Krantvandeaarde 2013 03

VOEDING & GEZONDHEID / REIZEN & RECREATIE / WONEN & BUITENLEVEN / MODE & BEAUTY

â‚Ź1,35 Jaargang 8 | herfst 2013

Nieuwe verrassende aanbiedingen voor onze donateurs

Dieren spotten met Ruben Smit

Regisseur en cameraman van De Nieuwe Wildernis

Een boomgaard als databank

Zodat fruitrassen nooit verloren gaan

Jamuvrouwen verdwijnen uit het Indonesische straatbeeld

Is dit de teloorgang van een eeuwenoude traditie?

Volg ons op Facebook

facebook.com/KrantvandeAarde

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl

ADVERTENTIE

Zuivere lucht in uw woning?

Iedere woning heeft fijnstof en huisstof...

Iedere dag ademt u hier een theelepeltje van in‌

Met Hyla wordt ademen een belevenis.

Voor een vrijblijvende demonstratie neem contact op met Hyla Nederland. info@hyla-nederland.nl | T. 070 212 40 15

www.hyla-nederland.nl

ADVERTENTIE

“De kou is eindelijk uit de vloer dankzij TONZON vloerisolatie met Thermoskussens.”

“En we besparen ook nog eens flink op de stookkosten.”

Uw vloer nu nog onbehaaglijk en koud?

Kies direct voor TONZON Vloerisolatie.

De enige oplossing die echt werkt en het milieu nauwelijks belast:

De voordelen op een rij: • Flinke besparing op de stookkosten • Warmer en gezonder binnenklimaat • Betaalbaar in aanschaf • Gemonteerd door een gespecialiseerd ambachtsman of bedrijf • TONZON Vloerisolatie is ook zelf aan te brengen • 10 jaar lang volledige fabrieksgarantie Bijzondere bijeffecten door TONZON gebruikers gemeld: • Verlichting van reuma klachten • Verlost van schimmelallergie • Muffe geur uit kruipruimte verdwenen • Muggenplaag opgelost • Dubbel glas beslaat niet meer

Verrassend betaalbaar Hoewel TONZON qua isolatie met kop en schouders boven de rest uitsteekt, vallen de kosten reuze mee. De aanneemsom voor een woning van 30 m2 bedraagt onder standaard condities slechts € 1.200,-. Dit is inclusief materiaal, montage en btw. Voor een woning van 50 m2 bedraagt deze richtprijs slechts € 1.750,-. Dit is stukken goedkoper dan de aanschaf van bijvoorbeeld zonnepanelen.

Meer weten?

Kijk op www.tonzon.nl. Bellen of mailen kan ook via 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) of info@tonzon.nl.

Het Duurzaam Lintje - voor revolutionaire vinding Uitvinder van de schoonste en meest effectieve vloerisolatie beloont met het Duurzaam Lintje TONZON Vloerisolatie: De beste basis voor een comfortabele, gezonde en energiezuinige woning.

Een droge kruipruimte en een warme vloer. Ontdek waarom het TONZON Vloerisolatiesysteem ook in uw situatie de meest voor de hand liggende oplossing is en waarom het voor het milieu de beste keus is. Wist u dat de energie die nodig is voor grondstof, productie, transport en het aanbrengen van de Thermoskussens al binnen enkele winterweken is terugverdiend? foto: @simonedegreef

Hoe werkt TONZON Vloerisolatie?

Aan de onderkant van de vloer, in uw kruipruimte, worden Thermoskussens bevestigd; een opvouwbaar, flexibel en zeer sterk isolatiemateriaal. Deze thermosflesachtige zakken worden gevuld met gratis aanwezige lucht.

Het zand in de kruipruimte van het huis wordt afgedekt met een stevige Bodemfolie. Deze dubbele aanpak zorgt ervoor dat de warmte niet meer wordt uitgestraald door de vloer en er geen vocht meer uit de grond de woning binnenkomt. Het milieuvriendelijke systeem maakt radicaal een einde aan de koude vloer en muffe lucht. Tonzon vloerisolatie is absoluut veilig voor houten vloeren. Veel klanten melden verbaasd dat het dubbelglas niet meer beslaat na het aanbrengen van TONZON Vloerisolatie.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

4

Aanbiedingen voor onze donateurs!

Doneer het bedrag aan de stichting Dag van de Aarde op rekeningnummer 61 77 36 146 en ontvang het cadeau van uw keuze en een abonnement op de Krant vd Aarde. Vergeet niet uw naam en adresgegevens te vermelden. Vragen over deze aanbiedingen? info@dagvandeaarde.nl of volg ons op www.facebook.com/KrantvandeAarde.

Doneer € 38,-

1 fles

Doneer € 228,-

6 flessen

Brunello di Montalcino Biologische wijn. Oogstjaar 2007.

100% Sangiovese grosso. Rijping:46 maanden op Slavonisch eiken en 6 maanden op fles. Complexe wijn met gekonfijt fruit, pruimen en bessen in het aroma en een milde toets van eikenhout. De smaak zet vol, evenwichtig en krachtig in en blijft lang nahangen met veel aroma en rijpe, zachte tannine.

Doneer € 245,-

Hurom is gelukkig ook met een betaalbare variant op de markt gekomen, met deze HB series. Dit model (HE-series) is net als de HE uitgebreid met de handige “sap-flap”. Deze “sap-flap” zorgt er vooral voor dat er minder geknoeid wordt.

HUROM HB (wit) t.w.v. € 299,-

t.w.v. € 46,25 / € 277,50

Doneer € 26,-

Doneer € 285,-

1 fles

Doneer € 156-

Erg mooie en vooral kwalitatief hele goede slowjuicer.

De Hurom GD is erg geschikt voor tarwegras en groentes.

Ook kun je met deze multi purpose juicer ijs maken.

6 flessen Pomerol

Oogstjaar 2004.

85% Merlot en 15% Cabernet franc van 40 jaar oude stokken. Kreeg een opvoeding op Frans eiken. Een bijzonder comlexe en krachtige Pomerol met een finesse die alleen grootse wijnen kennen.

HUROM GD (multi purpose juicer) t.w.v. € 339,-

t.w.v. € 31,25 / € 187,50

Doneer € 7,65

1 fles

Doneer € 45,90

6 flessen

Côtes de castillon Oogstjaar 2007.

70% Merlot, 15% Cabernet sauvignon, 15% Cabernet franc. Donkerrood met een oranje zweem. Aroma van rijp rood fruit, kersen. Rond maar met body en pit.

Sappig en zachte tannine.

Doneer € 300,-

Hurom heeft goed geluisterd naar de vraag voor een BPA-vrije juicer.

Al komt er geen warmte vrij bij het juicen, zal het geruststellend zijn dat het plastic milieu vriendelijk en niet schadelijk is.

HUROM HE (BPA vrij: wit, grijs of rood) t.w.v. € 379,-

t.w.v. € 9,25 / € 55,50

Maakt gezond makkelijk

www.dewijnpurist.nl

www.slowjuicer.com

5 Jaargang 8 herfst 2013

INHOUD 4 Voeding &6 gezondheid8

17

Aanbiedingen

Nieuws op z’n Frans

Boomgaard als database

10 Recepten appels en kweeperen 11 Biologische wijn 12 Puurste restaurant 13

32

Landgoedberichten

8

9

14 16 17 18 20 22 24

Demeter Het babyprakje Gadgets Wolf terug in Nederland

Reizen & recreatie 27 Over de grens 28 Natuurlijke blush 31 Duurzaam Dutch Design 32 Agenda 35

Wintervakantie bij de bioboer

Mode & Beauty

20

Dieren spotten met Ruben Smit Fotowedstrijd

Duurzaam ondernemen

28

17

6

Nieuws op z’n Frans

Nieuws op z’n Frans

Frans van der Beek is zeer betrokken bij het wel, en vooral het ‘wee’ van de aarde. Zo stond hij onder meer aan de wieg van de Dag van de Aarde in Nederland en is hij mede-initiatiefnemer van deze Krant. In deze rubriek geeft hij zijn kijk op duurzame en vooral ook minder duurzame ontwikkelingen.

ONDERNEMERS

MET EEN GROEN GEWETEN

Ze worden wel de milieu-Oscars genoemd, de Koning Willem I Prijzen, waarmee creatief en innovatief ondernemerschap wordt gestimuleerd.

Beoordeling gebeurt op de pijlers Durf, Daadkracht, Duurzaamheid, Doorzettingsvermogen en Innovatie. Twee ondernemingen worden beloond voor goed ondernemerschap. Zowel het MKB als grote ondernemingen komen in aanmerking voor deze ondernemersprijs. Eind september kwam de top van het Nederlandse bedrijfsleven bijeen voor het Winnaarsdiner in Kasteel De Hooge Vuursche te Baarn. Je zou denken dat tijdens dat chique vorkje prikken de winnaars bekend werden gemaakt. Mis! Het diner markeerde slechts de aanmeldingsfase (die loopt tot 31 december). De winnaars worden pas in mei 2014 gepresenteerd. Tja, zo lust ik er ook nog wel een…

GRAND GALA DU GAIA OP KOMST

Het is vooralsnog een geheim project en daarom een primeur voor deze rubriek. In de wandelgangen ving ik op dat een prestigieus Grand Gala du Gaia wordt voorbereid met als thema ‘het leven op aarde vieren’ als tegenhanger van het alom aanwezige doemdenken. Gaia is de mythologische godin van de aarde. Het gala vindt plaats in de Week van de Aarde (21 t/m 27 april 2014) waarin ook de Dag van de Aarde valt. Op die dag viert de KvdA haar zevenjarig bestaan, dus wij reserveren zeker een tafel zodra er meer bekend is. Het is de bedoeling dat er onderscheidingen worden uitgereikt aan ondernemingen, organisaties en personen die het thema met succes in praktijk brengen. Binnenkort hopelijk meer over dit loffelijke initiatief.

AMSTERDAM,

WAT STINK JE TOCH

Milieudefensie vindt het onverantwoord dat wethouder Wiebes de milieuzone in Amsterdam niet voor extreem vervuilende bestelbusjes en oude diesels wil laten gelden. De wethouder laat de plannen om de milieuzone effectiever te maken varen vanwege tegenwerpingen van ondernemers.

Het weren van de vijf procent meest vervuilende voertuigen vermindert direct de hoeveelheid roet in de lucht. In Berlijn scheelde het invoeren van deze maatregel vijftig procent van de concentratie van het kankerverwekkende roet. Het is veel effectiever om alles zonder roetfilter te weren. In de stad rijden zonder roetfilter is extreem vervuilend en daarom niet meer van deze tijd. De lucht in Amsterdam en andere grote steden in Nederland wordt vooral vervuild door stadsverkeer. Milieudefensie: “als lokale bestuurders dat niet aanpakken, blijft de lucht in de Randstad de ongezondste van Europa.”

ELKE DAG MOOI WEER?

In Nederland regent het 130 dagen per jaar. Voor die dagen maakt RAINS fraaie regenkleding. De collectie bestaat uit jassen, een broek en laarzen. Stevig en licht, stijlvol trendy en in vrolijke kleuren. Zo is het dus elke dag mooi weer. Het Ecotex-100 certificaat garandeert dat het schoon is geproduceerd en er geen schadelijk stoffen in zitten. Alle stoffen die RAINS gebruikt, bestaan uit 50% gerecycled plastic. Prijzen vanaf €80,00 op www.watmooi. nl, de grootste online winkel met duurzame mode.

Mooi zijn heeft volgens de makers te maken met er leuk uitzien en je mooi voelen. Dat gevoel krijg je door mode te dragen die gemaakt is met respect voor mens en natuur. Mooi toch?

GEEF EENS GROEN GAS

In 2010 startte de duurzame autorijschool Eigenwegwijs Gert-Jan van Ark uit Utrecht als eerste in Nederland met een Groengas lesauto. In 2012 begeleidde Van Ark een leerling naar het eerste elektrische rijbewijs ter wereld. Samen met The New Motion realiseerde hij zijn eerste elektrische lesauto. “Het belangrijkste is dat we het groene rijden in de rijschoolbranche introduceren. We tonen dat het kan!” vertelt Gert-Jan. De Nissan LEAF heeft een actieradius van 160 km. Dat is voldoende voor een lesauto, omdat hij ook kan snelladen, waarmee hij in 15 minuten weer voor 80% vol is.

De autorijschool laat kennismaken met duurzame keuzes die recht doen aan het milieu zonder verlies van comfort. Gert-Jan voert duurzaamheid in de gehele bedrijfsvoering door: geen brieven maar e-mails, een duurzame bank, biologisch verantwoorde stickers op zijn lesauto en geen dakbord op zijn autodak dat extra brandstof verbruikt door de luchtweerstand. En zijn laptop wordt opgeladen met een solar oplader. www.eigenwegwijs.nu.

Nieuws op z’n Frans

7

DE TRAAY BIJENTUIN: ONS DAGELIJKS BROOD

GEOPEND!

IN HET RIJKS

Henk Wildschut fotografeerde voor de tentoonstelling ‘Ons dagelijks brood’ in het Rijksmuseum de Nederlandse voedselproductie van groenten, fruit, vlees, melk, vis en eieren. De tentoonstelling geeft een divers en zelfs tegendraads beeld van hoe ons eten wordt geproduceerd. Wildschut ging met scepsis op stap maar ontdekte dat de voedselproductie in Nederland veel voordelen kent.

GERECHTIGHEID VOOR TON WILLEMSEN

Minister Plasterk heeft tijdens de Duurzame Dinsdag in Den Haag Het Duurzame Lintje opgespeld bij Ton Willemsen, directeur van Tonzon BV. De onderscheiding wordt sinds 2008 uitgereikt aan personen die zich op bijzondere wijze inzetten voor duurzaamheid. Tonzon produceert diverse soorten isolatiemateriaal op basis van een nieuw principe.

Tonzon kwam eerder in de milieuclassificatie als beste uit de bus.

In het programma voorafgaand aan de uitreiking, bracht Willemsen onder de aandacht dat duurzame innovaties in Nederland niet altijd met open armen worden ontvangen. “We roepen wel om innovaties maar we vergeten dat de introductie ervan erg lastig is. Zodra een uitvinding echt een verschil maakt en een bedreiging gaat vormen voor bestaande marktpartijen treden er in Nederland allerlei mechanismes in werking. Nieuwkomers worden buitengesloten.”

Bij de opening van de Bijentuin van imkerij De Traay in Lelystad werd symbolisch een geel/zwart “Bijenlint” doorgeknipt dat gespannen was tussen twee bijenhotels. Een Bijenlint is een aaneenschakeling van initiatieven ter bevordering van de overlevingskansen van de bij (www.bijenlint. nl). Een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor de bijensterfte en wat we daar als individu aan kunnen doen: drachtplanten zaaien en bijenhotels knutselen voor in de tuin om zo het leven voor de wilde bij makkelijker te maken. Deze bijen nemen een groot deel van de bestuiving van bloemen, fruit en groente voor hun rekening. Vooral de ‘wilde’ bij heeft het erg moeilijk. In sommige delen van Nederland zijn ze zelfs nauwelijks meer te vinden.

Dat komt onder meer omdat nectar- en stuifmeelrijke planten en bloemen zijn verdwenen en het voor bijen steeds moeilijker wordt een geschikte nestplaats te vinden.

KINDEREN

IN DE KLIMAATTOP Meer dan 100 kinderen tussen de 8 en 14 jaar droegen een weekend lang bij aan een betere wereld op de Kids Climate Conference. Tijdens de tweede editie van deze ‘junior’ klimaattop zochten kinderen en hun families op een actieve manier naar oplossingen voor een schonere toekomst.

Een klimaatvuur, inspiratiesessies, interactieve workshops, het proeven van biologische producten en het maken van zonnespiegels vulden het programma. Laurentien van Oranje las voor en een jury beoordeelde welke twaalf stellingen worden opgenomen in de Klimaatbundel die wordt aangeboden aan de Tweede Kamer.

De jongere generatie bewustmaken van de potentie van de natuur of, met andere woorden, de aarde doorgeven, is een zinnig streven. Zij dobberen op onze zondvloed en mogen straks opruimen.

Sterkte en succes, kids!

‘Ons dagelijks brood’ toont dat de manier waarop ons eten wordt gemaakt ver af staat van het romantische idee van ‘het boerenleven’, ook wanneer het gaat om het nu zo populaire biologische voedsel.

Wildschut: “Ik kwam er achter dat ik niet wist waar mijn eten vandaan kwam. Ik begon met het idee dat er van alles mis is met ons voedselsysteem. Ik ben daar veel genuanceerder over gaan denken.

Grootschaligheid leidt ook tot innovatie, energiebesparing, betere controle op de kwaliteit van onze voeding en zelfs meer dierenwelzijn”. Mooi, kijken dus; dat kan tot 7 januari.

BIOLOGISCHE KIPPEN

VIEREN FEEST!

Het tienjarig bestaan van Adopteer een Kip was reden voor een feestje, met de kippen op biologische boerderij de Marsen in natuurgebied het Twiske (bij Amsterdam). Boeren vertelden over het leven van de biologische kip en lieten zien hoe goed ze het hebben. Kinderen en volwassenen konden kippen schilderen of aaien, eieren rapen of een partijtje eiervoetbal spelen. Ons land telt ruim 42,8 miljoen leghennen. De meeste kippen komen nooit buiten en hebben slechts anderhalf A4’tje ruimte. Biologische legkippen zijn geluksvogels: ze hebben elk 4 m2 buitenuitloop, eten biologisch voer en hebben veel bewegingsruimte, stro en daglicht in de stal.

Met Adopteer een Kip zorg je ervoor dat een kip een dierwaardig leven krijgt op een biologische pluimveehouderij en draag je bij aan de promotie van speciale kippenprojecten, zoals de aanplant van bomen en struiken in de uitloop. Als dank voor je bijdrage kun je elke maand een doosje kakelverse biologische eieren ophalen bij een deelnemende winkel in de buurt.

8

Voeding & Gezondheid

Een boomgaard Door Renske de Zwart | beeld Ben Deiman

Op onze zoektocht langs Nederlandse streekgerechten en -producten nemen we dit keer de boomgaard onder de loep. Karakteristiek onderdeel van het Hollands landschap en leverancier van het heerlijkste fruit.

Met vaardige handen schilt Anneke van Sijpveld een appel terwijl Henk Houtman vertelt over de herkomst van verschillende appelrassen.

We zitten met drie leden van de POMologische Vereniging Noord-Holland aan de zonnige keukentafel in de monumentale boerderij van Anneke in Middenbeemster. Ook bestuurslid Corrie Huijbers is aangeschoven en we proeven verschillende appel- en perenrassen die we net uit de boomgaard hebben geplukt. Ze zijn zoet, zuur, stevig of boterzacht; een verscheidenheid aan smaak en structuur trekt aan ons voorbij, en allemaal even lekker.

“Bij elke boerderij hoort een boomgaard”, zegt Anneke beslist. Maar zij heeft wel een heel bijzondere boomgaard naast haar huis staan: het is een databank van oude appel- peren- en pruimenrassen die van oudsher in deze streek voorkwamen. Neergezet door de POMologische Vereniging Noord Holland (POM) die zich inzet voor het behoud van hoogstamfruitbomen en de verscheidenheid van fruitrassen. De teller van de collectieboomgaard staat nu op 333. Het is daarmee een van de grootste collecties fruitbomen in Nederland.

Koningin Emma

Prachtig geordend staan rijen hoogstammen, halfstammen en stiften op een rij. Een deel van

de bomen draagt nog volop fruit, een ander deel is weer klaar voor dit jaar. Van elk ras is er slechts één boom, en ze dragen naast het glimmende fruit ook glansrijke namen. We wandelen langs rijen appel- en perenrassen met namen als Goudbal, Koningin Emma, Schagerrood en Zoeteman.

Wat opvalt is de verscheidenheid. Geen boom is hetzelfde en net zo verschillend zijn de vormen en kleuren van de appel of peer. Van heel groot en rond, tot klein en ovaal, van knalrood tot diepgeel.

Fruitteler Henk is bijna 90, maar nog volop actief in de boomgaard. Elke boom hier is door zijn handen gegaan. Vol aandacht en liefde vertelt hij hoe je de fruitbomen het best kan enten en over elk ras heeft hij een mooi verhaal over herkomst of smaak. Zo weet hij te vertellen dat de bekende Elstar een kruising is van twee rassen: de Golden Delicious en de Ingrid Marie.

In 1955 zijn ze door fruitveredelaar Arie Schaap uit Elst gekruist met als resultaat de Elstar(ie).

Middeleeuwen

Deze boomgaard dient als basis, waar zoveel mogelijk fruitrassen (appels, peren en pruimen) worden verzameld en bewaard. Als iemand een bepaald ras zelf in de tuin wil dan wordt via een ent, een loot van een boom die gehecht

wordt op een andere stam, een nieuw boompje opgekweekt. Want dat is de manier waarop fruitbomen vermeerderd worden. Een fruitras dat in de Middeleeuwen bestond kan daardoor nu nog steeds in onveranderde vorm voorkomen.

Maar hoe vind je die oude rassen? Het determineren en verzamelen is een belangrijk onderdeel van het werk van POM: “Als echte speurhonden zoeken we naar verschillende oude rassen. In archieven en inventarissen van vroegere boerderijen en landgoederen bijvoorbeeld kunnen we de namen van bepaalde rassen achterhalen”, vertelt Anneke. “En via via krijgen we bomen aangeboden die nog in de tuin staan, of ergens langs de weg”, vult Henk aan. “Dat hoeft niet in Noord-Holland te zijn. Je hebt rassen die hier van oudsher voorkomen maar die ook al eeuwen geleden door heel Europa, en zelfs de hele wereld zijn verspreid. Kijk, dit is bijvoorbeeld de Saffraanpeer. Daar zijn we heel blij mee, het is onze laatste aanwinst. Het is een boompje dat we uit Zuid-Afrika hier heen hebben gehaald, waar het ooit heen is gebracht door de VOC. Hier was hij nergens meer te vinden maar via deze omweg toch weer terug op oude bodem. Dat maakt dit werk ook zo leuk.”

Uitbetaald in appels

De boomgaard die elke boerderij van oudsher naast het huis had staan was in eerste instantie een bron van voedsel, vooral voor eigen gebruik.

Knechten werden er mee uitbetaald en ook was het een plek waar jong vee, zoals lammetjes en kalveren in de luwte konden grazen onder het wakend oog van de boerin. In de tijd dat men zelf het eten moest verzorgen, en er geen supermarkt om de hoek was, werd alles wat het land opbracht bewaard en verwerkt. Door het fruit in te maken of te drogen kon men in vroeger tijden de hele winter toch fruit eten. Alle appelsoorten waren waardevol; als je de appel niet lang kon bewaren dan maakte je er appelmoes van, of stroop. Om zo lang mogelijk vers fruit te kunnen eten zorgde men er voor dat er vroege appels waren begin augustus, en late appels tot ver in oktober.

Vanaf ongeveer 1875 ontstond in Nederland de fruitteelt op grotere schaal waarbij vooral op de kleigronden in de Betuwe en Zuid–Limburg boomgaarden werden aangelegd voor grootschaliger productie. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw werden hoogstamfruitbomen massaal gerooid. Het was niet langer economisch efficiënt om zo appels te telen voor een groeiende markt. Nieuwe laagstam boomgaarden

Voeding & Gezondheid

als database

9

Een databank van oude appel- peren- en pruimenrassen die van oudsher in deze streek voorkwamen

met maar enkele rassen die je lang kunt bewaren in de koeling (zoals de Elstar en Jonagold) kwamen er voor in de plaats.

Oorwurmen en lieveheersbeestjes

“Het zijn lekkere appels, maar het aanbod in de supermarkt is eenzijdig; er is zoveel meer te proeven”, vertellen de pomologen. “Daarom zijn we in 1993 begonnen om ons in te zetten voor het behoud van hoogstammen en de verscheidenheid van fruitrassen. Daarmee bewaren we al die smaken en soorten die vroeger in de boomgaarden voorkwamen. En dragen we een steentje bij aan het behoud van het Noord-Hollands landschap. We doen het via deze collectieboomgaard, maar ook via activiteiten zoals smaaklessen, snoeicursussen en educatieve activiteiten voor kinderen”.

Elke donderdag wordt er in de boomgaard gewerkt door een bevlogen groep vrijwilligers.

Zij maaien het gras, snoeien de bomen, bestrijden meeldauw of de spintmijt. Anneke vertelt: “We proberen zo natuurlijk mogelijk te werken, maar soms moeten we op beperkte schaal gif gebruiken om deze bomen te beschermen. We hebben maar één boom van elk ras, dus we kunnen het ons niet permitteren om er een te verliezen. Maar we zorgen voor goede condities waardoor we het gebruik van zwavel gelukkig tot een minimum kunnen beperken. Door een

gezonde biotoop te maken voor insecten zoals oorwurmen en lieveheersbeestjes helpen zij ons de luizen bestrijden. En door veel ruimte tussen de bomen te houden en goed te snoeien houden we de bomen gezond. Afgelopen jaar ging het heel goed, maar dat geeft helaas geen garanties voor de toekomst”.

Meer weten over de activiteiten van POM? Dan kunt u via deze website contact opnemen: www.hoogstamfruitnh.com

In de volgende Krant besteden we aandacht aan een van de dingen die je kunt doen om appels en peren te bewaren: stroop koken.

We bezoeken Held van de Smaak 2010: stroopkoker Mart Vandewall, van de gelijknamige ambachtelijke stroopmakerij in Eckelrade.

10

Voeding & Gezondheid ADVERTORIAL

Recepten met tarwegras

Spring in ‘t veld Spirulina is een van de beste bronnen van vitamine B12, essentieel voor het functioneren van alle cellen. Tarwegras bewast heel veel chlorofyl (bladgroen), wat bloedarmoede tegengaat. Boerenkool heeft net zo veel bruikbare calcium als melk. Moeten we nog meer zeggen?

Voor 1 kleine portie Nathalie barones van Verschuer runt met haar man het landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt in het Gelderse Beesd. Het landgoed beslaat 900 hectare en de familie richt zich op biologische landbouw en de productie van landbouwspecialiteiten. Ook worden er beurzen en andere evenementen georganiseerd en vind je er natuur waar het soms lijkt alsof de tijd heeft stilgestaan.

Tijd van oogsten De bladeren aan de bomen verkleuren prachtig geel en oranje en de natuur bedeelt ons ruim met haar oogst. Als de Landgoedfair achter de rug is, keert de rust tijdelijk terug. De herfst is een heerlijke tijd op landgoed Mariënwaerdt.

Vlierbessen hangen rijkelijk aan de struiken. Ieder jaar neem ik me voor er zelf sap van te maken, maar ook deze keer komt het er weer niet van.

Ook de peren maken het goed. Cliënten van Zorggroep ’s Heeren Loo vertoeven dagelijks bij ons om ze met grote ladders uit de bomen te halen. Ze begroeten me altijd hartelijk en lijken gelukkig te worden van het werken in de buitenlucht.

De peren geven een zoet accent aan de gemengde sappen die we produceren en het wordt hoog tijd om te persen. De oogst is door ons koude voorjaar drie weken later dan normaal en de voorraad sap is tot een minimum geslonken. Wel moeten we eerst nog biologische appels inkopen, want de appeloogst is dit jaar minder goed.

• 25 g boerenkool • 100 g tarwegras • 1 theelepel spirulina Pers de kool en het tarwegras; roer het spirulinapoeder doorheen. Schenk het sap in een klein glas gedecoreerd met sprietjes tarwegras.

Veggie Drink • 3 stengels bleekselderij • 2 grote wortels • ½ rode biet • 5 verse spinazie bladeren • ½ kopje alfalfa kiemen • ½ kopje peterselie • 30 ml tarwegrassap Snijd de groenten in kleine stukken, zodat ze in de slowjuicer passen. Juice de groenten en voeg eventueel water toe naar behoefte.

De Hurom GD is erg geschikt voor tarwegras en groentes.

Ook kun je met deze multi purpose juicer ijs maken.

Zie aanbieding op pagina 4.

De notengekte is inmiddels ook weer begonnen. Ik verbaas me er altijd over dat mensen precies weten wanneer ze vallen. ’s Morgens vroeg vullen de eerste liefhebbers grote zakken onder de bomen. Gezinnetjes struinen in het weekend gezellig langs de Notenlaan en de Notendijk, gewapend met tasjes voor de spaarzame noten die zijn overgebleven.

Ook nemen ze kastanjes, eikeltjes en beukennootdopjes mee om thuis de herfsttafel mee te versieren.

En dan zijn er nog de knaloranje pompoenen. We oogsten ze op het land en verwerken ze in overheerlijke chutneys. De pompoenen snijden we zelf, om ze direct te kunnen verwerken in onze ketel. Dan zijn ze het lekkerst en zitten ze nog bomvol vitaminen. In de Landgoedwinkel verkopen we ook hele pompoenen met een receptje voor de lekkerste pompoensoep. Ik verheug me er nu al op!

Medewerkers op het landgoed zijn al bezig met de voorbereidingen voor de kerst. Maar voorlopig genieten we nog volop van alle rijkdom die het landgoed in de herfst biedt. Intens, voordat de kerstman de rust verdrijft en koning winter alles kaal maakt.

Maakt gezond makkelijk

Voeding & Gezondheid

11

Appelsneeuw en kweeperen Door Renske de Zwart

De nieuwe oogst uit de boomgaard deze herfst nodigt weer uit om lekker aan het koken te gaan. Van een vriendin kreeg ik een volle tas met kweeperen.

Wat kun je daar mee? Een duik in mijn kookboeken leverde dit bijzondere recept op.

Het komt uit het kookboek ‘De smaak van mijn herinneringen’ van Tessa Kiros. Zij is het kind van een Finse moeder en een Grieks-Cypriotische vader.

Ze is in Londen geboren en opgegroeid in Zuid-Afrika, en in dit boek heeft ze de recepten van haar multiculturele jeugd opgetekend. De mediterrane keuken van haar vader leverde dit heerlijke gerecht op met kweepeer. Kweeperen zijn niet overal makkelijk te krijgen, maar wellicht kan jouw groenteboer, of natuurvoedingswinkel ze voor je bestellen.

Mocht je geen kweeperen te pakken krijgen hierbij als alternatief een recept uit een ander mooi kookboek ‘Een jaar in mijn keuken’ van Skye Gyngell om eens iets heel anders met appels te doen, namelijk sneeuw maken.

Gebakken kweeperen Met bruine suiker, kaneel en walnoten Voor acht personen: • 3 eetlepels rozijnen • 4 eetlepels cognac • 4 kweeperen • 3 eetlepels geplette en gehakte walnoten • 1 theelepel kaneel • 100 gram bruine suiker • 40 gr. boter in stukjes Verwarm de oven voor op 180 C. Doe de rozijnen in een kommetje en laat ze een poosje weken in de cognac. Was de kweeperen goed en schrob evt. het donslaagje van de schil.

Snijd de kweeperen doormidden. Laat de schil zitten, maar verwijder het klokhuis zodat er een soort nestje ontstaat. Kweeperen zijn keihard dus doe dit voorzichtig met een heel scherp mes.

Leg de peren in een ovenvaste schaal waar ze in één enkele laag vrij dicht op elkaar in passen.

Lepel de rozijnen gelijkmatig over de nestjes en schenk er vervolgens de cognac overheen. Lepel de walnoten, de kaneel, de bruine suiker en de boter in de nestjes.

Schenk 2, 5 dl. water in d schaal en dek deze af met bakpapier. Bak de peren ongeveer twee uur, voeg halverwege de baktijd nog 2,5 dl. water toe en schraap eventueel vastzittende stukjes suiker of walnoten die aan de schaal vastplakken los.

Lijkt er meer water nodig te zijn, voeg dit dan toe. Na ongeveer twee uur zijn de peren zacht zonder dat ze uit elkaar vallen, ze hebben een mooie gouden kleur en de saus is ingedikt.

Serveer met een dot zure room waar poedersuiker en vanille naar smaak doorheen is geroerd. Of met een bolletje pistache of vanille-ijs.

Beeld: Renske de Zwart

Appelsneeuw

• halve liter water • 250 gr. fijne kristalsuiker • 2 vanillestokjes (in de lengte doormidden gesneden) • 6 appelen (fris en a zoals bijvoorbeeld Cox), • snuf kaneel • 8 eiwitten • snuf zout • 2 eetlepels ‘eau de vie de pommes’.

Breng het water, de suiker en de vanille tegen de kook aan.

Voeg de geschilde appels in flinke stukken toe en laat dit vijf minuten koken.

Laat het geheel afkoelen in de stroop met de vanille er nog in.

Schep de afgekoelde appelstukjes met een schuimspaan uit de stroop en doe ze met twee eetlepels van die suikerstroop in de blender. Roer dit tot een gladde puree.

Klop de eiwitten met het zout tot pieken en vouw dit door de appelpuree.

Giet het mengsel in de ijsmachine of zet het in de vriezer (waarbij je dan om het half uur even moet roeren met een vork), en voeg vlak voor de massa stevig wordt de eau de vie erbij.

Een heerlijk toetje op zich, maar ook heel lekker bij een stuk warme appeltaart.

12

Voeding & Gezondheid

Onzin verhaal

ADVERTENTIE

Door Joost Jaartsveld

In deze column vertellen wijnkenners over hun ervaringen met biologische wijnen. Deze keer is Joost Jaartsveld aan het woord. Hij is eigenaar van wijnhandel joost ! wijn in Hilversum; een moderne wijnhandel met een eigenwijze kijk op wijn. De winkel is gespecialiseerd in wijn uit Frankrijk, Italië en Spanje waarbij respect voor de natuur tijdens de productie hoog in het vaandel staat.

‘Biologisch?’, vraagt een klant. ‘Dat is toch die geitenwollensokken-wijn?

Nee dank je, daar doe ik niet aan.’ Nog niet zo lang geleden kreeg ik dat dagelijks in mijn winkel te horen. Veel klanten blijken het vooroordeel te hebben dat biologische wijnen minder zijn dan ‘gewone’ wijnen. Ik heb dit als wijnhandelaar nooit begrepen. Ik zou geneigd zijn te zeggen dat het eerder andersom is.

Ik ben ervan overtuigd dat biologische wijnen meer smaak hebben en vaak puurder zijn door het ontbreken van bestrijdingsmiddelen. Die verdwijnen namelijk niet alleen in de grond maar komen ook in de wijn terecht. Afgezien daarvan heeft de kwaliteit van biologische wijnen de afgelopen jaren een inhaalslag gemaakt, ook in het betaalbare segment.

Een van mijn favoriete biologische wijnen is de Merlot van Hospice des Catalanes uit het zuiden van Frankrijk. Door de enorme investeringen van eigenaar Emmanuel Cazes in de nieuwe technieken van de biodynamische wijnbouw is de kwaliteit van zijn wijnen enorm verbeterd. Hierdoor brengt hij mooie uitgebalanceerde wijnen op de markt die hun geld meer dan waard zijn. De Merlot is heerlijk zacht en elegant en komt uit een warm gebied. Deze wijn, gemaakt van mooi sap en zeer toegankelijk, combineert heel goed met tal van gerechten, maar is ook los een echte traktatie. Deze ware allemansvriend kost per fles €7,50.

Bij joost ! wijn hebben wij steeds meer aandacht voor biologisch gecertificeerde wijnen. En om het vooroordeel te omzeilen bieden we ze bewust zonder het predicaat ‘biologisch’ aan. Juist voor deze wijnen komen de klanten terug, en schiet de verkoop omhoog. Dat vind ik hét overtuigende bewijs dat het vooroordeel dat biologische wijnen minder goed zijn dan de reguliere wijnen absoluut onjuist is!

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

www.odin.nl

Voeding & Gezondheid

13

Pure producten en oprechte liefde voor het vak Gasterij De Gulle Waard in Winterswijk is het Puurste Restaurant van Nederland 2013 Door Renske de Zwart | beeld Puur! uit eten

Op onze doorlopende zoektocht naar puur en eerlijk eten zitten we op een frisse en zonnige herfstzondag op de fiets langs de Lekdijk, met de wind in de rug. Op weg naar een prachtig verbouwd fort om daar onder het genot van een ‘streeklunch’ de bekendmaking van het Puurste Restaurant van Nederland 2013 bij te wonen.

Amuse ‘alles opeten’

Het evenement ‘Puurste Restaurant van Nederland’ is een initiatief van Puur! uit eten met als doel het gebruik van meer eerlijke producten in de horeca: biologisch, Fairtrade, duurzame vis en vegetarisch.

Via evenementen, een website en een app lichten zij consumenten voor en brengen ze vraag en aanbod bij elkaar. Van restaurants tot boerderijwinkels, van cateraars tot kookworkshops.

Sinds 2011 organiseert Puur! uit eten deze jaarlijkse wedstrijd waarvoor drie restaurants genomineerd zijn. De jury bestaat uit Makkie Mulder (hoofdredacteur Delicious), Martine Zuil (hoofdredacteur Misset Horeca) en Jeroen Thijssen (culinair journalist Trouw).

Knolderijsoep en paddenstoelenragout

De feestelijke uitreiking vond plaats bij de winnaar van 2012: De Veldkeuken Werk aan het Spoel in Culemborg. Er was een lunchproeverij uit de streek en de biologische leveranciers van De Veldkeuken vertelden over de herkomst van hun producten tijdens een boerenmarkt. Een heerlijke lunch, met geurige knolselderijsoep met pompoenolie, een paddenstoelenragout op een bladerdeegbedje, heerlijke kazen en chutneys, legde de bodem.

Vervolgens verwoordde juryvoorzitter jury Makkie Mulder wat je moet doen om deze prijs in de

wacht te slepen: “Mooie producten selecteren op kwaliteit, eerlijkheid en duurzaamheid. Er wordt creativiteit en vakmanschap verwacht. Dan moet er gekookt worden, zodat je gasten zien wat je hebt gedaan. Dat ze geraakt zijn door wat jou beweegt, en het snappen. En proeven!”

Versierd met bloemen

Restaurant De Gulle Waard uit Winterswijk!

Eigenaren Nel en Henk Schellekens kopen al jaren zoveel mogelijk ingrediënten bij lokale en regionale leveranciers in de Achterhoek zoals

Het motto van Puur!

Eet zoveel mogelijk vegetarisch, vooral groente, fruit en noten zijn gezond. Kies producten van dichtbij, biologisch en van het seizoen. Kies je toch voor vlees of vis, kies dan zo duurzaam en diervriendelijk mogelijk. Kies je producten van ver weg let dan op het Fairtrade-keurmerk voor eerlijke handel waarbij de boer een eerlijke prijs ontvangt en de werknemer onder goede arbeidsomstandigheden werkt. Dit initiatief wordt ondersteund door Oxfam Novib en ASN Bank.

biologisch vlees van boerderij ’t Helder. Chef-kok Nel Schellekens vindt het een uitdaging om te koken met bijzondere peulvruchten en vergeten groenten en versiert de borden graag met bloemen. Ook weet ze op inspirerende wijze het verhaal achter de producten over te brengen op haar gasten. Jurylid Martine Zuil: “alles is puur bij De Gulle Waard. Niet alleen de prachtige producten op het bord en in het glas, maar ook de oprechte liefde voor het vak en de aandacht voor de gasten. De Gulle Waard is pure passie voor alles wat het leven mooi maakt”.

Eerdere winnaars van

‘Puurste restaurant van Nederland’ • 2013 De Veldkeuken Werk aan het Spoel, Culemborg • 2012 Natuurlijk, Egmond aan Zee Genomineerden 2014: • Restaurant Dwars, Amsterdam • Pollevie, Den Bosch Puur uit eten? Bekijk de website www.puuruiteten.nl of download gratis de Puur! uit eten app voor je iPhone en iPad. Zelf puur koken? Haal inspiratie uit het boek ‘Puur Natuur Op Tafel’ van Alain Ducasse.

14

Voeding & Gezondheid

ADVERTORIAL

Zaaien bij de boer voor een nieuwe voedselcultuur Reguliere boeren spreken om hun bedrijf aan te prijzen, vaak over beperking van het gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen en over hun inspanningen voor dierenwelzijn.

Een goede ontwikkeling.

De biologische sector werkt al sinds jaar en dag zonder kunstmest en chemisch-synthetische middelen, maar krijgt om de zoveel tijd pek en veren uit de reguliere hoek. Grote namen uit de landbouwwetenschap zoals Rudi Rabbinge en Louise Fresco schuwen zelfs termen als ímmoreel niet omdat ‘biologische landbouw de wereld niet zou kunnen voeden’. Consumenten van biologische producten schilderen ze af als romantische zielen die het vooral goed voor hebben met zichzelf.

Doorgaans worden bij dit soort aantijgingen de ‘beloftes‘ en het beste van de gangbare landbouw afgezet tegen de kwetsbare aspecten van de biologische landbouw. Een demagogische truc. Het is tijd dat we dit soort onzinnige discussies achter ons laten. Laat de reguliere landbouw proberen te verduurzamen en de biologische landbouw zich verder verbeteren. Geen enkel ‘systeem’ voedt de

wereld. Voedselproductie vindt plaats binnen een sociale, culturele en ecologische context. Liefst zo dicht mogelijk bij de consument geproduceerd en met respect voor de draagkracht van het milieu.

Multinationals als Monsanto proberen overal een soort uniforme landbouw te forceren. Met hun gentechzaden en bestrijdingsmiddelen verdringen ze lokale boeren om voedselzekerheid in de eigen regio te verzorgen. Met hun gentechmais en soja zorgen dergelijke multinationals vooral voor goedkoop voedsel voor de bio-industrie, ten koste van regenwouden en biodiversiteit. Inmiddels eten zelfs de koeien in Amerika vooral maïs, terwijl het echte grazers zijn. En aangezien de producten van dieren die gentechvoedsel hebben gekregen niet hoeven te worden geëtiketteerd, is ook de gemiddelde Nederlander zich er niet van bewust dat de dieren in de intensieve veehouderij

massaal worden vetgemest met gentechvoer.

De landbouw moet weer ‘vermaatschappelijkt’ worden. Van en voor de mensen. Om de culturele rijkdom van de landbouw alvast te vieren, nodigen biodynamische boeren u graag uit om in het laatste weekend van oktober op hun bedrijf samen een akker in te zaaien met wintergranen. Voor een vruchtbare landbouw zonder gentech. U bent van harte welkom! Kijk voor de adressen op www. stichtingdemeter.nl.

Bert van Ruitenbeek, stichting Demeter

Livestrong M Hulk Cappuccino

Ingrediënten

Pineapple Explosion

Ingrediënten

1 Versapers slowjuicer

1 Versapers slowjuicer

100 gr. boerenkool

1/2 ananas

2 sappige appels (Elstar)

2 wortels

1/4 knolvenkel schijfje citroen

schijfje geelwortel (kurkuma) scheutje kokend water of warme amandelmelk

O.a. verkrijgbaar bij: www.versapers.nl; Duikelman BV, Amsterdam Ferdinand Bolstraat 68A; Kookpunt, Rotterdam, Noordplein 29-41; Oldenhof Hilversum, ‘s Gravelandseweg 8; Oldenhof Amersfoort,

Ingrediënten

1 Versapers slo

1/2 watermelo of galiameloe 1/3 citroen

1 citroengrass (gepeld)

takje peterseli of munt (als garnering)

Langestraat 77, Oldenhof Zw

ersfoort,

& ING VOED

N REIZE ID / NDHE GEZO

TIE CREA & RE

NEN / WO

DE / MO VEN & LE

R LTUU & CU

TUUR / NA

VOED ING &

LIEU & MI

DUURZAME VOORDELEN Zie pagina 26

GEZO NDHE ID

/ RE IZEN &

& LEVEN TIE / WONEN / REIZEN & RECREA GEZONDHEID VOEDING &

RECR EATIE

/ WO NEN &

LEVE N / MODE

& CU LTUU R

GRA TIS

Jaa rga win ter ng 7 201 2 - 201 3

/ NA TUUR

rga ng Jaa er / nov okt ob

em be

weld op m adig et e win terg Misle roen fake idende ten fur b labels lijkt : ech t bo nt

Zuid

zalf v -Tirol oor d e aart

en rde sp iland e aa op e ival d iteit ivers dfest : biod eilan n n re e t e die me Hoe n en aby: blijven lante Ecobje ‘groen’ je arm? ke p Kun aby op unie

nkjes rk ekdra en vo Donder! se stre tails Mes rland cock gel en • Ha isch Nede kerste de lek Typ met voel ndge • Eila

/ RE IZEN &

LEN

RECR EATIE

/ WO NEN &

LEVE N / MODE

iden: rizon t verle e hotels en ne Ho n he eid Groe kunst va toch gro endh itstrev • De maar vooru reiland hippe ee sef én h be aam log torisc • His een duurz op

DU

VO UR O Z

Zie RD AM pag ELE E ina N 22

nbloemen eren en paarde Vogels observ voorjaar plukken in het

Ja arg

Het gevoel Eiland

an g

& CU LTUU R

Jaa rga win ter ng 7 201 2 - 201 3

Wa

ten: Culinair genie hoen maar Chaams

ziel

geen plofkip

Ecotoerisme: eilanden Fraaie Franse

ing Lezersaanbied rsapers

g htin de Stic van de Aar ave uitg van de .ne t de. nl Dag day arth nde aar .nl ww w.e ran tva eaa rde ww w.k agv and ww w.d

Slowjuicer Ve

Uitg ave Dag van de van de Aar Stic htin ww w.e g de ww w.k arth day ww w.d ran tva .ne t agv nde aar and eaa de. nl rde .nl

de Stichting Uitgave van Aarde Dag van de

/ RE IZEN

& RE CR EATI E / WON EN

€1,3 5

GRA TIS

7, #4/5 Jaarga ng ber 2012 / novem oktob er

GE ZO ND HE ID

7|

len

te 20

& LE VE N / MO DE

& CU LTUU R / NA TU UR

13

/ NA TUUR

& MI LIEU

De krant van groen Nederland

el Hetandgevo Eil b een

GEZO NDHE ID

DUURZAM E VOORDE GRATiS

Warm je

2 r 201

Neder land

VOED ING &

Zie pagin a 26

€1,35 lente 2013 Jaargang 7 |

TiS GRA 7, #4/5

VO ED ING &

U & MILIE / NATUUR & CULTUUR / MODE & LEVEN WONEN EATIE / & RECR / REIZEN NDHEID & GEZO VOEDING

& MILIEU R / NATUUR / MODE & CULTUU

groen De krant van

& MI LIEU

15

Voeding & Gezondheid

ADVERTENTIE

De

kr a

nt va

ng

ro e

nN

ede

& MI LIEU

rla nd

V

rm je og weld o pluk els ob adigp met se DU ken e win UR in h rveren ZA et v terg Misle C oorj en pa roen g ulina ME fake idende aar arde ten een ir g nblo fur b labels plofk enie em : li art jk spa t ip t rde e en ech ma n: Zuid n E tival de aa fes c nd t a o eila -nde bon F toe r Ch Tirol eila t op Hoe een z itei a ers ra t lf div a r bio : voor ism aie am en dieren n s F d nte e ra pla h e oen ziel nse : unieke Ecobaby:en’ blijven met L e e z ilan Kun je ‘gro je arm? den Slowersaan y op een bab juic biedin er V g ersa per s

www.earth day.net e.nl www.krant vandeaard .nl www.dagv andeaarde

Mes en vork Donder! drankjes • Hagel en rlandse streek Typisch Nede cocktails lekkerste el met de • Eilandgevo

n Groene Horizo het verleiden: van e hotels • De kunst toch groen hippe maar endheid vooruitstrev besef én reiland • Historisch aam logee op een duurz

VO O

Zie RD pag ELE ina N 22

g van de Stichtin uitgave de Aarde Dag van y.net www.e arthdandeaa rde.nl www.k rantva eaarde .nl www.d agvand

Uitg ave Dag van de van de Aar Stic htin ww w.e g de ww w.k arth day ww w.d ran tva .ne t agv nde aar and eaa de. nl rde .nl

Uit ga Da g ve va va n n de de ww Stic Aa rde w.e htin ww g w.k art hd ay ww ran w.d tva .ne ag va nd ea t nd ea ard ard e.n l e.n l

met een bereik van 100.000 lezers per editie.

Media inkopers en adverteerders opgelet!

Speciaal voor ondernemingen met aandacht voor duurzaamheid hebben we de voordelen van samenwerking met de Krant van de Aarde op een rijtje gezet. De Krant van de Aarde bevat artikelen over voeding & gezondheid, reizen & recreatie, wonen & leven, mode & cultuur en duurzaam ondernemen.

De krant is inmiddels een begrip binnen de brede doelgroep van mensen die bewust bezig zijn met duurzaamheid.

Kerncijfers op een rij:

Deze doelgroep is ook voor u bereikbaar via de Krant van de Aarde. U bereikt direct deze doelgroep via de uitgebreide distributie van deze krant.

Snel en zonder inzet van dure marketing campagnes.

• Banken: ASN Bank, Triodos • Voeding: Odin Estafette, Demeter, Campina • Wonen&Leven: Tonzon, Atrium • Energie: Greenchoice, Eneco, Essent • Vervoer: Honda, Volkswagen, Smart, NS

• 50.000 kranten per uitgave • 100.000 lezers per editie • Uniek: verspreid naar de distributiepunten van het Odin Groente- en fruit abonnement • Leden: 20.000 kranten (Odin abonnement en KvdA abonnees) • Losse verspreiding: 30.000 via 500 winkels en andere distributiepunten

Recente adverteerders:

Meer info? Stuur een email naar info@dagvandeaarde.nl.

Hierna nemen wij direct contact met u op.

Of bel met Sander van Oyen, Marketing Manager 06-41263840

Livestrong Melon

foto Ria Soet

Ingrediënten 1 Versapers slowjuicer 1/2 watermeloen of galiameloen 1/3 citroen 1 citroengrasstengel (gepeld) takje peterselie of munt (als garnering)

Met de slowjuicer van Versapers maak je voor het hele gezin de perfecte cocktail, ook wel vocktail genoemd.

Een ongekende smaaksensatie boordevol vitamines. Meer info op versapers.nl

Langestraat 77, Oldenhof Zwolle kookwinkel, Diezerstraat 100; Kookhuis aan de Maes - kookwinkel Maastricht, Markt 16 -18; DOK cookware home of cooking, Passage 19, Den Haag

16

Voeding & Gezondheid

Het babyprakje Door Diewke de Haen

Wanneer een baby rond de vier tot zes maanden is, beginnen de meeste ouders met het geven van vast voedsel. Een geprakte banaan, tot moes gepureerde wortel of een hap appelmoes zijn de eerste hapjes van velen die in het mondje, op de slab of tegen de muur verdwijnen. Naast het zelf hapjes maken bieden de supermarkten een enorme keuze aan kant-en-klare potjes babyvoeding.

Maar is dat wel gezond, voordelig en duurzaam?

Het grootste voordeel van potjes babyvoeding is natuurlijk het gemak. Je hoeft niets te wassen, te snijden, te koken of te pureren. Bovendien neem je de potjes gemakkelijk overal mee naar toe, houden baby’s van de textuur en zit er volgens het Voedingscentrum alles in wat een baby nodig heeft.

Tot zover de voordelen. Babyvoeding uit een potje zou volgens hetzelfde Voedingscentrum namelijk maar weinig variëteit in smaak en textuur bieden.

Je baby komt daardoor met minder verschillende smaken en texturen in aanraking en zou daardoor een minder makkelijke eter kunnen worden.

Potjes babyvoeding zijn ook relatief duur. Fabrikanten lijken handig in te spelen op bezorgde ouders die niets liever willen dan ‘het beste’ voor hun kind.

Een pot ongezoete appelmoes voor volwassenen verschilt wat betreft inhoud maar weinig van een appel-fruithapje voor een baby. Toch is dat laatste minstens twee keer zo duur.

Als dat gekookt is doe ik alles in één keer in de blender Sowieso is het de vraag of je waar krijgt voor je geld. Hoewel duurdere vruchten als bosvruchten en mango een prominente plek krijgen op het label of in de naam van het potje bestaan de hapjes voor

een groot deel uit goedkopere appel. En vaak zit er water en zetmeel in, met maar weinig voedingswaarde.

Do-it-yourself babyvoeding

Voor iedereen die de potjes zo nu en dan wil laten staan geef ik hier enkele tips. Zo kan je baby vrij gemakkelijk met de rest van het gezin mee eten.

Voor je zout of scherpe kruiden toevoegt aan het eten, hou je een kleine portie apart. Deze portie kun je vervolgens prakken of ‘blenderen’.

Het pureren van kleine porties in de blender is wat lastig, en daarom maak ik meestal een kleine hoeveelheid groenten en aardappelen, of pasta of rijst en vlees of vis. Als dat gekookt is doe ik alles in één keer in de blender. Vervolgens vries ik het eten in kleine porties in, bijvoorbeeld in ijsblokjeshouders of flesjes voor borstvoeding.

Als je veel kleine plastic bakjes hebt, kun je er ook voor kiezen het eten per ingrediënt in te vriezen. Je baby leert op die manier meer smaken herkennen en dat kan ervoor zorgen dat het een relatief makkelijke eter wordt. En ja, wie wil dat nu niet?!

Over ingevroren ingrediënten, zoals doperwtjes of kipfilet uit de supermarkt, hoor ik vaak de vraag of je deze wel opnieuw mag invriezen. Ja, dat mag, zolang het diepgevroren ingrediënt eerst gekookt of gebakken wordt. Let wel: als je het daarna laat ontdooien om het te gebruiken, kun je eventuele restjes niet weer invriezen.

ADVERTENTIE

Heb jij ook tips voor zelfgemaakte babyvoeding?

Vertel het op onze Facebook-pagina. www.facebook.com/krantvandeaarde

Gadgets

17

Gadget Top 5

1

Op nr.

Kasten van karton

De kasten van het nieuwe Nederlandse ontwerpteam Nnix Ecodesign zijn strak, oersterk en gemaakt van gerecycled karton. Het systeem bestaat uit losse onderdelen en er kunnen kasten in allerlei vormen en maten mee worden gecreëerd. Zonder lijm of schroeven!

Waarom onze nummer 1?

Omdat de kast een Nederlands ontwerp is en omdat het uitgangspunt van Nnix Ecodesign luidt: “Wees trots op de aarde en zorg voor minder vervuiling door milieuvriendelijke producten te gebruiken.”

Prijs Buffetkast €299,www.nnixecodesign.com

3

Op nr.

Hangplantpot

De hangplant is terug van weggeweest. Deze moderne Sky Planter is gemaakt van gerecycled kunststof en heeft een uniek irrigatiesysteem.

Hierdoor kun je de plant gemakkelijk water geven zonder dat er water of aarde uit de pot lekt. Het systeem zorgt voor een regelmatige en egale bewatering en een vlotter geeft het waterniveau aan.

Prijs vanaf €29,95 via www.rewinddesign.be

4

Op nr.

Vogelhuislamp

Voor de kinderkamer maar ook leuk voor in de hal of gang: deze Vogelhuislamp.

Op verantwoorde wijze gemaakt, van verantwoord hout.

Prijs €199,via www.inke.nl

5

Op nr.

2

Op nr.

Afvaltas

Bij de productie van schoenen blijft vaak veel restmateriaal over, dat meestal wordt weggegooid.

Ontwerpster Doreen Westphal gebruikte restanten leer afkomstig van een schoenenfabriek voor een mooie collectie tassen. Dit model, ‘Bansko’, is prima geschikt voor een weekendje weg.

Prijs €89,00, via www.skoonecodesign.nl

Liefdeslicht

Als het lichtje in de betonnen waxinehouder ‘IK en JIJ’ brandt, verschijnen de woorden IK en JIJ op tafel. Beton is een bijzonder milieuvriendelijk materiaal en aan de binnenkant van de kaarshouder is een speciale uitsparing voor ecologische waxinelichtjes zonder een aluminium bakje.

Prijs €35,via www.menschmadedesign.com

Meer weten?

Download de i-nigma QR scanner en scan met je smartphone deze QR-codes!

Produktie: Skoon Communicatie, Kick van der Mark

18

Uitgelicht

Hoe maken we wolf-proof?

Door Arnoud Cornelissen

De terugkeer van de wolf naar de Nederlandse natuur is onvermijdelijk. Kennisinstituut Alterra uit Wageningen schrijft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken een wolvenplan dat het land moet voorbereiden op de komst van dit dier. Eind oktober gaat het voorstel naar staatssecretaris Dijksma. De Krant van de Aarde ging alvast te rade bij onze oosterburen.

In wildpark Schorfheide, een uur rijden van Berlijn, ligt een roedel wolven tegen het middaguur ontspannen in hun omheinde bosgebied. Ze schrikken op als het hek openzwaait en beheerder Imke Heyter stukken vlees naar de groep gooit. Haast sluipend komen ze op het voedsel af. Als we iets dichterbij proberen te komen, deinzen de dieren achteruit. “Het zijn schrikdieren”, vertelt Heyter. “Als ze iets onbekends zien, slaan ze op de vlucht, ook voor mensen, tenzij ze in een hoek worden gedreven.’’

De vondst van een wolf bij Luttelgeest deze zomer maakte duidelijk dat de wolf terug is in de Nederlandse natuur. Het duurt nog even voordat er echt een roedel wolven in de Oostvaardersplassen woont. Maar het is een kwestie van tijd wanneer de welpen van de twee roedels wolven in Niedersachsen richting Nederland komen. Als welpen twee jaar zijn, moeten ze op zoek naar een eigen leefgebied.

Soms is dat in de buurt, maar soms zwerven

Afschieten De wolf is een Europees beschermd dier.

Toch blijft het mogelijk het dier af te schieten, als hij gevaar oplevert voor de bevolking of grote overlast veroorzaakt.

In het Zwitserse kanton Wallis speelt nu de discussie over het afschieten van een wolf die 28 schapen doodde. Ook in Zweden krijgen jagers om die redenen geregeld een afschotvergunning.

ze wel 1500 kilometer op zoek naar een nieuw territorium. In Meppen, vlak over de grens bij Emmen, is in maart al een eerste wolf gesignaleerd.

Als ze iets onbekends zien, slaan ze op de vlucht, ook voor mensen, tenzij ze in een hoek worden gedreven Militaire oefenterreinen

“Het aantal roedels breidt zich in Duitsland sterk uit”, aldus Markus Bathen, projectleider Wolf van de Duitse natuurbond NABU. In de regio Lausitz wonen inmiddels al twaalf roedels vlakbij de bewoonde wereld. “Een wolf is een opportunist”, legt Steffen Butzeck van natuurgebied Spreewald in Duitsland uit. “Hij pakt zijn kansen. En hoewel hij mensen mijdt

en het liefst op grote afstand blijft, is hij wel in onze nederzettingen geïnteresseerd.’’

Er is voldoende ruimte voor wolven in Nederland, vindt Leo Linnartz van de werkgroep “Wolven in Nederland”. “Wolven zijn gek op militaire oefenterreinen. Dat zie je ook in Duitsland. Op de Veluwe zou dus beslist ruimte voor hen zijn. Maar ook in de Achterhoek en Drenthe.’’

Romantisch

Sprookjes rond wolven kent iedereen. De feiten over dit roofdier dat tot de 19e eeuw gewoon in onze streken voorkwam, meestal niet. Dat maakt veel mensen huiverig om de naar het westen trekkende wolven opnieuw in ons land te verwelkomen. Wolven zijn echter sociale dieren. In hun roedels kan onder de juiste omstandigheden zelfs een mens een plaats krijgen. De Duitse “wolvenman” Werner Freund uit Merzig, bewees dit. Wie met hem of zijn vrouw een roedel bezoekt, krijgt

Hoe gevaarlijk zijn wolven?

Wolven mijden mensen en vluchten liever dan dat ze aanvallen. Aanvallen betekent risico op verwondingen en in het wild betekent dat veelal de dood. Een wolf valt wel aan als hij geen vluchtweg meer ziet. Uit onderzoek bleek dat in de laatste 50 jaar in West-Europa negen mensen door wolven zijn omgekomen. In vijf gevallen ging het om hondsdolle wolven. In Nederland komen jaarlijks tientallen ongevallen met wild voor, waarvan enkele met dodelijke afloop. Sinds de opkomst van de wolf in Oost-Duitsland, is er nog geen enkel geval gemeld van een wolf die een mens aanviel.

Uitgelicht

19

Nederland In hun roedels kan onder de juiste omstandigheden zelfs een mens een plaats krijgen soms een unieke kans een wolf te aaien.

Anderen hebben juist een romantisch beeld van de wolf. Directe betrokkenen vrezen echter voor schade en kosten om vee tegen de wolf te beschermen. In de agrarische wereld heerst zelfs weerstand. Ganzen, zwijnen, herten, reeën, vossen en mezen richten al genoeg schade aan. De komst van de wolf betekent voor hen nog meer overlast. De Landelijke Werkgroep Professionele Schapenhouders pleit voor een goede compensatieregeling.

Butzeck gaat zelfs nog een stap verder. ”Ook in Nederland moet er financiële steun komen

Schade door wolf relatief gering De overheid vergoedt wildschade. Ook straks als een wolf een schaap doodt.

De hoogte van wildschade door wolven zal echter in verhouding tot overige wildschade gering zijn. Zo keerde het Faunafonds afgelopen jaar alleen al 2,5 miljoen euro uit voor schade die mezen toebrachten aan fruittelers.

De schade van grazende ganzen bedroeg 1,1 miljoen. In totaal keerde het Faunafonds afgelopen jaar 14,7 miljoen euro uit (bron: jaarverslag Faunafonds; www.faunafonds.nl)

voor hobbyboeren, mensen die voor hun plezier dieren houden, om deze tegen de wolf te beschermen.’’

Heilig ontzag

Dat is sneller gezegd dan gedaan. Wolven hebben geen probleem met een hek van anderhalve meter. En als het te hoog is, gaan ze er gewoon onderdoor. Een schrikdraadomheining is de beste oplossing. Voor schaapskuddes raadt Butzeck aan een Pyreneesche berghond aan te schaffen. “Dat zijn van oudsher de beschermers van kuddes. Als ze in een schaapskudde worden geboren en opgroeien,

dan denken deze honden dat ze zelf een schaap zijn. Zij verdedigen dan naar hun gevoel hun soortgenoten tegen de wolf. En de wolf heeft heilig ontzag voor deze hond.’’

Verder benadrukt Butzeck dat het belangrijk is dat we in Nederland geen tegenstellingen creëren. “Geef goede voorlichting, neem maatregelen om vee te beschermen en zorg voor een degelijke compensatieregeling voor wildschade.’’ In de Duitse deelstaten Brandenburg en Sachsen, waar een grote wolvenpopulatie voorkomt, lijkt dit prima te werken.

Lezingen Wolven in Nederland houdt geregeld lezingen in het land. Hieronder de data voor de komende weken: 5 en 6 november 2013, 19.45 uur in Zenderen. Organisatie en meer informatie via EcoNatura.

18 november 2013, 20.00 uur, in Steenwijk.

Georganiseerd met KNNV De Noordwesthoek. Meer informatie via EcoNatura.

28 november 2013, 19.30 uur in Apeldoorn. Georganiseerd door IVN en KNNV Apeldoorn.

Kosten 4 euro of 2 euro voor leden.

Meer informatie bij IVN Apeldoorn.

Meer weten? www.wolfcenter.de www.wolveninnedeland.nl www.facebook.com/WolvenInNederland www.nabu.de/wolf www.wolfspark-wernerfreund.de www.reiseland-brandenburg.de www.freenature.nl www.ark.eu

Nederland als tussenstation

Het wordt heel erg koud de komende winter. Duitse en Amerikaanse weerexperts berekenen dat Europa zich moet opmaken voor ijzige temperaturen. Deze winter wordt dan ook niet zomaar een winter, maar een horrorwinter!

Goed nieuws voor de miljoenen liefhebbers van de Friese Elfstedentocht:

’t giet oan in 2014!

Maar op welke dag? Gokje wagen?

Vul dan het wedformulier dat u in het boek vindt in.

De goede gok is € 1.111,- waard of een van de andere 111 leuke prijzen.

Doneer €11,- aan de stichting Dag van de Aarde op rekeningnummer 61 77 36 146 en ontvang het het boek en een abonnement op de Krant vd Aarde.

Vergeet niet uw naam en adresgegevens te vermelden.

Normale prijs: €13,50

Bij aankoop van het boek kans op € 1.111,- prijzengeld!

De meeste bloemen zijn uitgebloeid en de grutto’s zijn onderweg naar Afrika. Is er in de herfst dan niets meer te beleven is in de weiden? Integendeel!

In het najaar komen honderdduizenden goudgekleurde bezoekers uit het Hoge Noorden speciaal naar Nederland. Goudplevieren!

Spectaculaire wolken van duizenden vogels, gewoon boven onze eigen weilanden.

Scandinaviërs en IJslanders

Goudplevieren trekken in groepen. Ook voedsel zoeken doen ze graag in elkaars gezelschap. Ze verlaten hun broedgebieden in Scandinavië en IJsland vanaf augustus en zijn vooral in september, oktober, november en maart, april in ons land te zien. Vaak gebruiken ze Nederland als tussenstation voor de lange reis naar of van hun overwinteringsgebieden tot in Noord-Afrika. In Nederland rusten en eten ze, om flink doorvoed en uitgerust aan het tweede deel van hun reis te kunnen beginnen. Grote aantallen goudplevieren kunnen in niet al te strenge winters ook hier blijven. Ze houden zich dan op in weilanden en op akkers en zoeken soms het gezelschap van koeien. Tussen de poten zoeken ze naar wormen en insecten. Goudplevieren verraden hun aanwezigheid door hun roep: een laagtonige “puuuu”, die niet met andere vogelgeluiden te verwarren is.

Zelf goudplevieren zien?

Wil je goudplevieren zien? Dat kan! Zoek een mooi weidegebied op en geef je ogen goed de kost. Let op grote wolken vogels die boven de weilanden vliegen: dat kunnen goudplevieren zijn. Spreeuwen kunnen zich hetzelfde gedragen, dus kijk goed. Goudplevieren zijn wit van onderen en goudbruin van boven. Een zwerm die al vliegend van kleur wisselt is meestal een groep goudplevieren. In Friese, Groningse en Noord-Hollandse weides maak je de grootste kans om zo’n prachtige wolk te zien. Succes!

Luc Hoogenstein, Vogelbescherming Nederland Ilustratie Elwin van der Kolk

WILT U ELFSTEDENIJS PROEVEN?

NOOIT MEER WACHTEN OP ELFSTEDENIJS is een boek met Friese delicatessen, schaatshistorie en heel veel redenen om van Friesland te houden en bovendien een culinair cadeauboek dat fijnproevers en schaatsliefhebbers in Nederland zal inspireren.

Elf topkoks uit de Friese Elf Steden geven hun lekkerste ijsrecept prijs.

Plus de kleine canon van de elf grootste schaatshelden uit de geschiedenis van de Elfstedentocht.

Het hardcover boek van 128 pagina’s is rijk geïllustreerd en bevat elf hoofdstukken, één over iedere Friese elf steden stad. In ieder hoofdstuk een restaurant, een ijsdessert, een traditioneel lokaal recept, profiel van een schaatsheld en tips voor een dagje stadsbezoek. Plus een Elfstedentocht woordenboek en cursus ijsbereiding.

Kijk op www.elfstedenijs.fr voor meer informatie.

Red de Rijke Weide!

Het is niet vanzelfsprekend dat er veel vogels in onze weides zijn. Sterker nog, de natuur is in veel weilanden bijna verdwenen.

Ooit was al het weidelandschap vol bloemen, insecten en vogels. Maar door de veel te intensieve landbouw en de race om steeds meer melk per hectare zijn de weilanden leeg, stil en kaal geworden. Zo balanceert de bekende grutto in Nederland zelfs op het randje van uitsterven. Daarom wil Vogelbescherming 200.000 hectare natuurrijke weides terug. Genoeg ruimte voor weidevogels als goudplevier en grutto, maar ook voor vlinders en bijen én meer dan genoeg om ons allemaal van gezonde, natuurlijke melk en kaas te voorzien. Teken daarom de petitie op www.redderijkeweide.nl!

Buitenleven

21

Dieren spotten

met Ruben Smit Regisseur en cameraman van De Nieuwe Wildernis Door Moniek Verstegen

Regisseur en cameraman van de populaire bioscoopfilm De Nieuwe Wildernis, Ruben Smit, bracht voor de film twee jaar in de Oostvaardersplassen door. Als geen ander weet hij waar en wanneer je moet kijken om de natuur in vol ornaat te kunnen waarnemen. Aan ons legde hij een en ander uit.

Handig als je zelf besluit het gebied in te trekken!

“Waarnemen betekent al je zintuigen gebruiken.

Kijken, ruiken, voelen en horen”, begint Smit tijdens een wandeling door het gebied. “Zoek een stille, beschutte plek, observeer je omgeving en neem alle indrukken in je op. Een kleine beweging, een bruine vlek, een kraak?” De twee jaar die hij er doorbracht was hij vooral op die manier bezig. “Al het voorwerk voor zo’n film doe je met je zintuigen. Daarna pas pak je de camera.”

Als we uit de jeep stappen die ons door het gebied rijdt heeft hij in een mum van tijd honderd meter verderop een puttertje gespot. “Dat is misschien wel het mooiste vogeltje van Nederland”, stelt hij. “Eerst hoor je hem. Je herkent zijn geluid. Maar je weet ook dat hij op distels zit. Je weet dus waar je moet kijken. Heb je het gebruik van je zintuigen onder de knie? Dan de volgende stap. Met een verrekijker breng je alles wat je ziet, hoort, ruikt en voelt dichterbij.”

Kraamkamer

De Oosvaardersplassen is nieuwe wildernis. Het gebied ontstond na inpoldering van een gedeelte van het IJsselmeer. Hoewel het in eerste instantie gebruikt zou worden voor de industrie, ontstond er al snel een moerasgebied met vlaktes waar allerlei dieren naartoe trokken. De zeearend die het gebied gebruikt als ‘kraamkamer’, of de vos, of de ree..

Voor de ontwikkeling van grasvlaktes werden er konikpaarden, Heckrunderen en edelherten uitgezet.

Hiervan wordt gedacht dat ze duizenden jaren geleden ook het Nederlandse landschap sierden. De

kudde konikpaarden is inmiddels de grootste van Europa. In deze periode staan de edelherten op het punt zich voort te planten. Smit loopt naar een kleiige kuil en plukt er wat haartjes van de bodem.

“Hier hebben de bokken over zichzelf heen staan plassen en rolden ze door hun urine”, vertelt hij.

“Dat doen ze om hun testosteron te verspreiden.”

Smit spitst zijn oren. “Horen jullie dat?” En hoewel we eigenlijk twee weken te vroeg zijn voor de bronsttijd horen we heel in de verte toch al een mannetje burlen.

Boswachters op Twitter

Een groot deel van de Oostvaardersplassen is voor publiek toegankelijk. Is zo’n film dan niet bedreigend voor de natuur doordat er ineens veel mensen naar het gebied komen? Smit denkt van niet. “Een groot deel is niet toegankelijk. Maar eigenlijk denk ik zelfs dat deze film juist de redding van de natuur betekent. Alles begint met fascinatie en daar draagt deze film aan bij.”

Mocht je liever dichter bij huis de natuur in gaan dan heeft Smit tips. “Volg plaatselijke boswachters op Twitter en blijf op de hoogte van wat er zich afspeelt in jouw eigen omgeving. Wedden dat er nog heel veel nieuws te ontdekken valt?”

De excursie met Ruben Smit werd mede mogelijk gemaakt door Swarovski Optik.

WIN Geluidsman Henk Meeuwsen schreef het boek ’De Scheet’, waarin hij op humoristische wijze vertelt over het maken van de geluidsopnamen voor de film.

Like de komende maand de nieuwe Facebook-pagina van de Krant van de Aarde en maak kans op een van de vijf te verloten exemplaren. www.facebook.com/krantvandeaarde

22

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD LANDSCHAPSBEHEER Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending, plus enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl. De winnaar wordt ook beloond door onze partner Landschapsbeheer met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Winnaar

Foto Maria Bergshoeff – Lage Vuursche

De winnende foto is dit keer geen open Nederlands landschap, maar een bos. Bossen hebben ruwweg twee functies voor de mens in ons land: die van houtleverancier en die van zeer populaire recreatieplek. Op een mooie zondag lopen onze bosgebieden vol met dagjesmensen. Zo ook de Utrechtse Heuvelrug, waar deze foto is genomen. Het aardige van de foto is de open plek die we zien. Die afwisseling maakt het bos zo aantrekkelijk. Wist je trouwens dat het oppervlak aan bos in Nederland tussen ongeveer 1850 en 2000 flink is toegenomen? Veel gebieden waar nu bossen liggen waren in het midden van de 19e eeuw zogenaamde ‘woeste gronden’ en bestonden vooral uit heide!

Landschapsbeheer Nederland: Samen voor ons Landschap Landschapsbeheer Nederland is het samenwerkings-verband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. Landschapsbeheer Nederland werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Fotowedstrijd

23

Eervolle vermeldingen

Haijo de Jong - Kootwijker Zand

Henk Leurink – De IJssel bij Veessen

ADVERTENTIE

De Natuurwerkdag wordt ondersteund door de Nationale Postcode Loterij.

Je uitleven in het Nederlandse landschap? Meld jezelf, vrienden en familie aan voor een actief dagje op de mooiste buitenlocaties van Nederland.

Kijk op www.natuurwerkdag.nl of volg Landschapsbeheer Nederland op Facebook en Twitter.

een initiatief van Landschapsbeheer Nederland

24

Duurzaam ondernemen

Het cirkeltje rond met een Door Frans van der Beek

Waarschijnlijk wil je er helemaal niet over nadenken, je eigen einde of dat van een dierbare. Laat staan over de kist waarin je wordt begraven of gecremeerd of de plek waar je uiteindelijk voor eeuwig rust. Toch is het misschien interessant om te weten dat er allerlei verrassende, duurzame alternatieven zijn om hier invulling aan te geven. Meer en meer mensen nemen deze nieuwe opties in overweging. Maar we moeten ook wennen.

In de uitvaartwereld is het een en ander aan het verschuiven, meent directeur van GreenCoffins Peter Samson. Hij merkt dat aan de toename van het aantal directe informatie-aanvragen. Dit jaar zit hij al op de helft meer dan vorig jaar. Zijn uitvaartmanden bestaan uit bamboe, bananenblad en wilgenteen. Ze ogen bijzonder sympathiek en zijn milieuvriendelijk. Ook uitvaartondernemers zouden ervaren dat mensen steeds meer ‘zelf doen’, meent Samson.

Kennelijk nemen nabestaanden meer en meer zelf het heft in handen en geven de laatste eer een persoonlijke interpretatie. Wie weet dat het einde (ooit) nadert, bepaalt steeds vaker zelf al tevoren de regie van de eigen begrafenis of crematie. Samsons klanten bestaan uit mensen die de manden gewoonweg vriendelijker vinden ogen, maar veelal ook uit mensen die bewust voor duurzaamheid kiezen, vertelt hij.

ook een exemplaar aan, haalde de hengels er af en maakte er een boekenkast van. Zoiets zou met een gewone doodskist een macabere aanblik zijn.

Wie weet dat het einde (ooit) nadert, bepaalt steeds vaker zelf al tevoren de regie van de eigen begrafenis of crematie

Peter Samson is een idealistische ondernemer. Hij was ooit automatiseerder bij een bank, maar op een Engelse uitvaartbeurs maakte hij kennis met Ecoffins, de Eco Fair Trade producent van uitvaartproducten en werd gegrepen door het concept. Hij doet dit met veel passie en heeft de overtuiging dat deze vorm van begraven of cremeren een mooie

Macaber

De uitvaartmanden van GreenCoffins zijn biobased, dus vervaardigd met natuurlijke en afbreekbare materialen die ook weer in de natuur worden opgenomen. En weer door de natuur worden aangemaakt waardoor de cirkel rond is. In principe kan iedereen een green coffin bestellen. Ze kosten gemiddeld achthonderd euro per stuk.

Aangezien de Fair Trade manden en kisten onder andere in de arme delen van Indonesië worden vervaardigd waarderen mensen met Indonesische wortels dit laatste omhulsel van een overledene vanzelfsprekend in het bijzonder. Samson vertelt over een vrouw die al bij leven en welzijn haar eigen uitvaart tot in de puntjes heeft geregeld en inmiddels een exemplaar heeft gekocht. Die staat nu bij haar in de huiskamer als oogstrelend meubel en wordt gebruikt als dekenkist. Een andere klant schafte

Geen brood in de manden

Het is niet makkelijk om als kleine nieuwkomer je plek te verwerven in deze branche, meent Samson.

Nederlanders moeten nog even wennen aan deze nouveauté. “Eigenlijk is Nederland best een traditioneel land. Zeker wanneer het gaat om emotioneel moeilijke situaties. Je ziet mensen dan terugvallen op traditionele gewoontes. Zo kreeg ik laatst een aanvraag voor een mand, die twee uur later werd gecancelled. De vrouw vertelde aan de telefoon dat haar zoon had gezegd: Je gaat pa toch niet in dat mandje stoppen!” In gelovige kringen zou die houding nog hardnekkiger zijn. De uitvaartondernemers in de regio Biblebelt zien over het algemeen vooralsnog geen brood in de manden.

toekomst heeft. Daarom gaat hij onverdroten verder met zijn missie om traditioneel Nederland over te halen mee te gaan in deze nieuwe trend in de uitvaartindustrie.

Misverstand

Het is niet aangenaam om je bij leven bezig te houden met je eigen einde. Verstandig is het wel. Het is een misverstand dat je op een uitvaartondernemer bent aangewezen om naar je laatste rustplaats te worden gebracht. Er is ook geen wet die dat beveelt. Je kunt vrijwel alles zelf doen of laten verzorgen. Kijk maar eens op internet en verbaas je over het gemak waarmee een ‘doe het zelf’ uitvaart kan worden geregeld.

Duurzaam ondernemen

25

natuurlijke uitvaart De grafrechten zijn eeuwigdurend en de natuur ontfermt zich over de stoffelijke resten

Een laatste rustplaats bij moeder natuur

Natuurbegraafplaatsen… Net als bij GreenCoffins is ook hier de wederkerigheid naar moeder natuur het voornaamste motief. Geen onafzienbare rijen grafstenen, maar een mooie, ruime en rustige plek in een bos of parklandschap, slechts voorzien van een keitje of een klein houten bord.

Sommige graven zijn zelfs alleen met GPS traceerbaar.

Vanzelfsprekend wordt hier alleen begraven met materialen die niet milieubelastend zijn.

In september werd onder grote belangstelling natuurbegraafplaats Hillig Meer in Eext bij Assen geopend. De plek was al acht maanden in gebruik. Er kwamen ruim tweeduizend belangstellenden op af, waaruit de enorme belangstelling voor deze vorm van begraven blijkt. Er meldde zich meteen een groot aantal kandidaten voor een plaats. Zij kunnen hun eigen plek uitkiezen in de wetenschap dat het graf nooit geruimd zal worden om plaats te maken voor een vers lijk. De grafrechten zijn eeuwigdurend en de natuur ontfermt zich over de stoffelijke resten. Het vraagt wel een investering. Een plek in een oud bos kost rond de 4500 euro, in een nieuw bos is het duizend euro goedkoper.

“Ervaar de troostende kracht van de natuur”, is een van de aanbevelingen van Hillig Meer. En: “Kies zelf de plek die bij u past en waar u zich prettig bij voelt.” Hoewel cremeren het met 60% wint van begraven, is deze manier van iemand onder de groene zoden neerleggen een keuze die in populariteit toeneemt. Als het niet zo droevig was, zou het bijna een beetje romantisch genoemd kunnen worden.

Natuurbegraafplaatsen in Nederland

Naast natuurbegraafplaats Hillig Meer (Eext/Drenthe) kent Nederland er nog een aantal: Heidepol (Arnhem/Ede), Bergerbos (Sint Odiliënberg), Reiderwolde nabij Blauwestad en Westerwolde in Assel (dat wel een afrastering heeft).

Daarnaast zijn er verschillende natuurbegraafplaatsen in voorbereiding: ‘t Zand (Bronckhorst), Werverslo (Venray), Hooghei (Berlicum) en De Hoevens (Alphen, NoordBrabant).

26

Opinie & Debat

ADVERTENTIE

Het opinie & debat-katern

is verhuisd naar onze gloednieuwe Facebook-pagina:

www.facebook.com/KrantvandeAarde Like ons en post al je opmerkingen, tips en frustraties zodat we er voortaan direct op kunnen reageren en de discussies kunnen losbarsten!

Huid en intiem care met natuurzuivere honing Dermagiq® is een nieuwe en innovatieve productlijn gericht op huidherstel en intieme verzorging. De producten zijn effectief in het verlichten van veel voorkomende ongemakken van de huid en de intieme zone. De Dermagiq® producten zijn zeer zorgvuldig samengesteld en onderscheiden zich vooral door een hoog, effectief gehalte aan honing (tot 100%, afhankelijk van het product). Voor een optimale werking van de producten is verder gekozen voor veilige, effectieve en zoveel mogelijk natuurlijke ingrediënten.

Het Dermagiq-assortiment bestaat op het moment uit: Dermagiq Skin, Dermagiq Hand, Dermagiq Lipbalm, Dermagiq Proct, Dermagiq Intima en Dermagiq Fem. Voor informatie, over onze producten of over Dermagiq kunt u terecht op onze website www.dermagiq.com

Dermagiq. Verzorging met de kracht van de natuur.

www.dermagiq.com

Reizen & Recreatie

Bioboeren

27

Zelfs in het hoogseizoen is vijf minuten wachten al ruim genomen

voorbij de Brennerpas

Een alternatieve wintersportvakantie Door Petra van der Veer

Van de ene naar de andere afdaling, après-ski en vervolgens een duik in het nachtleven? Dat kan geweldig zijn. Maar is dit niet aan jou besteed of wil je weleens wat anders? Rij dan eens voorbij die Brennerpas en ontdek de wintervakantie bij een Zuid Tiroolse bioboer.

Zo’n 100 kilometer voorbij de Brennerpas kom je in een andere, sprookjesachtige wereld. In het Italiaanse Gsiesertal vind je een prachtige mix van het beste van Noord Italië en het zuiden van Oostenrijk. Het is er rustig, want er is geen massatoerisme en de natuur is adembenemend. Het lijkt alsof de tijd hier heeft stilgestaan.

Samen koken met de boerin

De Krant vd Aarde was te gast in het Gsiesertal bij Peter en Agatha van Bauernhof Mudlerhof.

Mudlerhof is een grote boerderij met een aantal appartementen. Naast het ondernemen van buitenactiviteiten en het genieten van de eerlijke en pure smaken van de producten van de Mudlerhof ben je hier zelf ook een beetje boer. Zo mogen de kinderen dagelijks eieren rapen en maken ze yoghurt en kaas met de boerin.

In de gevarieerde keuken van dit gebied zie je wederom de invloeden van Oostenrijk én Italië terug.

Er zijn regioproducten te kust en te keur. Hier gaan natuur en cultuur hand in hand.

Geen vetpot

Boerin Agatha Mudler vertelt met passie en trots over haar familieboerderij, de geschiedenis van haar regio, en het leven in de bergen. Boer zijn in de bergen is geen vetpot. Maar boeren kunnen bijverdienen in het toerisme en daarmee is de Zuid Tiroolse bioboer toch een feit. Een vakantieboerderij volgens de definitie van de Rode Haan (www.roterhahn.it), zoals Bauernhof Mudlerhof, is een boerderij in bedrijf met toerisme als tweede inkomstenbron.

Het zijn boerenbedrijven waar je verblijft op basis van logies of met ontbijt, in het geval van Bauernhof Mudlerhof made by Agatha. Dat laatste is een aanrader want alles is zoveel mogelijk vers en zelfgemaakt of geproduceerd. Versgebakken brood, verse melk, boter en kaas, ham van de buurvarkens, jam, groentes en sapjes. Je proeft het meteen.

De Rode Haan hanteert strenge eisen om aan te sluiten maar verzekert gasten daarmee wel van een goede verblijfplaats.

Agatha en Peter nemen het gastheerschap bijzonder serieus. Zo maakt Agatha niet alleen dagelijks het ontbijt, maar nodigt ze de gasten aan het eind van hun verblijf uit om samen met haar een uitgebreide avondmaaltijd te bereiden. Deze wordt vervolgens genoten met een pure streekwijn.

En terwijl Peter druk is met alles in en om de boerderij en de dieren (waarbij kinderhanden bij het melken altijd welkom zijn!) zorgt Agatha er ook nog eens voor dat het haar gasten op andere gebieden dan eten aan niets ontbreekt. Op het programma staat een prachtige wandeltocht door de bergen

Winterspo rt in Gsiese rtal

O o k d e sk ië rs k o m e n aan hu k e n in h e n tr e k t G si e se rt a l. H e t sk K ro n p la tz ig e b ie d op ongev e e r 2 0 k ilo a fs ta n d is m e te r g ro o t e n b ie d t v o o veau wa r e lk n it w ils . Z e lf s ee w a c h te n v o o r d e lif n a p rè s- sk i. E n te n ? Z e lf s h o o g se iz in h e t o e n is v ijf m in u te n a genomen l ru im . D ic h te rb ij zi jn o o k m o g e lij k h v e le eden: na a st w a t ‘m a k k e lij k e re ’ sk ip is te s zi jn e la u fl o ip e s, r la n g w a n d e lr o u te s e n k met de a u n je rr e n sl e e .

Ga voor m e e r in fo rm a ti e o v e r d e ri je n v an de Ro b o e rde Haan w w w .r o te naar rh a h n .i t

naar een authentieke berghut op een besneeuwde alm. Na een paar uur wandelen wacht hier een Hausgemachter Zuppe. Heerlijk en onvergetelijk, net als de terugreis naar de boerderij, per slee.

28

Over de grens

Traditionele Indonesische medicijnenleer steeds professioneler Door Jolien Scholte

De traditionele Indonesische jamuvrouwen, die werken als medicijnvrouw en vaak te vinden zijn op markten, verdwijnen langzaam uit het straatbeeld. Hiermee verdwijnt ook de kennis van de oorspronkelijke jamu, de genezende kracht van planten, kruiden, bloemen en fruit. Op een aantal gebieden vindt een moderniseringsslag plaats, maar of die alle functies van de medicijnvrouwen overnemen?

Op de overdekte markt van Yogjakarta zit een oudere vrouw met pannen water en manden met kruidenpasta’s in verschillende kleuren. Je kunt plaatsnemen op een krukje om de jamuvrouw te vertellen wat er scheelt. Vervolgens mengt ze verschillende kruidenpasta’s met water en geeft ze je een kokosschelp met een bitter smakend drankje, dat je in één keer op moet drinken. Als je elke dag deze jamu drinkt, zul je genezen.

Als je elke dag deze jamu drinkt, zul je genezen “De meeste Indonesische mensen vertrouwen op de geneeskracht van jamu”, vertelt Amovi Putty Febriani, die Uuth wordt genoemd. Zij gebruikt haar hele leven al jamu. “Hoe ouder een jamuvrouw is, hoe beter ik denk dat ze is. Gewoon omdat ze dan al veel ervaring heeft. Indonesische vrouwen hebben zelf ook wel basiskennis van kruiden, maar de jamuvrouwen op de markt weten veel meer.”

Uuth vertelt aan de jamuvrouw op de markt dat ze last heeft van buikpijn door haar menstruatie. De vrouw knikt begrijpend en bereidt zorgvuldig het drankje dat dit kan verlichten.

Kennis verloren

Jamu maken is een vrouwenaangelegenheid en de recepten worden van moeder op dochter doorgegeven. De jamuvrouwen op de markten zijn bijna allemaal oud. Hun dochters zien er tegenwoordig niet veel meer in om de jamubusiness in te gaan. “Het verdient niet goed”, legt Uuth uit. “Daarnaast moet je elke ochtend om vier uur op, om de kruidenpasta’s vers te maken.” Volgens Uuth is er al kennis verloren gegaan. “De basis kennen we nog steeds, maar de heel ingewikkelde recepten gaan soms verloren. Het is een orale traditie; er wordt weinig opgeschreven.”

Seksuele middeltjes

Toch wordt er wel gemoderniseerd. Zo zijn er jamuwinkels waar poedertjes van gedroogde kruiden worden verkocht. Hierdoor is de jamu langer houdbaar. Het assortiment in de winkels, honderden felgekleurde zakjes en pakjes, is anders dan op de markt. Bijna alles is voor mannen, en dan met name op seksueel gebied.

Je kunt een jamu kopen voor een grotere penis, een langer durende erectie, een jamu die de vagina van de vrouw strakker maakt of eentje die zorgt voor grotere borsten. Voor ziektes hoef je hier niet aan te kloppen. Er is een enkele jamu voor rugklachten en ademhalingsproblemen, en één voor algemene gezondheid. “Er is een enorm verschil tussen jamuvrouwen op de markt en de jamuwinkels” zegt ook Uuth. “Op de markt komen bijna alleen vrouwen, deze winkels zijn meer voor mannen. Zelf denk ik dat verse jamu sowieso beter werkt, maar het is goed dat deze winkels er zijn zodat jamu niet uitsterft.”

Met een gebroken arm ga je naar een ziekenhuis.

Maar voor chronische klachten, zoals reuma, kun je beter jamu gebruiken Volgens Uuth zijn de seksuele middeltjes juist te koop in de jamuwinkeltjes, omdat het elders taboe is. Er is ook een verboden middeltje te koop in de jamuwinkels. “Voor als je te laat bent met je menstruatie”, zegt Uuth, “erg veel te laat”. Abortus is niet toegestaan in ziekenhuizen, maar het is een grote schande wanneer een ongetrouwde vrouw een kind baart. Daarom worden er onder de toonbank ook jamu’s tegen ongewenste zwangerschap verkocht, met zoveel zuur dat de vrucht afgestoten zou worden.

Madee Westi: “Eigenlijk is jamu maken een vrouwenberoep, volgens mij ben ik de enige man die het doet”,

Spa

Naast de winkels heeft jamu ook een moderniseringsslag gemaakt naar de wellness branche. “Jamu duikt steeds meer op in spa’s”, zegt Uuth. “Mensen willen ‘terug naar de natuur’, en daar is jamu natuurlijk enorm geschikt voor.” Ook in de spa’s heeft jamu niet de traditionele medicijnfunctie maar dient jamu vooral cosmetische doeleinden een zachtere huid, of een slanker lijf.

Ziekenhuis

Zieke Indonesiërs moeten op den duur toch naar de dokter, al speelt jamu ook dan een belangrijke rol. Veel mensen proberen eerst jamu, en als dat niet helpt, dan gaan ze naar het ziekenhuis. Of andersom. “Mensen gaan naar de dokter gaan om er achter te komen wat ze mankeren en gebruiken

Over de grens

29

Is dit de teloorgang van een eeuwenoude traditie?

vervolgens een jamu”, lacht Uuth. Soms gebruiken mensen jamu terwijl ze naar een ziekenhuis zouden moeten gaan. Met allergieën bijvoorbeeld kan dat erg gevaarlijk zijn, volgens Uuth. “Die komen hier weinig voor, maar het kan gevaarlijk zijn als er in het ziekenhuis niet op wordt onderzocht.”

Moderniseren

Madee Westi is op Bali professioneel jamumaker.

“Eigenlijk is jamu maken een vrouwenberoep, volgens mij ben ik de enige man die het doet”, zegt hij lachend. Volgens Westi werken de Westerse en traditionele geneeskunde steeds beter samen. “Er komt steeds meer een balans tussen moderne en traditionele geneeswijzen. Kijk, met een gebroken arm, of als er een operatie nodig is, ga je naar een ziekenhuis. Maar voor chronische klachten, zoals reuma, kun je beter jamu gebruiken.” In zijn ogen is er een belangrijk verschil tussen jamu en Westerse medicatie. “Met Westerse medicatie bestrijd je alleen, maar je bouwt er geen weerstand mee op.”

Traditionele jamu wordt volgens Westi steeds professioneler. Zo wordt er op universiteiten bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar jamu om te kijken wat de bestanddelen van jamu nu werkelijk voor aantoonbaar effect hebben. “Het is altijd zo geweest dat je moest vertrouwen op degene die de jamu maakt en gewoon moet kijken of het werkt. Maar studies

kunnen dat ook echt aantonen”, legt Westi uit.

Onlangs is bijvoorbeeld aangetoond dat kurkuma koortsverlagend kan werken. Kurkuma is een basisingrediënt van vele jamu’s. Westi is ervan overtuigd dat deze professionaliseringsslag ervoor kan zorgen

dat de traditionele medicijnfunctie van jamu ook in de toekomst behouden blijft. “Door de studies kan jamu moderner en professioneler worden. Daarmee kunnen we voorkomen dat de kennis van alles wat de natuur ons te bieden heeft verloren gaat.”

ADVERTENTIE

G EC ERT I FICE ER

DE

10 0 % N AT U U R Z U I V E R E HI UNIG D V E R ZO R G

A L L E E N H E T Z U I V E R ST E V O O R M I J N H U I D Bent u op zoek naar daadwerkelijk 100% gecertificeerd natuurzuivere huidverzorging, dan biedt Earth.Line alles wat u nodig heeft. Alle Earth.Line producten zijn namelijk onderscheiden met maar liefst drie verschillende, onafhankelijke certificeringen van BDIH, Eco Control en Icada. Een uniek en compleet assortiment gecertificeerde natuurcosmetica van de hoogste kwaliteit, samengesteld met de fijnste natuurlijke en gecertificeerd biologische ingrediënten van de aarde.

Waardevolle natuurlijke vitaminen, biologische oliën en pure planten- en kruidenextracten ondersteunen en versterken de natuurlijke kracht van de huid. Voor een stralende huid in balans, duurzaam leven en gezondheid. www.earthline.nl

326Q_adv_el_krant_vd_aarde.indd 1

04-10-13 11:15

Mode & Beauty

31

Natuurlijke blush voor een natuurlijke blos Door Marijke Hakkennes

Met een blos op je wangen zie je er gezonder en jonger uit. Maar nu de dagen korter worden, de zon minder schijnt en we eerder moe en ziek zijn, is deze gezonde blos soms ver te zoeken. Gelukkig is er blush, want met de juiste blush heb je in een handomdraai die blos weer terug.

Truc

Als je wilt dat de blush er natuurlijk uitziet op jouw wangen dan is het belangrijk om voor de juiste kleur te kiezen. Er zijn ontelbaar veel verschillende kleuren op de markt, maar strikt genomen zijn er twee types: blush met een warme ondertoon, zoals abrikoos en perzik. En blush met een koele ondertoon, zoals roze.

Als jouw huid een koele ondertoon heeft, dan staat een roze blush het meest natuurlijk. Heeft jouw huid een warme ondertoon, dan kan je het beste kiezen voor een blush in een warmere kleur.

Bieten zijn ideaal om op je lippen te gebruiken

Als je twijfelt over de ondertoon van jouw huid kun je de volgende truc toepassen: Bekijk jezelf, zonder make-up, in de spiegel. Zorg ervoor dat je goed licht hebt, het liefst daglicht, en probeer de natuurlijke kleur van jouw wangen te ontdekken. Zie je het kleurtje?

Dat is de kleur blush die je nodig hebt voor het meest natuurlijke resultaat.

Appels van je wangen

De plek waar je blush het beste kunt aanbrengen hangt af van de vorm van je gezicht. Als je een rond gezicht hebt, dan staat blush het mooiste op de appels van je wangen. Je vindt deze door te lachen.

Is jouw gezicht langwerpiger van vorm, dan staat blush prachtig onder je jukbeenderen. Zuig je wangen een klein beetje samen. Recht onder je jukbeenderen ontstaan holtes. Breng er een klein beetje blush in aan.

Begin midden onder je oog en werk in de richting van je oor. Voor het mooiste resultaat is het overigens verstandig om te investeren in een goede blushkwast.

De borsteltjes die worden meegeleverd bij een blush zijn meestal te hard en te stug om het echt mooi aan te kunnen brengen.

Rode bieten

Er zijn ontelbaar veel verschillende kleuren blush op de markt. Maar je kunt ook heel gemakkelijk zelf blush maken. Met een groente bijvoorbeeld, die op dit moment helemaal in het seizoen is: rode bieten.

Bieten zijn super gepigmenteerd en geven een mooie, rood-roze kleur af. Het enige dat je hoeft te doen is een stukje afsnijden en het op je wang deppen. Met een schone vinger kun je de blush vervolgens uitsmeren en op die manier mooi laten vervagen. Ook leuk: bieten zijn ideaal om op je lippen te gebruiken. De kleur hecht zich goed aan je huid, waardoor het de hele dag mooi blijft zitten.

Heb jij de rode bieten-blush geprobeerd?

Post een foto op onze Facebook-pagina! www.facebook.com/KrantvandeAarde

Marijke Hakkennes heeft sinds twee jaar een succesvolle natuurlijke beautyblog.

Ze test producten uit winkels en experimenteert hoe je ze zelf kunt maken van natuurlijke ingrediĂŤnten. Van zelfgemaakte lipgloss tot zelfbruiner, al haar ervaringen vind je op www.projectnaturalbeauty.nl ĂŠn vanaf nu in deze krant.

32

Mode & Beauty

Duurzaam Dutch design Door Lynsey Dubbeld

Arbeidsuitbuiting in Chinese fabrieken waar iPads worden geproduceerd. Paardenvlees dat opduikt in Zweedse gehaktballetjes. De oplossing voor dit soort duurzaamheidsproblemen wordt steeds vaker dicht bij huis gezocht. Ook in de modewereld. Lang leve duurzaam Dutch design in de kledingkast.

Collectie Ellen Willink fotograaf Job Boersma

Je hoeft geen trendwatcher te zijn om te zien dat het aloude devies ‘weet wat je eet’ actueler is dan ooit. De populariteit van stadsmoestuinen, streekproducten en lokaal geproduceerd voedsel is daar het zichtbare bewijs van. Dankzij de vierkantemetertuin kan een balkon of voortuin worden omgetoverd tot een groene oase of productieve moestuin. Bedrijven als Streek Selecties en Willem & Drees zorgen ervoor dat regionale producten in steeds meer buurtsupers terechtkomen. En dankzij thuisafgehaald.nl kunnen we de koks van onze maaltijden weer in de ogen kijken. De gedachte dat we zo zicht hebben op voedselproductie en -producenten, geeft vertrouwen over de herkomst van onze dagelijkse maaltijd. En die geruststelling hebben we broodnodig na alle schandalen met paardenvlees en biologische eieren.

Oma’s

Ook in de modewereld maken lokale en regionale producten en producenten hun opmars. Steeds meer ontwerpers speuren op lokale markten en brocantewinkels naar trouvailles om deze eigenhandig te upcyclen tot nieuwe items. Neem Chatoui, dat sieraden maakt van tweedehandsjes en restmaterialen. Of Shekila Eco Fashion. Van tweedehands textiel, afgedankte sari’s en reststoffen van gordijnenleveranciers maakt een coupeuse in Sneek kleding op maat. Dit alles onder de noemer Waste Couture.

Afval kan ook op andere manieren een plek krijgen in onze kledingkast. Zo kunnen Nederlandse producenten van sokken inmiddels oude visnetten uit de Noordzee gebruiken om er nieuwe collecties van te maken. De milieuwinst van deze vorm van lokaal hergebruik ligt voor de hand. Visnetten in oceanen kunnen met gemak honderden jaren in het ecoysteem blijven. Met alle gevolgen van dien: dolfijnen, tonijnen, schildpadden, krabben en zeevogels raken erin verstrikt. Vaak met dodelijke afloop. Voor de makers van textiel van visnetten, zoals Starsock uit Oisterwijk, zijn er grondstoffen genoeg. Volgens de Wereldvoedselorganisatie

ligt er wereldwijd 640.000 ton aan visnetten in oceanen.

Kleding die van dichtbij komt, kan een bijdrage leveren aan een beter milieu en aan maatschappelijke vernieuwing. Dat bewijst bijvoorbeeld de bedrijvigheid in nieuwerwetse naaiateliers op Hollandse bodem. In Rotterdam en Utrecht maken de oma’s van Granny’s Finest sjaals en modeaccessoires naar ontwerpen van jonge lokale designers.

Ellen Willink geeft vrouwen met een achterstand op de arbeidsmarkt een leerwerkplek in haar naaiatelier in Den Bosch. Daar vermaken zij oude banners tot onder andere shoppers en messenger bags. En de collecties van Ami E Toi worden geproduceerd in werkplaatsen in vijf Nederlandse steden. Kwetsbare vrouwen – zoals ex-psychiatrische patiënten en voormalige drugsverslaafden – krijgen er een dagbesteding, een opleiding en individuele begeleiding naar werk.

1900 reiskilometers

Dergelijke initiatieven biedt een verantwoord alternatief voor de ‘foute kleding’ die onder erbarmelijke omstandigheden en met kinderhandjes wordt geproduceerd in lagelonenlanden. Kleding die is gemaakt op Hollandse bodem is gegarandeerd sweatshopfree. Tegelijkertijd draagt het lokale hergebruik van afgedankte materialen bij aan het terugdringen van de wereldwijde afvalberg, die inmiddels voor vijf procent uit textiel bestaat.

En lokale productie vermindert de ecologische voetafdruk die samenhangt met de internationale kledingproductieketen. Dat laatste is geen overbodige luxe nu het gemiddelde kledingstuk 1900 kilometers heeft gemaakt voordat het bij ons in de winkel ligt (zie kader). Voordelen voor modeliefhebbers zijn er ook. Die krijgen een uniek stukje ambachtswerk in handen – zonder het prijskaartje van couture en merkkleding.

Imagoprobleem

Helaas kampt ‘Made in Holland’ in de modewereld nog met een imagoprobleem. Onze kleding-

en textielsector kan in de beeldvorming niet concurreren met die van Milaan, Parijs of Berlijn. In de Verenigde Staten en Engeland is al een hernieuwde trots op de lokale kledingtraditie zichtbaar (zie kader). Daarvan is in Nederland, ondanks de textielgeschiedenis van bijvoorbeeld Twente, nog geen sprake. Maar met een beetje geluk kan de commotie rond misstanden in textielfabrieken in Bangladesh uiteindelijk een positieve uitkomst hebben. Want die onrustwekkende berichten geven modeliefhebbers die dromen van een groene garderobe natuurlijk wel een extra duwtje in de rug om hun must-haves dichtbij huis te zoeken.

Mode & Beauty

in je garderobe

33

Collectie Granny’s Finest fotograaf Milan Boonstra

Willem-Alexander en Prince Charles

Lokale en regionale producten maken een ongekende opmars in onder andere de voeding- en energiesector. In de Nederlandse modewereld kan back to local wel een steuntje in de rug gebruiken.

In het Verenigd Koninkrijk bestaan campagnes die lokale producten, traditioneel ambachtswerk en de blijvende waarde van de Britse heritage in het zonnetje zetten. Zo is er Handmade in Britain, een platform voor promotie van het werk van designers die produceren in het koninkrijk. De collecties van het Britse modelabel Izzy Lane zijn gemaakt van wol van een kudde schapen die in Richmond wordt beheerd door een lokale schaapherder. En de Engelse stad Cardigan poogt de traditionele denimproductie nieuw leven in te blazen.

Van dit soort initiatieven zijn (nog) geen Nederlandse varianten. Maar wie weet gaat koning Willem-Alexander zich ontpoppen tot net zo’n ambassadeur van biologische en lokale producten als Prince Charles…

Made in…

Kleding van Hollandse bodem is gegarandeerd sweatshopfree Collectie Granny’s Finest fotografie && styling Rossi && Blake

Hoe kunnen we aan onze kleding zien waar het is gemaakt? Het etiket in een kledingstuk zegt vaak niet alles. Achter een label met het opschrift ‘Made in Turkey’ kan arbeid schuilgaan in Oezbekistan (katoenteelt), India (vezelverwerking), China (kledingproductie) én Duitsland (distributie).

Tussen katoenboer en detailhandel zitten namelijk gemiddeld zo’n tien tot vijftien partijen. En die schakels in de keten kunnen zich in allerlei landen bevinden. Twee journalisten van de Britse krant Guardian berekenden in 2001 dat een jeans die in een Engelse winkel werd verkocht, maar liefst 40.000 mijl (zo’n 64.000 kilometer) over land en zee had gereisd. Daarbij had de broek dertien verschillende landen aangedaan. Ook aan kleding die in Nederland wordt genaaid, kunnen dus materialen en mensen uit verre landen te pas zijn gekomen. Maar we weten dan in ieder geval dat de laatste fase van de kledingproductie, die in lagelonenlanden nogal eens plaatsvindt in sweatshops, verantwoord is verlopen.

ADVERTENTIE

Fijnstof bijzonder schadelijk voor volksgezondheid Wij wonen in de vieste lucht van Europa. Dat is slecht voor onze gezondheid. Het verkeer is de belangrijkste oorzaak. Dit kan én moet veel beter. Daarom komt Milieudefensie, samen met mensen in het hele land, in actie voor gezonde lucht.

foto: pierre crom

Door de meetgegevens van verkeersroutes zichtbaar te maken in films van diezelfde routes, laat de milieuorganisatie direct zien hoeveel ultrafijnstof mensen in het stedelijk verkeer tegenkomen.

Je ziet eigenlijk nergens dat de lucht op sommige plekken vervuild en ongezond is. Maar het inademen van deze vervuilde lucht veroorzaakt wel ernstige ziektes zoals longaandoeningen, kanker en hart- en vaatziekten. De kleinste deeltjes ultrafijnstof en roet dringen diep door in je longen en kunnen ook in de bloedsomloop komen.Via het bloed komen ze vervolgens overal in het lichaam, bijvoorbeeld in de hersenen.

rochelroute of gezonde lucht?

Wat ademt Bart dagelijks in?

Bart van Leeuwen woont met zijn vrouw en twee kinderen in de Haagse Stationsbuurt.

Dagelijks stapt hij op de fiets om zijn boodschappen te doen. Hij maakt zich zorgen over de luchtvervuiling in zijn stad. Daarom heeft hij met milieudefensie de luchtvervuiling onderweg gemeten.

Kijk wat Bart inademt op milieudefensie.nl/rochelroutes Uit de metingen blijkt dat hij onderweg hoge concentraties ultrafijnstof inademt. Ultrafijnstof bestaat uit de allerkleinste vaste deeltjes die in de lucht zweven, zoals roet uit uitlaatgassen.

Deze hele kleine deeltjes zijn het meest schadelijk voor onze gezondheid. Bart wil dat de gemeente Den Haag maatregelen neemt.

Ieder jaar sterven duizenden mensen eerder, vaak na een langdurige ziekte. Juist voor deze hele schadelijke deeltjes, bestaat geen wettelijke norm. “Omdat er geen norm is voor ultrafijnstof, nemen overheden ook geen maatregelen,“ aldus Ivo Stumpe, campagneleider verkeer van Milieudefensie. “Terwijl veel mensen juist hier last van hebben en we weten waar het aan ligt.” De door Milieudefensie gemeten concentraties tonen aan dat vooral vervuilend verkeer zoals vrachtwagens, scooters en oude diesels veel ultrafijnstof uitstoten.

Er zijn luchtzuiveringssystemen op de markt die de de lucht in uw woning zuiveren, maar in het verkeer sta je dagelijks bloot aan fijnstof.

De beste oplossing is het diesel- en tweetaktverkeer zoveel mogelijk te weren. Ivo Stumpe: “Gemeentes kunnen hier iets aan doen door het meest vervuilende verkeer uit steden te weren met een efficiëntere milieuzone en door schoon vervoer te stimuleren.” meer info www.milieudefensie.nl

Bekijk Barts Rochelroute op www.milieudefensie.nl/rochelroutes

Samen voor gezonde lucht

a

onderkant pagina

1462-OPM adv D2E-rochelroutes 02.indd 1

04-10-13 10:39

Zuivere lucht in uw woning?

Iedere woning heeft fijnstof en huisstof...

Iedere dag ademt u hier een theelepeltje van in…

Met Hyla wordt ademen een belevenis.

Voor een vrijblijvende demonstratie neem contact op met Hyla Nederland. info@hyla-nederland.nl | T. 070 212 40 15 | www.hyla-nederland.nl

Vier seizoenen warmte u i t h o u t e n zon

Vuur en Leem brengt warmte in uw huis.

Wij bouwen Finovens en leemkachels, leveren zonnecollectoren en zijn importeur van de prachtige Firetubes. Kijk op onze website voor workshops en de gratis info ochtenden.

w w w . v u u r e n l e e m . n l

Op de agenda

IN DE VOLGENDE • Bezoeken we Held van de Smaak 2010: stroopkoker Mart Vandewall, van de gelijknamige ambachtelijke stroopmakerij in Eckelrade.

• Hebben we weer verrassende recepten • Geeft Frans van der Beek wederom zijn kijk op het nieuws COLOFON

De Krant van de Aarde is een uitgave van de Stichting Dag van de Aarde.

De Stichting wil samen met partners uit de natuurvoedingsbranche mensen aanzetten tot een gezonde en duurzame leefwijze. Verder werkt de Stichting samen met universiteiten, (semi)overheden en goede doelen. © 2013 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@dagvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris Redactie Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen Moniek Verstegen, Renske de Zwart, Jolien Scholte Contact redactie: redactie@krantvandeaarde.nl

OP DE AGENDA

OKTOBER 28

Fair fashion event, Doorn

31 cursus

Duurzaam Geluk, Diemen

November 01

Start Vegan Challenge

02

Natuurwerkdag 2013

13 kookdemo

De Groene Kookacademie, Breda

16

Demonstratie Ritmische massage, Bergen

21

Nationaal Sustainability Congres 2013, Rotterdam Vanaf 22 workshop ‘Hooggevoeligheid, hoe ga je ermee om?, Bergen

Eindredactie Petra van der Veer

December

Fotoredactie: Henk Bothof en Ben Deiman

01

Marketing & Communicatie: Sander van Oyen - Marketing Manager Vormgeving & Opmaak: Celina Koekenbier | Insight design Advertentieverkoop: info@dagvandeaarde.nl Redactionele partners: Stichting Demeter, Bella Plant, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Skoon Ecodesign, Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt.

35

Gaaf Groen Wintermarkt, Egmond aan Zee

02 Debat

‘Power to the people’, Utrecht

18

Repair Café Haarlemmermeer, Hoofddorp

Distributiepartners Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels, KNMI, TNO. Aan dit nummer werkten mee: Kick van der Mark, Arnoud Cornelissen, Joost Jaartsveld en Marijke Hakkennes.

Siciliaans bijengezoem

Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden.

Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis.

Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.

Uit de Salamita-boomgaarden komen niet alleen de lekkerste sinaasappels, maar ook biologische sinaasappelbloesemhoning. De imkers slingeren de honing koud en laten deze verder onbewerkt.

Ontdek deze heerlijke zachte honing...

Ontvang tegen inlevering van deze bon 10% kennismakingskorting op een pot sinaasappelbloesemhoning van Salamita

Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op rekening nummer 61 77 36 146 per los nummer uit de winkel.

Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels.

Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

(actie is geldig in de Estafette-winkels t/m 07-11-2013, 1 bon per klant, 1 artikel / bon)

Ontdek ons!

www.estafettewinkel.nl

ADVERTENTIE

Royal Green Odourless en Extra Virgin Coconut

ve en n geergeteiet te n n in dzwartBRAD e pa vet EN n.

Cooking Cream We zijn bij Royal Green trots op onze premium Extra Virgin 100% koudgeperste en gecertificeerd biologische kokosolie.

Proef de smaak van heerlijke kokos! Of kies voor de Royal Green 100% geurloze kokosolie van gecertificeerd biologi-

s u lt

aat !

sche teelt.

Een gouden re

Bakken, braden, wokken en frituren is nog nooit zo gezond geweest. Ook te gebruiken ter vervanging van boter. De gecertificeerd biologische kokosolie van Royal Green is een zeer gezonde olie die al haar goede eigenschappen behoudt bij verhitting. Ideaal ter vervanging van onder andere olijfolie.

Tijdens het braden, wokken, bakken of frituren is er geen vorming van schadelijke stoffen of vrije radicalen. Rijk aan laurinezuur, licht verteerbaar en zonder transvetzuren.

ook te gebruiken ter vervanging van boter

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen en is 100% vegetarisch. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV.

Rijk

Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

aa n

zonlidcht vertlaeuerribnaeazrueunr, er tra nsvetzuren.

NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

Skal 025099

2500ml

500ml

250ml

1400ml

in de es heerlijk vooforsmoothi e i f f o k th ee,

Enjoy life, stay healthy!

Royal Green Kokosbloesem suiker De Royal Green Kokossuiker wordt geproduceerd uit het zoete sap van de tropische kokosnootbloesem. Traditionele suikerboeren klimmen hoog in de kruin van de kokosboom en oogsten het zoete nectar uit de bloesem. Eenmaal verzameld, verandert de nectar door verwarming langzaam in een heerlijke rijke suiker. Royal Green kokosbloesem suiker is 100% gecertificeerd biologisch, onbewerkt en de ideale vervanger voor geraffineerde witte suiker, riet- of bietsuiker, agave, ahorn of elke andere siroop.

Gebruik Royal Green Kokosbloesem suiker voor in de thee, koffie, smoothies, yoghurt, tussendoortjes, dranken, ijs en andere (na)gerechten.

NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

% 1 00

gec e biolortificeerd gisch

900 gram

325ml

200 gram

Skal 025099

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen en is 100% vegetarisch. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

Bl

ossoM sugaR

Enjoy life, stay healthy!

327Q_adv_rg_kokos_suiker_krant_vd_aarde.indd 1

04-10-13 11:06