GEZOND Bijlage | Krant van de Aarde |Augustus - September 2017
PATIËNT
VOELT ZICH WEER GEZIEN
LUISTEREN NAAR JE
INTUÏTIE
LEEFSTIJL
WAAR IEDEREEN BETER VAN WORDT
G2
Gezondheidsnieuws
KORT KORT
Vitamine B3 kan miskraam voorkomen
Brandwonden door wrattentinctuur
Veilig online geneesmiddelen kopen
Niacine, beter bekend als vitamine B3, zou erg werkzaam zijn bij het voorkomen van miskramen of geboortedefecten. Onderzoekers bekeken de genen van vier families waarin veel miskramen en geboortedefecten voorkwamen. Daaruit kwamen twee genmutaties naar voren, die invloed hadden op de productie van het molecuul NAD, cruciaal voor de ontwikkeling en het herstel van genen. Aangezien vitamine B3 in de vorm van niacine wordt omgezet in NAD, kunnen zwangere vrouwen bij wie het NAD-gehalte laag blijkt, extra vitamine B3 innemen. Dit zal waarschijnlijk in een andere vorm zijn dan de bestaande vitamine B3pillen: die zijn mogelijk niet voldoende om zo’n tekort aan te vullen. Niacine - of vitamine B3 - is ook aanwezig in onder meer vlees, vis, volkoren graanproducten, groente en aardappelen.
Bijwerkingencentrum Lareb kreeg meerdere meldingen over het ontstaan van brandwonden na gebruik van wrattentinctuur met de stof monochloorazijnzuur (MCA) dat als medisch hulpmiddel vrij te koop is. Huisartsen raden het gebruik van MCA voor wratten niet aan omdat de meerwaarde ten opzichte van salicylzuur of cryotherapie niet vaststaat en het risico’s met zich meebrengt. Producten met salicylzuur zijn de eerste keus bij behandeling van wratten. Kiest u toch voor een product met MCA, dan kunt u het risico op verbranding beperken. De huid rondom de te behandelen wrat moet worden afgedekt of ingesmeerd met vaseline. Bovendien mogen er maximaal 5 gewone wratten worden behandeld; MCA moet niet worden gebruikt voor waterwratjes, ouderdomswratten of genitale wratten.
Zelfzorggeneesmiddelen zijn middelen die zonder doktersrecept verkrijgbaar zijn. De drogist staat in de winkel als Erkend Specialist in Zelfzorg garant voor verantwoorde verkoop van zelfzorggeneesmiddelen. Jaarlijks geven drogisten meer dan 68 miljoen adviezen over gezondheid aan de consument. En met 142.000 adviezen voorkomen zij ernstige gezondheidsrisico’s volgens onderzoek van de Radboud Universiteit. Maar steeds meer zelfzorggeneesmiddelen en gezondheidsproducten worden online gekocht. Er zijn tal van aanbieders en informatie over medicatie te vinden op het internet. Hoe weet u als consument nu of u bij een betrouwbare webshop met zelfzorggeneesmiddelen bent aanbeland? Of de informatie over het geneesmiddel en het gebruik wel klopt? Daarvoor is het Keurmerk Zelfzorg Online ontwikkeld, in afstemming met IGZ (Inspectie voor de Gezondheidszorg). Alleen webshops die aan strenge eisen voldoen, mogen dit keurmerk op hun website zetten om te laten zien dat zij zich inspannen voor verantwoorde verkoop van zelfzorggeneesmiddelen. Zo vindt u op de website gecontroleerde informatie over de geneesmiddelen en het gebruik ervan. Ook vraagt de webshop altijd naar uw leeftijd en het is onmogelijk om meer dan drie verpakkingen van hetzelfde geneesmiddel ineens te bestellen. Als het nodig is, adviseren zij u om naar de huisarts te gaan. En als u vragen heeft, is er altijd een opgeleide drogist bereikbaar om u te woord te staan.
Gezondheidsnieuws
G3
GEZONDGEZOND België wil verbod op zonnebanken
Medicijnengebruik ouderen monitoren
Tabak in winkel binnen 5 jaar uit zicht
Na de zomer willen veel mensen hun ‘lekkere, bruine kleurtje’ behouden en gaan daarvoor naar de zonnebank. Als het aan de Belgische Gezondheidsraad ligt, kan dat binnenkort niet meer bij onze zuiderburen. Zij willen de zonnebank verbieden, mede omdat de afgelopen twintig jaar het aantal mensen met huidkanker is verdrievoudigd naar maar liefst 53.000 mensen per jaar. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er geen veilige blootstellingsgrens voor uv-straling kan worden vastgesteld. De Belgische Gezondheidsraad raadt de overheid daarom aan om zonnebanken te verbieden. In Nederland kan dit onderwerp ook gaan leven; twee jaar geleden drongen Nederlandse huidartsen al aan op een verbod op zonnebanken thuis.
Ouderen gaan thuis niet altijd even veilig met medicatie om, zegt de ouderenbond ANBO naar aanleiding van onderzoek onder ruim 7.000 senioren. Zij pleiten voor een periodieke beoordeling van het medicatiegebruik van ouderen thuis. Dit om verkeerd gebruik van medicijnen tegen te gaan en dus de veiligheid te vergroten. Waar medicatiegebruik in verpleeghuizen en onder toezicht van thuiszorg de laatste jaren steeds veiliger is geworden, kan er bij thuisgebruik nog het een en ander verbeterd worden. Ruim de helft van de onderzochte ouderen gebruikt twee tot vijf verschillende medicijnen en een kwart zelfs meer dan vijf. Zeker bij chronische medicatie waarbij verschillende artsen zonder dit vaak van elkaar te weten medicijnen voorschrijven, is het volgens ANBO essentieel dat er overzicht is: “Senioren krijgen vaak meerdere medicijnen van diverse artsen voorgeschreven, dus het loont niet alleen om te kijken wat de wisselwerking is, maar ook of mensen begrijpen waarom ze bepaalde medicatie krijgen”, aldus directeur-bestuurder Liane den Haan.
Winkels die tabak verkopen, moeten hun rookwaren binnen vijf jaar aan het zicht onttrekken. Alleen voor speciaalzaken maakt staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid een uitzondering. Supermarkten mogen hun tabak zelfs al in 2020 niet langer uitstallen. Tankstations, kiosken, drogisterijen, boekwinkels en andere verkooppunten krijgen twee jaar langer de tijd. Winkels die niets anders dan tabak verkopen, mogen hun waar nog wel aan klanten tonen, maar niet meer in hun etalages. Met het uitstalverbod is ook zelfbediening voortaan taboe. Dat maakt de drempel om rookwaren te kopen te laag. Graaibakken in winkels en sigarettenautomaten in de horeca moeten daarom in 2022 verdwenen zijn. De staatssecretaris laat doorschemeren dat hij vindt dat het roken van kruidenmengsels met een waterpijp ook onder het rookverbod zouden moeten vallen. Hij wijst erop dat sommige mengsels nicotine bevatten en daardoor verslavend zijn. Ook kunnen ze dezelfde aandoeningen veroorzaken als gewone tabak.
G4
Reizen
Bepaal zelf je perfecte balans op vakantie We vermoedden het al, maar nu is het wetenschappelijk bevestigd door onderzoeksbureau Ipsos: vakantie draagt in grote mate bij aan de geestelijke en of lichamelijke gezondheid. En er is meer tijd voor en met elkaar, wat goed is voor relaties. Niet verwonderlijk dat TUI BLUE in het leven is geroepen: met deze vakanties op maat staat alles in het teken van relaxen, gezonde voeding en het zoeken naar balans. Tekst: Frans van der Beek
Steeds meer mensen ontdekken dat ze zich beter voelen wanneer ze een goede en gezonde levensstijl hanteren. Combineer dit met rust en quality time voor jezelf, je partner of het gezin, dan levert dat een ideale combinatie op. Dit blijkt uit resultaten van onderzoeksbureau Ipsos die in opdracht van reisorganisatie TUI onderzoek heeft gedaan onder een representatieve groep Nederlanders naar wat hun belangrijkste redenen zijn om op vakantie te gaan. Zo blijkt bijvoorbeeld dat zeven op de tien vakantiegangers aangeeft weer helemaal opgeladen te zijn na hun terugkomst. Dat gevoel is het sterkst aanwezig onder de leeftijdscategorie van 34 tot 54 jaar. Een kwart van de ondervraagden geeft zelfs aan dat vakantie bijdraagt aan het voorkomen van een burn-out.
Optimaal genieten
TUI BLUE richt zich met name op bovengenoemde combinatie. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om het trage leven van het Toscaanse platteland te proeven bij landhuis Il Castalfalfi, gelegen tussen 2700 hectare wijngaarden, olijfbomen, bossen en meren. Luxe gaat hier hand
in hand met optimaal genieten en jezelf weer ontdekken en in een relaxt tempo leer je onder begeleiding van experts meer over de olijf- en wijngaarden op het terrein. Een afsluitende wijnproevrij van lokale wijnboeren maakt de dag compleet. Daarnaast zijn de natuurlijke kleuren van de omgeving doorgevoerd in het landhuis, waardoor verblijfplaats en landschap in elkaar versmelten; perfect in harmonie.
Blue f!t
Het concept draait dus bovenal om gebalanceerde voeding en is het mogelijk om een sportprogramma samen te stellen (met of zonder personal trainer) dat is afgestemd op een maaltijdplan. Op het menu van TUI BLUE accommodaties, zoals Palm Garden in de Turkse Riviera, Jardin Tropical op Tenerife of Jadran in KroatiĂŤ, staan namelijk biologische streekproducten en specialiteiten, alsook carb-free en of vegetarische gerechten. De lokale chefs stellen dit zorgvuldig samen en zorgen tevens dat mocht je op pad gaan, er een grab & go pakket
Reizen
klaar staat voor onderweg. Zelfs een kookcursus volgen waarbij ingrediÍnten uit de lokale moestuin gebruikt worden is ook mogelijk. Naast gezond eten hoort goed bewegen. Wie zijn hoofd leeg wil maken en zich laat inspireren door de omringende natuur, kan uitgebreid gaan wandelen, fietsen, mountainbiken, een yogasessie op het strand volgen of mediteren in de buitenlucht. Outdoor activiteiten zijn er in overvloed en binnen bieden sauna’s, zwembaden en wellness uitkomst. Er is zelfs een BLUE app ontwikkeld om de vakantie geheel naar eigen behoefte en wensen in te richten, waarmee de gezonde lifestyle van thuis gewoon in een paar stappen doorgevoerd kan worden. Zo ben je na een paar weken vakantie weer helemaal in balans en keer je met een opgewekt gevoel huiswaarts. Wie meer over wil weten kan voor informatie terecht bij: www.tui.nl/TUI-BLUE
G5
G6
Boeken
Uitgelezen... Het Zweedse geheim voor een gelukkig leven Waarom zijn de Zweden toch zo tevreden? Het antwoord is te vinden in de filosofie van Lagom, wat ‘precies de juiste hoeveelheid’ betekent. Niet te veel, niet te weinig, maar precies genoeg. Anna Brones, expert op het gebied van Lagom, legt in dit boek uit hoe je ook in Nederland de Zweedse levenswijze kunt toepassen. Dit kan op het werk, bijvoorbeeld door tweemaal per dag fika in te lassen, koffiepauzes van een kwartiertje waarbij je praat met collega’s en de computer met rust laat. Maar Lagom kan ook in je woning. Kom thuis meer tot rust met een inrichting zonder overbodige spullen waarbij de televisie niet het focuspunt is. Ook wat betreft gezondheid kiezen Zweden voor balans, door beweging in hun dagelijks leven toe te passen. Met kleine inspanningen maak je je leven beter, bewuster en goedkoper! Leef Lagom, Anna Brones
Barstensvol Leven Vitaliteit is een populair woord. Op de sportschool, bij de groenteboer, de huisarts, de psychiater en in de landbouw, overal is het een trendy begrip. De opduikende welvaartziekten en de achteruitgang van de vruchtbaarheid van onze landbouwgronden laten zien, dat vitaliteit niet overal in voldoende mate opbloeit. Hoe bevorder je eigenlijk vitaliteit, wat is vitale voeding en hoe bevorder je die? Dit boek bespreekt deze en andere vragen over gezondheid. De auteurs helpen je bovendien, om helder te kunnen denken en spreken over het onderwerp van vitale levendige voeding. Met bijdrages van onder anderen Machteld Huber, gezondheidsdeskundige en Jon Karpathios, topkok. Barstensvol Leven, Petra Essink en Paul Doesburg
Ademhaling als sleutel voor gezonder leven Heeft anders ademen effect? Jazeker. Het bevordert je intuïtie, creativiteit, mindfulness, gevoel voor eigenwaarde en leiderschap. En dat is nog maar het begin. Dan Brulé, pionier op het gebied van ademhaling, deelt in dit toegankelijke handboek voor de eerste keer zijn Breath Mastery-techniek, die wereldwijd meer dan 100.000 mensen geholpen heeft. De ademhalingstechniek van Brulé vermindert stress en angst, schroeft je productiviteit op, heeft positieve effecten op je gezondheid en wijst de weg naar een mindful leven. Je bent beter bestand tegen kritieke situaties en dagelijkse uitdagingen. Je kunt beter omgaan met slapeloosheid, depressie en verdriet, of ondervindt er door je ademhaling zelfs helemaal geen hinder meer van. Gewoon Ademhalen laat zien dat je, als je eenmaal aandacht schenkt aan je ademhaling en haar ware kracht kunt beheersen, meester zult zijn over je leven en dat wat je bereikt. Gewoon ademhalen, Dan Brulé
Boeken
G7
Twee nieuwe boeken van Isa Hoes en Medina Schuurman Actrices Isa Hoes en Medina Schuurman gaan twee nieuwe boeken maken bij uitgeverij Kosmos. Over de exacte invulling van de te verschijnen boeken kunnen de betrokken partijen nog niet te veel kwijt, maar vast staat dat de thematiek in lijn zal zijn met Hoes’ en Schuurmans eerdere boek Te lijf: de kunst van het mooi ouder worden, waarvan er meer dan 35.000 exemplaren werden verkocht. Het eerste boek staat gepland voor het voorjaar van 2018. Uitgever Food & Health bij Kosmos Melanie Zwartjes geeft aan zich te verheugen op de komst van Hoes en Schuurman: ‘Ik ben heel enthousiast om met deze auteurs aan de slag te gaan. Samen met Isa en Medina hebben wij grootse plannen voor deze projecten en zullen we er alles aan doen om dit tot een groot succes te maken.’
Taboe doorbrekend boek over pijn Meer dan 2 miljoen Nederlanders hebben chronische pijn. Dat heeft grote gevolgen voor hun leven. Omdat pijn nog steeds een taboe is, verbergen patiënten die vaak. Het is tijd om dat taboe te doorbreken. Marleen Schefferlie neemt in Pijn is persoonlijk het voortouw. Schefferlie heeft fibromyalgie, de wetenschappelijke naam voor chronische pijn in spier- en bindweefsel. In Pijn is persoonlijk beschrijft zij haar eigen ‘pijn-cv’ en interviewt ze lotgenoten. Centraal staat hun ervaring: de pijngeschiedenis, de therapieën en de levensfilosofie die hen op de been houdt. Hun persoonlijke verhalen vormen samen een rijke waaier aan levenswijsheid en kracht. Marleen Schefferlie, Pijn is persoonlijk
Let’s talk about food Onlangs kregen Kim Feenstra en Bénine Bijleveld de eerste exemplaren van hun kookboek Food talk uitgereikt door Humberto Tan. In Food talk geven topmodel Kim en foodexpert Bénine een kijkje in hun glutenvrije leven. De twee vriendinnen hebben een gezamenlijke passie: eten! Dit doen ze beiden glutenvrij; voor Bénine een must vanwege haar intolerantie voor gluten en Kim kiest er voor omdat ze zich hier stukken beter bij voelt. In dit hippe, toegankelijke kookboek vind je heerlijke ontbijtjes tot stunning salades en van fashionable hoofdgerechten tot tongstrelende zoetigheden. De leuke, eerlijke schrijfstijl en de fantastische recepten van Bénine, samen met de verhalen en fotografie van Kim maken dit boek een must-have voor iedereen die geniet van lekker eten. Food talk, Kim Feenstra en Bénine Bijleveld
G8
f en vrij van vulstof aminen en ge� ïsoleerde vit n & minerale
Naturals
power
a gem ak t
plant
doo
NL-BIO-0 1 Non-EU Agric
ulture
r mo
Skal 0250
99
eder natuur
Met grote trots introduceren wij Royal Green Multi Gold en Royal Green Mini Caps Multi. Twee unieke multi supplementen welke 100% gecertificeerd biologische vitaminen & mineralen leveren. Volledig vrij van geïsoleerde of synthetische vitaminen en mineralen. Gemaakt door Moeder Natuur en het onafhankelijk biologisch label op onze producten bewijst het! Voordat u uw nieuwe vitaminen & mineralen product koopt, vragen wij u om de ‘Royal Green uitdaging’ aan te gaan. Vraag uzelf af: “Wil ik een synthetische multi, of wil ik een unieke mix van biologische vitaminen, mineralen, kruiden, paddenstoelen en plantenextracten?”
44,95 Multi Gold
Royal Green Multi Gold levert vitaminen, mineralen, kruiden en paddenstoelen in 100% gecertificeerd biologische vorm. Een unieke prestatie waar we enorm trots op zijn. Gemaakt door Moeder Natuur, vrij van synthetische ingrediënten, conserveringsmiddelen en zoet- of smaakstoffen. Geschikt voor veganisten & vegetariërs. Verkrijgbaar in: 90 vegicaps
34,95 Mini Caps Multi
Royal Green Mini Caps Multi is een gecertificeerd biologische multi vitaminen & mineralen complex in kleine capsules. Vrij van synthetische vitaminen & mineralen, suiker, conserveringsmiddelen en zoet- of smaakstoffen. Voor iedereen die moeite heeft met grote capsules of tabletten. Geschikt voor veganisten & vegetariërs. Verkrijgbaar in: 90 vegicaps
Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu
253U_adv_rg_bio_multi_krant_vd_aarde.indd 1
14-08-17 09:22
Boeken
G9
EET WIN-WIN vol wetenschap:
Levensstijl waar alles en iedereen beter van wordt Door Ivonne de Thouars
Topsporter Janneke van der Meulen heeft een bovengemiddelde door het hart ingegeven interesse en nieuwsgierigheid naar alles wat met geluk en gezondheid te maken heeft. Hoe worden we de beste versie van onszelf?
“Hoe komen we het makkelijkste in contact met ons hart, ons doel en voelen we het beste wat het leven van ons wil? Zonlicht, zuurstof, bewegen, stilte en de natuur helpen ons daarbij. Maar ook wat we eten en drinken. En nou net over dat laatste heeft iedereen een andere mening. Hoe kan het dat iedereen iets anders zegt? Vanwaar al die verwarring en complexiteit? Daarom dit boek. Want zodra dingen complex worden, moeten we terug naar de basis. De basis is simpel, lekker, snel, gezond en logisch. Heel erg logisch. En win-win! Alles en iedereen wordt er beter van en wint erdoor: jij, je gezondheid, de dieren en het milieu. Wie wil dat niet?! Want we willen heel graag meer fruit en groen eten en minderen met melk, vlees en vis, maar hoe zit het dan met eiwitten? B12? Krijg je dan geen tekorten? Hoe doe je dat met kinderen en is het niet heel erg duur om zo te leven? Kun je er op een gezonde manier mee afvallen en slank blijven? Hoeveel en wat kun je dan het beste eten? En nog belangrijker: wat eet je dan de hele dag?”
Natuurlijke logica
EET WIN-WIN geeft op basis van alleen de allerbeste wetenschappelijke kennis antwoord op al deze vragen zodat je niet alleen het allerbeste voor jezelf en je gezin doet, maar ook voor de aarde. Win-win! Geen losstaande studies van drie weken op 10
personen maar grootst, goed en onafhankelijk opgezette meta-analyses en reviews. Natuurlijk altijd in combinatie met de logica van de natuur en het hart. Want het hart is zonder enige twijfel een onuitputtelijke bron van liefde, inzicht en intelligentie die het verstand ver te boven gaat. Daar weten we vaak al wat er al meer dan honderden jaren in wetenschappelijk onderzoek consequent wordt bevestigd.
Geen dode dingen eten Na haar VWO rondde Janneke de masters Finance and Investments en Human Resource Management af aan de Erasmus Universiteit. Vanaf 2011 roeide ze 5 jaar in het Nederlandse team en behaalde meerdere (inter)nationale successen. Inmiddels zijn krachttrainen, mountainbiken, hardlopen, strand-, racefietsen en pilates aan haar sportieve leven toegevoegd. Janneke eet voor 99% biologisch fruit en vult dit aan met biologisch bladgroen, kruiden, kiemen, (zee) groenten, zeewier en andere planten. Ze eet nooit dieren en maar zelden andere dode dingen. Grote hoeveelheden van één soort seizoensfruit voorzien haar van alles wat haar lichaam en brein nodig hebben. Verder traint ze iedere dag twee keer (behalve op rustdagen) in voorbereiding op de Olympische Spelen van 2020 en focust ze zich met haar website, blogs, columns, lezingen en boeken op een WIN-WIN wereld.
“In het boek staan 65 verassend simpele plantaardige recepten die je binnen no-time op tafel hebt staan”. Verkrijgbaar vanaf half september via bol.com en Ekoplaza voor 24,95 | ISBN: 978-90-793839-1-7
Sushirolls vol leven en liefde Je hebt nodig: • (bamboe herbruikbare) sushi matjes • Biologische sushibladen • In dunne reepjes gesneden biologische: • Wortelen • Komkommer • Mango • Banaan • Kruiden • Avocado • en verschillende soorten kiemen. Nu vul je het sushi vel op twee derde met een strook van hele dun gesneden reepjes groente en fruit. En rol je het blad stevig dicht. Je kunt de rol in kleine stukjes snijden of gewoon de hele rol uit het knuisje opeten nadat je het in de liquid amino saus hebt gedipt (verkrijgbaar bij Ekoplaza). Op mijn website: jannekevandermeulen.nl staat een filmpje hoe je deze levende en voedzame rollen simpel en snel zelf maakt.
G 10
Intiem
Vaginale problemen:
Maar liefst 45 procent van de vrouwen heeft wel eens last van een vaginale infectie. Bacteriele vaginose en een vaginale schimmelinfectie zijn dus eigenlijk heel gewoon maar toch schamen veel vrouwen zich ervoor. Daardoor blijven ze ook te lang met vervelende klachten doorlopen. Tijd om dat taboe te doorbreken. Tekst: Ivonne de Thouars
In de vagina komen van nature schimmels en bacteriën voor die elkaar in evenwicht houden. Als dat evenwicht wordt verstoord, kun je last krijgen van een vaginale infectie. De oorzaak daarvan is vaak heel onschuldig: het gebruik van zeep, stress of een verminderde weerstand bijvoorbeeld. Bacteriele vaginose komt bij maar lieft 45 procent van de Nederlandse vrouwen voor en een vaginale schimmelinfectie bij een kwart van de vrouwen. Het zijn dus veelvoorkomende problemen, maar er wordt nog steeds te weinig over gesproken door onzekerheid en onwetendheid.
Verzorging
Vaginale problemen voorkom je met een goede verzorging. De vaginale flora bestaat uit goede bacteriën (lactobacillen ofwel melkzuurbacteriën) en een kleine hoeveelheid schadelijke bacteriën en schimmels (zoals kokken en candida). Lactobacillen zorgen voor de gezonde vaginale zuurtegraad
waarin de schadelijke bacteriën en schimmels niet kunnen overleven. Deze vaginale flora zorgt ervoor dat een gezonde vagina lichtzurig ruikt. De optimale zuurgraad van de vagina ligt inwendig tussen de pH 3,8 en 4,5. Voor de uitwendige intieme zone, de kleine en grote schaamlippen, ligt deze rond de pH5. Normale afscheiding is helder, glad of romig en heeft een lichte, vaak wat zurige geur. Het kan wat korrelig worden als het aan de lucht wordt blootgesteld, dat is heel normaal. Sommige (jonge) vrouwen willen hun natuurlijke geur maskeren met (geurende) inlegkruisjes, deodorants of zeep. Die producten kunnen juist voor meer problemen zorgen: inlegkruisjes zorgen voor een broeierig milieu waarin bacteriën zich thuis voelen. En wassen met zeep verstoort de pH waarde van de vagina. Er zijn speciale vaginale zepen die de pH waarde niet verstoren. Deze hoeven niet dagelijks te worden gebruikt, een vagina hoeft nu eenmaal niet naar viooltjes te ruiken. Als je last hebt van vaginale
droogheid, te veel afscheiding of jezelf eens extra wil verzorgen, dan kun je een vaginale zeep gebruiken. Die zijn alleen voor uitwendig gebruik, want de interne vagina reinigt zichzelf.
Vaginale schimmelinfectie
Bij een verstoring van het evenwicht in de vagina kunnen de schadelijke bacteriën en schimmels toenemen met als gevolg een vaginale schimmelinfectie of bacteriële vaginose. Bij een vaginale schimmelinfectie neemt de schimmel candida albicans de overhand. Zwangere of ongestelde vrouwen zijn hier extra gevoelig voor door de hormonale schommelingen, maar het kan iedere vrouw overkomen en is niets om je voor te schamen. Het gebruik van zeep, stress, een verminderde weerstand, een antibioticakuur of andere medicijnen kunnen de schimmelinfectie bijvoorbeeld veroorzaken.
Intiem
heel gewoon Geen SOA
Een vaginale schimmelinfectie is geen SOA; je kunt het ook krijgen als je nog niet seksueel actief bent omdat iedereen de schimmel candida op zijn lichaam heeft. Pas als het de overhand neemt, krijg je er last van. Het kan wel door seks ontstaan als je, bijvoorbeeld door de menopauze, last hebt van vaginale droogheid en de vaginawand door de geslachtsgemeenschap geïrriteerd raakt. Een veilig glijmiddel is dan een aanrader. Er kunnen tijdens de seks ook bacteriën uit de anus in de vagina terechtkomen die het natuurlijke evenwicht verstoren. Een schimmelinfectie is wel overdraagbaar. Een man kan door gemeenschap met iemand met een schimmelinfectie ook last krijgen van te veel candida en dat overbrengen op een ander.
Symptomen herkennen
De symptomen van een vaginale schimmelinfectie zijn jeuk, een branderig gevoel en witte, geurloze afscheiding die wat korrelig kan zijn. Een vaginale schimmelinfectie is niet gevaarlijk, maar wel vervelend. Omdat veel vrouwen zich schamen, de problemen niet exact herkennen of denken dat ze een SOA hebben, gaan ze niet altijdop zoek naar een oplossing. Ook wordt er nog veel zelf gedokterd met bijvoorbeeld yoghurt. Dat kan er weer voor zorgen dat er meer bacterieen in de vagina komen, en dan worden de problemen alleen maar erger. Je hoeft met een vaginale schimmelinfectie niet per se naar de huisarts, er zijn goed werkende middelen te koop bij die je eenvoudig zelf toe kunt passen.
Bacteriële vaginose
Een schimmelinfectie en bacteriële vaginose worden nogal eens door elkaar gehaald. Het is wel belangrijk dat je herkent wat er aan de hand is, want ze hebben een andere oorzaak en vragen om een ander aanpak. Bacteriële vaginose is een van de meest voorkomende oorzaken van vaginale infecties bij vrouwen in de vruchtbare fase van hun leven. Het is een relatief ongevaarlijke infectie die kan ontstaan als de pH-waarde in je vagina uit balans is en bepaalde bacteriën gaan overheersen. Het kan veroorzaakt worden door ongesteldheid, zwangerschap, antibiotica, wassen met zeep, het spiraaltje of sperma. Het gevolg is een waterige, witgrijze afscheiding en kenmerkend is de visachtige, onplezierige lucht. Die klachten worden erger na vrijen of tijdens ongesteldheid. Bacteriële vaginose is niet seksueel overdraagbaar, maar sperma kan wel de zuurgraad van je vagina beïnvloeden waardoor je grotere kans hebt om bacteriële vaginose te krijgen. Het gebruik van een condoom helpt problemen te voorkomen. Ook met bacteriële vaginose hoef je niet naar de huisarts; je kunt er zelf eenvoudige oplossing voor kopen.
G 11
45%
van de vrouwen heeft wel eens last van een vaginale infectie
Problemen voorkomen • Elke dag wassen met lauw water is voldoende • Gebruik geen zeep, douchegel, deodorant, vaginale douches of spoelingen • Gebruik een condoom • Draag geen strakke broeken of ondergoed, kies voor katoenen ondergoed • Dep de vagina goed droog na het douchen, zwemmen en sporten • Verwissel tijdens de menstruatie vaak van tampon of maandverband • Kies eventueel voor katoenen producten bij ongesteldheid • Gebruik een mild, geurloos wasmiddel om ondergoed te wassen • Gebruik probiotica (na een antibioticakuur)
Toch een SOA? Een vaginale infectie is geen SOA, het komt door een verstoring van de vaginale flora. Maar jeuk, meer afscheiding en een branderig gevoel bij het plassen kunnen ook een teken van een SOA zijn. Als er ook sprake is van blaasjes of bultjes, koorts, misselijkheid of diarree, is een bezoek aan de huisarts verstandig. Hetzelfde geldt voor onregelmatige bloedingen, veel pijn bij het vrijen en infecties die vaker dan drie keer per jaar voorkomen. Pijn onderin de rug of bij het plassen kan ook duiden op een blaasontsteking. Ben je onder de 16, zwanger of geef je borstvoeding? Dan is het altijd aan te raden om een arts te bezoeken als je ‘down under’ problemen hebt.
En de man dan? Ook de hygiënische verzorging van het mannelijke geslachtsdeel kan soms wel wat ondersteuning gebruiken. Elke man heeft namelijk wel eens last van smegma, wat niets heeft te maken met een geslachtsziekte of infectie. Smegma is een mengsel van huidcellen, afscheiding en vocht van urine of sperma dat zich onder de voorhuid ophoopt bij de rand van de eikel. Het witte mengsel heeft niet alleen een onaangename geur, maar kan ook infecties veroorzaken. Schoonmaken met water helpt, en er zijn ook speciale doekjes en wasemulsies verkrijgbaar voor extra hygiëne.
Wat te doen… bij puistjes, meeëters en rode plekjes:
Dermagiq Tip • • • •
Handige stift met milde vloeistof Op basis van honing en plantenextracten Onzichtbaar op de huid Aanbrengen zo vaak als nodig
Voor informatie kijk op
www.dermagiq.nl - www.emonta.nl
Verzorging met de kracht van de natuur.
www.dermagiq.nl
Natuur
G 13
Een gezond dagje uit, midden in de natuur Verscholen in de Veluwse bossen van Landgoed Zwaluwenburg liggen de A.Vogel tuinen. De plek waar talloze geneeskrachtige kruiden en planten tot bloei komen én waar je kunt genieten van een gezellig dagje uit voor jong en oud. Laat je zintuigen tot leven komen op het Blotevoetenpad en in de pluk-en smultuin en ontdek meer over de kracht van de natuur met de interactieve luistertour. Tekst: Eric Schoones, Foto’s: Joachim Schoones / Verzetsmuseum.
Een bezoek brengen aan de ecologische A.Vogel tuinen kan t/m 28 oktober. De tuinen zijn gratis te bezoeken en dagelijks geopend van maandag t/m zaterdag van 10:00 uur tot 17:00 uur. In de Landgoedwinkel kun je één van de drie arrangementen boeken. Op eigen houtje door de schilderachtige kruidenvelden wandelen? Dat kan natuurlijk ook. De informatieborden wijzen je de weg langs de geneeskrachtige kruiden, de productievelden en alle natuurbelevenissen, zoals het Blotevoetenpad, de Speeldernis, het Kruidentheehofje en speurtochten voor jong en oud! De tuinen liggen op Landgoed Zwaluwenburg, aan de Eperweg tussen ’t Harde en Elburg. Voor meer informatie ga naar: www.avogel.nl/tuinen.
Since 1921
Wilt u ook zorg op maat? Dat kan met de natuurlijke geneesmiddelen van Weleda. Weleda kijkt op een holistische manier naar de mens, vanuit de gedachte dat elke mens een uniek individu is. Weleda produceert in Nederland meer dan 800 verschillende geneesmiddelen volgens farmaceutische standaarden om dit voor u in passende gezondheidszorg om te zetten. De antroposofische huisarts benadert u op dezelfde wijze en maakt daarbij gebruik van Weleda’s doeltreffende geneesmiddelen. Ga nu naar www.weleda.nl/apotheek om uw voorschrijfgeneesmiddel te bestellen en voor een arts bij u in de buurt. Voor vragen kunt u bellen naar 079 - 363 13 13 of mailen naar contact@weleda.nl.
Adv WBA 210x297.indd 1
10-01-17 12:11
Interview
G 15
Antroposofisch huisarts Peter Staal:
“ Patiënten voelen zich weer gezien” Door Majella van Maaren
Peter Staal (1959) is antroposofisch huisarts in Tilburg. Maar wat maakt zijn werk eigenlijk ‘antroposofisch’? En waarom heeft hij juist voor deze aanvullende opleiding gekozen?
Eenmaal binnen in Peters praktijk valt direct op dat alles er fris uitziet. “We hebben net een ‘klussendag’ gehad, dan frissen we hier met z’n allen de boel weer op.” Met ‘we’, doelt hij op de medewerkers van het Therapeuticum: een antroposofisch gezondheidscentrum, waar meerdere andere medische en paramedische medewerkers praktijk houden, zoals fysiotherapeuten, een psycholoog of een verpleegkundige. Vaak zijn deze medewerkers antroposofisch geschoold, maar dat hoeft niet.
Hoe leg jij aan iemand uit wat antroposofische geneeskunde nu eigenlijk is?
“Antroposofische geneeskunde is inderdaad niet makkelijk in twee zinnen uit te leggen. Het is een uitbreiding van de gewone geneeskunde, en dus geen alternatief. Het mensbeeld in de antroposofi-
sche geneeskunde is uitgebreider. Een mens is meer dan alleen zijn lichaam [zie kader, red.]. Antroposofische geneeskunde is, in tegenstelling tot reguliere geneeskunde, vooral vitaliserend. Reguliere middelen zijn goed in het onderdrukken van levensprocessen, dat zie je ook aan de namen van middelen: de woorden anti-, -blokker of –remmer kom je vaak tegen. Antroposofische geneeskunde probeert een ziekteproces zo te laten verlopen dat er een nieuw en gezonder evenwicht ontstaat. Soms lukt dat, soms ook niet. Je kunt ernstige zaken soms heel goed antroposofisch behandelen. Virale longontstekingen behandel ik vaak het liefst antroposofisch. Maar een schimmelnagel geneest soms beter met een regulier geneesmiddel.”
Waarom heb je zelf juist voor antroposofische geneeskunde gekozen?
Veel mensen weten niet wat het is, en het werd een tijd lang door je eigen beroepsgroep niet zuiver op de graad gevonden om complementair arts te zijn. Toch deed je een extra studie naast je artsopleiding: niet de makkelijkste weg. “Ja, aan de ene kant is dat waar, ik zou bijna zeggen dat er zelfs een tijd is geweest dat complementaire geneeskunde door sommigen werd gedemoniseerd. Maar aan de andere kant: als een collega, of zoals onlangs, een ambtenaar van het ministerie, hier in de praktijk eens komt kijken naar wat ik nu eigenlijk doe zijn ze altijd enthousiast. Ik heb een afkeer van een geitenwollensokken-imago, en ik denk dat ik me daarom in mijn werk en onder mijn collega’s eigenlijk niet anders
G 16
Interview
gezien voel dan als een reguliere huisarts. En er is nog iets: je zegt dat ik het mezelf moeilijker maak, maar vergeet niet dat ik het bij mijn behandelingen juist makkelijker heb. Ik heb en veel groter arsenaal aan middelen en therapieën waaruit ik kan putten. Neem nu slaapproblemen, zoals het wakker worden om drie uur ’s nachts. De antroposofische geneeskunde kent daar een geweldig middel voor. Eigenlijk een heel eenvoudig kruidenpreparaat, maar het werkt bijna altijd en heeft geen nare bijwerkingen. Dat zijn zaken die me nu juist zo enthousiast maken voor deze aanvullende vorm van geneeskunde.”
Veel mensen weten vaak niet wat antroposofische geneeskunde is. Hoe is dat in jouw praktijk, kiezen je patiënten bewust voor jou? “Ik ben natuurlijk ingebed in een normaal huisartsensysteem zoals alle huisartsen in Nederland, en mensen die zich bij mij inschrijven hoeven niet speciaal voor de antroposofie te kiezen of er zelfs maar iets van te begrijpen. Sterker nog, de meesten hadden er geen idee van toen ze zich ooit bij me inschreven. Als ze eenmaal met een probleem bij me komen, kan het wel gebeuren dat ze ervaren dat er meerdere benaderingen voor hun probleem bestaan.
En dat wordt gewaardeerd. Bij een onderzoek onder patiënten kwam naar voren dat onze praktijk de hoogste waardering had: ‘uitmuntend’.”
Hoe is het ooit op je pad gekomen?
“Mijn ouders hebben geen achtergrond in de antroposofie, maar op een dag las mijn stiefvader in de trein een artikel over de Vrije Hogeschool in Driebergen. Om een of andere reden dacht hij direct: dat is iets voor Peter. Ik heb daar een jaar doorgebracht, en onder meer les gehad van de antroposofische psychiater Bernard Lievegoed. Ik wist toen wel dat ik arts wilde worden, maar wat die man over zich had, dat vond ik zo bijzonder. Ik kon het nog niet goed onder woorden brengen, maar het had te maken met het enorme respect waarmee hij over patiënten en gehandicapten sprak. En ook zijn brede visie op patiënten, waarbij hij bijvoorbeeld ook altijd de levensloop, met alle uitdagingen, kennelijk in zijn bewustzijn meenam. Ik begreep toen nog niet veel van antroposofische geneeskunde, maar ik wist heel snel: híer wil ik meer van weten. Ik ging geneeskunde studeren, en parallel daaraan begon ik me te verdiepen in de antroposofie.”
Kwam het niet in botsing met wat je op de universiteit leerde? “Aanvankelijk heb ik het wel ervaren als twee aparte werelden. Maar ik was -halfbewust nogook op zoek naar andere manieren van kijken, andere manieren van leven, en van anders met de aarde omgaan bijvoorbeeld. Later kwamen die werelden toch bij elkaar. Antroposofie sluit het universitair-wetenschappelijke namelijk niet uit. In de antroposofie is het begrip “vitaliteit” een belangrijk element van alle levende wezens.
Interview
Op een dag was ik getuige van proeven met voedingsgewassen, waarbij met zogenaamde stijgbeeldproeven juist die vitaliteit van planten werd onderzocht en zichtbaar gemaakt. Je zag het plantensap volgens heel karakteristieke patronen opstijgen in het papier, waarbij het sap van vitale gewassen veel uitgesprokener en gevarieerde vormen liet zien dan het sap van minder vitale planten. Dat was het moment dat voor mij de twee werelden bij elkaar kwamen. Je kon die proeven eindeloos herhalen, steeds met hetzelfde resultaat. Daar zat dus iets in, in dat vitaliteitsbegrip van de antroposofie.”
Je hoort vaak: ‘dat is allemaal niet wetenschappelijk bewezen’. Hoe reageer jij dan?
“De antroposofische geneeskunde is nog relatief jong, en er is domweg nog niet zo veel onderzoek naar gedaan. Maar het onderzoek wát er ligt, is heel positief. Het werkt, het is veilig en waarschijnlijk ook kosteneffectief. Maar inderdaad: als ik een onderzoeksbudget van miljoenen ter beschikking had zou ik het ook wel weten. En uiteindelijk is het ook nog zo dat je, zeker als huisarts, weliswaar een hoofd vol universitaire kennis hebt, maar uiteindelijk moeten wij huisartsen,
G 17
ook reguliere huisartsen, die kennis in de spreekkamer terugvertalen naar de individuele patiënt. En ondanks alle geweldige verworvenheden van de medische wetenschap is die praktijk nog wel eens weerbarstig. Protocollaire geneeskunde, waarbij mensen standaard diagnoses en standaard behandelingen krijgen, wordt door veel mensen niet als prettig ervaren, vooral als die niet goed geïndividualiseerd wordt. En dat is een andere, naar mijn idee zeer prettige, eigenschap van de antroposofische geneeskunde: je hebt als arts veel meer mogelijkheden om ál je kennis bij déze patiënt te individualiseren. En dan voelen patiënten zich weer gezien.”
Antroposofische geneeskunde is ontwikkeld op basis van aanwijzingen van Rudolf Steiner (1861-1925). Het is een uitbreiding van de reguliere geneeskunde, alleen afgestudeerde artsen kunnen de opleiding volgen, en sterk gericht op bevordering van het zelfherstellend vermogen. Ziekte moet uiteraard behandeld worden, maar kan tegelijk ook een ontwikkelingskans zijn voor het individu. De antroposofische geneeskunde gaat uit van het reguliere mensbeeld, aangevuld met drie andere ‘lagen’: vormkrachtenlichaam, ziel en Ik. Met dit mensbeeld kan de antroposofisch arts zich een uitgebreider beeld vormen van ziekte- en genezingsprocessen, psychosomatiek en de levensloop, en ook van de behandelomogelijkheden, zoals antroposofische geneesmiddelen, therapieën en leefstijladviezen.
GEZONDHEID
BRIDGE VAN BINNENUIT
Verbinden en opbloeien van binnenuit Valkenburg (Limburg) www.bridgevanbinnenuit.com
GEZOND is helemaal NIET SAAI oervoeding voor klein en groot gluten-, lactose- en suikervrij www.gezondishelemaalnietsaai.nl
NOORD NEDERLAND Praktijk voor Natuurgeneeskunde Daniël Nelck, Groningen
TANTRA
het allerhoogste inzicht voor in je eigen leven. www.osho.nl
Peter van der Meer, Arts, Leiden
GELDERLAND / OVERIJSSEL
HealthCenter Zuid, Rotterdam
Vonk Natuurlijk, Apeldoorn
Praktijk Mozaiek, Rotterdam Zonvitaris, Schuddebeurs (Zeeland)
GEZICHTSPUNTEN
Centrum Sociale Gezondheidszorg Brochures over de gezondheid van lichaam, ziel en geest. www.gezichtspunten.nl
Praktijk Verwest therapie Goes (Zeeland)
www.biovion.nl
NOORD-HOLLAND
Geniet va n je goed voelen
Natuurgeneeskunde Arnhem-Zuid I. Tomas, acupunctuur, Nijmegen Etopius, E. Top, Voorthuizen Mevr. van Eerten, Zutphen Praktijk voorA. natuurgeneeskunde Bij Biovion kunt u terecht voor chronische klachten. KijkCentrum op de websiteNatuurgeneeskunde voor onze werkwijze en aanpak. & Acupunctuur, Enschede
Wij hebben kennis over ondersteunende therapieën naast reguliere behandeling. Voor overgewicht werken Integraal Therapeutisch Centrum, wij met het succesvolle programma Metabolic Balance. Holten Dit programma is ontwikkeld door artsen en voedingswetenschappers.
Praktijk voor Natuurgeneeskunde M. van der Galiën, Groningen Floris Acupunctuur, Groningen Medica Natura, Drachten Centrum de Wetering, Leeuwarden Acupunctuur Coevorden Praktijk Poorthuis, Coevorden Praktijk voor Holistische Geneeskunde Roeland Suylen, Meppel
Schreuder Natuurgeneeswijzen,
GEZONDHEID IN GOEDE HANDEN
www.osteopathieamstelland.nl Tel.: 020-7854142 Praktijk voor Natuurgeneeskunde en LGT, Haarlem Praktijk van As, Hilversum Praktijk Chin Gen, ZwaagdijkOost
ZUID-HOLLAND / ZEELAND Kobayashi Medisch Centrum, Alphen a/d Rijn
Otterlo op de Veluwe
Zwolle 8, 2729 KD Zoetermeer 079-7850385 Zuidwijkstraat pjj.wever@biovion.nl • www.biovion.nl
BRABANT / LIMBURG
UTRECHT Praktijk voor Chinese Geneeswijze, Amersfoort Schreuder Natuurgeneeskunde, Baarn
YOGA & OSTEOPATHIE BREDA
Maaike Remmerswaal Fysiotherapeute en Osteopate i.o. www.fysiotherapiemaaike.nl
Eszensa Health Coaching is al meer dan 10 jaar het adres voor een holistische aanpak van gezondheidsklachten.
Fytotherapie & Acupunctuur Selma Bijl, Driebergen Behandelcentrum, Utrecht Medica Plus, Dr. Korbee, Utrecht Orthomoleculaire Geneeskunde, Voedingsarts I. de Vries, Utrecht
•
www.deroek.nl
Voor een ontspannen vakantie in de Veluwse bossen bent u, en eventueel uw hond, welkom in een bungalow van De Roek, een kleinschalige vakantieplek, net buiten Otterlo. Ideaal gelegen in de bossen vlakbij een natuurzwembad en Nat. Park Hoge Veluwe met het Kröller-Muller museum. Op De Roek is ook een kinderboerderij waar kinderen kunnen helpen de dieren verzorgen of een ritje maken op ons paard Neil. Graag tot ziens op De Roek!
Biodynamische kw a l i te i t
Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger. Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die
Biologisch en biodynamisch eten maakt het leven leuker voor alles en iedereen! Voor onszelf en onze kinderen, voor de bijen en de regenwormen, voor de vissen in de zee. Dus waarom zou je aardbeien met gif eten als het ook zonder kan? Doe je boodschappen bij Odin. Kleine keuzes, groot effect.
bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl
Odin. De coöperatieve supermarkt www.odin.nl
Inspiratie
G 19
Durven luisteren naar je intuïtie
Oerkracht, Marian Bax 2016
Tulpen, Marian Bax, 2017
Gezondheid heeft niet alleen betrekking op je lichaam. Af en toe is het in deze hectische maatschappij goed om je hoofd leeg te maken en alles los te laten. Omdat dat een van mijn grote uitdagingen is, besloot ik een dag de cursus intuïtief schilderen te volgen. Dat is een innerlijke reis waarbij je schildert vanuit je gevoel zonder dat het iets voor hoeft te stellen. Tekst: Ivonne de Thouars
Rust in mijn hoofd zodat ik naar mijn intuïtie kan luisteren en daar creatief mee aan de slag kan. Ik ben heel benieuwd of ik dat kan, want ‘loslaten’ is een van mijn zwakke punten als werkende moeder van drie kinderen. Zelfs toen een verpleegster tijdens de bevalling van mijn dochter tegen me zei ‘laat het los’ had ik geen idee wat ze bedoelde. Aan de locatie van de cursus intuïtief schilderen ligt het niet. Het atelier van kunstenares Marian Bax, die de cursus verzorgt, ligt in de groene omgeving van Nijmegen en kijkt uit op een prachtig onderhouden parkachtige tuin. ‘Plezier en vrijheid staan voorop bij intuïtief schilderen, ervaring met schilderen is niet nodig’ belooft de website, dus ik begin als leek in het schilderen onbevangen aan deze creatieve dag.
Het huis en atelier van Marian Bax hangen vol met haar expressieve schilderijen. De kleuren en beweging van de werken fascineren me. “Schilderen is voor mij altijd een zoektocht in kleur en compositie”, vertelt Marian die naast kunstenares ook communicatietrainer en coach is. “Toch heeft de kunst me altijd getrokken. Als klein meisje speelde ik al ‘kunstenaresje’ en plakte ik de papiertjes waarop ik tekende met plakbandjes tegen de muur ‘want zo doen echte kunstenaars dat’.”
Vanuit het gevoel
Om haar enthousiasme over het schilderen te delen, organiseert Marian de cursussen intuïtief schilderen. “Ik wil mensen met oefeningen
uitdagen om te schilderen vanuit hun gevoel. Zo werk ik zelf ook, ik begin zonder vastomlijnd idee en het creatieve proces bestaat voor mij vooral uit kijken, voelen, kiezen en dan doen.. Ik laat me bij mijn werk door mijn gevoel leiden. Soms lukt het niet en moet ik een schilderij een tijd wegleggen tot ik weer inspiratie krijg; door een andere gemoedstoestand bijvoorbeeld of door simpelweg het schilderij een halve of kwart slag te draaien. Een enkele keer krijg ik wel eens een opdracht om een schilderij te maken dat bij de ‘nieuwe gordijnen’ past, maar dat werkt bij mij niet.”
G 20
Inspiratie
Adem van de geest
De groep cursisten is compleet, de meeste deelnemers zijn ervaren schilders. De een maakt minutieus nageschilderde stillevens en wil leren hoe ze meer ‘los kan laten’, de ander wil zijn gevoel beter gebruiken tijdens het schilderen. Dat blijkt later, want geheel tegen wat we allemaal gewend zijn, begint Marian de bijeenkomst niet met een introductieronde ‘omdat we dan nog vast blijven zitten in de rol die we dagelijks op ons nemen’. Ze begint de dag liever met toepasselijke muziek, in dit geval het nummer Inspiratie (de adem van de geest) van Mathilde Santing.
Meditatieve oefening
Voordat we onze plek achter de ezel innemen, krijgen we een meditatieve ontspanningsoefening om los te komen van onze gedachten. Volgens opdracht voer ik mijn negatieve gedachten af via mijn ruggenwervel en probeer ik nieuwe energie via mijn kruin binnen te laten stromen. Marian leidt ons via een trap en door een regenboog naar ‘onze eigen plek’, waar we de kleuren en vormen kunnen observeren. De terugweg vanuit deze meditatieve plek maak ik gehaast, trap op, treden tellen en ik ben boven om te merken dat de andere cursisten nog bezig zijn met de observatie van hun plek. Het loslaten lukt me blijkbaar nog niet helemaal en ik ben nieuwsgierig of ik dankzij deze oefening creativiteit heb aangeboord. Voor mijn eerste schilderij kies ik voor roze en geel, kleuren die normaal gesproken niet dichtbij me staan. Ik probeer de onbevangenheid vast te houden en naar mijn gevoel te schilderen maar merk dat ik me toch richt op vastomlijnde vormen en objecten: bloemen, lucht, licht. Het resultaat bevalt me wel, maar heb ik me nu laten leiden door mijn intuïtie of door de schilderijen van Marian Bax zelf?
Muziek als inspiratiebron
De tweede oefening staat in het teken van muziek: hoe beïnvloeden verschillende soorten muziek het
Inspiratie schilderen? Marian vertelt dat er in haar atelier altijd muziek klinkt als ze aan het werk is. “Muziek is een grote inspiratiebron voor mij, naast mijn fascinatie voor grillige en organische vormen.” We schilderen begeleid door de klanken van klassieke en Boeddhistische muziek en ik merk dat ik bij de verandering van muziek ook onbewust andere kleuren of vormen kies. Als Tina Turner wordt ingezet, blokkeert mijn inspiratie en ga ik even naar buiten om te genieten van de prachtige natuur in deze omgeving. De twee werken die we hebben gemaakt, worden voor de pauze buiten neergelegd zodat we elkaars werk met wat steekwoorden kunnen beoordelen. Het ‘bloemen’schilderij dat ik na de meditatie heb gemaakt, krijgt woorden als vrolijkheid, verliefdheid, natuur en vakantie mee en ook het schilderij dat tijdens de muziek is ontstaan, wordt tot mijn verrassing met positieve thema’s geassocieerd.
Evenwicht aanbrengen
Vervolgens vraagt Marian Bax ons om van plek te wisselen en verder te gaan aan het werk van een ander. De hele groep beleeft veel plezier aan deze opdracht die wat lef vergt. Waar de een de lege ruimte op het doek gebruikt voor eigen invulling en de ander details toevoegt aan het bestaande werk, merk ik dat ik vooral evenwicht wil aanbrengen in de schilderijen. Ik schilder breuklijnen en probeer met kleur of licht of balans te brengen in de werken. “Ik kijk altijd met veel interesse naar deze opdracht”, zegt Bax. “Je ziet veel van het karakter terug in de manier waarop iemand aan het schilderij van een ander werkt.”
Inspirerend
Het eind van de dag wordt gevierd met een laatste schilderij en een glaasje wijn, de cursisten en Marian Bax kijken terug op een geslaagde en inspirerende bijeenkomst. Evaluerend laten de cursisten weten dat muziek erg veel doet met inspiratie of dat loslaten betekent dat emoties beter gekanaliseerd worden bij het schilderen. Ik merk dat ik nog steeds moeite heb met loslaten. maar dat ik na deze inspirerende dag wel meer opensta voor de ‘adem van de geest’. Terwijl ik door de weilanden naar huis rijd, laat ik ontspannen alle kleuren en vormen van de omgeving op me inwerken en neem ik me voor om vaker te schilderen. www.marianbax.nl
Inspiratie en de muzen Het woord inspiratie komt uit het Latijn, van het woord spiritus dat geest betekent. In de spreektaal gebruiken we inspiratie als synoniem voor ideeën hebben, bezieling en ingeving. Het is een bewustzijnstoestand waarin iemand over het maximum van zijn scheppend vermogen beschikt en schijnbaar moeiteloos problemen oplost, oplossingen aandraagt of ideeën heeft. In de mythologie van het oude Griekenland stonden de dochters van Zeus, de negen muzen, symbool voor inspiratie. Mnemosyne (het geheugen) zou de moeder zijn van de muzen. In andere versies zijn de muzen de dochters van Gaia en Uranus, de aarde en de lucht. De kunstenaar kon deze inspirerende ‘geestkracht’ krijgen door in te ademen. Aanvankelijk waren de muzen met drie zussen, genaamd Melete (meditatie), Mneme (herinnering) en Aoede (lied).
G 21
G 22
Inspiratie
Een betere aarde is te De Goede Gids inspireert tot duurzame keuzes
De website heet heel simpel ‘degoedegids.nl’, maar achter die simpele naam schuilt een bijzonder concept om een serieuze bijdrage te leveren aan een duurzame economie. Initiatiefneemster Annemarie de Raadt geeft in bevlogen woorden aan wat ze met haar Goede Gids wil bewerkstelligen: ‘Door ons koopgedrag bepalen wij consumenten voor een groot deel hoe de wereld er uitziet. Graag wijzen wij hiervoor naar overheid of bedrijfsleven. Maar helaas óf juist gelukkig hebben wij die macht in handen. Tekst: Redactie
Laten wij bedrijven links liggen, die er een potje van maken en kiezen we voor ondernemingen, die zorgvuldig omgaan met mens, dier en onze aarde: het maakt een wereld van verschil. Want bedrijven, die werknemers uitbuiten, het milieu vervuilen of dieren mishandelen zullen bij gebrek aan klandizie simpelweg verdwijnen. Mooier én makkelijker kan eigenlijk niet!’
Betrouwbaar
De Goede Gids wil het consumenten dus makkelijker maken om voor de goede bedrijven te kiezen en dat doet ze ten eerste door ze te selecteren volgens duidelijk criteria. Tot nu toe heeft de Goede Gids ruim 5.000 Goede bedrijven geselecteerd. Van biologische bakker en restaurant in de buurt tot duurzaam elektronicamerk of fatsoenlijke modeketen. Ze laat zien wat deze
Goede bedrijven te bieden hebben en geeft daarbij inspirerende achtergrondinformatie. Bijvoorbeeld over het verschil tussen minerale en synthetische cosmetica of over het maakproces van schoenen. Annemarie de Raadt: ‘Door te kiezen voor goed gemaakte producten, wordt de wereld zo veel mooier! Maar ja, wat is goed? Dat is voor een consument niet zo makkelijk uit te zoeken. Daarom heb ik met een klein enthousiast team de Goede Gids opgezet: een objectieve bron van informatie en inspiratie over goede bedrijven en de producten, die ze verkopen. Heel belangrijk daarbij is betrouwbaarheid. Er is al voldoende greenwashing. Bedrijven worden kosteloos opgenomen in de Goede Gids en ze kunnen ook niet adverteren. Bedrijven staan in de Goede Gids omdat ze er in thuis horen, niet omdat ze betalen.’
Hoe ben je op het idee gekomen van de Goede Gids? Annemarie de Raadt: ‘ Enkele jaren geleden werkte ik als MVO-manager bij de elektroretailer BCC, die het voortouw wilde nemen in de verduurzaming van de elektronicabranche. Ik deed daar een opvallende ontdekking. Een toenemend aantal klanten begon te vragen om energiezuinige apparaten, vanwege het milieu en omdat het nu eenmaal geld uitspaart. Daardoor ontstond er een inhaalrace tussen fabrikanten; wie kan de meest energiezuinige koelkast, droger of televisie produceren? Het gevolg: het huidige energieverbruik van huishoudelijke apparaten is een fractie van 10 jaar geleden en energieslurpers worden niet of nauwelijks meer gemaakt. Vorig jaar zijn ze door de EU verboden, maar dat lijkt toch een beetje mosterd na de maaltijd.’
Inspiratie
koop
G 23
Mooie voorbeelden
Tal van mooie voorbeelden laat zien dat fabrikanten doen wat de consument wil. Door publiciteit over slavenarbeid in de cacaobranche, lieten we massaal foute chocoladeletters links liggen en verdwenen ze uit de schappen. De plofkip raakt steeds meer uit de gratie, dus doen supermarkten hun best om beter kippenvlees aan te bieden. Het omgekeerde is ook het geval: het aanbod van biologisch voedsel wordt steeds groter omdat de vraag stijgt. Niet alleen omdat we onze eigen gezondheid belangrijk vinden, maar ook omdat het welzijn van het milieu en de dieren ons aan het hart gaat. Het gevolg is prachtig: door de stijgende verkoop, daalt de prijs, waardoor de afzet weer verder kan stijgen omdat de prijs steeds minder een struikelblok wordt om voor biologisch te kiezen.’
Plofkip en foute chocolade raken steeds meer uit de gratie door ons koopgedrag
Die hogere prijs is voor veel mensen toch een drempel om voor goede producten te kiezen. Ook daar helpt de Goede Gids bij. Annemarie: Door de kosteloze promotie krijgen deze – vaak kleine bedrijven de ruimte om iets van voordeel weg te geven aan klanten zonder dat het ten koste gaat van hun winstmarge. Door het voordeel zullen meer mensen kiezen voor duurzaam en zo die positieve spiraal van omzetstijging en prijsdaling in gang zetten. Waar leeft de Goede Gids dan van? Annemarie lacht: ‘ Niet van de lucht, daarvoor is het een te grote klus. Als je de Goede Gids een mooi initiatief vindt dan kun je voor € 10 per jaar een Goede klanten passe-partout kopen. Ik noem het ‘wellicht de meest lucratieve vorm van crowdfuding’ want je krijgt direct rendement. Als Goede klant kun je namelijk gebruik maken van al het voordeel dat Goede bedrijven weggeven Dat kan een speciale korting zijn maar vaak gaat het in de vorm van cadeautjes. Ook ontvang je TeGoedjes, spaarzegels waarmee je de helft van de prijs van veel producten kunt betalen. Zo maken we het duurzame aanbod niet alleen bekender maar ook beter betaalbaar. Dus aantrekkelijker voor meer mensen. Met elkaar zorgen we zo voor een betere wereld!’ www.degoedegids.nl
Wil je de Goede Gids ook ondersteunen door een Goede klanten passe-partout aan te schaffen voor jezelf of iemand anders? Ga naar www.degoedegids.nl/ goede-klant-worden. KRANT VAN DE AARDE-LEZERS ONTVANGEN DAARBIJ EEN SPECIAAL CADEAUTJE.
Maria Treben:
natuurproducten uit de tuin van God De van origine Tsjechische Maria Treben (1907-1991) groeide op met de natuur. Haar moeder was een groot aanhanger van de natuurgeneeskundige Kneipp. Hij zei al: ‘Voor iedere ziekte groeit er een kruid’. Haar hele leven zag Maria de geneeskracht van kruiden voor haar ogen voltrekken. Ze zag mensen ontsnappen aan de meest ernstige ziektes. Na de dood van haar moeder in 1961 verdiepte ze zich in de kruidengeneeskunde. Ze werd beroemd door haar boek: ‘Gezondheid uit de apotheek van God’.
Het bekendste product van Maria Treben is het Zweeds Kruidenbitter (Schwedenbitter). Het is een volledig plantaardig, alcoholisch extract (32% vol), geïnspireerd op de receptuur van een Zweedse arts die pas op 104-jarige leeftijd overleed aan een paardrijdongeluk. De origine van heilzame kruidenbitters stamt overigens van voor onze jaartelling. De kruidenmengsels van Maria Treben zijn universeel van karakter en worden gebruikt om het algeheel welbevinden te vergroten. Ze
De merknaam ‘Origineel van Maria Treben’ is een beschermd geregistreerd handelsmerk, eigendom van Rosi Nothegger in Tirol Oostenrijk. In 1981 zijn de laatste aanpassingen gedaan aan het eeuwenoude recept om aan de moderne eisen van natuurgeneeskundige producten te voldoen. Sindsdien is de hoogwaardige kwaliteit constant gebleven en worden alle producten van Maria Treben geproduceerd in een Oostenrijkse fabriek. Maria Treben Nederland importeert deze producten direct uit Oostenrijk en is met trots een officiële leverancier voor de Nederlandse en Belgische consument. Belangrijk: Het gebruik van de producten van Maria Treben vervangt geen doktersbezoek!
Maria Treben Natuurproducten Nederland Rinkenslaan 64 A • 6373 CV Landgraaf info@mariatreben.nl www.mariatreben.nl info@mariatreben.be www.mariatreben.be
IA TREB AR
BH
M
Mobiel Anja: +31 6 44976148 Mobiel Fred: +31 6 18139918
N ATUR
Zweeds kruidenbitter
Origineel van Maria Treben
Anja & Fred Krakowczyk
TM
EN
“Ik wil nu de geneeskracht en werking van belangrijke planten en de ervaringen van zieke mensen ter beschikking stellen en hen de hand reiken om weer gezond te worden. Om, ondanks de hopelooste ziektes, met de hulp van God, uit eigen kracht en eigen wil toch de ons genezende kruiden te vinden, is een grote menselijke prestatie. Het terugveroveren van zijn gezondheid en de verantwoordelijkheid daarvan zelf te dragen, verhoogt de waarde van de mens in zulke mate, dat hij daardoor de ziekte reeds voor de helft uit de uitzichtloosheid van zijn zieke leven bevrijdt.”
versterken het immuunsysteem, ondersteunen nieuwe celaanmaak en verlichten bij allergieën. Dat zijn slechts enkele van de toepassingen van het Zweeds Kruidenbitter. Bovendien is het zowel inwendig als uitwendig te gebruiken, bijvoorbeeld als kompres bij kneuzingen. Naast het klassieke Zweedse Kruidenbitter is er ook een alcoholvrije variant en zijn er tincturen, crèmes en oliën van Maria Treben.
GM
Een greep uit haar voorwoord:
PR OD U KTE
Recept
G 25
Steak tartaar van vleestomaat met gepocheerd ei en preikiemen
Tekst en beeld: Eric van Veluwen
Voorgerecht
4 personen bereidingstijd 15 minuten
Een pittige Veggie tartaar met tomaat, paprika en croutons
• 400 g rijpe vleestomaat • 1 rode paprika • 1 teen gepelde knoflook • 1 avocado • 1 – 1/2 jonge prei • ¼ komkommer • 1 citroen • 1 verse rode peper • basilicum en koriander (ca. 1 eetl samen) • 50 g gemengde Meslun* sla (* Wilde slasoorten) • 1 bakje prei kiemen • 4 eieren
Voor de garnering
Croutons Kaasschilfers van Parmezaanse kaas
bereidingswijze:
1. H aal het velletje van de tomaat door ze aan de onderzijde in te kruisen en even in kokend water te dompelen en ze vervolgens direct in koud water te dompelen 2. S nijd de tomaat in vieren en haal de zaadlijsten eruit 3. B laker de paprika rondom en stop ze in een plastic zak om verder te garen haal er, als ze afgekoeld is ook het velletje eraf en de zaadlijst eruit 4. H ak de paprika en de tomaat samen met de knoflook en de verse peper, meng het geheel met peper en zout en wat olijfolie 5. S nijd de avocado in kleine blokjes samen met de gesneden komkommer en de jonge prei
6. Meng het met olijfolie en wat sap van citroen en de fijngesneden basilicum en de koriander 7. Pocheer het ei door deze te breken en in een met wat olijfolie ingevet boterhammenzakje, knoop deze dicht en laat ze in bijna kokend water in twee minuten te garen; haal het ei eruit en knip het zakje open en haal het gepocheerde ei eruit 8. Breng met een steker de avocado-prei/komkommer tartaar op het bord en schep hierop de steak tartaar, garneer met de sla, de kiemen de leg hierop het ei en de croutons, en rasp er de kaas over
G 26
Inspiratie
Technologiekangeen voedsel produceren ‘Technologie kan geen voedsel produceren, maar alleen processen optimaliseren. Produceren kan alleen via de biologie’. Een intrigerende opmerking van Fransjan de Waard, één van de pioniers in Nederland voor permacultuur. Hij maakte de opmerking tijdens een gesprek waarin ik m’n verbazing uitsprak, waarom mensen zo gemakkelijk meegaan in de gedachte dat we met technologie al onze problemen de baas zullen worden. Het optimaliseren van processen kan natuurlijk forse winst opleveren, ook voor het milieu. Daar wil ik niets aan afdoen, maar voor productie van voedsel ligt de basis in de biologie en daarmee in de levende natuur. Daarvanuit zullen we dus moeten blijven denken en werken als de aarde en ons leven ons lief is. De maakbaarheid zal nooit voorbij kunnen gaan aan de aardse kringlopen die ons leven mogelijk maken. Schoon water, diversiteit in de natuur, en een levende bodem zonder gifstoffen zijn de belangrijkste productiefactoren voor gezonde voeding voor mens en dier. De biodynamische landbouw gaat uit van een levende landbouwcultuur, met als basis de bodem. Rudolf Steiner de grondlegger van de biodynamische landbouw maakte een vergelijking met het menselijk lichaam en noemde de bodem ‘het middenrif’ van een landbouwbedrijf, waar de uitwisseling tussen de invloeden van de kosmos en de gesteentes van de aarde samenkomen. De wetenschap leert ons inmiddels steeds meer over ons microbioom (alle – miljarden -bacteriën die op en in ons lichaam leven en onder meer deel zijn van ons immuunsysteem) En net als dat poeptransplantaties van mensen met een gezonde darmflora goed blijken te werken voor mensen met ernstige darminfecties, geldt ook dat bodemtransplantaties van gezonde levende bodems in biologisch verarmde bodems een verrijking te weeg kunnen brengen. Chemie en bestrijdingsmiddelen doden het bodemleven en keren zich daarmee vroeg of laat tegen het ‘levende’. Gezond voedsel komt voort uit een gezond bodemleven. Technologie kan ons helpen, maar alleen daar waar ze ten dienste staat van versterking van het ecosysteem. Demeter is de naam van de godin van de vruchtbaarheid. Daarmee kiest u voor producten die de levende natuur koesteren, en voor voedsel dat in staat is het levende door te geven. Laat voedsel uw medicijn zijn, werd al in de oudheid verkondigd. Dat lijkt me een veel betere route dan eerst slecht voedsel en dan medicijnen. Die voeden vooral de ‘buiken’ van de voedings- en de farmaceutische industrie. En die zijn echt onverzadigbaar. Bert van Ruitenbeek | directeur Stichting Demeter
Recept
G 27
Paprika-tomatensoep Tekst en beeld: Lisette Kreischer
De basis van dit recept is mijn favoriete homemade tomatensaus die ik graag eet bij een goed bord spaghetti bolognaise. Met iets meer water erbij is het gewoon een heerlijk rijke tomatensoep! Onmisbaar in de dagelijkse veggiekeuken en perfect voor de Indian Summer. Serveer met een glas Vin Nature, gebakken zuurdesem stokbrood en wat vegan kruidenroomkaas.
Ingredienten voor 2 personen
• 1 rode paprika • 300 gram tomaten • olijfolie • 2 lente-uitjes, gesnipperd • 1 teentje knoflook, fijngehakt • 1/2 eetlepel paprikapoeder • 3 zongedroogde tomaatjes • rode wijn • 1/2 eetlepel tomatenpuree • 1 theelepel gedroogde oregano • 1/2 liter water • 100 gram tempé • een scheut shoyu • zeezout en versgemalen zwarte peper • een klein handje verse basilicumblaadjes in reepjes gescheurd • haver- of sojaroom Rooster de paprika in zijn geheel in de oven op 200 graden tot de schil blakert. Peuter het schilletje eraf. Snijd de paprika open boven een bord en vang het vocht op. Zet het vocht apart en en verwijder de zaadjes. Breng een pannetje met een ruime hoeveelheid water aan de kook. Snijd de tomaten aan de onderkant kruislings in en leg ze een halve minuut in het
Tip!
Wil je het recept nog iets spannender maken? Voeg dan een klein beetje onbespoten verse of gedroogde lavendelbloemetjes aan de tomatensoep toe. Wow!
kokende water. Als de randjes van de boven- en onderkant los beginnen te laten, zijn ze goed. Zet het vuur uit. Giet de tomaten af en laat ze even rusten in een kom met heel koud water. Nu kun je de velletjes er makkelijk af pellen. Snijd de tomaten en de paprika in kleine stukjes.
Snijd ondertussen de tempé in kleine vierkante blokjes of reepjes. Verhit een laagje olie in de pan. Bak de tempé krokant rondom in de hete olie en blus af met een scheutje shoyu of sojasaus. Bak de tempé nog even rondom zodat de saus goed wordt opgenomen. Zet het vuur uit.
Verwarm een scheutje olijfolie in een pan. Fruit hierin ui, knoflook en paprikapoeder. Voeg de stukjes tomaat en paprika toe met de zongedroogde tomaatjes, een scheutje rode wijn (naar smaak, de alcohol verdampt tijdens het koken), tomatenpuree en oregano. Voeg vervolgens het water toe, breng het mengsel aan de kook en laat het op een zacht vuur met het deksel half op de pan vijftien minuten zachtjes pruttelen.
Pureer de soep met een staafmixer tot een glad geheel en laat hem op een laag vuurtje nog zo’n vijf minuten pruttelen. Breng de soep op smaak met zeezout en peper. Roer er de basilicum, tempé en het vocht van de paprika door en maak af met een scheutje haverroom. Besprenkel met wat olijfolie voor het serveren.
Over Lisette Kreischer PLANT POWER Lisette Kreischer (1981) is kookboekenschrijver, foodstylist en fotograaf, en ‘ecopreneur’. Ze schreef onder meer de boeken ‘Veggie in pumps’, ‘Lisette in Luilekkerland’ en ‘Plant Power’. In 2012 maakte ze met Mark Kulsdom een documentaire over het vinden van ‘een recept voor de toekomst’. De documentaire leidde tot de ontwikkeling van The Dutch Weed Burger, die op steeds meer plaatsen en op festivals in Nederland en België verkocht wordt. Eind september 2015 verscheen Groente uit Zee een boek waarin je álles kunt lezen over zeewier en in juni dit jaar opende samen met haar team haar eerste Dutch Weed Burger Joint in Amsterdam waar ze allerlei heerlijk plantaardig fastfood serveert, verrijkt met zeewier. Op dit moment werkt Lisette aan een boek over de geneeskrachtige rijkdom van planten. Meer info: www.lisettekreischer.com
GECERTIFICEERDE NATUURCOSMETICA
Vrij van parabenen en paraffine
ALOË VERA DAG- EN NACHTCRÈME
ANTI-RIMPEL DAG- EN NACHTCRÈME
HYPO ALLERGEEN DAG- EN NACHTCRÈME
VITAMINE E DAG- EN NACHTCRÈME
ARGAN REPAIR DAG- EN NACHTCRÈME
Een unieke gecertificeerd natuurlijke dag- en nachtverzorging op ambachtelijke wijze vervaardigd. Met biologische plantenoliën, waardevolle heilzame kruidenextracten en etherische oliën, als Aloë vera extract, Jojoba olie en Macadamia olie. Hydrateert, voedt, beschermt en verzorgt de huid. Eerste huidverouderingstekenen worden vertraagd door witte thee extract en natuurlijke vitamine E. Voor een complete dagelijkse verzorging van de normale, vochtarme, droge en gevoelige huid.
Anti-Rimpel dag- en nachtcrème is de meest rijke en complete, gecertificeerd natuurlijke anti-aging dagen nachtverzorging. Een unieke samenstelling met biologische Argan olie, Rozenbottel olie, witte thee extract en Sheabutter, Q10, Ceramide, vitamine E en een natuurlijke UVA filter. Helpt de huid te verjongen, verstevigen en rimpels te verminderen. Voedt, hydrateert, beschermt en verzorgt. Voor een perfect dagelijkse anti-aging verzorging van de huid die extra voeding en verzorging nodig heeft.
Deze Hypo Allergeen dagen nachtcrème voedt, hydrateert en beschermt de (over)gevoelige en snel geïrriteerde huid op zachte wijze. Bevat uitsluitend milde, biologische plantaardige oliën en extracten als Jojoba olie, Avocado olie, Kokosolie, Sheabutter, Rozenwater en Aloë vera extract. Dermatologisch getest.
Deze gecertificeerd natuurlijke Vitamine E dag- en nachtcrème, verrijkt met biologische Macadamia olie, Sheabutter, Kokosolie, Avocado olie en Aloë vera extract, voedt, beschermt en verzorgt de (zeer) droge huid op natuurlijke wijze. Helpt vroegtijdige huidveroudering voorkomen, gaat rimpelvorming tegen en biedt een optimale verzorging van littekens. Voor een zachte, gladde huid, veerkracht en vitaliteit. Ook geschikt voor de gevoelige huid.
Argan Repair dag- en nachtcrème is de meest veelzijdige, gecertificeerd natuurlijke dag- en nachtverzorging van Harmonie. Kostbare koudgeperste biologische Argan olie herstelt, voedt en hydrateert de huid intensief en geeft een zijdezachte verzorging. Zorgvuldig geselecteerde kruidenextracten, plantaardige- en etherische oliën en vitamine E maken deze bijzondere samenstelling compleet. Helpt vroegtijdige huidveroudering voorkomen en gaat rimpelvorming tegen. Voor een meest volwaardige dagelijkse verzorging van de huid die wel wat extra verzorging kan gebruiken.
Meer informatie: De Ambachtelijke • Tel: 0226-364400 • www.deambachtelijke.nl