijd een bron van inspiratie.” Aansluitend is een mooie wandelroute door en rond Waalwijk mogelijk. | www.schoenenkwartier.nl

Van plant tot plastic in museum

Botanischer Wahnsinn is het onderwerp van een tentoonstelling die tot en met 30 oktober in Hoge-Veluwemuseum Kröller-Müller is te zien. Hierin wordt een selectie gepresenteerd van werken van kunstenaars die vanuit verschillende gezichtspunten naar de rijke wereld van planten kijken. De expositie is onderverdeeld in vijf thematische secties: De wetenschappelijke plant (proces en taxonomie), Ethnobotanie (planten voor menselijk gebruik, mystieke planten en hekserij), Ideologische planten (planten in politiek, postkoloniaal en eco-feministisch discours), Onkruid (goede en slechte planten) en Regeneratie en ‘green remediation’ (het reinigen van vervuilde gronden met behulp van planten). De tentoonstelling omvat werken in uiteenlopende media, waaronder herbaria, fotografie, werk op papier en installaties. | www.krollermuller.nl

In het Vitra Design Museum in Duitsland wordt in Plastic: Remaking Our World tot 4 september juist de waanzinnige wereld van plastic belicht. Van voedselcontainers tot elektronische apparaten, van meubels tot auto’s, van mode tot prefabgebouwen; met een bijna grenzeloze kneedbaarheid, verbazingwekkende veelzijdigheid en efficiënte productie, prikkelt plastic al tientallen jaren de verbeelding van ontwerpers en architecten. De tentoonstelling onderzoekt de opkomst van plastic in de loop van de twintigste eeuw, analyseert de ecologische impact en presenteert lopende onderzoeks- en ontwerpprojecten naar een nieuw, duurzaam gebruik van plastic in de toekomst. | www.design-museum.de

1 t/m 15 augustus: Beach Clean Up

Groepjes mensen ruimen zwerfafval op langs de stranden van de Noordzeekust. Elke dag een andere etappe. Vertrek vanuit twee richtingen: Schiermonnikoog en Cadzand, die elkaar op 15 augustus in Zandvoort ontmoeten.| www.noordzee.nl

26 - 28 augustus: Mysteryland, Vijfhuizen

Een van de oudste en duurzaamste festivals in Nederland. Al het eten is biologisch en de hele camping draait op groene energie, opgewekt uit frituurvet. Verder kun je je slaapzak geven aan de organisatie 10.000 Hours, die deze doneert aan daklozenorganisaties. Ook is er een Camping Recycle Store waar je tweedehands kampeergerei, zoals tenten en opblaasbedden, kunt huren. | www.mysteryland.nl

2 - 4 september: Fête de la Nature

IVN Natuureducatie organiseert het grootste natuurfeestje in Nederland. Tijdens Fête de la Nature worden allerlei evenementen opgezet. Van theater in de natuur tot een oogstfeest, van een vleermuizenexcursie tot een hardloopwedstrijd in het groen. IVN ondersteunt de communicatie en organisatie. Wil jij zelf een natuurfeestje opzetten of bijwonen? www.fetedelanature.nl

T/m 4 september: Zomer in Teylers, Haarlem

Iedere dag zijn er andere, bruisende activiteiten te doen. Bezoek de Sterrenwacht in het hoogste punt van het museum - iets wat zelden mogelijk is -, leer handen tekenen, bekijk hoe de Grote Elektriseermachine werkt of maak je eigen vulkaan en laat hem uitbarsten. | www.teylersmuseum.nl

6 september: Duurzame Dinsdag

Overhandiging van een koffer met honderden duurzame ideeën en initiatieven aan de Tweede Kamer in Den Haag. De meest aansprekende ideeën ontvangen een prijs. Ook wordt een Duurzame Troonrede gehouden en worden er duurzame lintjes uitgereikt. | www.duurzamedinsdag.nl

17 -18 september: Festival Vibe of the Earth in Ruigoord Culturele Vrijhaven, Amsterdam

Inspirerend festival waar allerlei facetten van duurzaamheid samenkomen in muziek, dans en theatervoorstellingen, wellness, in een oase van nieuwe economieën. |www.vibe-of-the-earth.eu

17 - 25 september: Landelijke Vredesweek

Thema: Generatie Vrede. Pax organiseert tal van bijeenkomsten en activiteiten verspreid over het land om samen het gevoel van onmacht in deze onzekere tijden om te zetten in hoop. | www.vredesweek.nl

12 - 18 September: Verspillingsvrije week

Heel Nederland wordt door Samen tegen Voedselverspilling voor de vierde keer uitgedaagd om een week lang zo min mogelijk voedsel weg te gooien. Hoe meer mensen meedoen, hoe meer eten en drinken we redden. Goed voor het milieu én je portemonnee! | www.verspillingsvrijeweek.nl

17 September: World Clean-Up Day

De grootste wereldwijde opruimactie van het jaar vindt ook dit jaar plaats. Samen met 180 andere landen gaan tienduizenden vrijwilligers hard aan het werk om onze planeet wat schoner te maken. Organisator Plastic Soup Foundation lanceert dit jaar de #NotInOurBackyard campagne waarmee aandacht wordt gevraagd voor plasticvervuiling wereldwijd. www.worldcleanupday.nl

23 september: Debatavond Onkruit Vergaat Niet Actievoerders uit de jaren 80 en huidige activisten gaan in Nijmegen in gesprek over de betekenis van directe actie om je politieke doelen te bereiken. Daarbij wil men ook stilstaan bij het gevaar van radicalisering. www.onkruitvergaatniet.nl.

T/m 30 december: De Nieuwe Hollandse Waterlinie op Fort Vechten vertelt het verhaal over het strategisch inzetten van water bij de verdediging van Nederland. De waterlinies werden ook wel het geheime wapen van Nederland genoemd. In 2021 is de Nieuwe Hollandse Waterlinie deel geworden van het UNESCO-werelderfgoed de Stelling van Amsterdam. www.waterliniemuseum.nl

Boeken

Vuurvlieg, mier en vlinder

Het verborgen leven van insecten

Ze zijn overal, ze zijn vaak bijzonder mooi en ze houden er fascinerende leefwijzen op na. Dit boek neemt je mee in de wereld van insecten van de Lage landen en legt al hun geheimen bloot. Alles wat je over insecten wilt weten.

Een boek ontvangen of cadeau doen?

Meld je dan aan als abonnee via onze website krantvandeaarde.nl en kies daar gelijk een boek. Je ziet dan direct welke titels beschikbaar zijn.

De wei

Het ritme van een landje

Een inspirerend verhaal over het natuurlijk beheren van een eigen weiland. De wei volgt de seizoenen. Het is ook het verhaal van de bezoekers en de omgeving. Een prachtig boek in de traditie van de Engelse natuurschrijvers.

Vuurvlieg, mier en vlinder | Petra Vijncke | KNNV Uitgeverij | € 24,50 |

ISBN 9789050118828

Het kleine boek van het leven

In het werk van Rumi komt één thema steeds weer terug: grip krijgen op het innerlijke leven. Zijn poëzie is een trouwe metgezel voor ieder van ons op de reis naar binnen, op zoek naar hoop, licht, stilte, vriendschap en liefde. In deze nieuwe uitgave zijn 202 grotendeels niet eerder zo beschikbare gedichten gebundeld.

Het kleine boek van het leven | Rumi | Uitgeverij AnkhHermes | € 22,50

ISBN 9789020218312

De Tao van gezondheid

Onze organen vormen de verbindende schakels tussen psychologie, bezieling en het lichaam. Wanneer zij niet goed functioneren, stagneert onze levensenergie, de bron van veel klachten op fysiek en emotioneel vlak. Een praktisch werkboek dat de kwaliteit van je leven verandert. Met haar grote kennis van de natuurgeneeskunde, de acupunctuur en het taoïsme, geeft Conny Coppen volop voorbeelden uit haar persoonlijke leven en uit haar praktijk.

De Tao van gezondheid | Conny Coppen | Uitgeverij AnkhHermes | € 22,50

ISBN 9789020218619

| ISBN 9789050118835

Gids voor oude zielen

Ontdek of je een oude ziel bent. Een oude ziel heeft al honderden levens achter de rug en is al duizenden jaren onderweg. Wie al deze opgedane kennis en ervaringen weet in te zetten in dit huidige leven, heeft de sleutel in handen tot meer geluk en vervulling. Ainslie MacLeod geeft je in dit boek unieke inzichten en oefeningen om je hierbij te helpen.

Gids voor oude zielen | Ainsley MacLeod | Uitgeverij AnkhHermes | € 22,50

ISBN 9789020219036

Dyslexie Herkennen en aanpakken

Opvallend veel kinderen blijken tegenwoordig aan dyslexie te lijden. Dat roept de vraag op of onze moderne kinderen anders geaard zijn dan vroeger, of dat onze huidige leermethoden een soort bijwerkingen hebben die dyslexie bevorderen. Truus van der Kaaij is deskundige op dit gebied. In deze tekst laat ze zowel de gangbare benadering zien als ook de benadering vanuit een antroposofisch mensbeeld.

Centrum Sociale Gezondheidszorg | www.gezichtspunten.nl | € 5,00 excl. verzendkosten

De wei | Maaike Lange | KNNV Uitgeverij | € 21,50

Schiermonnikoog

Vakantiehuisje in de duinen

Ons huisje genaamd Tegearre op Schiermonnikoog is te huur. Tegearre betekent ‘Samen’ in het Fries.

Voor informatie en beschikbaarheid ga je naar: vvvschiermonnikoog.nl en typ je de zoekterm: Tegearre. https://schiermonnikoog.travelbase.nl/ nl/accommodatie/tegearre

Bellen met de VVV Schiermonnikoog kan ook, zij helpen je graag verder. Het telefoonnummer is : 0519-531 233

COLOFON

De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde.

Bestuur

Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever

Frans van der Beek - Secretaris

Redactie

redactie@krantvandeaarde.nl

Frans van der Beek, Renáta Horenová, Yvonne Koop, Eric Schoones, Kees Slagter, Albert Poutsma

Aan dit nummer werkten mee: Marcel Boer, Henry Mentink, Gerrit-Jan van Herwaarden, Bert van Galen, Selma Poutsma, Jane Sauer, Myrna van Kemenade, Esther Jacobs, Geraldina Metselaar, Henriëtte Bokslag.

Advertenties en samenwerkingen Albert Poutsma

Vormgeving & Opmaak & Social Media

Celina Koekenbier, Putri Reeb en Gerda Peters

Web- en eindredactie: Kees Slagter

Distributie: Ruim 500 distributiepunten: Natuurvoedingswinkels, woningwinkels, gezondheidswinkels, wereldwinkels, artsen en scholen, Tweede Kamer der StatenGeneraal, goede doelen, groente en fruit tassen en andere webwinkels.

Genoten van deze krant uit de winkel?

Doneer € 3,95 via www.krantvandeaarde.nl

Abonnementen: Vanaf € 20,- kun je de Krant van de Aarde thuis ontvangen door donateur te worden van de stichting Dag van de Aarde. Tevens ontvang je dan een boek naar keuze. Ga hiervoor naar onze website: www.krantvandeaarde.nl

Abonnementenadministratie:

FBW Abonneeservice: info@fbw-abonneeservice.nl / 0348-431393

Niets uit de uitgave mag, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever, opgeslagen worden in een gegevens bestand, noch openbaar gemaakt of verveelvoudigd worden, waaronder begrepen het reproduceren in enig ander medium. De inhoud is wel beschikbaar voor licencing en content syndication. Voor de voorwaarden kunt u contact opnemen met de uitgever.

Biologische Bijenbroodhoning

• Zachte, bloemige smaak

• Lekker in de yoghurt of op een cracker

© 2022 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde | info@krantvandeaarde.nl | www.krantvandeaarde.nl www.detraay.com