Krant van de Aarde 2012-06

VOEDING & GEZONDHEID / REIZEN & RECREATIE / WONEN & LEVEN / MODE & CULTUUR / NATUUR & MILIEU

GRATIS Jaargang 7 winter 2012 - 2013

DUU VOO RZAM E RDE L

Warm je op met

EN Zie p agina 22

weldadige wintergroenten Misleidende labels:

fake fur blijkt echt bont

Zuid-Tirol

zalf voor de ziel

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl

ADVERTENTIE

Teka Kappers, Zonnehoeve, Zeewolde (Flevoland)

Nieuw in het Zuiver Zuivel assortiment!

Chocoladevla 0,5 liter

Vanillevla 0,5 liter

Eko gezouten roomboter

Vanillevla 1 liter

Magere Yomio 1 liter

Heerlijk op brood, om mee te koken of bakken!

www.zuiverzuivel.nl ZZ KrvdAarde 1212 nwe prod 7311.indd 1

04-12-12 15:10

ADVERTENTIE

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren on TonZ doet o lie r e i H erk torf rad ia ar zijn w a b t h onzic

“Een prima besteding van spaargeld.

Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt een prettiger huis op de koop toe.”

“Het verschil is direct merkbaar.

Hadden we dat maar eerder gedaan.”

TONZON isolatie, isoleren als een Thermosfles TONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosflesprincipe.

U kunt met TONZON zeer hoge isolatiewaardes halen. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuwbouw en ook een ‘TONZON‘ zolder blijft in de zomer koeler dan een zolder in een standaard nieuwbouwhuis. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.

Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie van TONZON Veel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaangenaam koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te verhelpen met TONZON Thermoskussens. Ook bij vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn geïsoleerd, kunt u met deze een unieke Nederlandse uitvinding uw vloer extra isoleren en genieten van een nog fijner binnenklimaat.

Extra kostenbesparend Een van de bijzondere eigenschappen van het Thermoskussen is dat de vloer nog warmer wordt dan de lucht erboven. Het systeem bespaart mede daarom veel meer energie dan een gewone vloerisolatie. Bij de bepaling van het energielabel telt het

Voor Koud en klam

Na Warm en droog

met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee. Deze waarde is fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw worden gebruikt.

Gezondheid binnenmilieu De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft een positief effect op de gezondheid van het binnenmilieu, dat in veel woningen nog zeer te wensen overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4.

Voor een samenvatting van enkele afleveringen kijk op www.TONZON.nl/tv.

Direct zien hoe het werkt?

Scan de code en bekijk de filmpjes.

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk Een radiator straalt nu nog naar twee kanten.

Niet alleen naar de kamer maar ook naar de muur daarachter. Dat laatste is jammer, want veel warmte gaat zo onbenut verloren.

TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld om dit probleem op een slimme en elegante manier te lossen. Niet zoals vroeger met een folie op de muur, maar met een folie die op de achterkant van de radiator zelf wordt aangebracht. Bekijk het filmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Snel terugverdienen met radiatorfolie TONZON radiatorfolie is de makkelijkste manier om energie te besparen en voor het milieu de meest effectieve. De energie die nodig is voor de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Infraroodfoto van jaren 30 woning met erker.

Waarom zouden we buitenmuren zo intensief opwarmen?

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

Wilt u meer weten over Tonzon isolaties?

Bezoek onze website www.tonzon.nl en bekijk de video’s op YouTube kanaal TONZONHR. Voor onafhankelijke klantreacties, kijk op onze website www.tonzon.nl > klantreacties.

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

ADVERTENTIE

natural shampoo & conditioner

this pr od

is 100% para uct

ied organic e rtif

paraben e n fre be

with ce

acts xtr

Ecocert gecertificeerde shampoos & conditioners De woorden schoon, puur, zacht, ambachtelijk, duurzaam en biologisch zijn allemaal nauw verbonden met onze nieuwe Ecocert gecertificeerde Natural Shampoos & Conditioners. Een bijzondere serie met mild reinigende, niet irriterende shampoos die 100% vrij zijn van Lauryl & Laureth Sulfaten en rijk voedende natuurzuivere conditioners voor een optimale verzorging van het haar. De Hairwonder Natural Shampoos & Conditioners zijn verrijkt met tot maar liefst 13 gecertificeerd biologische ingrediënten, biologisch afbreekbaar en vrij van Parabenen. Voor natuurlijk schoon, gezond en glanzend haar!

Ecocert Ecocert is de eerste certificerende organisatie die standaarden heeft ontwikkeld voor natuurlijke en biologische cosmetica. Met trots kunnen we melden dat alle Hairwonder Natural Shampoos & Conditioners 100% Ecocert gecertificeerd zijn. Voor meer informatie over Ecocert zie http://cosmetics.ecocert.com.

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.hairwonder.com

Hairwonder, een verademing voor je haar!

369P_adv_shamp_cond_krant_vd_aarde.indd 1

21-12-12 09:52

5 Jaargang 7 winter 2012/2013

INHOUD Duurzaam7 ondernemen8

18

Nieuws op z’n Frans

Mozambique maakt meer mogelijk

10 Wintergroenten 12 Demeter 14 Smakelijk!

26

12 Toerisme 16 17 19 22 23

Tuin

Voelen dat je leeft

25 Winkel uitgelicht 26 Colofon 27 Agenda 27 Landschap

De mooiste plekjes van Nederland

Gadgets Toerisme

Lezersaanbiedingen Mode

16 21

17

6

Lekker, biologisch én eerlijk: de Rit Chocolade Voor haar verrukkelijke chocolade gebruikt de Rit alleen de beste biologische cacaobonen, afkomstig van kleinschalige fairtrade boerencoöperaties van over de hele wereld. Uniek aan de repen is dat de ingrediënten in hun puurste vorm worden gebruikt en dat er geen aroma’s en andere hulpstoffen worden toegevoegd. En dat proeft u! De repen zijn heerlijk zacht en smelten echt weg op uw tong. Bovendien worden onze repen bereid bij een topfabrikant uit Zwitserland, het land dat bekend staat om haar chocolade. Gaat u voor de Romige melkchocolade, de Pure chocolade Ecuador of de Pure chocolade met hazelnoten? Er zijn maar liefst zeven varianten en ze zijn allemaal fairtrade én 100% biologisch én ook nog eens onweerstaanbaar lekker!

Tip voor de feestdagen!

Ook onweerstaanbaar lekker zijn de ‘Story Telling Pralines’ van de Rit. Acht luxe bonbons in een doosje met elk hun eigen herkomst en unieke verhaal. Lekker om voor uzelf te houden, maar ook minstens zo leuk om cadeau te geven. Dat is genieten met een goed gevoel!

De Rit chocolade: eerlijk betaald en gemaakt, heerlijk zacht en intens van smaak.

ADVERTENTIE

io

b % 0 0

ch

is log

1

100% biologisch

Probeer nu de 2 nieuwste smaken van Ekoland Puur Sap! 100% Puur Sap, versgeperst en van nature troebel. www.ekoland.eu

Nieuws

7

Nieuws op z’n Frans

Redacteur Frans van der Beek geeft zijn visie op wereldwijd duurzaam nieuws.

Drinkt allen

chocolademelk!

Chapeau voor Silvio

Silvio Kramer is biologiedocent op het Scheldemond College in Vlissingen. Met de vmbo- leerlingen van zijn school is hij insecten gaan bereiden.

Deze werden geserveerd aan de leerlingen en docenten. Dit alles in het kader van duurzaamheid en het milieu. Dat is nog eens innovatief lesgeven, en mag als voorbeeld dienen voor andere docenten die het aandurven te experimenteren. Het eten van insecten kan de voedselcrisis oplossen, dus chapeau voor Silvio! Hij is een groene held.

Even 58 miljard reserveren Worden de Grieken met uitsterven bedreigd? Ik denk dat het wel meevalt. Dat geldt niet voor talrijke diersoorten die op het punt staan voorgoed van de planeet te verdwijnen. We geven wel miljarden aan Griekenland, maar zijn nogal zuinig als het om de biodiversiteit gaat. Wetenschappers hebben uitgerekend dat het 58 miljard euro per jaar kost om de leefgebieden van bedreigde dieren te beschermen. Geen fooitje, maar dat bedrag is slechts een vijfde van het geld dat we wereldwijd aan frisdrank uitgeven. Dat geeft te denken.

Nooit meer paffen

dankzij Barça Mocht je nog verslaafd zijn aan de peuk, zoek dan op internet de i-coach van FC Barcelona. ‘Quit Smoking with Barça’ is een gratis online programma en mobiele app met op maat gesneden ondersteuning en hulp door Barça-spelers, coaches en staf.

De campagne is gebaseerd op een wetenschappelijk onderbouwde methode om mensen die van het leven en van voetbal houden te helpen om voorgoed te stoppen met roken. Carles Puyol, Andres Iniesta, Victor Valdes en Xavi geven advies. Ook clubpresident Sandro Rosell en coach Tito Villanova steunen de (aanstaande) ex-rokers met tips.

FairPhone komt eraan!

Vier redenen om meer chocolademelk te drinken: 1. De hoeveelheid antioxidanten in warme chocolademelk is bijna twee keer zo groot als in rode wijn. Daarnaast is de concentratie twee tot drie keer sterker dan in groene thee en zelfs vier tot vijf keer sterker dan in zwarte thee.

2. Je denkt beter. De bloedstroom wordt versneld en er gaat meer zuurstof naar de hersenen.

3. De flavonoïden (organische en stikstofvrije verbindingen) in warme chocolademelk helpen de doorbloeding te verbeteren, verlagen de bloeddruk en verbeteren de gezondheid van het hart.

4. Een kop warme cacao bevat veel minder vet dan een gewone reep.

Als je van plan bent in het nieuwe jaar een verse smartphone aan te schaffen, wacht dan nog even als je het fair wilt doen. Halverwege 2013 komen de eerste FairPhones op de markt. Het concept is afkomstig van Bas van Abel en hij won er de ASN Wereldprijs mee, genoemd naar de gelijknamige bank. Een telefoon gemaakt van eerlijke grondstoffen is geen sinecure, want er zitten wel dertig componenten in, veelal afkomstig uit Afrikaanse mijnen. Het mobieltje is knap vervuilend en daarom wacht de FairPhone een veelbelovende toekomst.

Kun je eindelijk bellen met een schoon geweten.

De Groene Kist is gemoedsrust Muziek beter Doodgaan is niet zo duurzaam, want cremeren is niet groen, maar asgrauw. Dat wil Peter Samson van GreenCoffins met enkele medestanders veranderen.

Daarom komt hij binnen afzienbare tijd met de website www.gastvrijcremeren.nl waarop aangeven zal worden welke crematoria in Nederland technisch in staat zijn tot het cremeren van ondermeer duurzame uitvaartkisten, manden en wades.

Er is nogal wat gaande op dit gebied in de uitvaartindustrie en daar willen we natuurlijk meer van weten. Dat gebeurt in een volgende editie van de KvdA in een interview met Samson. Dit in een nieuwe serie over gewetensvolle, sociale en groene ondernemers.

dan seks?

In een onderzoek in opdracht van de muziekdatabase Spotify vroeg een Engelse psycholoog mensen welke liedjes ze beter vonden dan seks. Eén op de drie vond ‘Bohemian Rhapsody’ van Queen de absolute nummer één. ‘Sex on Fire’ van Kings of Leon staat op twee, en ‘Angels’ van Robbie Williams op drie. Tijdens het luisteren bouwen we een verwachting op over hoe muziek verder gaat. Als de muziek tegen die verwachtingen ingaat en een andere wending neemt, wordt onze emotionele reactie positief. Het zijn vooral de onverwachte wendingen die sterke gevoelens oproepen, meent de zielenknijper. Mee eens?

8

Duurzaam ondernemen

Mozambique maakt meer mogelijk Tekst Frans van der Beek | Foto’s Mees van Deth

Mozambique was even in het nieuws toen onze kroonprins er met zijn charmante echtgenote wilde neerstrijken. Door de publieke opinie kwam dat er uiteindelijk niet van. Maar het Afrikaanse land -met een kustlijn van 2665 kilometer aan de Indische Oceaan- is wel degelijk een optie voor Nederlanders. Sociaal entrepreneur Mees van Deth weet er alles van.

Mees van Deth was een gereputeerd cameraman die alle windstreken van de aarde bereisde voor zijn reportages. Toen hij met de toenmalige minister van Ontwikkelingshulp Eveline Herfkens Mozambique bezocht, werd dat een keerpunt in zijn leven. Van Deth was op slag verliefd op het land. Hij besloot zijn camerawerk te verruilen voor een bestaan in de tropische zon. Samen met zijn vriendin, schrijfster Lisa St. Aubin de Terán, bouwde hij er letterlijk aan een nieuw bestaan. Zij verbaasden zich over de veerkracht van het vriendelijke volk dat zich na een barbaarse burgeroorlog weer oprichtte.

‘De mensen hebben ondraaglijk geleden’, vertelt St. Aubin de Terán. ‘Er werden kindsoldaten geronseld, die werden gedwongen hun ouders te vermoorden.

Dat is nog maar één voorbeeld van de verschrikkingen. Daarom keert de bevolking zich nu demonstratief af van geweld. Als er ergens ruzie is, en dat dreigt te ontsporen, spring er iemand tussen om de boel te sussen. De mensen willen geen bloed meer zien. Daarom is het er uitzonderlijk veilig, ondanks de armoede die het land nog steeds teistert.’

Microkrediet

Het stel, dat nu zes en half jaar in Mozambique verblijft, besloot een ontwikkelingsproject op te zetten via een stichting die de professionalisering van de bevolking bevordert. Zij bouwen er huizen en hotels, St. Aubin de Terán geeft er les in toerisme, en met behulp van microkrediet krijgen de minstbedeelden de kans zich te verheffen tot de middenklasse. Alle activiteiten hebben tot doel mensen op te leiden, ze aan het werk te krijgen, en zo hun leefomstandigheden te verbeteren. Iedere investering moet een spin-off betekenen voor de gemeenschap. ‘Het gaat goed met de economie in Mozambique’, zegt Mees van Deth. ‘Die stijgt met 7.4 procent per jaar. Daarom is er behoefte aan van

alles. Iedereen die hier iets wil beginnen, heeft alle ruimte en talloze mogelijkheden. Zo hebben we een nieuw bedrijf opgezet onder de naam Barefoot Business. Dat adviseert jonge ondernemers bij het opzetten en uitbreiden van een onderneming. De adviseurs zijn onder andere gepensioneerde zakenmensen die hier een tijdje hun kennis delen.

Er is een social venture enterprise opgericht waarbij donateurs een bedrag in een fonds kunnen storten om starters te helpen. Alle winst wordt opnieuw geïnvesteerd in deze onderneming. Dat levert een rendement op van 14 procent, want ik verwacht van niemand dat men zoiets gratis en voor niets doet.

Ontwikkelingsgeld in een bodemloze put stoppen is zinloos. “Trade, not aid” is het motto. De Wereldbank heeft vastgesteld dat Afrika in staat is om zichzelf te voeden als boeren hun producten ook naar andere landen kunnen exporteren.’

Dat heeft opmerkelijke gevolgen. Zo trekken bijvoorbeeld werkloze Portugezen naar Mozambique om daar aan de slag te gaan. De nazaten van de voormalige kolonisten en uitbuiters worden er zonder rancune ontvangen. Het is een new frontier, waar gelukzoekers zichzelf en de samenleving een goede dienst kunnen bewijzen. ‘Er is hier niets en er kan van alles, zolang de Mozambikanen er ook van profiteren’, zegt Van Deth.

Luxueuze villa’s

De mensen zijn er vriendelijk en vrolijk. Het leven is er goedkoop en gemakkelijk. Daarom was het voor het tweetal geen probleem om de eerste twee jaar van hun verblijf in een tent op het strand te bivakkeren. Intussen knapte Van Deth er een ruïne van een kasteel op tot een fraaie woning. ‘Er zijn hier nog veel vervallen villa’s met dikke muren die op renovatie wachten.’

Ook bouwde hij een klein hotel als startpunt voor een veel groter project om toeristen te trekken. Er

Duurzaam ondernemen

9

liggen plannen klaar voor een golfterrein, een spa en sauna, evenals bouwtekeningen voor luxueuze villa’s aan de paradijselijke kuststrook. De Amsterdamse architect Cees Dam ontwierp de villa’s geheel in de couleur locale van de omgeving. Wat de prins van Oranje onmogelijk werd gemaakt, is nu een glansrijke optie voor wie van het goede leven in Mozambique wil genieten, en daarmee tegelijkertijd de levensstandaard van de bevolking verhoogt.

In het voorjaar van 2013 wordt in Amsterdam een symposium georganiseerd voor wie geïnteresseerd is in kansen in de sfeer van vastgoed, toerisme en investeringen in het gebied. Mees van Deth: ‘De overheid is bijzonder soepel bij het verstrekken van vergunningen als dat de bevolking helpt. Als hier bijvoorbeeld een luxe strandvilla wordt gebouwd, komen er ook vijf huisjes voor de inwoners. Zo komt alles uiteindelijk overeind. Veel kinderen gaan nog niet naar school. Onderwijs is een voorwaarde voor ontwikkeling, dus ook daar wordt aan gewerkt.

Iedereen die hier op vrijwillige basis les wil komen geven is welkom. Kortom: volop kansen voor iedereen. Dat is in een tijd van crisis een schitterende optie om wat je leven, en dat van anderen, te maken.’

Mozambique herrijst uit zijn koloniale as Op weg naar India ontdekte de Portugees Vasco da Gama in 1498 Mozambique. De Portugezen raakten geïnteresseerd in het goud en ivoor uit het binnenland. Niet lang daarna kwamen er kleine handelsposten met een militair garnizoen.

De dekolonisatie in de tweede helft van de 20-ste eeuw verliep gewelddadig. De Mozambikanen hadden het slecht onder het koloniale systeem. Ze moesten toezien hoe de Portugezen hun rijkdommen stalen. De vruchtbaarste grond was in bezit van de blanke boeren; voor de Mozambikanen bleven de kleine stukken over.

Er werden verzetsgroepen gevormd. Het bevrijdingsfront Frelimo voerde tien jaar oorlog tegen de Portugezen. Na de Anjerrevolutie in 1974 verlieten

de Portugezen het land vrijwel van de ene op de andere dag. Op 25 juni 1975 werd de onafhankelijke Republiek Mozambique werd uitgeroepen.

De marxistisch georiënteerde Frelimo richtte zich op de DDR en de Sovjet-Unie voor economische en ideologische steun. Binnenslands probeerde ze Mozambique te veranderen in een volksrepubliek. Frelimo werd zelf geconfronteerd met de verzetsbeweging Renamo. Deze beweging werd gesteund door het toenmalige Rhodesië, Zuid-Afrika en, indirect, door de Verenigde Staten. Renamo brandde velden plat en viel bevoorradingstransporten aan. Ook de droogte van 1983 had een verwoestend effect. Tegen het eind van de jaren tachtig was de hoofdstad Maputo veranderd in één grote smerige ruïne. De Russische president Gorbatsjov liet Frelimo weten dat hij het regime niet

langer zou steunen. Hij vond dat de Sovjet-Unie recht had op een soort betaling, dus namen de Russen bij hun vertrek het weinige vee dat de burgeroorlog had overleefd mee.

Frelimo stond nu alleen en had geen andere keus dan in te binden. In 1990 verwierp de beweging haar marxistische ideologie, waarop Zuid-Afrika zijn steun aan Renamo introk. Beide zijden sloten na jarenlange bemiddeling door de rooms-katholieke orde Sant’ Egidio in 1992 een vredesakkoord. In 1994 vonden nieuwe verkiezingen plaats.

Joaquim Chissano trad naar voren als nieuwe president. Hij had echter een zware taak: het land wordt geteisterd door droogte, cyclonen, en miljoenen landmijnen die nog altijd in het gebied aanwezig zijn.

10

Smakelijk!

Jongens van de

gestampte pot

Tekst en foto’s Renske de Zwart

We eten in de winter graag stamppot. Hét symbool van de Oudhollandse keuken: eenvoudig, doch voedzaam. Een greep uit de vele varianten.

Vroeger aten we stamppot omdat er stevige kost op tafel moest komen. Er werd hard gewerkt en tijdens de koude wintermaanden moest het eten voedend en vullend zijn. Stevige kost met aardappelen, groenten en vlees die vaak in één pan werd gemaakt. Gasfornuizen met meerdere pitten waren er nog niet en brandstof was schaars. Alles werd in dezelfde pan gekookt en zo ontstond min of meer uit nood geboren de stamppot. Maar het bleek een succesnummer dat inmiddels een prominente plek heeft veroverd in de Nederlandse eetcultuur.

Een goede stamppot wordt gemaakt met kruimige aardappelen. Soms wordt eerst de puree gemaakt en worden er rauwe groenten, andijvie, raapsteel of postelein, door geroerd. Of de groenten worden voorgekookt om ze vervolgens aan de puree toe te voegen, zoals bij zuurkool- of spinaziestamppot.

Maar meestal gaan de groenten en aardappelen samen in de pan om daarna met een klont boter en een scheut melk tot stamppot te worden gestampt.

Worst, spekjes of stoofvlees zijn van oudsher de smaakmakers, maar niet noodzakelijk. Mosterd wel!

Stamppot rauwe andijvie Stamppot boerenkool Gaargekookte aardappelen worden tot puree gestampt; daar wordt fijngesneden rauwe andijvie door geroerd totdat de andijvie licht slinkt. Dan kunnen blokjes kaas en/of uitgebakken spek(jes) worden toegevoegd, waarbij de kaas enigszins moet smelten. Dit recept wordt ook wel stimpestamp of stimpstamp genoemd.

Hete bliksem

Deze stamppot heeft een basis van gekookte aardappelen en appels, al dan niet met ui. Door het vocht in vooral de appel blijft het gerecht lang warm. Wordt vaak geserveerd met spek of bloedworst. In Oost-Nederland wordt dit ook wel ‘hemel en aarde’ genoemd, en in Groningen ‘pronkjewail’.

De fijngesneden boerenkool wordt op de aardappels gelegd en meegekookt.

Meestal geserveerd met rookworst of metworst. In Groningen wordt dit recept ‘mous’ genoemd.

Stamppot zuurkool

De zuurkool moet apart worden gekookt anders worden de aardappelen door het zuur uit de kool niet goed gaar. Meestal geserveerd met rookworst en/of spekjes.

Hutspot

Een stamppot van aardappelen, winterwortels en uien. Lekker met rookworst of gehaktballetjes. In België wordt dit ook wel ‘stoemp genoemd’. Hutspot is volgens de overlevering een erfenis van de Spaanse tegenstander tijdens 80-jarige oorlog;

Smakelijk!

bij het Leidens ontzet in 1572 lieten de Spanjaarden een pan met eten achter, de uitgehongerde Leidse bevolking deed zich tegoed aan de maaltijd die bestond uit fijngestampte wortelen, uien en pastinaken.

De pastinaak is later vervangen door de aardappel. Het wordt nog elk jaar op 3 oktober gegeten in Leiden.

Stamppot raapstelen

Rauwe raapstelen worden gemengd met gekookte aardappelen en eventueel spekjes, en vervolgens door elkaar gestampt. In Noord-Brabant heet dit ‘keeltjesstamppot’. Het is een typische voorjaarsstamppot, die in februari-maart wordt gegeten, meestal met spek.

Stamppot snijbonen

Een stamppot van zoute snijbonen gemengd met gekookte aardappelen en geserveerd met varkensworst. In sommige regio’s is het traditie om met Nieuwjaar stamppot snijbonen te eten.

Blote billetjes (of kindertjes) in het gras

Een stamppot van aardappelen, gekookte sperziebonen en witte bonen. De aardappels en sperziebonen worden samen gestampt waarna de verwarmde witte bonen door de massa worden geroerd.

Soms wordt de helft van de witte bonen mee gestampt en de andere helft er heel doorheen geroerd. Vaak geserveerd met rookworst. De naam slaat op de grote witte bonen (blote billetjes) die in het gras (de sperziebonen) liggen.

Tot slot een paar moderne fratsen op stamppotgebied…

Nieuwerwetse stamppot: met zalm Licht gebakken witlof wordt gemengd met aardappelpuree. Vervolgens worden er gerookte zalmsnippers, crème fraîche en dille doorheen geroerd.

Stamppot prei met (blauwe) kaas

Stamppot op basis van aardappelen, prei en blokjes belegen kaas. De moderne variant is met schimmelkazen als roquefort in plaats van Hollandse kaas.

11

12

Mes en Vork

De waarde van

wintergroenten Tekst en foto’s Renske de Zwart

Er gaat niets boven een lekkere stamppot of een pan erwtensoep, die barst van de vitamines en mineralen. Bovendien: wintergroente consumeren is duurzaam. De Krant van de Aarde zet daarom vijf redenen om de groenten van dit seizoen te eten op een rij.

Dit zijn de donkere dagen waarin je verlangt naar huis en haard, gordijnen dicht en de poes op schoot.

Geen groter plezier dan na een lange koude dag buiten thuis te komen, de houtkachel aan te steken en een dampend bord stamppot of erwtensoep te eten. De winter is zo gek nog niet! Nog niet zo lang geleden waren er in de winter geen tomaten, peultjes of asperges. Onze grootouders aten alleen wintergroenten als boerenkool, spruitjes, prei en knolselderij. Tegenwoordig wordt veel groente in kassen verbouwd; het weer of de seizoenen spelen geen rol meer. Ook wordt er steeds meer groente uit het buitenland ingevlogen. Zo is er het hele jaar door een rijke keuze. Is het dan nog wel nodig om te kiezen voor wintergroente? Ja!

1. Wintergroente wordt verbouwd in Nederland, op de volle grond. Groen-

tesoorten als pastinaak, knolselderij en boerenkool kunnen prima groeien bij lage temperaturen.

Sterker: boerenkool is lekkerder als de vorst eroverheen is geweest. Er gebeurt namelijk iets in planten als de temperatuur daalt: ze slaan meer suikers op en dat beïnvloedt de smaak. En het mooie is dat hoe kouder het wordt, hoe meer suikers worden opgeslagen. Wie hunkert naar boerenkoolstamppot en te ongeduldig is om op nachtvorst te wachten, kan een versgeplukte stronk in de diepvries leggen. De cellen in de boerenkool leven nog wel een tijdje door, en gedragen zich nog even alsof ze buiten in de volle grond met vrieskou geconfronteerd worden.

Maar lang duurt dat niet. De plant is immers los van zijn wortels en kan geen voedingsstoffen meer aanvoeren. Het heeft daarom geen zin om een zak gesneden boerenkool uit de winkel nog een nachtje in de vriezer te leggen.

2. Qua smaak, kleur en bereiding

kom je met de groenten van de volle grond absoluut de winter door! Denk maar aan de knalrode bietjes om soep van te maken (de Russische borsjt), een salade, of die je poft in de oven. Of aan pittige prei die je kunt stoven, door soepen of sauzen doen of met lekkere schimmelkaas en aardappelen verwerken tot een bijzondere stamppot. En dan is er nog knapperige witlof om te roerbakken, voor een salade met sinaasappel en walnoten, of voor in de oven met ham en kaas.

3. Wintergroenten zijn rijk aan vitamines, met spruitjes bovenaan de lijst (zie

kader). Een portie gekookte spruitjes van 200 gram bevat ruim twee en een half keer zo veel vitamine C als een sinaasappel. Spruitjes zijn ware vitamine Cbommetjes in de winter. Ze groeien als minikooltjes aan de ‘armen’ van de spruitkool. Door hun licht bittere koolsmaak vinden kinderen ze vaak niet lekker. Die smaak wordt veroorzaakt door een stof die juist zeer heilzaam is en beschermt tegen kanker; het eten van spruitjes is daarom dubbel gezond.

Maar dat geldt eigenlijk voor alle groenten, want ook voor onder meer de dagelijkse portie kalium, calcium, foliumzuur, magnesium staan ze garant.

4. Beter voor het milieu. Het kost veel

energie om verse frambozen of sperziebonen buiten het Nederlandse seizoen in de winkel te krijgen.

Voordat groente en fruit in het schap belanden, is er tijdens de teelt en het vervoer een hoop energie in gestoken. Die energie wordt grotendeels opgewekt met fossiele brandstoffen, en dat levert broeikasgassen op. Hoeveel energie er nodig is per kilogram groente of fruit verschilt per soort en seizoen. Hoe groter de afstand tussen teelt en winkel, des te hoger de milieubelasting door het vervoer. Maar ook het type vervoermiddel heeft invloed: grootschalig vervoer per schip heeft van alle transportmiddelen de laagste milieubelasting per kilogram product.

Vervoer per vliegtuig de hoogste. Daarom kan het zijn dat in november een banaan uit Ecuador een minder hoge milieubelasting heeft dan een aardbei uit een Nederlandse kas, mits vervoerd per boot.

Het is alleen nogal wat werk om uit te zoeken of dat het geval is, want het staat niet altijd op de verpakking. Maar ga er van uit dat lokaal geteeld, op de volle grond, altijd een goede zaak is. Laat dit nu precies van toepassing zijn op de wintergroeten uit Nederland.

5. Het is een waarheid als een koe: hoe meer groenten je consumeert, hoef je minder vlees te eten. Gemiddeld bevat onze voeding meer eiwit dan we nodig hebben. Af en toe geen of minder vlees eten kan dus prima. En het milieu is er bij gebaat. Vooral peulvruchten zijn een goede vleesvervanger, en de voedingswaarde van de meeste wintergroenten is

zo hoog dat je daar al een heel eind mee komt.

Met een kaassaus, omelet of gehakte noten kun je elke winterschotel aanvullen en zo een voedzame maaltijd neerzetten. Van alle eiwitrijke producten zijn peulvruchten, noten, plantaardige kant en klaar vleesvervangers, tahoe en tempé het minst belastend voor het milieu.

Top 10 wintergroente Wintergroenten zijn rijk aan vitamines.

Hieronder de gezondste:

Spruiten

zijn de meest vitaminerijke: vitamine B6, foliumzuur, vitamine C en kalium.

Boerenkool

bevat bijna alle vitamines en mineralen en is vooral rijk aan (pro)vitamine A, B2, B6, C, foliumzuur en calcium.

Winterpostelein

(pro)vitamine A, foliumzuur, kalium, calcium, ijzer en magnesium Groene kool met relatief veel vitamine B1, B2, foliumzuur en vitamine C.

Knolselderij

bevat relatief veel vitamine B6, foliumzuur, ijzer en kalium.

Koolraap

vooral vitamine C en calcium.

Pastinaak

vitamine B1, B3, magnesium.

Prei

vitamine B6 en foliumzuur.

Zuurkool

vitamine B6, -C en calcium.

Winterwortel

wortelen zijn vooral rijk aan (pro)vitamine A.

ADVERTENTIE

Schoolproject over wintergroenten Met de klas stamppotboerenkool maken? Of een grote pan erwtensoep? Het verschil leren tussen zomer- en wintergroenten, en waar die oorspronkelijk vandaan komen? En leren kiezen tussen groenten van de ‘koude grond’ of uit ‘warm Verweggistan’? Het kan met de ‘materiaalzending wintergroenten’, die vanaf januari 2013 door alle Gelderse centra voor Natuur- en Milieueducatie op de basisscholen wordt verspreid. Odin, distributeur van biologische levensmiddelen, nam de samenstelling en distributie van de ruim 350 groentepakketten voor zijn rekening.

Met de materiaalzending wintergroenten willen de centra voor natuur- en milieueducatie de leerlin-

gen uitgebreid laten kennismaken met de traditionele wintergroenten. De zending bestaat uit een erwtensoeppakket (prei, knolselderij en groene erwten) en aardappels, witte kool, boerenkool, spruitjes, winterwortelen, uien en rode bieten. Deze groenten kunnen bestudeerd worden, er kunnen proefjes mee worden gedaan ze kunnen worden gekookt. De handleiding bevat suggesties voor een aantal activiteiten die de leerlingen kunnen uitvoeren.

Voor nadere informatie over de materiaalzending: IVN Consulentschap Gelderland, (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid), tel.

026-3512927.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

www.odin.nl

13

ADVERTENTIE

Leven begint met Demeter

Biodynamische kwaliteit

Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biologischdynamische landbouw. Demeter gaat verder dan alleen biologisch. Met strengere eisen en grensverleggende landbouwmethoden ondersteunen boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke groenten eet. www.stichtingdemeter.nl

eigentijds. spiritueel. aards.

BD landbouw voltijds/deeltijd, Landbouw & Zorg deeltijd, Stadslandbouw cursorisch, MBO niveau 2/3/4. Jongeren en volwassenen.

Warme drank voor winterse dagen!

Ontdek onze vruchtenpunch van Beutelsbacher.

Een heerlijk gl端hwein-achtige drank van vruchten en kruiden als gember, kaneel en kruidnagelen.

Zonder alcohol. Hartverwarmend lekker!

Met deze bon ontvangt u 10% kennismakingskorting.

Open dag za 19 januari 12-16 uur

(actie is geldig bij Estafette de biologische eetwinkel t/m 19 januari 2012, max. 1 bon per klant, max. 5 flessen / bon, zolang de voorraad strekt)

Ontdek ons! www.estafettewinkel.nl

w w w . w a r m o n d e r h o f . n l

Demeter

15

Wat werkt, is waar!

Met jaloersmakende onderzoeksbudgetten zoeken ze bij het Europese onderzoeksinstituut CERN in Genève met deeltjesversnellers naar de kleinste elementaire deeltjes die we als mens kunnen vinden, en proberen zo meer te begrijpen van de essentie van alle materie en het leven. Fascinerend.

Onze zoektocht naar fundamentele kennis heeft ons veel gebracht. Maar tegelijkertijd laat al deze beschikbare kennis ook de beperkingen zien tot waar we de essentie van het leven kunnen doorgronden.

De biodynamische landbouw werkt vanuit een symbiose van de kennis en resultaten van de wetenschap, én de onzichtbare en onmeetbare krachten die het leven op aarde vormen en bepalen.

Gebruikmakend van nieuwe technologieën die passen in het systeemdenken, maar vooral werkend vanuit intuïtie, ervaringskennis en de inzichten van

antroposoof Rudolf Steiner. Want hoeveel kennis we in een laboratorium ook kunnen opdoen; planten en dieren in de vrije natuur reageren veelal anders, omdat er eindeloos veel variabele factoren zijn waarop hun groei en bloei is gebaseerd. Daarom is de biodynamische boer een waarnemer. Iemand die geen symptomen bestrijdt, maar zoekt naar balans en evenwicht in het systeem.

Onze boeren en tuinders bewijzen elke seizoen weer dat ze zonder allerlei beheersingsmethoden en bestrijdingsmiddelen heel goed voedsel kunnen produceren. Die boeren en tuinders zijn onze

helden en onze ‘deeltjesversnellers’ om tot een gezond product te komen. Lekker, vitaal voedsel dat bijdraagt aan een gezonde aarde. Als dat geen mooie gedachte is! Met producten met het Demeter-keurmerk is het dubbel genieten! Let erop de winkel.

Bert van Ruitenbeek, directeur stichting Demeter Demeter is al sinds 1928 het keurmerk voor biodynamische voeding

ADVERTENTIE

Verkrijg Verk rijgbaar jgbaar in i de boekh boekh oekhand ande nde ddel.l Prijs riijsj wijz w j ig igin g nggen voor v behouden vo h uden udeen - 1212 120 12 20033-KA -KA -K K

Ellen Winkel

De aarde zal weer vruchtbaar zijn verhalen van landbouwpioniers In De aarde zal weer vruchtbaar zijn brengt Ellen Winkel de geschiedenis van de biologischdynamische landbouw in Nederland tot leven.

Geïnspireerd door de werkwijze van onder andere Annejet van der Zijl en Frank Westerman sleept ze je mee in de levens van tien zeer bevlogen en inspirerende personen. Het is Ellen Winkel zonder meer gelukt om een waargebeurde geschiedenis in de vorm van een roman te schrijven die je in één ruk wilt uitlezen.

ISBN 978 90 202 0838 2 | paperback, 196 blz. | € 19,95

www.ankh-hermes.nl

16

Tuin

Ga tuinvogels tellen!

Vogels kunnen in deze koude maanden alle hulp gebruiken. Wie op zijn balkon of in de achtertuin wat vetbollen en pindaslingers hangt, zal zien dat het binnen de kortste keren een drukte van jewelste is. Benieuwd welke vogels er zoal afkomen op al dat lekkers? Doe dan mee aan de Nationale Tuinvogeltelling op 19 en 20 januari.

Vogels zorgen niet alleen voor vrolijke geluiden, maar geven ook wat kleur aan de vaak grauwe winter. De altijd en overal aanwezige kool- en pimpelmezen bijvoorbeeld. De koolmees heeft een knalgele buik, contrasterende zwarte kop en witte wangen. Vanaf de kin loopt een zwarte streep als een elegante stropdas over de borst. Iets fijner van bouw en kleur is de pimpelmees. Met een citroengele buik en een azuurblauw petje hangt deze acrobatisch aan een vetbol of pindanetje. De roodborst met zijn fier oranjerode borst verschijnt altijd in z’n eentje op de voedertafel, want soortgenoten dulden elkaar niet. Deze vogels reageren daarom furieus op alles wat rood is. Onze winterse roodborsten komen uit Scandinavië, terwijl de Nederlandse broedvogels momenteel in Zuid-Frankrijk en Spanje verblijven.

Turkse tortels vallen op door hun zachte beigebruine kleed met een sierlijk zwart halsbandje. Ze strijken altijd wat onhandig op een voedertafel neer. Het lijkt bijna een noodlanding. Als trouwe levenspartners komen ze altijd met zijn tweetjes, behalve de vrijgezellen en –gezellinnen natuurlijk. Maar dikwijls fungeert de voedertafel ook als een soort instuif, waar soortgenoten uit Scandinavië, Rusland en Siberië elkaar ontmoeten en de laatste roddels uitwisselen.

Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland

Meedoen aan de Nationale Tuinvogeltelling op 19 en 20 januari is heel simpel: noteer een half uur lang welke vogels u ziet in de tuin of op het balkon. Geef deze waarnemingen door via www.tuinvogeltelling.nl.

Column Bella Plant

Vegetarische ham uit de natuur Momenteel bestormen we massaal de supermarkten om allerlei fantastische ingrediënten voor ons kerstdiner te kopen. Voor velen is vooral vlees daarbij heel belangrijk. Ik vind dat gruwelijk, vooral met de kerst.

Een jeugdtrauma…... Ooit had ik lieve konijntjes, waar ik mee speelde en knuffelde. Een paar dagen voor kerstmis was dat afgelopen: ineens waren de konijnen weg.

Toen met de kerst konijn op het menu stond, was het niet moeilijk om te raden dat mijn speelkameraadjes op tafel stonden, al waren ze onherkenbaar veranderd...

Tot het moment dat mijn dochters vegetarisch wilden leven, dacht ik serieus dat een mens zonder vlees op het menu voedingsstoffen zou missen. Inmiddels weet ik beter door theoretische kennis, en een ervaring met een geblesseerd paard. Toen ik aan de spieren van het dier voelde om te kijken waar het precies pijn had werd me ineens duidelijk dat een paard zijn geweldige spieren uit niets anders dan gras en ander plantaardig voedsel opbouwt.

Laatst zag ik het boek ‘Een leven lang fit’; een boek over een afvalmethode, waarbij de combinatie eiwitten en koolhydraten uit den boze is. Dat boek wilde ik 15 jaar geleden al

lezen, maar daar heb ik me van laten weerhouden. Een verpleegster verzekerde mij er destijds van dat ik dan niet alle essentiële voedingstoffen binnen zou krijgen…. Alsnog heb ik het boek in één adem uitgelezen.

Bijzonder leuk was het verhaal over de gorilla. Zo’n beest kan een volwassen kerel als een frisbee door de straat smijten. En wat eet een gorilla over het algemeen: bananen en ander fruit!

Voldoende reden dus om in de natuur naar bruikbare planten te speuren. Teunisbloemen bijvoorbeeld; die zijn ontzettend mooi en staan overal. De wortels van de teunisbloem zijn eetbaar; in Frankrijk ziet men ze zelfs als een delicatesse. Daar worden ze ‘jambon végétal’ genoemd, plantaardige ham, omdat hun smaak op dat vlees lijkt.

Ze kunnen in soepen worden verwerkt, en ook in pastagerechten of andere culinaire hoogstandjes. Uit de zaden kan bovendien een voortreffelijke spijsolie worden geperst.

Ik ga me er toch maar eens in verdiepen, hoe ik zelf olie kan persen.

Ik heb het eindelijk door. Ik kan alles vinden in de natuur, al is het weer nog zo guur.

Bella Plant, Vogelbescherming Nederland

Met de gegevens helpt u Vogelbescherming om beter onderzoek naar tuinvogels te kunnen doen. Op de site staat ook informatie over soorten vogels en tips om ze te voeren.

Natuurwijzer voor de tuin Deze handige natuurwijzer (vouwkaart) laat u zien wat u in uw tuin kunt aantreffen aan insecten, zoogdieren, planten en vogels. In één oogopslag kunt u nu de dieren en planten in uw tuin op naam brengen.

Deze geplastificeerde natuurwijzer van 65 cm x 21 cm, is makkelijk tot zakformaat te vouwen.

De natuurwijzer is te bestellen voor € 5,95 via www.tringa-paintings.nl of stuur een e-mail naar info@tringa-paintings.nl.

Gadgets

Gadget Top 5

1

2

Op nr.

Op nr.

Energie meten: watch out

Jij warm, zij warm

De Wattcher is een energiemonitor die het stroomverbruik in huis laat zien.

De sensor is makkelijk aan te sluiten op de elektriciteitsmeter en de fraai vormgegeven monitor (door Marcel Wanders) gaat in het stopcontact. Op de Wattcher is direct te zien wanneer een apparaat aan of uit wordt gezet.

Wattchergebruikers besparen gemiddeld zo’n 13%, dat is 120 euro in een 4-persoonshuishouden.

Prijs € 119,- via www.wattcher.nl

Ladak is al bekend van de mooie dekens, iedere deken heeft de naam van een dakloze en 15% van de verkoop gaat naar een opvanghuis voor daklozen. Jij warm: zij warm! Nu zijn er ook stoere poncho’s van dit Nederlandse merk. De basis is een stoere pakdeken, met daarin verwerkt oude truien, dekens en spijkerbroeken, afgewerkt met bijzondere linten en een riem erbij.

Waarom onze nummer 1?

Omdat de Wattcher direct zichtbaar maakt hoeveel stroom er wordt verbruikt. En dat werkt. Bovendien is het een mooi vormgegeven apparaat, het oog wil ook wat.

Van afvalberg tot superhippe tas

Prijs € 259,- via ladak.nl

3

Op nr.

4

Hondenvoerverpakkingen, wasmiddelflessen, chipszakjes, zelfs uitgeperste sinaasappels. Je kunt het zo gek niet bedenken met afval of Tania Anselmo van het Portugese designlabel Garbags ontwerpt er tassen in alle soorten en maten van.

Ook ‘customized’: geef gewenste maten, materialen en andere wensen door en ze Paraplui-slinger stuurt je exclusieve tas (of portemonnee, Na een stormachtige dag liggen ze overal: kapot noem maar op) netjes op vanuit Lissabon. Super! En gewaaide parapluis. Marieke Pijnenburg gebruikt ze voor wij spreken uit ervaring. duurzame tassen, slingers en zelfs oorbellen.

Garbags. Rua do Salvador 56 Lissabon.

Prijs slinger € 18,Bestellen via www.garbags.eu via www.skoonecodesign.nl

Op nr.

5

Op nr.

Lepel in de lucht

Hold on! is een betonnen eierdopje dat een lepel in de lucht kan houden op een mag(net)ische manier. Ontwerpster Doreen Westphal werkt graag met beton, dat veel milieuvriendelijker is dan aardewerk of porselein.

Prijs € 22,50 via menschmadedesign.com

Meer weten?

Download de i-nigma QR scanner en scan met je smartphone deze QR-codes!

Produktie: Skoon Communicatie, Kick van der Mark

17

18

Reizen & recreatie

Zuid-Tirol

Mooie navels en gitzwarte espresso Tekst door Frans van der Beek, foto’s van Roter Hahn

Zuid-Tirol is een plek op aarde waar natuur, zuiverheid en schoonheid een zalfje voor de ziel zijn. Daarom bezoekt de Krant van de Aarde dit fluwelen gebied.

Hier is alles ordelijk, schoon, onaangetast, en dus uitzonderlijk duurzaam.

De naam Tirol kan een misverstand oproepen door de Tiroler komisch bedoelde softpornofilms uit de jaren zeventig. Ook de associatie met lederhosen, koddige hoedjes met een veer en zuipfestijnen is fout. Daarvoor moet je in Beieren zijn. Het toeristenbureau koppelt daarom steevast de slogan ‘Het andere Italië’ aan de naam Zuid-Tirol. De verwarring is begrijpelijk. De streek ligt pal onder de grens met Oostenrijk met de Brennerpas als grens.

De architectuur van de huizen met de kenmerkende houten balkons en de schuin aflopende daken, gesprenkeld in het sappige groen (en ’s winters romantisch wit) van de berghellingen doet erg Oostenrijks aan.

Tirol was in de vorige eeuw een speelbal van politieke grillen. Het zuidelijke deel werd in 1919 met een pennenstreek bij Italië gevoegd, als straf voor de Oostenrijkers . Onder Mussolini werd alles wat Duits was of klonk verboden. Duizenden Italianen uit Sicilie en andere zuid Italiaanse gebieden werden naar Tirol overgebracht. De culturele identiteit heeft de fascistische terreur echter overleefd. Nu spreekt 70 procent van de bevolking Duits en de rest Italiaans, of het authentieke Ladinisch. De steden en dorpen worden tweetalig benoemd en de Zuid-Tiroolse keuken is een culinaire melange van spaghetti en noedels. Het is alsof je in twee landen tegelijk fietst, skiet of wandelt.

Een zonderlinge, maar plezierige ervaring.

Wellness in een hooibed

Transavia vliegt dagelijks naar operastad Verona, vanwaar het bijna tweehonderd kilometer rijden is via de hoofdstad Bolzano naar de eerste pleisterplaats, de glam- ofwel luxecamping Caravanpark Sexten. Tegen het imposante decor van de Dolomieten, waar vroeger de boeren de tijd konden aflezen aan de zonnestand langs de bergtoppen, is een uitgestrekte, luxe camping ontwikkeld. Ooit was dit een boerenbedrijf, maar generaties nazaten hebben het materiaal van vier omringende boerderijen gebruikt om een complex neer te zetten dat zijn weerga niet kent. Je wast je niet in een kil betegelde ruimte, maar in houten privé-badruimtes, sfeervol ingericht met antiek. Het zwembad is omzoomd met zonpanelen.

Wellness is hier een staalkaart aan behandelingen met onder meer dertien sauna’s, een eigen cosmeticalijn en een hooibed met 185 verschillende kruiden. In de drie restaurants komen gourmands volledig aan hun trekken. Brood wordt er zelf

gebakken met graan van de molenaar. In de receptie is nauwelijks plaats voor nog meer onderscheidingen die dit caravanpark in de loop der jaren heeft gekregen. Energie wordt zelf opgewekt en respect voor de leefomgeving is vanzelfsprekend. ‘Als we de zaak vervuilen, komen de gasten niet meer’, is de nuchtere verklaring van de eigenaar. Wie hier met kerst wil bivakkeren moet minstens twee jaar van tevoren reserveren.

Voelen dat je leeft

‘Een gezonde geest in een gezond lichaam’ is ook het devies in de ‘Kneipp für mich village’ in Villabassa/Niederdorf. Een spapark waar men in koud, helder bronwater waadt en wast om zo de spirituele levenskracht te herstellen. Goed voor de doorbloeding. De wandeling met blote voeten over een kiezelpad stimuleert het zenuwstelsel en verhelpt lichamelijke storingen. Een verkwikkende belevenis.

Dat geeft de energie om op de (elektrische) fiets te stappen om een tocht langs één van de vele fietspaden, waarbij je steeds weer wilt afstappen om het adembenemende landschap te bewonderen.

Zo’n E-bike is een uitkomst voor wie niet de fysieke kracht heeft om de heuvels te beklimmen.

Ze zijn te huur met de optie om ze aan het eind van de tocht in te leveren. De verhuurder zorgt dat ze weer terugkomen. We kiezen voor het fietspad dat naar beneden leidt om later in het pittoreske restaurant Weisses Lamm te lunchen. Dit gebied is een waar paradijs voor mountainbikers, bergbeklimmers, skiërs, trackers, hikers en wandelaars. De bergen zijn uitdagend. Het is een genot om je eigen grenzen te verkennen en na zo’n tocht innig tevreden in alle vezels te voelen dat je leeft. In de winter is het een ski-eldorado met dertig skigebieden en 1200 kilometer piste.

Bergcultuur blijft

Villabassa is ook het domein van bergbeklimmer Reinhold Messner, een wereldster en de bekendste persoonlijkheid in de regio. In het Messner Mountain Museum in een van de vijf kastelen, is een permanente expositie over de cultuur van bergbewoners. Weer wacht een verrassing, want tijdens ons bezoek staan we oog in oog met Messner zelf.

Hij geeft een persconferentie over een op handen zijnde tentoonstelling van de sherpa’s. Hij maakte meer dan honderd expedities en de weerbarstigheid van de hellingen staan in zijn gelaat gegrift.

Een sympathieke, toegankelijke alpinist die de

bergvolkeren koestert en op de kaart zet. De Krant van de Aarde vraagt hem naar de toekomst van die bergcultuur. ‘Die zal niet verdwijnen’, stelt Messner.

‘Juist de kennismaking met toeristen en de uitwisseling die dan ontstaat, is voor beiden inspirerend en leerzaam.’ Door naar de bisschopsstad Bressanone/ Brixen, een charmante stad met gezellige winkelstraatjes en een interessante, eeuwenoude geschiedenis als handelscentrum. Riant uitgerust met terrassen en restaurants, waar de Gewürtztraminer, de wijntrots van Zuid-Tirol, rijkelijk vloeit. Ook hier de verademing dankzij de relaxte levensstijl, de hoge levensstandaard en de aandacht voor perfectie.

Een weelderige kathedraal, paleizen, maar ook het gerieflijke designhotel Pupp, waar service met een hoofdletter wordt geschreven.

Pastoor is dood

De zon schijnt. De wijngaarden slapen nog en de duizenden appelbomen beloven een rijke oogst.

Deze streek is de appelschuur van Europa met de golden delicious als troef. We wandelen langs de appelroute naar boven. Dat is klimmen, hijgen en doorzetten, maar boven wachten koele appelsap en een weergaloos uitzicht als beloning.

Weer beneden bezoeken we de Abbazia di Novacella met een bibliotheek waar tienduizenden in leer gebonden boeken en veelal door geduldige en ijverige monniken geïllustreerde bijbels de historie van 850 jaar vasthouden. Sakkerloot, pastoor is dood!

Toch is die begrafenis ook een extraatje voor wie toevallig de schitterende abdij bezoekt, want in een lange stoet bedroefden paradeert traditioneel ZuidTirol. Klederdracht, blaasmuzikanten, vaandels en karakteristieke koppen. Het is een visuele kennismaking met de ziel van deze oogstrelende regio. We strijken neer in het keldercafé van het klooster waar de wijnen het brein benevelen, zoals de dauw dat later die zwoele nacht zal doen met de hellingen van de meer dan 300 bergen die ons omringen.

De betovering van Zuid-Tirol is een bedwelming waaruit je liever niet wilt ontwaken, en wie dat niet wil moet er maar gaan wonen. De Nederlandse schrijver Ernest van der Kwast deed dat en baseerde er zijn laatste roman ‘Giovanna’s navel’ op. Een recensent schreef: ‘Als het allemaal waar is wat Van der Kwast schrijft, moeten we morgen met ons allen de knoop doorhakken en naar Zuid-Tirol verhuizen, want dat heeft het allemaal, de overweldigende landschappen, de mannen die nog echte kerels zijn, de vrouwen met mooie navels en de barista’s die gitzwarte espresso schenken. Je zou er bijna van zuchten, zo romantisch en puur zijn de mensen daar.’ En Ernest kan het weten

19 ADVERTENTIE

Een bedwelming waaruit je niet wilt ontwaken

Met dank aan Transavia.

Meer informatie:

www.roterhahn.it www.suedtirol.info www.caravanparksexten.it www.altapusteria.info

Roter Hahn Beleef & proef de boerderij Beleef een heerlijke boerderijvakantie in Zuid-Tirol! Op een wijnboerderij onder de palmen of een bergboerderij boven de boomgrens maakt u van heel dichtbij kennis met het traditionele boerenleven, de schitterende natuur en hartelijke gastvrijheid.

Ga naar www.roterhahn.it en maak uw keuze uit meer dan 1500 vakantieboerderijen. Of vraag de gratis catalogus aan.

Sßdtiroler Bauernbund – Roter Hahn K.-M.-Gamper-Str. 5, I-39100 Bozen Tel. +39 0471 999 308, Fax +39 0471 981 171 info@roterhahn.it, www.roterhahn.it

20

Reizen & recreatie

Panama’s mooiste panorama onder druk Tekst Pim van der Beek | Foto’s Afran Groenewoud

Panama is een paradijsje voor toeristen die graag de natuur opzoeken.

Ondernemers willen daarom van de hoogste berg in het land, de vulkaan Baru, een toeristische trekpleister maken. Natuurbeschermers gruwelen van de plannen voor koffiebars en pensions in het beschermde gebied. uit de grond zijn geschoten. Panamezen hebben het over hun Miami. Daarmee doelen ze op de gelijkenis van de witte torenflats in de skyline met de skyline van Miami, in de Amerikaanse staat Florida.

Nationale parken

Langzaam glijdt olietanker Belaia door de Miraflores-sluis van het Panamakanaal. Acht treintjes, vier aan iedere kant, trekken het schip door de vaargeul.

Ruim honderd toeschouwers applaudisseren als het gevaarte de sluispoort passeert. Het Panamakanaal is verreweg de bekendste toeristische trekpleister van het land in Midden-Amerika. Toeristen die het bezoekerscentrum binnen gaan, krijgen inzicht in de loodzware omstandigheden waaronder de doorsteek tussen de Grote en Atlantische Oceaan begin twintigste eeuw uit de rotsen is gebikt. Door de 81 kilometer lange waterweg hoeven schepen niet om het continent Zuid-Amerika heen te varen.

Dat scheelt enkele weken reistijd .

Het land heeft een bijzondere ligging tussen twee oceanen, en vormt een achthonderd kilometer lange landbrug die Noord- en Zuid Amerika verbindt.

Minder bekend is de uitzonderlijke positie die Panama inneemt als leefgebied van dieren en planten, die zowel voorkomen in Noord- als Zuid- Amerika.

In Panamastad wordt een museum gebouwd dat volledig is gewijd aan die biodiversiteit. Het futuristische pand, een ontwerp van de Canadees Frank Gehry, moet volgend jaar de deuren openen. De exposities leiden de bezoeker door de natuur van

het land. De evolutie van planten en diersoorten en de rol die Panama daarin speelt, staan centraal.

Witte torenflats

Even verderop in de oude wijk San Felipe, beter bekend als ‘Casco Antiguo’, bepalen bouwvakkers het straatbeeld. Ze geven de oude Franse en Spaanse panden hun allure terug. Het wijkje is populair bij toeristen. Die bezoekers bewandelen graag de levendige straatjes. Die leiden vaak naar een hapje of drankje in de sfeervolle restaurants.

Ook bij kraampjes op straat kunnen heerlijke lokale gerechten gegeten worden. ‘Het is hier veilig en je kunt er uitstekend eten’, zegt de gids van het Panamese toerismebureau Gilberto Alemancia. Op de boulevard blinken souvenirs en klinkt straatmuziek.

Bogen van struiken bieden welkome beschutting tegen de felle zon. Aan de boulevard ligt het paleis van de president, delen daarvan zijn opengesteld voor het publiek.

In de verte doemt het nieuwe centrum van Panamastad op. Daar bepalen witte torenflats de skyline.

Foto’s die tien jaar geleden van de kustlijn zijn gemaakt, bewijzen dat die flats als paddenstoelen

Panama is ook een aantrekkelijke bestemming voor toeristen die graag de natuur opzoeken. Het land telt twaalf nationale parken en veel beschermde gebieden. Ongeveer 30 procent van het grondgebied is tot beschermd gebied verklaard. Dat is fors meer dan in de buurlanden Costa Rica en Colombia.

In het Westen van Panama ligt het Nationale Park Vulcan Baru, een van de mooiste wandelgebieden van het land. De top van de berg meet 3474 meter.

Op een heldere dag zijn vanaf dit hoogste punt beide oceanen te zien. De tocht naar de top is zwaar.

Veertien kilometer stijl omhoog over een puntig pad van stenen en rotsblokken. 4X4-jeeps brullen zich met moeite een weg naar boven. Soms lopen de terreinwagens vast op de steile rotsen. Ook wandelaars moeten aanpoten om het steile pad op te komen. Daar komt bij dat de ijle lucht de tocht verzwaart, de veertien kilometer lange wandeling is pittig. Bij het naderen van de top wacht je geen comfort . Het hoofdgebouw van het kampeerterrein, dat een kilometer onder de top ligt, is niets meer dan een afdak met een doorgezakte vloer. Er is geen stromend water. De plaatselijke voorzitter van het Panamese toeristenbureau, Travis Taliaferro, heeft het idee om dit gebied aantrekkelijker te maken voor toeristen. Het kleine stadje Boguete aan de voet van de vulkaan trekt nu voornamelijk bezoekers naar de plaatselijke bloemen- en koffiemarkt.

Duurzaam ondernemen en natuurbescherming hebben elkaar nog niet gevonden Buitenlandse toeristen, veelal Amerikanen, bezoeken een luxe golfresort in het dal dat eigendom is van de familie Taliaferro. De ondernemer: ‘Het berggebied moet beter toegankelijk worden en er moeten meer faciliteiten komen.’ Hij denkt in eerste instantie aan het verbeteren van de weg,

Reizen & recreatie zodat toeristen gemakkelijker met de auto naar boven kunnen om van het uitzicht te genieten. Er wordt ook gedacht aan de bouw van pensions en voorzieningen voor wandelaars zoals koffiebars. Daarbij benadrukt Taliaferro dat er rekening moet worden gehouden met de natuur door duurzaam te bouwen. En dat het geld dat wordt verdiend met het toerisme, gebruikt kan worden voor het natuurbeheer in het gebied.

Toerisme versus natuurbescherming?

Natuurbeschermer Emuda Palma van de Autoridad Nacional del Ambiente (ANAM) ziet weinig in de plannen van Travis Taliaferro. ‘Onze eerste zorg is de bescherming van de natuur. Een grote toestroom van toeristen schaadt het gebied’, aldus Palma.

Volgens haar is het pad naar de vulkaantop, dat in 1973 is aangelegd, voldoende om het sporadische verkeer naar boven te leiden.

‘Verbetering van de weg trekt meer en grotere auto’s aan en leidt tot meer vervuiling’.

Taliaferro klaagt op zijn beurt dat de natuurorganisatie veel te star vasthoudt aan de oude

situatie. Volgens hem laten de natuurbeschermers ook taken na. ‘Het afval dat wandelaars achtergelaten wordt nauwelijks opgeruimd’, zegt hij. De bestuurder denkt dat de natuurbeschermers de inkomsten uit toerisme goed kunnen gebruiken voor de inzet van meer mankracht. Emuda Palma is echter bang dat de natuurorganisatie de grip op het gebied verliest als er jaarlijks veel meer mensen een bezoek komen brengen. Duurzaam ondernemen en natuurbescherming hebben elkaar nog niet gevonden.

Er wordt overigens al fors verdiend aan de hoogste berg van Panama. Op de top van de vulkaan staan 32 telecommasten. De telecombedrijven pachten de grond van de staat. Palma weet niet hoeveel en welk deel van die inkomsten door de overheid wordt besteed aan natuurbescherming. Wie op de top zijn rug naar de antennes draait, ziet zonder twijfel het mooiste panorama van Panama.

Het is de vraag of dit letterlijke en figuurlijke hoogtepunt van Panama het exclusieve domein blijft van vermoeide wandelaars en waaghalzen die de dollemansrit over het puntige pad hebben volbracht.

Panama

Het Midden-Amerikaanse land Panama grenst in het Noorden aan Costa Rica en in het Zuiden aan Colombia. Het land heeft 3,5 miljoen inwoners en is vooral bekend om het Panamakanaal, dat de doorsteek mogelijk maakt tussen de Atlantische Oceaan en de Grote Oceaan. Panama heeft een tropisch klimaat. Het langgerekte land meet van Noord naar Zuid ongeveer achthonderd kilometer. Er wordt Spaans gesproken. De nationale munt is de balboa. De koers staat gelijk aan de Amerikaanse dollar.

Meer genieten van prachtig Panama?

Bekijk de online fotoreportage op www.krantvandeaarde.nl

21

22

NIEU WS /

Lezersaanbiedingen en tips

GRA TIS

Lezers van de Krant van de Aarde ontvangen een scala aan mooie duurzame voordelen. Abonnees ontvangen altijd 25% korting bij meer dan 1000 (!) restaurants. Verder 2 tot 5% korting bij EkoPlaza op al uw boodschappen. Korting op groene energie van Greenchoice en nog veel meer. Zie ook: www.kaartvandeaarde.nl Voor slechts €19,95 (rek nr. 617736146 t.n.v. Stichting Dag van de Aarde) steunt u ons en kunt u niet alleen nu, maar het hele jaar gebruik maken van de kortingen.

CULT UUR / BE AUTY /

MODE /

WONE N / VO EDIN G / NA TUUR EN

MILE U / DU URZA AM

ezo k om

nkzij u

itbuit We g e zeekomkokmomme ing? unne mer h rtijd : weetn het klimaaeeft het zwaar Erwin t geen v Kroll akantie, d

Mes en • Serie vork • Rece Streekgere pten chten met komk : Asperge Catw omme s alk r • Serie . Het nie uw : duurz De litt am e mode • Win: le green e garderobkatern ba prijsv raag g voor vroe: uw én man

Gadg • De ets fijnste

natuu plante rcosm nbas etica is op In de bat • De bijen stichti ng ste ekt ter ug

DU

VO UR O Z

Zie RD AM pa EL gin EN E a2 2

Uitg ave van Da g de van de Aa Stic htin g rde ww w.e ww w.k art hda y.n ww w.d ran tva nde et ag van aa dea rde .nl ard e.n l

Adv. Krant van de Aarde-nov.2011:-

Pia de Blok Onbeperkt ontspannen voor jongeren Ruim 140 korte en lange ontspanningsoefeningen voor in de klas Prijs: a 24,ISBN 978 90 6020 836 6

OOK VOOR INDIVIDUEEL GEBRUIK V O O R M E E R I N F O R M AT I E :

19-11-2011

10:17

Zeker ook in klassen of groepen van jongeren is er rust nodig om bezig te kunnen zijn met het doel van die klas of groep.

Dit boek biedt leerkrachten en begeleiders of coaches van groepen ruim 140 korte en lange oefeningen die kunnen worden gebruikt om individuele jongeren klassikaal voor of tijdens stresssituaties (zoals toetsen en examens) te ontspannen en weer bij zichzelf terug te brengen.

Het zijn praktische oefeningen die het beste van de westerse en de oosterse benaderingen combineren. Er is bijvoorbeeld een 8-weken-module, te gebruiken als examenstressreductietraining.

Het boek biedt duidelijke aanwijzingen voor het introduceren en opstarten van deze aanpak.

Hoewel het boek zich vooral richt op oefeningen voor jongeren van 11 tot 21 jaar, zijn de oefeningen ook zeer geschikt voor individueel gebruik op welke leeftijd ook, of bij gebruik in groepen voor volwassenen.

www.toorts.nl

Ook verkrijgbaar bij de boekh a n d e l

Lever deze bon in bij de kassa van de Nationale Gezondheidsbeurs in de Jaarbeurs Utrecht. Geldig voor maximaal 2 personen

Prijsvraag Tonzon en Putumayo Krant vd Aarde 4/5 De prijswinnaars uit de vorige krant zijn: Fam Kuitert, Uden | Dorine van Rij, Utrecht Lieske Salverda, Gytsjerk|Dirk Hols, Amsterdam Maamke Aafjes, Deventer | Melissa Albers, Utrecht Brenda Lelie, Nijmegen | Anita Dik, Groningen Annemiek Ruiter, Heiloo | CM vd herik, Woudenberg

25, 26, 27 januari 2013 Jaarbeurs Utrecht

/ RE IZEN

Kom komm Eet ji ertijd j groe nte d Ho a

Uitgeverij De Toor ts Haarlem

“Bezoek de Nationale Gezondheidsbeurs met €5,- korting!”

ONDE RNEM EN

Jaa rga jun i/ju ng 6, #3 li 201 1

De winnaars kregen hun prijs thuisgestuurd met dank aan Tonzon en Putumayo.

MAIL & WIN • MAIL & WIN

Pagina

Mode

Fake fur versus the real stuff

23

De discussie over bont is nog altijd springlevend. Bontkragen domineren het straatbeeld, terwijl de meningen over echt bont sterk uiteenlopen.

Misleidende consumenteninformatie over synthetisch bont maakt de kwestie er niet eenvoudiger op.

Tekst Lynsey Dubbeld

Mogen we zeggen dat ‘bont weer kan’ als we niet stilstaan bij de wrede dood van bijvoorbeeld dassen, nertsen en wasbeertjes? Is een jas met bontkraag, een bontmantel of een bontstola niet ‘een overbodig luxeproduct, dat geen mens past’? Dat zijn enkele vragen die lezers van de Krant van de Aarde stelden naar aanleiding van uitspraken van Roel Wolbrink.

In het decembernummer van deze krant stelde de etiquette-expert dat er genoeg redenen zijn om bont te dragen. Want de vacht van pelsdieren geeft ons warme, aaibare kleding, die lang meegaat en past bij de hedendaagse mode.

Fake fur

Wolbrinks rationele redenering schiet de tegenstanders van bont in het verkeerde keelgat.

Duurzaamheid en dierenleed gaan immers niet makkelijk samen. En kennelijk is er weinig vertrouwen in initiatieven zoals het Furlab van het Nederlands Bont Instituut. Dit label ‘garandeert dat het nertsenbont afkomstig is van Nederlandse nertsenhouderijen die voorop lopen in de wereld wat betreft bedrijfsvoering en dierenwelzijn’.

In China is een synthetisch alternatief voor bont duurder dan the real stuff

Bontvrijlijst

Beeld afkomstig zijn van Bont voor Dieren

Cijfers Bont Instituut

Volgens cijfers van het Nederlands Bont Instituut verkoopt een op de drie modewinkels in Nederland producten met echt bont. Uit cijfers van de Bont voor Dieren blijkt dat in Nederland elk jaar bijna 5 miljoen nertsen worden gefokt voor hun vacht. Jaarlijks worden er wereldwijd 50 miljoen dieren gedood voor hun bont, zegt de internationale dierenrechtenorganisatie In Defence of Animals.

Vaststaat dat bont anno 2012 niet uit het modeen straatbeeld is weg te denken. Volgens het Nederlands Bont Instituut blijkt uit de internationale catwalkshows dat we dit jaar ‘de winter van het bont’ kunnen verwachten. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat de verkoop van bont in de Nederlandse detailhandel de laatste jaren met tien tot vijftien procent is gestegen.

De bontindustrie doet dan ook flink haar best om de acceptatie van bontmode te stimuleren. In december organiseerde het Nederlands Bont Instituut in drie steden, waaronder Amsterdam, een bontparade. De Furlab Streetview, die bestaat uit een catwalkshow met modellen die van top tot teen in bont gehuld zijn, is bedoeld om aandacht te vragen voor de Furlab en Origin Assured labels. Origin Assured betekent dat het bont afkomstig is uit landen waar goede dierenwelzijnregelgeving van kracht is.

De Bont voor Dieren is kritisch over de keurmerken, omdat deze niet voorkomen dat dieren worden gefokt voor bontproductie en tot hun dood onder benarde omstandigheden worden opgesloten.

De dierenrechtenorganisatie vraagt winkels en ontwerpers om de verkoop en het gebruik van bont te verbannen. Met die actie boekt de Bont voor Dieren behoorlijk wat succes. Op de zogenoemde Bontvrijlijst staan steeds meer winkels die verklaren geen bont te verkopen, waaronder ketens zoals H&M, Hema, de Bijenkorf en V&D. En onder de

noemer Fur Free Fashion hebben toonaangevende Nederlandse modeontwerpers, onder wie Bas Kosters, Elsien Gringhuis, Daryl van Wouw, Iris van Herpen en Antoine Peters, toegezegd in hun collecties geen gebruik te maken van bont.

Gezien de nog altijd felle reacties die bont oproept, is het verontrustend dat het verschil tussen echt en nep voor de gemiddelde kledingconsument niet altijd duidelijk is. De laatste jaren hebben verschillende onderzoeken laten zien dat modeitems die als fake fur worden verkocht, in werkelijkheid van honden, katten of coyotes worden gemaakt.

Zo waarschuwde de Amerikaanse Humane Society consumenten deze winter voor bontjassen met misleidende labels. De dierenwelzijnsorganisatie ontdekte dat elf retailers in de Verenigde Staten kleding verkopen onder het mom van fake fur, terwijl de stof elementen bevat van dierenbont.

Onder de boosdoeners zijn modieuze winkels zoals Neiman Marcus, Barneys en Yoox. De Humane Society liet laboratoriumtests uitvoeren naar producten die als nepbont in deze winkels worden verkocht. Daar werd onder meer coyotebont ontdekt.

Ook plakken winkels nog wel eens prijslabels over de etiketten waarop informatie over bont staat vermeld, zodat consumenten in de winkel niet zien wat de herkomst van het product is.

Vooral bij Chinese producten worden de regels overtreden, constateerde de Humane Society. In China, en andere delen van Azië, worden jaarlijks miljoenen honden en katten gedood voor de bonthandel. In de meeste Europese landen is dit soort bont verboden. Er zijn vermoedens dat Chinese fabrikanten rommelen met labels om de regels te omzeilen. Daarbij spelen handelsmotieven een belangrijk rol, want in China is een synthetisch alternatief voor bont duurder dan the real stuff. Wat dat betreft hebben tegenstanders van bont goede redenen om af te zien van het kopen van kleding en accessoires met bontdecoratie – of dat nu echt is of niet.

24

Nederlands koken

met Indiase kaas

Ingrediënten:

• Sperziebonen • gekookte aardappelen • gebakken panir steaks en uien saus.

Kruiden: • eetlepel vers geraspte gember • theelepel mosterdzaad, • vegetarische bouillon • zout en peper.

Bereiding

• Aardappels opzetten in laagje water.

• Olie in pan verhitten, gember en mosterdzaad toevoegen, deksel erop, meteen na het spetteren van de zaden de bonen erbij doen. Al roerend enkele minuten bakken, daarna een scheut water erbij, de deksel er weer op en zachtjes koken tot ze beetgaar zijn.

• Panir snijden in zes plakjes en in koekenpan bakken, (zie panir naturel).

• Ui versnipperen en bakken in beetje olie, na enkele minuten bouillon , water en maizena papje toevoegen, dan nog 10 minuten laten pruttelen.

Topgerecht, eet smakelijk!

PRIJSVRAAG natuurlijke uitvaartmanden

Vriendelijk ogende FAIR TRADE ECO uitvaartmanden en kisten voor hen die ervoor kiezen om een milieubewuste levensstijl ook na het overlijden in praktijk te brengen.

Handmatig vervaardigd van ondermeer pandanus, bananenblad en bamboe. www.greencoffins.nl

Panir is een kaassoort uit de Indiase keuken, en een prima vleesvervanger. Hij is verkrijgbaar bij de natuurvoedingswinkel.

Stuur jouw favoriete recept met panir –inclusief foto- op naar: prijsvraag@krantvandeaarde.nl.

Postbus 412 | 2220 AK Katwijk Z-H T +31 6 22 43 80 80 E welkom@greencoffins.nl www.greencoffins.nl

Het winnende recept plaatsen we in de volgende editie van de Krant van de Aarde.

De winnaar krijgt een gratis abonnement op de Krant van de Aarde.

Mooiste plekjes

25

FOTOWEDSTRIJD LANDSCHAPSBEHEER

Heel content met je foto van Nederlandse natuur? Stuur die dan naar de Krant vd Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending.

De winnaar wordt beloond door onze partner Landschapsbeheer Nederland met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Laat je hier inspireren door enkele inzendingen van het vorige jaar.

Hanny Visser

Lucie Kerstens-Burgers Kortenhoff

Ronald van Linde

Alphons van Dijk

Landschapsbeheer Nederland: Samen voor ons Landschap Landschapsbeheer Nederland is het samenwerkings-verband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren.

Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten.

Landschapsbeheer Nederland werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Ook het boek Leestekens in het Landschap winnen?

Stuur een foto van een mooie plek met vermelding waar deze is genomen naar redactie@ krantvandeaarde.nl

26

Winkel uitgelicht

Geen rasverkopers maar voorlichters

De Krant vd Aarde is verkrijgbaar in ruim 500 winkels. In elke editie een nadere kennismaking met één van deze distributiepunten. Dit keer: woonwinkel Atrium van Ton Aalbers in Arnhem.

Waarin onderscheidt Atrium zich van andere winkels?

Atrium is een winkel gespecialiseerd in milieuvriendelijk bouwen en wonen. Wij onderscheiden ons van andere winkels doordat we alle kennis en informatie in huis hebben op het gebied van ecologisch of biologisch bouwen en wonen. Van composttoiletten tot grasdaken, van warmtewanden tot warmtepompen van lijnolieverf tot leemstuc. Atrium is niet ontstaan als een winkelconcept, vanuit de gedachte: hoe kan ik het meest verkopen. Het winkelbedrijf is uit idealisme ruim twintig jaar geleden geboren, omdat we het belangrijk vonden dat er natuurlijke producten te verkrijgen zijn. Daarom treffen klanten bij Atrium ook nooit rasverkopers aan. Onze medewerkers willen graag voorlichting geven over alle aspecten van bijvoorbeeld slapen. Naast een goede matras, zijn dat onder meer ook de omgeving, het materiaalgebruik in de slaapkamer, electrostress. Daar kunnen we dan gelijk oplossingen voor bieden.

Welke klanten zijn bij jullie aan het juiste adres?

Je merkt dat we heel verschillende klanten hebben. Studenten die zich bewust zijn van hun leefomgeving komen voor gezonde en milieuvriendelijke verf. Patiënten met rugklachten komen voor ergonomische stoelen.

Sfeerzoekers voor leemstuc. Mensen die energie willen besparen voor warmtewanden of warmtepompsystemen. En de bewust ecologische klant natuurlijk voor het hele assortiment.

Wat vind je belangrijk als winkeleigenaar?

Ik vind het belangrijk dat we een assortiment hebben dat een gezond milieu, duurzaamheid en kwaliteit als uitgangspunt heeft. Onze producten moeten het woongenot niet alleen versterken; wij verwachten dat ze ook bijdragen aan een bewustwording ten aanzien van arbeid en goede arbeidsverhoudingen, grondstof en afvalbeheer. Duurzaamheid is voor ons geen slogan maar een motivatie. Atrium is niet voor niets in 2008 uitgeroepen tot beste woonwinkel van Nederland op het gebied van MVO, maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Atrium Wielakkerstraat 14 6811 DB Arnhem Tel: 026-3510204 Atrium Nijmegen Daalseweg 109 6521 GG Nijmegen Tel: 024-3234541 www.woonwinkelatrium.nl info@woonwinkelatrium.nl

Wat is je nieuwste opvallende product?

Eigenlijk is dat een verkeerde vraag; één die mensen aanzet tot consumeren! Snel, vertel wat nieuw is. De iPhone 5? Dan ren ik naar de winkel om hem te kopen. Wij zijn meer bezig met kwaliteitsverbetering van het assortiment. Dat we bijvoorbeeld nu natuurverf van alle kleuren in watergedragen lijnolieverven hebben, is voor ons een hele grote stap voorwaarts. Momenteel staan we op het punt om een harde leemstuc te introduceren. Leemfinish van Tierrafino is een waanzinnig mooi product: sfeervol, gezond, puur natuur, maar ook kwetsbaar. Het bedrijf Lessando heeft door een andere manier van produceren een sterke leemstuc op de markt gebracht. Dat biedt perspectieven.

Hoe zie je de toekomst?

Er is enkel een toekomst door te produceren met respect voor mens en natuur. Uitbuiting op welk terrein dan ook leidt tot economisch verval.

Aan het begin van de crisis in 2008 werd er duidelijk geroepen: het moet anders, het moet ecologisch. Nu mensen merken dat dat hun eigen portemonnee treft, verstommen deze geluiden steeds meer. Maar willen we uit deze mondiale verspillingscrisis komen dan is onze filosofie de enige uitweg. Onze doelstelling is huizen gezonder, schoner en leefbaarder te maken en en passant profiteert de aarde daar ook dan van!

www.woonwinkelatrium.nl

nijmegen / arnhem

Op de agenda

IN DE VOLGENDE

Duurzaam ondernemen

Ton Willemsen is de oprichter en bedenker van TONZON isolatiemateriaal.

Hij is uitvinder van opvouwbaar isolatiemateriaal. TONZON is in Nederland bekend van het Thermoskussen voor vloerisolatie. Daarbij heeft het bedrijf van Willemsen inmiddels veel andere duurzame producten ontwikkeld.

Reizen en recreatie

De Krant vd Aarde ging op reis naar het prachtige kanton Wallis in Zwitserland.

Een ideaal gebied om te wandelen en van de natuur te genieten.

COLOFON De Krant van de Aarde is een uitgave van de Stichting Dag van de Aarde. De Stichting wil samen met partners uit de natuurvoedingsbranche mensen aanzetten tot een gezonde en duurzame leefwijze. Verder werkt de Stichting samen met universiteiten, (semi)overheden en goede doelen. © 2012 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@dagvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma, voorzitter, uitgever, Jos Huijser, penningmeester, Frans van der Beek, secretaris Redactie Frans van der Beek, Tom van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Moniek Verstegen, Renske de Zwart Eindredactie: Sarah-Mie Luyckx, Petra van der Veer Contact redactie: redactie@krantvandeaarde.nl Aan dit nummer werkten mee Ben Deiman, Lindy Janssen, Fair Tourism, Skoon Ecodesign, Karin Steijven, Edith ‘edith-made-it’ Kuyvenhoven, www.edith-made-it.nl Foto cover: Ben Deiman Distributiepartners Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels.

Redactionele partners Bella Plant, Vogelbescherming Nederland Vormgeving & Opmaak: www.insight-design.nl | Celina Koekenbier Advertentieverkoop Bureau Sjoerdsma, Peter Sjoerdsma W.A. Scholtenlaan 47, 6865 VV Doorwerth T: 026-3817658, info@bureau-sjoerdsma.nl Distributie: Via de natuurvoedingswinkels en wereldwinkels.

Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners. Oplage 50.000.

Abonnementen: Je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden.

Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom. www.krantvandeaarde.nl

27

OP DE AGENDA JANUARI 2013 6 2013, 10:00 uur

Winterwandeling bij Huis ter Heide, Noord-Brabant Maandelijkse gebiedswandeling vol beleving van de winter in dit natuurgebied. Deze wandeling is alleen geschikt voor volwassenen.

19 09.00 uur

Natuurwerkdag in Rijsoordbos.

Plaats: Rijsoordbos, Bosstraat, Ridderkerk Inlichtingen: 0180-428262 of cpgroshart@zonnet.nl Kosten: Gratis Organisatie: Natuurvereniging Ridderkerk

23 13.30 - 15.30 uur Open Middag - ‘Veren, vachten vellen’ Plaats: CNME de Wilgenhof, Ringdijk 76, Rotterdam Inlichtingen: 010 - 422 39 77 Kosten: Gratis Organisatie: CNME Wilgenhof 25 11:00 uur Kinderen en gezinnen: Dierendag Dwingelderveld Nationaal Park Dwingelderveld, Drenthe.

De maandag staat in het teken van dieren en diersporen.

26 8.30 uur

Ganzenexcursie, NME Centrum De Groene Draak, Kastanjelaan 27, Ridderkerk. Inlichtingen: 0180 - 84 78 11 Organisatie: Natuurvereniging Ridderkerk

26 19:00 uur Winterwandeling Sint Pietersberg, Limburg in het maanlicht Beleef het donker van de Sint Pietersberg tijdens een unieke avondwandeling in het schijnsel van de maan.

27 09:00 uur Fotografieworkshop Winter, Groote Meer, Noord-Brabant Natuurfotografie workshop, gericht op fotografie in de winter in samenwerking met Johan van de Watering..

FEBRUARI 8 Warme truiendag

Plaats: Heel Nederland Inlichtingen: www.warmetruiendag.nl/ Organisatie: Klimaatverbond Nederland

9 12:30 uur Winterstruintocht met snert in De Wieden, Nationaal Park Weerribben-Wieden, Overijssel Een stevige winterwandeling van 5 km. voor mensen die goed ter been zijn.

9 15:00 uur Stamppottenwandeling Kaapse Bossen, Utrecht Maak een heerlijke winterse wandeling in de Kaapse Bossen, gelegen in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.

ADVERTENTIE

‘Moet er niet aan denken dat het door kinderen gemaakt is.’

Goed bezig!

Nu nog een bank die bij je past.

Weet u wat uw bank doet met uw geld? Bij de ASN Bank weet u dat wel. De ASN Bank investeert uw geld duurzaam. In eerlijke handel en groene energie, bijvoorbeeld. En juist niet in kinderarbeid en wapenindustrie. Wie voor de ASN Bank kiest, weet wat er met zijn geld gebeurt. En u kunt er prima sparen, beleggen en betalen. Daarnaast staan we bekend om onze goede service. Kies daarom voor een bank die bij u past.

Meer weten? Kijk op: asnbank.nl of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).

Elke week kans op * aan duurzame cadeaus!

€400,-

Kijk op asnbank.nl

* Kijk op asnbank.nl voor de actievoorwaarden. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.