Krant van de Aarde 4-2021 + LEEF! Bijlage

Natuur / Cultuur / Voeding / Gezondheid / Transitie / Mode / Vrije tijd

GEZOND

7

BIJLAGE

Ha, otter!

Ben je daar weer?

INSPIRATIE

Onderschat nooit wat je 11 niet kunt zien NIEUWS

Wondermiddel

4 havermout WEER

Blijf gezond en zorg voor elkaar!

Achter de wolken schijnt de zon.

CULTUUR

Maestro Jules onthult L6 Onbevangen luisteren CULTUUR

TRANSITIE

Basisinkomen

8 voor de Aarde

L4

Het mooiste van Japan

INHOUD

Nieuws 4-5 | Natuur 7 | Transitie 8-9 Inspiratie 10-13 | Fotowedstrijd 14-15 | Natuur 16 | Millennials 17 | Inspiratie 18-19 | Mode 20-21 Boeken 22-23 | Agenda 24-27 | Colofon 27

22 BOEKEN CULTUUR

Koninklijke L24 tuinen

JAARGANG 16, 2021-4, NAZOMER

Abonneeservice: info@fbw-abonneeservice.nl Uitgave van de stichting Dag van de Aarde Losse nrs € 3,95 | Volg ons: @KrantvandeAarde www.krantvandeaarde.nl

Voor de natuurlijke verzorging van uw kwetsbare huid

Dermagiq Skin, Hand en Body Wash Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing. Ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen en onderzocht in verschillende dermatologie centra die gespecialiseerd zijn in behandeling van huidaandoeningen.

Dermagiq Skin is speciaal geschikt voor volwassenen en kinderen, vanaf babyleeft ijd, met eczeem en wondjes o.a. door krabben bij eczeem.

Samen met Dermagiq Hand en Dermagiq Body Wash, ook op basis van honing, heeft u een complete en natuurlijke verzorging voor uw gevoelige huid.

Onze Dermagiq producten zijn nu ook verkrijgbaar bij Etos.

Voor informatie, ook over andere producten in de Dermagiq lijn, kijk op:

www.dermagiq.nl - www.emonta.nl/dermagiq

www.dermagiq.nl

Verzorging met de kracht van de natuur.

Aangenamere temperatuur thuis Ben je op zoek naar een uiterst effectieve manier van energie besparen en heb je wooncomfort hoog op je wensenlijst staan? Kies dan voor comfortverbetering en een aangenamere temperatuur thuis met TONZON Vloerisolatie.

Veel begane grondvloeren in Nederland zijn niet of slecht geïsoleerd. De warmte die de vloer aan de onderkant uitstraalt, zorgt voor een koude zone onderin de woning. De koude vloer genereert in de winter een gevoel van optrekkende kou waardoor mensen ongemerkt de thermostaat hoger zetten.

TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens is gebaseerd op andere natuurkundige principes en isoleert daardoor effectiever dan andere vloerisolaties. De vloer wordt met Thermoskussens zelfs warmer dan de luchtlaag vlak boven de vloer. Het beter isolerend effect levert een veel hogere energiebesparing en bij vloeren met vloerverwarming kan nog meer worden bespaard.

Meneer Veerkamp uit Geeste merkte al gauw verschil na het aanbrengen van TONZON. Niet alleen hij, maar ook zijn zachte huisgenoot geniet van het verbeterde wooncomfort in huis. De vloerisolatie bevalt zelfs zo goed dat de kat des huizes zijn favoriete plek heeft verruild voor de comfortabele warmte van de geïsoleerde vloer.

Vraag nu een vrijblijvende offerte aan

Inhoud

3

Jaargang 16 | nr. 4 | augustus 2021

IN DEZE KRANT 4 Nieuws op z’n Frans Natuur 7 Ha, otter! Ben je daar weer?

Transitie 8 Basisinkomen voor de Aarde Inspiratie 11 Onderschat nooit wat je niet kunt zien Natuur 14 Fotowedstrijd 16 Landbouw zonder land en zonder boeren is een liefdeloze illusie Ondernemen 17 Nederlandse ondernemer haalt inspiratie uit Nepal Inspiratie 18 De intelligentie van het hart 19 Gesprek met mijn moeder over de toekomst van Moedertje Aarde...

Mode 20 Van een groene garderobe naar een duurzame lifestyle 22 Boeken 24 Agenda 27 Colofon

L1-L28 Bijlage

7

11

18

22

4

Nieuws op z´n Frans

Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen.

Suggesties zijn welkom op fhjvanderbeek@gmail.com.

FOODVALLEY INNOVEERT

Foodvalley in Wageningen is uitgebouwd tot voedselinnovatiecentrum van Europa. Daarmee kan Nederland een grote rol spelen in het ontwikkelen van het voedselsysteem van de toekomst. Want wat eten we in 2050 en hoe maken we dat duurzaam, betaalbaar, gezond en ook nog lekker? De vernieuwde Foodvalley, gebouwd uit enkel duurzame materialen, opende afgelopen november haar deuren op de campus van de Wageningen Universiteit & Research.

“We merken nu al dat het veel bekijks trekt”, zegt Marjolein Brasz, directeur van Foodvalley.

“De bedoeling is dat mensen gemakkelijk binnenlopen. Overal wordt de duurzame boodschap in verwerkt, zoals Foodvalley dat zelf ook wil uitdragen. We zien ons bedrijf als onderdeel van een zwerm vliegende spreeuwen.

Onderling hebben vogels afspraken hoe ze samenwerken en om de beurt de leidende rol pakken. Zo werken wij binnen ons Foodvalleyecosysteem ook: samen met mensen, organisaties en andere partijen. Dan leidt de een, dan de ander.

We hebben elkaar nodig.”

WONDERMIDDEL HAVERMOUT

Havermout blijkt een populair gerecht aan de ontbijttafel. Havermout is rijk aan magnesium, ijzer, zink en antioxidanten. Bovendien zit het vol vezels die ervoor zorgen dat je langer verzadigd bent. Dat kan helpen als je van die overtollige coronakilo’s af wil. Daarnaast heeft het een positief effect op de bloedsuikerspiegel en helpt het om het LDL-cholesterolgehalte te verlagen, waardoor het risico op hart- en vaatziekten afneemt. Kortom, dit graan -wat al duizenden jaren gegeten wordt- is een

klein wondermiddel en er kan veel meer met havermout dan het alleen nuttigen. Kijk maar eens naar deze zeven verrassende mogelijkheden.

1. Verkoelend havermoutbad als aftersun 2. Natuurlijk middel tegen acne 3. Kalmerend gezichtsmasker 4. Ideaal als droogshampoo 5. Anti-roos haarmasker 6. Zachte havermoutscrub 7. Ontspannend voetenbad met havermout Voor meer informatie: www.hetkanwel.nl.

ROEPENDE IN DE WOESTIJN?

Jan Terlouw blijft op zijn 89ste inspireren.

Bijvoorbeeld met de suggestie om woestijnen te benutten voor zonne-energie. Hij meldt: “We moeten duurzame energie maken. Dat kan in de Afrikaanse woestijnen, er is daar zonneenergie in overvloed! Je hebt het zogeheten Concentrated Solar Power, CSP. Je kunt de woestijn daar vol zetten met draaiende spiegels waardoor thermische krachtcentrales ontstaan.

Het is net als de werking van een vergrootglas, want je kunt zo vloeistoffen als olie verhitten tot boven de 400 graden. Die warmte werkt als een stoomturbine. Bovendien doe je dan ook wat aan het vluchtelingenprobleem. Je investeert in de landen, koopt de energie van ze en creëert daar mogelijkheden en banen. Dat is toch de toekomst voor visionaire ondernemers? Het is misschien wel de grootste taak om te zorgen dat mensen weten wat er aan de hand is. Ik vind dat alle instanties de boodschap moeten vertellen: religies, de kunsten, het onderwijs, de politiek. Zorg ervoor dat mensen weten wat ze

aanrichten.”

DUURZAMER VAREN

Na bijna vijf jaar onderzoek is een consortium van elf bedrijven erin geslaagd om methanol te produceren uit restgassen van het staalproductieproces. Deze emissiearme methanolbrandstof draagt bij aan een duurzamere toekomst. Het einde van het project werd gevierd met een demonstratie van een Stena Germanica veerboot, varend op koolstofarme methanolbrandstof. Het vijf jaar durende project ‘From Residual Steel Gases to Methanol’ (FReSMe) is succesvol afgerond. Het project is door bedrijven, waaronder de Nederlandse bedrijven TNO, Kisuma, Array en Tata Steel, uitgevoerd. Door de integratie van verschillende technologieën, zoals CO2-opvang, elektrolyse voor waterstofproductie en geavanceerde methanolreactoren werd het mogelijk om hoogovengassen te hergebruiken. Dat werd hoog tijd want de scheepvaart is met het gebruik van sterk vervuilende stookolie een van de smerigste transporteurs. Hopelijk duurt het niet te lang voordat methanol die functie overneemt.

SPELEN MET POEP

Kwartetten lijkt een vergeten kaartspel voor het hele gezin, maar niets is minder waar.

Volgende maand verschijnt een leerzame en grappige nieuwe variant: Dierenpoep Weetjes Kwartet. Veel kinderen gaan besmuikt lachen als het over poep gaat. Voor die lachebekjes is dit Weetjes Kwartet heel geschikt. Kinderen leren hiermee de leukste weetjes over de ontlasting van de meest uiteenlopende beesten.

Van koalakeutels tot kangoeroekak en van ijsbeerstront tot pandapoep, alles passeert de revue! Welke vorm hebben de keutels van een wombat? Hoeveel keer poept een panda gemiddeld per dag?! Dit is het enige spel waarbij je met poep mag spelen. Er zijn in totaal zeventien Weetjes Kwartetten over de meest uiteenlopende onderwerpen die kinderen aanspreken.

Leeftijd: Geschikt voor kinderen vanaf zes jaar, Junior variant vanaf vier jaar Spelers: 2 - 4 spelers. Speelduur: 20 minuten.

Verkoopadviesprijs: € 7,99 per stuk. Leuk om mee op vakantie te nemen en daar bijvoorbeeld een keutelspeurtocht aan te koppelen.

Nieuws op z´n Frans

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

5

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

LIEVER KERNENERGIE?

De burger heeft een veel te alarmerend beeld van klimaatverandering (50% denkt dat de aarde al 3 of 6 graden is opgewarmd). Dat blijkt uit een representatieve peiling uitgevoerd door Peil.nl in opdracht van Stichting CLINTEL. Windturbines en ondergrondse CO2-opslag zijn niet gewild; bijna niemand wil biomassa. De meerderheid wenst niet meer dan 25 euro per maand uit te geven aan klimaatbeleid. Het huidige Nederlandse klimaatbeleid strookt totaal niet met de wensen van de Nederlandse burgers. Terwijl het klimaatbeleid zich richt op een grote toename van windturbines en zonneparken, geven de ondervraagden aan voorkeur te hebben voor kernenergie. Bij een 1 op 1 vergelijking tussen kernenergie en wind/zon kiest zelfs bijna 60% van de ondervraagden voor kernenergie tegen bijna 30% voor zon of wind.

Biomassa en ondergrondse CO2-opslag wordt door vrijwel niemand geprefereerd, terwijl er miljarden subsidie naar deze ‘oplossingen’ gaan. We hebben nog een lange weg te gaan…

TANK NIET BIJ CHEVRON!

Olieconcern Chevron negeert aandeelhouders en weigert olie- en gasproductie te verminderen. Het bedrijf zal zijn olie- en gasproductie niet verminderen ten gunste van hernieuwbare bronnen. Dat zei de CFO van het bedrijf, Pierre Breber. Daarmee negeert het bedrijf de wens van een meerderheid van zijn aandeelhouders om te verduurzamen.

De CFO deed de uitspraak tijdens een wereldwijd energietransitie-congres. Pierre had ook beter nieuws. Hij kondigde aan dat Chevron tot 2028 drie miljard dollar zal investeren om de CO2-uitstoot te verminderen. Het gros daarvan (2 miljard) zal besteed worden aan emissiereductie van de eigen operatie. Daarnaast zal Chevron 750 miljoen investeren in duurzame vormen van gas. De

verklaring komt op het moment dat oliebedrijven onder grote druk staan om hun emissies en die van hun klanten versneld te verminderen. In mei stemde maar liefst zestig procent van de aandeelhouders van Chevron voor een klimaatresolutie van Follow This, dat sinds 2015 strijd voert om oliebedrijven van binnenuit te veranderen.

LET OP DE ENERGIENOTA

Prijsstijgingen van wel 25 procent: vanaf 1 juli gaan miljoenen Nederlandse huishoudens met een variabel energiecontract fiks meer betalen voor hun stroom en gas. De oorzaak wordt vooral gezocht aan de aanbodzijde, waar grondstoffen - met name gas almaar duurder worden. De oplossing zou weleens van de vraagkant kunnen komen, suggereert Glenn van der Linde, energiespecialist bij Zonneplan. “We moeten niet per se minder energie gaan verbruiken om onze energierekening op peil te houden. Ons verbruik naar de goedkope momenten verplaatsen is minstens zo belangrijk én toekomstbestendiger.”

Energieleveranciers mogen de prijzen van variabele contracten - officieel: modelcontracten - eens per halfjaar wijzigen. Standaard gebeurt dat op 1 januari en 1 juli. Voor het komende halfjaar is een fikse prijsverhoging voorzien. Niet zo vreemd, want de inkoopprijzen voor stroom en gas stegen de voorbije maanden aanzienlijk. Vooral consumenten wiens vaste energiecontract afloopt gaan flink meer betalen, doordat hun contract automatisch wordt omgezet in een variabele overeenkomst. “Prijzen zouden daarom dynamisch moeten zijn, niet variabel”, zegt Van der Linde.

EERLIJKE TICKETPRIJZEN

Met een pop-upstore in het centrum van Utrecht vroeg Natuur & Milieu aandacht voor de veel te lage prijs van vliegtickets en de klimaatschade die dit oplevert. In de reiswinkel ‘SheepTickets’ konden

klanten een bestemming kiezen en kregen dan te horen wat hun ticket eigenlijk zou moeten kosten.

Sheeptickets berekende de eerlijke prijs: inclusief btw, accijns op kerosine en de externe kosten zoals milieuschade. Uit onderzoek bleek al dat de prijs van een vliegticket 63% hoger uitvalt als alle effecten worden meegerekend. Consumenten betalen wel een vliegtaks van € 7,45 per ticket. Dit is veel te weinig, in veel Europese landen ligt de taks veel hoger. Natuur & Milieu peilde de opinie onder het publiek. Maar liefst 89% gaf aan meer te willen betalen, daarvan is 55% bereid een kleine prijsstijging te betalen (niet meer dan een paar tientjes) en 34 % vindt dat in de prijs van een vliegticket ook de kosten van alle milieu- en gezondheidsschade moeten worden meegerekend. Slechts 11 procent vond goedkoop vliegen prima. Opvallend was ook dat mensen de milieuschade van vliegen onderschatten. Slechts een derde van de geënquêteerden had hier een juist beeld van. De naam SheepTickets van de tijdelijke reiswinkel is een knipoog naar CheapTickets, de grootste online-aanbieder van goedkope vliegreizen.

ECOCIDE EINDELIJK STRAFBAAR?

Een team van juridische experts presenteerde een opmerkelijk wetsontwerp om misdrijven tegen het milieu strafbaar te maken. Het wetsvoorstel legt de definitie van ‘ecocide’ vast, zodat klimaatmisdrijven bestraft kunnen worden. Het idee is dat de wet in de nabije toekomst wordt aangenomen door het Internationaal Strafhof. ‘Onrechtmatige of moedwillige handelingen gepleegd in de wetenschap dat er een aanmerkelijke kans is dat ernstige, wijdverbreide of langdurige schade aan het milieu wordt veroorzaakt door die handelingen’, oftewel: ecocide. Als het Internationaal Strafhof besluit de wet aan te nemen, wordt het pas het vijfde misdrijf waarop het Hof kan vervolgen. De eerste vier misdrijven zijn: oorlogsmisdrijven, misdrijven tegen de mensheid, genocide en misdrijf tegen de vrede.

Het wetsvoorstel werd gemaakt door de Stop Ecocide Stichting die bestaat uit twaalf rechtsgeleerden uit onder andere Engeland, Senegal, Samoa en de Verenigde Staten. “De vier al bestaande misdrijven zijn allemaal uitsluitend gericht op het welzijn van de mens”, verklaarde hoogleraar Philippe Sands.

“Deze nieuwe wet doet dat ook, maar hanteert een benadering waar niet de mens, maar het milieu centraal staat.” Juridisch is deze focus cruciaal omdat zo schade tegen het milieu moet worden bewezen, in plaats van tegen mensen. Het werd tijd…

30%

KORTING

Hoogwaardige en gecertificeerd biologische topcosmetica!

Hecht je waarde aan natuurlijkheid, verdraagzaamheid en de kwaliteit van gebruikte biologische ingrediënten in lichaamsverzorging? Gebruik dan de natuurlijke cosmetica van alviana.

Alle producten van het merk alviana worden geproduceerd volgens een erkende standaard voor natuurlijke en biologische cosmetica en zijn gecertificeerd volgens de NATRUE richtlijnen voor gecertificeerde natuurlijke cosmetica. De natuurlijke cosmetica van alviana wordt gemaakt van plantaardige grondstoffen en voor zover mogelijk, afkomstig van gecontroleerde biologische teelt. Alle producten met het Vegan-keurmerk zijn vrij van dierlijke stoffen.

vrij van synthetische geur- en kleurstoffen vrij van ingrediënten op basis van minerale olie vrij van siliconen

VOOR DE DROGE HUID

VOOR DE VOCHTARME HUID GEZICHTSVERZORGING BIO ALOE VERA

Het is belangrijk om de vochtarme huid goed te verzorgen. alviana heeft hiervoor speciaal de All Day Aloe Crèmefluid ontwikkeld met 50% bio aloë verasap dat de huid direct hydrateert voor lange tijd. De ideale hydratatieboost voor dag en nacht! Waardevolle, bio amandelolie en abrikozenpitolie voeden de huid, ondersteunen haar natuurlijke regeneratie en verminderen het gespannen gevoel. De Reinigingsdoekjes met Bio aloë vera gedrenkt in een milde, ph-neutrale en alcoholvrije reinigingslotion zijn daarnaast heerlijk, mild en reinigt, kalmeert en verstevigt de gezichtshuid.

Bijv: Crèmefluid 50 ml 8.95

GEZICHTSVERZORGING WILDE ROOS

De waardevolle olie verkregen uit de rozenbottel van de wilde roos is de basis voor de Wilde Roos gezichtsverzorgingslijn en biedt optimale verzorging van de normale, droge en beschadigde huid. De 2-fase intensieve ampulkuur met hyaluronzuur is een goed intrekkende en rijke intensieve verzorging voor de veeleisende en droge huid. Verbetert de hydratatie en voedt en ondersteunt de regeneratie van de huid.

De Happy Rose 24h crème met hyaluronzuur maakt de huid weer glad en zacht.

Bijv: 2-fase Ampulkuur 7 ml 12.95

6.26

9.07

VOOR DE GEVOELIGE HUID

VOOR DE RIJPERE HUID GEZICHTSVERZORGING Anti-Aging Q10

De ouder wordende huid vanaf 30 jaar vraagt een intensieve verzorging. alviana Anti Aging Q10 cosmetica op basis van natuurlijke oliën en actieve ingrediënten op plantaardige basis voorziet de huid langdurig van vocht, draagt bij aan het herstellend vermogen en helpt rimpelvorming te vertragen. De Q10 gezichtsverzorgingslijn bestaat uit een dagcrème, nachtcrème en oogcrème.

GEZICHTSVERZORGING SIMPLY SENSITIV

De alviana Simply Sensitiv lijn is speciaal ontwikkeld voor de intensieve verzorging van de droge en gevoelige huid. Het beschermt de huid tegen uitdroging! De biologische amandelolie regenereert de beschermende laag van de huid en de plantaardige bisabolol helpt bij irritaties en roodheid. Voor een zachte stralende huid gebruik je eerst het gezichtsserum en daarna de gezichtscrème.

Bijv: Serum 50 ml 9.95

Bijv: Dagcrème 50 ml 14.95

6.96

10.46

Kom naar de

GezondheidsWinkel

bij jou in de buurt of bestel op: gezondheidswinkel.nl krant van de aarde_1/1 adv_alviana.indd 1

08-07-2021 08:42

Natuur

7

Vergis je niet, het blijven roofdieren waarbij voornamelijk vis op het menu staat. Daarom was het leuke beestje bepaald geen vriend van de vissers die een belangrijk aandeel leverden in de uitroeiing van de zeldzame soort. De otter verdronk vaak in de fuiken van de vissers en die vonden dat helemaal niet erg.

“Na het uitsterven van de otter in 1988 in Nederland is de otter vanaf 2002 uitgezet” Leefomgeving

Ha, otter! Ben je daar weer?

Blije gezichten bij de fans van de otter. Het charmante roofdiertje is met een opmars bezig en dat doet menigeen deugd. Temeer daar dit jaar is uitgeroepen tot ‘het jaar van de otter’ door CaLutra, de Otter- en Beverwerkgroep van de Zoogdiervereniging. Het dier is aangetroffen in Groningen en Zwolle en onlangs zijn ook sporen gevonden bij het Amsterdamse IJburg. Hoera!

Tekst: Frans van der Beek

Dat is goed nieuws, want het dier verdween uit ons land wegens aanrijdingen, jacht, vies water en verlies van habitat. Na het uitsterven van de otter in 1988 in Nederland is de otter vanaf 2002 uitgezet in o.a. Nationaal Park de WeerribbenWieden (Overijssel). Sindsdien doet de werkgroep er alles aan om de otter zich hier weer thuis te laten voelen, met succes! Inmiddels verspreiden de otters zich verder over Nederland en zijn er ongeveer 450 otters in het wild.

Soorten

De Europese otter (Lutra lutra) behoort tot de familie van marterachtigen. Net zoals wezels, steenmarters en dassen. De otter komt oorspronkelijk voor in bijna heel Europa, het grootste gedeelte van Azië en in NoordwestAfrika. Otters kunnen grote afstanden afleggen, het kan dus zo maar zijn dat je ergens anders in Nederland een otter spot. In 1988 was er geen enkel exemplaar meer te vinden in Nederland.

In het wild kom je hem niet gauw tegen. De otter is namelijk erg schuw en voornamelijk ’s nachts actief. De bekendste otter is de Europese otter, oftewel de visotter. Deze soort komt ook in Nederland voor. In totaal zijn er wereldwijd 13 soorten otters. Andere soorten zijn bijvoorbeeld

de zeeotter, reuze-otter en de kleinste ottersoort die er bestaat: de Aziatische kleinklauwotter (wordt soms ook wel dwergotter genoemd).

Speels

Het eerste wat opvalt als je met een beetje geluk een otter ziet, is zijn mooie gladde slanke lijf.

Daarmee kan bij supersnel zwemmen. Tussen zijn vijf tenen heeft de otter zwemvliezen. De lange stijve haren van zijn vacht zijn vettig, zodat het water van zijn lijf afglijdt. Ook zitten er luchtbelletjes tussen de haren, daardoor wordt zijn huid nooit nat. Een otter kan wel 400 meter onder water zwemmen zonder naar adem te happen en zwemmend een snelheid van 11-14 km per uur bereiken. De oren en ogen blijven tijdens het zwemmen dicht. Meestal blijft de otter minder dan een minuut onder water, maar kan het wel vier minuten volhouden.

Otters zijn speelse dieren. Ze glijden graag van modderoevers af, springen over elkaar heen en rennen of zwemmen achter elkaar aan. Tijdens het spelen schreeuwen en krijsen ze tegen elkaar en maken een scherp fluitend geluid. Bij een serieuze vechtpartij hoor je vaak een hees, katachtig geblaas.

De Europese otter leeft alleen en niet in een groep. Zijn leefomgeving bakent hij af door sporen achter te laten. Dit doet hij bijvoorbeeld met geursporen uit zijn geurklieren, maar ook door uitwerpselen achter te laten. Het territorium moet altijd een oever hebben met genoeg schuilplaatsen om de dag door te brengen en een plek om veilig jongen te krijgen. Een otter krijgt gemiddeld twee tot drie jongen per keer. De moeder kan het hele jaar door zwanger raken en de draagtijd is negen weken. Het nest waarin de jongen worden geboren, ligt vaak verscholen in een hol in de oever of tussen boomwortels. Soms met de ingang onder water. De jongen zijn de eerste weken van hun leven blind en volkomen hulpeloos.. Na drie maanden krijgen ze hun waterdichte vacht en leren ze van hun moeder zwemmen. Dan kunnen ze mee op jacht. Na een jaar zijn ze zelfstandig. Vaak blijven de jongen nog enkele maanden in het territorium van de moeder tot ze uiteindelijk door haar worden verjaagd. Daarna moeten ze zelfstandig hun weg vinden. Een otter wordt gemiddeld 7 tot 8 jaar oud. In gevangenschap kan hij wel 14 tot 15 jaar oud worden.

De otter is onder water buitengewoon behendig.

Hij achtervolgt zijn prooi in het water, drijft hem in het nauw, valt hem van onderen aan en grijpt hem met zijn scherpte tanden en kaken vast.

Omdat het jagen en voortbewegen in het water veel energie kost, heeft een volwassen otter veel voedsel nodig.

Sorry, vissers. (met dank aan het Fryske Gea en Calutra)

8

Transitie

Basisinkomen voor de Aarde Tekst: Henry Mentink – Veerhuis te Varik

Een nieuw perspectief op het basisinkomen met de vraag: “Hoe kun je basisinkomen toepassen op de Aarde?”

Ikke ikke en . . . . de Aarde??

Het idee van een basisinkomen wint aan populariteit. Vanuit de gedachte dat het bijdraagt aan het welzijn van mensen en het stimuleren van ieders ontwikkeling. Veel van het geld om het te financieren komt echter uit de Aarde. We toveren haar om tot een geldmachine: grondstoffen eruit halen, onze rommel niet opruimen, grondspeculatie, verontreiniging met landbouwgif. We hebben het geld eruit gehaald, zullen we het nu dan maar weer terug stoppen en . . . onvoorwaardelijk voor haar gaan zorgen?

Een onvoorwaardelijk basisinkomen biedt de mens de mogelijkheid om zich te ontplooien.

Zou dat voor de Aarde ook mogen gelden?

Maar ja, hoe geef je geld aan de Aarde?

Een verkenning langs verschillende thema’s.

Kan het basisinkomen wel onvoorwaardelijk zijn?

Dient het basisinkomen onvoorwaardelijk te zijn of ook gebonden aan de (heilige) plicht om voor de Aarde en haar bewoners (mensen, dieren, planten) te zorgen.

Het lijkt verstandig om eerst de Aarde op orde te maken omdat anders herstelfinanciering te duur zal worden en een basisinkomen onhaalbaar. Als we dat nu eens eerst aan gaan pakken. Of geef iedereen een klein

basisinkomen, bijvoorbeeld € 100,- met de afspraak om mee te doen aan het “Aarde zorgprogramma”. Het kan al beginnen in je eigen tuin of het afval opruimen in de buurt.

Als het dan goed gaat met de Aarde kan het basisinkomen omhoog.

Maar ja, wie beslist hierover? De eigenaar kan er nu mee doen wat hij wil; hij bepaalt.

Dat vereist wel nieuwe voorwaarden met betrekking tot aanspraken op en afspraken over het grondgebied. We hebben dus nog veel te organiseren en te leren.

De grond is net als lucht voor iedereen

Het eigendomsrecht van grond zou niet het voorrecht van het kapitaal moeten zijn maar de gelijke rechten van elke wereldburger bij geboorte. Per wereldburger is twee hectare beschikbaar.

Bij het Veerhuis te Varik hebben we in 2020 een concrete stap gezet om onze grond terug te geven aan zichzelf en het nooit meer te verkopen. Dit kan door met schenkgeld eenmalig de grond uit de markteconomie terug te kopen. Een eerste stap op weg naar de hele Aarde op de Werelderfgoedlijst – zie veerhuis. nl/earth.

Dat betekent niet dat het huidige rechtstelsel (rechten van staten, eigenaren en burgers) meteen helemaal op de schop gaat. Dit stelsel

krijgt echter een nieuw fundament waarop stapsgewijze transformatie van het systeem kan worden gebaseerd.

Geleidelijk wordt de opbrengst van de zorg voor de Aarde door samenwerking omgezet in zowel direct inkomen (voeding, schone lucht, bouwmateriaal, kledinggrondstof) als ook basisinkomen in geld.

Dát is de basis... wij schenken de Aarde ‘inkomen’ door onze aandacht en zorg. En zij schenkt ons ‘inkomen’ door haar vruchten. En wij nemen daarvan wat we nodig hebben voor onze basisbehoeften - meer niet.

Je lichaam is de Aarde

Misschien is het heel eenvoudig. Wij mensen moeten terug naar de basis. Velen van ons zien en ervaren al dat wij onderdeel van de natuur zijn. Wij kunnen onszelf daar niet buiten plaatsen. Naast dat we een individu zijn, zijn wij onderdeel van het geheel. In die zin zijn wij dus niet alleen onderdeel van de natuur. Wij zijn de natuur zelf. Het is de kunst om terug te gaan naar de basis, terug naar onze basisinstelling, meegegeven bij de geboorte..

Naast bewustzijn hebben wij een lichaam gekregen. Wanneer wij overlijden dan blijft ons lichaam achter. Wij noemen dit ons ‘stoffelijk overschot’. Dit kunnen wij zien als een duidelijke verwijzing naar het feit dat wij gemaakt zijn van hetzelfde materiaal als de

Transitie

Aarde waarop wij leven en waar wij deel van zijn. Ons lichaam wordt weer onderdeel van de Aarde. Hoe mooi is dat!

Is het dan misschien een mooie uitnodiging om weer bewust de reis naar onszelf, de liefde en van daaruit de verbinding met anderen en de Aarde te maken? Dat lijkt mij een mooie gedachte om naar toe te bewegen.

Van schaarste naar overvloed

Als we basisinkomen zien als armoedebestrijding, het creëren van zekerheid of we doen het als morele plicht, dan blijven we in de oude verhalen en patronen zitten.

De patronen van denken in schaarste en problemen, gebrek aan vertrouwen waarbij de mens centraal staat. Een basisinkomen voor de Aarde zou een morele plicht moeten zijn om voor haar te zorgen. Het moet geen plicht zijn, maar een verlangen vanuit een regeneratieve mindset. De Aarde is dan alleen een ander ‘huishouden’ dan het onze. Het basisinkomen zou niet een doel op zich moeten zijn maar een platform voor het creëren van een regeneratieve economie en toekomst voor de hele Aarde met een overvloed voor iedereen.

Wie verdient er aan het basisinkomen?

Een basisinkomen is ontstaan uit de gedachte dat we meer ruimte zouden krijgen voor onze eigen persoonlijke ontwikkeling en ook nog allerlei sociale vangnetsystemen zouden kunnen simplificeren. Er is echter veel investeringsgeld in de wereld dat maar blijft zoeken naar nog meer rendement. We moeten immers groeien vindt men en dus stijgen de prijzen. Daardoor wordt jouw basisinkomen dan weer gewoon ‘opgegeten’.

Wat zou kunnen werken is de grondvrijkoopactie van het Veerhuis wereldwijd toepassen. Er ontstaat dan een enorme spiraal naar beneden van goedkoper worden van producten, omdat de grondprijs komt te vervallen en ook omdat door het teruggeven van geld aan de Aarde de hoeveelheid geld in de wereld aanzienlijk minder wordt. We hebben berekend dat het voordeel per inwoner wereldwijd € 17.000 euro per jaar is . . . levenslang. Niet alleen de aankoop van een huis wordt minimaal de helft goedkoper. Ook in alle producten wereldwijd zijn de grondkosten verwerkt en die producten worden dan goedkoper.

Het is dus een soort omgekeerd basisinkomen – oftewel basisverlichting. Iedereen krijgt hierdoor dus ook veel meer ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en ook financiële middelen om duurzamer te leven. En… de Aarde krijgt meer zorg.

Basisinkomen vanuit de visie van kunstenaars

In het Veerhuis te Varik beheren we de erfenis van de kunstenaar Pieter Kooistra. Hij was de bedenker en oprichten van de kunstuitleen in Nederland en schreef boeken over een Wereldbasisinkomen waarbij hij de zorg voor de Aarde als uitgangspunt nam.

Zijn idee is dat een basisinkomen alleen duurzaam besteed mag worden en dat helpt direct moeder Aarde. Zij vaart daar wel bij.

Aarde, mens en dier zijn met elkaar verbonden.

Een alleen duurzaam te besteden basisinkomen voor mensen is dan tevens een basisinkomen voor de Aarde.

Patch Adams is een levenskunstenaar en

9

hij was de bedenker van het concept van de Cliniclowns. Hij gaat nog een stapje verder.

Op een persconferentie in het Spaarne Ziekenhuis (zie foto) stelde ik hem de vraag wat hij vond van een wereldbasisinkomen.

Hij antwoordde: “All we need is a basic income of love.”

Ja, een nieuw bewustzijn en liefde voor de Aarde is de basis.

Geven of laten

Een basisinkomen voor de Aarde gaat misschien niet over ‘geven’, maar over ‘laten’.

Als wij zelf een basisinkomen van de Aarde willen is het goed dat we niet te veel tegelijk willen nemen. Als we de Aarde verarmen door er teveel uit te halen zal een basisinkomen onbetaalbaar worden, omdat herstel van de Aarde steeds duurder wordt.

We hebben een schone opdracht als mensheid.

De handen ineenslaan en werken aan een verzorgde Aarde om die over te dragen aan onze kinderen en kleinkinderen. En als we dat goed gedaan hebben, geven we de Aarde als cadeau aan de volgende generatie en is een basisinkomen binnen handbereik.

Meer verhalen over de nieuwe Aarde-economie op www.veerhuis.nl/blog

Willard Wigan: ‘Bron van inspiratie voor al die mensen die niet standaard passen in het onderwijssysteem.’

Inspiratie

11

14 kamelen door het oog van de naald

Onderschat nooit wat je niet kunt zien Tekst: Ivo Valkenburg | Beeld: Willard Wigan

In de wonderlijke wereld van Willard Wigan is niets onmogelijk. Hij wordt wel het achtste wereldwonder genoemd. Zijn kunstcreaties zijn onzichtbaar voor het blote oog. Op school werd hij aanvankelijk uitgemaakt voor alles wat mooi en lelijk is. “Vanwege mijn dyslexie werd ik letterlijk voor de klas gezet als een voorbeeld van een mislukkeling. Ik kon lezen noch schrijven, werd als dom gezien en het zou nooit iets met mij worden. Ik besloot hier niet naar te luisteren en creëerde mijn eigen wereld”, aldus Wigan die inmiddels wereldberoemd is als schepper van kunstwerken die mensen laten zien dat de kleinste dingen in het leven de grootste impact op de wereld hebben.

Wigan paste niet in het keurslijf van klaslokaal en samenleving en besloot op zoek te gaan naar een andere wereld waarin hij zichzelf wel kon zijn. “Mijn reis begon op vijfjarige leeftijd. Mijn moeder bracht me naar school en nam op het schoolplein afscheid van me. Zonder dat ze het in de gaten had, liep ik stiekem terug en verschool me in een schuurtje in de tuin. Toen mijn moeder ontdekte dat ik spijbelde en begreep hoeveel moeite ik had met de manier waarop ik op school werd behandeld, kreeg ik geen straf. Wel stuurde ze me terug naar school, maar gaf me tegelijkertijd de ruimte om mijn leven te leven. Ik zag bijvoorbeeld dat een hond een mierenhoop had beschadigd. Uit compassie maakte ik kleine huisjes voor de mieren. Als gereedschap gebruikte ik een scheermesje van mijn vader en bouwde een heel dorp, zelfs met een ophaalbrug voor het paleis van de koningin. Ik voerde hele gesprekken met de mieren en gaf ze honing en suiker. Toen mijn moeder dit zag, was ze overweldigd van verwondering en stimuleerde me door te gaan. ‘Als het niet klein genoeg is, dan

is het niet groot genoeg. Hoe kleiner je werkt, hoe groter je naam’, zei ze.” “Ik was niet meer te stoppen. Iedere keer als ik iets aan mijn moeder liet zien, dan zei ze: ‘Ah, dat is te groot, veel te groot’. Ze prikkelde me doorlopend om mezelf te verbeteren. Tegelijkertijd maakte mijn moeder me duidelijk dat ik goed was zoals ik ben. Dit had ik op school nooit gehoord. Daar werd ik voor straf achterin de klas gezet. Maar voor mij was het geen straf, want ik kon naar buiten kijken. Ik zag vlinders, spinnetjes en de kleine wereld van insecten. Het was alsof ik naar Disneyland werd gestuurd. Toen ik later mijn kleine kunstwerkjes op het schoolplein deelde met andere kinderen proefde ik hun enthousiasme. Voor het eerst werd ik gezien.”

“Zorg er altijd voor dat wat voor je ligt in het leven beter is dan wat je hebt achtergelaten”

Guinness Recordboek

De microscopische kunstwerken van Wigan zijn veelal kleiner dan een menselijke bloedcel en niet groter dan 1/13 deel van een rijstkorrel. “Je hebt geluk. Je treft me net na het breken van een nieuw record. Ik heb zojuist veertien kamelen in het oog van een naald geplaatst. Het New Financial Magazine mag de primeur in Nederland hebben!”

Enkele van zijn records zijn vermeld in The Guinness Book of Records en maken deel uit van internationaal erkende records op het gebied van menselijke verrichtingen. Zijn eerste wereldrecord stamt uit 2002 voor het kleinste beeldhouwwerk ooit gemaakt door een menselijke hand. Het gaat om een 24-karaats gouden motorfiets, geplaatst in een ‘uitgeboorde’ nekhaar van Wigan zelf. Zijn tweede wereldrecord is een uit Kevlar gesneden beeld, dat hij heeft geplaatst in een uitgehold gedeelte van een eigen baardstoppel. Het zou in een menselijke embryo passen.

“Het was een grote eer om Koningin Elizabeth II in haar officiële residentie Buckingham Palace

12

Inspiratie

een 24-karaats gouden kroon met geslepen diamant op de kop van een speldenknop aan te bieden. Het kunstwerk heeft een diameter van 2 millimeter. Toen ik erachter kwam dat ik een koninklijke onderscheiding zou ontvangen, wilde ik iets teruggeven als cadeau voor de koningin, dus maakte ik voor haar een kleine replica van haar eigen kroon. Ze was stomverbaasd toen ze het zag en vertelde me dat het een van de meest ongelooflijke geschenken was die ze ooit had gekregen. Ze heeft me tweemaal een brief geschreven waarin ze zich verwonderde over het gegeven dat zoiets kleins zoveel voor haar betekent.”

“Ik kan alleen creëren als mijn lichaam en geest helemaal stil zijn. De feitelijke creatie vindt plaats in de stilte van het centrum tussen twee hartslagen” Menselijke creatiekracht

Deze kleinste sculpturen ter wereld zijn tegelijkertijd sterk en bijna onvergankelijk.

Kevlar, nylon, katoen, microscopisch gesneden houtsnippers en stukjes spinnenwebben zijn enkele van de materialen die worden gebruikt om de microsculpturen te maken. Wigans gereedschap is met de hand gemaakt en reikt van een haar van een dode vlieg tot een van zijn eigen oogwimpers. Tijdens exposities kunnen mensen het werk alleen zien via dure onderzoeksmicroscopen. Vaak bevinden de kunstwerken zich op een speldenknop of in het oog van een naald.

“Het scheppingsproces is alsof je met een naald in een ballon prikt zonder dat de ballon knapt.

Het is moeilijk en uitputtend. Ik geniet alleen van het resultaat. Het proces van het maken is soms bijna letterlijk om gek van te worden. Wat me voortbeweegt, is de liefde voor het werk, de liefde voor mensen en de wil om mensen hun eigen creatiekracht te laten voelen. Net als topsporters ben ik nooit tevreden. De lat kan altijd hoger worden gelegd, een volgend record moet gebroken worden. Mocht er ooit een moment komen dat ik tevreden ben, dan stop ik ermee. Ondertussen moet ik extreem stil werken, alsof ik bijna overleden ben. De externe krachten zijn zo groot. Denk bijvoorbeeld aan statische elektriciteit of een lichte beweging van het oppervlak. Ik kan alleen creëren als mijn lichaam en geest helemaal stil zijn. De feitelijke creatie vindt plaats in de stilte van het centrum tussen twee hartslagen. Alleen op die manier kan ik mijn hand stilhouden.”

Wigan traint zichzelf al een leven lang om in deze meditatieve staat te kunnen komen, waarbij hij zijn hartslag vertraagt en een volledige

Cadeau voor Koningin Elisabeth II coherentie tussen zijn hart, lichaam en denkgeest weet te realiseren. Vrij van zijn eigen gedachtes en persoonlijkheid maakt hij zichzelf tot een instrument van het scheppend vermogen. Het is een inspirerend voorbeeld van een mens die bewust de inzichten van de kwantummechanica praktisch toepast. De kwantummechanica laat immers zien dat er een rechtstreeks verband is tussen de creatie en de beïnvloeding van het leven door de mens. Met ons bewustzijn, onze ziel en denkvermogen geven we vorm aan de wereld om ons heen. Voor Wigan is het duidelijk. Hij kiest er heel bewust voor om schepper te zijn van ’s werelds kleinste kunstwerken en moedigt mensen daarbij aan om hun eigen talenten te ontdekken en te onwikkelen.

Doorzettingsvermogen

“In het creatieproces gaat er zoveel fout. Ik zit vaak 16 tot 18 uur per dag te werken aan een paar kleine onderdelen voor een kunstwerkje. En dat wekenlang. Het werkt alleen als ik volkomen stil ben, lichamelijk en geestelijk. Overal liggen risico’s op de loer. Ik heb bijvoorbeeld wel eens vergeten mijn adem in te houden en een kunstwerkje ingeademd. Of er landt een vlieg op het kunstwerkje. In zo’n 75 procent van de

tijd gaat het fout en dan moet er opnieuw een balans worden gevonden. Daarvoor moet ik mezelf compleet wegcijferen. Het is de kunst om in het leven onze fouten en vergissingen te verwelkomen. Om ze een les te laten zijn. Om te weten waar het mis is gegaan en ervoor te zorgen dat het niet nog een keer gebeurt. Falen is een instrument om te leren. Het goede nieuws: ik ben nu 64 jaar en word beter en beter. De gouden sleutel vormt het doorzettingsvermogen om te willen creëren voorbij het schijnbaar onmogelijke. Ik gebruik geen nanotechnologie.

Het is geen machine die het werk maakt. Het is allemaal gemaakt met mijn handen, de kleinste handgemaakte kunstwerken in de geschiedenis.”

“Als je iets niet kunt zien, betekent het nog niet dat het niet bestaat” Kracht van de natuur

“Ik mag dan wel niet kunnen lezen of schrijven, ik kan wél praten. Mijn moeder stimuleerde me om te zien wat ik wél kan. ‘Zorg ervoor dat

Inspiratie

13

Willard Wigan met zelfgemaakt gereedschap je daarin het beste wordt’, zei ze. Mijn leraren begrepen me niet, net zoals vandaag de dag miljoenen kinderen met ‘leerachterstanden’ niet worden begrepen. In mijn tijd was autisme nog niet gediagnosticeerd. Mijn lichaam was op school, maar in mijn hoofd was ik ergens anders. Ik ben weggerend van school, had geen zin om verder te worden ontmoedigd om mijn leven te leiden. Hierdoor heb ik de blauwdruk van mijn leven ontdekt. Ik wist dat er een andere weg was, ging op zoek naar rust en vrede en dook de natuur in. Aan de rand van het water ervaarde ik gelukzaligheid door te kijken naar de drakenvliegen, de vlinders en door te luisteren naar het tjilpen van de vogels. Ik voelde de zon op mijn gezicht en ontdekte waarnaar ik op zoek was: het leven. Niet door iets te doen, maar gewoon door het te ervaren. Het was een geschenk uit de hemel.”

Bijzondere mensen

“Ik hoop dat het delen van mijn werk en levenservaringen een bron van inspiratie mag zijn en al die mensen mag bereiken die niet standaard passen in het onderwijssysteem. Ik wil deze mensen, die niet in de reguliere systemen passen, aanmoedigen om hun eigen stappen te zetten.

We spreken vaak over ‘beperkingen’, terwijl alleen onze manier van kijken beperkt is. Er is zoveel wél mogelijk. We oordelen zo snel. Als we twee mensen zien – de één met veel onderwijs, de ander met weinig – zijn we geneigd te denken dat degene met méér onderwijs beter is. Het zegt echter helemaal niets over wat we doen en wie we zijn. Ook zegt het niets over de kwaliteit van leven van beide mensen. ‘Niets’ bestaat helemaal niet. Er is altijd iets, ook al denken we van niet.

Onze ogen zien maar een stukje van alles dat er te zien valt. Meestal menen we zeker te weten wat we zien, zonder echt te weten wat we waarnemen.

Onderschat nooit iets wat je niet kunt zien.”

“Het scheppingsproces is alsof je met een naald in een ballon prikt zonder dat de ballon knapt” Dit artikel is eerder verschenen in het New Financial Magazine, een uitgave van de Stichting New Financial Forum die zich ten doel stelt om ‘brandstof ’ te leveren aan mensen, bedrijven en organisaties en die hen financieel-economisch

vooruithelpt om van betekenis te zijn in een nieuwe economie van welzijn voor mens, natuur en samenleving (www.newfinancialforum.nl).

Meer informatie: www.willardwiganmbe.com

“Een schilderij van Picasso naast een lucifer.”

14

Natuur

FOTOWEDSTRIJD

LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner LandschappenNL met het boek “Lekker Landschap” over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.

Eervolle vermelding

Foto: Hans Stam

Tijdens mijn ochtendwandeling met onze honden deze foto’s gemaakt in de omgeving van Enter. De wolken, samen met het opkomende zonnetje en de grondmist, zijn de perfecte ingrediënten voor een prachtige wandeling.

Eervolle vermelding: Hans Stam

Winnende foto Winnares fotowedstrijd: Thea Zonnenberg-Alsemgeest (rechts) In de uiterwaarden van de Ijssel, net ten noordwesten van Zutphen staat de ruïne van het voormalig slot Nijenbeek. Dit dertiende-eeuwse slot is waarschijnlijk gebouwd door Gerard III, graaf van Gelre. Het oorspronkelijke bouwwerk betrof een zogenaamde donjon, een vierkante woontoren. In later eeuwen is deze uitgebreid tot een kasteel met voorburcht. Tot in de Tweede Wereldoorlog was het gebouw in gebruik. Maar in de laatste oorlogsweken verdreef het Canadese leger een eenheid van de Duitse Wehrmacht die er was gelegerd, waardoor het gebouw aanzienlijke schade toegebracht werd. Herstel van het slot is uitgebleven, maar de ruïne wordt op verantwoorde wijze geconsolideerd en is in die hoedanigheid een prachtig element in de IJsselvallei. Het rivierenlandschap is in dit deel bijzonder fraai met duidelijke oeverwallen, stroomruggen, oude rivierarmen en kolken. Bijzonder is ook dat in de uiterwaarden tegenwoordig dieren als bevers en otters hun plek hebben gevonden. Wie geluk heeft kan er een ijsvogel spotten en het schijnt dat ook de zeldzame kwartelkoning in het gebied aanwezig is. Ook in de ruïne leven zeldzame dieren, waaronder verschillende vleermuissoorten. Vlak bij de ruïne staat een bijzondere populier die stamt uit 1880 en naar verluidt het oudste exemplaar in Nederland is. De foto is dus niet alleen mooi, maar toont ook een zeer markante plek in een bijzonder landschap.

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

Samen voor ons Landschap LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Natuur

15

Foto: Thea Zonnenberg-Alsemgeest

16

Natuur

Landbouw zonder land en zonder boeren is een liefdeloze illusie Tekst: Bert van Ruitenbeek

Overal duiken verhalen op van zelfbenoemde ‘ecomodernisten’ die de problemen waar de industrialisering van ons voedselsysteem ons in terecht heeft gebracht, denken op te lossen met technologie. Pepijn Vloemans schreef in de Groene Amsterdammer onlangs zelfs over een nieuwe agrarische revolutie, namelijk ‘landbouw zonder land’, waar ons wordt voorgeschoteld dat ons voedsel straks uit gebouwen en laboratoria komt, losgezongen van een levende bodem en zonlicht.

Kunstvoedsel

Toch is dit ‘kunstvoedsel’ ook voor veel jonge mensen - die steeds verder af staan van de natuur en opgroeien met technologie - een wenkend perspectief aan het worden, zonder de gevolgen van deze ontwikkeling te doorzien.

Ecomodernisme is namelijk oude wijn in nieuwe zakken. Een overtreffende trap in het proberen de natuur volledig te beheersen, (eerst dus met chemie, nu met nog meer energie en technologie) zonder de ritmes en ecologische grenzen van de natuur te willen erkennen.

En zo krijgt het inmiddels bewezen agroecologische model van boeren en tuinders die met weinig inputs, maar met inzet op levende bodems en biodiversiteit, een tegenstrever die innovatiegeld slurpt met een utopische ‘boerloze’ samenleving. De lobby richting politiek en samenleving draait overuren om geldstromen te creëren naar nieuwe en deels oude leveranciers van laboratoria, meststoffen, zaden en adviesrapporten in plaats van naar de bioboeren die het verschil kunnen maken.

Daarom enkele kritische kanttekeningen over de voorstellen van deze technodromers. Heeft voedsel gekweekt met kunstlicht, onder steriele omstandigheden en los van de bodem wel levenskracht en voedingswaarde? Of Is het een soort ‘ínfuusvoedsel’? Wat doet dat met onze menselijke ontwikkeling?

Kweekvlees en Graasdieren

Als je kijkt naar calorieën en nutriënten, wordt er dan met het telen van vooral slasoorten en kruiden en tomaten niet vooral ‘water’ gekweekt?

Hebben we om onze honger te stillen niet juist knollen, kolen en granen nodig? Die komen niet uit het PlantLab. Eén van de claims is een schone teelt zonder chemie, dat klinkt goed. Maar hoe lang kun je teelten steriel - zonder chemie - blijven kweken? Is het niet net als de bio-industrie juist zeer kwetsbaar, omdat elke ziektekiem die wel binnensluipt, geen enkele weerstand meer ontmoet?

Naast plantaardige voeding onder volledig kunstmatige omstandigheden, wordt ook steeds vaker kweekvlees gepropageerd, waar nu fors in wordt geïnvesteerd met o.a. het argument dat de veehouderij uitermate inefficiënt is. Als graasdieren echter worden gehouden op land dat ongeschikt is voor humane voeding, en als reststromen gebuikt worden voor varkens en kippen, dan is dat wel degelijk efficiënt.

Van de intensieve dierhouderij moeten we af - daar zijn we het eens - maar een heel beperkte consumptie van dierlijke producten

uit de biologische en biodynamische landbouw passen in een gezond dieet. En waarom als aanvulling en vervanging van vlees niet gewoon peulvruchten, noten en paddenstoelen kweken?

Welke onvoorziene risico’s neemt dit kweekvleesexperiment met zich mee?

Ritmes van de natuur

De landbouw zal grotendeels buiten blijven plaatsvinden, met het in cultuur brengen van planten en dieren, hoe lastig dat ook wordt in het snel veranderende klimaat.

Experimenten om ook onder super gecontroleerde omstandigheden te kweken zijn soms interessant en kunnen wellicht een kleine bijdrage leveren bij misoogsten door weersextremen. Maar het is allerminst de heilige graal zoals die ons voortdurend wordt voorgespiegeld. De claims die worden uitgesproken getuigen van hoogmoed.

Meebewegen met de ritmes van de natuur en uitgaan van veerkracht, biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid is onze enige kans op voldoende voedsel in een veranderend klimaat. Als we voedselverspilling tegengaan en vleesconsumptie drastisch terugbrengen, dan kunnen we daarmee voor echt voedsel in een mooi landschap zorgen. Met boeren en tuinders zaaiend en oogstend in de buitenlucht in plaats van gekweekt ‘voedsel’ in gebouwen door laboranten in witte jassen.

Bert van Ruitenbeek directeur Stichting Demeter Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding.

Ondernemen

17

Ondernemers halen inspiratie uit Nepal Heb jij je kleding al eens gewassen met schillen? Nee, niet die schillen uit het GFT-bakje op het aanrecht. Superschillen uit de Himalaya! Bij Seepje zijn ze sinds 2013 bezig met het ontwikkelen en maken van milieuvriendelijke wasmiddelen, handzepen en nog meer. Inmiddels zijn de producten van Seepje in drie landen verkrijgbaar en is er een nieuwe productlijn in de maak. En daar is medeoprichter Jasper Gabriëlse maar wat trots op.

Tekst en beeld: Maxime Paulis | Beeld: Seepje

Tijdens hun studie in Rotterdam raakten oprichters Jasper en Melvin geïnspireerd na het zien van een film waarin een Nepalese vrouw haar kleding waste met de schillen van een vrucht. “‘Waarom hebben we hier in Nederland allemaal synthetische toestanden bedacht, terwijl ze het daar doen met natuurlijke producten die aan een boom groeien?’ dachten we”, vertelt Jasper. “We gingen nadenken en onderzoeken. Zo kwamen we bij een Nepalese schillenboer terecht die op een ecologisch verantwoorde wijze schillen oogst.” De studiefinanciering van de mannen werd bij elkaar gelegd en niet veel later zaten ze met vrienden schillen in te pakken aan de keukentafel.

Saponine

In de superschillen van Seepje zit een hoge concentratie saponine, een natuurlijke vorm van zeep, die vrijkomt bij aanraking met water.

“Je spoelt uiteindelijk natuurlijke middelen het riool in, in plaats van op aardolie gebaseerde middelen”, legt Jasper uit. “Inmiddels verkopen we ook vloeibare producten waaronder handzepen, allesreinigers, wasverzachters.

De hele rataplan. En meer dan 99% van onze

ingrediënten is natuurlijk. De wasverzachters zijn zelfs 100% natuurlijk, een primeur in Europa!”

Sharing is caring

In de jaren dat Seepje bestaat hebben zij veel eerste stappen gezet, zoals de flessen van gerecycled plastic, die nu ook door de grotere bedrijven zijn overgenomen. Een groot compliment, vindt Jasper: “Dat is precies wat we willen: de weg vrijmaken voor duurzame innovaties. We willen het niet voor onszelf houden, maar juist delen.”

Maar Jasper en zijn team willen ook niet té snel gaan. Er wordt op kantoor al gesproken over innovaties die ver voorlopen op dat wat nu is, maar daar is de consument nog niet klaar voor. “Je zou nu volledig waterloze producten op de markt kunnen brengen, maar een groot gedeelte van de consumenten is gewend aan de manier waarop we nu wassen met vloeibaar wasmiddel. Daar moet je in stappen naartoe bewegen”, aldus Jasper.

Het uiteindelijke doel van Seepje is het meest inspirerende was- en poetsmiddel van de

wereld te worden. In de Duitse drogisterij DM zijn de afwasmiddelen al verkrijgbaar en ook bij de zuiderburen in België zijn producten van Seepje in de schappen te vinden. Ook is er een nieuwe lijn in ontwikkeling die inspeelt op de ‘vaste’ producten die we nu steeds meer zien.

“We zijn pas net begonnen, maar dat is wat we willen”, zegt Jasper. “We zitten met heel veel plezier en energie in ons Washok in Den Haag en maken mooie plannen voor de toekomst.”

18

Inspiratie

De intelligentie van het hart

denken, leren, herinneren en communiceren.

Uit het hart komt ook onze diepste empathie, compassie en intuïtie vandaan. We zijn echter geconditioneerd om de wereld te ervaren

Wat je nu zelf al kunt doen is eigenlijk heel simpel. Ga ontspannen zitten of liggen en adem rustig in en uit. Als je het fijn vindt doe dan even je ogen dicht en kom tot rust. Leg dan de

Hartritme

vanuit ons hersenbrein. Als we geluk hebben komt er in ons leven een moment dat we meer Veel mensen denken dat het hart alleen een in verbinding komen met ons hart en we de pomp is en een spier die het bloed door toegang krijgen tot de intelligentie van het hart. je aderen laat stromen. Wanneer je even Het mooie is dat we het minibrein in ons dieper nadenkt over je hart, komt het woord hart en het grote brein in ons hoofd kunnen ‘hartstocht’ misschien op in je gedachten, of integreren en harmoniseren. Als beide ‘hartzeer’. Blijkbaar koppelen we emoties aan breinen in harmonie met elkaar zijn, op elkaar ons hart. Is het hart dan wellicht meer dan alleen een spier? Gun jezelf gerust een moment afgestemd, kun je je voorstellen dat dit ten van stilte en bedenk wat het hart nog meer voor goede komt aan je algehele welbevinden. jou betekent. Je zult versteld staan van wat je Hartcoherentie hart je allemaal vertelt. Hoe bijzonder is het ‘Coherent’ betekent samenhangend. dat je hoofd jou iets vertelt over je hart? Toch Hartcoherentie is een manier om het is dat minder bijzonder dan je waarschijnlijk denkt. Steeds meer onderzoekers gaan ervan uit zenuwstelsel te kalmeren en heeft ook effect op de hormonen. Dit beïnvloedt vervolgens weer dat je hart ook breinweefsel heeft en daarmee hoe wij ons voelen. Jouw hartcoherentie heeft een eigen intelligentie die je bijvoorbeeld kunt invloed op hoe jij functioneert op emotioneel inzetten om keuzes, vanuit het hart, te maken.

Keuzes die veel meer bij jou passen dan keuzes en cognitief gebied. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat een coherent die je puur vanuit je hoofd maakt. Wat mij hartritme samenhangt met welzijn, vitaliteit en betreft een inspirerende gedachte, die voor mij een verhoogd prestatieniveau. aanleiding is geweest om mij er verder in te Tegelijkertijd beïnvloeden stress, maar ook verdiepen. emoties de mate van hartcoherentie. Bij stress en onprettige emoties als frustratie Het hart als zintuig en woede, wordt je hartritme chaotisch, De huidige wetenschap leert ons dat we in ons incoherent. Prettige emoties daarentegen zoals hart een ‘minibrein’ hebben met breincellen, dankbaarheid en waardering zorgen voor een net zoals we breincellen in ons hoofd hebben. harmonieus golvend hartritme patroon, een Dit minibrein opereert geheel zelfstandig en coherent hartritme. los van het hersenbrein. Het hartbrein kan

Het hart is meer dan een pomp

Hartritme

Tekst: Kristel van Wingerden | Beeld: Marya Volk / Unsplash | Meer informatie: kristelvanwingerden.nl

100 90 80 70 60 50 100 90 80 70 60 50

Frustratie

1

50

100 Tijd in seconden

150

200

150

200

Waardering

1

50

100 Tijd in seconden

Grafiek van een incoherent (boven) en coherent hartritme (onder)

focus op het gebied rondom je hart. Leg een hand op je hartgebied. De aandacht gaat altijd uit naar waar je de aanraking voelt. Voel je hartslag en word je bewust van je ademhaling.

Adem dan eens een beetje langzamer en wat dieper in en uit. Leg dan de focus weer bij het hart en adem alsof je door het hart in- en uitademt. Voel wat het met je doet.

Inspiratie

“Hartcoherentie is een manier om het zenuwstelsel te kalmeren en heeft ook effect op de hormonen”

Gesprek met mijn moeder

over de toekomst van Moedertje Aarde...

“Wanneer komt je nieuwe column, het is al weer eventjes geleden?” vroeg mijn moeder toen ik haar belde terwijl ik op weg was naar een feestje in Portugal. Inderdaad, het is wel weer tijd. Goed punt mam, ik draag dit artikel aan jou op met dank aan de inspiratie uit ons gesprek.

Tekst: Patrick R. van Zuijlen

Hoe is het toch in vredesnaam mogelijk dat we Moedertje Aarde zo slecht behandelen?,” sprak ze met ingehouden boosheid. De documentaire A Life On Our Planet van Richard Attenborough had haar diep geraakt. Ze verwoordde de boosheid van een generatie die de teloorgang van moedertje Aarde met lede ogen aanschouwt.

Ik hoorde de machteloosheid in haar stem en vertelde haar over hoe gedragsverandering begint met bewustwording. Attenborough doet dat met indringende beelden: “Kijk hoe wonderschoon de aarde is en red haar alstublieft.”

Bewustwording is belangrijk, of bewustmaking in de actieve vorm. Door woord, beeld of actie.

Iedereen kan bijdragen aan de bewustmaking van de boodschap ‘Red de aarde’. Door te praten, door te doen en vooral door te inspireren. Mijn moeder is inmiddels 82, waarvan een groot deel veganist, reist met het OV of ter voet en schaft alleen het hoognodige aan. Voor haar is zo’n minimale footprint een vanzelfsprekendheid, en tegelijkertijd ook de kern voor haar frustratie en onbegrip.

Het ‘gelekte’ IPCC AR6 rapport toont al bij 1,5 graad global warming catastrofale gevolgen. Het zal de boosheid, machteloosheid en een diepe angst bij veel mensen verder vergroten. Mijn moeder en ik spraken over de zinloosheid van boosheid of mensen hun gedrag kwalijk nemen.

Dat leidt alleen tot stress en onrust. En helpt onze planeet niet verder, en jou al helemaal niet.

Maar hoe boosheid en stress te voorkomen en tegelijkertijd mee te helpen om bewustzijn te vergroten?

Kristel van Wingerden www.kristelize.nl

19

Wu Wei (‘Niet doen’ of ‘niet handelen tegen de aard der dingen’) is een principe uit het Taoïsme dat toegepast kan worden. Het is als de wind en de zeilboot, de wind kan je niet veranderen, de stand van de zeilen wél. Dus beschouw de situatie zonder er in deel te nemen. En communiceer vanuit harmonie met behoud van kracht en inspireer anderen met jouw gedrag en beslissingen. Laat mensen ontwaken en neem ze niets kwalijk, ze leven in een collectieve bewusteloosheid.

Zo draag je bij aan verduurzaming van onze levensstijl zonder dat het ten koste gaat van jezelf.

De boodschap uit IPCC AR6 is dringend en vraagt

dat we in onze kracht komen en blijven.

De programma’s van EIGEN Fundament inspireren en faciliteren beweging en starten met bewustwording. Het eerste programma EIGEN Fundament maakt mensen bewust van ‘Wie ben ik’ en hoe de grootste levensuitdagingen fundamenteel aan te pakken.

Het tweede programma EIGEN Leven maakt mensen bewust hoezeer ze geleefd worden door externe factoren zoals opvoeding, maatschappij, afhankelijkheden, cultuur en religie; en faciliteert ze om op praktische wijze te shiften en hun leven vanuit zielsniveau opnieuw vorm te geven.

Het derde bewustzijnsprogramma faciliteert mensen in het vinden van hun purpose of bestaansreden. En hoe ze hun hele hebben en houden (ervaring, skills, netwerk en bezit) kunnen inzetten voor een duurzamere wereld en een gelukkiger mensheid. Deze programma’s stellen je in ook in staat om je Karmische balans te verbeteren. Het dienen van Moedertje Aarde en mensheid reinigt en heelt met als resultaat dat je gelukkiger en krachtiger wordt.

In de volgende uitgaven van Krant van de Aarde gaan we uitgebreid in op de vraag hoe je jezelf kunt inzetten voor een gelukkiger mensheid en een duurzame wereld.

20

Mode

Foto: Saint Basics

Van een groene garderobe naar een duurzame lifestyle Duurzame merken en winkels doen tegenwoordig veel meer dan ons voorzien van mooie mode-items. Ze informeren en inspireren ons ook over een duurzame lifestyle, en nemen initiatieven om actuele klimaatproblemen daadwerkelijk op te lossen.

Tekst: Lynsey Dubbeld

“We willen de consument opvoeden.” Dat zeggen Ruth Sutherland en Zoe Patience, oprichters van Paro Store over het idee achter de onlinewinkel met duurzame designmode en -accessoires. De vriendinnen, die afkomstig zijn uit Engeland respectievelijk Australië en elkaar ontmoetten in Amsterdam, willen de mindset van mensen veranderen door te laten zien dat duurzaam design de meest spannende, creatieve en vernieuwende kant van de modeindustrie is. Paro Store geeft een platform aan jonge labels en ontwerpers die zich inzetten voor een duurzame mode-industrie, en maakt ons zo bewust van de verschillende manieren om duurzaam met kleding om te gaan.

andere milieuschade en CO₂-uitstoot te voorkomen en veilige arbeidsomstandigheden en eerlijke lonen te garanderen. De lezers krijgen daarmee inzichten over verantwoorde materialen, productieprocessen en werkwijzen.

Jaarverslagen zijn must-reads als je meer wilt weten over bijvoorbeeld het gebruik van biologische stoffen, de inzet van circulaire ontwerpmethoden en plannen voor leefbare lonen in textielfabrieken.

Activisme

Een groeiend aantal modemerken combineert ondernemerschap met activisme. Het Duitse label Armed Angels ontwikkelde een speciale collectie t-shirts waarvan de opbrengsten ten Must-reads Er zijn steeds meer winkels en merken die ons goede komen aan activisten die zich inzetten wijzer maken over de negatieve gevolgen van de voor een eerlijke wereld, zoals Nemonte mode-industrie én over manieren om daar iets en Amazon Frontlines. Op de website aan te doen. Onder andere Mud Jeans, Organic ArmedAngels.com staan ook lees-, kijk- en luistertips voor iedereen die solidariteit wil Basics, H&M, C&A en Zeeman publiceren tonen met de wereldwijde Black Lives Matter jaarlijks uitgebreide duurzaamheidsverslagen beweging. over hun impact op mensen en het milieu, en de initiatieven die zij nemen om onder

Het Nederlandse merk Goat Organic Apparel deelt via de website een (mini)gids voor een vegan lifestyle en tips & tricks om duurzaam te leven. Onder het motto ‘together we take action’ laten oprichters Abigail en Lavinia Bakker zien hoe zij maatschappelijk verantwoord ondernemen en hoe wij als consumenten het verschil maken. Met de verkoop van een speciaal ontworpen t-shirt doneerde het label dit jaar aan Free A Girl, een ngo die wereldwijd meisjes uit situaties van seksuele uitbuiting haalt. Eerder al doneerde Goat Organic Apparel de verkoopopbrengsten van een collectie duurzaam gemaakte basics aan Color of Change, dat strijdt tegen onrechtvaardigheid.

Er zijn ook duurzame koplopers die nog een stap verder gaan door ons tot wereldverbeterende acties aan te zetten. Het Amerikaanse outdoorlabel Patagonia is daarvan de bekendste. Het bedrijf maakt al jarenlang geruchtmakende campagnes die ons stimuleren om minder kleding te kopen. Daarnaast geeft Patagonia goede doelen en milieu-

21

Mode

Foto: Lidian van Megen voor The Next Closet organisaties een steun in de rug met donaties.

Op het online platform Patagonia Action Works staan ook nog eens events, petities en vrijwilligersactiviteiten in de schijnwerpers waarmee je zelf een bijdrage levert aan natuurbescherming.

Groene vrijdag

Black Friday is inmiddels een dag waarop duurzame modemerken en -retailers nadrukkelijk aandacht vragen voor consuminderen en andere alternatieven voor de algehele koopjesjacht. Het Deense merk Organic Basics startte bijvoorbeeld vorig jaar op Black Friday een campagne voor regeneratieve landbouw. Samen met het Wereld Natuur Fonds wordt 60.000 vierkante meter aan katoenvelden in Turkije vernieuwd om voortaan milieu- en klimaatvriendelijk te worden gebruikt. Via een campagnewebsite met het motto ‘our agricultural system is broken’ informeert Organic Basics ons over de ecologische schade die de reguliere landbouw veroorzaakt en over de duurzame alternatieven.

Lange levensduur

Een duurzame garderobe draait niet alleen om verantwoord gemaakte items, maar ook om kleding met een lange levensduur. Daarom ondersteunen vooruitstrevende merken ons om langer met kleding te doen. Dat doen ze bijvoorbeeld door tijdloze collecties te ontwerpen, zoals gebeurt door Monique van

Foto: Armed Angels Heist (damesmode), Saint Basics (ondergoed voor mannen en vrouwen), Organic Basics en Unrecorded (essentials voor hem en haar). Daarnaast zijn er steeds meer (gratis) repareerservices. Bij outdoor- en sportmerk Vaude kan je bijvoorbeeld online tutorials vinden om kleding te repareren. Als je er zelf niet uitkomt, neemt een werkplaats van Vaude je het werk uit handen.

Verder zorgen steeds meer winkels en kledingbibliotheken ervoor dat we er onze afdankertjes kunnen inleveren - en soms ook ter plekke weer vintage kunnen kopen. Zo startte Zeeman eerder dit jaar met de verkoop van tweedehands, en kunnen in een aantal winkels ook oude kledingstukken worden gedoneerd. Al langere tijd spelen onder meer Zalando, About You en H&M in op de trend.

Mooie mode voor een mooie wereld

De verschillende initiatieven en perspectieven laten zien dat er in de wereld van duurzame mode veel meer te beleven valt dan winkels, designers en merken die ons groene en eerlijke collecties voorschotelen. Er zijn steeds meer initiatieven en diensten die ons inspireren tot een duurzame lifestyle. Je kunt dan gerust zeggen dat mode de wereld echt mooier maakt, toch?

Foto: Patagonia

“Een groeiend aantal modemerken combineert ondernemerschap met activisme”

Zelf aan de slag met duurzame mode?

Het Textielmuseum in Tilburg organiseert regelmatig workshops over het maken, vilten en verven van textiel. Ook voor kinderen.

Daarnaast zijn er masterclasses over bijvoorbeeld het weven op een weefgetouw.

Via de design studio van Strikks leer je op een breimachine de mooiste knitwear te maken.

Het lab verkoopt ook zelfgemaakte garens die je daarbij kunt gebruiken.

Ook platform Fixing Fashion helpt je verder.

Op het platform vind je gratis tutorials om kleding te repareren en upcyclen. Voor iedereen met twee linkerhanden (of simpelweg te weinig tijd) zijn er ook unieke, handgemaakte items te koop, die zijn gemaakt van kapotte of afgedankte kledingstukken.

22

Boeken

Boeken Plantchemie

Ware vriendschap

Dit boek is voor de doe-het-zelf-tuinier die houdt van experimenteren en graag gebruikmaakt van de natuurlijke kringloop in de tuin. Meng je eigen compost en potgrond, brouw gier, knoflookspray en anti-jeukzalf… je maakt dus je eigen milieuvriendelijke huis-, tuin- en keukenmiddeltjes.

Plantchemie | Katja Staring | KNNV Uitgeverij | € 19,95 doen.

Zin in het leven

Zingeving is een van de belangrijkste pijlers voor een lang en gelukkig leven, meer nog dan gezond eten en voldoende beweging. Er wordt vaak ingewikkeld over gedaan, maar het is eenvoudig. Het gaat om de volgende vragen beantwoorden: wanneer voelt jouw leven betekenisvol en wat geeft jou zin in het leven?

Je buurt groener maken? Een kopje koffie drinken met een eenzame oudere? Of juist meer verbinding zoeken met jezelf?

Hechte vriendschappen beïnvloeden wie we zijn, de keuzes die we maken en hoe we ons voelen. Toch krijgen deze relaties te weinig aandacht en wordt er nauwelijks gesproken over hoe we ze gezond houden.

In Ware vriendschap vertellen Aminatou Sow en Ann Friedman wat nodig is om de beste vriendschappen een lang en gelukkig leven te geven. Je wordt uitgenodigd de liefste vriendschappen te vieren juist omdát ze complex zijn, en waar nodig ervoor te vechten - zoals je dat ook voor de liefde zou

Ware vriendschap | Aminatou Sow en Ann Friedman | Kosmos Uitgevers | € 20,99 | 13 juli 2021

Leef meer, denk minder

De oorzaak van neerslachtigheid en depressie is vaak te veel denken. We analyseren eindeloos wat we hebben gezegd en gedaan en over de beslissingen die we moeten nemen. Maar het werkt niet.

Journalist Catelijne Elzes ging op zoek naar eenvoudige en praktische manieren om meer zin te vinden door hedendaagse deskundigen te interviewen en workshops te volgen. Van dit boek krijg je nog meer zin in het leven staat vol ervaringsverhalen, oefeningen, tips, rake quotes en vrolijke illustraties van Froukje den Nijs, bekend van haar prints voor Sissy-Boy. Zo wordt zingeving vinden licht en leuk.

In dit boek vind je een radicale strategie om de controle over je denkprocessen terug te krijgen en je weer goed te voelen. Leef meer, denk minder leidt je naar een beter leven door het beheersen van de aandacht die je aan je gedachten besteedt. In Denemarken wordt metacognitieve therapie inmiddels massaal omarmd.

Van dit boek krijg je nog meer zin in het leven | Catelijne Elzes | Kosmos Uitgevers | € 18,50 | 31 augustus 2021

Leef meer, denk minder | Pia Callesen | Kosmos Uitgevers | € 20,99 | 13 juli 2021

Clean mind, clean body

Tara Stiles, met fans en volgers over de hele wereld, deelt haar vierweekse detoxmethode om ieders leven aanzienlijk te verbeteren. Dit is geen gewone detox van het lichaam, het is ook een reiniging van geest en ziel.

In 28 dagen veranderen dagelijkse routines en gewoontes. Deze praktische detox is niet moeilijk en kan door iedereen thuis worden gedaan. Een unieke resetknop, een ervaring in mentale en fysieke selfcare. Tara helpt met haar detox iedereen met een druk leven die zoekt naar een betere manier om alles gedaan te krijgen en gedurende dat proces zich beter te voelen.

Clean mind, clean body | Tara Stiles | Kosmos Uitgevers | € 20,99 | 31 augustus 2021

Puberen

We weten allemaal wel wat puberen is. De meeste volwassenen hebben het zelf immers meegemaakt. Toch is het anders wanneer we in de rol van ouder of opvoeder geconfronteerd wordt met het gedrag van een puber. Dan blijkt vaak dat ons kind net anders reageert dan we hadden gedacht en weten we toch niet goed hoe we daarop moeten reageren.

In deze brochure neemt Jeanne Meijs ons mee in de wereld van pubers, op grond van haar jarenlange ervaring. Door haar benadering kunnen we onderscheid maken en zijn we veel beter in staat om te reageren. Dat zal zeker de verhouding tussen de pubers en ons als opvoeders verbeteren.

Centrum Sociale Gezondheidszorg | www.gezichtspunten.nl | €3.-

Boeken

23

Een boek ontvangen of cadeau doen?

Meld je dan aan als abonnee via onze website krantvandeaarde.nl en kies daar gelijk een boek. Je ziet dan direct welke titels beschikbaar zijn.

De groei van de kleine killivis, van 1 - 7 dagen oud, is duidelijk zichtbaar.

Marlonneke Willemsen.

Eerste groeiweken vastgelegd “Als ik een nest pups zeven weken lang wekelijks zou fotograferen, kan ik dan hun ontwikkeling zien?” Met deze vraag begon Marlonneke Willemsen in 2014 een ambitieus doorlopend fotografieproject: Groeien.

Tekst: Angelique van Os | Beeld: Marlonneke Willemsen

Van kikkervisjes, gekko’s tot geitjes, biggetjes, rupsen en een postduif; Marlonneke Willemsen (Schiedam, 1981) heeft ze allemaal gefotografeerd, startend vanaf de geboorte, gevolgd door zeven foto’s met een interval van een week. Nu zijn 45 kleurrijke dierenseries samengebracht in het boek Groeien, drietalig verschenen bij de Duitse uitgever teNeues.

Willemsen schreef ook informatieve teksten en op haar website, marlonnekewillemsen.com, zijn alweer nieuwe series te zien.

Lange adem

Marlonneke Willemsen studeerde af aan de Fotovakschool in Rotterdam (2012) en heeft zich gespecialiseerd in dier- en documentairefotografie.

Het is een ambitieus project waarvoor een lange adem nodig is. Om minder afhankelijk te zijn van fokkers en kwekers, besloot Willemsen om op verantwoorde wijze een aantal dieren zelf te kweken. “Veel mensen realiseren zich niet hoe tijdrovend dit project is. Je moet non-stop beschikbaar zijn.’

Biodiversiteit

Willemsen besefte dat om het accent te leggen op het verhaal achter de foto’s en het groeiproces, ze niet alleen aaibare huisdieren moest kiezen, maar ook amfibieën, weekdieren, vissen en insecten.

Willemsen: “Met mijn project breng ik een ode aan de veelzijdigheid van de natuur. Voor mij begint inzet voor meer biodiversiteit in eigen tuin. Ik richt me

deels op inheemse soorten en bij voorkeur op dieren die in en rond het huis te vinden zijn. Ik hoop dat door het fotoproject meer mensen zich realiseren dat ook deze dieren bijzonder zijn.”

Experimenteren

Naast het vele netwerken met fokkers, kwekers, Facebook-groepen, dierenbeurzen afstruinen en het lezen over dierensoorten, waren de fotografische vaardigheden veeleisend. “In het begin heb ik veel moeten experimenteren, maar inmiddels weet ik precies welke setting mijn Canon camera en Macrolens nodig hebben voor een bepaald resultaat”, vertelt Willemsen. Door bij elke sessie de dieren te meten, weet ze hoe ze een overzichtsfoto kan maken waarbij alle acht foto’s in verhouding zijn. Daardoor is de groei en het veranderende uiterlijk van de dieren daadwerkelijk zichtbaar.

Overigens is het niet mogelijk om van alle soorten met een interval van één week te fotograferen. Het ene dier groeit immers sneller of langzamer dan het andere dier. Het interval past ze daarop aan. En van dieren die een metamorfose doormaken, zoals kikkers en vlinders maakt ze meerdere series. Zo weet ze zeker dat ze de foto’s heeft met het juiste interval.

vijf minuten; uiteraard in overleg met eigenaren. Ze gebruikt voor elk dier een schone, gedesinfecteerde fleecedeken om ziekten te vermijden. Daarnaast informeert ze bij de wet Natuurbescherming welke soorten ze wel en niet mag fotograferen. Alle dieren verkeren in goede gezondheid. “Ik verdoof ze niet en dwing ze nergens toe. Ik wil geen stress veroorzaken”, vertelt Willemsen. De fotografe raakt zo min mogelijk zelf de dieren aan. Voor insecten en amfibieën gebruikt ze een penseeltje. “Ik wil het niet op mijn geweten hebben dat diertjes door mij gewond raken of doodgaan. Voor dit project besefte ik nooit hoe complex en divers dieren zijn. Ik hoop dat iedereen die deze foto’s ziet hetzelfde gevoel krijgt en zich realiseert dat we voor ze moeten opkomen.”

Dierenwelzijn

Als dierenliefhebber houdt Willemsen het welzijn van de ‘fotomodellen’ goed in de gaten. Ze fotografeert op locaties waar de dieren zich bevinden in slechts

Marlonneke Willemsen - Groeien - teNeues, 192 bladzijden | ISBN- 978- 3-96171- 335-6 | Prijs: € 24,95

24

Agenda

Agenda Tekst: Renske en Yvonne

Naar buiten!

Heerlijk, we kunnen weer naar buiten voor cultuur! Natuurlijk voorzichtig en alles op afstand maar we kunnen weer op pad.

Hierbij een paar leuke suggesties in de buitenlucht én de nodige culturele uitjes!

Almere Boerenmarkt Stadsboerderij Almere

De lekkerste biologische producten haal je elke zaterdagochtend van 09:30 tot 13:00 op de boerenmarkt! De boerenmarkt vind je in de schuur van de stadsboerderij, aan de rand van Almere. Alle producten op de markt zijn dagvers en zelfgemaakt. Zo vind je er rundvlees van de eigen koeien, verschillende kazen, kruidenierswaren, het echte zelfgebrouwen Kemphaan bier, vers gebakken brood, taartjes, noten en andere overheerlijke producten.

Je vindt hier trouwens niet alleen etenswaren, maar ook biologische schoonmaakmiddelen, huidverzorgingsproducten én verse bloemen. Breng dus snel een bezoek aan de Boerenmarkt en ontdek wat ze nog meer te bieden hebben! Na het boodschappen doen is het lekker toeven met huisgemaakte appeltaart en een drankje op het terras. In de winter bij de haard in de tuinkamer.

Adresgegevens en website: Kemphaanpad 14, 1358 AC, Almere www. kemphaan.nl/activiteiten/boerenmarkt/

De Groene Kathedraal

Als je dan toch al in Almere bent; vlakbij de stadsboerderij liggen de stadsbossen met een aantal mooie kunstwerken waaronder de Groene Kathedraal. Staatsbosbeheer heeft een mooie wandelroute uitgestippeld door het Almeerderhout die je langs landschapskunstwerk De Groene Kathedraal voert. Het zijn groene replica’s op ware grootte van de kathedraal van Reims in Frankrijk. Ze zijn ontworpen door kunstenaar Marinus Boezem en zijn halverwege de jaren 80 aangelegd. De één bestaat uit een grondvlak van gras, uitgespaard in het bos, de ander geeft met Italiaanse populieren de pilaren van de kathedraal weer.

Amsterdam De Gouden Koets t/m 27 februari

Na een restauratie van ruim vijf jaar is de Gouden Koets sinds kort weer voor publiek te zien in het Amsterdam Museum. Op de ruime binnenplaats staat het koninklijke rijtuig in een glazen behuizing. Zo kunnen bezoekers de gerestaureerde koets in alle rust van heel dichtbij bekijken. In het museum geven honderden cultuurhistorische objecten, schilderijen, Oranjesnuisterijen, kledingstukken, spotprenten, foto’s en bewegende beelden een veelzijdig beeld van de geschiedenis en het gebruik van de Gouden Koets, en de discussies uit verleden en heden over dit voertuig.

Een selectie van hedendaagse kunstenaars maakte speciaal voor de tentoonstelling een werk waarin de relatie met de koets centraal staat. Een van de kunstenaars is Arahmaiani. Met Memory of nature maakt hij van aarde en zaden een mandala die het universum symboliseert. Hiermee vraagt hij ons om een einde te maken aan onder meer de exploitatie van de natuur en harmonie te bereiken. | www.goudenkoets.nl

Adresgegevens en website: www.staatsbosbeheer.nl/Routes/stadsbossenalmere/wandelroute-kathedraal

Wilde comedy van 18 augustus t/m 26 september

Het Almeerder Strand is ook dit jaar weer de plek waar theatergezelschap Vis à Vis haar smakelijke kunsten vertoont. Nu met de culinaire comedy Wild.

De voorstelling biedt letterlijk een kijkje in de keuken van een chique restaurant. Hier prijken bij voorkeur bedreigde diersoorten op het menu, zolang de voorraad strekt. In de keuken wordt koortsachtig gewerkt om de gasten een perfecte avond te bezorgen. Dat gaat gepaard met enige verkwisting. Het restaurant is namelijk voor deze avond afgehuurd door een verveeld jetset koppel waarvoor alleen het allerbeste goed genoeg is.

Als publiek zie je de voorstelling van twee kanten. Terwijl de ene helft van het publiek de voorkant – het restaurant – bekijkt, krijgt de andere helft een kijkje in de keuken. Na de pauze wisselt het publiek van kant. Volgens Vis à Vis een voorstelling die de rauwe realiteit toont van onze op hol geslagen eetcultuur. | www.visavis.nl

Breda Hemelse musical Zodiac t/m 29 augustus

Op een bijzondere locatie, de voormalige Koepelgevangenis in Breda, wordt drie maanden lang een duurzame musical opgevoerd. Met behulp van een fantasieverhaal – waarin de sterrenbeelden tot leven komen – wordt de keiharde realiteit getoond van de verwaarlozing van de Aarde door de mensheid. Een musical dus die hopelijk tot nadenken stemt.

Het verhaal speelt zich af in het jaar 2031. Onze planeet is er slecht aan toe. Het universum heeft de mensheid opgegeven en daagt de dappere Boogschutter uit om naar de Aarde af te dalen om de vier elementen vuur, aarde, lucht en water

Agenda

terug te vorderen op de mens. Avontuurlijk als hij is, twijfelt Bo geen moment.

Daar aangekomen komt hij voor moeilijke keuzes te staan. Lukt het Bo om de planeet en de mensen waarvan hij is gaan houden, alsnog te redden?

Omdat de zodiac (dierenriem) zich in het universum bevindt, speelt de voorstelling zich deels boven het publiek af. Door de ronde hoge zaal word je aan alle kanten door het verhaal omgeven. Innovatieve licht- en geluidseffecten, drones die een rol spelen in het verhaal en projecties op de binnenzijde van De Koepel zorgen samen voor een technologisch hoogstandje. | www. zodiacdemusical.nl

Buitenpost ‘Flower Power Markt’

Zaterdag 14 en zondag 15 augustus is er een bij Paviljoen MeM in Buitenpost, Friesland. De Flower Power Markt is een markt met workshops over (h) eerlijk eten, ruilen, delen & repareren, natuurlijke gezondheid, groen & zelf(voorzienend) aan de slag en creatieve & kleurrijke levensstijl. De markt is beide dagen geopend van 11.00 tot 17.00 uur.

25

De ontdekking van het heden’ met Picasso, Dalí, Mondriaan, Klee, Miró, Daniëls

Van 17 augustus t/m 28 november 2021 verrast Singer Laren het publiek opnieuw met een tot nu vrijwel onbekende particuliere kunstverzameling.

Eerder was het de beurt aan collecties als De Heus-Zomer en de Van Vlissingen Art Foundation. Nu schittert de collectie van de JK Art Foundation in de net gerenoveerde museumzalen. De tentoonstelling met de titel De ontdekking van het heden toont topwerken uit de moderne en hedendaagse kunst en omvat een honderdtal werken waarin vrijwel alle grote Europese kunststromingen uit de twintigste en eenentwintigste eeuw vertegenwoordigd zijn. Een museaal geheel van werken en kunstenaars met klinkende namen als Pablo Picasso, Amadeo Modigliani, Constantin Brancusi, Jean Arp, Piet Mondriaan, Joan Miro, Pablo Picasso, Giorgio Morandi, Robert Delaunay en René Daniëls. De tentoonstelling wordt georganiseerd in samenwerking met Het Noordbrabants Museum en zal aansluitend vanuit een andere invalshoek te zien zijn in ’s-Hertogenbosch.

Op deze buitenmarkt kun je heerlijk eten, inspiratie opdoen en mooie dingen vinden! Zo zijn er trendy handgemaakte producten, kleurrijke designer & alternatieve kleding, eigenzinnige sieraden, kinderkleding & accessoires, natuurlijke verzorgingsproducten, (vintage) woonaccessoires, en andere hippe, duurzame goodies.

Naast de markt kan je ook op het terrein van Paviljoen MeM genieten en ontspannen in een groene omgeving vol met culturele verrassingen. Dwaal langs de verborgen paadjes en laat je gedachten gaan, zoek een lekker plekje bij een vijver om even te gaan zitten met je voeten in het water.

Adresgegevens en website: Egypte 16A, 9285 WX BUITENPOST. https://www. vanplan.nl/uitje/flower-power-markt-paviljoen-mem-buitenpost-39486845

Den Bosch Papieren sprookjes t/m 19 september

In het Noordbrabants museum in Den Bosch zijn de sprookjesachtige werelden van Eva Jospin te zien in de expositie Paper Tales. Met simpel bruin karton creëert zij indrukwekkende monumentale installaties. Je waant je in een wereld vol bomen, struiken en fantasierijke bouwsels die een mysterieuze sfeer oproepen. Elk blad, elke bloem en elke tak zijn met precisie uitgesneden, waardoor je helemaal opgaat in de fantasiewereld om je heen.

Doordat de imposante kunstwerken van Jospin gemaakt zijn van karton, een biologisch afbreekbaar materiaal, doen ze tegelijkertijd ook teer en kwetsbaar aan. Het herinnert aan de kwetsbaarheid en vergankelijkheid van de natuur om ons heen. | www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

Maastricht & Sittard-Geleen Musica Sacra festival van 22 t/m 26 september

In de laatste week van september is Zuid-Limburg het podium voor een kunstenfestival vol muziek, dans, theater, film, spoken word en exposities.

De 39ste editie van Musica Sacra in Maastricht en Sittard-Geleen heeft als thema Moeder Aarde.

Musica Sacra is een festival met een lange en rijke historie. Vanaf de eerste editie in 1983 verkent het de grenzen van de westerse cultuur en zoekt verbinding met uiteenlopende organisaties. Het gekozen thema past hier uitstekend in. Op de ontelbare vragen die de ingewikkelde verhouding met Moeder Aarde oproept, biedt Musica Sacra geen pasklare antwoorden. Maar het veelzijdig aanbod kan wel een handje helpen.

Volgens de organisatie omdat het festival “verrassende vragen stelt die te denken geven, omdat het schoonheid aanreikt die niets vraagt en alles belooft, omdat het vermanend of niet, bespiegelend, verhelderend inspireert, en waar mogelijk een glimp toont van licht en glans vanover de schutting van alledag.” Vanaf woensdag 19 juli start de verkoop voor Vrienden (vanaf 10.00 uur). De vrije verkoop begint op woensdag 21 juli om 10.00 uur. | www.musicasacramaastricht.nl

Twello Blotevoetenpad in Twello: schoenen uit en genieten

Laren (N.H.)

Doe je schoenen uit en loop 2,5 kilometer op je blote voeten over het landgoed. Voel het gras, de modder en het zand tussen je tenen. Op het blotevoetenpad ontdek je de natuur op een avontuurlijke manier.

Het Blotevoetenpad op Buitenpost leidt je langs verschillende obstakels.

Balanceer op het wilgenpad, loop door het moeras, vind je weg door het bamboebos en maak de schat buit op het schateiland. Kinderen kunnen klauteren over boomstammen, in de ondiepe gracht spelen en plonsen van de glijbaan. Ook voor volwassenen is er genoeg te doen. Sluit je ogen op het

26

Agenda

zintuigenpad of doe yoga in de yogawei.

Nadat je het Blotevoetenpad hebt gelopen, rust je lekker uit in ‘De Groene Huiskamer’. Dit is het Bar- en Kasrestaurant op Buitenpost waar je binnen tussen de exotische planten zit of buiten naast de speelweide geniet van de zon. Het Blotevoetenpad is het perfecte uitje voor het gezin, voor avontuurlijke ‘grote kinderen’ of voor een feestje.

Adresgegevens en website: Rijksstraatweg 17A, 7391 MH Twello www.bijbuitenpost.nl/blotevoetenpad/

Zwolle Design by Nature

Inventieve kunstenaars omhelzen de mogelijkheden en schoonheid van de natuur om een nieuwe, duurzame wereld vorm te geven.

Hoe kan de wereld gered worden van de klimaatcrisis? Is er schoonheid te vinden in duurzaamheid? In het besef dat de natuur de mensheid hoe dan ook zal overleven omhelzen verschillende kunstenaars de natuur als bron voor het ontwerpen van een duurzame wereld. In Design by Nature tonen zij de inventiviteit én de schoonheid van toegepaste kunst, gebaseerd op de natuur, en dat allemaal in onze dagelijkse huiselijke omgeving. Het gaat in deze tentoonstelling om het bouwen van huizen en het inrichten daarvan met biobased materialen.

De tentoonstelling is samengesteld door Biobased Creations, van Lucas De Man en Pascal Leboucq. Eerder maakten zij o.a. The Growing Pavilion (Dutch Design Week, 2019). Deze nieuwe Future Factory tentoonstelling toont de schoonheid en de mogelijkheden van een nieuwe, circulaire en biobased economie.

Museum De Fundatie te zien t/m 3 oktober. www.museumdefundatie.nl

Noord-Brabant Sst, muziek van de stilte in september

Eind december 2020 werd hij aangesteld en sindsdien kon hij door corona alleen maar in juli van zich laten horen: de eerste plattelandscomponist van Nederland: Piet Jan van Rossum. In september volgt weer een nieuwe reeks concerten, dit keer met de herfst als thema. De bedoeling is dat alle seizoenen aan bod komen, vandaar dat Van Rossum samen met het speciaal hiervoor opgerichte ensemble HAY nog tot en met het voorjaar van 2022 zijn muzikale kijk zal geven op de kwetsbaarheid van ons landschap, de natuur en de relatie van de mens tot die natuur.

Afkomstig uit een tuindersfamilie en woonachtig in het groene WestBrabant is het voor Van Rossum geen opgave om plattelandsmuziek te componeren. De natuur en de stilte bieden hem hiervoor juist alle mogelijkheden. Misschien is hij ook wel een einzelgänger, bekent Van Rossum. “Het is heerlijk om ver van alle kunstforten aan je eigen tuinen van Versailles te bouwen. Voor mij dan.” | www.facebook.com/ Plattelandscomponist

t/m 29 augustus

Iedere zondag tuintour tropische planten Muiderslot. Toen P.C. Hooft hier in de 17e eeuw woonde, waren er al planten uit Afrika, Amerika en Azië, in aanvulling op de planten uit Europa. Rondleiding vol gekke, liefdevolle en grappige verhalen. | www.muiderslot.nl

15 augustus

Festival Podium Onder de boom in Alkmaar. (Semi-) akoestisch festival met het gras als podium en een boom als enig decorstuk. Van een intiem pianoconcert onder de slanke Iep, een dansvoorstelling onder de grote Plataan tot een funkband onder de brede Kastanje. | www.podiumonderdeboom.nl

t/m 22 augustus

Big Insects Paleis Soestdijk. Met behulp van een fototentoonstelling met macrofotografie van insecten, een theatershow voor kinderen, een levensgroot insectenhotel en een educatieve doe-tocht leren bezoekers hier meer over de invloed van de mens op het leven van insecten, en andersom. | www. paleissoestdijk.nl

25 augustus t/m 5 september

Natuurtheatervoorstelling De Kudde in Kalmthout (Belgie). Samen met een schaapskudde wandelt het publiek in de schemering over de hei. Acteur Hans Dagelet vertelt het verhaal van Zenon: een moedige man die besluit de kudde te verlaten.| www.kudde.org

3 t/m 5 september

Fête de la Nature. Het grootste grassroots natuurfestival van Nederland.

Iedereen kan zelf een natuurfeestje organiseren. Van theater in de natuur tot een oogstfeest, van een vleermuizenexcursie tot een hardloopwedstrijd in het groen. | www.fetedelanature.nl

t/m 5 september

Veelkleurige Liefdesroute. Wandel op vrijdag-, zaterdag of zondagavond door dierentuin Artis in Amsterdam en luister ondertussen naar een audiotour over seksuele diversiteit in de natuur, ingesproken door Jeangu Macrooy. | www. artis.nl

7 september

Duurzame dinsdag. Het kabinet neemt de Duurzame Dinsdag-koffer in ontvangst met honderden duurzame ideeën en initiatieven uit alle hoeken van onze samenleving. De meest innoverende en onderscheidende krijgen de mogelijkheid om een extra impuls te geven. | www.duurzamedinsdag.nl

7 t/m 13 september

Verspillingsvrije week. Samen minder voedsel verspillen is goed voor het klimaat en je portemonnee. Doe ook mee om Nederland zoveel mogelijk verspillingsvrij te maken en meld je alvast aan. | www. samentegenvoedselverspilling.nl

18 september

World Cleanup Day. Een jaarlijks, wereldwijd event om het probleem van zwerfvuil aan te pakken. Over de hele wereld worden opruimacties georganiseerd. In 2020 waren er maar liefst 39.324 deelnemers die verdeeld over 2.517 opruimacties Nederland een grote schoonmaakbeurt gaven. | www. worldcleanupday.nl

18 en 19 september

Festival Vibe of the Earth in Bergen (NH). Uitgebreid programma voor jong en oud rond allerlei facetten van duurzaamheid, met muziek, dans en theatervoorstellingen en bevlogen workshops en lezingen. | www.vibe-of-theearth.eu

COLOFON t/m 19 september

Beeldententoonstelling in de Hortus Haren (Gr), een van de oudste en grootste botanische tuinen van Nederland. Op het 15 hectare grote terrein bevinden zich onder meer een wilde plantentuin, een Keltische tuin en een Chinese tuin met een authentiek Chinees theehuis. | www.hortusharen.nl

1 t/m 3 oktober

Festival In our nature in Culemborg. Met kunst, muziek, poëzie, biologisch eten van de buurtboerderij, interactieve workshops, wandelingen door de wijk, gluren bij de buren en kleine theatershows. | inournature.nl

t/m 30 oktober

Expositie Rariteiten in het groen, Boomkwekerijmuseum Boskoop. Bomen kunnen een verhaal vertellen. Ook hebben ze in verschillende culturen een bijzondere betekenis. Zo vereerden de oude Grieken hun Zeusboom, dansten meisjes om de meiboom en lieten schilders zich graag inspireren door markante bomen. | www.boomkwekerijmuseum.nl

Vakantie/tourisme/reizen

Limburg ‘s Ochtends wakker worden met de geur van vers brood, genieten van een streekontbijt en een privé yogaruimte tot je beschikking. Dat kan bij de Belevingsplek. Reserveer het ‘Word wakker bij de bakker’ -arrangement. Meer informatie vind je op: www.belevingsplek.com Schiermonnikoog Vakantiehuisje in de Duinen te huur 5 (max. 6) personen tegearre.schier@gmail.com

Overig

Lekker Lokaal en bio Biologische boodschappen, zoveel mogelijk uit de regio, persoonlijk thuisbezorgd. Compleet assortiment. Weekpaketten. Fruit op ‘t werk. ZuidLimburg t/m Sittard. josbezorgt.nl

Heeft u een regeladvertentie?

Bv een vacature in een woon-werkgemeenschap, natuurvoedingswinkel, een vrijeschool of kinderopvang? Met een (regel-) advertentie in Krant van de Aarde bereikt u meer dan 100.000 mensen. Opgeven via https://www. krantvandeaarde.nl/ adverteren/

Colofon

27

De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium.

Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde.

Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris Redactie redactie@krantvandeaarde.nl Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Maxime Paulis, Lisette Kreischer, Angelique van Os, Renske de Zwart, Eric Schoones, Yvonne Koop, Renáta Horenová, Ivonne de Thouars, Sjors Beukeboom, Geraldina Metselaar.

Columnisten Patrick van Zuijlen, Nathalie Barones van Verschuer, Ellen J. Folkersma, Bert van Ruitenbeek, Jan Juffermans.

Advertenties en samenwerkingen Albert Poutsma Vormgeving & Opmaak & Social Media Celina Koekenbier, Putri Reeb en Gerda Peters Web- en eindredactie: Kees Slagter Distributie: Ruim 500 distributiepunten: Natuurvoedingswinkels, woningwinkels, gezondheidswinkels, wereldwinkels, artsen en scholen, Tweede Kamer der StatenGeneraal, goede doelen, groente en fruit tassen en andere webwinkels.

Losse nummers: €3,95 Abonnementen: Vanaf € 20,- kun je de Krant van de Aarde thuis ontvangen door donateur te worden van de stichting Dag van de Aarde. Tevens ontvang je dan gratis een boek naar keuze. Ga hiervoor naar onze website: www.krantvandeaarde.nl Abonnementenadministratie: FBW Abonneeservice: info@fbw-abonneeservice.nl / 0348-431393 Niets uit de uitgave mag, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever, opgeslagen worden in een gegevens bestand, noch openbaar gemaakt of verveelvoudigd worden, waaronder begrepen het reproduceren in enig ander medium. De inhoud is wel beschikbaar voor licencing en content syndication.

Voor de voorwaarden kunt u contact opnemen met de uitgever. © 2021 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde | info@krantvandeaarde.nl | www.krantvandeaarde.nl

IEDEREEN EEN VACCIN GEEF NU OP GIRO555.NL NL08 INGB 0000 0005 55

Elke dag open!

KOM SPEUREN EN SPELEN OF GA OP ONTDEKKING MET EEN VAN DE FAMILIETOCHTEN

Klinkertstraat 118 6433 PB Hoensbroek

NIEUW! ROMEINSE FAMILIETOCHT Kom jij Lucius en Amaka helpen om het fresco van Coriovallum weer compleet te krijgen?

EXPO

400 JAAR BADEN koop vooraf je tickets op thermenmuseum.nl

T/M 17 JAAR GRATIS ENTREE

Coriovallumstraat 9 6411 CA Heerlen

LEEF! cultuur

LIFESTYLE KATERN | nazomer 2021

kunstenfestival Maastricht

met prelude in Sittard-Geleen

Moeder Aarde 22 - 26 september

Demeter Woud- en bloemenhoning

Berlinde De Bruyckere | 14

NIEUW!

Piet Oudolf | 24 • Krachtige smaak • Lekker als sladressing, door thee / koffie of marinade voor vis

www.detraay.com

PUUR Rineke Graan- & ontbijtproducten 100% voedingswaarde in kant-en-klare producten, en verder niks. Is dat mogelijk?

Rineke Dijkinga bewijst met PUUR Rineke dat het kan. Alle Puur Rineke graan- en ontbijtproducten zijn 100% gecertificeerd biologisch en vrij van toegevoegde suikers.

Neem bijvoorbeeld Naakte Havermout; Deze gecertificeerd biologische havermout is gemaakt van naakte haver uit Nederland, onbespoten, biologisch en rijk aan vezels. Geweldig op elk moment van de dag!

• (H)eerlijke biologische producten die een bijdrage leveren aan je energie en gezondheid.

• 100% voedingswaarde, verder niks!

• Zoveel mogelijk ingrediënten van Nederlandse origine.

• Gezond beheer over de aarde, bodem en biodiversiteit.

• Unieke producten alleen verkrijgbaar bij de zelfstandige drogist, reformwinkel en biologische supermarkten.

Verkrijgbaar v.a.: 500g Consumentenadviesprijs v.a.: € 3,95

Colofon Hoofdredactie: Eric Schoones | Eindredactie: Kees Slagter/Eric Schoones | Bijdragen: Frans van der Beek, Yvonne Koop, Geraldina Metselaar, Angelique van Os, Jane Sauer, Benjamin Schoones, Eric Schoones | Vormgeving: Fingerprint, Gerda Peters | Foto omslag: Museum Sieboldhuis | Sales & Uitgever: Albert Poutsma | LEEF! Cultuur een uitgave KATERN van Krant van de Aarde 2 isLIFESTYLE / Aarde Media cultuur

LEEF!

LEEF! cultuur

LIFESTYLE KATERN | nazomer 2021

Museum SieboldHuis | 4

4|

Museum SieboldHuis Het mooiste uit Japan

6|

Maestro Jules Onthult

Onbevangen luisteren 8|

Filmmaakster Monica Ruiz van Hattem

zoekt betekenis voor het nu 13 |

1001 Reasons

to love the Earth 14 |

Berlinde De Bruyckere Engelenkeel

Klimaatdichters

17 |

Het woord voor de aarde 18 |

Zeekajakker Jaco Benckhuijsen

De stem van de natuur 19 |

BeeTotem

Verbonden met de natuur 21&23 | 24 |

Recepten

Piet Oudolf

Tocht langs tuinen van koninklijke allure

nazomer 2021

3

Japanmuseum SieboldHuis

Het mooiste uit Japan

Ogata Gekkō (1859-1920) Gunstige dromen 12, 1896, Collectie Josephine Siebers en Robert Schaap

Tekst: Jane Sauer. Beeld: Japanmuseum SieboldHuis.

Na bijna een half jaar hebben de Nederlandse musea begin juni hun deuren weer geopend.

In het Japanmuseum SieboldHuis in Leiden zijn, naast de verzameling van Siebold, de komende maanden twee exposities te zien.

Het SieboldHuis heeft een vaste tentoonstelling met o.a. fossielen, munten, kleding, landkaarten, prenten, lakwerk en geprepareerde dieren, bijeengebracht door Philipp Franz Balthazar von Siebold (1796 – 1866). Geboren in het Beierse Würzburg, kwam hij uit een familie van artsen en na zijn studie geneeskunde werd hij in 1822 geneesheermajoor in het Ne4

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

derlands Oost-Indische leger in Batavia (Indonesië). De gouverneur-generaal stuurde Siebold naar Japan. Destijds een land met een centrale plaats in de veranderende wereldpolitiek, maar totaal onbekend, want de grenzen waren gesloten. Handel werd alleen toegestaan op het kunstmatige eiland Deshima. In 1823 kwam Siebold hier terecht. Hij kreeg de opdracht om informatie te verzamelen over Japan, over de cultuur, natuur, de handel en het politieke systeem. Buitenlanders mochten Deshima niet verlaten. Na het genezen van een invloedrijke lokale ambtenaar mocht Siebold een kleine kliniek buiten de handelspost openen en legde hij huisbezoeken af. Zo kreeg hij contact met Japanse medici en natuurwetenschappers.

Kris Schiermeier, directeur van het museum, vertelt: “Siebold heeft een belangrijke rol gespeeld op natuurhistorisch gebied in Europa. Zijn collectie was in 1830 in Nederland de eerste grote verzameling van Japanse flora en fauna, zaden en gebruiksvoorwerpen met veel tot dan toe onbekende dieren plantensoorten. In die tijd was de opleiding tot arts veel breder dan tegenwoordig. Zo leerde hij ook over biologie en hij stopte stiekem zaadjes in een geheim vakje in zijn wandelstok. Toen hij in Nederland woonde, legde hij met de meegebrachte zaden, bij zijn buitenhuis ‘Nippon’, een tuin aan. De hortensia, camelia, wisteria, Japanse anemoon en nog vele andere planten- en bloemensoorten zijn zo in de Nederlandse tuin geïntroduceerd.’

De meeste voorwerpen nu te zien in het museum, verzamelde hij tijdens een maandenlange hofreis naar Edo (het huidige Tokyo). Na die reis zou Siebold naar Java vertrekken. Tussen zijn bezittingen werden landkaarten ontdekt en werd hij beschuldigd van spionage voor de Russische staat. Het was streng verboden om landkaarten in bezit te hebben, want dit was politiek gevoelig materiaal. Zo werd Siebold in oktober 1829 uit Japan verbannen.

Philipp Franz Balthazar von Siebold

Japans lakwerk Tsukioka Yoshitoshi (1839– 1892), Fujiwara no Yasumasa speelt fluit by maanlicht, 1883, Privécollectie

Ogata Gekkō (1859–1920), Karper, 1899, Donna and David Humphries Collection

nazomer 2021

5

Na de tentoonstelling van Gekkō, toont het museum de eeuwenoude traditie van het Japans lakwerk, dat zich met de komst van het boeddhisme in Japan, ontwikkelde tot een kunstvorm. Sinds het einde van de 16e eeuw maakte Europa kennis met deze verfijnde en duurzame artikelen. In de tentoonstelling worden vijftig lakwerk-objecten getoond, zoals dienbladen, voorwerpen voor de theeceremonie, vazen en schrijfgerei, gemaakt met urushi, een natuurlijke hars die, door het inkerven van de bast wordt getapt uit de lakboom. De hars ondergaat vervolgens verschillende bewerkingen. Het materiaal wordt laag voor laag opgebouwd en gepolijst, zodat er een egaal oppervlak overblijft. Er worden decoratietechnieken toegevoegd, zoals het gebruik van zilver- en goudpoeder. Al met al een precisiewerkje dat maanden tot jaren in beslag kan nemen. LEEF!

Ogata Gekkō en zijn tijdgenoten, 5 juni t/m 5 september 2021

Ogata Gekkō Op de eerste verdieping van het Sieboldhuis wordt momenteel voor het eerst buiten Japan een podium geboden aan kunstenaar Ogata Gekkō (1859 – 1920). Er zijn ruim honderd werken van Gekkō en veertig van zijn tijdgenoten te zien. De tentoonstelling geeft een nieuwe kijk op de prentkunst uit de Meiji-periode (1868 – 1912). In deze periode onderging Japan sociale, culturele en politieke veranderingen toen het zich ontwikkelde tot een moderne staat.

Gekkō, geboren als Nakagami Masanosuke, was als autodidact een buitenstaander in de schaduw van zijn tijdgenoten Tsukioka Yoshitoshi (1839 – 1892) en Toyohara Kumichika (1835 – 1900). Pas in deze eeuw kreeg Gekkō erkenning in Japan. Zijn prenten wijken af van de standaard van vaste compositieregels, strakke lijnen en heldere kleurvlakken. Gekkō’s stijl ligt met het gebruik van subtiele kleurovergangen meer bij de schilderkunst.

De tentoonstelling laat bekende thema’s zien uit de Japanse prentkunst; geschiedenis, schoonheden, natuur, literatuur en oorlogen.

Prenten werden gebruikt als verpakkingsmateriaal voor goederen die naar het buitenland gingen. Zo kwamen ze in Europa terecht, waar de prenten werden gezien als kunst. Kris Schiermeier: “Prentkunst was in die tijd in Japan zoiets als posters in de huidige tijd. Ze werden gedrukt in een hoge oplage en tijdelijk aan de muur gehangen. Als je het zat was, kocht je weer een andere prent. Daarnaast werden er ook prenten gemaakt voor bijzondere gelegenheden.”

Schoonheid in detail.

20ste-eeuws Japans lakwerk, 17 september t/m 5 december 2021 Japanmuseum SieboldHuis Rapenburg 19, 311 GE Leiden www.sieboldhuis.org Mitani Goichi (1919-2017), Bloemenvaas met veer, Chinkinbori, Signatuur: Goichi, Tweede helft 20e eeuw

Maestro Jules Onthult

Onbevangen luisteren naar een symfonie zonder te verdwalen Tekst: Eric Schoones.

Beeld: Jules van Hessen en Shutterstock.

“Klassieke muziek, da’s moeilijk en ingewikkeld.

Daar moet je alles van weten om ervan te kunnen genieten.” Dirigent Jules van Hessen heeft met zijn programma Maestro Jules Onthult het tot zijn missie gemaakt om mensen van dat idee af te brengen.

Terwijl we op een zonovergoten middag op zijn ark aan de rand van Weesp over het water uitkijken, beginnen we maar bij het begin.

“Ik ben mijn hele carrière al doordrongen van de kloof tussen het publiek en de musici op het podium en daarom heb ik eigenlijk altijd al, voordat ik met Maestro Jules Onthult begon, uitleg gegeven bij concerten, zoals Leonard Bernstein, mijn grote idool, dat onnavolgbaar deed.”

6

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

En toen besloot je in 2015 om er een programma van te maken “Ja, ik bedacht een formule: vòòr de pauze informele uitleg aan de hand van enkele voorbeelden gespeeld door het orkest en nà de pauze het hele stuk in zijn pure vorm. Het toenmalige Gelders Orkest reageerde enthousiast en de eerste keer was met de Eerste Symfonie van Mahler, een heel geschikt stuk om veel over te vertellen. Op verzoek van het orkest heb ik er toen zelf met wat plaatjes van het internet een presentatie bij gemaakt en het gebeurde allemaal op één dag. We hadden één repetitie en het was heel spannend, maar het werd een mijlpaal in mijn leven.”

Er wordt tegenwoordig best veel gedaan om klassieke muziek toegankelijker te presenteren.

“Dat is heel goed, en ik heb zelf ook van alles gedaan met dj’s en noem maar op. Maar zeg niet dat het popie jopie is, want daarmee trap je me op mijn ziel.

We moeten de canon van de klassieke muziek nooit uit het oog verliezen. Mijn doel blijft altijd mensen de ongelooflijke schoonheid van klassieke muziek te laten ervaren, de onaangeraakte, pure muziek, zonder toeters en bellen. Het enige wat we toevoegen met Maestro Jules Onthult is nà de pauze wat icoontjes projecteren die verwijzen naar wat ik vòòr de pauze heb verteld, zodat mensen een beetje houvast hebben. En dat werkt, het versterkt de beleving. Maar nog steeds hoef je er niets van te weten en je mag ook alles wat ik vertel meteen weer vergeten.”

Door iets uit te leggen wek je wel de indruk dat het moeilijk zou zijn.

“Inderdaad, dat is de zwakte maar meteen de kracht van het concept. Ik begrijp dat mensen onbevangen willen luisteren, zoals je bij de Borobudur de hele uitleg van de gids wil overslaan en alleen maar wil voelen en ervaren wat die plek zo bijzonder maakt.

Tegelijkertijd vinden mensen het fijn om niet te verdwalen in een symfonie en die icoontjes helpen dan.

Gelukkig zeggen mensen bijna nooit dat ze de uitleg wel leuk vonden, maar de symfonie veel te lang, want dan heb ik iets fout gedaan. Het gaat mij om de muziek. Ik wil mensen die voor het eerst in de concertzaal zijn laten horen hoe mooi het is, maar ik

wil het bestaande publiek natuurlijk niet wegjagen.

Het is ook zeker niet alleen voor dummies!”

Dat is je ideaal?

“Ja, dat iemand die voor het eerst naar een concert gaat ademloos ontdekt, dat is mijn missie. Het klinkt misschien een beetje zwaar, maar zo voel ik het wel.”

Hoe kies je de muziek?

“Het moet een meesterwerk zijn, maar dat is wat arbitrair. Belangrijker is dat er een verhaal te vertellen is. Het pianoconcert van Grieg is bijvoorbeeld een ideaal stuk, niet te lang en met veel aanknopingspunten om iets over te zeggen.”

En het moet ook leuk zijn!

“Er mag gelachen worden, zeker. Het is toch geweldig als mensen met een glimlach op hun gezicht naar huis gaan, ze zijn een avondje uit, dat moet je niet vergeten. Iets van die plechtige concertsfeer halen we weg met een quiz. Ik had ooit een broodrooster over en ik besloot ter plekke om daar een prijs van te maken. Ik schrok van de gretigheid, mensen wilden dat ding heel graag winnen. Echt leuk, na de broodroosters zijn we overgestapt op staafmixers, het werd een running gag. Maar ik verzin dan altijd wel een vraag die niemand weet, ook de kenners niet en het moet zeker niet plat worden. Net zoals je kinderen serieus moet nemen. Ik heb heel veel kinderconcerten gedaan, maar ik erger me altijd aan mensen die na een paar jaar moeten uitleggen dat we de tjoektjoek voortaan trein noemen.”

Je doet ook programma’s voor managers.

“Ja, daar is de samenwerking in een orkest, tussen de musici onderling en met de dirigent, een schitterende metafoor voor het teamwork in een bedrijf.

Je kunt met muziek en zonder veel woorden te gebruiken al die processen voelbaar maken op een heel laagdrempelige en plezierige manier. Dirigeren gaat voor mij uiteindelijk ook veel meer over leiderschap dan over de maat slaan. Een visie delen en musici inspireren het beste uit zichzelf te halen en mensen samenbrengen, samen de muziek beleven, daar gaat het om. LEEF!

“We hadden één repetitie en het was heel spannend, maar het werd een mijlpaal in mijn leven”

Alle info op: maestrojulesonthult.nl Concertagenda: 2021 13 november, Den Bosch, Mainstage Brabanthallen: Vivaldi De Vier Jaargetijden met Maestro Jules Orkest 2022 9 februari, Utrecht, TivoliVredenburg: Beethoven - Pastorale met Neue Philharmonie Westfalen 14 maart, Amsterdam, Concertgebouw: Mozart Symfonie nr. 40 11 mei, Utrecht, TivoliVredenburg: Berlioz - Symfonie Fantastique met Philips Symfonie Orkest 24 mei, Eindhoven, Muziekcentrum: Berlioz - Symfonie Fantastique met Philips Symfonie Orkest

nazomer 2021

7

A

ls dochter van een Spaanse vader en Nederlandse moeder worstelde de onafhankelijke filmmaakster Monica Ruiz van Hattem met de vraag waarom ze zich zelden thuis voelde. Was het de architectuur van Rotterdam of waren het de mensen. Na lang zoeken vond ze het antwoord.

Tekst: Geraldina Metselaar.

Beeld: Monica Ruiz van Hattem.

“Het verleden zit letterlijk in ons lichaam”

“Hoe ouder ik word, hoe meer ik op mijn vader en Spaanse grootouders ga lijken.” Monica Ruiz van Hattem (1967) schikt haar bos donkerblonde krullen. “Als ik naar hen kijk, zoek ik een verklaring voor mijn huidige bestaan. Van mijn complexe familiegeschiedenis, de dictatuur van Franco tot mijn hevige verzet tegen de Spaanse machocultuur. Ik ben geboren in Madrid en opgegroeid in Bilbao, de grootste stad van Baskenland.” Al op jonge leeftijd leeft in Monica weerstand tegen de mannelijke overheersing in haar geboorteland. “Vrouwen waren al van jongs af aan bezig met wie ze later zouden trouwen. Eenmaal getrouwd bepaalden mannen wat ze wel of niet mochten en dat mannen zo hun wil opleggen, vond ik als klein meisje belachelijk. Dan dacht ik: ik bepaal zelf wat ik wil doen en ga nooit trouwen!”

Monica wilde maar één ding: net zo goed, of zelfs beter worden dan de man. Haar ouders waren onder de indruk van haar onafhankelijkheid en intelligentie. Het zou wel goed komen met haar, maar of het gezin Ruiz van Hattem het ging redden in Spanje, was onzeker. In Bilbao waren bomaanslagen van de ETA, charges van de politie tijdens demonstraties voor een onafhankelijk Baskenland. Ook was het land in chaos na het overlijden van Franco in 1975. De economie verslechterde en de autosalon van Monica’s vader verkeerde in zwaar weer. Na lang beraad kozen haar ouders er in 1979 voor om naar Nederland te vertrekken. “Het werd tijd om het land te verlaten. Emigreren komt al generaties lang voor in mijn familie.” Wetenschappelijk is aangetoond dat aangrijpende gebeurtenissen, zoals het verbreken van familiebanden, emigreren of zelfs het kolonialisme zich manifesteren in je genen. “Het verleden zit letterlijk in ons lichaam”, ontdekte de filmmaakster. “Daarover

maak ik nu een serie, genaamd Dubbelbloed.”

Eenmaal in Nederland – in Spijkenisse – ging er een wereld voor Monica open.

Ze wilde zo snel mogelijk de Nederlandse taal leren. De taal opende de deur naar de TU Delft. “Een technische studie werd mijn overlevingsstrategie om de machocultuur te ontvluchten.”

Haar vader kon niet aarden in Holland.

Moeder werd min of meer het hoofd van het gezin, waardoor hij zijn ‘positie’ verloor. Denk aan de Spaanse machocultuur, waar de man bepaalt

“Een technische studie werd mijn overlevingsstrategie” en beslist. “Mijn vader had hier geen vrienden, miste het buitenleven en sprak de taal niet. Mijn ouders kregen veel conflicten. Hierdoor waren mijn broertje en ik al jong op onszelf aangewezen.” Op haar zeventiende ging Monica op zichzelf wonen. Eerst in Spijkenisse en op haar achttiende verhuisde ze naar Rotterdam. “Ik ben drie keer uitgeloot voor de studie industrieel ontwerpen. Op mijn 22ste kon ik eindelijk beginnen. Acht jaar later was ik klaar. Ik heb er lang over gedaan.”

“Het is een verrijking om met verschillende culturen samen te leven” Tijdens haar studie aan de TU kreeg Monica’s creativiteit een behoorlijke knauw. “Man, wat een kwelling was het om rechte lijnen zonder liniaal te trekken!” Creativiteit moest uit de logica komen, in plaats van go with the flow en voelen wat er nu is. “Indertijd werd ik er onzeker van. Als ik zou weten wat ik nu weet, had ik beter naar de kunstof filmacademie kunnen gaan. De TU Delft heb ik afgemaakt, gehavend en wel. Daarna wilde ik nooit meer iets met industrieel ontwerpen doen. Toen kwam er een 6-weekse cursus camera voorbij. Er was altijd al een liefde voor de camera. Mijn vaders hobby was fotografie en thuis hadden we een doka.”

Na de cursus ging ze meteen aan de slag als cameraman. Werkenderwijs leerde ze het vak bij Kunstcollectief Antenne Rotterdam. “Ik maakte korte items over straatprojecten in multiculturele wijken van Rotterdam. Het was mega-interessant. Hoe hebben zij het integreren ervaren in een nieuwe cultuur? Voelen zij zich thuis? Het is een verrijking om met verschillende culturen samen te leven. Als anderen jou bewust maken van hoe zij kijken naar het leven en hoe zij dingen ervaren, dan besef je zelf ook weer hoe jij naar het leven kijkt.” Later werd ze weggekaapt door een communicatiebureau voor ingenieurs en de gemeente Rotterdam.

“De magie van muziek valt samen met iets wat in je leeft” Ondertussen wilde Monica méér! “Ik realiseerde me dat mijn overlevingsstrategie om net zo goed of beter te worden dan de man, me lang weerhield om datgene te doen wat ik echt wil doen: het maken van films en documentaires vanuit mijn vrouwelijke intuïtie en creativiteit.” Een filmproject dat hierover gaat heet La Canción del Alma, het lied van de ziel, over de zoektocht naar waar je je thuis voelt.

“Ik zit tussen culturen, tussen natuur en beton, tussen logica en gevoel.

Het is een grote vraag die in mij leeft en misschien wel in elke migrant. Je functioneert, maar je mist iets en je voelt je niet thuis. Waar ligt dat aan?

Is het de architectuur of zijn het de mensen? Ik ben ervan overtuigd dat je in muziek, zang en dans je thuis kunt voelen. De magie van muziek valt samen met iets wat in je leeft. Iedereen die naar een concert gaat, weet exact dát moment aan te wijzen waarop de muziek meer wordt dan de herhaling van de noten. Het is moeilijk om uit te leggen wat dát precies is en daarom maak ik er een film over. Het gebeurt op dat ene moment dat de muzikant heel dicht bij zijn eigen gevoel blijft.

Dat alles samenvalt en je je thuis kunt voelen.” LEEF!

movie-mento.com 8

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Filmmaakster Monica Ruiz van Hattem zoekt betekenis voor het nu

nazomer 2021

9

De rol van water voor lichaam en geest

Water is heel belangrijk als vloeistof in onze lichaamscellen. Een volwassene kan weken zonder eten, maar slechts dagen zonder water. En bij tekorten aan water treden na enkele uren al lichaamsreacties op.

Een gezond lichaam is een lichaam dat veel water drinkt Water absorbeert veel warmte zelfs voordat het heet wordt. Daarom reguleert water onze constante lichaams­ temperatuur. Omdat water hitte langzaam opneemt en loslaat, reguleert het de snelheid waarmee de temperatuur van de lucht in onze omgeving verandert

Rauw water is levend water

2,7 liter per dag Een persoon van 70 kg heeft per dag bij een omgevingstemperatuur van 20°C zo’n 2,75 liter water nodig. Wij halen zo’n 0,75 liter uit voedsel en 1,65 liter uit drank. Het lichaam scheidt dagelijks 1,7 liter via de urine, 0,15 liter via de ontlasting, 0,5 liter door transpiratie en 0,4 liter door uitademing.

Water als universeel oplosmiddel In water lossen meer substanties oplost dan in enig andere vloeistof. Water voert substanties mee, in ons lichaam, in bomen, planten en rivieren. Water brengt nutriënten naar onze lichaamscellen. En afvalstoffen, zware metalen en chemicaliën worden erdoor afgevoerd.

Viktor Schauberger Viktor Schauberger (1885-1958), Oostenrijks bosbeheerder, filosoof en natuuronderzoeker.is wellicht de eerste grote deskundige op het gebied van water. Hij is sterke voorstander van zuiver bergwater. Met zijn bijzonder waarnemingsvermogen wist hij dat dieren, planten, stenen, water en Aarde met elkaar verbonden zijn.

“Wie de fenomenen die ik ontdekt heb, wil natrekken, zal moeten gaan meten in de natuur. Zelfs dan nog zal hij de essentie echter missen, omdat de subtiele natuurinvloeden alleen waar te nemen zijn met het gevoel. Ze zijn niet te berekenen omdat ze voortdurend 10

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Wat als je te weinig gezond water drinkt?

Bij 1% te weinig gezond water = dorst Te weinig vochtinname, tot 1% onder het normale waterevenwicht van je lichaam, geeft dorst.

Bij 2% te weinig gezond water = mindere prestaties Het uithoudingsvermogen van sporters kan negatief worden beïnvloed door een tekort aan vocht, met name in een warme omgeving, als het vochttekort oploopt tot 2% van het lichaamsgewicht.

Door regelmatig te drinken tijdens de inspanning kan dit voorkomen worden. 2% vochtverlies leidt tot 20% minder prestaties.

Bij 5% te weinig gezond water = hoofdpijn Duizeligheid, hoofdpijn, vermoeidheid, migraine en verminderde fysieke kracht.

Bij 8%: spiercontracties Slecht werkende klieren, spiercontracties, nierproblemen (nierstenen), verwardheid (delirium), hartklep insufficiëntie (kleppen sluiten niet meer volledig) en prolaps (uitbollende slippen van de hartklep).

Bij 10% te weinig gezond water = niet meer bewegen Bij 12% te weinig gezond water = dood

transformeren. Ik ben mij ervan bewust dat dit moeilijk te accepteren is voor intellectueel ingestelde mensen, maar als de waterbouwkundigen blijven volhouden dat water een levenloze, door wetenschappelijk formules gedefinieerde substantie is, laat hen dan ook als zij ziek zijn een wiskundige brengen in plaats van een dokter.”

Water leeft en doet leven Sinds het begin van de beschaving hebben mensen zich gevestigd in de buurt van water. Alle mensen op Aarde hebben iedere dag water nodig: om te drinken, om te koken, om te wassen, in de landbouw, in de industrie, als transportmiddel, bij godsdienstige en rituele handelingen.

Hoe zou ons leven eruit zien zonder de reinigende eigenschappen van gezond water?

We zouden onze handen niet meer kunnen wassen, onze tanden niet meer kunnen poetsen, een douche of bad nemen zou stoppen. En de afwas? We beschouwen water, gezond water als té vanzelfsprekend.

nazomer 2021

11

Gezond, levend water is rauw water Goed water heeft een volledige cyclus ondergaan. Verdamping uit bossen en oceanen door de opwarming van de zon. Wolken worden gevormd. Uit deze wolken valt regen. Deze regen sijpelt in de koele Aarde. Dieper en dieper en neemt mineralen met zich mee. Door de aanwezigheid van geladen mineralen (elektrolyten), de afkoeling, de spiraalvormige beweging van water ontstaat er magnetische spanning.

Door de negatief geladen spanning wilt het water terug naar boven. Om zich te ontladen met de positief geladen atmosfeer. Het bergwater zoekt zijn weg naar boven. Uit de bron komt vervolgens rijp water. Rauw water Levend water. Dit bergwater bevat een scala aan mineralen en heeft een hoge bio-magnetische spanning ofwel kracht of vitaliteit. Mensen, dieren en planten benutten de energetische kracht van rijp bergwater.

Gezond bergwater zuivert ons lichaam optimaal Water neemt afvalstoffen mee. Deze sturing gebeurd door de hypofyse (deel van de hersenen). De hypofyse stuurt afvalstoffen met de hulp van water via de nieren naar de darmen en de blaas om zo het lichaam te verlaten.

Een goede vochtbalans zorgt ervoor dat onze hersenen signalen beter kunnen doorgeven aan de spieren. Merk je wel eens dat je na een poosje hardlo-

Viktor Schauberger: “Door zon beschenen water wordt lui. Maar ‘s nachts en vooral bij volle maan, wordt het water fris en levendig” pen moeite hebt om een stoepje op te komen of struikelt over kleine obstakels? Dat heeft te maken met vochttekort. Als je tijdens het sporten goed blijft drinken, kun je beter bewegen en daardoor beter presteren.

Hoofdpijn wordt vaak veroorzaakt door een te kort aan vocht Onze hersenen bestaan voor negentig procent uit vocht. Hoofdpijn wordt vaak veroorzaakt door een te kort aan vocht. Het is een teken van je lichaam dat het ernstig aan het uitdrogen is.

Wist je dat je lichaam 24 tot 48 uur nodig heeft om hiervan te herstellen?

De effecten van uitdroging werken langer door dan je denkt.

Tekst: Bart Maes. Beeld: Markus Spiske / Unsplash.

Meer info: freedomofhealth.eu

Lao Tzu “Het hoogste goed is als water, dat alle dingen voedt zonder inspanning’”

Gevonden voor de Krant van de Aade-lezer: PINEO Volle Maan Water Rauw bergwater uit de Pyreneeën Nu in promo bij Ekoplaza

G&W GezondheidsWinkel Gezondheid wordt een steeds belangrijker item in ons leven. Gezond zijn en blijven willen we allemaal, dus gaan we steeds bewuster met ons lijf om. Maar door het aantal gezondheidsproducten dat er op de markt is, zien we vaak door de bomen het bos niet meer. Gezond & Wel staat voor u klaar met deskundig en persoonlijk advies over alles wat met gezondheid te maken heeft.

De formule G&W GezondheidsWinkel is met haar 90 winkels in Nederland al ruim 30 jaar specialist op het gebied van o.a. voedingssupplementen.

Alle topmerken zoals Orthica, Bloem, Pharma Nord, Solgar, it’s Pure, Arkocaps, A.Vogel en Gezond & Wel zijn bij ons verkrijgbaar. Met onze ruime productkennis en betrokkenheid adviseren wij u graag over de verschillende supplementen en welke het beste bij u passen. Want uw gezondheid staat bij ons immers centraal! Naast voedingssupplementen voeren wij een uitgebreid assortiment cosmetica- en verzorgingsproducten op natuurlijke basis of zelfs volledig biologisch, zoals alviana, een topmerk dat tevens bekroond is met het Natrue-keurmerk, de hoogste waardering als het om biologische cosmetica gaat.

Daarnaast hebben we topmerken als Dr. Hauschka, Earth-Line, Harmonie, Weleda, it’s Coco, it’s aloe, Hairwonder en voetverzorgings- producten van o.a. Footmed en Gehwol. Ook kunnen wij u adviseren over gezonde (dieet) voeding en hoe u gezonde voeding kunt toepassen in uw dagelijkse eetpatroon. Of het nu om afslanken gaat of een strikt glutenvrij dieet, aan de hand van recepten kunnen we u vertellen hoe u bijvoorbeeld lijnzaad, chiazaad, havervlokken en natuurlijk rawfoods en superfoods van it’s Amazing (puur plantaardig voedsel dat enorme concentraties vitaminen, mineralen, aminozuren en antioxidanten bevat) op een heerlijke manier kunt bereiden. Dat ‘gezond’ ook nog eens superlekker kan zijn, willen wij graag met u delen!

Met meer dan 90 G&W-winkels zijn wij in staat om een kwalitatief hoogstaand eigen merk op de markt te brengen tegen zeer aantrekkelijke prijzen. De Gezond & Wel Cranberry Detox Booster, Lijnzaadolie, kruiden, abrikozen, Rooibosthee en Gezichtsen lichaamsverzorgingslijn zijn inmiddels een begrip bij veel trouwe klanten. Uiteraard kunt u via onze webshop alle producten online kopen.

Wilt u geen enkele gezonde aanbieding missen, laat dan uw naam en adres achter in de winkel en ontvang het hele jaar door fantastische aanbiedingen, speciaal voor u samengesteld! Graag verwelkomen wij u dan ook in een van onze winkels. Want uw gezondheid kan altijd beter! www.gezondheidswinkel. nl

Misscup MENSTRUATIECUP Meer dan 300.000 vrouwen gingen je voor!

Om gezondheids- en hygiënische redenen is de menstruatiecup Misscup ontstaan, het enige natuurlijke alternatief voor de traditionele hygiënische beschermingsproducten als tampons en maandverband. ✓ Oplossing tegen doorlekken: Dezelfde capaciteit als 3 tampons en geeft dus 12 uur bescherming zonder doorlekken ✓ Verantwoorde oplossing: Herbruikbare cup van 100% medisch en hypoallergeen siliconenmateriaal.

Geen droogheid, geen infecties ✓ Goed voor het milieu en de planeet De cup heeft een levensduur van 5 jaar, geen uren. Dus geen bergen afval.

Het maandelijks kopen van tampons en maandverband is niet meer nodig Met de Misscup Sterilisator kun je de menstruatiecup op een snelle wijze steriliseren voor hygiënisch gebruik. Je stopt de cup in de uitvouwbare sterilisator en met behulp van een magnetron is de cup in slechts 1 minuut weer steriel!

Binchotan HOUTSKOOL WATERFILTER Active Charcoal voor het filteren van water Het lijkt misschien iets nieuws om je drinkwater te zuiveren met een stokje houtskool, maar de Japanners doen het al eeuwen. Binchotan active charcoal is geschikt voor het ontgiften en filteren van water. ✓ Het vermindert chloor, mineraliseert het water en balanceert de pH waarde ✓ De filter is geschikt voor zowel in een kan als fles ✓ De filter gaat tot wel 6 maanden mee ✓ 100% natuurlijke waterfilter

‘1001 Reasons to love the Earth’

Veiling 100 Aardelievende kunstwerken De Krant van de Aarde vindt haar oorsprong in de publicatie van het monumentale kunstboek 1001 Reasons to love the Earth dat in 2003 verscheen. Uitgever Frans van der Beek en ondernemer Albert Poutsma vonden elkaar in de opzet van dit boek, te weten: de focus van de klimaatproblematiek verleggen van een doemscenario naar de optiek voor de schoonheid van de Aarde en de natuur.

In het kunstboek wordt dit via de bijdrage van 1001 kunstenaars uit tientallen landen gerealiseerd. Dat bleek de voedingsbodem voor het concept van de Krant van de Aarde. Een positieve benadering van een negatief verschijnsel dat motiveert en inspireert om de leefomgeving te koesteren. De lancering van het boek werd gekoppeld aan een reizende tentoonstelling. Een gevarieerde tentoonstelling die onder meer in de Leeuwenbergkerk in Utrecht werd getoond.

Veel werken zijn geretourneerd naar de kunstenaars, maar ca. 100 werken zijn aan een permanente collectie toegevoegd. Deze collectie wordt nu geveild. De opbrengst komt ten goede aan de ontwikkeling van een nieuw en internationaal boekproject dat de klimaatcrisis betreft: ‘Letters to Mother Earth’ (www.letterstomotherearth.org) en wordt in 2022 op de Dag van de Aarde (22 april) geïntroduceerd.

Bij ieder kunstwerk wordt de galerieprijs vermeld waarvan 20% als startbedrag voor de veiling geldt. Ieder winnend kunstwerk is voorzien van een officieel certificaat. Dat is vooral voor bedrijven die een groen imago nastreven een aansporing om een bieding te plaatsen. Het boek werd destijds aangeboden aan de voormalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan. In een bedankbrief beschreef hij zijn waardering voor dit initiatief. nazomer 2021

13

Tekst: Frans H.J. van der Beek.

ZO DOET U MEE • Stuur een e-mail met uw bod aan info@letterstomother­earth.org • Een bod kan met minimaal € 50 worden verhoogd.

• Bieders ontvangen bericht over de stand van de biedingen.

• De inzender van het winnende bod ontvangt het kunstwerk en heeft het recht het werk binnen veertien dagen te retourneren, waarna de op een na hoogste bieder het werk ontvangt onder dezelfde condities.

• Na deze periode ontvangt de winnaar van het bod een factuur.

Titel: Perfect Strangers Kunstenaar: Danielle Brouns Land: Nederland Formaat: 100 x 100 cm, ingelijst Techniek: litho steendruk/origineel Omschrijving: Is er dan nog iets anders om van te houden?

Galerieprijs: € 400 Startbod: € 80 Beschrijving curator: In dit Woke tijdperk is deze tekening een symbool van begrip en respect voor elkaar. Ragfijn en met empathie getekend. Het gezicht van de medemenselijkheid.

Berlinde De Bruyckere, Aletheia, on-vergeten

Tekst: Benjamin Schoones. Beeld: Bonnefanten Museum/ Mirjam Devriendt en Benjamin Schoones (boven en rechts)..

Berlinde De Bruyckere Omarmende troosteloosheid Er is geen andere kunstenares die zoals Berlinde De Bruyckere een eeuwige kwelling zo zorgvuldig en gedetailleerd kan vastleggen. Haar tekeningen, sculpturen en installaties spelen met het thema lichamelijkheid en haar figuren, vaak in een kwetsbare en afstandelijke houding, vragen tegelijkertijd om troost en aanraking.

Daarin zoekt De Bruyckere naar de betekenis van het menselijke dat zich uit in een levensweg die soms pril, kwetsbaar en teder is. Zo ontstaat een paradoxale wisselwerking tussen wilskracht en hoop in radeloosheid.

Laat je confronteren en je gedachten dwalen in de onheilspellende stilte die deze gedaantes omringt.

Al jaren kent Berlinde De Bruyckere (Gent, 1964) een succesvolle carrière aan de internationale top van de hedendaagse kunst. Bekroond met diverse prijzen en solotentoonstellingen in binnen- en buitenland, waaronder ook in 2003, toen De Bruyckere België vertegenwoordigde tijdens de Biënnale in Venetië.

Wellicht heb je wel eens een spontane confrontatie met haar sculpturen gehad in een van diverse musea voor hedendaagse kunst. Het Bonnefanten Museum organiseerde al eerder in 2015 De Bruyckere’s eerste solotentoonstelling in Nederland.

Nu met haar tentoonstelling Engelenkeel vult ze negen zalen met zowel recente als oudere werken uit haar oeuvre van de afgelopen zeven jaar.

Eenzaamheid Engelenkeel presenteert ook nooit eerder getoonde werken, speciaal voor deze tentoonstelling gerealiseerd tijdens de

14

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

lockdown van 2020, waarin een eenzaam bestaan herkenbaar was voor velen. De boegbeelden van deze tentoonstelling dragen de titel ARCANGELO (aartsengel), een herinterpretatie van de dekenvrouwen, sculpturen die ze eerder in de jaren negentig maakte. Antropomorfische hybriden van in zichzelf gekeerde figuren verhuld onder gedrapeerde dekens van dierenhuid. Het beeld oogt vrij statisch, maar tevens ongebalanceerd. Zo realistisch dat deze wel bijna lijken op te willen stijgen van hun sokkel. Dat is overigens niet alleen zo bij deze figuren. Het lijkt wel of elke sculptuur tot leven kan komen of van het leven ontnomen is. Bij de vijf vleugel­ sculpturen van Sjmelkel komt die gedachte rondom religieuze figuren ook naar voren. Het werk is geïnspireerd op het schilderij Cristo morto sorretto da un angelo van Giorgione uit 1502-1510, waarin een engel het dode lichaam van Christus ondersteunt, met duidelijk meer focus op de engel die met zijn donkere vleugels voor beschutting zorgt tegen de angst. De vleugelsculpturen van De Bruyckere hangen tegen de wand als mantels, waarin de dierenhuiden en textiel zo geleidelijk in elkaar overlopen dat het soms moeilijk is om

‘De figuren lijken op te willen stijgen van hun sokkel’

Berlinde De Bruyckere, ARCANGELO nazomer 2021

15

Berlinde De Bruyckere, No Life Lost II

het onderscheid te zien tussen de verschillende materialen.

Bewaarde vergankelijkheid

Die zo sprekende hybridiserende materialiteit is onmiskenbaar in de Bruyckere’s beeldtaal. Er lijkt wel extra detail te zijn voor de vergankelijkheid in alles, die zo geconserveerd, toch kan blijven bestaan. Niet alleen de sculpturen lijken verankerd in de tijd, maar ook de sokkels waarop, of waarin de figuren zich bevinden: houten objecten, waaronder antieke kasten, waarin de krassen en sporen van gebruik nog zichtbaar zijn. Je wordt even uit de confrontatie gehaald met het besef dat deze fantasiewaan ook zo in het alledaagse verweven kan zijn. Het lijkt wel alsof de figuren door de jaren heen zijn aangedaan, in hun eindeloze kwelling, die je zomaar zou kunnen vinden in zolderkamers van oude, verlaten landhuizen.

Dood en schoonheid Dat de natuur en het misbruik daarvan een onderwerp is binnen deze tentoonstelling wordt duidelijk bij de diverse werken. No Life Lost II toont een drietal paardenlichamen, vastgebonden in een vitrinekast. Het klinkt op het eerste gezicht luguber maar ook in dit werk ontstaat er een wisselwerking tussen dood en schoonheid. Je voelt je machteloos,

hoe deze krachtige, beeldschone wezens zich zo in deze positie kunnen bevinden. Het hoofd van een van de paarden is troostend afgedekt met een stoffen doek, beschermend tegen impulsen van buitenaf.

In een andere zaal vinden we de installatie Aletheia, on-vergeten, een reconstructie van een industriële huidenwerkplaats. We zien een aantal pallets met daarop lagen van dierenhuiden, bedekt met zout. Sommige pallets lijken wel onhandig op elkaar gestapeld met een laag huiden daartussen. De huiden roepen associaties op met de anonieme dood die weer kan verwijzen naar massaslachtingen gepaard aan oorlogen maar tevens naar de onnodige overconsumptie en het gebruik van dieren waar we ons als een groot deel van de maatschappij medeplichtig aan bevinden. Het zout uitgestrooid over de sculpturen en dat kraakt onder je schoenzolen, doet je het geheel ervaren als een onschuldig besneeuwd landschap. Maar is dat genoeg om je gerustgesteld te voelen? LEEF!

De tentoonstelling Engelenkeel van Berlinde de Bruyckere is nog te zien tot 3 oktober 2021 in het Bonnefanten Museum in Maastricht. www.bonnefanten.nl 16

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Het woord voor de Aarde Ruim een jaar geleden vroeg de Belgische dichter Moya De Feyter of ook andere dichters zich wilden inzetten voor een klimaatvriendelijkere wereld.

Terwijl de wereld vanwege corona op slot ging, gooiden dichters hun hart open voor een nieuw verhaal. Ze kenden elkaar niet, woonden op grote afstand en communiceerden alleen via internet, maar de klimaatdichters waren een feit. Een unieke beweging van inmiddels tweehonderd Nederlandse en Vlaamse woordkunstenaars. Naar het voorbeeld van Poets for the Planet strijden ze voor een wereld, waarin alle levende wezens, onze levende voorouders, bossen, bergen, rivieren en zeeën zich thuis kunnen voelen.

Uitzicht

Wat is een klimaatdichter?

Waarom poëzie?

Klimaatdichters zijn klein of groot, oud en jong, vrolijk, somber, boos of bevlogen. Sommigen bestormen de straten, anderen tref je in het donkerste hoekje van de kamer. Daar pennen ze voorzichtig in een boekje een vers over een zeeschildpad. De een is gefascineerd door het doembeeld van het einde van de wereld, de ander huilt zich in slaap uit verdriet om het verdwijnend berghaarmos. Ze wonen in kleine appartementen, in grote landhuizen, in stacaravans of boomhutten. Ze zijn niet allemaal gek op tofu.

Klimaatdichters zijn dichters die weigeren lijdzaam toe te kijken hoe de ecologische ramp steeds grotere vormen aanneemt. Dichters die een andere toekomst willen dan die van hebzucht, geweld en uitbuiting. Dichters die geloven dat het nog altijd mogelijk is om een wereld achter te laten waarin de natuur op de eerste plaats staat en alle levende wezens welvaren. De klimaatdichters willen met hun gedichten inspireren, verontrusten en mobiliseren, door middel van poëzie-evenementen, acties, debatten en publicaties. Ze zetten de schoonheid van de taal in om het bewustzijn rond het veranderende klimaat te vergroten, om mens en planeet te verbinden en de individuele en collectieve verantwoordelijkheid te versterken. Ze zijn daarbij liefdevol en voorkomend, maar ook licht ontvlambaar.

Klimaatdichters geloven in poëzie, niet gebonden aan vaak onrechtvaardige wetten van de wereld. Zij is vrij en tot alles in staat. Ze kan doorklieven, verwarren en rammelen aan wat onaantastbaar lijkt. Ze kan ons droppen in een post-apocalyptische wereld of laten ontwaken in het lichaam van de laatste witte neushoorn. Er is ruimte voor twijfel, pijn en angst voor de toekomst. Gedichten worden nergens verwacht, hebben nooit twee afspraken tegelijk. In het beste geval vergroeien gedichten met hun lezers en brengen ze daar een transformatie teweeg.

Als de destructie van onze planeet de menselijke verbeelding te boven lijkt te gaan, dan is het aan kunstenaars om die verbeelding open te trekken.

Ooit komen de sprinkhanen de branden en de grote vloed.

nazomer 2021

17

Wat doen klimaatdichters?

Als eerste poëtische klimaatdaad werkten honderd klimaatdichters samen aan een boek: Zwemlessen voor later, waarvan de opbrengst naar One World Tree Planting gaat. Na een eerste druk van duizend exemplaren is het boek al toe aan een tweede – voor een poëziebundel, een bijna astronomische prestatie.

De klimaatdichters doen overigens meer, ze doken op in de publieke ruimte, bij bijeenkomsten van Extinction Rebellion, klimaatmarsen en nachtwakes.

Ze plaatsen poëtische kasjes op

Tekst: Klimaatdichters ism Geraldina Metselaar. Beeld: Shutterstock.

Eén mens kan het begin zijn van een massa.

Het start met een klein verschil een verschuiving van het perspectief onzichtbaar voor het blote oog.

Tot het onmiskenbaar is wil je het niet zien, met de handen voor je ogen lijk je veilig.

Annelie David & Saskia Stehouwer verschillende plaatsen in België en in Rotterdam die leiden naar filmpjes van performances. Ze schreven brandbrieven aan Vlaamse en Nederlandse politici. Ze startten een podcastserie, Redden wat je raakt, waarin dichters en wetenschappers met elkaar in gesprek gaan over klimaatonderwerpen. In Pakhuis De Zwijger in Amsterdam vond de eerste Liederen voor het leven-avond plaats waarin de klimaatdichters de aandacht vestigden op uitstervende soorten, zoals het kalkgraslanddikkopje en de tuinbladsnijder.

Namens de klimaatdichters Annelie David, Moya De Feyter, Saskia Stehouwer LEEF!

Als na de storm nog iets van ons te vinden is, dan zal dat in de palmen van jouw handen liggen, klein vertakt.

Als het goed is, heeft de wereld zich tegen die tijd samengeknepen: kleiner dan een handpalm, kleiner dan de steen in jouw ogen, kleiner dan de nerf die wijst.

Paul Demets

Muziek van zeekajakker Jaco Benckhuijsen

De stem van de natuur Tekst: Angelique van Os. Beeld: Henrik Carlsen.

“Je bent fysiek en mentaal tot veel meer in staat dan je in het veilige Nederland vaak wordt aangepraat”

Vroeger waren zijn soloreizen naar afgelegen oorden de tegenhanger van zijn drukke bestaan als muzikant, producer en docent. Inmiddels heeft Jaco Benckhuijsen (1965) zo intens van de natuur geproefd, dat het een muzikale inspiratie vormde voor zijn plaat Man in het Wild.

Grote, hoge en pikdonkere golven komen hem tegemoet.

De zee boezemt hem geen angst in, eerder ervaart hij innerlijke rust. Rijdend over de golven volgt hij het ritme en weet precies hoe hij het grootse natuurgeweld kan trotseren.

Kajakker Jaco Benckhuijsen voer in drie afzonderlijke reizen wekenlang solo langs de rafelranden van de wereld. Langs onherbergzame kuststroken van de Aleoeten nabij Alaska, het tropische Papoea-Nieuw-Guinea tot het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika, Vuurland. Hij schreef er een boek over, Man in het Wild (De Geus, 2019). Nu is het gelijknamige album digitaal en op vinyl verkrijgbaar.

Contrast Al sinds zijn jeugd kajakt de avonturier. Benckhuijsen groeide op in Boskoop en was een echt buitenkind. Ook was er die andere passie: muziek. Na zijn conservatoriumstudie piano kwam hij terecht in de theaterwereld waar hij werkte met diverse artiesten, zoals Alex Roeka. Naarmate de hectiek toenam kreeg hij steeds meer behoefte om het contrast op te zoeken in de verstilde natuur. “Eerst ging ik nog met vrienden op pad, maar als snel vertrok ik alleen. Mijn tochten werden extremer; van Noorwegen, Schotland in de winter tot en met in sneeuwschoenen wandelend door Groenland. Dat gaf een gevoel van vrijheid en innerlijke kracht.”

Zelfredzaam Rond de tijd dat hij in 2009 naar Amsterdam verhuisde, ontdekte Benckhuijsen de vouwkajak. Hiermee vond hij zijn nieuwe wildernis op het water. Tijdens zijn trektochten ervaart Benckhuijsen een fysieke autonomie die in de gecultiveerde westerse beschaving nauwelijks meer aanwezig

is. Want in de natuur moet je zelfredzaam zijn. Maar de scheidslijn tussen overleven en zichzelf fysiek en mentaal uitdagen is soms dun. In zijn boek schrijft hij pakkend over zijn eenzame tochten langs vulkanische eilanden en over uitgestrekte vlakten. Vanaf de eerste bladzijde reis je mee op zee, de wildernis proevend.

Treffend palet Dat geldt ook voor de plaat. Benckhuijsen heeft zowel akoestisch als elektronisch een treffend palet aan klankkleuren weten te schetsen die verschillende sferen ademen. Het was een persoonlijke uitdaging, want het vertalen van zijn reizen naar muziek ontstond pas na het boek. “Ik moest diep in mezelf graven om mijn ervaringen vorm te geven. Om te ontdekken hoe ik bepaalde sferen en geluiden kon vertalen naar muziek, zonder dat het voorspelbaar zou klinken. Drummer Joost Lijbaart heeft me daarbij aangemoedigd, en geïnspireerd om het gevoel achter de muziek op te zoeken.” De musici kennen elkaar al jaren. Aan de hand van foto’s bracht Lijbaart een bijdrage met improvisaties. Hieruit distilleerde Benckhuijsen delen die bruikbaar waren voor soundscapes en drie nummers van de in totaal 17 tracks tellende plaat.

Veranderd Als mens is Jaco Benckhuijsen veranderd door zijn reizen. “Met eigen ogen heb ik gezien hoe verwoestend de komst van de ‘beschaving’ voor veel native volken is geweest. En dat je zowel fysiek als mentaal tot veel meer in staat bent dan je in het veilige Nederland vaak wordt aangepraat. In de toekomst zou ik graag duurzamer willen reizen. Vorig jaar ben ik met de trein naar Denemarken gereisd en van daaruit per schip naar IJsland gevaren in plaats van het vliegtuig te nemen.

Ondanks dat ik veel langer onderweg ben, maak ik er graag tijd en geld voor vrij. Reizen naar verre oorden zoals Vuurland zijn lastiger te verduurzamen, maar waar ik kan probeer ik mijn ecologische voetafdruk te compenseren. En dat begint al met de kajak.” LEEF! Informatie over filmconcerten met Joost Lijbaart en het verkrijgen van de plaat: maninhetwild.nl 18

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Dat kunst en natuur in de stad goed samen kunnen gaan bewijst de BeeTotem. Dit is een 3D-geprinte verticale tuin, waar wilde bijen hun voeding uit kunnen halen. De totems staan in Amsterdam en het plan is om uit te breiden naar meerdere steden. Dit is nodig om wilde bijen te redden.

Het gaat niet goed met de bij in Nederland. Er leven hier 360 soorten bijen, waarvan ruim de helft bedreigd is. De honingbij is de meest bekende. Alle andere soorten zijn wilde bijen, zoals hommels en solitaire bijen. Deze soorten zijn belangrijk voor de biodiversiteit, want zij zorgen voor kwaliteitsbestuiving. Elke soort zorgt voor de bevruchting van specifieke plantensoorten.

Op het platteland sterven deze bijen massaal uit vanwege vervuiling door pesticiden, inzet van monoculturen en vernietiging van nestgelegenheden. Bijen trekken daarom naar de stad. Hierdoor ontstaat er een gemeenschappelijke habitat van mensen en bijen. Stedelingen moeten daarom beseffen dat natuurbehoud ook hun zorg is.

Uit een wetenschappelijke studie die 27 jaar in beslag nam en werd gepubliceerd in 2017, bleek dat er een afname is van 75% van vliegende insecten. Als we niks doen, zal dit leiden tot 99% in 2030. Het is daarom noodzakelijk om actie te ondernemen. De bestuivers staan aan de basis van ons ecosysteem. Het uitsterven van deze bijensoorten veroorzaakt een groot verlies aan biodiversiteit en problemen met onze voedselvoorziening.

Kunst en activisme De bijentotems zijn gevuld met planten en bloemen. In het midden van de totem bevindt zich een buis met tijgerwormen. Zij eten organisch keukenafval van de buurtbewoners en plassen ‘wormenthee’ uit. Deze meststof wordt opgezogen door de planten. Zo produceert de plant kwaliteitspollen en nectar en kunnen de bijen zich voeden. Elke totem is gewijd aan een andere wilde bij met haar eigen plantvoorkeuren. Er wordt altijd een bijenhotel in de buurt geplaatst, nazomer 2021

19

BeeTotem Verbonden met de natuur zodat de wilde bijen kunnen nestelen en overleven.

De kunstenaar achter het project BeeTotems for RefuBees is Hans Kalliwoda, een Duitser die in Amsterdam woont en werkt. Zijn werk is tentoongesteld in internationale musea, galerieën en publieke ruimtes. Hij is medeoprichter van de Blindpainters Foundation, waarbij hij werkt aan projecten tussen kunst en activisme. In 2014 ontwikkelde Hans Kalliwoda een eerste prototype voor een totem en vier jaar later gaf hij de aanzet tot het huidige project.

Hans Kalliwoda: “Voor de komst van religies, toen mensen nog ‘heidenen’ waren, bestonden er totems. De heidenen geloofden in natuurfenomenen en dat ze daar onderdeel van waren. Door religies ontstond het idee dat de mens boven de natuur staat. Wat ik erg vind is onze houding tegenover de natuurlijke omgeving, in combinatie met hebzucht, egoïsme en de afwezigheid van compassie. Het resultaat kennen we nu. De wereld is in crisis. Met totemisme kunnen wij onze spirituele kant herontdekken, de kant die ons verbindt met de natuurlijke omgeving en alle beestjes en plantjes die daarbij horen. We zijn dit blijkbaar vergeten, maar we zijn onderdeel van de natuur.” LEEF!

Tekst: Jane Sauer. Beeld: Rodolfo Vejar en Shutterstock.

Meer info: bijgeloof.nu

Renáta’s Choice Hartverwarmende zaken

Stoom jezelf gelukkig met Vitaquick Green Foodtrend-analiste en kookboekenschrijfster Anneke Ammerlaan gaf jaren terug haar Fissler stoompan aan mij. Wat ben ik daar nog steeds ontzettend blij mee, een cadeau van onschatbare waarde.

Wie maakt het? Het verhaal van Fissler gaat terug naar 1845, wanneer smid Carl Philipp Fissler in het Duitse Idar-Oberstein een installatiewerkplaats opricht. Zijn bedrijf ontwikkelt zich snel tot metaalfabriek en schrijft in 1928 kookgeschiedenis door aluminium pannen voor elektrische fornuizen te maken. In 1953 wordt de snelkookpan voor de thuiskoks veilig gemaakt door het plaatsen van een speciale ventiel. Doordachte functionaliteit, sterke drang naar innovatie en oog voor kwaliteit zijn sleutelwaardes voor dit familiebedrijf. Hun grote drijfveer?

Koken plezierig en energiebesparend maken én het resultaat gezonder. Én: Fissler geeft 25 jaar nalever-garantie op alle onderdelen en garandeert dat de pannen meegenomen kunnen worden naar iedere andere warmtebron!

Probeer het zelf Fissler komt in september met de Vitaquick Green. Deze pan levert 70% tijd- en 60% energiebesparing en je houdt meer dan 90% vitamines en voedingstoffen over. Ik kan niet wachten! www.fissler.com.de

Ieder een eigen Buckel!

Zonneschijn in een fles

Mijn mesje van Robert Herder Windmühlenmesser uit Solingen, Duitsland, is mijn maatje voor iedere dag: het is een genot om het in je hand te hebben.

Wie maakt het? Het familiebedrijf van Robert Herder maakt al meer dan 140 jaar op ambachtelijke wijze hoogwaardige messen. Waar het handwerk en het ambacht bijna zijn uitgestorven, zet Gieselheid Herder-Scholz van dit bedrijf zich juist in voor het behoud ervan. Hiervoor heeft zij een opleidingsprogramma ontwikkeld. Hun messen worden nog steeds volgens traditionele methoden met de hand geslepen, geassembleerd, gepolijst en verpakt.

Het staal gaat levenslang mee en het hout dat gebruikt wordt is duurzaam en van dichtbij, namelijk kersenhout uit Duitse en Oostenrijkse bossen, perenhout uit het Zwarte Woud, olijf- uit mediterrane landen en pruim- uit Oostenrijkse boomgaarden.

Probeer het zelf Zo’n Buckel-mes kun je gewoon overal voor gebruiken.

En dat het niet in de vaatwasser kan?

Laat je daardoor niet weerhouden: dit mesje was je gewoon met de hand af. Iemand erbij om het af te drogen, lekker kletsen: grootst geluk! Kijk op de website voor verschillende soorten messen. Zeker dat je ook een maatje voor het leven vindt! www.robertherdermessen.nl.

In Suriname, lang geleden, dronk ik voor het eerst gemberbier. Een verfrissend drankje op basis van gembersiroop, zonder alcohol. Toen ik GIMBER proefde, waande ik me terug in de tropen. Daar waar gember ook vandaan komt. En die smaak!

Wie maakt het? Oprichter van GIMBER, Dimitri, is van oorsprong producent van animatieseries. Hij mistte een goed en gezond drankje zonder alcohol en begon te experimenteren om een drank te maken die helemaal naar zijn smaak was. Hij voelde zich net als Willy Wonka, maar dan zonder gekke kinderen. Na vele probeersels ontstaat in 2018 de huidige GIMBER. Eerst krijgen alleen familie en vrienden een flesje maar al snel brengt Dimitri het breder op de markt. De flessen zijn binnen de kortste tijd niet aan te slepen, zo goed vallen ze in de smaak. Inmiddels wordt het gedronken in vele landen, zowel thuis als in restaurants. Iemand zei tegen Dimitri: ‘Je verkoopt zonneschijn in een fles.’ En zo is het.

Probeer het zelf Dit biologische gemberconcentraat bevat hoogwaardig gember, citroen, kruiden en specerijen. Geen alcohol, maar lekker veel pit om je smaakpapillen aan alle kanten te prikkelen. Waarschuwing: het is erg verslavend! Op hun website lees je het verhaal van Dimitri en vind je lekkere recepten. www.gimber.com

Zout is goud Wie maakt het? Sonnentor heeft producten waar je van gaat stralen als je ze ziet, laat staan als je ze proeft.

Het zit al in de naam van de oprichter, Johannes Gutmann. Hij begint in de jaren ‘80 in Oostenrijk kruiden te verzamelen en te verkopen, vanuit de overtuiging dat biologische landbouw het enige redmiddel is om monocultuur en overproductie te voorkomen. Zijn doorzettingsvermogen heeft er voor gezorgd dat het bedrijf nu vele soorten thee, kruiden en specerijen verkoopt in verschillende landen. Bij Sonnentor vinden ze dat de natuur de perfecte basis geeft voor een mooi en lang leven. Korte lijnen in de keten, CO2-neutraal en palmolievrij produceren, respect voor de natuur en eerlijk samenwerken zijn de basisingrediënten voor mooie producten als ‘Kikker in de keel- thee’ of ‘Zonnenkus-specerijen’.

Probeer het zelf Zout is goud voor mij. Goed zout, zoals in de zoutmix Roereikruiden. Niet alleen lekker in combinatie met eieren, maar ook heerlijk om jouw salade of een goed gevuld sandwich mee te bestrooien. Kijk voor inspiratie, recepten of hun magazine. www.sonnentor.com

Tekst: Renáta Horenová. Beeld: Alex Schröder.

20

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Maartje Borst (rechts) is veganchef in hart en nieren. Sinds een aantal jaar runt zij in Amsterdam haar zaak Koffie ende Koeck waar allerlei bijzondere plantaardige lekkernijen worden geserveerd.

Onlangs verscheen haar eerste boek Taart ende Koeck. Botanische geuren en smaken verrijken haar creaties en haar bijzondere visie op de wereld en het leven zie je terug in haar overheerlijke recepten. www.koffieendekoeck.nl Lisette Kreischer (links) is co-founder van de inmiddels befaamde Dutch Weed Burger en heeft meerdere succesvolle (kook) boeken op haar naam staan, waaronder Ecofabulous koken in alle seizoenen, het succesvolle en internationaal bekroonde Groente uit zee en The Plant Pharmacy en haar meest recente Dog. Eat.Plant.. Haar liefde voor de geneeskrachtige plantenkeuken en voor al dat leeft draagt zij uit middels haar boeken, verhalen en fotografie. www.lisettekreischer.com

Recept Sunny sides up Het beleg van deze vrolijke toast lijkt verdacht veel op een spiegelei. Maar niets van dat! Het zijn perziken (of abrikozen) met een lekker cheesy sausje.

Maartjes vader maakte deze toast vroeger vaak in het weekend. Lekker makkelijk, alles tegelijk in de oven. Dan zijn alle tosti’s tegelijk klaar en hoeft niemand op elkaar te wachten, zoals bij gebruik van een tosti-ijzer het geval is. Je kunt ze een beetje puur van smaak houden door alleen de kaassaus te maken en de toast met de saus en perziken te beleggen, of je kunt er helemaal een feestje van maken door er een plakje vegan ham of soortgelijke gerookte vegan vleeswaren onder te doen.

VOOR CA. 4 PERSONEN • 8 sneden witbrood • 250 g vegan geraspte kaas • 200 ml ongezoete havermelk • evt. 8 plakjes vegan ham • 1 blik (415 g) halve perziken of abrikozen • snufje tijm of oregano • versgemalen peper

nazomer 2021

21

Verwarm de oven voor tot 220 ºC. Leg de sneden witbrood op een bakplaat.

Doe de kaas en havermelk in een steelpannetje en verwarm tot de geraspte kaas in de melk wegsmelt. Leg indien gewenst een plakje vegan ham op elk sneetje brood. Schep de kaassaus op het brood en leg hier één perzik of twee abrikozen per broodje op. Strooi er wat tijm of oregano en versgemalen peper over. Bak de toast in de oven in ca. 10 minuten knapperig. Check na 10 minuten hoe de toast eraan toe is. Verleng indien nodig de baktijd met 5 minuten.

10.000STE FAIRTRADE PRODUCT OP D E NEDERLANDSE MARKT!

22

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Recept Watermeloensalade met tonijn

als me

ip

p o c r at e

s

h

cijn

voed

ng

di

i

De Puur NL watermeloenen van Aris van der Meer zijn afkomstig uit Nederland. Deze sappige kwaliteitsmeloen ligt niet onder het blad verscholen maar wordt hangend geteeld en krijgt daardoor volop zon. Wat resulteert in een smakelijke zoete meloen! Probeer deze heerlijke watermeloen eens in een smoothie of deze lekkere lunchsalade.

Start jouw dag met een glas Amanprana appelazijn of wijnazijn Drink in de ochtend 1/5 azijn en 4/5 water (250 ml) en je dag kan niet meer stuk. Uiteraard zijn appelazijn en wijnazijn ook heerlijk op salades en als dressing zoals vinaigrettes.

Amanprana Premium Appelazijn ✔ Italiaans familierecept sinds 1962 ✔ Bevat de moeder van de azijn ✔ Niet gepasteuriseerd ✔ Rauw ✔ 5% zuurtegraad ✔ Niet gefilterd, dus van nature troebel ✔ “clean label” (slechts 1 ingrediënt, nl. gefermenteerde appelen) Amanprana DeLuxe Rode Wijnazijn ✔ Van biodynamische landbouw, waar mens en natuur samenleven in symbiose, rekening houdend met het ritme van de natuur (Demeter gecertificeerd) ✔ Nooit verhit boven 45°C, rauw ✔ 6,5% zuurtegraad ✔ In eiken vaten gerijpt ✔ “Clean label” (slechts 1 ingrediënt, nl. gefermenteerde rode druiven)

AMAN PRANA seReNe leVeNskRAcht

vegan

Meer info: www.amanprana.eu Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu nazomer 2021

23

MAALTIJDSALADE VOOR 4 PERSONEN

• 6 eetl rode wijnazijn • 1 Puur NL komkommer, in de lengte gehalveerd en in plakjes • 2 kleine Puur NL rode uien, in halve ringen • 2 blikjes tonijnmoot met olijfolie (vegetarisch/ veganistisch: 250 gram kikkererwten) • 200 g feta, in kleine blokjes (veganistisch: vegan geitenkaas (Jay & Joy)) • 15 g verse basilicumblaadjes, grof gescheurd • ½ Puur NL watermeloen, in kleine stukjes • handvol Marqt Kalamata olijven pitloos (bakje) • geroosterd brood, voor erbij

1. Meng de azijn door de komkommer en rode ui en zet afgedekt weg tot gebruik.

2. Laat de tonijn (of kikkererwten) uitlekken, maar vang 2 eetlepels van de olie op voor de dressing.

3. Schep de tonijn (of kikkererwten), de opgevangen olie, feta (of vegan geitenkaas), basilicum, watermeloen en olijven voorzichtig door het komkommer-uimengsel en breng op smaak met peper en eventueel zout.

4. Serveer met geroosterd brood.

Meer informatie over Puur NL groenten en fruit: puur-nl.nl

Piet Oudolf

Tocht langs koninklijke tuinen Langs de berm, op straathoeken, middenin rotondes: overal wuiven de siergrassen en zonnehoedbloemen je tegemoet. Wat eerst een beweging leek voor luie tuiniers, heeft nu heel Nederland veroverd. Zelfs het koningshuis is fan.

Nog geen prairietuin aangelegd à la Piet Oudolf? Dan wordt het de hoogste tijd.

Vogels, vlinders, bijen en insecten zullen je dankbaar zijn!

Tekst: Yvonne Koop.

Beeld: Piet Oudolf.

Piet Oudolf (1944) is zonder twijfel de bekendste Nederlandse landschapsarchitect. Zijn tuinen en parken zijn van internationale faam, zoals de Highline in New York en het Millennium Park in Chicago. Hij woont en werkt in het Gelderse Hummelo samen met zijn vrouw Anja. Oudolf is een representant van The Dutch Wave, een stroming in de tuin­ architectuur waarbij natuurlijke plantengemeenschappen, kunst en tijd (de seizoenen) inspiratiebronnen zijn. Oudolf combineert siergrassen succesvol met langbloeiende vaste planten als rode zonnehoed (Echinacea), brandkruid (Phlomis tuberosa) en dropplant (Agastache). Zijn werk levert niet alleen lustoorden op voor mensen; ook bijen, vlinders, vogels en insecten komen er volop aan hun trekken Helaas is Oudolfs privétuin gesloten voor bezoekers, maar er zijn gelukkig prachtige openbare parken van zijn hand. Een koninklijk rondje hierlangs geeft volop inspiratie voor de eigen voor- of achtertuin.

Paleis Huis ten Bosch, Den Haag Paleis Huis ten Bosch is sinds 2019 het woonadres van koning Willem-Alexander en zijn gezin. Wellicht was het Máxima wel die met het idee kwam om Oudolf in te schakelen voor het opnieuw inrichten van de ooit vrij toegankelijke, maar nu helaas alleen vanachter het hek te bewonderen tuinen. Oudolfs visie is immers een vertaling van de prairienatuur die ook in haar geboorteland Argentinië overal is te zien: een bonte, willekeurig ontstane weelde met honderden soorten hoge, wuivende grassen en vaste planten vol kleur in een enorme afwisseling. Omdat het totaalplaatje in ieder seizoen weer anders oogt, zijn de verplichte fotosessies een paar keer per jaar ineens een stuk minder saai! | www.koninklijkhuis.nl

24

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur

Museum Voorlinden, Wassenaar Op een steenworp afstand ligt het mooie museum voor moderne kunst Voorlinden. Gelegen in de Wassenaarse duinen, vlakbij het strand, nodigt het uit om niet alleen het museum, maar ook de omgeving te ontdekken. Piet Oudolf legde de tuin rondom het museum aan volgens een weloverwogen, voor zijn doen vrij strak ontwerp. Op diverse plekken wordt de kleurrijke bloemenzee omkaderd door gazonpaden of met gras begroeide verhogingen, waardoor het vrije spel van coulissen in de tuin wordt versterkt. De tuinen zijn zowel van buitenaf als van binnenuit te bewonderen: een fraai samenspel tussen kunst, architectuur en natuur. | www.voorlinden.nl

bied met een aantrekkelijke wilgenvegetatie. Een gebied waar kinderen uitgedaagd worden om in contact te komen met de natuur. De lang bloeiende beplanting op de heuvels in het gebied is ontworpen door Piet Oudolf en een aantal natuurlijke speelelementen is bedacht door Heilien Tonckens. Een spannend onderdeel hiervan is het waterlabyrint waarin kinderen met een vlot op ontdekkingsreis kunnen. | www.vijversburg.nl

Schunck, Heerlen De laatste jaren neemt Oudolf alleen nog maar opdrachten aan met voornamelijk brede maatschappelijke betekenis, zodat zijn werk voor iedereen toegankelijk is. Dit idealisme

Singer Museum, Laren Laren, een van de rijkste gemeenten van Nederland, is de volgende stop. Prinses Beatrix is naar verluidt een van de vaste bezoekers van het Singer Museum, dat naast een uitgebreide collectie schilderijen ook een grote hoeveelheid beelden bezit, met als hoogtepunt De denker van Rodin. De door Oudolf ontworpen gratis toegankelijke beeldentuin is ingericht met beelden van hedendaagse Nederlandse kunstenaars met de relatie cultuur-natuur als verbindend thema. Er worden regelmatig rondleidingen gegeven, onder meer door kunsthistoricus Harriet Stoop. Zij zegt over Oudolf: “Hij is de schilder die de Aarde als doek gebruikt en zijn composities inkleurt met bloeiende vaste planten, struiken en bomen. De planten vormen zijn palet.” | www.singerlaren.nl

Vlinderhof, Máximapark Leidsche Rijn Deze bijzondere plek, midden in het naar de koningin genoemde park, ligt goed verstopt en is een oase van rust en kleur. Het was ooit de bedoeling dat waar nu de Vlinderhof is een rosarium zou komen. Een van de bewoners, zelf een enthousiaste tuinier, zocht echter contact met Oudolf en kreeg hem zover een uniek tuinontwerp aan te leveren. Het is de enige door Oudolf ontworpen tuin die door vrijwilligers wordt onderhouden. Hiervoor is een stichting opgericht die zich uitsluitend bezighoudt met de Vlinderhof. Er vinden regelmatig speciale kleinschalige activiteiten plaats, zoals het jaarlijkse Midzomeravondconcert. | www.vlinderhof.com

Boven: Vlinderhof, Máximapark Leidsche Rijn Links: Maasoevers Rotterdam

Maasoevers Rotterdam Zoals de hofstad Den Haag de Lange Poten heeft, een lommerrijke laan waar je heerlijk kunt flaneren, zo heeft Rotterdam de Maaskades: een voorheen stenig gebied dat zo’n tien jaar geleden dankzij een ontwerp van Oudolf een aantrekkelijke drie kilometer lange groenstrook werd waarin het aangenaam toeven is. Bij de start aan het Leuvehoofd is het ontwerp stoer en grootstedelijk. Een klein stukje verder, op het Willemsplein, is de ruimte ingericht als groene citylounge met perken en zitmeubelen. De felle kleurvlakken vallen al op vanaf de Erasmusbrug. Wie dichterbij komt, ontdekt dat er eetbare kruiden en bessen groeien. De inrichting tussen de Veerhaven en het Park op de Westerkade is ruiger en meer weelderig. Oudolf legt hier de nadruk op structuur, licht en beweging die het hele jaar door aantrekkelijk is. | www. rotterdam.info

Tytsjerk, Friesland Aan de kleine prinsjes en prinsesjes is ook gedacht. Natuuren cultuurpark Vijversburg, vlakbij Leeuwarden, werd onlangs heringericht en uitgebreid met twee nieuwe parkdelen. Eén daarvan, Frijlân, is voor een belangrijk deel gericht op de ‘kleine’ bezoekers van het park. Dit deel van het park is een drassig genazomer 2021

25

komt ook tot uiting in de expositie Search of Sharawadgi die tot en met 17 oktober nog in Heerlen is te zien. Deze kwam tot stand dankzij LOLA Landscape Architects, het bureau waarmee Oudolf al heel wat jaren samenwerkt. Fraai in beeld gebracht is de transformatie van publieke tuinen en landschappen van over de hele wereld. Indruk maakt het ultieme visioen van Piet Oudolf en LOLA voor de toekomst: een wereldbos tegen de opwarming van de Aarde. Een droom die kan beginnen in ieders tuin, klein of groot. | www.schunck.nl

Meer informatie/inspiratie Op zijn eigen website www.oudolf.com vind je meer informatie en tuinontwerpen om zelf mee aan de slag te gaan.

Via de webshop www.pietoudolfcollection.com zijn regelmatig pakketten met een door Oudolf samengestelde mix van bloemen en planten te koop. Naast heel veel interessante boeken zoals Oudolf Hummelo en Droomplanten zijn er ook mooie films over Oudolfs werk gemaakt: Paradijs onder handbereik en Five Seasons, the Gardens of Piet Oudolf, beiden te bekijken via YouTube.

Naturals Royal Green Whey Protein (isolaat & concentraat) Eiwitten (proteïnen) zijn de bouwstenen van het lichaam en van groot belang. Eiwitten dragen namelijk bij tot een groei van spiermassa en zijn uiteraard onmisbaar bij elk eiwitdieet. In de spijsvertering worden eiwitten afgebroken tot aminozuren. Er zijn essentiële en niet-essentiële aminozuren.

De essentiële aminozuren kunnen niet zelf aangemaakt worden door het lichaam en moeten dus uit voeding komen. In de zoektocht naar een kwalitatief eiwit product is het belangrijk te kijken naar het percentage eiwit dat wordt geleverd en welke vorm eiwit. De 2 best opneembare eiwitten zijn: eiwit isolaat (93% eiwit) en eiwit concentraat (80% eiwit). Aangezien eiwit concentraat gecertificeerd biologisch beschikbaar is, spreekt het voor zich dat we deze kwaliteit dan ook in haar puurste vorm leveren. Onze producten zijn 100% vrij van synthetische zoet- en smaakstoffen zoals aspartaam, sucralose of acesulfaam K.

IT

93%

EIW

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen. Ervaar het verschil nu!

IT

80% EIW

NL-BIO-01 Non-EU Agr

Ashwagandha

Royal Green Ashwagandha wordt verbouwd in India zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen.

We leveren een full spectrum ashwagandha. Niet gestandaardiseerd want alle voedingsstoffen uit ashwagandha worden geleverd. Dit resulteert in een optimale werking.

Royal Green Ashwagandha is gecertificeerd biologisch, vrij van vulstoffen en hoog geconcentreerd (5:1).

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Turmeric complex

Royal Green Turmeric complex bevat een krachtige combinatie van geelwortel, gember en zwarte peper. Onderzoek wijst uit dat zwarte peper de opname van geelwortel vele malen verhoogt. Zo kunnen we een maximale werking garanderen.

Royal Green Turmeric complex is gecertificeerd biologisch, vrij van vulstoffen en uiterst zuiver.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Maca

Royal Green 100% gecertificeerd biologische Maca is afkomstig uit het centraal hooggebergte van de Andes in Peru. Gegarandeerd verbouwd zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen, 100% puur en hooggeconcentreerd (6:1). Voor positieve energie. Helpt de vitaliteit te verhogen en biedt een krachtige ondersteuning bij overgangsverschijnselen*.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Skal 025

099

Immune & Energy Royal Green Immune & Energy bevat een krachtige combinatie van gecertificeerd biologische echinacea (rode zonnehoed), echte ginseng en maar liefst 5 paddenstoelen. Gegarandeerd gekweekt zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen, 100% puur en vrij van vulstoffen.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

*Gezondheidsclaim voor planten in afwachting van Europese toelating.

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

iculture

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief:

Nu mijn komkomme r seizoen er o zit, kan ik vo pionieren m lledig et oogmelo e

Beschikbaarheid: Beschikbaarheid: JAN

FEB

MAA

APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT

NOV

DEC

Meer weten?

www.puur-nl.nl

nazomer 2021

27

c

c er t i

e

fi

e

na

t ur a l s k i n

d ar

d

na

t ur a l s k i n c

100% P lantbased Deodorants

ar

e

c er t i

fi

e

Nieuw!

rose

lavender

cotton flower

aqua

lemon & mint

Gecertificeerd natuurlijk Deze gecertificeerd natuurlijke crème-stick deodorant biedt langdurige en effectieve bescherming tegen ongewenste lichaamsgeurtjes zonder de poriën af te sluiten. Verrijkt met biologische kokosolie, sheabutter en macadamiaolie voor een ultiem gevoede huid in balans. Ambacht uit Nederland. Vrij van microplastics en aluminiumzouten.

Shop nu www.earth-line.nl

157Y_adv_rg_el_deo_krantvdaarde.indd 1

28

LIFESTYLE KATERN

LEEF! cultuur 21-06-21 14:26