Natuur / Voeding / Gezondheid / Cultuur / Innovatie / Mode / Vrije tijd
Jaargang 13, nr. 1 | februari - maart 2018
WILD
gen ewe nb
Bij
Gezond - Sport e e lag
Jan Juffermans
Op het witte doek
Hoog tijd voor bevolkingsbeleid
Anne-Marie Rakhorst: De stem van kinderen
Uitgave van de stichting Dag van de Aarde Verschijnt zes keer per jaar.
Volg ons op Facebook facebook.com/KrantvandeAarde
lees ons online www.krantvandeaarde.nl
GEGAR ANDEER D V R I J VA N : PA R A F F I N E PA R A B E N E N K L E U R STO F F E N S U L FAT E N SY N T H E T I S C H E PA R F U M
VITAMINE E Vitamine E is een natuurlijk voorkomende vet oplosbare antioxidant. Werkt als een natuurlijk transport systeem, zorgt voor een verhoogde penetratie en opname van plantenlipiden en kruiden, verbetert de hydratatie en vochtgehalte. Vermindert zonveroudering, helpt bij het vervagen van littekens en rimpels en het vertragen van het huidveroudering proces. Absoluut essentieel voor een gezonde en natuurlijke huid.
PRODUCTEN GEMAAKT VAN MOEDER AARDE
In 3 stappen een natuurlijk mooie en gezonde huid. Uiteraard rijk aan vitamine E en vele andere ingrediënten van moeder natuur. 1 REINIGEN: Vitamine E gezichtsreiniger verwijdert mascara, make-up en vuildeeltjes effectief. 2 VOEDEN: Vitamine E dag & nachtcrème houdt het vochtgehalte op peil, beschermt de huid en helpt bij rimpels en littekens. 3 VERSTERKEN: Vitamine E oogcontour vermindert fijne lijntjes rondom de ogen. GECERTIFICEERD NATUURLIJK Alle Earth.Line producten zijn gecertificeerd door BDIH, ICADA en Eco-control. Pure huidverzorging uit de natuur voor een gezonde huid.
www.earthline.nl
009V_adv_el_vitmaine_e_krant_vd_aarde.indd 1
22-01-18 16:54
Redactioneel
Over de natuur en de mens In deze krant schrijft Jan Juffermans op de opinie pagina over het verband tussen de explosieve bevolkingsgroei en de natuur. Verderop in de krant twee keer aandacht voor het Deltaplan biodiversiteit. Dat gaat onder meer over de invloed van de reguliere landbouw op het het insectenleven in de bodem. Waar minder mensen zijn komt de natuur terug. Kijk naar Tsjernobyl. Er is daar sinds de mens is vertrokken uit het gebied een wonder gebeurd. Populaties van wilde dieren, zoals wolven, wilde zwijnen, vossen en wasbeerhonden, groeien als kool. De natuur heeft weer bezit genomen van het gebied. Bomen en planten groeien door het asfalt en dieren hebben zich weer kunnen settelen. Het bodemleven zal ook volop tot ontwikkeling zijn gekomen.
Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen
Deze editie van de Krant van de Aarde ook aandacht voor de film WILD, die hier in Nederland op de Veluwe is opgenomen. Wat een prachtige beelden zo dicht bij huis! Mocht er een tweede editie komen van deze film over een jaar of vijf, dan hoop ik dat de wolf ook op het witte doek te zien zal zijn. In die film dan graag ook een groot aaneengesloten natuurgebied van de Veluwe tot en met de Oostvaardersplassen vol met wild in een echt natuurlijk evenwicht. In de krant van 2023 laten wij het allemaal graag zien. Dan berichten wij ook over de vergrijzing, over de teruggekeerde bijensoorten en de explosieve groei van de biodynamische landbouw in Nederland. Voor nu veel leesplezier met de eerste editie van 2018!
Albert Poutsma, Voorzitter stichting Dag van de Aarde
Een ontspannen, duurzame vakantieplek in de bossen met 18 vrij gelegen vakantiebungalows, een bijzondere kinderboerderij, speeltuin en biologische winkel.
www.odin.nl
De Roek ligt net buiten Otterlo op 1,5 km van Nationaal Park De Hoge Veluwe met het Kröller-Müller Museum, te midden van prachtige bossen, heide en zandverstuivingen.
Karweg 2 Otterlo
•
www.deroek.nl
•
0318-591757
3
4
Natuur
— A BBC Studios Natural History Unit production A co-production with BBC America, Tencent, WDR, France Télévisions and CCTV9 A BBC Open University Partnership Presented by Sir David Attenborough
Blue Planet II
duikt onder in de oceaan Tekst: Frans van der Beek
Het is de BBC weer gelukt om een adembenemende documentaire te vervaardigen over het immense gebied onder het wateroppervlak van de aarde: de oceanen. Waar het menselijk oog nooit eerder was hebben de camerateams een fascinerende onderwaterwereld vastgelegd. Een puik staaltje van nieuwe technologie, vernuft en doorzettingsvermogen. Het leverde een lust voor oog op. Oceanen bedekken het grootste deel (70%) van de planeet, maar de mensheid weet er het minst van. Dat was de grootste uitdaging van de makers van Blue Planet II: de geheimen onthullen die diep onder het immense wateroppervlak bewaard bleven tot de camera ze kon onthullen. Het levert een verbijsterend mooie en intrigerende natuurfilm op. De oceaan is onstuimig en sereen tegelijk. Het is een oneindig uitgestrekt gebied met peilloze dieptes waar wij geen weet van hebben. Totdat een team natuurfilmers van de Natural History Unit het aandurfde om een serie te maken over de oceanen van de wereld. Dat begon zo’n twintig jaar
geleden toen werd besloten een serie te maken over de thuisbasis van de meest opmerkelijke dierenwereld onder water en te filmen wat er daar zoal aan vreemde gebeurtenissen plaatsvindt. Dat deden ze op een schaal die nooit eerder was vertoond. Dat werd de eerste serie Blue Planet in 2001 met als verteller Sir David Attenborough. De serie werd terecht bekroond met diverse onderscheidingen. Een generatie later is de techniek veel meer geavanceerd en is de maritieme wetenschap ook gevorderd. Die ontwikkelingen maakten het interessant genoeg om opnieuw zo’n diepzee expeditie uit te rusten. Het resultaat is Blue Planet II waarin nog
meer verbazingwekkende beelden uit het rijk der oceanen te bewonderen zijn. Het was een immense klus die vier jaar aan productie en 125 verschillende expedities vergde. In totaal werden 39 landen bezocht en gefilmd op elk continent en in elke oceaan. De bemanningen van de filmploegen zijn al met al ruim zesduizend uur in de diepte gedoken om ons te tonen wat het menselijk oog nooit eerder zag. Die inspanning, passie en toewijding resulteerden in een serie die ons dichter dan ooit brengt bij de boeiende levens van buitengewone zeewezens. Het voert ons mee naar magische werelden. In de volgende editie een uitgebreider artikel over deze fenomenale serie.
Inhoud
5
Jaargang 13 2018
11 INHOUD
G1 - G28
Bijlage Gezond
17
6
Nieuws op z’n Frans
8
Rotganzen in Nederland
10
De Wild beleving
11
Wild op het witte doek
14
Fotowedstrijd LandschappenNL
16
Biodiversiteit
17
Bevolkingsbeleid
20
Interview met Anne-Marie Rakhorst
22
Groene schoonmaakproducten
22 26 Gadgets Top 6
24
Agenda
26
Colofon
27
6
Nieuws op z’n Frans
Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen. Suggesties zijn welkom op fhjvanderbeek@gmail.com.
GUCCI ZWEERT BONT AF
Het modehuis Gucci zal geen bont meer in haar nieuwe collecties gebruiken. Dat heeft president Marco Bizzarri aangekondigd. In de lente van 2018 presenteert Gucci haar eerste gegarandeerd bontvrije collectie. Met dit besluit treedt het Italiaanse modehuis ook toe tot de Fur Free Alliance, een koepel van tientallen organisaties die zich actief inzetten voor het afzweren van dierenmishandeling in de kledingindustrie. Het besluit is verrassend. Gucci staat immers bekend om collecties met veel bont, maar het Franse moederbedrijf Kering, waar Gucci onderdeel van uitmaakt, maakt zich al tien jaar hard voor een duurzamer kleding- en mode-industrie. Zo promoot Kering ook het gebruik van niet-biologisch leer in accessoires. Gucci is niet het eerste grote modemerk dat bont afzweert. Calvin Klein, Giorgio Armani en Ralph Lauren gingen het Italiaanse bedrijf voor.
Dit betekent dat het product niet alleen een groot afvalprobleem kan oplossen, maar ook nuttig zou zijn om het warmte-effect in de steden te verminderen, melden de onderzoekers. Om schadelijke chemicaliën in de sigarettenpeuken in te kapselen en uitdroging te voorkomen, hebben de onderzoekers de peuken ingekapseld met bitumen en paraffinewas. Het project is het resultaat van vijf jaar onderzoek. Volgens de onderzoekers komt wereldwijd elk jaar meer dan 1,2 miljoen ton sigaretafval vrij. Door de groeiende wereldbevolking zal dat cijfer alleen maar stijgen. De Australiërs kwamen eerder in het nieuws door oude peuken toe te voegen aan het productieproces van bakstenen. Dit leverde een licht bouwmateriaal op met betere isolatie eigenschappen dan traditionele bakstenen.
KOOIKONIJN IN DE BAN
Asfalt gemengd met sigarettenafval is geschikt voor wegen waar zwaar verkeer overheen rijdt en kent bovendien een lage thermische geleiding. Dat stellen wetenschappers van de Royal Melbourne Institute of Technology (RMIT) University.
Nederlandse supermarkten verkopen geen kooikonijn meer. Boon’s Markt en MCD hebben het product als laatste twee supermarktketens in de ban gedaan. Dat meldt dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier. Kooikonijnen leven volgens de organisatie met veertien tot zeventien dieren per vierkante meter in kooien met draadgazen vloeren. De meeste supermarkten verkopen nu het zogeheten ‘park-konijn’. Deze konijnen leven met dertien dieren per vierkante meter. Door een open dak en plateaus hebben ze daarnaast wat meer bewegingsruimte.
Wegen van sigarettenpeuken
Kooikonijnen in de ban
WEG VAN PEUKEN
Wegen en paden gemaakt van sigarettenpeuken in plaats van dat ze ermee zijn bezaaid. Onderzoekers hebben aangetoond dat sigarettenafval goed verwerkt kan worden in asfalt.
De vloer bestaat veelal uit kunststofmatten in plaats van draadgaas. In het parksysteem leven moederkonijnen nog wel individueel in kooien. Albert Heijn verkoopt dit jaar als eerste supermarktketen konijnenvlees met één ster van het Beter Leven-keurmerk van de Dierenbescherming. Konijnen die onder de voorwaarden van dit keurmerk worden gehouden, hebben ook meer bewegingsruimte dan kooikonijnen. De moederkonijnen leven bovendien met elkaar in groepen, in plaats van alleen in een kooi. Dat is mooi.
MOESTUIN IN DE KLAS
Nog meer goed nieuw uit de supermarkt. Lidl biedt alle basisscholen in Nederland een moestuin-starterskit aan. Daarmee kunnen kinderen leren waar voedsel vandaan komt. Alle Nederlandse basisscholen die daarin zijn geinteresseerd, krijgen van Lidl een moestuinstarterskit met tips en een selectie moestuinmaterialen, zoals groentezaden. De aankondiging van Lidl volgt op uitspraken van Tweede Kamerlid De Groot (D66), die graag ziet dat alle basisscholen in Nederland een moestuin krijgen. Zijn voorstel wordt door de coalitiepartijen ondersteund. Eerder ondersteunde Lidl al twee jaar lang het schoolfruit-project van de overheid, waarbij de supermarktketen aan circa vijfhonderd basisscholen wekelijks groente en fruit leverde.
Moestuin op de basisschool
Nieuws op z’n Frans
Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.
7
Heb je goed of slecht nieuws? Mail Frans!
redactie@krantvandeaarde.nl
ITALIAANSE REL OM ZAKJES
Sinds begin januari moeten Italianen een tot drie cent per flinterdun plastic zakje voor groenten en fruit in de supermarkt betalen. Dat kost op jaarbasis maximaal twaalf euro, maar een deel van de bevolking komt in opstand. Ze denken dat de fabrikant handjeklap met overheid speelt om deze milieuvriendelijke maatregel er door te drukken. Dat is niet het geval, want de fabrikant levert alleen het materiaal voor de zakjes en 135 bedrijven verkopen die. De rel lijkt nogal kortzichtig van de tegenstanders, want wat maakt die paar centen nou uit op een karretje vol boodschappen. Sommige commentatoren menen dat dit protest voorkomt uit de algemene onvrede en een uitlaatklep van de miskende bevolking is. Een hoop gedoe over vrijwel niets, maar het zegt wel iets over de gevoelens van de Italianen over hun overheid.
BITCOIN SLUPT STROOM
De introductie van cryptomunten houdt de gemoederen danig bezig. Wie ze nog niet heeft denkt de boot te missen. Of dat zo is valt te betwijfelen. Wel is duidelijk dat de bitcoin en aanverwant digitaal geldverkeer een vermogen aan elektriciteit vergt. De bitcoin verbruikt dit jaar naar verwachting meer stroom dan heel Nederland nodig heeft. Dat zijn astronomische hoeveelheden. Achter deze munt zit een complexe technologie die draait op stroomvretende computers en wordt geschat op 120 tot 140 terawattuur per jaar. Het CBS berekende dat ons
Stroomvretende Bitcoin
land nog net geen 120 terawattuur nodig heeft. Het ‘maken’ van een bitcoin kost tussen de 3000 en 7000 dollar aan stroom die nodig is voor de rekenkracht van de benodigde computers. Wie draait op voor die kosten? En is dit geen verspilling van energiebronnen voor een beperkt aantal geldgraaiers?
EXTREEM WEER BEDREIGT DE AARDE
We waren de afgelopen tijd getuige van zware stormen, hoosbuien en hoog water. In de krant lezen we over overstromingen en nauwelijks bedwingbare bosbranden. Die milieurampen zorgen voor onherstelbare schade aan de biodiversiteit en we kunnen dat gevaar niet afwenden. Reden voor het Wereld Economisch Forum om de noodklok te luiden. In hun ‘global risk report’ waarschuwden ze voorheen voor de economische crisis en terrorisme als grootste bedreiging voor de mensheid. Nu is dat het extreme weer dat de grootste bedreiging voor de planeet vormt. Vernietigende orkanen en oprukkende droogte ontwrichten ons ecosysteem en we weten ons geen raad. Vast staat dat de natuur als winnaar uit de bus zal komen en de mensheid als natuurverschijnsel het nog moeilijk zal krijgen.
dus in en niet zo’n beetje ook. De wereldbevolking blijft groeien en het aantal mensen met een hoger inkomen ook. Dat betekent een nog grotere aanslag op de reserves. Als iedereen zo zou leven als wij in Nederland zijn er 3,6 aardbollen nodig om in de behoefte aan grondstoffen te voorzien. Iedereen begrijpt dat dit aanstuurt op een catastrofe. Het is daarom een absolute noodzaak om te investeren in een circulaire economie ofwel het hergebruik en recycling van alles wat we gebruiken. Het is de hoogste tijd om zelf het goede voorbeeld te geven in de hoop dat anderen zullen volgen.
JE NEUS VERTELT HET JE WEL
De cijfers liegen er niet om. In de afgelopen honderd jaar hebben we 27 keer meer grondstoffen uit de aarde gehaald dan in het begin van die periode. De aarde heeft nu anderhalf jaar nodig om te vernieuwen wat wij gebruiken. We leveren
In de Europese Unie wordt 20% van het geproduceerde voedsel weggegooid; door de boeren, groothandels, supermarkten en restaurants, maar vooral door consumenten. Per jaar kieperen we ongeveer 44 miljoen ton eten in de vuilnisbak. Oorzaak hiervan ligt voor een groot deel bij diezelfde Europese Unie, die met richtlijnen en verordeningen de voedselveiligheid tot in de puntjes geregeld wil zien. Zodat wij beschermd worden tegen het drinken van zure melk, oud brood, beschimmeld fruit. We zijn verslaafd aan de houdbaarheidsdatum op de verpakking, maar of iets bedorven is dat ruik, proef of zie je zelf toch ook wel? Wees daarom niet zo krampachtig al de datum verstreken is, maar vertrouw op je eigen zintuigen om na te gaan of voedsel nog eetbaar is. Je neus vertelt het je wel en dat kan een hoop voedselverspilling voorkomen.
Estreem weer
Houdbaarheidsdatum
OM EVEN BIJ STIL TE STAAN…
8
Natuur
De rotgans houdt van We zien ze in fraaie formaties vliegen. Slierten wilde rotganzen die op weg zijn naar hun Arctische broedgebied in Noord-Siberië of juist op zoek zijn naar de grazige weiden van ons platteland. De beschermde vogelsoort houdt van Nederland, waar ze overwinteren in het voorjaar het malse gras verslinden. Die liefde Tekst: Frans van der Beek
Bioloog Barwolt (Bart) Ebbinge is de expert op het gebied van de rotgans. Hij besteedde een groot deel van zijn werkzame leven aan onderzoek naar deze vogel en beschreef zijn bevindingen in een boek waarvan de titel aan duidelijkheid niets te wensen overlaat: De Rotgans. Hij trok tien keer in de zomer naar de Siberische toendra’s om daar maandenlang met een team van tussen de tien en twintig onderzoekers de leefwijze van de vogel te bestuderen. Ebbinge was vooral geïnteresseerd in de verschillen in populatie. Hij kwam erachter dat dit voornamelijk te maken heeft met wat lemmingen. Als er veel van waren ging het ook goed met de ganzen. Sneeuwuilen en vossen eten die lemmingen in plaats van de kuikens van de rotgans. Dus veel lemmingen, veel nakomelingen van ganzen. De kans dat een uil een kuiken pakt is dan geringer.
In 72-73 heeft hij in het Lauwersmeer de brandgans bestudeerd, daarna twee jaar op Terschelling om de alsmaar uitdijende aantallen rotganzen te onderzoeken. Er waren er in die tijd nog maar weinig van, waardoor de vogel een beschermde status kreeg. Nu er niet meer op gejaagd mag worden blijkt achteraf dat een beperkte jacht een betere beslissing was geweest. “Maar zo erg is het ook weer niet,” zegt Bart Ebbinge. “De boer wordt voor de schade gecompenseerd en we hebben gras genoeg. Rotganzen verbinden ons met Rusland en dat is ook wat waard.” In 1990 ging hij voor het eerst op expeditie naar Siberië met behulp van Russische collega’s. Die bouwden een tentenkamp dat in de wijde witte wereld met helikopters werd aangevoerd. Met verse vis en het vangen van een rendier
voorzagen ze in hun behoefte aan voedsel. Er was zelfs een banja bij, de Russische naam voor een sauna die in de hut van een pelsjager was ondergebracht. De reden waarom de ganzen in die poolstreek broeden is het feit dat het er vrijwel altijd licht is. Dat is veilig en voorkomt nachtelijke overvallen van roofdieren.
Lange afstanden
Rotganzen eten zo’n tien uur per dag en verteren hun voedsel vrij oppervlakkig. Een grazende gans laat elke drie tot vier minuten een keutel achter en dat kan oplopen tot 200 keutels per dag. De begraasde terreinen liggen er dan ook vol mee. Ze kunnen maar tweederde van de inname verteren, dus de rest gaat weer het weiland in. ’s Winters eten ze ongeveer een pond gras per etmaal, maar als ze echt honger hebben kan dat het dubbele zijn. Rotganzen
Natuur
Nederland
zijn lange-afstandstrekkers. Een flink deel van de vogels legt daarbij meer dan 5.000 km af. Daarbij wordt tot 1056 km afgelegd in één vlucht, de totale route wordt in zo’n 16 etappes afgelegd. Gemiddeld vliegen rotganzen daarbij 118 kilometer per dag. De aantallen rotganzen in Nederland zijn het grootst in april en mei. De vogels verblijven vooral in het Waddengebied, tot ze eind mei en begin juni vertrekken naar de Arctische broedgebieden. De beste bestemmingen om grote aantallen rotganzen te zien zijn de polders van de Waddeneilanden. Op Texel is Polder Zeeburg een kansrijke plek.
Rottumerplaat
Bart Ebbinge mag trots zijn op zijn boek, waarin hij in 358 pagina’s alles wat ook maar met de leefwijze van de rotgans te maken heeft, optekende. En hij is ondanks zijn pensionering nog steeds actief, nu als vogelwachter op Rottumerplaat. Daar verblijft hij met zijn vrouw vanaf 1 april tot en met 1 augustus om de vogelstand bij te houden. Zijn voorgangers waren in 1971 de schrijvers Godfried Bomans en Jan Wolkers die elkaar daar in alle eenzaamheid afwisselden in het kader van een veel beluisterde radioserie.
Bart is dan volkomen afgesloten van de buitenwereld, zozeer dat hij zelfs zijn pincode vergeet… De rust en de ongerepte natuur zijn zo weldadig dat hij er ieder seizoen weer naar uitkijkt. Het ontbreekt hem aan nieuws, maar niet aan broodbeleg. “We nemen iedere keer een hele kaas mee en daar hebben we dan in die vier maanden precies genoeg aan.”
9
10
Natuur
Wild beleving op de Veluwe Tekst: Marjolein van Doorne
Sinds 1 februari is de film Wild in de bioscoop te zien. Binnen de Veluwe hebben onder andere terreinbeheerders en toeristisch bedrijfsleven de handen ineen geslagen om fans een echte Wild beleving te bieden, zonder het wild en de natuur te verstoren. Zo kan je op safari, een speurtocht doen of op excursie met een boswachter, die de beste plekjes kent. Wil je zelf ook wild spotten? Neem dan deel aan een excursie of bezoek een observatiepunt.
Wild excursies
Wekelijks worden er verschillende excursies georganiseerd, denk aan een Muir trek waarbij je met de boswachter een volle dag mee over de Veluwe trekt. Of een bezoek aan een van de wildarena’s, bijvoorbeeld de Witte Hoogte in het Speulder- en Sprielderbos. Midden in een rustgebied ligt deze idyllische plek om wilde dieren te spoten. De wildarena’s zijn alleen onder begeleiding van een boswachter te bezoeken. Ook kun je met een terreinauto op een echte safaritocht door de bossen van Ugchelen-Hoenderloo en kom je op plekken waar je anders nooit komt.
Wildobservatiepunten
Verspreid over de Veluwe zijn een flink aantal wildobservatiepunten te zien, bijvoorbeeld de vrij toegankelijke posten op de Loenermark en het Wekeromse Zand. Vanuit de punten heb je vaak vrij uitzicht op een plek, waar edelherten, reeën en wilde zwijnen zich regelmatig van dichtbij laten zijn.
Op de website www.visitveluwe.nl/wild vind je een interactieve plattegrond met de openbare wildobservatieplekken en allerlei arrangementen om van je bezoek aan de Veluwe een echte Wild ervaring te maken.
Natuur
WILD
OP HET WITTE DOEK Tekst: Frans van der Beek
Ons land heeft het formaat van een postzegel op de wereldkaart, maar wel een postzegel waar op dat kleine stukje aarde achttien miljoen mensen wonen. Dan vraag je jezelf af of er ook nog ruimte is voor wilde dieren. Geen beren en leeuwen, maar edelherten en wilde zwijnen. De film De Nieuwe Wildernis toonde aan dat we over die natuurlijke rijkdom beschikken. Nu is er een nieuwe Nederlandse natuurfilm die drommen bezoekers naar de bioscoop zal trekken: Wild, de bonte familie van de Veluwe.
11
12
Natuur
In Wild vertelt de Veluwe zelf haar verhaal: ontstaan in de ijstijd en gegroeid naar een groots natuurgebied met een rijke verscheidenheid aan leven. We zien de Veluwe in al haar schoonheid en met alle uitdagingen die de seizoenen voor de dieren met zich meebrengen. Altijd dezelfde, maar toch ieder jaar weer anders is de Veluwe benieuwd naar de strubbelingen die het jonge leven in deze vallei vol sporen van de ijstijd dit jaar te wachten staan. In WILD volgen we gedurende de vier jaargetijden de verhalen van drie hoofdrolspelers: de vos, het edelhert en het wilde zwijn. We zien de dieren jongen krijgen, die opgroeien naar volwassenheid. Kleinere rollen zijn voor de raaf, buizerd en ijsvogel. Bij de ijsvogel mogen we binnenkijken in het nest en met de buizerd vliegen we mee over de verschillende landschappen van de Veluwe.
Van Duin vertelt
André van Duin verzorgt de voice-over van deze prachtige natuurfilm, en is naar eigen zeggen trots dat hij zijn stem hiervoor heeft
mogen verlenen. Hij kon het niet laten om aan de tekst zijn onnavolgbare subtiele humor toe te voegen, zoals bij het duel van de edelherten. “De strijd om de vrouwtjes gaat beginnen. Het is een strijd op leven en dood. Het is beslist. Volgend jaar zijn er weer verkiezingen… ” “Ik heb het een beetje naar mij toe kunnen trekken door de tekst enigzins aan te passen,” zegt commentator Van Duin. “De beelden lenen zich perfect voor de effecten en de stemmetje die ik bij Animal Crackers gebruikt, maar dat gaan we nog wel eens doen. Nu heb ik het alleen maar wat luchtig gehouden.” Van Duin heeft een mooie stem en een spannende dictie. Als het edelhert naar een vrouwtje loeit, zegt hij: “Nee dit is geen gebrul, maar geburl, het klinkt hetzelfde maar je schrijft het verkeerd…” Wild toont ons spectaculaire beelden die je normaal niet ziet. En ook niet kúnt zien, omdat regisseur Luc Enting speciale toestem-
ming kreeg om te filmen in gebieden die voor wandelaars en toeristen niet toegankelijk zijn.
Niet aan een touwtje Luc Enting heeft er 2 ½ jaar over gedaan om de film te draaien. “De dieren kennen geen weekend of vakantie, dus als er iets gebeurt moet je er bij zijn,” zegt hij. “Ik heb ze niet aan een touwtje en het zijn geen acteurs die je kunt vertellen wat ze moet doen.” Dus moest hij drie dagen bivakkeren om een vos te snappen die op een van de sneeuwdagen een muis vangt. Ze kregen na enkele dagen honger en kwamen daarom ook overdag om een prooi te zoeken en toen was het raak. In de film volgt dan een close-up van een angstig muisje. Is dat niet een tikkeltje manipulatie? “Enting: “Soms maak je een scene wat dramatischer voor het effect. Het uitgangspunt is dat de toeschouwer geboeid blijft kijken en zich verwondert over wat zich in het hart van Nederland aan oernatuur afspeelt.
Natuur
“In de film houden we de mensen als het ware een spiegel voor. Wat in de dierenwereld gebeurt is ook bij ons vaak het geval. Het herinnert ons eraan dat wij als mensheid deel uit maken van de natuur.”
Is hij niet bang dat Wild mensen aanspoort om massaal naar de Veluwe te trekken om het daar met eigen ogen te bekijken? Enting: Het zijn beschermde gebieden waar men geen toegang heeft. Het is wel belangrijk te beseffen dat dit de laatste pareltjes zijn. We moeten er goed voor zorgen en er zuinig op zijn. Bij de bonte familie van de Veluwe ga je niet zomaar op bezoek. Ik heb er dertig maanden over gedaan met als resultaat dat iedereen er nu in de bioscoop van kan genieten.”
Abonnees gaan gratis naar deze film of krijgen de DVD thuisgestuurd Zolang de voorraad strekt info@fbw-woerden.nl / T. 0348-431393 www.krantvandeaarde.nl
13
14
Fotowedstrijd
FOTOWEDSTRIJDLandschappenNL
Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner LandschapenNL met het boek “Lekker Landschap” over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.
Samen voor ons Landschap LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.
Fotowedstrijd
15
Ghita Pluimaekers, Leiden
Winnende foto Langs de hele Nederlandse kust vind je zeeduinen. Ze vormen een natuurlijke bescherming van ons land. Op sommige plaatsen zoals hier in de Amsterdamse Waterleidingduinen is er naast natuur en veiligheid nog een derde belangrijke functie die deze duinen vervullen. Het zuiveren van drinkwater vindt hier al vanaf het midden van de vorige eeuw plaats. Dat maakt het tot een uniek landschap. De fotografe zelf verwoordt het als volgt: ‘Voor mij een bijzondere plek omdat je in dit duingebied van de paden af mag. Het is een gebied waar je nog echte rust vind omdat er geen verkeer is en het is ook verboden voor fietsers en honden. Hier maak je kans om de dieren van redelijk dichtbij te fotograferen, zoals dit vosje dat na een regenbui even genoot van het zonnetje dat doorbrak.’ Gerit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL
16
Biodiversiteit
Denk mee aan het Deltaplan biodiversiteitsherstel
Hoogste tijd om biodiversiteit Nederland te herstellen Tekst: Jelmer Buijs en Ivonne de Thouars
Er zijn in Nederland steeds minder wilde planten en dieren op de akkers, steeds minder insecten in natuurgebieden en zelfs in de bossen zijn er minder diverse soorten bomen. De biodiversiteit van ons land loopt gevaar. Het Netherlands Ecological Research Network (NERN), waarin biodiversiteitsonderzoekers samenwerken, heeft de situatie en eventuele oplossingen omschreven in het document Deltaplan Biodiversiteit.
De Nederlandse landbouw staat voor een aantal fikse opgaven: natuurinclusieve landbouw, ecologisch en economisch duurzame landbouw, handhaving van een kwalitatief netwerk van natuurgebieden en veranderende wensen van consumenten, producenten en de gehele keten. Daarnaast verschuift de financiële steun vanuit de EU naar een groenere, effectievere, en milieuvriendelijkere manier van produceren. Wetenschappers op het gebied van biodiversiteit constateren dat de problemen urgent gezamenlijk aangepakt moeten worden. Verenigd in NERN hebben zij het document Deltaplan Biodiversiteitsherstel samengesteld; de basis voor twee bijeenkomsten.
Werken aan herstel
Tijdens de tweede bijeenkomst in januari gaf Louise Vet, directrice van het Nederlands Instituut voor Ecologisch Onderzoek (NIOO) aan dat het de hoogste tijd is om de achteruitgang van de biodiversiteit in Nederland te stoppen en aan het herstel te werken. Ook de andere sprekers gaven aan dat er op bijna alle vlakken in onze samenleving verlies aan biodiversiteit plaatsvindt. Op de akkers leven steeds minder wilde planten, insecten en vogels; in de natuurgebieden is er een duidelijke achteruitgang van insecten en zelfs in bossen worden voornamelijk monoculturen
aangeplant van bomen met weinig genetische variatie. Dit leidt tot grote zorg over de toekomstige kwaliteit en leefbaarheid van ons land.
Diverse kopstukken
Bij de bijeenkomst waren diverse kopstukken uit het onderwijs, de wetenschap, landbouworganisaties (LTO), de provinciale en landelijk overheid, jagers, vertegenwoordigers van financiële instellingen en bestuurders van diverse verenigingen en stichtingen op het gebied van milieubescherming aanwezig. Hen werd gevraagd om zich te buigen over vijf kernbegrippen. Ook pleegden zij overleg tijdens werksessies over biodiversiteit in het licht van landbouw, onderwijs, politiek en onderzoek.
Verklaring van Driebergen
Uit deze bijeenkomsten met professionals uit agrifood, overheid en wetenschap kwam de Verklaring van Driebergen voort. De inhoud daarvan is nog niet bekendgemaakt, wel dat het een breed gedragen plan moet worden. De verklaring wordt voor de zomer aangeboden aan Minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit door leden van het NERN. Onder de ondertekenaars zijn LTO-voorzitter Marc Calon, Klaas Jan Calker van Unilever, Bas Rüter
van Rabobank en Ruud Tijssens van Agrifirm.
Denk mee!
Geïnteresseerde lezers van deze krant kunnen bijdragen aan de Verklaring van Driebergen door hun ideeën over het herstel van Nederlands’ biodiversiteit te delen. Het is de bedoeling dat er voor de zomer van 2018 een plan met handen en voeten ligt voor biodiversiteitsherstel waarin zoveel mogelijk gelederen uit de samenleving zich herkennen. Uiteraard zal de uitvoering van het plan veel voeten in de Aarde hebben. Het gaat om een grote uitdaging! Heeft u ook concrete ideeën over het herstel van de biodiversiteit? Dan kunt u deze delen via www.nern.nl/bijdrage
Biologische markten
17
Echte Brabantse gezelligheid op de duurzame weekmarkt in Eindhoven en Helmond Tekst: Leonie Kohl
Het tienjarig jubileum staat alweer bijna voor de deur. Eén van de tekenen waaruit blijkt dat de duurzame weekmarkt in Eindhoven en Helmond een enorm succes is. “De interesse voor puur en biologisch eten groeit en groeit”, aldus woordvoerder Hans Sanders. “Het aanbod op onze markt is breed en van een hoge kwaliteit, maar ook het sociale gebeuren maakt deze markt zo geliefd.” Je hoeft eigenlijk niet meer naar de (biologische) supermarkt als je de duurzame weekmarkt van Eindhoven of Helmond hebt bezocht. Verse groenten net van het land, vis direct van de afslag, runder- en varkensvlees van een lokale bioboer, brood van de beroemde Meelmuts, eerlijke geitenkaas en een mini biosuper maken het aanbod bijzonder compleet. Taarten, delicatessen en snacks verleiden bezoekers om elke week terug te komen. Bewuste consumenten, van senioren tot studenten en expats, vormen de dankbare clientèle. Ze komen niet alleen voor de heerlijke en eerlijke producten. Zoals je misschien wel van Noord-Brabant verwacht, is het er ouderwets gezellig. Niet alleen de kraamhouders, maar ook de bezoekers van de markt keuvelen er flink op los. Na de markt wordt er vaak nog gezellig een kop koffie gedronken op het terras. “De mensen maken de goede sfeer, dat is zo bijzonder aan deze markt.”
Waar en wanneer is de duurzame weekmarkt?
Proef ook de sfeer van de gezellige markt in Eindhoven elke zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur op het Wilhelminaplein en in Helmond elke vrijdag van 14.00 tot 18.00 uur op de overdekte markt van Brandevoort.
Geitenkaasboerderij Saanenhof
Bakker Meelmuts
Helemaal volgens de principes van Demeter, houdt Geitenkaasboerderij Saanenhof hun eigen geiten, verbouwt het eigen veevoer en maakt van de geitenmelk eerlijke kazen. www.saanenhof.nl
Ze zijn een begrip in Eindhoven en omstreken. Mensen komen van heinde en verre voor de ambachtelijk gebakken broden van familiebakkerij Meelmuts. www.meelmuts.nl
Biologische boerderij De Blije Big
Erica’s Taart Natuurlijk!
De boer van De Blije Big kwam uit een boerenfamilie, maar wilde het helemaal anders aanpakken. Nu houdt hij zijn eigen runderen en varkens op biologische wijze. www.deblijebig.nl
De van oorsprong Britse Erica bakt er wat van. Met haar verrukkelijke en pure taarten maakt ze de bezoekers van de duurzame weekmarkt dolgelukkig. www.ericastaartnatuurlijk.nl
Hans Sanders, Wijn & Delicatessen
Happy Fish Schevingen
Elke paar weken rijdt Hans Sanders naar onze oosterburen om eerlijke wijnen in te kopen. Deze kun je kopen in zijn kraam, samen met zeer exclusieve, biologische delicatessen.
De vis van Happy Fish is duurzaam gevangen, met oog voor de visstand van morgen. Rechtstreeks van de afslag is dit de meest verse vis die je in Brabant kunt krijgen. www.happyfish-scheveningen.nl
Biologisch tuinbouwbedrijf Van Het Land
Invisible sausage
Ralph Franken zorgt dat er wat te snacken valt tijDe biologische groenten van Van Het Land zijn zó dens de gezellige weekmarkt. Met zijn luxe, broodjes vers, vlak voor de markt stonden ze nog in de grond. gevuld met eerlijk vlees of vega laat hij alle bezoekers Handig, want deze superverse groenten kun je daar- watertanden. door extra lang bewaren. www.vanhetland.nl
Biologische markten in; Alkmaar, Almere, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Assen, Breda, Briele, Delft, Den Bosch, Den Haag, Deventer, Doetinchem, Dordrecht, Ede, Eindhoven, Emmen, Enschede, Gouda, Groningen, Haarlem, Heerenveen, Hoofddorp, Laren, Leeuwarden, Leiden, Maastricht, Meppel, Nieuwegein, Nijefurd, Nijmegen, Noordgouwe, Noordenveld, Rotterdam, Sittard, Sneek, Steenwijkerland, Tilburg, Utrecht, Utrecht Leidsche Rijn, Wageningen, Zaandam, Zwolle, Zutphen.
18
Opinie
Vooral ongewenste kinderen voorkómen
Hoog tijd voor bevolkingsbeleid… Tekst: Jan Juffermans
Het is onbegrijpelijk. Bijna iedereen is het er nu wel over eens dat de groei van de wereldbevolking een groot probleem is, maar toch durft blijkbaar nog geen enkele politieke partij in Nederland voorstellen te doen voor bevolkingsbeleid. Intussen wordt er wel geprofiteerd van dat taboe door regeringen, bedrijven en andere instellingen die graag hun eigen oplossingen ‘verkopen’ met verwijzingen naar het groeiende bevolkingsvraagstuk, zonder ook iets aan de oorzaken te doen. Bevolkingsbeleid kan vele economische en sociale problemen oplossen en zelfs miljoenen ongewenste kinderen per jaar voorkómen. Dus je vraagt je werkelijk af: waar blijft toch het bevolkingsbeleid? De laatste prognose: 11,2 miljard mensen in 2100. Je moet er toch niet aan denken... Want nu al, met 7,5 miljard mensen op onze kleine Aarde, zitten we dik in de problemen!
Earth Overshoot Day
We gebruiken nu al veel meer dan de Aarde kan opbrengen. Deze overbelasting of overshoot is vanaf 1970 gemeten met wetenschappelijk onderbouwde voetafdrukberekeningen. Daaruit blijkt dat we intussen ruim een halve Aarde meer gebruiken dan duurzaam is en de problemen zich opstapelen. Op 2 augustus 2017 was het Earth Overshoot Day; toen hadden we de duurzame jaarproductie van 2017 al weer opgesoupeerd. Elk jaar schuift die datum nog verder naar voren. In 2015 was het nog op 13 augustus. Andere berekeningen van de draagkracht van de Aarde geven vergelijkbare getallen; het is overduidelijk dat we ecologisch gesproken op veel te grote voet leven. Dat deze toestand verre van duurzaam is kunnen we ook merken aan de verslechtering van de
kwaliteit van onze samenleving; de toenemende drukte zoals in treinen en op de wegen, klimaatverandering met extreme en levensbegreigende weersomstandigheden, de vele slachtoffers van de fijnstof, spanningen rond afnemende voorraden en ook te vele managers. Om het welzijn voor nu en de komende generaties te kunnen garanderen is het noodzakelijk de overshoot terug te dringen. Daarvoor moeten we twee cruciale stappen zetten: de groei van de wereldbevolking stoppen en onze persoonlijke voetafdruk verkleinen. Verkleining van onze voetafdruk vereist een groot aantal kleine en forse maatregelen, zoals het verminderen van de CO2 -uitstoot, de verschuiving van onze consumptie van vlees en zuivel naar meer plantaardige producten (de eiwit-transitie), veel
minder vliegreizen, het terugdringen van de verkeer in het algemeen en, last but not least, natuurlijk de verkleining van de bevolkingsomvang.
Uitdrukkelijk zonder dwang
Over de bevolkingsgroei praten blijkt helaas bij de landelijke politiek nog een taboe, laat staan dat er maatregelen worden genomen. Maar buiten de Haagse kringen is dat ingrijpend veranderd. Tijdens discussies met zeer gevarieerde groepen wordt de laatste jaren opvallend vaak gewezen op de bevolkingsgroei. Met de Werkgroep Voetafdruk Nederland (WVN) schreven we er een notitie over, met concrete beleidsmaatregelen die overheden, maar ook gezondheidsinstellingen en ontwikkelingsorganisaties, kunnen invoeren. Zie het stuk van de WVN op de site www.voetafdruk.eu met
Opinie
zeer diverse voorstellen, uitdrukkelijk zonder dwang. Naast bijvoorbeeld een stapsgewijze afschaffing van de kinderbijslag, en een vooral positieve houding tegenover vrouwen (én mannen) die geen kinderen wensen, wordt in de notitie met name aandacht gevraagd voor de preventie van ongewenste kinderen. Helaas is er nog steeds geen enkele politieke partij die dit probleem durft te benoemen.
Ongewenste kinderen!
De wereldbevolking groeit elk jaar nog met 80 miljoen mensen, dat is ruwweg 5 x de Nederlandse bevolking. Die aanwas wil ook graag eten, van vervoer gebruik maken en onderdak hebben. Gezien de nu reeds grote mondiale overshoot én het op termijn grote effect van bevolkingsbeleid, is snelle besluitvorming ten aanzien van beperking van de nationale en wereldbevolking hoogstnoodzakelijk geworden. Al te lang worden er geruststellende praatjes verkondigd dat de groei ‘vanzelf ’ vrij snel zal afnemen. De meest recente prognose van de Verenigde Naties luidt echter dat we rond 2050 op 9,8 miljard mensen kunnen uitkomen, en op 11,2 miljard in 2100. Dat zijn geen leuke vooruitzichten. Er is één beleidspunt dat nu direct actie vergt.
Wereldwijd worden jaarlijks ongeveer 225 miljoen vrouwen onbedoeld en ongewenst zwanger, waardoor naar schatting 65 miljoen kinderen worden geboren, die door hun ouders niet gewenst werden… Die miljoenen vrouwen willen zelf graag gezinsplanning toepassen, maar hebben er treurig genoeg geen toegang toe of kunnen de voorbehoedsmiddelen niet betalen. Beide zijn dus kansen voor open doel. Voorkóm om te beginnen vooral die ongewenste geboortes, want dat is toch het ergste wat kinderen én hun ouders kan overkomen! En 65 miljoen is bovendien al een flink deel van die 80 miljoen mensen die er nu jaarlijks bijkomen, dus een zeer effectieve maatregel.
Een mensenrechtenkwestie
Goede gezondheidszorg, educatie én de nodige voorbehoedsmiddelen kunnen de beschreven persoonlijke drama’s van ongewenste kinderen stoppen, en daarmee tegelijk de groei van de wereldbevolking aanzienlijk doen dalen. De Nederlandse en EU-regering, maar bijvoorbeeld ook de ontwikkelingsorganisaties, dienen dit in internationaal verband primair te bevorderen. Zelfs in Nederland, Engeland en andere Europese landen worden overigens ook nog ongeplande en ongewenste kinderen geboren.
19
Minder bevolking heeft natuurlijk ook diverse voordelen voor ons eigen leven, zoals minder drukte en lawaai, minder spanningen, minder overheidscontrole, een kleinere transportsector, vermindering van het aantal files en verkeersongelukken, legere treinen, rem op de bouw van huizen en bedrijfspanden, afname van de gegroeide complexiteit en (dus) ook minder last van overbodig management; kortom meer levenskwaliteit! Bovendien zorgen we zo voor het behoud van de basale levensvoorwaarden voor onze (klein)kinderen en de vele generaties na ons. In die zin is het uitdrukkelijk ook een kwestie van mensenrechten, op korte én lange termijn. De ongebreidelde groei beperkt immers de mogelijkheden van volgende generaties ingrijpend. We laten nu al een ernstig beschadigde Aarde aan hen over. Welke weldenkende partij pakt als eerste de handschoen op? Of gaat ‘de politiek’ misschien toch gezamenlijk het taboe doorbreken, nationaal of misschien wel Europees? Des te beter! Jan Juffermans is o.a. lid van de Werkgroep Voetafdruk Nederland: www.voetafdruk.eu
20
Interview
Interview Anne-Marie Rakhorst
De stem van de kinderen Tekst: Eric Schoones
Anne-Marie Rakhorst is ondernemer, investeerder en publicist op het gebied van duurzaamheid en circulaire economie. Met haar onafhankelijke platform Duurzaamheid.nl verenigt ze professionals, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden rondom een gezamenlijk doel: een toekomstbestendig Nederland. De campagne ‘17 doelen die je deelt’, waarmee ze Nederland kennis wil laten maken met de 17 Werelddoelen van de Verenigde Naties, past in die strategie. In de auto, op weg naar haar volgende afspraak, vertelt Anne-Marie Rakhorst, zoals altijd vol enthousiasme over dit initiatief: ‘We zijn twee jaar geleden begonnen met de campagne en het is hartverwarmend te zien hoeveel goodwill we ontmoeten. Uiteraard bij de 17 kinderen die elk afzonderlijk ambassadeur zijn van een van de Werelddoelen, bij nog heel veel andere kinderen, op scholen en bij ouders. Maar ook bij overheid, het bedrijfsleven en bij talrijke organisaties zoals het wetenschapsmuseum NEMO.’
Motivatie
Op de website www.17doelendiejedeelt.nl zijn de 17 ambassadeurs te zien in vaak ontroerende filmpjes. ‘Ja, ze zijn allemaal geweldig gegroeid
in hun rol, vaak vanuit hun eigen intrinsieke motivatie. Neem nou Fulco, een heel getalenteerde jongeman. Hij is de ambassadeur van Doel 3, Gezondheidszorg voor iedereen. Fulco heeft zelf taaislijmziekte en hij weet als geen ander dat hij het met zijn ziekte in een minder welvarend land niet zou redden.’ Naast hun rol als ambassadeurs - ze deelden o.a. met Jan Terlouw het podium bij bijeenkomsten denken de ambassadeurs dus ook actief mee over de toekomst.
Advies
Jaarlijks worden de Sustainable Development Goals geanalyseerd en wordt, met name door het
CBS en het Planbureau voor de Leefomgeving, gekeken hoe Nederland scoort op de Werelddoelen. Begin maart komt er weer een rapportage, ook voor de Tweede Kamer. Anne-Marie: ‘Het leuke is nu dat we onlangs o.a. met de Nationale Jeugdraad, waar de jongeren vertegenwoordigers bij de VN vandaan komen, hebben besloten dat we begin april met onze ambassadeurs en nog zo’n 60 andere jongeren bij elkaar komen. De adviezen van deze jongeren worden vervolgens ongecensureerd toegevoegd aan de stukken die naar het parlement gaan. Ik vind dat heel interessant en ik hoop dat dit initiatief ook internationaal navolging gaat vinden binnen de VN.’ Waarom ze kinderen het verhaal van de Wereld-
Interview doelen laat vertellen is duidelijk: ‘Onze kinderen herinneren mij er elke dag aan, dat ik als mens en ondernemer werkelijk een bijdrage kan leveren. Kinderen kijken met een open blik naar de wereld en komen vaak met oplossingen waar wij als volwassenen niet meteen aan denken. Kinderen zijn de leiders van de toekomst, maar de toekomst van onze kinderen hangt af van de beslissingen die nu worden genomen. De Werelddoelen vormen de basis van al mijn werk, doelen die ervoor zorgen dat de wereld gezonder, eerlijker en veiliger wordt voor iedereen.’
‘Kinderen zijn een eindeloze bron van energie, verwondering en innovatie.’ Draagvlak
Een gezondere, eerlijkere en veiligere wereld, dat kan volgens Anne-Marie Rakhorst, als we de doelen massaal in ons hart sluiten, delen en vooral ernaar handelen: ‘Die doelen zijn een prachtig instrument om breed in de maatschappij mensen mee te nemen, voor het creëren van draagvlak en dat komt vanzelf als je werkt met kinderen. We hebben nog veel te weinig gedaan om kinderen en gezinnen daarbij te betrekken. Daar moet je beginnen als je de economie anders wil inrichten. Het gedrag van een kind van vier hoef je niet te veranderen. De kinderen zijn een eindeloze bron van energie, verwondering en innovatie.’
Hoop
De doelen worden door veel verschillenden organisaties omarmd. ‘Het is een paraplu boven heel veel. De grootste accountantsorganisaties, Deloitte, PwC, Ernst&Young en KPMG, willen de doelen als basis nemen voor hun waarderingsmodellen voor organisaties, pensioenfondsen nemen ze als uitgangspunt voor hun impact beleggingsbeleid en voor steden zijn ze een plattegrond voor stadsontwikkeling.’ Anne-Marie Rakhorst is hoopvol. ‘Het is een route met concrete ambities. In 2030 moet het klaar zijn. Plannen voor 2050, los van elke urgentie, daar heb ik niet zoveel mee. Natuurlijk is het geen gelopen race, maar we merken dat als je dingen gaat doen, dat er dan veel energie op je pad komt. Mij is het te doen om impact. Ik hoop dat alles wat ik doe impact heeft binnen mijn droom die verwoord is in de Werelddoelen.’ Meer info op www.duurzaamheid.nl en www.17doelendiejedeelt.nl
De Werelddoelen op een rij: 1 2 3 4 5 6 7 8
Geen armoede Geen honger Gezondheidszorg voor iedereen Iedereen naar school Vrouwen en mannen zijn overal gelijkwaardig Schoon drinkwater en goede sanitaire voorzienigen voor iedereen Schone en betaalbare energie Eerlijke en sociale economische groei
9 Veilige infrastructuur en beschikbare kennis voor iedereen 10 Gelijke kansen voor iedereen 11 Leefbare, duurzame steden 12 Duurzame productie en consumptie 13 Klimaatverandering stoppen 14 Gezonde oceanen, zeeën en rivieren 15 Gezonde bossen en een rijke biodiversiteit 16 Vrede, veiligheid en rechtvaardigheid 17 Samenwerken voor de Werelddoelen
21
22
Groene producten
Designproducten voor de (grote) schoonmaak
Nieuwe bezems vegen schoon Tekst:
Yvonne Koop
De dagelijkse, wekelijkse of jaarlijkse poetsbeurt hoeft met alle moderne hulpmiddelen geen probleem te zijn. Maar het oog wil ook wat. Krant van de Aarde ging op zoek naar de mooiste schoonmaakproducten.
Een paar keer per dag even de bezem erdoor is een goede gewoonte en belangrijker nog, kost behalve wat armbewegingen totaal geen energie. Daarbij zijn er te kust en te keur de prachtigste (design-) bezems te koop. Op de site van Andree Jardin word je verwelkomd door een druk vegende stoffer, in een tekenstijl die gelijk doet denken aan de tijd van onze (groot-)moeders. Ook uit de titels van de verschillende collecties blijkt de verwijzing naar vroegere, propere tijden: erfgoed, traditie en vintage. Onder het motto ‘sweeping is fun’ worden onder meer prachtige donkere eikenhouten bezems en borstels verkocht maar ook lichte houtkleurige exemplaren, voorzien van accenten in pastel. Allemaal ambachtelijk gemaakte, tijdloze producten voor dagelijks gebruik maar zo mooi dat je ze graag gewoon voor de pronk ergens zichtbaar in huis ophangt.
Dat geldt ook voor de ‘heksenbezems’ van het Amerikaanse merk Lostine en de fraaie schoonmaakaccessoires van Iris Hantverk. De collectie van dit Zweedse merk bestaat naast bezems uit stoffers en blikken, vaatdoekjes en toiletaccessoires. Alle items hebben een uniek design en zijn gemaakt van duurzame materialen zoals hout en paardenhaar. De borstels worden naar Zweedse traditie met de hand gebonden door mensen met een visuele handicap. Het traditionele ambacht van het borstel binden kan zo blijven bestaan en het biedt mensen met een beperking een baan. Producten met een mooi verhaal dus!
De vaat doen
Over verhalen gesproken, de beste plaats om die aan elkaar te vertellen is nog steeds onder het doen van
Humdakin
Groene producten
Babongo
de afwas. Ook zo’n dagelijks karweitje waar je niet onderuit komt. En wat je gemakkelijk kunt verduurzamen door een rubberen afwasteil te gebruiken in plaats van eentje van plastic en een houten afwasborstel. Met de mooie kleurrijke exemplaren van kokosvezels en hout gemaakt zorg je daarbij ook nog eens voor behoud van de werkgelegenheid in Sri Lanka. In het water gaat een scheutje natuurlijk afwasmiddel, bijvoorbeeld van Humdakin met duindoorn en salie. Als kers op de taart zijn er voor het afdrogen onnoemlijk veel fraaie theedoeken verkrijgbaar, geproduceerd van biologisch katoen. Zelf shop ik daarvoor graag bij het Textielmuseum in Tilburg. Daar verkopen ze onder meer theedoeken van de Nederlandse ontwerpers Victor & Rolf en Studio Job. Maar ook de Zweden zijn niet vies van een leuk dessin, getuige de ontwerpen van bijvoorbeeld Malin Westberg en Jangneus. Zelfs een vaatdoekje ziet er een stuk frisser uit met een lief bloemetje erop!
Onder de douche
Waterbesparing is een hot issue bij schoonmaken, vooral ook bij de persoonlijke verzorging. Veel mensen douchen te lang en/of te vaak en laten de kraan doorlopen onder het tandenpoetsen. Geen stijl, als je weet dat de Aarde langzamerhand uitdroogt door ons veel te fanatieke watergebruik. En denk ook eens aan al de microplastics in de verzorgingsproducten die door het afvoerputje met het water mee verdwijnen
Crafts Council
de oceaan in… Heel veel eco-bloggers geven tips hoe je zelf heel simpel tandpasta, shampoo en dergelijke kunt maken, veel beter voor het milieu! Op de Dutch Design Week kwam ik een mooi project tegen van Makers Unite, een sociale onderneming die nieuwkomers met een vluchtelingenstatus kansen biedt door samen producten te ontwikkelen. Zo werden vluchtelingen uit Syrië in contact gebracht met een keramisch atelier. Het maken van laurier-
23
Malin Westberg
zeep is een ambacht dat al meer dan 2000 jaar in het Midden-Oosten wordt beoefend. Vooral de Syrische stad Aleppo is beroemd om haar natuurlijke zeep, die zowel voor lichaam als haren wassen gebruikt kan worden. Deze zeep wordt nu ook volgens het aloude recept in kleine oplages in Nederland geproduceerd. Cor Unum ontwierp hierbij een schaal van restmateriaal uit de keramiekindustrie. Met behulp van een speciale bakmethode wordt van klei en kleurrijke glazuurresten een bijzondere grijsgetinte keramiek gebakken. Door de duurzame methode is ieder schaaltje weer anders van kleur.
Maandag wasdag
Ook bij wekelijkse terugkerende klussen als de was geldt liever niet te veel/te vaak. Een trui of broek hoeft niet gelijk in de wasmachine. Even luchten en het kan weer in de kast. En het bed hoeft niet dagelijks te worden verschoond, wekelijks is genoeg. Ga je toch een wasje draaien, doe er dan een biologisch wasmiddel bij. Seepje maakt wasmiddelen en allesreinigers van schillen van de Sapindus mukorossi vrucht, die vooral in Nepal voorkomt. Daar zit saponine in, een natuurlijke vorm van zeep, die vrijkomt wanneer de schillen met water in aanraking komen.
Mirjam de Bruijn
Dat wordt pas later aan de capsules toegevoegd waardoor er flink op transport en verpakkingsmateriaal wordt bespaard. Mirjam de Bruijn ontwikkelde dit product als afstudeerproject aan de Design Academy en kan het nu dankzij een geldprijs en ondersteuning van HEMA in productie laten nemen.
Daarna hoef je niet per se de droger aan te zetten. Buiten de was laten drogen is beter voor het milieu en je was gaat er gegarandeerd heerlijk fris van ruiken. Bijzonder, koop je een droogmolen bij Brabantia dan laat deze via WeForest een boom aanplanten om de opwarming van de Aarde te reduceren. Inmiddels zijn er op deze manier al ruim één miljoen bomen aangeplant. En koop je een afvalbak van dit merk dan gaat er een donatie naar The Ocean Cleanup of naar Plastic Whale, die zich beiden inzetten om de oceanen vrij van plastic te maken.
Dag van de Aarde
Fris het weekend in
Meer info: www.omaweetraad.nl
Iedere vrijdag vlieg ik even met de stofzuiger en daarna de emmer en dweil door het huis heen. Ook daarmee kun je duurzame stappen zetten. Een houten emmer vind ik prachtig maar toch net wat aan de prijs. Bij Leifheit vond ik een mooie schoonmaakset bestaande uit een eco-emmer gemaakt van gerecycled materiaal en een bijpassende bamboe/katoenen vloerwisser. Voor schoonmaakmiddelen kun je sinds kort ook terecht bij Seepje, maar wellicht komt er iets nog beters op de markt. Op de Dutch Design Week werd Twenty gepresenteerd, een schoonmaakmiddel zonder water.
Door alles goed bij te houden hoef je voor Pasen (dit jaar op 1 en 2 april) niet veel meer te doen. Behalve misschien je alvast afvragen wat je op de Dag van de Aarde vlak daarna (22 april) gaat doen. Op deze dag wordt aandacht gevraagd voor het bewuster omgaan met de Aarde, ons thuis, en gaan mensen onder meer de straat op om die eens een grote beurt te geven. Wellicht een leuk buurt- of schoolproject? Krant van de Aarde hoort weer graag alle leuke initiatieven die er ondernomen gaan worden!
Andree Jardin
24
Gadgets
Gadget Heerlijk fris
Zacht zomervel
Prachtige reisset/cadeauset van Idea Toscana “Prima Spremitura”. Een set Puur Natuur! Kan ook mee in het vliegtuig. De producten bevatten Biologische olijfolie (gecertificeerd). De olijfolie heeft een lage zuurgraad, is rijk aan enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetten, polyfenolen en vitamine E, en wordt gemakkelijk door de huid opgenomen. De polyfenolen en de vitamine E zijn antioxidanten en beschermen tegen vrije radicalen, de hoofdoorzaak van veroudering van huid en cellen. via: www.bellagiornata.nl
2
Lekker plonsen
Met de producten van Lush heb je niet alleen een schoon lijf maar ook een schoon geweten. De badbommen, zeepjes, shampoos en andere verzorgingsproducten bestaan namelijk uit kleurstoffen die veilig zijn voor de voedselindustrie en uit synthetische mica, mineralen, natuurlijk zetmeel en zelfs zeewier: agar agar. Alle glitters in de producten zijn veilig voor het milieu, ook al komen ze nadat je ze wegspoelt uiteindelijk in zee terecht. En bovenal: er is geen sprake van kinderarbeid. Prijs: vanaf plusminus € 5,00 via www.lush.nl
3
Food Huggers Met deze set van vijf Food Huggers houd je gemakkelijk en veilig je eten
langer vers. De Huggers kunnen rechtstreeks op het voedsel aangebracht worden, maar werken ook indirect door ze te gebruiken als deksel. Hoe je de Huggers ook gebruikt, je reduceert altijd afval doordat je voedsel langer mee kan gaan. Dit milieuvriendelijke alternatief voor verhoudfolie gaat een leven lang mee en is gemaakt van 100% veilig siliconen. Daarnaast zijn de Food Huggers vrij van BPA en ftalaat. Een set bestaat uit vijf Food Huggers van verschillende formaten. Alle Huggers kunnen mee in de vaatwasser, diepvriezer en magnetron. via: www.greenjump.nl
Gadgets
Top 6 het voorjaar in
4
BFF De bekende energiezuinige Numatic stofzui-
gers met het vrolijke gezichtje erop kunnen door hun grote vermogen zelfs de fijnste stofjes van iedere vloersoort krijgen. Niet voor niets wordt dit kleurrijke merk veel ingezet in ziekenhuizen en op bouwplaatsen. Maar ook voor een fris huis heb je er een trouwe kameraad aan. De stofzuiger is stil met een geluidsniveau van 72 dB. Door het lange snoer van 12,5 meter kom je bij elke schoon te maken plek. Prijs: vanaf € 162,75 via www.fonq.nl
5
Rozengeur en maneschijn Harmonie Rozenlotion is een uiterst milde, gecertificeerd natuurlijke loti-
on op basis van kostbaar biologisch Rozenwater en Aloë vera extract. Voor het opfrissen van het gezicht, zachte reiniging en natuurlijke verzorging. Alcoholvrij, dus uitermate geschikt voor de droge en gevoelige huid. Harmonie ontwikkelt en produceert al sinds 1990 natuurlijke huidverzorgingsproducten op basis van traditionele, authentieke en originele natuurrecepten. Met grootste zorg worden natuur¬lijke, zuivere en werkzame plantenoliën, etherische oliën en heil¬zame kruiden geselecteerd, waar mogelijk uit biologische teelt. Prijs: € 8,99 via www.natuurlijkzuiver.nl
6
Vlieg met me mee
Een wereldkaart met heldere blauwe kleuren, waarop jij kunt aangeven welke landen je hebt bezocht en welke oceanen je bent overgevlogen, klimaatneutraal uiteraard. Mooi heldere afbeelding en scherp geprint op canvas. Dit schildersdoek wordt gespannen op een houten frame dat gemaakt is van spielatten. Het schilderij-effect wordt nog versterkt door de foto door te laten lopen op de twee centimeter dikke zijkanten. Een baklijst in blank hout, wit of zwart maakt het plaatje helemaal af. Prijs: vanaf € 34,95 via www.wereldkaarten.nl
25
26
Agenda
Agenda Tekst: Yvonne Koop
Planet Earth II - Live In Concert Het vervolg op de succesvolle BBC-serie, is op zaterdag 17 maart 2018 te zien in Rotterdam Ahoy. De indrukwekkende en immens populaire wildlife serie wordt in 4K-Ultra HD-formaat vertoond en begeleid door de prachtige score van componist en Academy Award-winnaar Hans Zimmer, Jacob Shea en Jasha Klebe, die live door het 80-koppige symfonie-orkest City of Prague Philharmonic Orchestra ten gehore wordt gebracht. Wetenschapper Robbert Dijkgraaf vertelt het verhaal achte
Nieuwe serie ‘It’s the food, my friend!’ 2018 vanaf 6 maart in de Rode Hoed Ons voedselsysteem staat voor enorme uitdagingen. Niet alleen klimaatverandering, afnemende bodemkwaliteit, meer voedingsgerelateerde ziekten en dalend voedselvertrouwen, maar ook immigratiestromen, uitputting van natuurlijke hulpbronnen en instorting van insectenleven. Deze uitdagingen dwingen ons tot een transitie naar een duurzamer voedselsysteem. Dat vergt onder Gespreksleider: Felix Rottenberg meer een samenhangend en voedselbeleid. maart-mei 2018landbouw| Rode Hoed, Amsterdam In deze nieuwe, negende jaargang van landbouw- en voedseldialogen geven we ruimte aan systeemdenkers, wetenschappers en praktijkvernieuwers die nieuwe inzichten en uitzicht op oplossingen bieden op deze grote vraagstukken
Wetenschapper Robbert Dijkgraaf vertelt het verhaal achter de indrukwekkende beelden. Kaarten voor Planet Earth II Live In Concert zijn verkrijgbaar via www.planetearthlive.nl
In de drie avonden, waarvan de eerste op 6 maart, onderzoeken we achtereenvolgens de impact en de uitdaging van klimaatverandering, de zoektocht naar een voedselketen zonder chemie en de gevolgen van de technologische revolutie. Hoe zorgen we dat deze revolutie de aarde en onze samenleving gaat helpen? Op de slotzaterdag zoeken we naar een gezamenlijke toekomstagenda op de belangrijkste thema’s - bodem, biodiversiteit en gezondheid - in actieve dialoog met de zaal. It’s the food, my friend! is er voor iedereen die zich betrokken voelt bij de toekomst van ons voedsel en ons agrarisch landschap? Deze serie biedt u nieuwe kennis, inspirerende vergezichten, ontmoetingen en dialoog en daagt professionals, agrariërs, studenten en geïnteresseerde burgers uit om mee te denken over hoe we ons voedselsysteem toekomstbestendig kunnen maken. De debatten worden geleid door Felix Rottenberg. Kaarten bestellen: www.rodehoed.nl/foodfriend
Olympische Winter Spelen
Olympische Spelen van 9 februari tot en met 25 februari De paralympische spelen van 9 maart tot en met 18 maart 2018.
Colofon
27
De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium. Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2017 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 | Stichting Dag van de Aarde info@krantvandeaarde.nl | M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris Redactie: redactie@krantvandeaarde.nl Redactie: Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Leonie Kohl, Lisette Kreischer, Angelique van Os, Angela van der Veer, Renske de Zwart, Eric Schoones. Hoofd- en eindredactie GEZOND: Ivonne de Thouars Eindredactie: Alice Schots Advertenties en samenwerkingen: Albert Poutsma Vormgeving & Opmaak: Celina Koekenbier | info@insight-design.es KvdA Gezond: Ivonne de Thouars, hoofdredactie KvdA op School: Hans Truijen, Manager KvdA Reis: Angelique van Os, hoofdredactie en Marco van Berneveld KvdA Cultuur: Eric Schoones, hoofdredactie Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels, woningwinkels, reiswinkels en wereldwinkels. Abonnementen: Je kunt de Krant van de Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom. Kijk op www.krantvandeaarde.nl. FBW Abonneeservice Woerden / Kees Slagter Contact: info@fbw-woerden.nl / 0348-431393
22 april 2018
Deltaplan biodiversiteit begint in tuin en boodschappentas Oplossingen zitten vaak in het omkeren van het probleem. Wij zijn gefixeerd op het denken in beperkingen, daar waar de natuur ‘van nature’ overvloed genereert. Overal creëert leven, nieuw leven. Maar dan moeten we wel vanuit het leven en levende willen redeneren. En zoals biodynamisch boer Piet van IJzendoorn van de Zonnehoeve het altijd zo mooi zegt ‘we moeten omschakelen van een cultuur van nemen naar een cultuur van geven’ Het goede nieuws is dat uit wetenschappelijk onderzoek inmiddels blijkt dat we van geven gelukkiger worden dan van nemen…..Want wie zaait, zal oogsten, het leven is wederkerig. Als de grote toeleverende bedrijven in de landbouw, de chemiereuzen en de zaadgiganten aangeven dat we de wereld niet kunnen voeden zonder hun producten, dan zeggen ze dat ze nog meer willen verdienen om hun aandeelhouders te voeden. Want de wereld voeden kunnen we alleen als we de bodem verzorgen in plaats van uitputten, als we biodiversiteit koesteren in plaats van uitroeien. Natuurlijk het gaat over nog veel meer, over toenemende ongelijkheid, over de positie van vrouwen. Maar genoeg en gezond voedsel begint bij het koesteren van bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit. Het onderzoek over het rappe verdwijnen van insecten heeft terecht veel mensen de ogen geopend. En dat er een deltaplan in de maak is om deze trend te keren is natuurlijk goed nieuw. Maar als altijd begint die omkering bij ons zelf, wat minder stoeptegels in onze tuinen; het kopen van producten die zonder chemie en kunstmest zijn geproduceerd. Ruimte geven aan natuur en aan een vorm van landbouw die samenwerkt met de natuur, door haar ritmes te leren begrijpen in plaats van te dicteren. Maar ook door ons af te vragen hoe we kunnen bijdragen aan systeemveranderingen waarbij het geld daar terecht komt waar mensen waarden toevoegen in plaats van afromen. Ofwel waar komen onze spullen vandaan? Wie schenken we ons vertrouwen? Biodynamisch landbouw gaat over het verzorgen en doorgeven van het levende, van de bodem, naar de plant, naar dieren en, mensen en hun omgeving. Overal verbindingen herstellen. Een levende landbouwcultuur, barstenvol leven.
Dag van de Aarde
Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter Demeter is –sinds 1928 – het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding.
Voor de natuurlijke verzorging van uw kwetsbare huid
Dermagiq Skin, Hand en Body Wash Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing. Ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen en onderzocht in verschillende dermatologie centra die gespecialiseerd zijn in behandeling van huidaandoeningen. Dermagiq Skin is speciaal geschikt voor volwassenen en kinderen, vanaf babyleeft ijd, met eczeem en wondjes o.a. door krabben bij eczeem. Samen met Dermagiq Hand en Dermagiq Body Wash, ook op basis van honing, heeft u een complete en natuurlijke verzorging voor uw gevoelige huid. Onze Dermagiq producten zijn nu ook verkrijgbaar bij Etos. Voor informatie, ook over andere producten in de Dermagiq lijn, kijk op:
www.dermagiq.nl www.emonta.nl/dermagiq
Verzorging met de kracht van de natuur.
www.dermagiq.nl