Krant van de Aarde herfst 2014

Natuur / voeding / gezondheid / cultuur / innovatie/ mode / vrije tijd

Jaargang 9 |herfst 2014

‘Oceanen zijn in feite 4 dimensionaal’

Emeritus hoogleraar Jan Stel over de oceanen

Vanaf nu schrijven wij Aarde met hoofdletter!

Volg ons op Facebook

Tips om te minimaliseren

facebook.com/KrantvandeAarde

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl

ADVERTENTIE ADVERTENTIE

Zachte of strenge winter?

Wij zitten er altijd comfortabel bij!

En we besparen flink op de stookkosten met

TONZON Vloerisolatie

www.tonzon.nl

Waarom TONZON vloerisolatie?

Na een lange warme zomer dienen najaar en winter zich aan. De gordijnen gaan weer dicht, de avonden worden langer en de verwarming gaat aan.

Krijgen we dit jaar een strenge winter of blijft het zacht?

VOOR

NA

Vloerisolatie van TONZON biedt altijd warmte en behaaglijkheid, minder vochtoverlast en levert veel meer rendement op dan een spaarrekening. Waarom zou je dan nog in een huis blijven wonen met een koude, slecht geïsoleerde vloer.

Daarom TONZON Vloerisolatie TONZON Thermoskussens hebben een ongeëvenaard effect op de vloertemperatuur zoals infrarood opnamen in de praktijk laten zien. Boven

WAAR LEVERT UW SPAARGELD MEER OP DAN BIJ DE BANK? Spaargeld dat u nu onder de vloer stopt, levert u direct meer wooncomfort, minder vochtproblemen en meer rendement op dan bij de bank. TONZON Vloerisolatie: al 34 jaar het beste resultaat met de modernste techniek.

ziet u een betonvloer voor het aanbrengen van de Thermoskussens en onder een dag later. De vloer wordt een stuk warmer en houdt deze beter vast. Bijkomend voordeel; de kachel hoeft minder hard en minder lang te branden.

TONZON Vloerisolatie bespaart bij gewone vloeren gemiddeld 15 tot 20% op de stookkosten en bij vloeren met vloerverwarming tot wel 40%.

Profiteer van het lage btw tarief voor het echt te laat is.

TONZON Vloerisolatie nu nog heel betaalbaar.

Bijvoorbeeld richtprijs all-in*: 50 m² € 1.850,30 m² € 1.325,*Vrijblijvende offerte, alle voorrijkosten, materiaal, montage en btw

Opmerkelijke bijeffecten Reuma Mevr. Robein (Koog aan de Zaan) en mevr. Vos (Krimpen a/d IJssel) melden dat ze ze veel minder last hebben van reuma, dankzij het warmere droge klimaat onderin de woning.

Rode vlekken in gezicht Sylvia van Eijsden (Meppel) is verlost van de rode vlekken in haar gezicht vanwege een allergie voor schimmels die nu met TONZON Vloerisolatie geen kans meer krijgen.

Koude tenen Mevrouw Tromp uit Noord Holland ging elke winter ’s avonds naar bed met koude tenen. Sinds haar man TONZON Vloerisolatie heeft aangebracht, is dat nu al een aantal winters opvallend minder het geval.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

Het is nú de tijd voor TONZON Vloerisolatie!

Behaaglijk en zuinig de koude maanden in.

Niets zo grillig als het Nederlandse klimaat.

De achterliggende prachtige juni en juli zomermaanden kenden een relatief ijskoude domper met de maand augustus en wie weet wat de herfst en winter ons gaan brengen. Maar wat voor weer het ook gaat geven: met vloerisolatie van het unieke TONZON-concept is het altijd warm en behaaglijk in huis, krijgt vocht nog nauwelijks een kans en levert de besparing op stookkosten aanzienlijk meer rendement op dan een spaarrekening.

De revolutionaire TONZONisolatiemethode is gebaseerd op het principe van de thermosfles en bestaat uit volledig opvouwbare zogenaamde ‘Thermoskussens’. De meeste fabrikanten van conventioneel isolatiemateriaal verwerken de lucht -die immers de warmte moet geven- onpraktisch en overbodig tussen vezels of in cellen. Het isolatiemateriaal krijgt daardoor een groot volume en dagelijks rijden vrachtwagens door stad en land die in wezen niet veel anders dan lucht vervoeren (en tegelijk onnodig veel CO2 uitstoten).

TONZON voegt de lucht niet eerder toe dan op de plaats van bestemming: bij de klant thuis.

De transportkosten kunnen daardoor aanzienlijk lager zijn en bij isolatie van grotere woningen wordt het materiaal zelfs gratis aan huis bezorgd. De lucht wordt ter plekke toegevoegd in de Thermoskussens of tussen Thermosheets. Het

TONZON-systeem is eenvoudig te plaatsen -ook door doe-hetzelvers- en biedt ook in de vaak krappe kruipruimtes geen enkel probleem. Bestaande vloeren worden met het TONZONisolatiemateriaal zelfs warmer dan nieuwbouwvloeren!

Naast alleen vloeren kunnen ook zolders en buitenmuren perfect geïsoleerd worden met TONZON folie. Een koude buitenmuur kan van binnenuit met een voorzetwand worden geïsoleerd en in een dak of onder de vloer kan de warmtestroom -en dus het verlies van warmte- zelfs volledig worden geblokkeerd.

TONZON folie kent relatief de hoogste isolatiewaarde en wordt naadloos verwerkt. Het materiaal is niet irriterend of giftig en snel en zonder problemen te verwerken.

Tijdens het aanbrengen van het isolatiemateriaal is het niet nodig de woning tijdelijk te verlaten.

TONZON BV

Postbus 1375 7500 BJ Enschede Ir. Schiffstraat 220 7547 RD Enschede (053) 433 23 91 (0900) 28 66 966 (€ 0,10 p/ min)

info@tonzon.nl www.tonzon.nl

4

Redactie

Vanaf nu schrijven wij Aarde met hoofdletter A In de titel van deze krant staat Aarde al sinds de eerste editie met hoofdletter geschreven, maar vanaf nu schrijven we de naam van onze planeet altijd met hoofdletter. Hiermee steunen we een initiatief van Jan Juffermans. Dit keer, in plaats van een editorial, zijn pleidooi.

Veel leesplezier!

Moniek Verstegen - Hoofdredacteur

Op Duurzame Dinsdag kreeg ik in de oude Tweede Kamerzaal in Den Haag de ‘Onze Taal Prijs’ voor mijn bijdrage aan het Duurzaam Lexicon van het Genootschap Onze Taal. Bij de uitreiking van die prijs vertelde ik over mijn eerdere telefonische contact met het Genootschap Onze Taal in het voorjaar van 2014. Dat telefoongesprek ging over mijn voorstel om voortaan Aarde met een hoofdletter A te gaan schrijven, net als bijvoorbeeld Jupiter, Mars en Venus.

Nota bene onze prachtige eigen planeet Aarde wordt formeel nog met een kleine a geschreven. De grondbetekenis van aarde blijven we natuurlijk met een kleine a schrijven; dat is gelijk een logisch onderscheid. Zelf heb ik bij de actualisering van mijn eBook, eind 2013, al overal de hoofdletter A gebruikt, zoals in de titel: Mijn hemel! Wat gebeurt er op Aarde? Zie het gratis eBook op www.voetafdruk.eu. In het Engels wordt Earth al lang met een hoofdletter geschreven.

Dus waarom Aarde niet?

Als steeds meer mensen…

Met ingewikkelde redeneringen liet het Genootschap Onze Taal weten helaas niet te kunnen ingaan op mijn voorstel tot veranderen. Maar aan het einde van het telefoongesprek werd mij wel dit gezegd: als je het zelf gaat doen en steeds meer mensen volgen dat voorbeeld, dan zullen wij het ook formeel accepteren! Dus dat voorstel deed ik ter plaatse aan de zaal (met zo’n 160 mensen), en dat viel gelijk in goede aarde. Later - bij de afsluiting van Duurzame Dinsdag - verwelkomde de directeur van het IVN, Jelle de Jong, het voorstel nog eens uitdrukkelijk. Dat geeft de burger moed. Dus nu stel ik u allen, maar ook redacties van tijdschriften en kranten, voor om mee te gaan doen, en dus Aarde zo te schrijven. Wellicht gaat het ook helpen om onze Aarde met meer respect te gaan behandelen.

Jan Juffermans, werkte op De Kleine Aarde van 1978 tot 2010.

5 Jaargang 9 herfst 2014

INHOUD Nieuws op z’n Frans

Natuur

Orka’s in de Noordzee? Jazeker!

Alles over spreeuwenwolken ‘Diepzeemijnbouw wordt een grote ramp’

6 8 10 11

G16

8 14 17 20 22 24

14

Alles over duurzaam speelgoed Heilige natuurlijke plaatsen bedreigd Interview met zangeres Jyoti Verhoeff De echte prijs van fair fashion

Aparte bijlage GEZOND Lezersaanbieding Sterke verhalen over ons eten 5 tips tegen stress Smaken met uitsterven bedreigd Weetjes over water

3 4 7 10 16 21

G13

22 Lezers aanbiedingen 37 (Ont)spannende risotto

Mode

Tips om te minimaliseren

6

Nieuws op z’n Frans Frans van der Beek is zeer betrokken bij het wel en het wee van de Aarde. Zo stond hij onder meer aan de wieg van de Dag van de Aarde in Nederland en is hij mede-initiatiefnemer van deze krant. Hij looft groene initiatieven en hekelt de afbraak van natuur en milieu. In deze rubriek deelt hij groene en rode kaarten uit. Groen maakt blij, rood maakt boos. Voor alle duidelijkheid dus.

GOUDKOORTS SMEEKBEDEN ONDER WATER

De oceaanbodem wordt wel de laatste echte wildernis op Aarde genoemd, maar die dreigt nu ook te worden geëxploiteerd. Er liggen kostbare metalen en mineralen op de zeebodem en talrijke bedrijven hunkeren ernaar om die te gaan delven. Er is aan zeven bedrijven al een concessie verstrekt en daarmee is al een miljoen vierkante kilometer zeebodem vergeven.

Er is weliswaar nog geen spade in de bodem gestoken, maar men spreekt nu al van een nieuwe goudkoorts om koper, kobalt, mangaan en fosfaat te gaan winnen. De milieueffecten van mijnbouw in de oceaan zijn nog onbekend en een milieuprotocol moet nog worden opgesteld. Zouden we daar niet eens als de sodemieter mee moeten beginnen? Lees meer over water op pagina’s G16/17.

IN KLEDINGLABELS

Er is commotie ontstaan over handgeschreven smeekbeden in kledinglabels die bij Primark in Swansea (Wales) zijn aangetroffen. Daarmee wordt gesuggereerd dat een werknemer de aandacht wil vestigen op de erbarmelijke omstandigheden waaronder onze (goedkope) kleding wordt gemaakt. Primark heeft de labels onderzocht en kwam tot de conclusie dat het handschrift hetzelfde is, maar dat de kleding op twee verschillende continenten is vervaardigd. Dus waarschijnlijk een bewuste poging om Primark in een kwaad daglicht te stellen. Het bedrijf onderzoekt nog een briefje dat in een broek in Noord-Ierland werd aangetroffen waarin wordt gemeld dat Chinese gevangenen vijftien uur per dag moeten werken. Er zat zelfs een identiteitskaart uit een Chinese gevangenis bij.

VISSERS ONTVANGEN

MILJARDEN

De regeringen van Japan, de VS en de EUlidstaten subsidiëren onrendabele visserijbedrijven met in totaal 27 miljard dollar, zo bleek uit een onderzoek van Global Ocean Commission. Alleen al de brandstofsubsidies bedragen vijf miljard dollar.

Het gevolg is dat er teveel wordt gevist, de zeeën worden geplunderd en kleine, traditionele vissers hun broodwinning kwijtraken, omdat ze niet kunnen opboksen tegen deze gesubsidieerde giganten. Op termijn worden de zeeën leeggevist, want hier is geen kuit tegen gewassen.

Bedrijven die niet overeind kunnen blijven zonder subsidie worden zombies genoemd en hun vloot bestaat daarom uit zombieboten. En wij eten dus zombievis omdat de meeste vis uit deze visserij op industriële schaal wordt gewonnen. De vis wordt duur betaald, zei Kniertje al in het toneelstuk ‘Op Hoop van Zegen’. Maar van hoop noch zegen is hier enige sprake.

CHEMIE BEDREIGT

DRINKWATER

Waterbedrijf Vitens is zeer bezorgd over de kwaliteit van ons drinkwater. De bodem wordt aangetast door graaf- en booractiviteiten en chemische bestrijdingsmiddelen in de tuin. Het kost steeds meer moeite om de hoge standaard van het Nederlandse drinkwater vast te houden, waarschuwt Vitens.

Meer dan de helft van onze drinkwaterbronnen voldoet al niet meer aan de norm voor basiskwaliteit. Het bedrijf is ook bevreesd voor het boren naar schaliegas, want weet als geen ander dat elke pijp ooit gaat lekken.

Hoogste tijd voor maatregelen door de overheid, want wie anders kan deze dreiging een halt toeroepen? Lees meer over water op pagina’s G16

OLIFANTEN: OGONILAND HOE LANG NOG? Ieder jaar verdwijnt ruim 7% van de volledige populatie van het grootste levende landdier op Aarde, de Afrikaanse olifant. Dertig jaar geleden waren er nog meer dan een miljoen, nu nog minder dan de helft. Als dit zo doorgaat is de soort in 2020 uitgestorven. Olifanten zijn wandelende goudmijnen in de ogen van stropers met desastreuze gevolgen. Een op de drie olifanten sterft een natuurlijke dood. De olifant is een onmisbare schakel in het ecosysteem. Ze houden het terrein open, waar andere dieren weer gebruik van maken. In China wordt ivoor gezien als luxeproduct en daar zou een mentaliteitsverandering welkom zijn. Dat kan alleen als publieke opinie zich roert en bezitters van ivoor als helers van de kostbare natuur etiketteert.

BLIJFT VIES

Internationale milieuorganisaties wijzen met een beschuldigende vinger naar Shell en de Nigeriaanse overheid, omdat ze vrijwel niets doen aan de olievervuiling in Ogoniland. Het drinkwater is in sommige bronnen vervuild met het kankerverwekkende benzeen dat in meer dan 900 keer de toegestane hoeveelheid voorkomt. Daar zijn talloze gezinnen op aangewezen. Soms krijgen ze ‘noodwater’, maar die toevoer is onregelmatig en dat water stinkt, dus is het ook niet lekker om de dorst te lessen. Nigeria is groot en rijk en datzelfde geldt voor Shell.

Daarom is het onvoorstelbaar, nalatig en een schandaal dat niemand de moeite neemt om die rotzooi op te ruimen.

Nieuws op z’n Frans

BESPAREN OP INKT

Het zit ‘m soms in kleine dingen, zoals inktverbruik. Ecofont brengt een lettertype met kleine gaatjes, waardoor het inktverbruik met vijftig procent vermindert. Goed voor het milieu en de portemonnee. Je kunt het als volgt gratis downloaden.

Surf naar www.ecofont.nl. Ga met de muis naar ‘download’ en klik op Free Ecofont Vera Sans. Vul naam en emailadres in en klik op download. Klik op ecofont_vera_sans_regular_ttf en open het bestand. Klik op installeren en klaar is Kees. De besparing geldt ook voor printen in de kleur groen.

7

AFVALBLIKJES LEVEREN € OP

NOOIT MEER JE JEANS WASSEN

Chip Bergh (56) is de hoogste baas van Levi’s en schokte zijn gehoor op een conferentie over duurzaamheid met de mededeling dat hij zijn jeans nooit wast. “Ik weet dat het walgelijk klinkt,” zei hij, “maar geloof me, het werkt.”

Vlekken kun je met een tandenborstel of sponsje wegwerken. Als je bacteriën wilt doden leg je de jeans een nachtje in de vriezer of laat je de broek een keertje een nacht in de buitenlucht wapperen. Het maken van een spijkerbroek kost een enorme hoeveelheid water en gedurende het leven van de jeans gaan er vijftien badkuipen aan water door wasbeurten doorheen. Je nivelleert de productie dus door je jeans niet in de wasmachine te stoppen. Lees meer over waterverbruik op pagina G16

Chantal van der Hoek startte het project ‘Breng je blikjes naar de ijzerboer toe’. Zij publiceerde een stappenplan voor het inzamelen van aluminium en ijzeren blikjes. Blikjes leveren namelijk nog aardig wat geld op bij de ijzerboer. Chantal is al een jaar bezig met het inzamelen van blikjes die ze vervolgens weer verkoopt. En haar manier van recyclen slaat aan. Ze heeft ondertussen al meer dan 750 Facebookfans op haar pagina. Kerst is nog ver weg, maar Chantal is nu al bezig met een actie voor 3FM Serious Request. Aluminium levert zo’n 80 cent per kilo op. Dit lijkt misschien niet veel, maar stranden en festivalterreinen liggen vaak vol met blikjes.

BOEKEN ALS ISOLATIEMATERIAAL NET ALS VROEGER

BIJ DE KRUIDENIER Het idee van een afvalloze natuurwinkel was in 2011 een primeur in Barcelona met de verpakkingsloze supermarktketen Granel. Dit jaar volgde in Antwerpen ‘Robuust, the zero waste shop’ van studente duurzaamheid Savina Istas in Antwerpen. En nu is ons land aan de beurt.

Dat wordt Bag & Buy van initiatiefnemer Wim van Dijk. Hij moet eerst via crowdfunding een ton bij elkaar sprokkelen, maar dat lukte twee mensen in Duitsland al binnen een dag. In de supermarkt wordt zoveel mogelijk uit bakken, vaten en kruiken verkocht. De klant bepaalt zelf de hoeveelheid en bespaart zo op de verpakkingen. De schappen zijn gevuld met noten, muesli, rijst, wijn, pasta, zaden, superfoods, kruiden, olie, pitten en notenboter. Je neemt zelf verpakkingsmateriaal mee, zoals een lege pot, zet die op de weegschaal (dat gewicht trek je later van het totaal af) en vult die met wat je maar wilt. Plastic soep zit dus niet in het assortiment.

VERKOOPSUCCES: KROMME GROENTE De Franse supermarkt Intermarché oogstte onlangs een wereldwijd mediasucces met een campagne voor de verkoop van inglorious fruits, oftewel fruit en groente dat er niet uitziet volgens de normale standaarden. Denk aan tweebenige wortels of hartvormige aardappelen.

Kromkommer, de Nederlandse club enthousiastelingen die probeert om verspilling van gekke groente en krom fruit tegen te gaan hoopt dat Intermarché het niet bij een eenmalige actie laat, maar structureel iets aan het probleem van kromme groentes doet. Uiteindelijk wenst Kromkommer een wereld “waarin gekke en perfecte groente vredig en gelijkwaardig naast elkaar in het schap liggen. Een wereld waarin alle gekke groenten op ons bord liggen in plaats van in de vuilnisbak.”

De bibliotheek van Dalhousie University in Nova Scotia wist niet goed raad met afgeschreven boeken. Versnipperen bleek te omslachtig te zijn en zou bovendien relatief veel CO2-uitstoot veroorzaken. Toen bouwer en uitvinder David Cameron hoorde dat de universiteitsbibliotheek zoveel boeken over had, kwam hij om het idee om een oud schoolgebouw dat hij had gekocht ermee te isoleren.

Cellulose is volgens Cameron uitstekend isolatiemateriaal. De bibliotheek liet de boeken bezorgen bij de Blockhouse School, die nu fungeert als buurtcentrum. Cameron vroeg studenten, die een cursus duurzaam bouwen volgden, hem te helpen met de isolatiewerkzaamheden. Zo deden zij praktijkervaring op en kon hij kosten besparen.

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans! redactie@krantvandeaarde.nl

8

Natuur

Orka’s in de Noordzee?

Jazeker!

‘Hoe slaapt een zeehond op de bodem?’

Tekst: Frans van der Beek | Beeld: Melvin Redeker

Onze Noordzee blijkt veel exotischer dan we denken. Er worden orka’s, walvissen en zelfs haaien gesignaleerd.

Dat ontdekten natuurvorser Melvin Redeker en zijn mede-onderzoekster Fiona van Doorn in hun speurtocht in deze onderwaterwereld. ‘Als wij dat niet weten, dan is dit vast bij veel meer mensen onbekend.’

Het duo raakte geïnteresseerd tijdens een vakantie langs de Schotse kust van de Noordzee. Ze zagen er tienduizenden zeevogels die daar op de kliffen nestelden: Jan van Genten, papegaaiduikers, zeekoetjes, stormvogels, maar in zee ook dolfijnen en een dolende orka. “We stonden versteld van de variatie en dachten: als wij dat niet weten, dan is dit vast bij veel meer mensen onbekend. We besloten er een project van te maken en deze natuurlijke rijkdom te fotograferen en filmen om dit met anderen te delen.

De Noordzee is één ecosysteem. Er is heel veel interactie tussen de Nederlandse kust, de Waddenzee, Zeeland en de Engelse en Schotse kust. Tijdens onze duiktochten zagen we ook koralen, dus we hoeven helemaal niet naar de Cariben voor al dat moois.”

Melvin Redeker was expeditieleider en bergbeklimmer naar de steilste toppen in het Himalaya

gebergte. “Ik vond het prachtig om mezelf bloot te stellen aan de meest ruige natuur. Ik merk nu dat het duiken in de Noordzee ongeveer dezelfde emoties oproept. De omstandigheden zijn daar ook bijzonder grillig. Er zijn delen waar het meer dan honderd dagen per jaar met meer dan windkracht zes waait.

Ook hier een overeenkomst met de klimexpedities: je moet goed voorbereid en strategisch te werk gaan met het oog op de veiligheid. Stromingen, windrichting en golfslag kunnen gevaarlijk zijn. We varen vaak mee op vissersboten om dit natuurspektakel waar te nemen.”

Onze voedselketen

Het is hun missie om de waarde van de Noordzee aan te tonen. De Noordzee maakt deel uit van onze voedselketen. De Noordzee levert via plankton en

zeewiersoorten ook zuurstof. “Als we daar duiken en genieten van de onderwater jungle duikt er opeens een zeehondje op dat je nieuwsgierig aankijkt.

Ze zijn heel ondeugend en speels. Zo ontdekte ik hoe zeehonden slapen, namelijk liggend op de bodem tussen het zeewier gedurende zo’n twintig minuten. Ik heb daar bijzondere opnamen van kunnen maken.”

Via zijn website www.indenoordzee.nl maakt Melvin mensen deelgenoot van de ontdekkingen.

Hij financiert het project vooralsnog zelf met de inkomsten uit lezingen en trainingen voor het bedrijfsleven over zijn Himalaya-expedities. Hij doceert over leiderschap in moeilijke omstandigheden en hoe je een solide team smeedt. Wij beklommen steile, verticale bergwanden die nooit eerder

Natuur

9

door mensen waren beklommen en dat vereist een optimale samenwerking, want je bent volkomen op elkaar aangewezen.”

Slimme orka’s

Hij wil voornamelijk de focus richten op de onbekende schoonheid van de Noordzee, maar komt natuurlijk ook de schaduwkant tegen, de plastic soep. “Het is dramatisch dat er opruimacties worden gehouden en het strand drie weken later weer vol ligt met zooi.”

Maar het gaat Melvin en Fiona om de schoonheid en de interactie met de dieren. “Toen ik een keer een orka spotte dacht ik dat dit toeval was. Vissers vertelden me dat ze die wel een paar keer per jaar gewoon vanuit hun woonkamerraam zagen. Ik mocht vervolgens mee varen in de periode waarin er op makreel wordt gevist; in drie dagen tijd zag ik toen twee keer twaalf orka’s. Ze zwemmen de Noordzee in vanuit de Atlantische oceaan en weten dat als de vissers hun netten inhalen er veel vis door de mazen glipt en dat is het moment waarop ze in de woeste golfslag aankomen en rond de boten zwemmen. Een fantastisch gezicht.”

Jan van Gent onder water

Melvin wil de dynamiek van wat er onder die grijze, grauwe golven plaatsvindt aanschouwelijk maken. Een ontdekkingsreis met in zekere zin vergelijkbare risico’s als bij het bergbeklimmen.

“Ook in de Noordzee kun je niet zomaar even plonzen. Alles moet grondig worden gepland en dat is moeilijk. Daarom is er nog niet veel materiaal, dus dat willen we nu verzamelen en met liefhebbers delen. De Jan van Gent kan bijvoorbeeld fantastisch vliegen, maar ook onder water zwemmen. Ik wilde dat fotograferen, maar dat is lastig vanaf een

vissersboot omdat er veel vistuig in het water ligt waarin je als duiker verstrikt kunt raken. Die vissers waren heel behulpzaam en lieten me in een kooi in het water zakken. Maar omdat er teveel lucht in de spijlen zat, lukte het niet om Jan van Genten onder water te fotograferen.”

Ook dolfijnen zwemmen voor de Schotse en – soms ook – onze kust. Het is een diep gekoesterde wens een boot aan te schaffen waarmee ze op elk gewenst moment kunnen uitrukken als er dolfijnen of een walvis (soms in het Marsdiep) in de buurt zijn. Dolfijnen zwemmen voor de Schotse kust op zoek naar voedsel. De studie van die patronen is voor het duo een voortdurend leerproces over het ecosysteem. Het blijkt dat dolfijnen daar zijn omdat

er veel zalm is. De zalm zwemt de Schotse rivier in om zich daar voort te planten….. als ze niet eerst door een dolfijn geconsumeerd worden.

“Bij een bergexpeditie gaat het voornamelijk om de klimmers, maar hier gaat het om de dieren. En om de bewustwording, want een haring uit de Noordzee eten vinden we heel gewoon, maar een orka in dezelfde zee is heel bijzonder. Zo gebeuren er ook heel mooie dingen bij windmolenparken op zee. Vissen hebben ontdekt dat daar geen scheepvaart is, dus is het een soort sanctuarium. Dat willen we allemaal in beeld brengen.”

Dus blijf kijken en je verbazen op

www.indenoordzee.nl.

10

Natuur

Dansende spreeuwen in de lucht Tekst: Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland | Beeld: Jouke Altenburg

Wie kent ze niet, de spreeuwenwolken. Elk najaar weer zijn ze op verschillende plekken in ons land te bewonderen. De lucht ziet zwart van honderden, duizenden en soms zelfs tienduizenden spreeuwen die met elkaar als acrobaten door de lucht dansen en daarbij de meest fascinerende vormen laten zien. Het is één van de meest prachtige natuurverschijnselen ter wereld.

Het is weer herfst en dus spreeuwentijd. Een deel van de spreeuwen die in ons land hebben gebroed gaat dan op reis richting België, Frankrijk en Groot-Brittannië. Ze worden daarbij vergezeld door spreeuwen die uit het hoge noorden en het oosten komen, waarvan een deel in ons land blijft om te overwinteren. Hoe dan ook: in oktober barst het in ons land van de spreeuwen.

Spreeuwen zoeken elkaar rond zonsondergang op om met elkaar de nacht door te brengen. Het begint met kleine aantallen, maar gaandeweg sluiten zich steeds meer groepjes met spreeuwen aan. Vlak voor het slapen gaan volgt er dan traditioneel een soort dans door de lucht. De spreeuwenwolk vliegt als één grote groep door de lucht, waarbij de groep allerlei vormen aanneemt. Zeker wanneer er een roofvogel op jacht in de buurt rondvliegt, is dit een fascinerend schouwspel. De ene scherpe bocht volgt na de andere. Tenslotte duikt de groep spreeuwen massaal de slaapplaats

in, waar ze nog lang met elkaar na kwetteren.

De vraag is natuurlijk hoe die spreeuwen zo mooi in één groep kunnen bewegen. Uit onderzoek blijkt dat er geen leider is, maar dat alle spreeuwen zich concentreren op de zeven vogels om zich heen. Zo worden botsingen voorkomen want alle spreeuwen willen hetzelfde: niet botsen en bij de slaapplaats in de buurt blijven. En als er een roofvogel in de buurt is, is het een manier om deze met het massale luchtballet in verwarring te brengen.

Met zoveel spreeuwen in de herfst in ons land zou je bijna vergeten dat het een vogelsoort is waar het eigenlijk niet zo goed mee gaat. Toch is dat zo. Sinds de jaren tachtig is het aantal broedende spreeuwen in ons land met meer dan 60% afgenomen. Elders in Europa is het niet heel veel beter. Wanneer deze achteruitgang zo door blijft gaan komt de spreeuw zeker op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten.

De oorzaken van deze achteruitgang zijn nog niet duidelijk. Dat is voor Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek reden om dit jaar én volgend jaar uit te roepen tot Jaar van de Spreeuw. Gedurende deze periode wordt er extra onderzoek gedaan naar spreeuwen om zo te kunnen achterhalen waarom ze in aantal achteruit gaan en wat we kunnen doen om de spreeuw te helpen. Zo zijn er in 100 nestkasten camera’s geplaatst om meer te weten te komen over hoe spreeuwen broeden en hoe het de jongen vergaat.

Deze herfst doen we vooral onderzoek naar de slaapplaatsen: hoe gebruiken ze die en waar liggen ze.

Want laten we wel wezen. Ook al kunnen spreeuwen behoorlijk luidruchtig zijn en poepen ze weleens een auto onder: een herfst zonder spreeuwenwolken is een saaie herfst. Dus kijk, nu het nog kan, omhoog en geniet van die luchtacrobaten.

Natuur

‘We onderschatten de rol van onze oceanen’ Tekst: Jolien Scholte | Beeld: Dos Winkel

Oceanen hebben een grote invloed op ons dagelijks leven, maakt oud-professor Jan Stel duidelijk. En grote delen daarvan moeten wij, net als het heelal, nog ontdekken.

De voortschrijdende technologie is daarin leidend, maar vormt ook de grootste bedreiging. ‘Diepzeemijnbouw wordt een grote ramp.’

11

12

Natuur

Brussel denkt in businessmodellen, niet in duurzaamheid.

Eeuwenlang hebben we de zee als een oppervlakte gezien, maar die 2D-visie is niet meer van deze tijd, betoogt Jan Stel. “We zagen de zee als iets om over te steken, om van A naar B te gaan. En vissen is in feite ook gekrabbel aan de oppervlakte.” Zo’n 150 jaar geleden veranderde die visie pas. “Toen ontstond de oceanografie, en bleek alles wat we tot dan toe van de oceanen dachten te weten, fout. Dat de oceanen in het midden wel het diepste zouden zijn, bijvoorbeeld.” Naarmate er met de oceanografie meer duidelijk werd gingen mensen de oceanen als 3D zien. Een verbetering, maar nog steeds niet waarheidsgetrouw, volgens de emeritus hoogleraar. “Er zijn veel mensen, ook zelfs wetenschappers, die over de oceanen praten als een grote bak met water. Onbegrijpelijk.”

Want, al een jaar of 50 geleden zijn we gaan inzien dat de oceanen in feite 4D zijn, legt Stel uit.

“We zijn ook het element tijd gaan zien. Stromingen die bijvoorbeeld heel langzaam een bepaalde richting opgaan, waardoor je allerlei klimaat- en weersvoorspellingen kunt doen.”

Oceanische ruimte

Mensen zijn zich er totaal niet van bewust hoe weinig we weten, meent Stel. “Er zijn al 12 man op de maan geweest, en nog maar 3 man in de diepzee. Er gaat 1600 keer zoveel geld naar het ontdekken van de ruimte ontzettend ver weg, terwijl we de ruimte van de oceanen, veel dichterbij huis, nog niet eens kennen. Het klinkt misschien cru, maar het feit dat het in de oceaan neergestorte vliegtuig van Malaysia Airlines met geen mogelijkheid te vinden is genereert wel weer een stuk bewustwording bij mensen hoe weinig we van die oceanische ruimte weten.”

Maar waarom is het dan van belang om meer te ontdekken van de oceanische ruimte? Daar komen we weer bij een punt dat mensen zich onvoldoende realiseren, volgens Stel, hoe belangrijk en invloedrijk de oceanen zijn. “De oceanen zijn

van substantieel belang voor ons overleven. De helft van de zuurstof die wij inademen is oceaanadem, zeg ik altijd maar. Want 50 procent van de zuurstof in de wereld wordt geproduceerd door het leven in zee.” Daarnaast verspreiden de oceanen bijvoorbeeld ook warmte. Het beïnvloeden van de oceaansystemen kan leiden tot verwoestijning van hele gebieden. De Aarde is een systeem, en de oceanen spelen daarin een zeer belangrijke rol, legt Stel uit.

‘Ik heb een bloedhekel aan mensen die vinden dat wij de aarde moeten redden’ Techniek cruciaal

Bij het ontdekken van de oceanische ruimte is techniek cruciaal, meent Stel. “Ik verwacht in de komende eeuw veel aandacht voor het verkennen van de oceanen: de technologie wordt steeds geavanceerder, waardoor we meer kunnen.”

Stel noemt als voorbeeld het tien jaar durende onderzoek The Census of Marine Life. “Daarin is ook gewerkt met onderwaterdrones, die energie opwekken uit stromingen. Ook zijn er sensoren op inktvissen en roggen geplaatst. Uit dat onderzoek zijn enorm interessante dingen naar voren gekomen, bijvoorbeeld meer dan 6000 ontdekte soorten dieren en planten.”

‘Diepzeemijnbouw wordt een ramp’ Technologie is de driver om de oceanische ruimte te verkennen, maar tegelijkertijd ook de grootste bedreiging voor de oceanen. “We moeten voorkomen dat we met die nieuwe technieken gaan zagen aan de tak waarop we zitten. En we zijn al begonnen met zagen. Neem bijvoorbeeld overbevissing en olierampen”, meent Stel. Maar er staat ons nog meer te wachten. “Wat een ramp gaat worden is denk ik diepzeemijnbouw. We staan al op de

Natuur

13

Foto: Curraheeshutter

drempel van mogelijkheden daartoe, een Canadees bedrijf gaat er proeven mee doen voor de kust van Papua Nieuw Guinea. Dat is echt niet verantwoord, omdat we niet weten wat de gevolgen zijn. Daarnaast is goud winnen uit de oceaanbodem nu nog niet mogelijk, maar zal dat in de toekomst met de technische vooruitgang wel zijn. Ook dat is gokken met wat het met de oceaansystemen doet. Enorm gevaarlijk.”

Zelfs met op het oog goede initiatieven moeten we voorzichtig zijn, pleit hij. “Zee-boerderijen die algen en wier telen, of pogingen om medicijnen uit zee te halen: het is op zich allemaal heel goed. We moeten er alleen wel voorzichtig mee zijn omdat we nog lang niet alles weten over hoe de systemen in de oceanen daarop gaan reageren.” Onze techniek kan ons helpen, maar is niet de oplossing voor alles, benadrukt Stel. De oud-wetenschapper heeft dan naar eigen zeggen ook een ‘bloedhekel’, aan mensen die zeggen: wij moeten de Aarde redden. “De Aarde bestaat al 4,6 miljard jaar, ons soort mens pas 200.000 jaar. De Aarde redt zichzelf prima, wij moeten ons er alleen niet zoveel mee bemoeien.”

Wat gaat de toekomst brengen?

Stel vecht voor de bewustwording van de grote rol die oceanen spelen, maar loopt in de politiek en internationaal vaak tegen muren. “In Brussel zijn ze bijvoorbeeld vooral bezig hoe we economisch meer groei kunnen halen uit de oceanen.

‘Blue growth’ noemen ze dat mooi. Dat gaat over businessmodellen en banen, maar er is niets duurzaams aan.” Ook het gevoel van oceanische ruimte ontbreekt volgens Stel compleet. “Dan willen ze eilandjes gaan maken voor de kust, om windmolens op te plaatsen. Terwijl je energie ook kunt halen uit bijvoorbeeld onderwaterschommels die door de deining worden aangedreven. Een Nederlandse firma ontwikkelde daar een prototype voor, dat met succes is uitgeprobeerd voor de kust van Portugal.”

Toch komen er volgens Stel langzaam signalen van verandering. “Positief is dat er mondiaal nu een betere monitoring is van processen. En de VN herbeziet het zeerecht, waardoor tweederde van de zee dat nu nog ‘vrij gebied’ is, internationaal beheerd kan worden.” Stel pleit daarnaast voor de oprichting van een internationale denktank. “Met stakeholders, Foto: Jolien Scholte

politici, de media, maar bijvoorbeeld ook die jongen van de plastic soep. Dat soort Willy Wortels moet je er ook bij betrekken.” We moeten ons met z’n allen realiseren wat de oceanen voor ons betekenen: dat is de missie van Stel. “Die bewustwording wil ik creëren. Behoorlijk idealistisch voor een nuchtere Groninger, toch?”

14

Kinderen

Shoppen voor Sint en Kerst Kiezen uit een keur aan duurzaam speelgoed Tekst: Yvonne Koop

Met het vallen van de blaadjes vallen ook de speelgoedgidsen weer op de deurmat. Vol verwachting worden ze doorgebladerd.

Keus genoeg wat de kinderen betreft, maar steeds meer ouders twijfelen. Op hun verlanglijstjes is duurzaam, verantwoord speelgoed de afgelopen jaren steeds hoger komen te staan. Maar waar is dat te vinden en hoe is te zien dat het milieuvriendelijk is geproduceerd? De Krant van de Aarde zocht het uit.

Bij duurzaam speelgoed wordt allereerst aan houten speelgoed gedacht. Logisch, want hout gaat vaak generaties lang mee. Dat wil niet zeggen dat er hiervoor ongebreideld mag worden gekapt. Steeds meer fabrikanten van houten speelgoed zorgen ervoor dat het hout waarvan hun speelgoed wordt gemaakt FSC gecertificeerd is: voor iedere gekapte boom wordt een nieuwe geplant. Sommige fabrikanten beheren hiervoor zelfs hun eigen bossen, zoals Haba in Duitsland en Brio in Zweden.

Daarnaast is er het BSCI keurmerk, voor producten die niet alleen milieuvriendelijk worden geproduceerd, maar ook onder goede en gecontroleerde arbeidsomstandigheden. Kinderarbeid bijvoorbeeld komt hier absoluut niet aan te pas. Het nieuwe Nederlandse speelgoedmerk Jouéco heeft dit keurmerk.

Het is sinds 2013 op de Nederlandse markt met een uitgebreid assortiment houten speelgoed, voorzien van leuke illustraties in vrolijke kleuren, beschilderd met verf op waterbasis.

Rubberbomen

Verantwoord produceren van houten speelgoed is niet nieuw. Het Amerikaanse PlanToys (opgericht in 1981) was dertig jaar geleden al de eerste speelgoedfabrikant ter wereld die hout gebruikte van rubberbomen die niet langer latex produceren.

Tevens werd het productieproces er op gericht om afval te minimaliseren en energie te besparen. Naast PlanToys is er inmiddels ook PlanWood: speelgoed gemaakt van zaagsel dat door middel van hoge druk, verhitting en maar heel weinig (ecologische) lijm, in alle mogelijke vormen kan worden gegoten. Iets wat voorheen alleen maar mogelijk was met plastic.

Daarbij zijn de gebruikte kleuren afkomstig van kruiden en dus 100 procent natuurlijk.

Een milieuvriendelijk alternatief voor hout is bamboe. Van deze grassoort kan een product worden gemaakt dat minstens zo stevig is als de meeste Europese houtsoorten en bijna niet van hout te

Handgemaakte knuffels door vrouwen uit de plattelandsgebieden van Bangladesh (foto Pebble).

onderscheiden is. Bamboe groeit razendsnel – sommige soorten wel een meter per dag. – en levert dus veel meer op. Daarbij hoeft bamboe niet te worden gekapt, maar kunnen er steeds stengels worden geoogst. De omvang van het bos neemt hierdoor niet af. Het Duitse Hapé is wereldleider op het gebied van houten en bamboe speelgoed. Eigenaar Peter Handstein was geïntrigeerd door de eigenschappen van bamboe dat hij aantrof in de buurt van zijn nieuwe huis. Hij vroeg zijn ontwerpers hiermee aan de slag te gaan. Dit leidde tot een samenwerking met Unesco en de eerste speelgoedlijn van bamboe in 2005.

Melkflessen

De fabrikanten van plastic speelgoed konden hierbij natuurlijk niet achterblijven. Niet alleen in verband

met de productie – waarbij fossiele grondstoffen zoals aardgas en aardolie worden gebruikt – maar ook wegens de vaak giftige stoffen (stabilisatoren, weekmakers en kleurstoffen) die voor de vorm en de kleur aan het materiaal moeten worden toegevoegd. Daarbij is plastic natuurlijk niet of nauwelijks afbreekbaar.

Het Deense Dantoy produceert onder het motto There’s no planet B plastic (buiten)speelgoed zo milieuvriendelijk en duurzaam mogelijk. Daarvoor ontvingen ze het Nordic Eco-label (ook wel Nordic Swan genoemd): het Scandinavische equivalent van het Nederlandse Milieukeur. Producten met dit logo zijn de minst milieubelastende in hun soort. Ook ondersteunt Dantoy het internationale Clean Sweap programma, om te voorkomen dat de plastic pallets die gebruikt worden bij het

G1

GEZOND Bijlage | Krant van de Aarde | Herfst 2014

STERKE VERHALEN over ons eten

Melk is goed voor je botten?

E-nummers beter mijden?

Het Vinkje helpt een gezonde keuze te maken?

IMMUUN BOOST SMOOTHIE Een stevige boost aan

antioxidanten om deze herfst goed te beginnen.

WATER WEETJES

Nederlands kraanwater is schoon, maar het kan schoner.

ADVERTENTIE

Huid en intiem care met natuurzuivere honing Dermagiq® is een nieuwe en innovatieve productlijn gericht op huidherstel en intieme verzorging. De producten zijn effectief in het verlichten van veel voorkomende ongemakken van de huid en de intieme zone. De Dermagiq® producten zijn zeer zorgvuldig samengesteld en onderscheiden zich vooral door een hoog, effectief gehalte aan honing (tot 100%, afhankelijk van het product). Voor een optimale werking van de producten is verder gekozen voor veilige, effectieve en zoveel mogelijk natuurlijke ingrediënten.

Het Dermagiq-assortiment bestaat op het moment uit: Dermagiq Skin, Dermagiq Hand, Dermagiq Lipbalm, Dermagiq Proct, Dermagiq Intima en Dermagiq Fem. Voor informatie, over onze producten of over Dermagiq kunt u terecht op onze website www.dermagiq.com

Dermagiq. Verzorging met de kracht van de natuur.

flowsleeping_advertentie_wk42_2.indd 1

www.dermagiq.com

22-10-2012 21:31:02

G3

Speciale lezersaanbiedingen Steun de Krant vd Aarde en ontvang een mooi cadeau!

Doneer € 19,95 op rekeningnummer 61 77 36 146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang: • Een jaar lang deze krant thuis in de bus, korting bij Greenchoice, én 25% korting bij 1000 restaurants!

• Wilt u ons met een hoger bedrag steunen?

Kijk dan hieronder voor de acht fantastische cadeau’s!

Wees er snel bij want de voorraad is beperkt.

8 x Een mooie fruit- en groentepers!

Voor de Versapers 2G: Voor de Hurom GD Multi purpose: Voor de Versapers 3G: Voor de Kuvings Big Mouth:

doneer €200,- (2x) doneer €225,- (3x) doneer €275,- (2x) doneer €325,- (1x)

LET OP!

Onder deze acht donateurs verloten wij bovendien:

3x het boek De laatste PALING (zie ook pagina G5)!

3x het boek Wildplukken!

1x een dekbed overtrek in Indigo Blue van www.yumeko.nl!

Bij de betaling uw naam en adresgegevens vermelden.

Geldig tot 15 december en zolang de voorraad strekt.

Informatie over voorraad en kleur: info@dagvandeaarde.nl

Ontvang één van deze prachtige cadeaus!!

G4

Sterke verhalen over ons eten Tekst: Annemarie Geleijnse & Rineke van Houten

Melk is goed voor je botten, E-nummers kun je beter mijden en het Vinkje helpt je een gezonde keuze te maken. In het boek ‘De laatste paling, sterke verhalen over ons eten’, gaan voedseljournalisten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten op zoek naar het verhaal achter ons bord. Ze stuiten op verrassende mythes, misverstanden en vooroordelen. Voor De Krant van de Aarde zetten ze er drie op een rij.

G5 altijd. E100 bijvoorbeeld is een kleurstof die uit geelwortel wordt gehaald. Of E322: niets meer of minder dan eigeel. ‘Zonder kunstmatige toevoegingen’ kan er dan op het etiket staan.

1. E-nummers zijn eng

Het grote kwaad in voedsel begint voor velen met de E van E-nummers. Lekker klinkt het niet, al die antioxidanten, kleurstoffen, emulgatoren, stabilisatoren, conserveermiddelen en zoetstoffen die fabrikanten toevoegen. Maar zijn ze slecht?

E-nummers zijn niets anders dan hulpstoffen die door de Europese Unie veilig zijn verklaard, vandaar die E. Van elk E-nummer is beschreven waar het in mag zitten en hoeveel je er per dag van mag binnenkrijgen. De Europese regels zijn bedoeld om voedsel veiliger te maken. Hulpstoffen die niet op de lijst staan, zijn verboden.

Dankzij E-nummers kunnen we ons voedsel langer bewaren, smaakt het beter, ziet het er aantrekkelijker uit en gaat het niet klonteren of schiften.

Zonder E-nummers zou een plakje achterham er grauw-grijs uitzien en yoghurt veranderen in een waterige klont die aan je gehemelte blijft plakken.

E-nummers klinken kunstmatig, maar zijn dat niet

E170 Calciumcarbonaat E338 Forforzuur E339 Natriumfosfaten E340 Kaliumfosfaten E341 Calciumfosfaten E343 Magnesiumfosfaten E425 Konjacgom E425(ii) Konjacglucomanaan E426 Hemicellulose van soja E470 Zouten van vetzuren E529 Calciumoxide E530 Magnesiumoxide E535 Natriumferrocyanide E536 Kaliumferrocyanide E537 Calciumferrocyanide E551 Siliciumdioxide E552 Calciumsilicaat E553 Magnesiusilicaten E554 Natriumaluminium-silicaat E555 Kaliumaluminium-silicaat E556 Calciumaluminium-silicaat E558 Bentoniet E559 Aluminiumsilicaat E570 Vetzuren (lineaire) Een greep uit de lijst van E-nummers

De slechte naam hebben E-nummers vooral te danken aan het omstreden aspartaam (E951) en mononatriumglutamaat (E621), ook bekend onder de naam ve-tsin. Aspartaam, een zoetstof, zou het zenuwstelsel aantasten, kanker verwekken en miskramen veroorzaken. Van ve-tsin zou je onder andere hartkloppingen krijgen.

In de loop der jaren zijn stapels onderzoeken verschenen over de gevaren van E-nummers, en evenveel onderzoeken die die beweringen weer onderuit halen.

Toch liever E-nummers mijden? Let dan goed op de etiketten. Slimme fabrikanten vermelden de naam van de toevoeging, niet het E-nummer.

‘Xanthaangom’ klinkt minder eng en in elk geval natuurlijker dan E415. Een slimme poging E-haters om de tuin leiden.

2. Melk moet

Het klaslokaal dat zich eens in de week vulde met de zurige geur van melk uit een flesje. Lauwe melk, want koeling hadden de scholen niet. Wie herinnert zich schoolmelk niet? Schoolmelk werd in 1935 in het leven geroepen om zwakke kinderen te laten aansterken. Maar de tijd dat we klakkeloos aannamen dat Joris Driepinter gelijk had, is voorbij. Kinderen hoeven niet meer bijgevoed te worden en de gezondheidsclaim van melk staat ter discussie.

Melk Moet, Met Melk Meer Mans: klopt dat wel?

Wetenschappers, al dan niet gefinancierd door de zuivelsector, spreken elkaar voortdurend tegen.

Zo heet calcium de ene dag onmisbaar voor je botten, om de andere dag juist tot botontkalker te worden gebombardeerd.

Er zijn ook onderzoeken waaruit zou blijken dat er een relatie is tussen melk en kanker. Het World Cancer Research Fund (WCRF) noemt deze relatie dubbelzinnig. Aan de ene kant verlaagt melk/ calcium waarschijnlijk het risico op darmkanker.

Aan de andere kant bestaan er aanwijzingen dat een hogere inname van melk/zuivel/calcium gerelateerd zou zijn aan een verhoogd risico op bijvoorbeeld prostaatkanker.

Zelfs over hoeveel calcium een mens nodig heeft, lopen de meningen uiteen. Dat melk dus moet voor sterke botten, is kortom geen uitgemaakte zaak.

3. Het Vinkje helpt gezond te kiezen Het staat op meer dan 6.500 voedingsmiddelen in de winkel: het Vinkje. Het logo is een initiatief van Stichting Ik Kies Bewust en is bedoeld om consumenten makkelijker een gezonde keuze te laten maken.

Handig? Eerder ‘misleidend, verwarrend en onvolledig’ om de woorden van onderzoeker Remco Havermans van de Universiteit Maastricht te gebruiken.

Speciale lezersactie!

Speciaal voor de lezers van de Krant van de Aarde is het boek nu te koop voor de speciale prijs van € 10,- incl. verzendkosten (normaal € 17,50).

Ga naar www.oostenwind.org/actie en bestel het boek nu!

Deze aanbieding is geldig t/m 15 december

Het Vinkje prijkt op producten die minder (verzadigd) vet, minder zout, minder suiker en/of meer vezel bevatten. Let wel: in vergelijking tot andere producten binnen dezelfde productgroep. En daar begint de ellende. Want zo prijkt er dus net zo makkelijk een Vinkje op een zak chips of een fritessaus als op een zak bananen.

Wie goed op de kleur van de cirkel om het Vinkje let, wordt iets verder geholpen in zijn keuze. Is dat groen, dan gaat het om producten uit de Schijf van Vijf. Is het blauw dan gaat het om producten die niet de basis vormen van ons voedsel (bijvoorbeeld frisdrank of sauzen). Het eerste heet dan een gezondere keuze, het tweede een bewuste keuze.

Dat bewust hier weinig met gezond te maken heeft, moge duidelijk zijn. Wat de verwarring compleet maakt, is dat niet alle producten worden vergeleken.

Alleen producten van fabrikanten die meebetalen komen in aanmerking. En zo staat op het schap een fles Cola Light van Albert Heijn met vinkje naast een Cola Light van Coca Cola zonder vinkje. Over welke cola gezonder is, zegt dat niets. Wel over wie betaalt voor het logo.

Paul Freedman werkt volgens de Traditionele Chinese en Japanse Geneeskunde en helpt u onder andere graag van uw vermoeidheid, hoofd- en nekpijn, darmklachten of overgangsklachten af en laat u weer lekker in uw vel zitten! Ook lost hij emotionele en spirituele klachten op. www.acupunctuurwoerden.com en www.centrum-voor-natuurgeneeskunde.nl

YOGA OP SARDINIË

Coaching bij (echt)scheiding, op het werk en yogacoaching.

www.sprankelendaandeslag.nl Praktijk voor natuurgeneeskunde Bij Biovion kunt u terecht voor chronische klachten.

Kijk op de website voor onze werkwijze en aanpak.

Geniet van je goed voelen

www.yogaopsardinie.nl www.ecoloungesardinia.com

Wij hebben kennis over ondersteunende therapieën naast reguliere behandeling. Voor overgewicht werken wij met het succesvolle programma Metabolic Balance.

Dit programma is ontwikkeld door artsen en voedingswetenschappers.

Zuidwijkstraat 8, 2729 KD Zoetermeer 079-7850385 pjj.wever@biovion.nl • www.biovion.nl

Een vallei-orgasme kan uren door je lichaam golven. De fantastische bonus die dit orgasme oplevert is: meer energie. Iedere vrouw kan het leren.

yoga - kinderyoga - workshops - lerarenopleiding - retreats - poweryoga Dr. Struyckenstraat 165, Breda - info@yogasite.nl

Kijk op vallei-orgasme.nl.

WWW.YOGASITE.NL

Petra Schalkwijk kan u blijvend van al uw allergieën af helpen en biedt hulp bij kinderen met gedrags- en/ of ontwikkelings problemen, ADHD, ADD, bij bedplassen of als uw kind gewoon niet lekker in zijn/haar vel zit. Allergie Vrij Woerden is aangesloten bij het Centrum voor Natuurgeneeskunde Woerden. www.allergie-vrij-woerden.nl - www.centrum-voor-natuurgeneeskunde.nl

Acupunctuur effectief bij vele klachten.

Vergoeding verzekeraars, bel/mail voor gratis intake.

WolfhagenAcupunctuur, Doctor Struyckenstraat 165, 4812BC Breda.

T. 06-40806008 | www.wolfhagenacupunctuur.nl.

Aangesloten bij de NWP. Dr. Struyckenstraat 165 4812 BC Breda 06-48401367 chantal.sas@ziggo.nl

www.yumeko.nl

Inspirerend boek voor alle vrouwelijke ondernemers die de weg naar hun eigen succes kiezen.

De Flamingo Factor Stefanie Hoogland 176 pagina’s, € 15,-

GEZONDHEID IN GOEDE HANDEN www.osteopathieamstelland.nl Tel.: 020-7854142

biedt inspiratie!

Hiermee geven onze lezers hun vanzelfsprekend duurzame levensstijl invulling.

50.000 kranten verspreid over heel Nederland via meer dan 500 distributiepunten.

Wilt u ook adverteren?

Neem contact met ons op: 06-53332980 / info@dagvandeaarde.nl

G7

5 tips tegen stress

De Krant van de Aarde gaat op onderzoek uit Tekst: Redactie

Last van stress of angst? Lichamelijke klachten? We weten allemaal dat mentale en lichamelijke gezondheid met elkaar zijn verbonden. Onze hersenen en onze gevoelens zijn onderdeel vanen staan in verbinding met ons lichaam. Eerlijke voeding en voldoende bewegen zorgen voor een goede basis; mentale gezondheid voegt daar iets substantieels aan toe. In de komende nummers van de Krant van de Aarde gaan we hier met vakspecialisten dieper op in.

Maak je niet zo druk…, zo erg is het niet…, gaat wel weer over…Goedbedoelde tips maar die niet altijd helpen als je worstelt met bepaalde problemen. Ga je maar eens rustiger voelen als je dat probeert te forceren. Soms is een omweg handiger. Hieronder enkele praktische tips & trics om eens over na te denken of te proberen.

Investeer in relaties die positieve energie geven Ademhaling – Yoga!

Is het je al eens opgevallen hoe je ademhaalt als je stress hebt? Mogelijk haal je oppervlakkig adem. Aangezien het lastig is je mentale gesteldheid rechtstreeks te beïnvloeden en jezelf direct te kalmeren kun je beginnen met fysieke oefeningen. Hoe train je je ademhaling en leer je dieper adem te halen? Door rechtop te gaan zitten, diep adem te halen door de neus, je adem even vast te houden in je buik en rustig uit te blazen. Dit is al de eerste stap richting meditatie. Probeer eens een Yoga les als dit je bevalt. Met Yoga leer je ontspannen en het bewustzijn van je lichaam te vergroten.

Thee ceremonie!

Ken je de theeceremonie? Er bestaan er verschillende maar natuurlijk kun je ook gewoon je eigen ceremonie organiseren. De clou is dat je probeert elke handeling volledig geconcentreerd en rustig

uit te voeren. Tel de seconden tot het theewater afkoelt tot de juiste temperatuur en geniet van het proces waarbij de blaadjes het water langzaam verkleuren. Neem even de tijd voor jezelf en je ontspant!

Schrijf!

Neem eens de tijd om op te schrijven wat je denkt, voelt en bezighoudt. Ook je eventuele angsten en frustraties. Het maakt hierbij niet uit of je een goede schrijver bent en of je zinsconstructies kloppen. Als je wilt kun je alles nog eens rustig nalezen. Ook kan het schrijven op zich al zo therapeutisch werken dat dit volstaat. Desnoods kun je er dan een propje van maken en weggooien of verbranden!

Ruim op!

Kasten, bureaus en kamers opruimen werkt helend. Onbewust neem je onopgeruimde en niet-afgeronde administratie mee in je hoofd.

Als je een kast of bureau of map geordend hebt zal je zeker merken dat dit verlichting geeft in je hoofd… en wie wil dat nou niet?!

Seks!

Investeer in je seksleven maar accepteer wel dat een relatie altijd in beweging is. De ene dag vind je elkaar leuker dan de andere dag. De ene week ben je stapelgek op elkaar, de andere week denk je: ik wil weg….

Volgens de taoïsten ontwikkelt élke relatie zich volgens bepaalde natuurwetten. Vertrouw op de natuur en op de fundering van je relatie en geef het tijd, is de kans heel groot dat de blaadjes weer ontluiken.

ADVERTENTIE

Zuivere lucht in uw woning?

Iedere woning heeft fijnstof en huisstof...

Iedere dag ademt u hier een theelepeltje van in…

Vrijblijvende demonstratie:

info@hyla-nederland.nl | T. 070 212 40 15

www.hyla-nederland.nl

Speciale aanbieding voor de Krant vd Aarde lezers: Doneer € 1250,-euro op rekeningnummer 61 77 36 146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de luchtzuiveraar ter waarde van € 1650,- thuis.

Rotatieborstel € 250,- euro extra. info@dagvandeaarde.nl 06-53332980

Met Hyla wordt ademen een belevenis.

ADVERTENTIE

Adem jij ook liever gezonde lucht?

Teken de petitie aan de Tweede Kamer Door het drukke, vervuilende verkeer is de lucht in Nederland lang niet overal gezond. Roep de Tweede Kamer nu op tot maatregelen tegen luchtvervuiling. Teken de petitie!

www.milieudefensie.nl/luchtkwaliteit

Samen

voor gezonde lucht

G9

Immuunboost Smoothie Gezond en stijlvol lijkt het credo van de uitvinder van de Dutch weed burger, Lisette Kreischer. Afgelopen zomer verscheen haar nieuwste boek met veganistische recepten. Net als in de vorige Krant van de Aarde geeft Lisette ook in deze editie een van haar recepten uit dat boek weg. Wederom helemaal in de stijl van het seizoen: de Immuunboost Smoothie voor in de herfst.

Tekst: Lisette Kreischer | Beeld: Yvonne Palsgraaf

Deze smoothie is een stevige boost aan antioxidanten en dus perfect in de tijd van het jaar dat de bladeren vallen en je lichaam wat extra Plant Power nodig heeft!

Vergeet niet de hazelnoten een nacht van tevoren te weken.

Ingrediënten:

• ½ granaatappel • 1 eetlepel gojibessen • 10 gram hazelnoten • 1 banaan • sap van 1 sinaasappel • ½ eetlepel gebroken lijnzaad • paar blaadjes basilicum • 150 ml amandelmelk

Bereiding:

Week de hazelnoten een nacht van tevoren in wat water en giet ze af voor gebruik. Week de gojibessen vijf minuten in wat warm water en giet ze af. Snijd de granaatappel in tweeën en lepel de pitjes uit één helft en gebruik die voor de smoothie. De andere helft kun je de volgende dag aan een nieuwe smoothie toevoegen of als tussendoortje opeten. Blender alle ingrediënten samen tot een mooie gladde smoothie!

Opties:

* Voeg een handje bramen toe, mocht je ze nog biologisch kunnen vinden (begin herfst). * Doe ½ eetlepel kokosrasp of kokosmeel door je smoothie. * In plaats van amandelmelk kun je ook prima soja- of havermelk gebruiken.

Geweldige granaatappel

De granaatappel zie je vaak in de herfst verschijnen.

Het is geen Hollands fruit, maar in dit seizoen zeker de moeite waard om jezelf af en toe mee te verwennen. De granaatappel is een behoorlijke krachtbron voor je lijf, omdat deze boordevol antioxidanten zit (drie keer zo veel als in groene thee!) en ondersteunend werkt bij het flexibel houden van de bloedvaten en het doorstromen van het bloed. Tevens bevat de granaatappel polyfenolen (stof die in planten voorkomt en een positief effect heeft op de energiehuishouding), kalium, ijzer, foliumzuur en de vitamines A, B en C. Daarmee is het een krachtig natuurlijk medicijn tegen onder andere kanker, Alzheimer en vroegtijdige veroudering. En zo is er nog een hele waslijst aan voordelen: onderzoek heeft aangetoond dat de granaatappel libido verhogend werkt, tandplak tegengaat en een natuurlijke griepremmer is. Het moge duidelijk zijn dat de granaatappel het aspirientje van de plank tikt.

Mijn tip voor de herfst: snoep gezond, eet een granaatappel!

Plant Power Gezond zijn was nog nooit zo hip Plant Power is deze zomer verschenen en is een nieuw handboek voor je dagelijkse inspiratie aan gezonde voeding. Lisette onthult 96 van haar favoriete recepten, waarmee je eindeloos kunt variëren. De vier seizoenen geven je eetpatroon meteen houvast, want Moeder Aarde is pretty ingenious! Slurp jezelf prachtig met de beauty berry booze, hap in de enige echte Dutch weed burger en je voelt het meteen: the power of plants! Prijs: €24,95 Meer info: www.lisettekreischer.com

G10

Smaken met uitsterven bedreigd De Ark van de Smaak blaast oorspronkelijke producten van Nederland nieuw leven in.

Tekst: Moniek Verstegen | Beeld: René Zanderink

Brouwhaver, Chaams hoen en Oosterschelde kreeft, het zijn lokale oerHollandse producten die langzaamaan in de vergetelheid raakten en daardoor met uitsterven werden bedreigd. De Ark van de Smaak blaast dit nationale erfgoed van smaak, geuren en kleuren waar mogelijk nieuw leven in. Voor sommige producten komt dit initiatief echter te laat. Die rassen en soorten zijn we voor altijd kwijt.

“De Ark van de Smaak is er voor bijzondere streekproducten waar mensen een binding mee hebben en die met uitsterven worden bedreigd”, begint René Zanderink. Hij is voorzitter van het initiatief. De Ark van de Smaak is de Nederlandse versie van de internationale Ark of Taste, een initiatief van Slow Food dat dateert uit 1996. Het begon in Italië tijdens het eerste Salone del Gusto in Turijn, het grootste eet- en wijnfestijn ter wereld. Inmiddels staan er 1903 producten op die internationale lijst, waarvan 595 uit Italië en 18 uit Nederland. In de Nederlandse Ark zitten inmiddels 62 producten.

Pitjes verzamelen

Producten die in aanmerking komen voor de Ark staan in eerste instantie op de Oranje Lijst van Nederland. Die lijst telt momenteel 4000 producten en is een inventarisatie van rassen en soorten fruit, groente, granen, kruiden en landbouwhuisdieren die

ooit in Nederland werden geteeld of gefokt. De Ark van de Smaak zoekt en verzamelt in samenwerking met het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland het genetisch materiaal van deze producten.

De genenbank van het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland slaat al het genetisch materiaal vervolgens op zodat het bewaard blijft en nooit verloren gaat. “Van groente en fruit bewaren zij bijvoorbeeld 60 pitjes”, vertelt Zanderink. Bij dieren gaat het uiteraard om sperma. In veel gevallen van de Oranje Lijst was er geen genetisch materiaal en moest de Ark op zoek.

Uitgestorven

“Soms hadden we geluk”, vertelt Zanderink. “Zo waren we een tijd lang op zoek bij boeren, fokkers en hobbytelers naar St. Jansrogge. We hadden bijna de hoop opgegeven toen bleek dat een boer

G11 toevallig nog een zak met zaden had staan.” Toch zijn ook veel authentieke granen verloren gegaan, zoals Brouwhaver dat vooral werd gebruikt voor de productie van bier. “We zijn hier nog hard naar op zoek, maar weten niet eens hoe het eruit ziet. Alle tips zijn welkom!”

Ook zijn de landvarkens die oorspronkelijk uit Nederland komen voor altijd verloren. Het zijn zes soorten in totaal: “Op een gegeven moment is men in Nederland overgestapt op Duitse en Deense varkens. De Nederlandse varkens voldeden niet aan de eisen van de consument. Zo hadden ze bijvoorbeeld erg veel spek en haar. Dat wilde men gewoonweg niet.” Er zijn ook veel heerlijke soorten appels verdwenen zoals het Eysdener Klumpke uit Limburg, die een onhandige vorm had en niet in de schappen bleef liggen, vertelt de voorzitter.

Strenge eisen

Welke producten uiteindelijk in de Ark komen bepaalt een commissie. De Ark is voor traditionele streekproducten. Want de streek maakt het product uniek. De grond en het klimaat van een bepaalde streek geven een product specifieke karaktereigenschappen, legt Zanderink uit. Al hechten we daar in Nederland eigenlijk niet zoveel waarde aan. De Fransen hebben er een woord voor: terroir. “In Nederland kennen we dat helemaal niet.”

Maar niet elk streekproduct dat met uitsterven wordt bedreigd is zomaar geschikt voor de Ark. “Er moet een traditie aan zitten. Mensen moeten er een band mee hebben. Dus voor elk product op de Oranje Lijst moeten we nagaan wat het authentiek

maakt.” Bloemendaalse gele kool, of slobberkool, is een voorbeeld van een product dat de Ark haalde.

“Het werd verbouwd aan de kust en verdween omdat het een onaantrekkelijke gele kleur heeft.

Inmiddels schreeuwen restaurants erom. Het is weer een nieuwe smaak.” Soms zijn ‘vergeten’ producten gewoonweg niet lekker. Dat kan ook de reden zijn dat men stopte met de productie. “In dat geval nemen we het product sowieso niet op in de Ark. Dan laten we het mooi achter in de genenbank.”

Successen

Sinds de oprichting van het initiatief kent de Ark eigenlijk twee grote successen, vindt Zanderink.

“Het gaat dan om producten die we nieuw leven in hebben geblazen.” De Oosterschelde kreeft is de eerste. “Voorheen was er misschien één kreeftvisser, nu zijn het er al zeker 17.” Het Lakenvelder Rund is het tweede succes. “We zijn van ongeveer 300 dieren naar 3000 dieren gegaan.” De Ark werkt samen met een Chefs Alliantie van ongeveer 40 restaurants die de ‘nieuwe’ streekproducten letterlijk terug op de kaart zetten.

Veel proeven

Op systematische wijze probeert de commissie van de Ark te achterhalen waarom producten verdwenen zijn en te bepalen of ze in de Ark thuishoren. Zo was afgelopen jaar het jaar van de tuinboon. “We hebben alle 17 soorten die op de Oranje Lijst staan opnieuw geteeld, geoogst en geproefd. Uiteindelijk hebben we alleen de Leidsche Hangers meegenomen. Die waren uitzonderlijk en er zat een mooi verhaal bij. Bij de rest van de bonen proefden we eigenlijk maar weinig verschil.”

2014 is het jaar van de komkommers. Er staan er ongeveer 20 op de Oranje Lijst en ook die worden allemaal geteeld, geproefd en bestudeerd.

“Vroeger hadden we in Nederland bijvoorbeeld alleen maar gele en witte komkommers. De vraag is waarom die allemaal zijn verdwenen.

“De Amsterdamse gele troskomkommer was heel beroemd voor het Amsterdamse tafelzuur, maar dit jaar ging de teelt helaas mis. Over een maand is de rest hopelijk wel rijp en kunnen we gaan proeven.”

Fries varken De gele troskomkommer

Het Eysdener Klumpke

ADVERTENTIE

Kuvings WHOLE SLOW JUICER

Big Mouth Innovation

De enige slowjuicer met een grote vulopening!

- minder snijden dus sneller sap Krachtige 240 watt motor!

- harde groenten zijn geen enkel probleem Met gepatenteerde zeefborstel!

- schoonmaken gaat nog sneller!

E TI C A

De voordelen van de Kuvings Big Mouth Slowjuicer:

Waarom de Kuvings Big Mouth Slowjuicer?

De Kuvings Big Mouth slowjuicer is uitstekend geschikt voor het maken van super gezonde sappen, smoothies, sorbets, soepen, sauzen en baby voeding. Ideaal voor het maken van sappen van o.a. groenten, fruit en tarwegras. Met de extra grote vulopening en de motor van 240 watt blijven de voorbereidingen tot een minimum beperkt en geniet u in een mum van tijd van een heerlijk en gezond sap!

NU € 25,- CASH BACK + GRATIS! IJS- EN SMOOTHIEMAKER T.W.V. € 50,Kijk op www.kuvings.nu/actie voor de voorwaarden.

Deze actie is geldig voor aankopen gedaan van 10 november 2014 t/m 6 december 2014.

VO UW OR DE EL €

75,

-

Elke week een tas met biologische Elke week een tas groenten en fruit met biologische van het seizoen ADVERTENTIE

groenten en fruit van het seizoen

www.odin.nl

ADVERTORIAL

Tarwegras!

De indrukwekkende effecten van

Ben jij al begonnen met slowjuicen?

Juicen is een makkelijke, effectieve en gezonde manier om een basis aan goede voedingstoffen binnen te krijgen en je immuunsysteem te versterken. In tegenstelling tot reguliere sapmachines kan een slowjuicer, zoals de naam al zegt, langzaam sap uit groenten en fruit persen.

Hierdoor blijven de vitamines en mineralen optimaal bewaard en is ook de oprengst van zowel de voedingswaarden als de hoeveelheid groter.

De voordelen van juicen:

• Meer energie & vitaliteit • Ondersteunt de ontgifting van het lichaam • Geconcentreerde levende multivitaminen en enzymen

Het gebruiken van tarwegras kan in het bijzonder van belang zijn, omdat tarwegrassap een zeer hoge concentratie chlorophyl en essentiele anti-oxidanten bevat. Gras is een van de weinige planten die vrijwel alle mineralen opneemt en is daardoor een perfecte manier om een zo breed mogelijk scala aan voedingstoffen binnen te krijgen.

Auke Attema is de oprichter van de TarwegrasKoning. Hij begon in 2003 als yogadocent in Amsterdam en ontdekte de kracht van een gezond lijf in combinatie met gezond eten. Na flink experimenteren met allerlei diëten & voedingsstromingen, raakte hij enthousiast over juicen en Raw Food.

De effecten van tarwegrassap, maakten zoveel indruk dat hij besloot zich verder te verdiepen in de kunst van het kweken. Terug in Nederland gaf hij lezingen over zijn bevindingen bij ‘Unlimited Health’. “Tarwegras is zo oergezond, ik kon het wel van de daken schreeuwen”. Door de enorme hoeveelheid vitaminen, mineralen en vooral enzymen in het sap is het opkikker-effect enorm.

Recept voor een heerlijke tarwegras cocktail • • • •

1 2 1 1

hand verse tarwegras appels citroen stukje verse gember

Gebruik een slowjuicer om van deze ingredienten een heerlijk en gezond sapje te maken!

Royal Green Odourless en Extra Virgin Coconut Cooking Cream We zijn bij Royal Green trots op onze premium Extra Virgin

ve en n geergeteiet te n n in dzwartBRAD e pa vet EN n.

100% koudgeperste en gecertificeerd biologische kokosolie.

Proef de smaak van heerlijke kokos! Of kies voor de Royal Green 100% geurloze kokosolie van gecertificeerd biologi-

s u lt

aat !

sche teelt.

Een gouden re

Bakken, braden, wokken en frituren is nog nooit zo gezond geweest. Ook te gebruiken ter vervanging van boter. De gecertificeerd biologische kokosolie van Royal Green is een zeer gezonde olie die al haar goede eigenschappen behoudt bij verhitting. Ideaal ter vervanging van onder andere olijfolie.

Tijdens het braden, wokken, bakken of frituren is er geen vorming van schadelijke stoffen of vrije radicalen. Rijk aan laurinezuur, licht verteerbaar en zonder transvetzuren.

ook te gebruiken ter vervanging van boter

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen en is 100% vegetarisch. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

Rijk aa n zonlidcht vertlaeuerribnaeazrueunr, er t

ransvetzuren.

NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

Skal 025099

2500ml

500ml

250ml

1400ml

in de es heerlijk voorsmoothi thee, koffie of

325ml

Enjoy life, stay healthy!

Royal Green Kokosbloesem suiker De Royal Green Kokosbloesem suiker wordt geproduceerd uit het zoete sap van de tropische kokosnootbloesem. Traditionele suikerboeren klimmen hoog in de kruin van de kokosboom en oogsten het zoete nectar uit de bloesem. Eenmaal verzameld, verandert de nectar door verwarming langzaam in een heerlijke rijke suiker. Royal Green kokosbloesem suiker is 100% gecertificeerd biologisch, onbewerkt en de ideale vervanger voor geraffineerde witte suiker, riet- of bietsuiker, agave, ahorn of elke andere siroop.

Gebruik Royal Green Kokosbloesem suiker voor in de thee, koffie, smoothies, yoghurt, tussendoortjes, dranken, ijs en andere (na)gerechten.

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

% 1 00

gec e biolortificeerd gisch

900 gram

200 gram

Skal 025099

en is 100% vegetarisch. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

Bl

ossoM sugaR

Enjoy life, stay healthy!

255R_adv_rg_kokos_suiker_krant_vd_aarde.indd 1

01-09-14 12:37

G15

Van eigen bodem

Met de Russische handelsboycot voor een aantal Europese landbouwproducten is de discussie over zelfvoorziening weer actueel geworden. Zelfs CDA voorman Buma deed een oproep in die richting na toch decennia lang mede verantwoordelijkheid te hebben gedragen voor de export gerichte ‘top sector’ landbouw.

Met een groeiend onbehagen over de internationale ontwikkelingen, zoeken veel mensen weer naar verbinding met hun directe omgeving. Zowel op het gebied van energie als van voedsel. De gemiddelde Rus heeft nooit op de staat kunnen vertrouwen en is meestal in het bezit van een datsja met een stukje land, een kelder met groenten in het zuur, een houtkachel en eventueel een hengel en een geweer voor de jacht. Waar we dit in ons supergeorganiseerde en welvarende land doorgaans met armoede associëren , beginnen ons ook de voordelen van enige autonomie te dagen.

In België blijft de perenoogst in de bomen hangen om een volledige prijsval te stoppen nu een groot deel van de exportmarkt is weggevallen. Nederlandse telers zoeken naarstig naar verre afzetmarkten. De relatie met de directe omgeving is volledig zoek en trotse grootschalige bedrijven blijken reuzen op lemen voeten, afhankelijk van afnemers waar ze geen grip op hebben. Bijna niemand wil terug naar het karige bestaan en waarschijnlijk ook onhaalbare romantische beeld van zelfvoorziening. Maar enige relatie met de omgeving, met boeren die produceren voor dorpen en steden om hen heen is wellicht toch een veel duurzamer en robuuster perspectief dan bedrijven die dagelijks tienduizenden komkommers produceren voor verre markten.

Diversiteit en regionaliteit worden steeds belangrijker. Biologisch dynamische bedrijven zijn van hun aard al veel diverser en vaker op de regio gericht, met eigen melkverwerking of groenteclubs, broodbakkerij of boerderijwinkel. Er is niets tegen enige in- en export, maar wel als de plaats van productie helemaal losgezongen is van de directe omgeving. Met de keuze voor producten met Demeter Keurmerk kiest u voor een robuuste landbouw. En als u echt een verbinding wilt aangaan: in oktober gaan we weer ‘toekomst zaaien’ bij een aantal boeren. Kijk op www.toekomstzaaien.nl

Biodynamische kwaliteit

Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter www.stichtingdemeter.nl ADVERTENTIE

Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en

natuurlijke uitvaartmanden

Vriendelijk ogende FAIR TRADE ECO uitvaartmanden en kisten voor hen die ervoor kiezen om een milieubewuste levensstijl ook na het overlijden in praktijk te brengen.

Handmatig vervaardigd van ondermeer pandanus, bananenblad en bamboe. www.greencoffins.nl

gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

ADVERTORIAL

Gevlochten kisten van GreenCoffins geschikt voor crematie

Na een periode van discussie over veiligheid en deugdelijkheid van verschillende nieuwe materialen voor uitvaartkisten zijn in september de gevlochten kisten- uitvaartmanden van GreenCoffins door de Landelijke Vereniging van Crematoria (LVC) goedgekeurd voor verbranding.

Postbus 412 | 2220 AK Katwijk Z-H T +31 6 22 43 80 80 E welkom@greencoffins.nl www.greencoffins.nl

GreenCoffins uitvaartmanden zijn gemaakt van ‘biobased’ materialen zoals Bamboe, Pandanus, Wilgenteen en Bananenblad en ook het binnenframe is uitsluitend vervaardigd van biobased materialen. De manden kenmerken zich door een bewezen zeer lage CO2 footprint en bestaan geheel uit biologisch afbreekbare materialen. Alle GreenCoffins van buiten de Europese Unie zijn als enige ter wereld Fair Trade gecertificeerd door de World Fair Trade Organization. Ook zijn de kisten/uitvaartmanden zeer betrouwbaar gebleken, ze worden in Engeland al bijna 20 jaar succesvol ingezet bij crematies en begraven terwijl ze in de VS, Australië, Ierland, Duitsland, België, Portugal en Nederland ook al vele jaren gebruikt worden.

Voor informatie kijk op: www.greencoffins.nl of bel 06 – 2243 8080

G16

water Weetjes over

Water is schaars, al ervaren we dat in ons polderland niet altijd zo.

We dreigen toch eerder te overstromen?

Tekst: Diewke de Haen

De hoeveelheid vers, zoet water is beperkt en de vraag groeit geleidelijk aan boven het aanbod uit. Doordat vraag en aanbod ongelijk verdeeld zijn, valt dat ons echter niet zo op. Slechts een klein gedeelte van de waterconsumptie is huishoudelijk: het leidingwater dat we per persoon in Nederland verbruiken is gemiddeld 120 liter per persoon per dag. Dat lijkt veel (dat is het ook, als je het internationaal vergelijkt), maar het is niets in vergelijking met de hoeveelheid water die is gemoeid met de tas vol boodschappen die je dagelijks of wekelijks haalt. Een liter bier? Dat kost 300 liter water. Een kilo rijst? Maar liefst 2500 liter water. Een kilo brood? 1600 liter water. Een liter melk? 1000 liter water. Een kilo rundvlees? 15.400 (vijftienduizendvierhonderd!) liter water.

G17 weer beter doen dan bier. Met ons goed gezuiverde kraanwater is immers niks mis, toch? Want, terug naar ons huishoudelijk gebruik van water; ook daar valt nog wel wat over te zeggen.

Een kilo rundvlees kost

En veel boodschappen, maar ook consumentengoederen zoals spijkerbroeken en computers, worden geproduceerd in landen die hun watervoorraden gestaag zien dalen. Deze landen exporteren in feite het hun beschikbare water. Meren en rivieren drogen op, watervoorraden raken vervuild en diersoorten sterven uit: een angstaanjagend maar bijzonder reëel vooruitzicht.

Wat kunnen we daaraan doen?

De belangrijkste stap is bewustwording, denken ook de internationale partners achter waterfootprint.org en watervoetafdruk.org, waaronder het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de universiteit Twente en het Wereldnatuurfonds. Op deze sites kun je zelf berekenen wat de voetafdruk is van je waterverbruik.

Realiseer je je dat een kopje koffie 140 liter water kost? En dat als je een katoenen shirt koopt (biologisch katoen, lekker eco), dat daarmee 2700 liter water is gemoeid?

Nederlands kraanwater is schoon, maar het kan schoner Gelukkig zijn er alternatieven. Van bamboe en hennep bijvoorbeeld zijn ook mooie shirts te produceren en dat kost minder water. Hergebruik, upcyclen en repareren van spullen die je al hebt is natuurlijk nog beter. Kortom: de keuzes die je maakt in de winkel of webshop hebben gevolgen voor je watervoetafdruk. Door vaker de milieuvriendelijke optie te kiezen en bewuster te consumeren heb je een positieve invloed op het milieu en op de leefomgeving van ‘water-exporterende‘ landen. Geen slechte deal, toch?

Schoon water uit de kraan

Enne, het is dus beter om bier te drinken dan melk. Voor wat betreft het waterverbruik in elk geval wel, alhoewel water of thee het natuurlijk

15.400 liter water In Nederland stoppen we ten slotte veel energie in de zuivering van het kraanwater. Al het water dat ons huis binnenkomt wordt volgens strenge regels gezuiverd (op 66 afzonderlijke standaarden, zoals het leidingwaterbedrijf ons vertelt).

Uiteindelijk kun je natuurlijk al het water zuiveren (ook zout water), maar soms zijn de kosten te hoog. Het zuiveren van zout water bijvoorbeeld kost veel energie, ook een kostbaar goed. De kosten wegen dan niet op tegen de baten. Ook de Nederlandse leidingwaterbedrijven zien zich geconfronteerd met dit soort afwegingen. Nederlands kraanwater is dan ook schoon, maar het kan nog schoner.

Vervuiling van grondwater

Uit onderzoek van het RIVM uit 2013 bleek dat er zeer lage concentraties van cosmetica-, medicijn- en insecticidenresten in het leidingwater kunnen zitten. Het Nederlandse leidingwater komt deels uit grond- en deels uit oppervlaktewater. Doordat afvalstoffen vanuit rioleringen en landbouw hun weg naar het oppervlaktewater vinden, komen deze stoffen in het water terecht.

Deze stoffen kunnen via membraanfiltratie en andere technieken uit het drinkwater worden gezuiverd, maar dit is kostbaar. Bovendien geeft het

RIVM aan dat de aanwezigheid van deze stoffen geen directe gevolgen heeft voor de volksgezondheid omdat de concentraties in het leidingwater daarvoor te laag zijn. Maar dat het gevolgen heeft voor het milieu in het oppervlaktewater is duidelijk.

Medicijnresten in het oppervlaktewater hebben gevolgen voor de gezondheid van vissen bijvoorbeeld. Bovendien dragen resten antibiotica uit de veeteelt mogelijk bij aan antibioticaresistentie.

Doordat antibiotica uit de landbouw via de mest in het oppervlaktewater terecht komt, ontstaan er steeds meer antibioticaresistente bacteriën.

Zwemmen in dit water wordt daardoor mogelijk een risico.

Dus hoe voorkomen we dan niet alleen dat we interen op de gezonde watervoorraden van andere landen, maar ook dat onze eigen watervoorraden vervuild raken? Hoe gaan we op een gezonde manier om met water? Naast bewustzijn van het eigen gebruik (niet alleen huishoudelijk, maar ook via consumentengoederen en boodschappen) is het goed voorzichtig te zijn met stoffen die in het oppervlakte- of grondwater terecht komen.

Denk daarbij aan bestrijdingsmiddelen en schoonmaakproducten die je gebruikt in huis, in de tuin, op de boot of op de camping. Spoel overgebleven medicijnen niet door de gootsteen of de wc maar breng ze terug naar de apotheek. Daarnaast moeten de industrieën die deze vervuiling mee veroorzaken aan de bak: het gaat dan bijvoorbeeld om ziekenhuizen en veeteeltbedrijven.

Wc doorspoelen met drinkwater?

Maar het zou toch ook niet slecht zijn als we die dure, zorgvuldige waterzuivering slechts inzetten waarvoor die echt nodig is: om te kunnen drinken en om mee te koken en vooruit, om mee te douchen. En moeten we niet ook eens serieus gaan kijken naar grijswatersystemen voor de auto, de planten en de wc?

G18

VERGEET MARGARINE…

BIOLOGISCHE KOKOSOLIE, DAAR WORDT JE HART PAS ÉCHT BLIJ VAN! WWW.KOKOSOLIE.INFO

Omega & More producten zijn verkrijgbaar in natuurvoedingwinkels, reform en speciaalzaken.

Voor meer info: www.kokosolie.info, www.kokoswater.info, www.witsenburg.net

In het wild zijn er minder cheetahs dan pixels in deze advertentie HELP US SAVE THE WILD CATS www.stichtingspots.nl

© Loulou Baevers

ADVERTENTIES 1-8 wereldkrant cheetah_vs_pixels.indd 1

10-9-2014 15:45:53

Herkomst van de natuur Regelmatig wordt mij gevraagd naar mijn achtergrond. ‘Hoe ben jij in de natuurvoeding en natuurwinkels terecht gekomen?

Waarom vind jij biologische en reform producten zo belangrijk?’

Het zet me aan tot het ophalen van herinneringen. Hoe was ’t ook al weer? Hoe ben ik hier gekomen, op deze plek in mijn leven die voor mij zo vanzelfsprekend is?

Een plek waar ik me kan inzetten voor mijn passie.

Deel je favoriete pompoenrecept en maak kans op een heerlijk biologisch boodschappenpakket van Estafette t.w.v. 25 euro!

Mail je recept voor 11-11-2014 naar info@estafettewinkel.nl Uit alle inzendingen kiezen we twee winnaars!

Ontdek ons!

G19

www.estafettewinkel.nl

Coaching & Training | www.nunatuurlijk.nl

www.wijnvdnatuur.nl

Studeer wanneer jij wilt www.sagho.nl

biedt inspiratie!

Hiermee geven onze lezers hun vanzelfsprekend duurzame levensstijl invulling.

Ik mijmer terug naar vroeger. Achterop de fiets bij mijn moeder boodschappen doen in Rotterdam; samen naar de markt. Ik ruik nog steeds de geur van viskramen, groente- en fruitkramen. Heerlijk! Met tassen vol groente en fruit gingen we naar huis om daarna een heel eind door te rijden naar het enige Reformhuis in Rotterdam om vers gebakken krentenbrood te halen, kruidenthee en Molkosan van Dr. Vogel. Er was vast nog meer, maar dit herinner ik me met name. Mijn moeder was tegen, wat zij noemde, al die rotzooi die aan eten wordt toegevoegd. “Eet maar gewoon datgene wat de Aarde voor je heeft gemaakt, want dat is goed.” En: “Eet met respect wat de Aarde heeft voortgebracht en bedank in je hart de mensen die ervoor hebben gewerkt”.

Tja, hier moet toch wel de basis zijn gelegd voor het feit dat ik later, na mijn studie, bij grote voedingsmiddelen bedrijven ging werken. En juist daar werd ik gestimuleerd me verder te verdiepen in natuurvoeding. Ik zag hoe ver de ontwikkeling van onze voeding zich afkeerde van de oorspronkelijke producten.

De bewerkingen, de toevoegingen, de productiemethoden. Dat stimuleerde mij een andere weg in te slaan. Een weg dicht bij de Aarde, dicht bij mijn hart, dicht bij datgene waarvan ik weet dat mijn lichaam er ‘honger’ naar heeft.

Met onze winkelketen Natuurwinkel en honderden (natuur) voedingswinkels in Nederland en België bereiken wij met onze biologische, biologisch dynamische, duurzame, fairtrade en reform producten de tafels van vele gebruikers. Dat maakt me blij en dankbaar. Dankbaar voor mijn eigen herkomst en voor het steentje dat ik dagelijks mag bijdragen aan een Aarde die meer in balans is. Vanuit de kruisbestuiving tussen mens en natuur mogen wij onze voeding tot ons nemen en hebben we ook de verantwoordelijkheid als klant, als producent en als bedrijf om bewuste keuzes te maken voor de natuur.

50.000 kranten verspreid over heel Nederland via meer dan 500 distributiepunten.

Wij wensen dat jij dit gedachtegoed met ons deelt zodat iedereen zijn eigen steentje bijdraagt. Zou dat niet mooi zijn?

Wilt u ook adverteren?

Petra van der Linden - Steenvoorden Brussen Algemeen directeur Natudis (Natuurwinkel)

Neem contact met ons op: 06-53332980 / info@dagvandeaarde.nl

Lekker slapen Lekker slapen op ecologische kussens en dekbedden van Het EcoBed. Je kunt kiezen voor het behaaglijke, klimaatregulerende en zelfreinigende wol of voor het koelere katoen. In Slovenië gemaakt van GOTS gecertificeerde biologische materialen. Alles is gevuld met biologische wol of katoen en bij de kussens kun je zelf de vulling verminderen zodat je altijd een kussen hebt wat lekker ligt.

Naast kussens en dekbedden vind je bij www.HetEcoBed.nl ook matrassen, dekens en alles wat je verder nodig hebt om lekker natuurlijk te slapen.

Voor volwassenen en kinderen.

ER ZIT VERANDERING IN DE LUCHT! Er is iets gaande… Iets moois, iets goeds. Er wordt steeds meer gezocht naar echte producten. Voeding die je echt voedt. Voeding die goed doet. Voeding waar je blij van wordt. Wat goede biologische voeding is, weten we bij TerraSana al 25 jaar. En dat willen we nu ook écht laten zien! Laten ervaren! Tijd voor iets nieuws dus.

TerraSana wordt ‘TerraSana positive eating’: Een lekker eigenzinnig merk in een nieuwe vorm. Daar hoort ook een vrolijk en fris uiterlijk bij en nieuwe verpakkingen.

Onze vertrouwde producten pakken we daarom één voor één aan.

TerraSana notenpasta’s in een heel nieuw jasje!

Puurdere producten dan de TerraSana notenpasta’s zijn er welhaast niet te vinden. 100% vermalen noten in een potje.

De manier van malen, welke noten je gebruikt en hoe je ze brandt dat bepaalt de kwaliteit en dus worden de TerraSana notenpasta’s met trots in eigen huis zelf gemaakt. En we gebruiken noten met de hoogste kwaliteit zodat we zeker zijn van de juiste pure smaak. Dat is zeer belangrijk.

Want toevoegingen, daar doen we niet aan.

TERRASANA.NL

G21

(Ont)spannende

Risotto

Tekst en beeld: Renske de Zwart

Bij risotto zijn tijd en aandacht de belangrijkste ingrediënten. Die moet je beide hebben om risotto te maken, anders kun je er beter niet aan beginnen. En als je de tijd neemt is het een heerlijk ontspannende bezigheid met een nog heerlijker resultaat!

Het recept staat of valt wel met de juiste rijst. Voor de perfecte risotto is een goede Italiaanse rijstsoort onontbeerlijk. De meest bekende is de Arborio rijst, maar volgens Johannes van Dam (van de Dikke van Dam kookencyclopedie) is de Carnaroli de Rolls Royce van de risottorijstsoorten. Daar hangt wel een prijskaartje aan, maar dan heb je volgens Van Dam wel de perfecte korrel te pakken.

Aangezien het herfst is kiezen we voor een risotto met paddenstoelen:

Voor 4 personen:

Je moet minimaal 20 minuten uittrekken voor het roeren en vocht toevoegen op precies de juiste momenten, maar wat is het rustgevend en onthaastend om tijdens het roeren de rijst en de ingrediënten te zien veranderen in een dampend, warm en smeuïg gerecht.

Het spannende van risotto zit ‘m in het feit dat je ontzettend veel kunt variëren met ingrediënten. Bouillon, wijn, groenten, vlees of vis; je kunt een eindeloze reeks variaties bedenken en daarmee elke keer een heel nieuw gerecht ontwerpen.

• 200 gram gemengde bospaddenstoelen • 1 gesnipperde ui • 1 of 2 tenen knoflook • wat verse gehakte rozemarijn • 50 cl olijfolie • 50 gram boter • 1 groot glas droge witte wijn • 500 gram risottorijst • zout en vers gemalen peper • 1,5 liter hete bouillon (bij voorkeur paddenstoel, maar het kan ook kippen- of groentebouillon zijn) • 50 gram (of meer naar smaak) versgemalen Parmezaanse kaas.

Van belang is het gebruik van de juiste pan; groot genoeg en met een dikke bodem (bij voorkeur niet van teflon). Gebruik een flinke houten lepel om te roeren. Zorg dat je alle ingrediënten bij de hand hebt en klaar om te verwerken. De bouillon moet tijdens de bereiding op een laag vuur verwarmd blijven.

Fruit in de olijfolie de gesnipperde ui, knoflook, paddenstoelen en rozemarijn op laag vuur en zorg dat deze ingrediënten niet bruin worden. Dit duurt ongeveer tien minuten. Draai dan het vuur hoog, doe de rijst erbij en bak deze onder voortdurend roeren totdat alle korrels gaan glanzen en ze hun doorzichtigheid verliezen. Hou het vuur zo hoog mogelijk zonder dat er iets de kans krijgt te verbranden of zelfs maar bruin te worden.

Voeg nu de wijn toe. Zorg dat alles goed heet is en blijf roeren tot de wijn geheel verdampt is. In plaats van wijn kun je een opscheplepel bouillon toevoegen. Voeg vervolgens telkens een opscheplepel hete bouillon toe en laat deze verdampen voordat je meer vocht toevoegt. Het is belangrijk om constant te blijven roeren. Draai de warmtebron onder de pan iets lager maar niet te laag tijdens dit proces.

Als de rijst zich gaat hechten aan de lepel en aan de pan is de risotto bijna gaar. Dit duurt ongeveer 20 minuten. De risotto is gaar als het er smeuïg uitziet maar de rijstkorrels nog stevig zijn. Haal de pan van het vuur, voeg de boter toe en laat het geheel even staan met de deksel op de pan.

Doe vervolgens de risotto in een verwarmde schaal of op verwarmde borden, strooi de geraspte Parmezaanse kaas er over heen en dien direct op.

Let op: de meest voorkomende fout is vaak dat de rijst te gaar wordt gekookt. De risotto moet smeuïg zijn, maar niet te nat!

ADVERTENTIE

nde t ma ar liefst 17-18 verschille superfoods.

Vr o uw

Me

n& a M r Speciaal voo

t Me Shi

R ita eishi, ke. Cord ke & i n g Met yceps, Maitarsteunand.

Reishi ter onde erst e van de w

Premium vitaminen n en minerale

120 tabletten 54,95

60 tabletten 29,95

Royal Green Multi Man & Woman Royal Green Multi Man en Multi Woman leveren essentiële vitaminen en

nog veel meer! Uiteraard verbouwd zonder het gebruik van bestrijdingsmid-

mineralen die een man en vrouw nodig hebben in de vorm van voeding. Zo

delen! Dus vraag uzelf af: wil ik een volledig synthetische tablet, of wil ik een

komt onze vitamine C uit Acerola bessen, verschillende B-vitaminen uit een

unieke mix van vitaminen, mineralen, superfoods, kruiden, paddenstoelen en

unieke mix van Guave, Holy basil en Citroenschil en komt onze Selenium uit

plantenextracten?

mosterdzaad. We leveren hiernaast maar liefst 17-18 verschillende superfoods, waaronder Gember, Geelwortel, Groene thee, Zwarte bessen, Blauwe

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, con-

bosbessen, Spirulina, Granaatappel, Rhodiola, Reishi, Cordyceps, Maitake en

serveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen.

Van nature glutenvrij. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

256R_adv_rg_multi_man_vrouw_krnt_vd_aarde.indd 1

ESSENTIALS Enjoy life, stay healthy!

01-09-14 12:35

Maak kanker kansloos ADVERTENTIE

“Help allemaal mee in de strijd tegen kanker. Geven is goud.”

Fatima en Raemon

Geef voor onderzoek in het Erasmus MC Kanker Instituut

IBAN: NL49 INGB 0000 0083 53

en 100jaardanieldenhoed.nl

Bent u de baas?

Advies en hulp via internet kan in eigen tijd en waar u maar wilt.

Alcoholdebaas.nl Benzodebaas.nl Cannabisdebaas.nl Etendebaas.nl Gokkendebaas.nl Rokendebaas.nl

Deze behandelingen worden vergoed door uw zorgverzekeraar

ADVERTENTIE

Direct aan de slag met uw persoonlijke coach!

ADVERTENTIE

Nieuw!

Elke dag een race tegen de klok?

Met Stop & Go bespaar je tijd.

Jij beslist wanneer het tijd is voor

Neem je favoriete muesli mee voor onderweg

een lekkere lunch of een gezonde snack tussendoor. Stop & Go past zich aan, aan jouw kalender.

Vanaf nu is elke moment de juiste!

Extra deksel om je muesli lekker te houden

5 verschillende smaken voor elke werkdag DE HalM bV Postbus 3, 5473 ZG Heeswijk-Dinther (The Netherlands) info@dehalm.nl www.dehalm.nl ADVERTORIAL

Quooker; altijd precies de juiste hoeveelheid kokend water In één op de vijf keukens wordt hij inmiddels geplaatst. De Quooker. De kraan die direct kokend water levert. Kraan op het aanrecht, reservoir in het kastje eronder. Energie- en waterbesparend. Gemak en veiligheid gaan bij de Quooker hand in hand.

Een 100% Nederlandse uitvinding die de wereld verovert. Kant en klaar kokend water met één draai aan de knop. Altijd kokend water bij de hand. De hele dag door. Als je de Quooker eenmaal gewend bent wil je nooit meer zonder.

Gratis Montage Actie

Wanneer je nu een Quooker Fusion besteld, betaal je geen montagekosten t.w.v. € 200,-! De Fusion is de drie-in-eenkraan van Quooker en levert naast koud en warm water ook direct kokend water. Bij interesse raden wij je aan contact op te nemen voor meer informatie. Dat kan door te bellen naar 0800-9002 of door te kijken op de website www. quooker.nl.

ADVERTENTIE

Helemaal van boeren, beesten e!n boodschappers Biologische voeding bereikbaar, beschikbaar en betaalbaar maken. Dat is al bijna 10 jaar het uitgangspunt van Stichting Merkartikel Bio+. Het belang van onze boeren, beesten en boodschappers staat daarin altijd voorop. In alles wat we doen, hebben we respect voor onze leefomgeving.

Kortom, Bio+ is helemaal van boeren, beesten en boodschappers... helemaal van jou !

Joost Boons Bio+ boer te Welsum (Gld.)

Win een Quooker Fusion PRO 3-VAQ

Wil je een Quooker winnen? Mail ons je contactgegevens naar quooker@innitmagazine.com én daarbij jouw motivatie waarom je een Quooker zou willen winnen en je maakt kans!

Kopen joh!

www.bio-plus.nl

ADVERTORIALS

Online stoppen of minderen met drinken

TerraSana wordt ‘TerraSana positive eating’

Veel mensen genieten regelmatig van alcohol. Ongeveer 1,1 miljoen Nederlanders zijn echter probleemdrinker. Zij zijn gebaat bij hulp om weer gezond te leven. Anoniem, laagdrempelig en in eigen tijd hiermee aan de slag kan op Alcoholdebaas. nl. Online, snel en persoonlijk.

Dat Terrasana verstand heeft van kwalitatief hoogwaardige biologische producten, dát wisten we natuurlijk. Al 25 jaar richten zij zich op echte voeding en pure producten. Maar er zijn veel veranderingen gaande bij TerraSana! Zo wordt TerraSana omgedoopt tot TerraSana positive eating. Want van goede voeding, leef je goed. En puur eten maakt blij! Dat laat TerraSana nu ook zien in de verpakkingen van hun producten: ontdek een heel nieuw design - waar je nog vrolijker van wordt! Eerst zijn de notenpasta’s aan de beurt voor een nieuw jasje, en straks volgen ook de Raw Superfood-lijn en andere producten.

Alcoholdebaas.nl is een informatieve website met een actief forum voor lotgenoten en een online behandeling die in 2005 van start is gegaan en sindsdien al duizenden mensen geholpen heeft om te minderen of stoppen met alcohol en dit ook vol te houden.

“De voordelen van online aanpakken van alcoholproblematiek zijn talrijk. De behandeling kan in eigen tijd op een eigen plek plaatsvinden, de deelnemer heeft een vaste hulpverlener en wordt ondersteund door lotgenoten op het forum. Al deze factoren maken online behandelen een laagdrempelige manier van hulp”, zegt hulpverlener Marielle Brenninkmeijer.

Belangrijk onderdeel van Alcoholdebaas.nl is naast de online behandeling het forum waar lotgenoten in contact komen met elkaar. De ervaringen met het forum zijn gebundeld in een forumboek. Hierin staan tien inspirerende verhalen van vrouwen die dankzij het forum schaamte inruilden voor inzicht. Ze leerden zichzelf een gezondere leefstijl aan; zonder overmatig alcoholgebruik. Het boek kan gedownload worden op Alcoholdebaas.nl.

En goed nieuws, want Terrasana komt ook nog eens met nieuwe producten. Dus nog meer lekkers om gezond en verantwoord van te gaan genieten. Kies bijvoorbeeld eens voor de nieuwe Tahin-notenpasta van zowel gepeld als ongepeld

sesamzaad, of voor de 3-Mix 100% nuts, een nieuwe gemengde notenpasta zonder pinda’s ! Ook de oude vertrouwde producten zijn nog eens extra nagegaan om blijvend gebruik van de beste ingrediënten te waarborgen. Zo wordt bijvoorbeeld een nieuwe pindavariant in de pindakaas verwerkt, die nog beter voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen. TerraSana biedt écht goed en puur eten aan voor iedereen, en daar kunnen wij alleen maar heel positief over zijn!

Magnesium is de grote regelaar De grote regelaar?

Magnesium is betrokken bij meer dan 300 fysiologische processen in ons lichaam, zoals de overdracht van signalen in ons zenuwstelsel, de opbouw van het skelet, de ontspanning van de spieren en het ritme van ons hart.

De lijst met klachten die in verband worden gebracht met een tekort is dan ook indrukwekkend.

Magnesium zit toch in ons voedsel?

Jazeker, onder andere in groene groente, walnoten, bananen en bittere chocolade. Maar ook al eet je nog zo gezond, de vraag is of je voldoende magnesium binnenkrijgt en effectief gebruikt. Dat heeft te maken met de uitputting van de bodem en de raffinage van voedsel, maar ook dieetpatroon en medicatie spelen een rol. Teveel calcium bijvoorbeeld belemmert de effectieve werking van magnesium.

Nemen we toch een extra pilletje

Steeds gangbaarder is de transdermale suppletie, de opname via de huid. Als je een pil slikt komt het magnesium in de maag, die het vervolgens moet omzetten in chloride en maar een beperkte hoeveelheid aan kan. Het meeste wordt dus rechtstreeks afgescheiden, vandaar bijwerkingen als diarree.

Magnesium via de huid?

Het werkt als je Zechsal gebruikt. Zechsal bestaat uit het lichaamseigen magnesiumchloride. Het is puur natuur en komt rechtstreeks uit de Zechsteinbron, erkend als de zuiverste bron ter wereld. Dit 250 miljoen jaar oude magnesium wordt gewonnen in Nederland.

Vlakbij Veendam wordt het van 1600 meter diepte naar boven gehaald.

Hoe weet ik of ik een magnesium tekort heb?

Kramp, spierpijn, koude voeten, slecht slapen, rusteloosheid zijn onder andere symptomen.

Exact meten is lastig. De gangbare methode, meten in het bloed, is nogal slordig. Het bloed bevat maar 1% van het magnesium in ons lichaam. Daarbij zorgt het bloed goed voor zichzelf en onttrekt bij een tekort magnesium uit de botten en cellen.

Hoe kom je er dan achter?

Zechsal heeft een pakket voor zelfdiagnose ontwikkeld. Na drie weken heb je een indicatie of je klachten verminderen. Vervolgens kun je je eigen dosering samenstellen en de hoeveelheid en producten gebruiken die bij jou passen.

En als ik zo’n pakket wil?

Dan koop je dat via www.zechsal.eu of bij de betere gezondheidswinkel die worden beleverd door Care2protect, www.care2protect.com.

Je kunt ons ook bellen of mailen.

info@zechsal.eu T 0598-626810 info@care2protect.com T 0546 - 625434

ADVERTORIAL

Kies voor biologisch

Er zijn tegenwoordig vele voedingssupplementen verkrijgbaar. Met al die keuze zijn we ook steeds beter na gaan denken over de inhoud van die supplementen. Want welke ingrediënten zijn er eigenlijk allemaal verwerkt in het product dat je slikt? En zijn die ingrediënten wel de beste keuze?

Dit jaar is Vitals speciaal uitgekomen met een nieuwe lijn biologische voedingssupplementen.

Zo weet je zeker dat je kiest voor supplementen mét ingrediënten van de beste herkomst, en zónder onnodige hulpstoffen. De lijn bestaat uit negen verschillende supplementen.

Vitamine B Complex

De verschillende soorten vitamine B spelen een

belangrijke rol in diverse lichaamsprocessen en goed mentaal functioneren. Zo zijn leer-, beredeneer- en concentratievermogen, én bovendien de energiestofwisseling, mede van vitamine B afhankelijk. De vitaminen B die in dit complex worden gebruikt, komen voort uit gewassen die van nature B-vitaminen bevatten: guave, citroen en heilige basilicum (400 mcg foliumzuur).

Vitamine C

Vitals Vitamine C is het is het hoogst gedoseerde natuurlijke biologische vitamine C-supplement van Nederland. Vitamine C bevordert niet alleen je immuunsysteem, maar ondersteunt bijvoorbeeld ook de energiestofwisseling.

Dit supplement werkt dus mee aan een betere weerstand en gaat vermoeidheid tegen. Vitals Vitamine C gebruikt een speciaal extract uit amla-fruit (Indiase kruisbes). Bovendien bevat dit supplement ook 50 mg bioflavonoïden per capsule. Hiermee kan je lichaam de vitamine C nog eens extra goed opnemen.

Vitamine D

Veel mensen hebben last van een vitamine D-tekort. Dit kun je voorkomen door het slikken van Vitamine D-supplementen. Voldoende vitamine D is belangrijk voor een goede calciumopname, en daarmee een gezonde bot- en gebitsopbouw.

Vitamine D van Vitals is gemaakt van biologisch geteelde champignons. En daarmee is ook dit product geheel plantaardig.

True Superfood

Het True Superfood-supplement bestaat uit zakjes met een mix van vele rauwe, biologische groenten, fruit, paddenstoelen, en kiemen. Denk daarbij aan de best ingrediënten als spirulina, tarwegrassap, chlorella en acerola. Dit product doet zijn naam dus ruim eer aan, zeker ook aangezien er geen extra hulpstoffen of vulmateriaal aan al deze producten toegevoegd worden.

Enkel biologische superfoods!

Groene Thee Extract (met cafeïne)

Groene thee staat al eeuwenlang bekend om een positieve invloed op de gezondheid. Zo kunnen het verlagen van het cholesterolgehalte, gewichtsbeheersing, bevordering van vetafbraak en het beperken van vetopname via de darmen, allemaal in verband worden gebracht met de goede eigenschappen van groene thee.

Rode Gist Rijst

Het Rode Gist Rijst-supplement is gemaakt van een gezond type rijst, welke veel in Azië gegeten wordt. Er vindt namelijk een fermentatieproces plaats, waarbij de speciale stoffen in dit product ontstaan. Een van deze stoffen is monacoline K. Dagelijkse inname van monacoline K draagt bij aan het behouden van een gezond cholesterolgehalte!

het immuunsysteem, en zijn in gelijke mate in dit product verwerkt.

Teunisbloemolie

Teunisbloemolie staat bekend om zijn ondersteunende werking in onder meer een normale en regelmatige vrouwelijke cyclus. Daarnaast helpt deze olie in het gezond houden van de huid. Vitals Teunisbloemolie is afkomstig van biologisch geteelde zaden. Bovendien bevat dit supplement gammalinoleenzuur (GLA). Dit onverzadigde omega 6-vetzuur, kan de gezondheid op vele manieren ondersteunen.

Borageolie

Net als Teunisbloemolie bevat Borageolie (afkomstig van de boragebloem, welke ook wel bekendstaat als komkommerkruid) een hoge mate van gammalinoleenzuur (GLA), en is dus een gezonde toevoeging aan de voeding.

Meer te weten komen over deze biologische voedingssupplementen, of andere producten van Vitals? Je vindt alle informatie op

www.allesvanvitals.nl

MI-7 paddenstoelencomplex

Dit voedingssupplement bestaat uit capsules waarin zeven speciale ingrediënten zijn verwerkt: namelijk de mycelia (schimmeldraden) van de Agaricus, Cordyceps, Maitake, Reishi, Lion’s Mane, Zhu Ling en Turkey Tail. Al deze paddenstoelen helpen

Stop&go van De Halm ADVERTORIAL

Wie kent het niet? ’s Morgens vroeg de deur uit, en weer geen tijd voor een gezond ontbijtje? De Halm introduceert Stop&go: een superhandige beker met twee speciale compartimenten voor jouw favoriete ontbijtgranencombi! Je neemt precies dat mee wat jij lekker vindt - en nodig hebt! De beker ziet er niet alleen leuk uit, maar is natuurlijk ook lekvrij. Of je dus kiest voor melk of yoghurt, muesli of havermout – je neemt alles even gemakkelijk mee!

En waarom alleen in de ochtend genieten van Stop&go? Vanaf nu kun je élk moment van de dag kiezen voor een snel en smakelijk tussendoortje!

Meer weten?

Kijk snel op de Facebook-pagina voor het laatste nieuws.

Je vindt Stop&go in natuurvoedingswinkels, reformwinkels en Ekoplaza’s.

ADVERTORIAL

Naastenliefde door de eeuwen heen in Museum Catharijneconvent

Oranje Fonds hoofdpartner tentoonstelling Ik geef om jou!

Vanaf 13 september is in Museum Catharijneconvent in Utrecht het veelzijdige project Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen gestart. Het project brengt in beeld hoe wij in Nederland zorgen voor elkaar, van de Middeleeuwen tot aan vandaag de dag.

Samen met diverse maatschappelijke partners geeft het museum naastenliefde een gezicht.

Hierbij staat de mens centraal die omkijkt naar zijn naaste en/of geboden hulp ontvangt.

Het Oranje Fonds is hoofdpartner van het project. Naastenliefde in de moderne variant is namelijk waar het bij het Oranje Fonds om gaat. Het fonds steunt jaarlijks zo’n 7.000 sociale initiatieven met geld, kennis en contacten. Het gaat dan om initiatieven waar vrijwilligers zich inzetten voor kwetsbare mensen Afgelopen jaar besteedde het € 28,7 miljoen aan organisaties die een betrokken samenleving bevorderen in het Koninkrijk der Nederlanden. Zo vinden mensen een nieuwe plek in de maatschappij, en ontstaan er waardevolle verbanden.

Het zou fijn zijn iedereen zich thuis voelt in ons land. Dat is helaas nog niet vanzelfsprekend. Mensen kunnen zich eenzaam voelen, bijvoorbeeld omdat ze al wat ouder zijn en niet zo makkelijk meer de deur uit komen. Of omdat ze door een ziekte, handicap of taalachterstand beperkt worden.

Gelukkig zijn er talloze hartverwarmende initiatieven die een hand naar hen uitsteken.

Die ze de moed en de mogelijkheid geven om weer onder de mensen te komen. Vaak met de tomeloze inzet van vrijwilligers die op bezoek gaan bij ouderen, zorgen dat buurthuizen blijven draaien of een maatje zijn voor bijvoorbeeld tieners of mensen met een ziekte of beperking.

Mooie voorbeelden van moderne naastenliefde die ondersteund worden door het Oranje Fonds zijn bijvoorbeeld Best Buddies en Stichting Manteling. Sinds 2005 is Best Buddies actief. Deze stichting realiseert door heel Nederland vriendschappen tussen studentvrijwilligers en jongeren met een licht verstandelijke beperking. Er ontstaat zo ontmoeting, wederzijds begrip én de jongeren met een verstandelijke beperking doen weer mee in de maatschappij. Stichting Manteling biedt hulp aan mensen met een ziekte, handicap of dementie maar ook aan mensen in de laatste fase van hun leven. De 285 vrijwilligers worden ingezet als maatje, werken in

het hospice of de terminale zorg thuis. Ook helpen zij mensen om hun sociale netwerk te vergroten.

Het Oranje Fonds vindt de samenwerking met Museum Catharijneconvent erg bijzonder. Ronald van der Giessen, directeur van het Oranje Fonds, legt uit: “Wij steunen het hele jaar door sociale initiatieven waar mensen zich inzetten voor een ander. Daar komen eigenlijk allerlei moderne vormen van naastenliefde voorbij. We zien vrijwilligers die elke week koken voor alleenstaanden in de wijk en maatjes die ex-gedetineerden weer helpen een plek te vinden in de maatschappij.

De tentoonstelling plaatst het onderwerp nu in een breder kader en biedt een historisch perspectief. Dat is wat ons betreft een prachtige verrijking van een heel actueel thema.”

Naast het Oranje Fonds werkt het museum in het project ook samen met een groot aantal andere landelijke en lokale maatschap-

pelijke organisaties. Alle partijen samen geven vorm aan het project Ik geef om jou!, onder andere met een gezamenlijke campagne en de verhalenwebsite catharijneverhalen.nl. Ook zijn de diverse organisaties aanwezig in het zogenaamde Inspiratiehuisje, waar vraag en aanbod van vrijwilligers bijeengebracht wordt.

De basis voor het project is de tentoonstelling Ik geef om jou! die het museum organiseert.

Een bezoek aan de tentoonstelling is een totaalervaring waarin aandacht voor het ‘hoofd’ – prachtige kunstwerken bewonderen – en het ‘hart’ – persoonlijke verhalen – hand in hand gaan. Om de persoonlijke verhalen nog dichterbij te brengen, kunnen bezoekers in gesprek gaan met ‘levende objecten’. Dit zijn ervaringsdeskundigen met een intrigerend levensverhaal. Herkenning, confrontatie en interactie staan centraal tijdens deze ontmoetingen.

Het zou fijn zijn als iedereen zich thuis voelt in ons land Als verbindend element keert de verbeelding van de (naasten)Liefde als deugd, de Caritas, terug. Dit abstracte begrip wordt sinds de vroege Middeleeuwen weergegeven als een vrouw die kinderen beschermt, helpt, onderwijst of voedt. De tentoonstelling maakt duidelijk hoezeer zorginstellingen hun wortels in het christendom en andere religies hebben. Tijdens het project biedt het museum in samenwerking met de diverse partners een breed scala aan activiteiten aan, zoals lezingen, stadswandelingen, workshops en rondleidingen. Bij de tentoonstelling hoort een publicatie met essays van gerenommeerde auteurs en prachtig beeldmateriaal.

www.oranjefonds.nl www.catharijneconvent.nl

Ruim 50.000 drogisterij- en reformproducten Betalen en afhalen in een winkel bij jou in de buurt Geen extra kosten Bestellen via de website of onze app facebook.com/bewustwinkelen twitter.com/bewustwinkelen

NIEUW!

Kinderen eerlijk en veilig werk dat ze makkelijk kunnen combineren met hun manier van leven. Voor de kinderen van deze vrouwen staat gratis kinderopvang en onderwijs ter beschikking.

Bruine dozen

Zelf ben ik fan van kartonnen speelgoed. Vaak gemaakt van gerecycled karton en, mits weggegooid bij het oud papier, weer te recyclen.

Ideaal dus, ook om overvolle speelgoedkisten te voorkomen. Inmiddels kun je het zo gek niet bedenken of er is wel een alternatief van karton: speelhuizen, stokpaarden, poppenhuizen, parkeergarages, speelgoedkeukens, piratenschepen, meubeltjes, blokken of speeldieren van fabrikanten als Kidsonroof, Calafant, Villa Karton en Flatout Frankie. Mooi aan dit soort speelgoed is dat het ook nog eens uitnodigt om creatief aan de slag te gaan: het vaak witte of bruine karton kan op allerlei verschillende manieren worden gedecoreerd. Bijvoorbeeld met Crayon rocks, kleurkrijtjes gemaakt van sojabonen en gekleurd met natuurlijke pigmenten.

Duurzaam en creatief: kartonnen speelgoed van gerecycled karton (foto Kidsonroof).

vervoer in de zee belanden. Nog een flinke stap verder gaat het Amerikaanse merk Green Toys dat uitsluitend gerecyclede plastic melkflessen en ander milieuvriendelijk materiaal gebruikt bij de productie van duurzaam speelgoed.

Handgemaakt

Ook in de babywereld zijn de ontwikkelingen op het gebied van duurzame productie hard gegaan.

Naast kleding van biologische of organische katoen kwamen enkele jaren geleden knuffels van vergelijkbare materialen op de markt met het inmiddels welbekende Oeko-tex keurmerk. Het Nederlandse merk Keptin-Jr is hierbij een van de koplopers. Alle producten worden onder eigen beheer gemaakt en geproduceerd in een atelier in Litouwen. Niet alleen de stof van de knuffels, maar zelfs de labels en het naaigaren zijn van gecertificeerd katoen. Vandaar dat dit merk zich voor de verkoop uitsluitend richt op ‘groene’ winkels.

Ook rubber (bijt)speelgoed voor de allerkleinsten moet meer dan betrouwbaar zijn. Het bekende girafje Sophie is gemaakt van 100 procent natuurlijk rubber van de Heveaboom en geverfd met eetbare verf uit de voedingsindustrie. Van dezelfde leverancier (de Kleine Giraf) komen ook de gebreide en gehaakte knuffels van Pebble, een merk van non-profit organisatie Hathay Bunano, dat letterlijk ‘handgemaakt’ betekent. De prachtige gebreide en gehaakte rammelaars, knuffels en dekentjes zijn met veel aandacht en zorg gemaakt door vrouwen uit de plattelandsgebieden van Bangladesh. Zij krijgen een fatsoenlijk loon en flexibel,

15

Op internet is veel leuk duurzaam speelgoed te verkrijgen via: www.bambootoys.nl www.greenjump.nl www.ilovespeelgoed.nl www.trendyspeelgoed.nl

Knutseldozen zijn ook altijd leuk om te geven of te krijgen. Bij 4M Green Science en Green Creativity leren kinderen onder meer wat recyclen is en hoe je zelf energie kunt opwekken. Makedo is ‘gereedschap’ waarmee kinderen van afval zelf speelgoed kunnen maken. En de kant- en klare knutseldozen van Seedling bevatten voornamelijk duurzaam materiaal waarvan mooie knutsels kunnen worden gemaakt. Hun belangrijkste ‘keurmerk’: de herkenbare bruine dozen van gerecycled karton. Ook veel ander duurzaam speelgoed is op deze milieuvriendelijke manier verpakt. Ondanks alle keurmerken is dit daarom misschien toch wel het makkelijkste herkenningspunt als u straks in de speelgoedwinkel staat.

Energie-zuinig poppenhuis, bootje van geperst zaagsel en vuilnisauto van gerecyclede melkflessen (foto’s PlanToys, PlanWood en Green Toys).

Ook voor plastic speelgoed is er een milieukeurmerk (foto Dantoy).

16

Kinderen

SPEELGOED SPECIAL

Gadget Top 5

2

Natuurspektakel

Na het succes van film en televisie-serie is het De Nieuwe Wildernis bordspel een logisch en leerzaam vervolg. Grappig: iedereen speelt tegelijkertijd en je hoeft dus niet te wachten tot je aan de beurt bent. Net als de andere gadgets dit keer één van de genomineerden voor de prijs van Speelgoed van het Jaar 2014.

Jammer voor kleuters dat ze niet altijd lekker buiten in de zandbak kunnen spelen. Gelukkig is er nu speciaal zand waarmee ze zelfs binnen zandkastelen kunnen bouwen. Super Sand heeft een speciale structuur waardoor het makkelijk kneedbaar is en niet uitdroogt.

Prijs: € 39,95 via trendyspeelgoed.nl

Waarom op onze nummer 1?

Spelenderwijs wordt de boodschap (opnieuw) doorgegeven dat het natuurgebied Oostvaardersplassen niet alleen uniek is voor Nederland, maar voor heel Europa.

4

Prijs: € 29,99 via ngshop.nl

Wonderzand

Out of Africa Baobab is een spel rondom

de gelijknamige Afrikaanse apenbroodboom. Door zijn vorm lijkt het alsof de boom op zijn kop staat. Volgens een legende van de Bosjesmannen is de Baobab voor straf door de goden uit de hemel gegooid en zo terecht gekomen. Een boeiend thema voor een bijzonder spel!

3

Anti bio-industrie Een behendigheidsspel met biggetjes die heerlijk samen in de modder spelen. Een uitnodiging aan kinderen om ook lekker vies te worden en tegelijkertijd een boodschap tegen de bio-industrie?

Vermakelijk is het in ieder geval!

Prijs: € 29,95 via fonq.nl

Meer weten?

Download de i-nigma QR scanner en scan met je smartphone deze QR-codes!

5

Prijs: € 14,95 via shop.e-nemo.nl

Alle kleuren van de regenboog

Dé rage van zomer 2014! In tegenstelling tot de goedkopere varianten bevatten de originele Rainbow Loom elastiekjes geen weekmakers en andere schadelijke stoffen voor kind en milieu. Een houten knoopbord en een houten naald waren nog beter geweest voor langer speelplezier.

Misschien zelf erbij maken?

Prijs: € 14,95 via rainbowloom.nl

Cultuur

17

Inheemse tradities:

een toonbeeld van natuurbehoud

Tekst: Gilles Havik | Beeld: Bas Verschuuren

Al eeuwen lang beschermen inheemse volkeren hun heilige plaatsen. Op die manier houden ze niet alleen een belangrijke plek voor rituelen in stand maar bevorderen er tevens de biodiversiteit. Globalisering vormt echter een toenemende dreiging voor deze plekken en dwingt mensen de handen ineen te slaan. Hoe doen ze dat? En wat is een heilige natuurlijke plek eigenlijk?

Ben je wel eens ergens in de natuur geweest waar je als vanzelf in een ontspannen staat terecht kwam?

Is er een bos dat jou een bijzonder gevoel geeft? Of werd je op reis wel eens zo maar diep geraakt door een rots of een watervalletje? Voor veel religieuze groepen en inheemse volkeren zijn plaatsen die een mens beroeren heilig. Ze spelen een centrale rol in hun cultuur.

Al generaties lang beschermen bewoners vele plaatsen met hart en ziel. Ze verbieden bijvoorbeeld de kap van bomen, de jacht op dieren in bepaalde zones, of beperken visserij tot bepaalde seizoenen, omdat het dan niet schadelijk is. Ze weten als geen ander hoe ze de natuur in stand kunnen houden en dat is te zien aan de bijzondere planten en dieren er nu leven. Vaak zijn dat er in dergelijke beschermde gebieden veel meer dan in de omgeving.

De laatste decennia zorgt de wildgroei van multinationals voor nieuwe dreigingen van ongekend formaat. Door grootschalige mijnbouw, plantages en verstedelijking komen de heilige plaatsen in het geding. Inheemse volkeren zijn daardoor gedwongen nieuwe manieren te zoeken om hun heilige land te beschermen. Naast ecologische kennis moeten ze nu ook politieke kennis vergaren en hun krachten bundelen om in de internationale politiek hun stem te laten horen. Inmiddels vinden ze gehoor bij grote natuurbeschermingsorganisaties als het WWF, die nu de termen ‘sacred natural sites’ en ‘biocultural values’ hanteert. In november dit jaar zullen vertegenwoordigers van inheemse volkeren van over de hele wereld hun recente ervaringen op het gebied van natuurbescherming met elkaar bespreken op het IUCN World Parks Congress in Sydney. Ze krijgen hiervoor een eigen platform.

Een groot netwerk

Wat een heilige plaats precies is en welke rol deze heeft in de samenleving, verschilt voor elk volk. In veel Afrikaanse tradities mogen alleen ingewijde medicijnmannen een heilig bos betreden om medicijnen te oogsten en rituelen te doen, terwijl de heilige meren in de Himalaya juist een ontmoetingsplek zijn voor pelgrims uit alle lagen van de bevolking. Soms staat er op een heilige plaats een groot klooster, zoals in Montserrat in Spanje, soms alleen een heel oude boom. Veel volkeren geloven dat op hun heilige landen goden wonen, anderen begraven er hun overleden voorouders, en weer anderen nemen er bepaalde soorten aardstraling waar. Op de Uch Enmek berg in de Russische Altai is bijvoorbeeld een heilige plek waar hogere magnetische waarden zouden zijn gemeten dan in de omgeving.

18

Cultuur

Waar de meeste culturen het over eens zijn, is dat heilige plaatsen een kracht uitstralen die zowel voor mensen als voor de natuur van levensbelang is. Het is een plek voor rituelen, belangrijke momenten van bezinning en dankbaarheid. Mensen hebben er een emotionele band mee. Het zich, alleen of samen, bewust worden van de ritmes van de natuur, geeft zicht op de wegen die ze in hun leven in kunnen slaan. Velen geloven bovendien in het bestaan van een groot spiritueel netwerk waar hun eigen heilige plaatsen onderdeel van zijn, een orgaan in een functionerend geheel. Die visie is een extra motivatie voor inheemse volkeren om de handen ineen te slaan. Vaak worden ze daarin ondersteund door universiteiten en non-gouvernementele organisaties.

Beschermen met kalenders

De Guatemalteekse alliantie Oxlajuj Ajpop is een voorbeeld van een groep spiritueel leiders die zich inzet voor de bescherming van de heilige gronden van het Maya volk. Hoewel elke grond volgens hen heilig is, bestaan er iconische plekken met meer kracht. Ze bezoeken deze plekken voor het vergaren van spirituele kennis, voor het genezen van zieken en om in contact te komen met oervoorvaderen.

Oxlajuj Ajpop komt regelmatig op heilige plaatsen bijeen om gezamenlijk rituelen uit te voeren waarin ze hun eerbied tonen aan de natuur en het leven in het algemeen. Vaak gaat dat gepaard met offers van kaarsen, bloemen, maïs, bonen, zaden en ceremoniële alcohol.

Leden van Oxlajuj Ajpop vertegenwoordigen de 24 overgebleven Maya taalgroepen. Ze bepalen hun politieke strategie op basis van de kalenders van hun voorouders, die ze ook inzetten bij talentontwikkeling in hun eigen dorpen. In haar 22-jarige bestaan is deze alliantie uitgegroeid tot een landelijk gevestigde organisatie die de traditionele waarden van de Maya’s uitdraagt en dorpelingen opleidt om de traditionele kennis te gebruiken voor harmonie en duurzaam gebruik van het land. Samen spannen zij

zich in om de Spaanse term voor heilige plaats in de Guatemalteekse wetgeving te laten opnemen.

Hiermee creëeren ze een wetmatig handvat om het land van hun voorvaderen beter te kunnen beschermen.

Een recent conflict gaat over het begrip heilige plaatsen. Het wordt ingezet als politiek instrument om geld te genereren, maar staat ook voor heilige plaatsen met waarde voor de levende Maya’s.

Politieke tegenstanders van Oxlajuj Ajpop vertalen het wetsvoorstel voor inheems beheer van heilige plaatsen als een wet ter bescherming van het cultureel erfgoed van de historische Maya’s, maar niet als een wet ter ondersteuning van een nog levend autonoom volk voor wie ook andere heilige plaatsen van belang zijn. Maar terwijl bijvoorbeeld op 21 december 2012 veel toeristen afkwamen op het spektakel dat in de oude Maya-stad Tikal de komst van een nieuwe tijd moest inluiden, vierden de leden van Oxlajuj Ajpop op meer dan 50 heilige plaatsen een eigen ritueel met dorpelingen. Volgens hun studies had de aanvang van de overgang van de “Maya eeuw” al twee jaar eerder plaatsgevonden.

Een brede beweging

Oxlajuj Ajpop is niet de enige inheemse beweging ontstaan uit bezorgdheid over zijn heilige grond. Idle No More (‘niet langer passief’), ontsproten vanuit

Cultuur

19

De aanwezigheid van mensen in allerlei klederdrachten is op congressen over natuurbescherming niet meer weg te denken. Via workshops, presentaties en dialogen vergaren deze mensen inzicht in elkaars situatie en leren ze hoe anderen met soortgelijke problemen omgaan.

de Occupy-beweging is een ander aansprekend voorbeeld. Deze actiegroep is in gesprek met de Canadese politiek over bescherming van inheems land en water. Ze roepen andere inheemse volkeren wereldwijd op datzelfde te doen. Velen doen dat al.

De aanwezigheid van mensen in allerlei klederdrachten is op congressen over natuurbescherming niet meer weg te denken. Via workshops, presentaties en dialogen vergaren deze mensen inzicht in elkaars situatie en leren ze hoe anderen met soortgelijke problemen om gaan. Samen formuleren ze verklaringen waarin ze de waarde van heilige plaatsen onderschrijven en oproepen tot internationale samenwerking.

De toenemende aandacht voor heilige plaatsen en de rol die ze voor mens en milieu spelen, bieden hoop voor de toekomst. Hernieuwde waardering voor de ecologische kennis en traditionele waarden draagt bij aan een betere bescherming tegen de groeiende problemen. Zonder twijfel kunnen wij in het westen nog veel van deze mensen leren.

Gilles Havik is ecoloog en ziet een potentiĂŤle rol voor inheemse spirituele visies in de toekomst van mondiaal natuurbeheer.

20

Cultuur

Jyoti Verhoeff:

zangeres met hart voor de natuur

Tekst: Angelique van Os

Ze kijkt verwonderd naar de wereld: onbevangen en nieuwsgierig, maar ook kritisch. Singer-songwriter Jyoti Verhoeff stelt op haar debuutalbum Riven tegenstellingen centraal zoals ecologie en economie, natuur en mens, licht en donker, want het een kan niet zonder het ander. Haar filmische muziek en scherpe teksten leidden tot een samenwerking met De Nieuwe Wildernis.

Voor de opnamen van haar clip, Crack Like Lovers, zit een imposante uil op haar arm. Ze kijkt hem recht in de ogen, want dan voelt hij zich niet bedreigd. Dat is een lastige opgave voor Jyoti Verhoeff, want de zangeres annex pianiste heeft nog nooit een uil van dichtbij gezien. Opeens ontspant het enigszins tamme dier zich en kruipt lieflijk tegen haar aan. “Wauw, wat een bijzondere ervaring!” Dieren zijn pure spiegels, er zit veel schoonheid in verborgen, vertelt Verhoeff. “Ze dragen geen maskers. Als je kwetsbaar durft te zijn, dan voel je sneller die verbinding.”

Angsten overwinnen

Kwetsbaar zijn is voor de singer-songwriter zeker niet vanzelfsprekend. Ze heeft een lange weg afgelegd om haar angsten te overwinnen. Door diverse nare jeugdervaringen durfde ze lange tijd haar muziek niet openbaar te maken. Verhoeff heeft een visuele beperking (macula dystrofie) en haar gevoelige oren worden overladen door intense impulsen. Dat vormde ook een kracht. Als kind hoorde ze de meest uiteenlopende melodieën en harmonieën in de wind, duinen en zee, in rit-

selende bladeren en stadsgeluiden. Ze verlangde ernaar om die klanken om te zetten in muziek. Ze leerde zichzelf pianospelen, songs schrijven en ontdekte haar mystieke klassieke stem. Verhoeff overwon haar angsten zo’n drie jaar geleden, toen bij toeval de Russische celliste Maya Fridman op haar pad kwam.

Tegenstellingen die bij elkaar horen Riven is haar debuutalbum, en bestaat uit twee delen: Full en Dark Moon, waarbij de thema’s mens en natuur centraal staan. Riven betekent letterlijk gespletenheid; het verwijst naar tegenstrijdigheden die toch bij elkaar horen, zoals eb en vloed, dag en nacht, maar ook natuur versus industrialisatie. Al schrijvende bemerkte Verhoeff dat de composities elkaar meer moesten aanvullen om van tegenstellingen te kunnen spreken.

Daarom zijn er twee delen: Full Moon bevat 13 ingetogen en mystieke tracks, met piano, zang en cello. Dark Moon heeft een orkestrale opzet, met strijkers, koren en een vleugje elektronica.

Eind juni presenteerde ze haar album in een uitverkocht Paradiso, begeleid door het Symfonie

Orkest Midden Holland en een koor. Het eerste exemplaar overhandigde ze aan haar held André Kuipers. “Ik sta volledig achter André’s boodschap, dat de mens niet losstaat van de Aarde.

Hij heeft de Aarde vanuit een ander perspectief ervaren en realiseert zich daardoor dat er geen vergelijkbare planeet is in het universum. Mensen zijn zich er te weinig van bewust waar en hoe ze leven en dat daarvoor zorg gedragen moet worden.”

De Nieuwe Wildernis

De muziek op Riven roept een beeldende, filmische sfeer op. Niet verwonderlijk dat producent Tom Okkerse de singer-songwriter vroeg om stukken te mogen gebruiken voor een filmpje op de website van de film De Nieuwe Wildernis. Verhoeff: “Het is een ontzettende eer dat ik hiervoor benaderd ben. Deze gepassioneerde film toont hoe mooi Nederland is. Het geduld dat men heeft gehad om al die beelden te kunnen vangen, heeft me diep geraakt.” Een van de gebruikte stukken is Binah, dat verwijst naar de cycli van leven en dood.

Cultuur

21

De boodschap

Verhoeff houdt van de natuur en is in haar teksten kritisch over hoe de mens hiermee omgaat. Bewustwording is volgens haar een belangrijke voorwaarde voor verbetering: “Elk mens wordt geboren met bepaalde kwaliteiten, een gezonde dosis leergierigheid en nieuwsgierigheid. Gedurende de levensloop verandert dit en vergeten mensen waar ze vandaan komen, wie ze zijn, wat ze kunnen en veelal hoe ze met de wereld en elkaar omgaan. We moeten terug naar de kern van ons wezen.”

Jyoti Verhoeff stond in 2013 samen met celliste Maya Fridman in de finales van de Grote Prijs van Nederland en Mooie Noten. In 2012 toerde ze door Duitsland en presenteerde ze de EP Phoenix.

Aansluitend hierop stelt de zangeres in haar teksten vraagtekens bij de westerse manier van denken in kaders en hokjes. Verhoeff probeert zelf nadrukkelijk buiten die kaders te denken. “Ik probeer nieuwe gebieden in mezelf en anderen te leren kennen en mezelf af te vragen: is dit wel echt zo, of handel en denk ik op

Een van de gebruikte stukken voor De Nieuwe Wildernis is Binah, dat verwijst naar de cycli van leven en dood deze manier omdat ik dat gewend ben door mijn westerse opvoeding en omgeving?” Op die manier valt er veel meer te ontdekken, weet ze en ze citeert Einstein: “Logic brings you from a to b, and imagination brings you everywhere.”

Reflecterend op zichzelf verwijst de donkere kant van Verhoeff’s muziek naar haar eigen worstelingen. Ze citeert Plato: “In the darkness you fear, lies the treasure you seek.” Dat is voor mij de verbeelding van het duister. Ik overwin mijn onzekerheden en angsten door juist de confrontatie met mezelf aan te gaan en dat heeft me bevrijd. Elk mens heeft een donkere kant en moet niet bang zijn om die te tonen. Voor mij was dat zichtbaar durven zijn. Dankzij mijn liefde voor muziek en natuur hebben al die moeilijke confrontaties me veel verder gebracht dan ik ooit had durven dromen.”

Grandes Villas de France Exclusieve vakantievilla's in Zuid-Frankrjk

www.GrandesVillasdeFrance.be contact@grandesvillasdefrance.be T. +32 11 96 04 94

Innovatieve vorm van samenleven in solidariteit;

Vereniging De Derde Fase Zutphen met woonwerkgemeenschap in wording voor ouderen vanaf ca. 50 jaar: www.derdefase.nl en gastvrouw@ derdefase.nl Nog woonruimte vrij in (sociale) huur en koop: www.ubuntuplein.nl

www.vlechterij.nl piethein@vlechterij.nl M 0625121728

22

Mode

Consumeren?

Minimaliseren!

Tekst: Marijke Hakkennes

Een kledingkast zo vol dat het een onoverzichtelijke bende is. Iedere dag worden we van alle kanten overgehaald te consumeren. We kopen tot het huis letterlijk te klein is. De hoogste tijd om het eens over een andere boeg te gooien: minimaliseren. Alleen kopen wat je écht nodig hebt.

Voor meer ruimte, rust, tijd, een dikkere portemonnee en een beter milieu.

Waarom minimaliseren?

Minimaliseren geeft vanzelfsprekend ruimte. Alles wat je in huis haalt, heeft een plekje nodig. Misschien heb je wel zoveel items dat al je kasten uitpuilen. Of misschien passen je spullen sowieso niet meer in je kasten en is je huis eigenlijk altijd een beetje rommelig. En zelfs als je alle ruimte van de wereld hebt: geeft een kast waar alleen de items in staan waar je echt om geeft niet veel meer voldoening dan een kast vol items die eigenlijk geen betekenis hebben?

Minimaliseren gaat over dingen wegdoen én over het detecteren en vullen van gaten in bijvoorbeeld je garderobe Minimaliseren geeft ook rust, want ruimte geeft rust. Je huis wordt er een stuk overzichtelijker van. Een te volle kast zorgt er misschien wel voor dat je iedere ochtend zenuwachtig wordt als je uit jouw berg kleding weer een outfit moet vissen.

Bovendien heb je minder waar je over na moet denken als je minder hebt.

Als laatste zorgt minimaliseren ervoor dat je meer tijd hebt. Alles wat je niet hebt, hoef je namelijk ook niet te onderhouden.

Je hoeft het niet schoon te maken, op te bergen, af te stoffen of op te knappen.

Stiekem kost het best veel tijd om voor al je bezittingen te zorgen.

Waar begin je?

Als je hele huis vol spullen staat kan het idee van minimaliseren best overweldigend zijn. Want waar begin je? Een goede tip is om op een voor jou makkelijke plek te starten. Een plek waarvan je weet dat het goed uitgezocht moet worden en waar items zijn die weg kunnen. Denk klein, want je hoeft niet gelijk je hele huis te minimaliseren. Begin gewoon met een kast of misschien wel alleen een lade. Als je eenmaal een beginnetje hebt gemaakt gaat de rest vanzelf.

Zoek de balans

Op het moment dat je alle items die je hebt door je handen laat gaan en kritisch beoordeelt, kan het zijn dat je tot de ontdekking komt dat je spullen niet goed in balans zijn. Neem bijvoorbeeld je kledingkast. Misschien bestaat jouw kledingkast wel voor 80 procent uit vrijetijdskleding omdat dit zo leuk is om te kopen, terwijl je 80 procent van je tijd aan het werk bent. In dit geval is je kledingkast duidelijk uit balans, want: zijn er niet heel wat vrijetijdsitems die je eigenlijk nooit draagt? En heb je wel genoeg kleding om aan te trekken naar je werk? Minimaliseren gaat dus niet alleen over dingen wegdoen, het gaat ook om het detecteren en vullen van gaten in

bijvoorbeeld je garderobe. Neem rustig de tijd om deze gaten op te vullen met nieuwe items.

Minimaliseren is een proces

Kies er zelf voor hoeveel items je wilt houden. Probeer te ontdekken waar jij jezelf prettig bij voelt. Misschien begin je heel fanatiek en doe je heel veel items weg. Dit kan, maar denk er wel goed over na. Je wilt namelijk later niet constateren dat je teveel hebt weggedaan. Probeer dus te ontdekken hoeveel jij nodig hebt en neem de tijd. Je hoeft niet gelijk na één opruimsessie je doel te hebben behaald.

Bovendien is er ook een ‘natuurlijk verloop’ in de items die je hebt. Als iets namelijk versleten is, kan het ook weg.

Gericht shoppen

Spullen wegdoen waar je toch niets meer mee hebt, is misschien nog wel het makkelijkste gedeelte van minimaliseren. Veel lastiger kan het zijn om de verleiding te weerstaan om iets nieuws te kopen. Dat jij bent begonnen met minimaliseren betekent namelijk niet dat de media is gestopt met ons te willen laten kopen. Het goede nieuws is dat, als je hebt geminimaliseerd en precies weet welke items je hebt, je gericht kunt shoppen. Je weet wat je allemaal niet nodig hebt, dus je weet dat je dit allemaal niet hoeft te kopen. Maar je weet ook welke items ontbreken. Ga hier naar op zoek en koop het alleen als je er absoluut helemaal tevreden over bent. Koop het item van goede kwaliteit, zodat je er lang plezier van zult hebben. Zo weet je zeker dat jouw huis zich alleen vult met items die voor jou een toegevoegde waarde hebben.

Mode

Stel jezelf bij alles wat je hebt de volgende vraag: • Heb ik dit item het afgelopen jaar gebruikt?

• Als je meer van deze items hebt: heb ik er echt meer van nodig?

• Heeft het toegevoegde waarde om dit te hebben?

• Heb ik ruimte in huis voor dit item?

Als je één of meer van de bovenstaande vragen met nee hebt beantwoord is het tijd om het item weg te doen.

Let op! Iets ‘weg doen’ is iets anders dan weggooien! Zet voordat je begint een paar bakken of vuilniszakken in je huis en label deze: weggeven, verkopen, kringloop en weggooien.

Weggooien is de allerlaatste optie. In deze bak zouden alleen spullen moeten verdwijnen die echt kapot zijn.

23

24

Mode

De echte prijs van Tekst: Lynsey Dubbeld | Beeld: Schone Kleren Campagne, Y’Abal Handicrafts

Kleding die gemaakt is onder veilige werkomstandigheden. Zonder dat er kinderhandjes aan te pas komen.

Dat is waar fair fashion over gaat. Ook fatsoenlijke lonen voor de makers van onze mode horen daarbij.

Maar wat is een eerlijk loon? En in welke landen verdienen textielarbeiders een behoorlijk inkomen?

De Krant van de Aarde zet het op een rij.

Van 171 modemerken die in Europese winkels te vinden zijn, betaalt er niet ĂŠĂŠn een leefbaar loon aan de mensen die de collecties maken. Dat concludeerde de Schone Kleren Campagne in het voorjaar van 2014 na eigen onderzoek.

Sinds de wereldwijde commotie over de Rana Plaza kledingfabriek in Bangladesh, waar in 2013 meer dan 1100 arbeiders omkwamen, staan de werkomstandigheden in de textielsector in de schijnwerpers.

Marks & Spencer, Zara, Bershka en Pull & Bear behoren volgens de Schone Kleren Campagne tot de kleine groep bedrijven die stappen hebben gezet om hongerlonen

aan te pakken. Van de inspanningen van bijvoorbeeld Adidas, H&M, Puma, Primark en NewLook is de actiegroep daarentegen niet onder de indruk. En merken zoals Asics, Gap, G-Star, New Balance en Nike onderkennen weliswaar het belang van een leefbaar loon, maar zouden er nog nauwelijks iets aan doen.

Volgens berekeningen van experts zouden de minimumlonen in textiel producerende landen zoals Cambodja meer dan verdriedubbeld moeten worden. Want Cambodjaanse kledingarbeiders verdienen nu 60 euro per maand, terwijl ze 285 euro nodig hebben om hun basiskosten te dekken.

Een lichtpuntje: meer dan de helft van de merken die de Schone Kleren Campagne onder de loep nam, heeft het recht op een leefbaar loon opgenomen in een gedragscode.

Made in Europe

Bijna de helft van de kleding die verkocht wordt in de 27 lidstaten van de Europese Unie is in Europa geproduceerd. Maar het label Made in Europe is geen garantie voor eerlijke kleding, constateerde de internationale zusterorganisatie van de Schone Kleren Campagne na onderzoek in Turkije en negen Oost-Europese landen.

Uit interviews met ruim 300 vrouwen die

Mode

25

eerlijke kleding Waar is eerlijke waar te vinden?

Zin in eerlijke kleding? Kies voor merken die zijn aangesloten bij organisaties zoals Fair Wear Foundation of Made-by. Of check via rankabrand. nl of goedewaar.nl hoe verantwoord populaire modemerken bezig zijn.

Teleurgesteld in de duurzame prestaties van je favoriete merk of winkel?

Geef ze dan een duwtje in de goede richting. Bijvoorbeeld met de petitie van de Schone Kleren Campagne, of via het initiatief kiesduurzamemode. nu.

Op de website van de Schone Kleren Campagne, www.schonekleren.nl/ doe-mee, zijn nog meer tips te vinden om een steentje bij te dragen aan een eerlijke kledingindustrie.

daar onze kleding naaien, blijkt dat hun salaris een fractie bedraagt – tussen de 14 en 36 procent – van een leefbaar loon. Ter vergelijking: in Sri Lanka is het gemiddelde minimumloon 19 procent van het leefbare loon en in Bangladesh 21 procent.

Volgens de Schone Kleren Campagne zouden merken zoals Hugo Boss, Adidas, Zara, H&M en Benetton, die veel produceren in landen zoals Roemenië, Oekraïne en Turkije, de kledingfabrieken minstens 60 procent meer moeten betalen.

Nu leven vrijwel alle geïnterviewde textielarbeiders onder de armoedegrens, en hebben ze vaak een tweede baan nodig om te kunnen overleven.

Uitgebreid pakket

De resultaten van het onderzoek van de Schone Kleren Campagne laten zien dat de race to the bottom nog niet ten einde is. Eerder dit jaar maakte het Amerikaanse modelabel Gap bekend te gaan produceren in Birma. In verband met de ruime beschikbaarheid van goedkope arbeidskrachten is het land steeds meer in trek bij fast fashion giganten.

Na de vele mediaberichten over misstanden in de Bengaalse kledingindustrie

verplaatste onder meer H&M de productie al naar Kenia en Ethiopië. Niet alleen de angst voor reputatieschade, maar ook prijsoverwegingen spelen daarbij een rol. In 2013 werd het minimumloon voor werknemers van kledingfabrieken in Bangladesh met 77 procent verhoogd. Met de 50 euro die nu de standaard is, verdienen de arbeiders nog altijd niet genoeg om in hun levensonderhoud te voorzien. Toch zijn de loonsverhogingen reden voor ketens om naar goedkopere productielanden uit te wijken.

Duurzame impuls

Ondertussen lijkt het erop dat de gemiddelde Nederlandse consument nog steeds een voorkeur heeft voor goedkope kleding. De economische malaise maakt ons prijsbewuster dan ooit, zeggen analisten. Daar komt bij: de keuze voor eerlijk gemaakte must-haves is niet altijd eenvoudig. Eenduidige keurmerken ontbreken, en fair fashion ligt in de gemiddelde winkelstraat niet voor het oprapen.

Toch kunnen we als consumenten wel invloed uitoefenen op het eerlijke gehalte van de modewereld. In een studie van de Massachusetts Institute of Technology

Feiten en cijfers

Is 50 euro per maand een hongerloon? Voor dat bedrag maakt een kledingarbeider in een textielfabriek in Bangladesh ook nog eens 120 jeans per uur. Gedurende tien uur per dag, zes dagen per week, 300 dagen per jaar.

Bangladesh behoort tot de favoriete productielanden van de fast fashion industrie. De populariteit van deze goedkope, trendgevoelige kleding is onmiskenbaar: we kopen steeds meer kleding tegen lagere kosten. In 1997 kocht een gemiddelde Britse vrouw 19 kledingitems per jaar. In 2007 waren dit er 34. En in 1950 spendeerde een gemiddeld Amerikaans gezin 12 procent van het huishoudinkomen aan kleding. In 2010 was dit 2,8 procent.

uit 2013 kwam al naar voren dat de verwachtingen van consumenten aan de basis liggen van verduurzaming in het bedrijfsleven. Onze vraag naar kleding die onder maatschappelijk verantwoorde omstandigheden is gemaakt, kan merken en winkels dan ook een duurzame impuls geven.

26

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD LANDSCHAPSBEHEER

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur?

Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending, plus enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl en vergeet niet je naam en adres in de mail te vermelden. De winnaar wordt ook beloond door onze partner Landschapsbeheer met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Samen voor ons Landschap Landschapsbeheer Nederland is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. Landschapsbeheer Nederland werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Winnaar

Marion van Wingerden - Poeldijk

Na de film ‘De Nieuwe Wildernis’ zijn de Oostvaarderplassen in Flevoland sterk in populariteit gestegen. Naast het ongerepte natuurgebied is op de plek waar deze foto is genomen een eco-park in aanbouw. Het is een laaggelegen gebied in het landschap omringd door dijken. Naast brede sloten en grasvelden is er hier en daar ook bosachtig gebied. De grasvelden zien er ongewoon uit door de vele wilde planten en geven je een gevoel echt in een wildernis te zijn. Op sommige plekken zie je in de verte zeilboten varen. Met mijn man heb ik op de fundering van de wegen die hier worden gemaakt gelopen. Ik stelde me voor dat we in de toekomst een ware wildsafari in eigen land zouden kunnen maken. De paarden graasden ongestoord verder. Ik voelde dat ze mijn aandacht eigenlijk wel leuk vonden. Een stoer paard kwam zowaar naar mij toe. Ik denk dat we in de toekomst in dit park niet meer zo dicht bij de wilde paarden zullen kunnen lopen als hier het ecotoerisme massaal gaat genieten van deze trouwe viervoeters en de weidse uitzichten en er misschien een wandelverbod komt. In ieder geval vond ik het fijn fijn hier te zijn en te dromen over hoe het park, in de toekomst vorm zal krijgen.

Marion van Wingerden

Eervolle vermeldingen

René Kennis - Cranendonck

Nico Hermsen – De Stobbenplas, Aalden

Op de agenda

IN DE VOLGENDE

OP DE AGENDA

• Interview met de schrijfster van ‘Yoga geeft ruimte’ • Reportage ecodorpen in Nederland

23 Fairtrade Week, www.maxhavelaar.nl 26 Fair Fashion Festival, Winkel van Sinkel Utrecht

COLOFON

November

De Krant van de Aarde is een kritisch en redactioneel onafhankelijk medium.

Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat.

De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. Daarnaast is de Krant van de Aarde spraakmakend op het gebied van duurzaamheidskwesties. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2013 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@dagvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris Hoofdredactie: Moniek Verstegen

27

Oktober

Workshops, lezingen en meer: www.fairfashionfestival.nl 26 T weede Yoga Magazine Festival, in Amsterdam!

Een heerlijke dag vol yogalessen. www.yogaonline.nl

1N ationale Natuurwerkdag, Nationale Natuurwerkdag, de grootste groene vrijwilligersactie in Nederland.

4N ationaal Sustainability Congress, Den Bosch www.sustainability-congress.nl

15 tot 16 De gezondheid van morgen, Den Haag & Amsterdam ezingen door artsen over genezen via de geestelijke weg.

L Meer info: www.bruno-groening.org of 0475-326068

27 Finale Sustainability Challenge, Utrecht 30 Wintermarkt Gaaf Groen, Egmond aan Zee

December

9 F estival of Cools, Amsterdam. Ondernemers laten duurzame, innovatieve producten zien.

10 Terra Madre Day, de verjaardag van Slow Food | www.slowfood.com

Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl) Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Angelique van Os, Renske de Zwart, Jolien Scholte, Yvonne Koop, Ivonne de Thouars Fotoredactie: Henk Bothof, Ben Deiman Coverfoto bijlage Gezond: Tarwegraskoning Eindredactie: Petra van der Veer Social media: Yvonne Koop Advertentieverkoop: info@dagvandeaarde.nl Vormgeving & Opmaak : Celina Koekenbier | Insight design Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV. Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels Aan dit nummer werkten mee: Marijke Hakkennes, Lisette Kreischer, Gilles Havik.

Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden.

Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.

Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op rekening nummer 61 77 36 146 per los nummer uit de winkel. Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels. Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

Je uitleven in het Nederlandse landschap? Meld jezelf, vrienden en familie aan voor een actief dagje op de mooiste buitenlocaties van Nederland.

Kijk op www.natuurwerkdag.nl of volg Landschapsbeheer Nederland op Facebook en Twitter.

een initiatief van Landschapsbeheer Nederland

Uw Superfood en voedingssupplementen specialist!

Moringa CRANBERRIES

Maca

Spirulina

Chlorella

GOJI Hennep

Schisandra

Mangosteen

ALOE VERA

ACAI

Cacao Jaggery

AFA Klamath Noni PADDENSTOELEN EXTRACT

Moerbei Bessen Maqui

Tarwegras Kristal zout BAOBAB KOKOS CAMU CAMU

Ginseng

CHIA

GROENE KOFFIEBONEN

Quinoa

Interesse als wederverkoper? Bel of schrijf ons!

0543 760 026 - info@hanoju.nl HANOJU B.V. - Roelvinkstraat 1 - 7101 GN Winterswijk