Krant van de Aarde 2011-03

NIEUWS / CULTUUR / BEAUTY / MODE / WONEN / VOEDING / NATUUR EN MILEU / DUURZAAM ONDERNEMEN / REIZEN

GRATIS

Jaargang 6, #3 juni/juli 2011

Komkommertijd Eet jij groente dankzij uitbuiting?

Hoezo komkommertijd:

de zeekomkommer heeft het zwaar

We gunnen het klimaat geen vakantie, weet Erwin Kroll

D UU

Mes en vork • Serie Streekgerechten: Asperges • Recepten met komkommer

Gadgets • De fijnste natuurcosmetica op plantenbasis

Catwalk. Het nieuwe modekatern • Serie: duurzame garderobe: De little green bag voor vrouw én man • Win: prijsvraag

In debat • De bijenstichting steekt terug

VOO RZAM RDE LEN E Zie p a gina 22

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl

geevergeetn niet pan,n zwaren BRte oxid t ve ADE eer t in N t ni de et.

lich

en erbaar

zondetr vterratnesvetzuren.

goed v rijk aan laurinezuur oor de ch olesterol

E I T C U D INTRO IEDING AANB 5,95

ideaal als vervanging voor olijfolie

4,95

HERBES DE PROVENCE 100% biologische geurloze kokosolie verrijkt met de smaak van heerlijke Provençaalse kruiden. Basilicum, bonenkruid, knoflook, lavendel, oregano, rozemarijn, thijm & peterselie zorgen voor een verrassende smaaksensatie. Braad de heerlijkste kippenboutjes met Provençaalse kruiden, of bak verrukkelijke chipolata worstjes met een kruidige salade van kriel, peterselie en rucola. De mogelijkheden zijn oneindig!

SPICES 100% biologische geurloze kokosolie verrijkt met heerlijke licht pittige chili smaak. Roerbak haricots verts, of bak er een boerenomeletje mee.

Als marinade: smeer er een hele boerenkip mee in, bestrooi met wat extra zeezout en bak ‘m knapperig en goudbruin in de oven.

Mmmmm, heerlijk!

GARLIC 100% biologische geurloze kokosolie verrijkt met heerlijke knoflook smaak. Roerbak verse groenten en ervaar een prachtige knoflook ‘bite’.

Smeer er boterhammen van zuurdesembrood mee in en grill ze tot ze knapperig zijn, of bak er lamskarbonades in met rozemarijn. Bedenk je eigen combinaties en maak van ieder gerecht iets bijzonders!

Royal Green Cooking Creams De Royal Green Coconut Cooking Creams Herbes de Provence, Spices en Garlic zijn gebaseerd op onze 100% biologische geurloze kokosolie, verrijkt met heerlijke smaken

250 ml

waarmee je aan elk gerecht een nieuwe dimensie kunt geven.

Bakken, braden, wokken en marineren is nog nooit zo lekker & gezond geweest. Rijk aan laurinezuur, goed voor de cholesterol. De olie behoudt al haar goede eigenschappen bij verhitting. Zonder transvetzuren.

Skal 025099 NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

156N_adv_rg_kokos_varia_kr_aarde.indd 1

Naturals Enjoy life, stay healthy!

26-05-11 15:58

03

INHOUD/REDACTIE REDACTIE

INHOUD

Leuk. Lekker. Niks?

Jaargang 6 #3 juni/juli

‘In komkommer zit vooral water.

Deze vruchtgroente bevat weinig vitaminen en ook geen noemenswaardige hoeveelheid vezels’, zo lees ik op internet. Van deze lekkere ‘niksgroente’ komt de naam komkommertijd. Dus zo moet deze zomerperiode eruitzien: Leuk en lekker niks.

Teveel vragen, teveel uitdaging om komkommertijd gemakzuchtig links te laten liggen. Dat doen we dus ook niet. Eén van mijn fotografen verzuchtte op Facebook over haar – vrije, dus moeilijke – coveropdracht ‘Babette en het avontuur met de komkommers... wordt vervolgd...’. En zo is het volgens mij maar net. Komkommertijd: veel uitdagender dan ik dacht.

Veel leesplezier.

Heerlijk, alleen maar bezig zijn met relaxen. Met lekkere zomersmeersels bijvoorbeeld: voor op onze huid en op onze toastjes tijdens een zonnige zomerpicknick. En met die perfecte zwoele outfit. Mijn redactie kon daar een eind in mee tijdens het voorbereiden van dit eerste zomernummer. Ze had echter ook vragen: is het wel echt waar dat alles stilstaat tijdens komkommertijd? Houden misstanden ook een zomerstop? Is er echt zo weinig nieuws? Heeft de mens tijdens de ‘niksperiode’ even geen ongewenste invloed op het veranderende klimaat?

Nieuws op z’n Frans Gadget top 5 De zeekomkommer heeft het zwaar Lezersreacties

06 07

Serie streekgerechten Asperges Recepten met komkommer

08

Mes en Vork

Column: Gerda Verburg

10 11 11

Eet jij groente dankzij uitbuiting?

12

Demeter Mooiste plekjes

14 17 17

Special: Komkommertijd

‘Ik ben géén apostel’ Interview Erwin Kroll

Catwalk: Het nieuwe modekatern Sociale werkplaatsen: verantwoorde

Afran Groenewoud hoofdredacteur

05

Bijensterfte onze schuld?! Bijenstichting steekt terug’

Uitgelicht

Ik ben geen superheilig boontje. Het park lonkt! En mijn gitaar, vrienden.

Een biertje, misschien zelfs wel eentje teveel. Een muziekfestival.

Lekkere komkommersalade met biologische yoghurt. Maar toch, ik blijf nieuwsgierig: is de komkommer niet een kasgroente? Hoe fairtrade wordt ze eigenlijk geteeld? En hoe zit het eigenlijk echt met ‘komkommer-gate’ afgelopen mei?

04

modeproductie onder druk

H&M maakt ook verantwoorde mode Serie: groene garderobe:

18 20

Hippe tassen voor vrouw én man Volgende krant

21 23

23

Op de agenda

Om lekker op verhaal te komen!

Advertorial

LunaeTerra koffie en thee

LunaeTerra laat je kennis maken met haar wereld van biologisch-dynamische producten door er vol passie over te vertellen. Onder de titel ‘Lang leve de aarde’ lanceert het merk haar nieuwe communicatiecampagne, waarin het verhaal achter de biologisch-dynamische landbouw vanuit diverse invalshoeken toegelicht wordt.

Iedereen doet mee

Voor LunaeTerra is een gezond boerenbedrijf meer dan streven naar een zo groot mogelijke productie. In het zoeken naar een natuurlijke balans, zorgt de BD-boer ook voor zijn personeel. Neem nu de mensen achter onze nieuwe koffie en thee. Zij zorgen voor huisvesting, medische zorg en scholing voor hun medewerkers. En op andere BD-bedrijven krijgen mensen bijvoorbeeld de kans om werkervaring op te doen of in hun eigen tempo te werken. Dat geeft voldoening en arbeidsvreugde, want iedereen doet mee. Dat is voor LunaeTerra pas een zorgboerderij!

Koffie

De koffiebonen komen van de Camocim-plantages, een Braziliaans familiebedrijf. Ook de familie Araújo kiest bewust voor BD-teelt. “Onze gezondheid hangt nauw samen met de gezondheid van ons voedsel. Een vitale bodem en een grote biodiversiteit zijn de basis.” Tussen de koffiestruiken groeien dan ook wilde kruiden en fruitbomen en vliegen nuttige insecten en vogels. Bovendien krijgen medewerkers de ruimte om zich te ontwikkelen met educatie en trainingen. Ook op Camocim doet iedereen mee!

Thee

De thee van LunaeTerra wordt geteeld op de plantages van de Ambootia Tea Group, sinds 1861 een theecoöperatie in het Indiase district Darjeeling. Deze streek aan de voet van de Himalaya staat bekend om haar topkwaliteit thee. Voor de Ambootia Tea Group is BD-teelt de meest duurzame landbouwvorm. “Wat de natuur geeft, willen wij teruggeven door vriendelijk te zijn voor de planeet en onze mensen. Onze arbeiders en hun familie kunnen vrij gebruik maken van scholen, medische zorg en huisvesting en hebben lapjes grond voor eigen groenteteelt.”

De producten van LunaeTerra zijn verkrijgbaar bij de Natuurwinkel, GooodyFooods en andere natuurvoedingswinkels. www.luna-e-terra.nl

04

NIEUWS

Nieuws op z’n Frans

Redacteur Frans van der Beek geeft zijn visie op wereldwijd duurzaam nieuws.

Piramide geeft water

Klok van de aarde

tikt maar door….

De aarde heeft een klok waarop je van seconde tot seconde kunt zien hoeveel mensen er op de planeet zijn, de geboortes, aantal overledenen, maar ook de toename van HIV-infecties, de olievoorraad, hoeveel hectare bos er verloren gaat en zelfs het verdwijnen van planten- en diersoorten. Fascinerend! Zo hebben we nog ruim 14.000 dagen voordat de olievoorraad is uitgeput.

En per seconde krijgt er iemand kanker. Het is een eye opener van jewelste. Zoek op Google naar Earth Clock en vergaap je aan de voortrollende cijfertjes.

Bultrug Songfestival Elk jaar is er één bultrugwalvis die een liedje componeert dat door de gehele mannetjespopulatie wordt overgenomen. Uit Australisch onderzoek blijkt dat aan het einde van het paarseizoen alle bultrugmannetjes dit lied ‘zingen’. Ze doen dat om de vrouwtjes te imponeren. Zo ontstaat er een Bultrug Songfestival met ieder jaar weer een nieuw repertoire. De onderzoekers is nog niet bekend wat dit muzikale fenomeen verklaart.

Weer zo’n verrukkelijk particulier initiatief dat de leefbaarheid op aarde bevordert: de waterpiramide van Martijn Nitzsche, bestemd voor dorpen waar geen water is. De piramide is een grote ballon van stevig plastic dat (zout) grondwater opzuigt. De zon verdampt het water dat (zonder zout) in een bassin stroomt. Een ventilatortje van 50 Watt, aangedreven door een zonnepaneel, levert de energie. De piramide kost weliswaar 30.000 euro, maar als een heel dorp meedoet en profiteert is dat met microkrediet te financieren. Het zout levert ook geld op.

Ideetje voor Màxima?

Kijk op www.waterpyramid.nl.

Ecodriving:

zuinig achter het stuur Een blik op de weg leert dat de meeste autobestuurders anti-eco over de weg crossen.

Naar een rood verkeerslicht racen, in een te hoge versnelling; dat soort dingen. Vaak zijn het leaserijders, want dan dondert het niet wat het kost. In Nederland volgden in 2010 meer dan 175.000 mensen de workshops en trainingen van EcoDriving. Dat is op zeven miljoen autobezitters nog maar een schijntje maar het bespaart per deelnemer wel 145 kilo CO2 op jaarbasis. Wie bewust wil rijden en besparen neemt plaats in de cockpit van de rijsimulator van EcoDrive en krijgt talrijke tips over eco-rijden (voorheen: Het Nieuwe Rijden). De beste tip: de auto laten staan!

Nieuwe batterij

laadt 100x sneller op

Onderzoekers aan de universiteit van Illinois vroegen zich af waarom batterijen en accu’s zo langzaam opladen. Vooral de elektrische autoindustrie worstelt met dit probleem. Moderne batterijen zijn slechte geleiders met als gevolg dat op- en ontladen lang duurt. In de nieuwe vinding zit een metalen traliewerk van goed geleidend materiaal met daartussen materiaal dat geschikt is voor opslag van energie. Opladen kan dan honderd keer sneller. Nog wel even geduld voordat ze in de winkel liggen of in auto’s kunnen worden geplaatst.

Drinkt allen rode bietensap!

Het smaakt vreselijk, maar rode bietensap vliegt de natuurwinkels uit. Het is aangetoond dat dit rode sap je uithoudingsvermogen met 16% verhoogt.

Dit is te danken aan de nitraten in de groente die de aanmaak van stikstofoxide in het lichaam bevorderen, welke weer de zuurstofopname in het bloed regelt. Het is natuurlijke doping en dus volkomen legaal. Dus wie een tandje bij wil zetten op de fiets of in de sportschool kan zich naar hartenlust laven aan bietjessap.

Gadgets

Gadget top5

het beste smeergenot op planten- en fruitbasis

1

Op nr.

Citrus verwendouche

Aloë Vera tandpasta

Na een ochtenddouche met de douchecrème op basis van de citrusvrucht van Weleda kun je er weer een hele (hopelijk zonnige) dag tegenaan. De crème is 100% op natuurbasis.

Met 100% natuurlijke ingrediënten weet de Aloë Vera tandpasta van het Deense merk Urtekram de bekende ‘chemische’ smaak van reguliere tandpasta te vermijden. Dit product is niet op dieren getest en bovendien in het bezit van het Ecocert keurmerk voor organische cosmetica. Ook in ‘tea tree’ smaak.

Nu in één verpakking met een ook erg fijne citrus handcrème.

Waarom onze winnaar?

Weleda Citrus verwendouche.

Te vinden in de natuurvoedingswinkel.

Echt anders. Echt lekker. Een feest voor de mond.

Urtekram Aloë Vera tandpasta.

Adviesprijs €3,69. Verkrijgbaar in de natuurvoedingswinkel.

3

Op nr.

4

SANTE Relaxen na het zonnebaden

Net als alle andere producten in deze Gadget Top 5 voldoet ook deze aftersun lotion van SANTE aan de strenge BDIH certificeringseisen voor natuurlijke producten. Met een mix van onder andere jojoba en olijfolie geeft de lotion je huid na het zonnebaden een heerlijk verfrissend en vochtinbrengend ‘toetje’.

Onderdeel van de onlangs geheel vernieuwde cosmeticalijn van TerraSana.

SANTE Aftersun lotion.

Meer verkoopinformatie via www.terrasana.nl

5

Op nr.

Op nr.

Rozig van ontspanning

Ook zonder alcohol kun je heerlijke bodymilk maken. Dit bewijst de TRAAY – bekend van haar biologische honing – met haar verzorgende lotion op basis van rozenolie. Onderdeel van Bee Natural, een zeer uitgebreide productlijn van natuurcosmetica met onder andere honing huidmelk.

Uiteraard dierproefvrij ontwikkeld én geschikt voor veganisten.

De TRAAY bodymilk.

Meer informatie via www.detraay.com

Zachte huid door Calendula

Myrrhe, calendula en andere plantenoliën zijn verantwoordelijk voor het verzachtende effect van de Calendula kruidenbalsem van de Harmonie. De balsem is bijna verslavend, je blijft smeren. Gelukkig mag dat: het resultaat is duidelijker bij gebruik meermalen per dag.

Harmonie Calendula kruidenbalsem, te verkrijgen in de natuurvoedingswinkel.

Meer informatie: www.deambachtelijke.nl

2

Op nr.

Meer weten?

Scan met je smartphone deze QR-codes!

05

06

Achtergrond

De zeekomkommer heeft het zwaar Door Michelle Jonker

Wie dacht dat komkommers alleen aan een plant groeien, heeft het mis. De wondere onderwaterwereld herbergt meer dan alleen de zeester, de zee-egel en het zeepaardje. Ook de zeekomkommer laat zich graag meevoeren met de stroming. Maar de zeekomkommer heeft het zwaar, zo zwaar zelfs dat hij met uitsterven bedreigd wordt. Want gold hij vroeger alleen in Azië als delicatesse, tegenwoordig weten ook steeds meer Europeanen deze onderwaterworm te waarderen.

Zeekomkommers (Holothuroidea) leven vooral in de zeeën bij Zuidoost-Azië, rond de Filippijnen, Indonesië en Papoea-Nieuw-Guinea. Maar ook op de zeebodem bij Canada, de Galapagos Eilanden en de Seychellen komen komkommers voor.

Wonderlijk beest

Zeekomkommers behoren tot de klasse van de stekelhuidigen, dat maakt ze familie van onder andere de zeester. Ze hebben een lang en leerachtig lijf. De stekels beschermen de piepkleine kieuwen die overal op de huid liggen.

Het zijn eigenaardige, komkommervormige dieren. De kleinste komkommers zijn een millimeter lang, maar je hebt ook soorten die wel twee meter kunnen worden. Eigenlijk bestaat het beestje uit niet veel meer dan een mond aan de bovenkant, een darmstelsel en een anus aan de onderkant.

Als er gevaar dreigt kan een zeekomkommer zijn hele darmstelsel naar buiten gooien. De vijand eet dit op en de zeekomkommer kan ontsnappen.

Binnen enkele dagen heeft hij al zijn uitgespuwde organen weer vervangen.

Eet smakelijk!

Echt lekker ziet het langwerpige, stekelige zeebeest er niet uit. Toch staat de zeekomkommer in Azië al jarenlang op de menukaart. Met zijn zoutige en glibberige smaak geldt het als een echte delicatesse. Maar ook de Portugezen en andere voornamelijk Zuid-Europeanen hebben de zilte smaak van de komkommer ontdekt. Door de groeiende populariteit in de Aziatische en Europese keukens dreigt de zeekomkommer zelfs uit te sterven.

tijdens het broedseizoen en monitoring van zeekomkommerpopulaties. Ook werden de overheden in Zuidoost Azië aangespoord om de illegale vangst te bestrijden.

Helaas zonder resultaat; de zeekommer wordt nog steeds met uitsterven bedreigd. Maar dit is nou ook typisch is zo’n lelijk beestje dat geen geld weet binnen te halen met een ‘red de bedreigde

In Azië vindt je zeekomkommer gewoon in de schappen

Red de zeekomkommer!

Om aan de enorme vraag naar zeekomkommers te voldoen, wordt jaarlijks 20.000 tot 40.000 ton zeekomkommer opgevist. Hierdoor worden de dieren steeds zeldzamer. Iets waar het Wereld Voedsel Programma van de Verenigde Naties in 2009 al voor waarschuwde.

De onderzoekers pleitten destijds voor het instellen van visquota’s, visverboden

Engelse onderzoekers denken de oplossing te hebben. Ze willen de met uitsterven bedreigde zeekomkommer gebruiken om de zeeën te redden.

Zeekomkommers leven van micro-organismen en bodemafval. Ze zuigen het op met hun mond en worden daarom ook wel de stofzuigers van de zeebodem genoemd. Ze kunnen dus prima worden ingezet om de vervuiling van onze zeeën tegen te gaan!

Eigenlijk heeft iedereen er baat bij dat de zeekomkommers als schoonmakers aan het werk worden gezet. De zeeën worden schoner, de zeekomkommer floreert en kan dus ook weer volop als voedselbron of medicijn worden gebruikt.

Medicijn

Zeekomkommers doen het niet alleen goed als lekkernij. Ze bevatten stofjes die gebruikt worden in voedingssupplementen. Gedroogde exemplaren zien we ook veel terug in mest of medicijnen. Zo bevat de zeekomkommer de stof lectine. Die stof kan de ontwikkeling van parasieten tegenhouden die muggen met het malariavirus infecteren.

Ook mensen met gewrichtsproblemen zweren bij de zeekomkommer. Het beestje zit vol met glucosamine en chondroïtine. Dit zijn belangrijke bouwstoffen voor de aanmaak van kraakbeen en bindweefsel. Deze bouwstoffen zorgen ervoor dat we soepel bewegen.

Stofzuiger van de zee

Broccoli met zeekomkommer als delicatesse

diersoort campagne’. Een snoezige, zielig kijkende pandabeer werkt al snel in op de emotie. Een stekelige, langwerpige zeekomkommer zonder ogen en oren toch een stuk minder…

Omdat de onderwaterwormen gemakkelijk te kweken zijn, zien de Engelse wetenschappers zelfs een grote kans voor armere landen. Het voedseltekort in deze landen zou door de zeekomkommer kunnen worden aangepakt. En zo blijkt maar weer dat ook de lelijkste dieren uitermate nuttig kunnen zijn.

De zeekomkommer kan zich verdedigen tegen potentiële ‘opeters’.

Weten hoe?

Scan deze QR-code

LEZERSREACTIES

07

Bijensterfte onze schuld?!

Bijenstichting steekt terug Door Moniek Verstegen

In de eerste Krant van de Aarde van dit jaar verscheen een artikel over de honingbij ‘De honingbij en biodiversiteit: onmisbaar voor elkaar’.

Vanwege de toenemende bijensterfte gingen we op zoek naar de functie van de honingbij voor mens en natuur. In het artikel is bijenonderzoeker van de Wageningen Universiteit Tjeerd Blacquière aan het woord. Hij schetst een inzichtelijk beeld van de situatie en geeft tevens zijn mening over de oorzaak achter de mysterieuze verdwijningen.

Op dit laatste ontving de redactie na publicatie uit verschillende hoeken commentaar. De meningen over de oorzaak achter bijensterfte lopen in Nederland nogal uiteen. Jaap Molenaar, voorzitter van de Bijenstichting, vindt het jammer dat de Wageningen Universiteit verwarring sticht in zo’n serieuze zaak. “De Nederlandse overheid laat zich altijd informeren door dit instituut.”

Kort door de bocht

Volgens Blacquière ligt de oorzaak achter bijensterfte vooral bij imkers. Het beroep is vanwege de komst van de varroamijt moeilijker geworden, maar de expertise om met deze problemen om te gaan ontbreekt, meent hij. Molenaar vindt Blacquière te kort door de bocht: “Wij kennen heel veel imkers en zij hebben allemaal te kampen met een toenemende sterfte. Zo ook de imkers

Tjeerd Blacquière reageert “Er is een verband aangetoond tussen gedragsstoornissen bij bijen en neonicotinoïden. Dit is echter gedaan bij hogere concentraties dan die in het veld voorkomen. Een verband tussen de neonicotinoïden en de toenemende bijensterfte is daarmee misschien plausibel maar niet aangetoond. Wij doen onderzoek naar de varroamijt die wereldwijd als de voornaamste oorzaak achter de bijensterfte wordt gezien.

Daarnaast doen wij onderzoek naar deze mijt omdat wij werken in opdracht van anderen.

Wij zitten niet in een ivoren toren waar we in het wilde weg kunnen doen wat we willen, al zijn wij wel bereid om alle soorten experimenten te verrichten. Dat er daarom sprake zou zijn van belangenverstrengeling vind ik een stap te ver.

Wetenschappers zijn gewetensgetrouw en daarnaast val je als pesticidenproducent uiteindelijk door de mand als je een schadelijk product op de markt brengt.”

De politiek Naar aanleiding van de uitzending van ZEMBLA vond er een spoeddebat plaats in de Tweede Kamer. Op 19 april jl. zijn vervolgens een aantal moties met betrekking tot de bijensterfte aangenomen. Zo zal er onderzoek gedaan worden naar de effecten van bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater en zal de insectenmonitor worden voortgezet. Groenlinks en de PvdA verzochten de Kamer eveneens een verbod in te stellen op het gebruik van neonicotinoïden daar waar contact met bijen mogelijk is, totdat nader onderzoek naar de effecten ervan voor handen is. Deze motie is aangehouden.

die varroa serieus bestrijden.” De oorzaak van bijensterfte is volgens hem ingewikkeld en hij beticht Wageningen ervan alle aandacht te richten op één punt. Hoewel de varroamijt wel degelijk voor problemen zorgt moet ook worden gekeken naar andere oorzaken, vindt hij. Zo zorgt de terugloop van de lokale biodiversiteit voor problemen, maar ook het gebruik van landbouwpesticiden vormt een serieuze bedreiging voor bijenvolken.

Belangenverstrengeling Vooral dit laatste vormt een heikel punt in de discussie rondom de bijensterfte in Nederland, zo blijkt uit een recente aflevering van opiniërend documentaireprogramma ZEMBLA genaamd ‘Moord op de Honingbij’. Hierin wordt duidelijk dat internationale wetenschappers en de pesticidenindustrie lijnrecht tegenover elkaar staan in deze kwestie. Enerzijds claimen onderzoekers een causaal verband te hebben aangetoond tussen een veelgebruikt landbouwgif, de zogenaamde neonicotinoïden, en bijensterfte. Anderzijds blijven producenten van bestrijdingsmiddelen een dergelijke relatie steevast ontkennen. Blacquière vertelt in het programma dat hij de pesticiden niet belangrijk genoeg vindt. Zijn onderzoeksgroep doet naar eigen zeggen weinig onderzoek naar het verband en blijft zich richten op de varroamijt

als voornaamste boosdoener. De Nederlandse regering verbiedt het bestrijdingsmiddel niet, waar andere Europese landen dat wel doen.

Molenaar vindt het ongelooflijk dat ons land een afwijkende mening heeft en meent dat er sprake is van belangenverstrengeling. In de aflevering van ZEMBLA wordt dit eveneens gesuggereerd. “Het is algemeen bekend dat de Wageningen Universiteit contractonderzoek doet voor Bayer (een producent van neonicotinoïden, red.). Daarmee verlies je ons inziens je onafhankelijke positie als het gaat om beoordeling van bestrijdingsmiddelen”, zegt hij.

“De imkers zijn grotendeels verantwoordelijk voor varroabestrijding en de lokale politiek zal moeten werken aan een verbetering van de biodiversiteit.

Maar het gebruik van deze giftige pesticiden moet hoe dan ook worden teruggebracht,” zegt Molenaar. “Voor je het weet staan we onze planten zelf met plumo’s te bestuiven.”

08

Mes en vork

Scherpe en prikkelende artikelen in het katern over eerlijk en gezond eten.

Serie:

Streekgerechten

Redacteur Renske de Zwart en fotograaf Ben Deiman maken de komende maanden voor de Krant van de Aarde een ronde door Nederland. Ze gaan tijdens hun rondgang op zoek naar bijzondere streekgerechten en –producten. Wie kent bijvoorbeeld de Chaamse Pel, of weet wat Naegelholt is? Verwacht in deze serie enerzijds het persoonlijke portret van de gedreven vakman, anderzijds de cultuurhistorische achtergrond van lokale voedselbereiding. Daarnaast komt natuurlijk ook het culinaire genieten aan bod: mooie producten en lekker eten komen smakelijk in beeld, aangevuld met recepten.

Deel 2: Asperges: parels van het land Vóór de komkommertijd is het aspergetijd in Nederland. Deze parels van het land (ook wel het witte goud, koningin der groente of points d ‘amour genoemd) worden traditioneel geoogst vanaf de tweede donderdag van april tot de langste dag van het jaar of tot 24 juni (St. Jan). Voor de Ronde van Nederland, de culinaire rondreis langs Nederlandse streekgerechten en producten, gaan fotograaf Ben Deiman en redacteur Renske de Zwart uiteraard ook langs de aspergevelden van Nederland. Zij troffen daar niet alleen de asperges zelf aan maar maakten ook kennis met een bijzonder smakelijk streekmenu: het AAA menu.

lichamelijk werk: de hele dag gebukt met de handen in de aarde.

Er zijn veel Polen aan het werk, omdat de Nederlandse seizoensarbeider voor zichzelf toch liever een iets minder zware klus uitzoekt.

Op veel plekken in Nederland, maar vooral in Brabant en Limburg, kun je in de maand juni het AAAmenu op de kaart vinden bij enkele restaurants. Niet zozeer een streekgerecht, maar een streekmenu dat bestaat uit Aard-beien, Asperges en Ansjovis. In deze tijd is namelijk de stroom van geurige aardbeien van de koude grond goed op gang, de asperges worden volop geoogst en in de Oosterschelde bij Bergen op Zoom wordt er vanaf half mei ansjovis gevangen. Het was voor de deadline van deze krant helaas net niet mogelijk mee te varen op de eerste vissersboten. Dit onderdeel van het menu houdt je dus van ons tegoed in de volgende krant.

Asperges

Dan maar op zoek naar dat andere belangrijke onderdeel; de asperge. In Nederland worden sinds de 19e eeuw op grotere schaal asperges geteeld. Het oudste nog bestaande gebied is dat rond Bergen op Zoom, maar sinds de Eerste Wereldoorlog is Noord-Limburg het belangrijkste productiegebied voor asperges. De aspergeveiling in Grubbenvorst is daarvan het centrum. De afgelopen decennia is het gewas ook in andere delen van het land (bijvoorbeeld Twente en Groningen) doorgedrongen. Waar zandgrond is, samen met warmte en vocht, kun je asperges kweken.

Voor onze kennismaking met het aspergesteken reizen we af naar Limburg waar in de brandende zon langs lang gerekte velden mannen zich in het zweet werken. Want het asperge steken is zwaar

Gestaag steken zij de asperges; een korte beweging van het mes in de grond, op zoek naar de precieze plek waar je de asperge scheidt van zijn ondergrondse wortelstelsel. De asperge is een meerjarige plant, die ongeveer zeven jaar op het land staat, dus je wilt de wortels niet beschadigen. Dan een wippende beweging waardoor de asperge uit de grond komt. De geoefende steker doet het voorkomen alsof de asperge door de lucht zweeft en de aarde valt er af. In de mand leggen, en door naar de volgende.

Wit

Intussen vertellen ze ons over de groei van de asperge, hoe de bovengrondse plant, met houtige stengels en zijtakken, afsterft in de herfst.

En dat de ondergrondse delen overwinteren, en in de lente nieuwe uitlopers vormen. Deze uitlopers mogen niet boven de grond uitkomen.

Ze mogen geen daglicht zien om de witte kleur te behouden. Als de uitlopers wel boven de grond komen worden ze groen. Deze asperges hebben een steviger smaak en hoeven niet te worden geschild. Lekker en makkelijk, maar voor de delicate, zachte smaak moet je toch de witte asperge hebben.

Voor de witte asperges wordt de grond rond de plant ongeveer een halve meter opgehoogd, zodat de scheut die zijn weg omhoog naar het licht zoekt, geoogst kan worden voor hij het oppervlak heeft kunnen bereiken. Daarom bestaan de aspergevelden uit langgerekte heuvelrijen. De aarde wordt boven op de aspergeplant geschept om ze tegen het zonlicht te beschermen, maar nog wel goed bij de wortels te kunnen. Ook worden de meeste aspergevelden overdekt met plastic. Dit heeft als doel om de grond te verwarmen, zodat de plant sneller groeit en meer opbrengst levert, maar is ook om te voorkomen dat de koppen gaan verkleuren.

Dan is het tijd om het zelf te proberen, na enig gestuntel en gewroet in de aarde vinden we de juiste plek en lukt het ons zelfs om de asperge los te steken en omhoog te werken. En als je er een vindt, zitten er andere in de buurt; dan heb je beet. Maar ons tempo ligt zo laag dat we er nauwelijks een mandje mee kunnen vullen. Terwijl de ervaren stekers in een ochtend ongeveer 150 kilo per persoon kunnen opdiepen. Maar toch staan we trots met een handvol eigen gestoken asperges, die piepend langs elkaar glijden.

Piepend vers

Het is een teken van versheid vertelt de aspergesteker: verse asperges kun je zien en herkennen aan hun enigszins lichte glans.

Ook kun je de versheid voelen door met je vingernagel even in de stengel te drukken en te letten op het vocht dat eruit komt. Maar het beste is de versheid te horen: wrijf twee asperges tegen elkaar en als ze vers zijn hoor je een piepend geluid.

We krijgen tot slot de tip mee om nooit asperges bij de supermarkt te kopen maar het liefst direct van het land. Het scheelt enorm in kwaliteit.

Oude asperges zijn droog, taai en houterig, hoe goed je ze ook schilt. Met al deze wijsheid nemen we afscheid van de harde werkers op het land die nog een paar uur voor de boeg hebben voordat ze naar huis gaan om te eten.

Asperges? Ja, natuurlijk!

Mes en vork

Foto: Ben Deiman

Asparagus officinalis De wetenschappelijke naam is Asparagus officiFoto: Ben Deiman

nalis L. De asperge behoort tot de familie van de lelieachtigen, zoals bijv. lelie, narcis, knoflook en prei. Het is een meerjarig gewas, dat zo’n zeven tot tien jaar op hetzelfde perceel blijft staan. Het geslacht asparagus kent zo’n 150 soorten.

Geschiedenis Keizer Augustus zei al rond het begin van onze jaartelling: “Je moet over het oplossen van een probleem niet langer doen, dan de tijd die nodig is om asperges te koken...” In de paleizen van het oude Rome stonden asperges dus al op het menu.

Maar ook al eerder zijn tekenen gevonden van aspergeconsumptie, in Egypte waar in de piramide van Sakkara, gebouwd rond 2750 v Chr., afbeeldingen van asperges zijn aangetroffen.

Daarna kwamen de Romeinen die de groente twee eeuwen v Chr. al graag en veel aten. Van keizer Julius Caesar wordt gezegd dat hij veel asperges at omdat hij er de energie van kreeg die hij nodig had voor zijn veldtochten. En zijn liefde voor Cleopatra zou een extra stimulans krijgen na het nuttigen van asperges. Na de val van het Romeinse Rijk ging ook de aspergeteelt in Europa teloor. Vanaf de 15e eeuw kwam de aspergeteelt terug in Europa, meegebracht door de Moren, vanuit Spanje via Frankrijk naar het Noorden. In West-Europa wordt de asperge in 1469 genoemd in een Franse acte, waar de asperge vooral in kloostertuinen werd geteeld.

In Nederland is de asperge sinds de Middeleeuwen bekend, ook al zijn er bewijzen gevonden dat ook in de Romeinse tijd in Nederland asperges werden gegeten. In de achttiende eeuw waren de meeste aspergebedden in Groningen en omstreken te vinden. Het was een chique groente die door welgestelden in hun tuinen werd gekweekt. In de negentiende eeuw werd de teelt grootschaliger. De teelt begon in het westen maar verschoof al snel naar Brabant (Bergen op Zoom en omgeving) omdat daar de beste zandgronden voor de asperges te vinden waren.

Na de tweede wereldoorlog werd Zuidoost-Nederland hèt aspergecentrum van Nederland. Ook hier was de reden de juiste rulle zandgrond, en de aanwezigheid van grote gezinnen met veel beschikbare arbeidskrachten om de asperges te steken.

Weet of maak jij nog een bijzonder streekgerecht of -product? Laat het ons weten en misschien neemt Renske de Zwart het mee in haar Ronde van Nederland. Tips kun je sturen naar redactie@krantvandeaarde.nl

Foto: Ben Deiman

09

10

Mes en vork

Komkommertijd?

Niks mis mee!

Foto: Babette Elise

Door Renske de Zwart

Komkommertijd. Wat zie je voor je? Een verveelde redactie met journalisten die hun hoofd voor zich op het bureau hebben gelegd. Een zuchtende reporter die sloom en zwetend verslag doet van een kat die zojuist door de brandweer uit een boom is gered. De term verwijst naar periodes zonder nieuws: de politiek is met reces en werkend Nederland heeft een zonnig strand opgezocht.

Er gebeurt helemaal niets en de kranten zijn dun...

Vanuit culinair oogpunt klopt hier natuurlijk helemaal niets van; er groeit en bloeit van alles en de schappen bij de groenteboer liggen vol. Ja, natuurlijk ook met komkommers. En laat dat slome, saaie beeld van ledigheid nu juist helemaal niet van toepassing zijn op de komkommer. Die is namelijk fris, fruitig en frivool!

De komkommer is een sappige en veelzijdige vrucht, verwant aan meloen en courgette. Nederland is een van de grootste producenten van de komkommer en we eten er met z’n allen een heleboel. Omdat het hartig is, lekker in salades, gestoofd, in de soep of op brood. Culinair journalist Johannes van Dam noemt de komkommer gestold water, of water in een staaf,

en zo kun je het ook zien. Een goed en duurzaam alternatief voor die ellendige plastic flesjes water die iedereen maar koopt en weggooit. Neem een komkommer mee op reis en je hebt je waterrantsoen gewoon bij de hand. En met die voedingsstoffen valt het ook best mee; boven op die 95% water zit in die overige 5% toch nog wat ijzer, magnesium, kalium en vitamine A, B en C verstopt. Naast een goede dorstlesser is de komkommer vooral ook veelzijdig. Op vele manieren te schillen en te snijden, warm en koud te bereiden.

Overal verkrijgbaar en vanwege de frisse, weinig uitgesproken smaak ook geliefd bij groentehatende kinderen. Dus laten we genieten van de komkommertijd met deze zomerse recepten:

Komkommersoep voor 6 personen

Pimm’s no.1 Voor zes personen

Komkommersandwich Voor 6 personen

• • • • • • •

• • • •

• • • • • • • •

5 komkommers 2 uien, of 4 sjalotjes 1,5 l groenten- of kruidenbouillon olijfolie handvol fijngesneden dille en munt peper, zout scheut room

1 liter Pimm’s 1 liter 7-up of ice-tea 6 aardbeien h alve sinaasappel, appel, citroen, in dunne plakjes met schil • halve komkommer in dunne plakjes • 8 à 12 blaadjes munt

Schil de komkommers en snij ze overlangs doormidden. Lepel de zaadjes eruit en snij het vruchtvlees in blokjes. Pel de uien en snij deze in kleine stukjes. Bak ze glazig in wat olijfolie. Voeg er de komkommer en de kruiden aan toe. Giet er de bouillon bij. Breng aan de kook en temper dan het vuur. Dek af en laat nog 15 minuten zachtjes koken op laag vuur. Pureer de soep met een staafmixer en voeg naar eigen smaak peper en zout toe. Scheutje room er door en nog wat dille en munt om te garneren. Kan ook koud worden gegeten.

Meng de Pimm’s met de limonade in een grote kom. Snij het fruit in dunne plakjes en voeg toe, samen met de muntblaadjes en ijsblokjes. Hét drankje voor een feestelijke garden party, geserveerd met een grote schaal komkommersandwiches.

Pimm’s no. 1 (met komkommer)

Voor zover bekend is het begrip kom-kommertijd waarschijnlijk uit het Engels geleend, waar ‘cucumber-time’ in 1700 voor het eerst is opgetekend, met als betekenis ‘Taylers Holiday, when they have leave to Play, and Cucumbers are in Season’. De zomertijd was toen een slappe tijd voor de kleermakers, want de adel trok de stad uit. Men grapte dat kleermakers in de zomermaanden van komkommers moesten leven bij gebrek aan geld voor duurder voedsel.

De komkommertijd was dus vooral een tijd van slappe handel.

In het Nederlandse taalgebied komt de komkommertijd voor het eerst voorbij in 1871, toen het Nieuws van den Dag schreef: ‘wanneer begint de Komkommertyd?’. En ook Multatuli had het in 1877 over ‘het hartje van den komkommertyd.’

In Nederland is dit drankje nauwelijks bekend, maar als je naar Engeland op vakantie gaat dan kun je het vast bestellen op een zomers terras, of langs de lijn bij de paardenraces. Van oudsher een drank van de high society, maar inmiddels ook door de man met de pet (of dorst) ontdekt. Het is een alcoholische drank met gin als basis, aangevuld met een geheim kruidenmengsel. Fris en peperig van smaak, en gemengd met limonade, fruit en ijsblokjes is het een ideaal zomerdrankje voor een hete ‘day at the races’. En met komkommer als onmisbaar ingrediënt!

Foto: Babette Elise

De oorsprong van Komkommertijd

In de serieuzere kranten verschijnen in komkommertijd berichten over kleine diefstallen en ontsnapte huisdieren, die in de rest van het jaar nooit gepubliceerd zouden worden. De kranten zijn dunner dan normaal, op televisie worden oude films en series uit het winterseizoen herhaald. De weinige sportevenementen, zoals de Ronde van Frankrijk en Wimbledon, worden breed uitgemeten.

1 komkommer 4 el roomkaas zout 1 el (dragon- of witte wijn) azijn verse dragon verse kervel waterkers of tuinkers (naar keuze) casino witbrood 12 sneden

Maak de komkommer schoon en schil in de lengte met een kaasschaaf of dunschiller om en om een schil er af. Snij vervolgens in heel dunne plakjes. Besprenkel licht met azijn en zout en laat 1 uur rusten. Vermeng roomkaas met fijngesneden dragon en kervel. Besmeer de boterhammen met het roomkaasmengsel.

Verdeel op een boterham de komkommer, eventueel met een paar takjes water- of tuinkers, en leg er een tweede boterham op.

De korsten eraf snijden en diagonaal doorsnijden.

Foto: Babette Elise

Column

11

Column: Gerda Verburg Uitgelicht

Niet slechts één winkel zetten we dit keer in het zonnetje, maar in één keer maar liefst 48. Wat is namelijk het geval? Vanaf deze zomer heten 48 Natuurwinkels in Nederland Ekoplaza. ‘fris, duurzaam en toegankelijk, met een assortiment dat niet anders is dan de traditionele supermarkt’, claimt het persbericht dat de Krant van de Aarde ontving over de Ekoplaza vestigingen. Maar wel alles biologisch, ‘niet langer meer het alternatief, maar de standaard.’ We zijn benieuwd.

Voor alle vestigingen en openingstijden kun je terecht op www.ekoplaza.nl.

Foto: Dirk Hol

48 winkels tegelijk

Doet u mee aan de Green Deal?

In Nederland vinden we het de gewoonste zaak van de wereld dat er iedere dag voldoende energie beschikbaar is om alle apparatuur draaiend te houden. Maar om het de gewoonste zaak van de wereld te kunnen blijven vinden, moeten we nu in actie komen. Actie in drie delen: energie besparen, energie hergebruiken en omgroeien van fossiele naar hernieuwbare energie. Energie is één van de negen economische topsectoren van Nederland. In de topsectoren werken wetenschap, bedrijfsleven en overheid nauw samen in een ‘gouden driehoek’.

Spelers in de gouden driehoek vragen zichzelf en andere spelers wat ze voor elkaar kunnen betekenen. Doel is om nationaal en internationaal op dat gebied een koppositie voor jaren zeker te stellen. En iedereen weet: kampioen worden is prachtig, kampioen blijven een enorme uitdaging. De uitwerking van het topgebied energie is voluit bezig. Binnenkort wordt de SDE+ regeling van kracht.

In deze Stimuleringsregeling Duurzame Energie krijgen allerlei veelbelovende initiatieven een duwtje in de rug om snel uitgerold te worden. Zo kunnen we meters maken. Over een paar weken behandelen we in de Tweede Kamer de Green Deal. Aan de Green Deal kan iedereen meedoen. De centrale vraag is: wat kunnen we met elkaar afspreken om energieverbruik te verduurzamen. Het gaat niet om wetten en regels, maar om ieders eigen inzet en verantwoordelijkheid.

Een voorbeeld: de bewonersvereniging van een appartementencomplex legt zonnepanelen op het dak waarmee meerdere woonlagen kunnen worden voorzien van stroom. Dat mag nu niet zomaar. Daarvoor moeten dus knelregels worden geschrapt en spelregels worden geschapen. Zoiets past in een Green Deal. Geen extra geld, maar ruimte voor burgers en bedrijven.

Ik verzamel ideeën om ze mogelijk te maken. Doe mee, kom met een duurzaam energie idee! Ga naar www.uwenergie-idee.nl. Dan blijft energiezekerheid ook in de toekomst de gewoonste zaak van de wereld.

Gerda Verburg

Lid Tweede Kamer voor het CDA

Tinkebell is met vakantie

FlowSleeping ontwikkelt slaapsystemen die door hun zwevende ophanging en individuele instelbaarheid, de gebruiker de vrijheid geven om naar wens harder of zachter te liggen, meer of minder aanpassing te geven aan schouder of heupen en de beweging van draaien of veranderen van houding te volgen.

FlowSleeping, De Kloet 12, 5531 MA Bladel, Tel. 0497 - 387452 www.flowsleeping.nl info@flowsleeping.nl Open op di - wo - do - vrij. van 10.00 - 16.30 uur.

Zat. 10.00 - 13.30 uur. Of op afspraak.

FLOWSLEEPING SLAAPSYSTEMEN, ANDERS DAN ANDERE.

12

Wereldwijd

Groente dankzij uitbuiting Het katern over internationale samenwerking. Over mensen, ontwikkelingen, grote én kleine initiatieven.

Hoe is het mogelijk dat deze producten Nederlandse winkels bereiken?

Door Moniek Verstegen

Levensmiddelen moeten duurzaam zijn. Dat is de trend. Consumenten vinden het belangrijk dat een kip kan uitlopen, dat er geen milieuverontreinigende pesticiden zijn gebruikt bij het telen van appels en dat sojabonen niet worden verbouwd op velden die ten koste van tropische oerwoud zijn aangelegd. Goede arbeidsomstandigheden horen ook in dit rijtje thuis. Kinderarbeid en afpersing zijn geen zaken waar wij aan bij willen dragen.

Supermarkten spelen haarfijn in op deze behoefte van de samenleving en de consument. Zij doen er alles aan om hun imago op te vijzelen met claims over verantwoord ondernemen. Schokkend is het daarom wanneer het onderzoeksjournalistieke programma KRO Reporter aan de bel trekt over Almería, een streek in Zuid-Spanje waar veel van onze groente vandaan komt. De reportage suggereert dat telers in dit gebied illegale arbeiders in dienst hebben. Deze werkzoekende, overwegend Afrikaanse immigranten plukken voor een hongerloontje, hebben geen contract -en dus geen rechten- en wonen in krotten zonder stromend water onder verder erbarmelijke omstandigheden. Er bestaat een aanzienlijke kans dat deze telers ook aan Nederlandse supermarkten leveren.

Hoe kan het toch dat deze producten onze winkels bereiken? Wordt dat dan niet gecheckt?

Hoe controleren supermarkten zoal arbeidsomstandigheden bij telers?

Als je op de websites van supermarkten gaat rondneuzen kom je er al snel achter dat de meesten zijn aangesloten bij het Business Social Compliance Initiative (BSCI). Dit is een systeem dat wereldwijd is geïmplementeerd en eenduidige eisen stelt aan leveranciers. Via BSCI kunnen bedrijven onafhankelijk laten controleren of telers mensenrechten naleven en respecteren: in Spanje, andere landen in Europa, maar ook in ontwikkelingslanden. Volgens KRO Reporter beloven supermarkten de klant duurzaamheid omdat ze de BSCI-gedragscode hebben ondertekend.

René Rombouts, eigenaar van het in Spanje gevestigde adviesbureau AgriDesk España, wijst op nog een ander systeem: het GRASP. GRASP is een aantal jaren geleden in het leven geroepen op initiatief van verschillende Europese winkelketens, waaronder Lidl, en maakt deel uit van een groter, overkoepelend certificeringssysteem GlobalGAP. Certificeerders van GRASP gaan bij telers langs en bekijken hoe de sociale richtlijnen worden nageleefd. Zijn deze omstandigheden juist dan ontvangt de teler een certificering.

Supermarkten proberen dus wel inzicht te krijgen in de werkomstandigheden van arbeiders, maar zijn deze controles waterdicht? Wat zijn die duurzaamheidclaims nu eigenlijk waard?

Uit de reportage van de KRO blijkt dat het niet al te moeilijk is voor een Spaanse teler om illegalen in dienst te hebben en te leveren aan Nederlandse supermarkten.

BSCI controleert namelijk steekproefsgewijs en richt zich op bedrijven die in een zogenaamd risicogebied liggen. Spanje valt daar niet onder. ‘Want,’ zegt BSCI directeur

J. Eggert in de reportage, ‘wij gaan ervan uit dat Spanje voldoet aan de standaarden van de EU en dat het dus sociale wetgeving heeft.’

Dit betekent overigens niet dat de bedrijven die wel in het risicogebied liggen –en dus regelmatig gecontroleerd worden- vrij zijn van kinderarbeid, afpersing en dat soort zaken. BSCI kondigt haar bezoeken namelijk van te voren aan, hetgeen de teler natuurlijk alle tijd geeft zijn zaakjes snel op orde te maken. BSCI doet dat naar eigen zeggen om er zeker van te zijn dat de teler al zijn papierwerk klaar heeft liggen.

GRASP lijkt ook geen garantie te geven op een supermarkt met producten die enkel komen van telers die werkomstandigheden hoog in het vaandel hebben. Mocht deze gezamenlijke inspanning leiden tot certificering van alle betrokkenen dan is volgens Rombouts de kous nog niet af. ‘De controle is hoofdzakelijk administratief, want de boekhouder is tijdens de audit de belangrijkste gesprekspartner. Daarmee krijg je onvoldoende een vinger achter de mogelijke aanwezigheid van illegalen.’

Het lijkt er dus op dat duurzaamheidclaims van onze supermarkten absoluut geen garantie zijn voor aanvaardbare werkomstandigheden van arbeiders in de teelt.

doorslaggevend is om geen illegalen in dienst te nemen.’ Sven Henze, inkoper binnenlands product bij groothandel Udea, meent dat een dergelijk waterdicht systeem simpelweg niet haalbaar is. Zelfs in zijn sector – Udea verkoopt enkel biologisch gecertificeerde producten – ziet hij problemen op dit gebied, en zou hij niet weten hoe we het in de toekomst kunnen voorkomen.

‘Als je aan mij vraagt of ik met honderd procent zekerheid kan zeggen dat er bij Udea geen producten liggen waar bijvoorbeeld illegalen aan mee hebben gewerkt dan kan ik geen ja zeggen.

Wel lijkt het me zeer onwaarschijnlijk.’ Udea verkoopt alleen producten die zijn gecertificeerd.

Zelf gaat hij regelmatig langs bij de telers met wie hij zaken doet. ‘Wij kijken fysiek naar het bedrijf; hoe is de huisvesting en wat voor personeel loopt er rond. Maar het papierwerk blijft voor ons onderbelicht. Ik weet niet in hoeverre certificeerders daar op letten. Feit blijft dat je nu eenmaal niet ten alle tijden een certificeerder bij een teler kunt hebben staan.’

Moeten supermarkten meer tijd en geld investeren in een waterdicht certificeringssysteem?

Rombouts is van mening dat het afdwingen van aanvaardbare werkomstandigheden door supermarkten niet gaat werken. De sectororganisatie en coöperaties mogen wel wat meer verantwoordelijkheid nemen, maar de Spaanse regering is naar zijn idee in de beste positie om deze zaken aan te pakken. Uit de uitzending van KRO Reporter blijkt echter dat de overheden wel degelijk in de gaten hebben wat er gebeurt, maar desondanks geen actie ondernemen. Rombouts merkt dit eveneens op: ‘Naar het schijnt loopt de tuinder risico op een hoge boete als op zijn tuinbouwbedrijf illegalen worden aangetroffen. Toch heb ik niet de indruk dat die er bovenop zit en dat dit argument

Foto: Joel van Houdt

Wereldwijd

Bekijk KRO Reporter: Het Pact van de Stilte op uitzendinggemist.nl.

Illegalen in Nederland

Het lijkt misschien ondenkbaar dat het soort taferelen met illegalen zich eveneens in Nederland voordoet, maar ook hier is het mogelijk. Zo staat de affaire met de aspergekwekerij in het Brabantse Someren twee jaar na dato nog diep in het geheugen gegrift. De eigenares van dit bedrijf had tientallen illegale Roemenen in dienst die ze onder mensonterende omstandigheden liet werken en wonen.

Waar komen onze groenten vandaan?

Volgens het Ministerie van Economische Zaken in Spanje exporteerde Almería 163.00 ton aan groente naar Nederland in het seizoen 20092010. Buiten het seizoen komt vooral veel van onze groente uit Spanje. Binnen het seizoen neemt dat weer af. Dan komt tweederde van wat er in de groenteschappen te vinden is van eigen bodem.

Kopen we veel zonder keurmerk?

De totale voedselbesteding bedroeg vorig jaar 37,7 miljard; de bestedingen aan producten met een zichtbaar keurmerk of kenmerk 1,3 miljard. Slechts 3,5 procent van alle bestedingen viel dus in de categorie ‘duurzamer’. Dit blijkt uit de Monitor Duurzaam Voedsel 2010, onlangs gepubliceerd door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Daarentegen besteedde de consument in 2010 bijna dertig procent meer aan duurzamer voedsel dan in het jaar daarvoor, terwijl de totale voedselbesteding amper toenam. Voedselbestedingen werden gemeten in supermarkten, speciaalzaken en de ‘out of home sector’. Producten behoorden tot de categorie ‘duurzamer’ als er een keurmerk of ander duidelijk kenmerk aanwezig was.

Bron: LEI, onderdeel Wageningen UR, Monitor Duurzaam Voedsel 2010.

13

14

Wereldwijd

Ik ben géén apostel Foto’s: Arla Krikke

Door Tom van der Beek

Weerman Erwin Kroll bekijkt het klimaatprobleem van een positieve kant. “Het broeikaseffect biedt juist kansen.”

Het is volgens Kroll bij uitstek een globaal probleem dat om een gezamenlijke aanpak vraagt. “Hierbij is de samenwerking tussen verschillende volkeren en landen noodzakelijk.” Hoewel de shockerende aanpak van Al Gore (de film An Inconvenient Truth, 2006 red.) volgens Kroll uitstekend gewerkt heeft om het klimaatprobleem op de mondiale kaart te zetten, moeten we nu verder op een andere manier. “Je moet mensen niet meer bang maken en afschrikken. Dat kun je niet volhouden.” Door een negatieve opstelling worden mensen volgens Kroll eerder apathisch. “Ze denken dan dat het noodlot niet af te wenden is. En dat is een verkeerde houding.”

Volgens Kroll is het beter om mensen door educatie op de schoonheid van de aarde te wijzen en langs deze weg tot actie aan te sporen.

Vol enthousiasme en met de bekende handgebaren vertelt Kroll over de schoonheid van de aarde en de complexiteit van het weer en klimaat. De gelauwerde presentator - die enkele malen is uitgeroepen tot populairste weerman van Nederland - viert dit jaar zijn 25-jarig jubileum bij de NOS. In de vakantieperiode of komkommertijd weet Kroll als geen ander het humeur van de Nederlanders te beïnvloeden met zijn weersvoorspellingen. Aan de Krant van de Aarde vertelt Kroll over de hoogte- en dieptepunten in zijn loopbaan. En of hij voor zichzelf een rol ziet weggelegd als positieve tegenpool van Al Gore.

Wat ziet u als uw professionele hoogtepunten in uw kwart eeuw als weerman?

“In 1986, toen ik net twee weken op televisie was, vond de kernramp in Tsjernobyl plaats. Zoals bekend kwam daar een grote radioactieve wolk vrij. Bij het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut red.) hadden we een nieuw model waarmee we konden nagaan hoe de stofdeeltjes hun weg vervolgden door de lucht. Gelukkig kon ik de mensen in Nederland enigszins gerust stellen.

Wat me ook altijd bij zal blijven is de datum 16 oktober 1987. Tijdens mijn dienst kwamen er allerlei verontruste berichten binnen van enorme luchtdrukdalingen boven Spanje, dat kunnen indicaties zijn voor een storm of zelfs een orkaan.

In Nederland was windkracht 10 voorspeld. Het Britse weericoon Michael Fish vertelde tijdens het weerbericht op de BBC het volgende: ‘vandaag heeft een vrouw de BBC gebeld met de mededeling dat er een orkaan op komst is. Maar er is geen reden tot bezorgdheid, er is

namelijk geen orkaan op komst.’ Deze uitspraak was een gigantische fout! Groot-Brittannië en Frankrijk werden getroffen door een orkaan.

Hierbij kwamen in Groot-Brittannië en Frankrijk in totaal 22 mensen om het leven en zijn 2 miljoen bomen omgewaaid.”

In 1974 kwam het broeikaseffect en de daarmee gepaard gaande klimaatproblematiek, internationaal op de agenda te staan. In uw boek Een warme wereld, Een positieve kijk op ons klimaat, vertelt u dat aan de koffietafel van het KNMI al in 1974 een oplossing voor het broeikaseffect was verzonnen.

Waarom is het probleem anno 2011 nog steeds niet opgelost?

“Het klimaatprobleem staat niet op zichzelf, het is gekoppeld aan een aantal andere zaken zoals grondstoffenuitputting en voedselproblematiek.

Ik geloof in groeioplossingen. Al in 1974 zagen mijn collega’s en ik dat zonne-energie een belangrijke oplossing kon zijn. Waarom zijn niet alle huizen vanaf 1974 oost-west gebouwd?

De daken waren dan geschikt om van zonnepanelen te voorzien, op het moment dat deze panelen beter en goedkoper zouden worden. En waarom niet de uitstoot van fossiele brandstoffen verminderen door elektrisch rijden te stimuleren, dachten wij.

Ik geloof niet in vrije marktwerking als het om de aanpak van het broeikaseffect gaat. Dat moet je niet aan de consument overlaten. Begrijp me

goed, ik ben zeker geen communist maar er moet wel gestuurd worden vanuit de politiek. Iedereen is verantwoordelijk voor de vervuiling van de aarde. Ik rijd ook in een auto en heb een koelkast en een wasmachine. Ik doe net zo hard mee.

Maar de regeringen hebben de plicht om vooruit te kijken en de aanpak van de problemen te sturen. En daarvoor is langetermijnvisie nodig die over regeringen heen getild moet worden.

De Nederlandse regering en eigenlijk alle regeringen hebben in de afgelopen decennia te weinig gedaan. Gevolg is dat er nu - als we het tij nog willen keren - stevige maatregelen moeten worden genomen die ongetwijfeld op veel weerstand zullen stuiten. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan een verbod op gloeilampen en alle auto’s met een verbrandingsmotor.

Wat ik me afvraag is het volgende: wanneer iets erg vervuilt en er zijn uitstekende alternatieven, waarom laten we dan de marktwerking toe?

Waarom geen verbod op het vervuilende product, en een verplichting om het alternatief te produceren? De consument blijft tevreden en het milieu is er bij gebaat. Ik wil best een schone auto, een schone koelkast en een schone wasmachine.’

U heeft een positieve kijk op de rol die grote bedrijven zoals Shell kunnen spelen bij de aanpak van het broeikaseffect. Dit terwijl de grote bedrijven in de publieke opinie juist de boemannen zijn.

Legt u dat eens uit?

“Kijk, grote bedrijven willen geld verdienen.

Ik denk dat het grote jongens zoals Shell

Wereldwijd

uiteindelijk niet uitmaakt of ze hun geld verdienen met fossiele brandstoffen of duurzame energie. Ze willen gewoon geld verdienen. Je ziet al dat Shell bezig is met projecten rond duurzame energie.

Heikel punt blijft natuurlijk het omslagmoment.

Wanneer vindt de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energie werkelijk plaats? Pessimisten zullen wijzen op de kosten.

Afgezet tegen fossiele brandstoffen stellen zij dat de ontwikkeling van duurzame energie enorm veel geld kost. De kosten zitten dan vooral in de aanleg van een infrastructuur en de distributie van duurzame energie. Bijvoorbeeld een netwerk van oplaadpunten voor elektrische auto’s. Maar wat zijn de ontwikkelingskosten voor fossiele brandstoffen geweest, als je rekent vanaf het begin van de industriële revolutie? Daar hoor je nooit iemand over.

De bescherming van de aarde kent wat mij betreft geen prijs. Uiteindelijk zal de ontwikkeling van duurzame energie goedkoper zijn dan die van fossiele brandstoffen. Maar dat kun je pas over 50 jaar met zekerheid zeggen.”

Ziet u voor uzelf een rol weggelegd als positieve tegenpool van Al Gore?

“Ik ben géén apostel. Wel heb ik een paar jaar geleden een boek geschreven (Een warme wereld, 2007 red.) waarin ik mijn positieve kijk op ons klimaat heb beschreven. Natuurlijk ben ik doordrongen van de urgentie van het broeikaseffect en klimaatveranderingen. Maar ik denk niet dat ik de aangewezen persoon ben om mensen te mobiliseren.

Ik denk sowieso dat jonge mensen niet op mij zitten te wachten als presentator van een televisieprogramma waarin ik de schoonheid en complexiteit van de aarde en het klimaat bespreek, ook al heb ik in het verleden met veel plezier televisieseries gemaakt zoals Noodweer (NCRV 2007 red.), Klimaat in Beeld (Teleac 1998 red.) en De Wereld van het Weer (Teleac 1995 red.). Ik vind het jammer dat mensen zoals Wubbo Ockels - dus mensen met prachtige ideeën zoals het plaatsen van zonnepanelen op de Afsluitdijk - weinig aandacht krijgen. Dan denk ik: waar is de VOCmentaliteit in dit land, als het om het omarmen van technische en duurzame innovatie gaat?”

NL-BIO-01 EU/non-EU agriculture

15

Ga terug naar de bron en bezoek een biologisch-dynamische boer

Demeter is het keurmerk voor biologisch-dynamische bedrijven. Boeren en tuinders die de bron vormen waar later de biologische landbouw uit is voortgekomen. Demeter gaat verder dan EKO. Er zijn hogere eisen voor het sluiten van kringlopen van mest en voer op het eigen bedrijf, voor dierenwelzijn, maar ook in de verwerking die zo puur mogelijk is.

U kunt tijdens de Lekker naar de Boer dagen de hiermee verbonden levenskwaliteit proeven en ervaren.

Ga terug naar de bron en kijk op www.lekkernaardeboer.nl voor deelnemende Demeter-bedrijven in uw regio of op www.stichtingdemeter.nl . Producten met Demeter keurmerk vindt u in de biologische speciaalzaken.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

www.odin.nl

Demeter

Zonnehoeve

17

Door Teka Kappers

Het landbouwseizoen is weer begonnen en hoe! Alles liep vroeg uit: planten, bomen en kruiden. Na een lange warme en droge periode is het voor boeren een hele klus om de gewassen te voorzien van voldoende water. Het vereist maatwerk om alles goed op elkaar af te stemmen. Het hooi enkuilseizoen is gestart: hét moment om een goed maaischema te maken zodat alles goed is voorbereid voor komende winter.

Bij het vroege voorjaar horen natuurlijk weer koeien in de wei. Dit belangrijke fenomeen hebben we dit jaar gekoppeld aan de evenementendag ‘Boer zoekt Burger’, een initiatief waarbij we de verbinding willen maken tussen consumenten en boerenbedrijven. Iedereen kan zo kennis maken met activiteiten en producten op en rond de boerderij. Ook Zonnehoeve stelde de deuren open.

Op 18 en 19 juni zijn er de landelijke open dagen van Biologica waarop biologische bedrijven het publiek welkom heten. Zonnehoeve is geopend op 19 juni van 10.00 tot 16.00 uur en presenteert zich daarbij als een multifunctioneel landbouwbedrijf. Voor Zonnehoeve betekent deelname aan de landelijke open dag te laten zien, proeven, beleven en ervaren dat biologisch dynamische landbouw echt van deze tijd is. De dag wordt gevuld met verschillende activiteiten voor jong en oud. Tijdens rondleidingen wordt uitgelegd waarom Zonnehoeve op biologisch dynamische wijze wil werken en de verbinding wil maken met verschillende deelondernemingen zoals akkerbouw, veeteelt, tuinderij, bakkerij, webwinkel, natuurbeheer, jeugdzorg en dagbesteding.

In deze tijd vormen verantwoord economisch herstel en maatschappelijke betrokkenheid een leidraad voor ons bestaan op aarde en kunnen we de juiste keuzes maken. Biologisch dynamische landbouw is daarbij een belangrijke, bewuste keuze. De centrale vraag hierbij is hoe we een leefbare planeet doorgeven aan de volgende generatie zodat deze ook de vrijheid heeft haar verantwoordelijkheid te nemen. Hierbij geldt: absolute vrijheid bestaat niet, wel de vrijheid om te kiezen en daarnaar te leven.

Mooiste plekjes: Mijzenpolder

De rubriek ‘Mooiste Plekjes’ besteedt aandacht aan de plekken die lezers het meest kunnen bekoren. Stuur daarom een foto, met vermelding van de plek in Nederland waar deze is genomen, naar redactie@krantvandeaarde. De mooiste foto plaatsen we en jij krijgt een Kaart van de Aarde – goed voor 25 procent korting in talloze restaurants in heel Nederland – van ons kado.

De winnende foto is ditmaal van Eit Klein uit Heiloo. Hij geeft een impressie van de Mijzenpolder, vlakbij het plaatsje Schermerhorn in Noord-Holland. Vogels als de scholekster, de grutto, de tureluur, de kievit, de slobeend en de veldleeuwerik zijn in dit gebied in overvloed te bewonderen. De polder bevat een aantal leuke kanoroutes en is ook makkelijk te bewandelen.

De geschiedenis van de Mijzenpolder staat in het teken van de strijd tegen het oprukkende water en de uitdaging om de polder droog te houden. De zeventiendeeeuwse molens op de foto, gebouwd om met windkracht overtollig water weg te pompen, zijn daar het duidelijke bewijs van. Toch werd de polder in 1889 nog getroffen door een overstroming. Een gevolg van een gebrek aan eensgezindheid bij de verschillende partijen die verantwoordelijk waren voor het onderhoud van de ringdijk om de Mijzenpolder.

Sinds 2007 is de Mijzenpolder een aardkundig monument. Sindsdien is het gebied beschermd tegen nieuwbouw en wordt het waterpeil er hoog gehouden, belangrijk voor het in stand houden van het unieke karakter van dit laagveengebied.

Meer weten? Lees dan het boek ‘De Mijzenpolder: duizend jaar veen en water’ van auteur Dick Mantel.

De Mijzenpolder: duizend jaar veen en water’. Dick Mantel, uitgeverij Verloren, Hilversum; ISBN 90-6550-8449, via boekhandel of info@verloren.nl

18

Catwalk Het trendy katern vol scoops en diepgang in de jungle van groene mode

Kleding van biokatoen, bamboe, gerecycled polyester en hennep wordt steeds gewoner. Ook kringloopwinkels en kledingruilfeesten zijn populairder dan ooit. Maar hoe stijlvol zijn slow fashion, veganistische schoenen, en gerecyclede accessoires nu eigenlijk? De Krant van de Aarde biedt met Catwalk een gids door de jungle van groene mode.

Duurzame mode Ook in komkommertijd doen zich ontwikkelingen voor, die een prominente plek op de voorpagina’s van de kranten verdienen.

Zo is het nieuws dat sociale werkplaatsen in ons land ingrijpende bezuinigingen te wachten staan, bepaald niet rijp voor de vergetelheid.

Door Lynsey Dubbeld

De gesubsidieerde arbeidsvoorzieningen voor mensen met een beperking zijn niet alleen goed voor arbeidsreïntegratie, maar ook voor het milieu én voor modeminnend Nederland.

Zullen de aangekondigde kostenbesparingen de verantwoorde modeproductie in sociale werkplaatsen een halt toe roepen?

Lokale productie, die de ecologische voetafdruk verkleint. Een fatsoenlijke werkplek, die werknemers bovendien een toekomstperspectief biedt. Kleine oplagen die met de hand worden gemaakt. Dat zijn kort gezegd de unique selling points van sociale werkplaatsen, de Nederlandse werkvoorzieningen voor mensen met een zogenoemde ‘ afstand tot de arbeidsmarkt’, zoals visueel of verstandelijk beperkten. Duurzame modebedrijven weten de sociale werkplaatsen steeds vaker te vinden. En dat levert mooie kleding, sieraden, tassen en accessoires op.

Afdankertjes

Het Nederlandse merk Chatoui ontwerpt en verkoopt tassen, sieraden, sjaals, keukenschorten en andere hippe producten die zijn gemaakt van gebruikte materialen. De afdankertjes worden verzameld via kringloop- of inzamelingsbedrijven en via donaties van bedrijven of particulieren. De nieuwe creaties worden in elkaar gezet in sociale

uit sociale werkplaatsen

werkplaatsen in Enschede en Middelburg. ´We kiezen nadrukkelijk voor lokale productie, omdat wij werken met gebruikte en afgedankte materialen uit Nederland. Dan vinden we het niet logisch om dat materiaal te verschepen naar een ver productieland en vervolgens weer terug te laten sturen naar Nederland´, zegt Katja Staring van Chatoui.

Ook reWrap, een jong accessoirelabel dat composteerbare sleeves voor laptops en mobieltjes maakt, kiest uit duurzaamheidsoverwegingen voor de sociale werkplaatsen. ´Wij werken volgens het principe van cradle to cradle en daarom streven we naar 100% sociale productie´, vertelt Erica Bol, die het bedrijf vorig jaar samen met haar broer Juliaan oprichtte. ´Verantwoorde productie kan natuurlijk ook in het buitenland, als de werkomstandigheden goed zijn en er geen kinderhandjes aan te pas komen. Maar het is leuk om verantwoorde productie extra te kunnen benadrukken door werk uit te besteden aan sociale werkplaatsen, waar mensen kans hebben op een volwaardige toekomst in onze maatschappij. Bovendien willen we in Nederland produceren om onze ecologische voetafdruk zo klein mogelijk houden – en dan is de sociale werkplaats een voor de hand liggende optie.´

Enge verhalen

Het kabinet heeft plannen om ingrijpend te bezuinigen op de financiering van sociale werkplaatsen. Volgens berekeningen van het Centraal Planbureau zullen, als de voorgenomen bezuinigingen in de sector doorgaan, over tien jaar nog zo’n 35.000 mensen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen bij de sociale werkvoorziening aan het werk zijn. Nu zijn dat er 100.000. ´Alle enge verhalen over Chinese kinderen die dag en nacht in naaiateliers werken, moedigen mij alleen maar aan om hier mee door te gaan´, reageert Ellen Willink, die de kleding en accessoires van haar duurzame modemerk laat maken in sociale werkplaatsen in Middelburg en Den Haag. ´De mensen op een sociale werkplaats worden goed verzorgd en er is aandacht voor hun problematiek, hoe uiteenlopend die ook is.´Willink, wier ontwerpatelier is gevestigd in Den Bosch, zag al vóór de bezuinigingsplannen van het kabinet dat de sociale werkvoorzieningen het moeilijk hadden. ´Ik merkte dat er ateliers aan het sluiten waren omdat ze te weinig werk hadden. Dat had te maken met de concurrentie uit het buitenland, waar vaak goedkoper wordt geproduceerd.´

Catwalk Ook Chatoui ziet de dreiging van de internationale concurrentie.

Katja Staring: ´Het arbeidsloon in Nederland ligt hoger dan in lagelonenlanden en dat maakt onze producten dus duurder.´

Bijzondere gevallen

De modebedrijven waar Krant van de Aarde mee sprak, denken niet dat de voorgenomen bezuinigingsoperatie hun samenwerking met de sociale werkplaatsen onmiddellijk in gevaar zal brengen. Een echt probleem zou pas ontstaan als de werkvoorzieningen en masse de deuren zouden sluiten of als de bestaande textielafdelingen onbemand zouden raken. Toch houdt het onderwerp de ondernemers bezig. ´Ik zou het verschrikkelijk zonde vinden als er werknemers ontslagen zouden worden’, zegt Katja Staring van Chatoui. ‘Het gaat vaak om bijzondere gevallen, zoals een dove mevrouw, een Surinaamse kleermaker van 61, een ernstig lichamelijk beperkte jongen in een rolstoel, of iemand met een psychiatrisch verleden. Deze mensen zouden anders nooit een normale baan kunnen krijgen en dreigen nu thuis achter de geraniums te belanden.’ Niet alleen werknemers op leeftijd zouden onaangenaam getroffen worden bij bezuinigingsrondes; er werken ook jongeren in de gesubsidieerde arbeidsvoorzieningen. ‘Bij een andere werkplaats waar ik mee werk zijn veel jongeren in dienst die een moeilijke start hebben gehad. Zij leren arbeidsdiscipline en een vak en kunnen zo uiteindelijk een goede positie in de maatschappij bemachtigen. Ik vind dat iedereen recht heeft op werk en we willen in dit land toch dat zoveel mogelijk mensen werken?´ Ellen Willink gelooft dat de sociale werkplaatsen, als tegenhangers van de snelle, fabrieksmatige confectie, in de toekomst hun bestaansrecht behouden. Toch kan er ook ruimte komen voor nieuwe initiatieven.

‘Ik zie al allerlei projecten ontstaan, die zich bezig houden met kledingproductie met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Dit probeer ik nu in Den Bosch voor elkaar te krijgen, waar ik de werknemers ook een opleiding wil bieden.’ Ook reWrap is als gevolg van de dreigende perikelen in de sociale werkplaatsen aan het kijken bij andere ateliers, zoals projecten waar allochtone vrouwen met een taalachterstand een ontmoetingsplek en werkervaringsplaats wordt geboden.

‘Ik zou het verschrikkelijk zonde vinden als er werknemers ontslagen zouden worden’

Schappelijke prijs

Moeten groene fashionista’s zich zorgen maken over de toekomst van mode die wordt gemaakt in sociale werkplaatsen? Erica Bol van reWrap ziet de werkvoorzieningen niet zo snel verdwijnen. ‘Sociale werkplaatsen bieden voor verschillende partijen een mooie manier van werken: voor mensen die er werkervaring opdoen, en voor ondernemers die lokaal willen werken. Dat is een mooie combinatie.’

Voor startende bedrijven kan de sociale werkvoorziening zelfs essentieel zijn, want zij kunnen er voor een schappelijke prijs kleine collecties laten maken. Ellen Willink: ‘Het is bij reguliere fabrieken vaak niet mogelijk om productie te laten uitvoeren in kleine oplages. En áls een confectieatelier het al doet, dan is dat heel erg duur - kleding is dan voor de consument gewoon niet meer te betalen.’ Ook Katja Staring van Chatoui ziet dat starters dankzij het bestaan van sociale werkplaatsen hun onderneming van de grond kunnen tillen. ‘Misschien moeten de werkplaatsen dat zelf ook meer uitdragen. Ze zijn wellicht te bescheiden over hun rol.’

Extra aandacht

Voor duurzame modebedrijven blijft de mogelijkheid om lokaal te produceren een aanlokkelijk perspectief van de sociale werkplaatsen. ‘Het is essentieel

voor het verminderen van de ecologische voetafdruk dat je dichterbij de wereld om je heen staat en begrijpt wat hier speelt. Het belang van het lokale kwaliteitsproduct heeft de toekomst – en dus sociale werkplaatsen ook,’ aldus Erica Bol van reWrap. Katja Staring van Chatoui roemt de persoonlijke benadering van de werkplaatsen. ‘Wij hebben tamelijk bewerkelijke producten, omdat we steeds weer met andere stoffen werken. Dat kost dus nogal wat extra aandacht – en die krijgen we gelukkig ook van onze productiepartners.’

Foto: Nicolien van den Brom

19

Panir, een heerlijke vleesvervanger nu ook van schapenmelk!

Panir de perfecte vleesvervanger: • is een unieke kaassoort gemaakt van biologische melk en citroenzuur.

• smelt niet en kan worden gebakken, gefrituurd of gegrild.

• heeft een romige en neutrale smaak, kinderen zijn er gek op.

• is zuiver, voedzaam en makkelijk te bereiden.

Heilige Koe panir van koemelk

Heilige Schaap panir van schapenmelk

Te koop bij uw natuurvoedingswinkel.

Zie ook www.panir.nl voor recepten.

20

Catwalk

lang leve gerecycled polyester?

H&M’s Conscious Collection:

Sinds 14 april 2011 ligt de Conscious Collection van H&M in de winkels. Is dat breaking news, of een bericht dat alleen in komkommertijd de pagina’s van de Krant van de Aarde haalt? Het is in ieder geval opmerkelijk dat bij de Zweedse keten voor het eerst een doorlopend assortiment verantwoorde kleding in de schappen hangt.

En minstens zo vermeldenswaardig is dat in de Conscious Collection niet alleen het inmiddels alom bekende biokatoen figureert, maar ook gerecycled polyester. Wordt het grootschalig hergebruik van deze synthetische stof misschien wel de toekomst van groene mode?

Door Lynsey Dubbeld

Hoewel H&M niet bepaald bekend staat als voorvechter van maatschappelijk verantwoord ondernemen, verschijnen er wel steeds meer kledingstukken van verantwoord textiel in de winkels van de Zweedse modegigant.

Het bedrijf streeft er bijvoorbeeld naar om tot 2013 het gebruik van biologisch katoen met 50 procent per jaar te vergroten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Conscious Collection mode-items van biokatoen bevat. Daarnaast is bij H&M onder andere ecologische wol, biologisch linnen en – vooral in de Conscious Collection – een heleboel gerecycled polyester te vinden.

Daarmee onderscheidt H&M zich van andere grote ketens, zoals C&A en Walmart, die in hun duurzame collecties vooral gebruik maken van biologisch katoen.

Imagoprobleem

Terwijl stoffen zoals katoen, linnen en wol bekend staan als natuurlijk en comfortabel, kampt polyester met een imagoprobleem. Maar anno 2011 is het beeld van stug, slecht ademend, goedkoop ogend polyester zeker niet terecht: inmiddels zijn er volop soepele, vochtafdrijvende, ademende varianten op de markt. En door polyester, dat zich makkelijk laat verven, een spetterende kleur te geven, kan de stof ook nog eens een trendy uitstraling krijgen.

Over het modieuze gehalte van polyester – of dat nu gerecycled is of niet – hoeven we ons dus geen zorgen te maken. Hoe zit het dan met de milieuaspecten? Recycling klinkt natuurlijk

Beeld: H&M

groen, maar polyester is en blijft een synthetisch materiaal: het textiel wordt gemaakt van benzeen, dat wordt gewonnen uit ruwe olie. Toch is dit niet per definitie milieuonvriendelijker dan materialen zoals zijde of katoen, want de productie van dat soort natuurlijke stoffen brengt veel watergebruik en pesticiden met zich. Bovendien heeft polyester als belangrijk voordeel dat het – in tegenstelling tot bijvoorbeeld wol – tamelijk onverslijtbaar is.

En het behoeft geen betoog dat sterke stoffen de levensduur – en dus de duurzaamheid – van kleding verlengen.

De ratio van recycling

Milieu Centraal, de onafhankelijke voorlichtingsorganisatie die praktische adviezen geeft over milieu en energie, adviseert niet voor niets om als het even kan te kiezen voor kleding van gerecycled materiaal. De ratio hierachter is als volgt. Hoe langer een kledingstuk meegaat, over hoe meer tijd de milieubelasting van de productie wordt uitgesmeerd. Relatief neemt de milieubelasting van een kledingstuk dus af naarmate het langer meegaat. ‘Kies vaker tweedehands kleding, of kleding gemaakt van gerecycled materiaal’ staat dan ook in het rijtje tips voor milieuvriendelijke kleding.

Goed bezig

Als we afgaan op de informatie van Milieu Centraal, dan is kleding van gerecycled polyester waarschijnlijk milieuvriendelijker dan het aloude katoen. Over de meeste kledingmaterialen (zoals zijde, katoen, wol en viscose) is volgens Milieu Centraal te weinig informatie beschikbaar om

ze onderling te vergelijken. Maar niet-biologisch katoen is in ieder geval minder milieuvriendelijk dan andere populaire textielsoorten. Wat dat betreft is H&M met gerecycled polyester wat je noemt ‘goed bezig’.

Puma klimaatneutraal

Misschien is nog wel het meest baanbrekende aan de Conscious Collection dat een grote speler in de mode-industrie zich expliciet en concreet duurzaambewust toont. Daarmee groeit de kans dat ook andere internationale modebedrijven hun collecties groener gaan maken. Is het toeval dat Puma al heeft aangekondigd klimaatneutraal te gaan produceren en dat C&A bij herhaling onderstreept de grootste afnemer van biokatoen ter wereld te zijn?

Het belangrijkste dat ontbreekt bij dit soort initiatieven is dat fast fashion items van lage kwaliteit worden vervangen door hoogwaardige klassiekers. Want kleding met een lang leven is niet alleen een kwestie van hergebruik van stoffen, maar ook van sterke ontwerpen en slijtvaste creaties die we kunnen koesteren.

21

Catwalk

Serie: Hoe krijg ik een groene garderobe?

Little green bag voor vrouw én man zeventiende eeuw ontbraken binnenzakken in kledingstukken, waardoor tassen voor mannen nuttige gebruiksvoorwerpen waren. Daarnaast waren de rijkversierde beugeltassen, die werden gemaakt van leer en afgewerkt met zilver, voor het sterke geslacht een statussymbool.

Iedereen die wel eens in Tassenmuseum Hendrikje of de PC Hooftstraat in Amsterdam komt, zal beseffen dat de tas anno 2011 toch vooral tot het domein van de vrouw behoort. Dat de it-bag – het onbetaalbare modeitem dat gedurende een seizoen of jaar geldt als de ultieme must-have voor fashionista’s – uitsluitend bungelt aan de arm van (rijke, beroemde) vrouwen, spreekt boekdelen.

Oprah Winfrey

Voor tassen van duurzame makelij is een bovengemiddeld budget gelukkig helemaal geen vereiste. Milieuvriendelijke, opvouwbare tassen zoals van Envirosax of CarryEco kosten nog geen tientje. Wie wat chiquer met de boodschappen over straat wil, kan terecht bij onder andere het Spaanse label Skunkfunk, dat verantwoorde materialen gebruikt zoals biokatoen, bamboe, sojavezel en gerecycled polyester. En het Finse textielmerk Saana ja Olli presenteert deze zomer een collectie vol praktische tassen van hennep, een natuurlijk materiaal dat bekend staat om zijn ijzersterke eigenschappen.

Er is dan ook geen enkele reden meer om met de bekende linnen schoudertas naar de supermarkt of natuurvoedingswinkel te gaan. De extra grote boodschappentas van Gethipgetgreen prijkt zelfs aan de arm van Oprah Winfrey. En dat is mooi voor het milieu, want Gethipgetgreen maakt wasbare, sterke tassen die kunnen worden gerecycled.

Tassenontwerpers bekommeren zich niet alleen om de milieuaspecten van hun producten, maar ook om fair trade. Zo laat AuraQue, het label van de jonge Engelse ontwerpster Laura Queening, alle modeaccessoires met de hand maken in een Nepalese fabriek die mensen met een handicap in dienst heeft. Dankzij hun werk voor AuraQue zijn de werknemers in staat om een inkomen te verdienen en hun gezinnen te onderhouden.

AuraQue maakt naar eigen zeggen zoveel mogelijk gebruik van lokaal beschikbare materialen, zoals handgeweven katoen, bananengaren en buffelleer.

Bananengaren is een natuurproduct dat wordt gemaakt uit het afval van de bananenteelt in Zuid-Nepal. En hoewel leer nauwelijks duurzaam te noemen is, doet AuraQue wel haar best om dierenleed te sparen: er wordt uitsluitend buffelleer gebruikt dat een bijproduct van de voedingsindustrie is.

etgr h ip g Get Shop

Bananengaren en buffelleer

WIN - WIN - WIN - WIN - WIN Krant van de Aarde mag van webwinkel watMooi een Gethipgetgreen shopper weggeven!

Wil je kans maken op deze groene musthave? Mail dan uiterlijk 15 juli het antwoord op de volgende vraag naar prijsvraag@ krantvandeaarde.nl. Hoe heet de oprichtster van Gethipgetgreen? Vermeld als onderwerp ‘watMooi tas’ en vergeet niet in de e-mail je naam en adresgegevens te zetten.

WIN - WIN - WIN - WIN - WIN Het antwoord op de vorige prijsvraag (‘van welke boomsoort zijn de sokken van g=9.8 gemaakt?’) is dennenbomen.

De sokken zijn gewonnen door Kees Stegenga uit Nijmegen.

Goede sier

Er is goed nieuws voor de heren, want net als vroeger kunnen zij goede sier maken met een chique tas. Ook in een uiterst verantwoorde variant. Zo biedt reWRAP heuse cradle to cradle sleeves voor laptops, iPads en mobiele telefoons. Het merk is ontwikkeld in Nederland, wordt hier gemaakt in sociale werkplaatsen en maakt gebruik van duurzame materialen zoals ecologische wol en biokatoen.

Misschien wel het meest bijzondere is dat alle gebruikte textiel bij contact met

compost volledig zal opgaan in de natuur.

Tegelijkertijd is een reWRAP in het dagelijks gebruik onverwoestbaar.

Op onze met plastic overladen planeet zijn stevige tassen geen overbodige luxe.

Alleen al in Nederland worden gemiddeld meer dan een miljard plastic tassen per jaar gebruikt. Met alle mooie, groene tassen kan dat toch wel een beetje minder?

Tassen van Skunkfunk.

De tas was vroeger bij uitstek een accessoire voor mannen. Tot de

per

Door Lynsey Dubbeld

van

Het stereotype beeld van verantwoorde kleding is geen fraai plaatje.

Duurzame outfits roepen associaties op van linnen tasjes met activistische leuzen, vormeloze wollen truien, sneue korte broeken, geitenwollen sokken en onappetijtelijke sandalen. In de serie ‘Hoe krijg ik een groene garderobe?’ laat de Krant van de Aarde zien dat er volop milieuvriendelijke must-haves zijn.

Deze keer: tassen.

een

(deel 5)

22

Kaart van de Aarde

Lezersaanbiedingen Lezers van de Krant vd Aarde ontvangen een scala aan mooie duurzame voordelen. Abonnees ontvangen altijd 25% korting bij meer dan 1000 (!) restaurants. Verder 2 tot 5% korting bij EkoPlaza op al uw boodschappen. Korting op groene energie van Greenchoice en nog veel meer.

Zie ook: www.kaartvandeaarde.nl Voor slechts â‚Ź19,95 (rek nr. 617736146 t.n.v. Stichting Dag van de Aarde) steunt u ons en kunt u niet alleen nu, maar het hele jaar gebruik maken van de kortingen.

Advertentie Botanical Beauty 98x68_II.pdf 1 24-5-2011 17:45:16

Botanical Beauty

HUIDVERZORGING 100% natuurzuivere producten geneeskrachtig antibacterieel hypoallergeen parfumvrij pure verwennerij

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Live Rozen

your beautiful

Lavendel

Calendula

Life Eucalyptus

Antwoord prijsvraag: Goudsbloem De DRIE prijswinnaars staan op botanicalbeauty.nl

MAIL & WIN actie Wil jij deze handige lunchbox van de Gezonde & Natuurlijke Keuken winnen? Lees De krant van de Aarde goed door en mail je antwoord op de volgende vraag naar prijsvraag@krantvandeaarde.nl

Hoeveel (onder) soorten kent de asperge ongeveer?

Het goede antwoord op de vraag in de vorige Krant van de Aarde was: De vuistregel van Dieta Mediterranea is: 2x vis, 2x vlees en 2 keer peulvruchten per week.

Het boek Dieta Mediteranea is gewonnen door Mieke Ridder uit Den Haag.

Abonnees van de Krant vd Aarde ontvangen 25% korting bij meer dan 1000 restaurants plus 2 tot 5% korting bij EkoPlaza!

Op de agenda

COLOFON

De Krant van de Aarde is een uitgave van de Stichting Dag van de Aarde. De Stichting wil samen met partners uit de natuurvoedingsbranche mensen aanzetten tot een gezonde en duurzame leefwijze. Verder werkt de Stichting samen met universiteiten, (semi)overheden en goede doelen. © 2011 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@dagvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma, voorzitter, uitgever Jos Huijser, penningmeester Frans van der Beek, secretaris Redactie Afran Groenewoud, hoofdredacteur afran.groenewoud@krantvandeaarde.nl M: 06-53345880 Frans van der Beek, Tom van der Beek, L ynsey Dubbeld, Moniek Verstegen, Renske de Zwart Contact: redactie@krantvandeaarde.nl Eindredactie: Petra van der Veer Columnisten Tinkebell Gerda Verburg Aan dit nummer werkten mee Ben Deiman, Babette Elise, Michelle Jonker, Arla Krikke, WatMooi Cover: Babette Elise Content partners Stichting Demeter Greenpeace Distributiepartners Udea BV, EkoPlaza Groep BV, Natudis Nederland BV, Estafette Associatie CV Vormgeving & Opmaak insight-design.nl | Celina Koekenbier Advertentieverkoop Bureau Sjoerdsma, Peter Sjoerdsma W.A. Scholtenlaan 47, 6865 VV Doorwerth T: 026-3817658, info@bureau-sjoerdsma.nl Distributie: Via de natuurvoedingswinkels. Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

Scholiereneditie: De scholiereneditie, Het KVDA Magazine, wordt uitgereikt in de les aan HAVO-VWO scholieren uit de bovenbouw.

Oplage 75.000.

Abonnementen: Je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’.

Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom. www.krantvandeaarde.nl

23

IN DE VOLGENDE Summer in the City.

Wat doen de ‘thuisblijvers’ deze zomer?

Nieuwe katern: Groene Horizon biedt inzicht in de wereld – en het toekomstperspectief – van het bewuste reizen Slumtoerisme: even vanuit het all-in resortverblijf de sloppenwijk in

OP DE AGENDA Lekker naar de boer!

Op 18 en 19 juni hebben tweehonderd biologische boeren en tuinders in heel Nederland open dagen. Dan kun je met eigen ogen zien, voelen, ruiken, proeven en beleven wat de meerwaarde is van biologische boerenen tuindersbedrijven. Kijk op www.lekkernaardeboer.nl voor meer info.

Warme ideeën voor een koelere planeet

Cool Globes is een gratis tentoonstelling, ontworpen om het bewustzijn voor oplossingen voor klimaatverandering te vergroten. Vanaf 7 juni tot eind september kun je je op het Westergasterrein in Amsterdam laten informeren over duurzaamheid, energiebesparing, het milieu en educatie over deze onderwerpen. Meer info vind je op www.coolglobes.nl

UPgreat your life

Dat is dit jaar het thema van het Open Up Festival, dat plaatsvindt van 8 tot en met 13 augustus in Baarlo (Limburg). Een hele week kun je kamperen en deelnemen aan onder andere dans-, yoga- en meditatieworkshops. Er is ook een speciaal kinderprogramma.

Meer info op www.unitedpositivity.nl/

GET 2011

The Green Energy Transition (GET) is het grootste en meest gevarieerde duurzaamheids- evenement dat ooit op de Universiteit van Amsterdam heeft plaatsgevonden. Op zaterdag 25 juni kun je op de Oudemanhuispoort 4 in de hoofdstad deelnemen aan een uitgebreid programma vol sprekers, workshops, tours, markt en muziek. Meer info? www.get2011.org. Niet alleen voor studenten, iedereen is van harte welkom.

Meer informatie over deze activiteiten?

Scan de QR-codes met je mobiele telefoon en ga direct naar de website.

Foto’s komkommertijd: Babette Elise

kwark Kwark zoals kwark bedoeld is!

Rijk en vol van smaak.

Verkrijgbaar in de biologische speciaalzaak!

ZZ Kr vd Aarde 0311-Kwark-6900.i1 1

15-03-2011 10:01:39