Krant van de Aarde September 2016 by Krant van de Aarde

Natuur / Voeding / Gezondheid / Cultuur / Innovatie / Mode / Vrije tijd

BBC Earth Human Planet

Over het leven van natuurvolkeren

ETER MAG AZ DEM I

EXTRA KA TER N!

t p e

in het katern

! EF

Vega -re c

Jaargang 11 | September 2016

Shoppen voor een duurzame outfit

Herfstmode waarmee je gezien mag worden

NATUURWERKDAG 5 november 2016

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde

Volg ons op Facebook facebook.com/KrantvandeAarde

lees ons online www.krantvandeaarde.nl

flowsleeping_advertentie_wk42_2.indd 1

22-10-2012 21:31:02

Wat te doen… bij puistjes, meeëters en rode plekjes:

Dermagiq Tip • • • •

Handige stift met milde vloeistof Op basis van honing en plantenextracten Onzichtbaar op de huid Aanbrengen zo vaak als nodig

Voor informatie kijk op

www.dermagiq.nl

www.emonta.nl

Verzorging met de kracht van de natuur.

www.dermagiq.nl

Redactioneel

Opvattingen De Krant van de Aarde bestaat dit jaar tien jaar en is opgezet als platform. Inmiddels is een boeiende groep lezers ontstaan die meedenken en meevoelen met wat goed is voor onze habitat. We zijn altijd blij met de reacties van lezers. Dit keer ook weer, met name op het artikel to bio or not to bio in de juli editie van de Krant van de Aarde. De reacties waren veelal gericht op gezondheid en de relatie met biologisch eten.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

Ook krijgen we met enige regelmaat post met antwoorden op stellingen als: vlees of geen vlees, melk of geen melk. Daar is de argumentatie vaak een combinatie van gezondheid en dierenwelzijn. Een groeiend deel van onze lezers is vegetariĂŤr of veganist. Somminge lezers drinken geen melk of eten alle groenten rauw. Volgens sommige lezers is het Paleo dieet de juiste weg. Dit dieet is gebaseerd op de jagers en verzamelaars van voor het ontstaan van de landbouw, dus wel vlees en vis, maar geen granen en zuivel. In deze krant de documantaire BBC EARTH Human Planet, die met adembenemende beelden het dagelijks leven van enkele natuurvolkeren vastlegt, die nog in het landbouwloze tijdperk leven. U kunt de BBC dvd box thuis ontvangen bij een donatie of een abonnement op deze krant. Ook zijn er verschillende meningen over klimaat en natuurbehoud. De discussie over de Oostvaardersplassen, waarover wij uitgebreid berichtten in het artikel over De Nieuwe Wildernis, is nog steeds actueel. Voor de Krant van de Aarde staat de schoonheid van de Aarde als planeet voorop. Nog steeds. De mens is slechts een tijdelijke bewoner van de Aarde. Bij deze editie ontvangt u een extra bijlage. Het Demeter Magazine, in samenwerking met de stichting Demeter. Demeter is de Griekse godin van de landbouw. Veel lezers herkennen dit biodynamisch keurmerk wel uit de biologische supermarkt of speciaalzaak. Het magazine maakt op boeiende wijze de achtergronden van dit bijzondere keurmerk duidelijk. Demeter streeft naar het behoud van de natuur op onze planeet als ook gezondheid voor haar bewoners. Een passende partner van de Krant van de Aarde dus. Veel leesplezier! Albert Poutsma voorzitter Stichting Dag van de Aarde

www.odin.nl

GEZONDHEID GEZOND is helemaal NIET SAAI oervoeding voor klein en groot gluten-, lactose- en suikervrij www.gezondishelemaalnietsaai.nl

OP DE WEG DIE GEEN WEG IS met boeken en meditaties van Osho. Voor een leven in harmonie met jezelf. www.osho.nl

STEMEXPRESSIE Bevrijd je stem, bevrijd jezelf. Ontdekkingsreizen in klank. Marius Engelbrecht 06-48494358 www.mariusengelbrecht.nl Haracentrum, Den Haag Praktijk Chin Gen, Zwaagdijk-Oost Peter van der Meer, Arts, Leiden HealthCenter Zuid, Rotterdam Praktijk Mozaiek, Rotterdam

NOORD-HOLLAND

Zonvitaris, Schuddebeurs (Zeeland) Praktijk Verwest therapie Goes (Zeeland)

Oefentherapie & Shiatsu, Amsterdam De Gooische Natuurgeneeskunde Praktijk, Bussum

www.biovion.nl

Geniet va n je goed voelen GEZONDHEID IN GOEDE HANDEN

www.osteopathieamstelland.nl Tel.: 020-7854142

www.allergie-vrij-woerden.nl Petra Schalkwijk kan u blijvend van al uw allergieën af helpen en biedt hulp bij kinderen met gedrags- en/of ontwikkelings problemen. Allergie Vrij Woerden is aangesloten bij het Centrum voor Natuurgeneeskunde Woerden.

Praktijk voor Chinese Geneeswijze, Amersfoort

Gelderland / Overijssel Vonk Natuurlijk, Apeldoorn Natuurgeneeskunde Arnhem-Zuid

NOORD NEDERLAND

I. Tomas, acupunctuur, Nijmegen

Praktijk voor Natuurgeneeskunde Daniël Nelck, Groningen

Etopius, E. Top, Voorthuizen Praktijk voor natuurgeneeskunde Mevr. A. van Eerten, Zutphen Bij Biovion kunt u terecht voor chronische klachten. Kijk op de website voor onze werkwijze en aanpak.

Centrum Natuurgeneeskunde

Acupunctuur, Enschede Wij & hebben kennis over ondersteunende therapieën naast reguliere behandeling. Voor overgewicht werken Integraal Therapeutisch Centrum, wij met het succesvolle programma Metabolic Balance. Dit Holten programma is ontwikkeld door artsen en voedingswetenschappers.

Acupunctuur Coevorden Praktijk Poorthuis, Coevorden

Praktijk voor Holistische Massagetherapie, Breda YOGA & OSTEOPATHIE BREDA

Praktijk Chin Gen, ZwaagdijkOost

Behandelcentrum, Utrecht

Balans Energetische Geneeskunde ‘s Gravenmoer

Zuid-Holland / Zeeland

Medica Plus, Dr. Korbee, Utrecht

Shaitsu praktijk Snijders, Gemert

Orthomoleculaire Geneeskunde, Voedingsarts I. de Vries, Utrecht

Praktijk voor natuurgeneeskunde Dhr. Th.J.P. Janssen, Maastricht

• • • •

Diervoeding en verzorging Duurzame bodem verbetering Plantvoeding Gras, bloemen en kruiden zaden

www.bio-ron.com

Wat te doen met een pompoen? Mail je recept voor 11-11-2016 naar info@estafettewinkel.nl Uit alle inzendingen kiezen we twee winnaars!

Ontdek Estafette de biologische eetwinkel 100% biologisch van boer tot bord www.estafettewinkel.nl

Medica Natura, Drachten

Brabant / Limburg

Fytotherapie & Acupunctuur Selma Bijl, Driebergen

NIEUW Blote Voeten Gras Biologisch gazonzaad

Floris Acupunctuur, Groningen Centrum de Wetering, Leeuwarden

Praktijk van As, Hilversum

Bio logisch voor dier en tuin

Praktijk voor Natuurgeneeskunde M. van der Galiën, Groningen

Schreuder Natuurgeneeswijzen,

Schreuder Natuurgeneeskunde, Baarn

pure en (h)eerlijke producten

Schreuder natuurgeneeswijze, Weert

Dutch Society of Anti Aging Medicine, P. Musarella, Zeist

Praktijk voor Natuurgeneeskunde en LGT, Haarlem

Kobayashi Medisch Centrum, Alphen a/d Rijn

Verbinden en opbloeien van binnenuit Valkenburg (Limburg) www.bridgevanbinnenuit.com

www.centrum-voor-natuurgeneeskunde.nl

Zuidwijkstraat 8, 2729 KD Zoetermeer 079-7850385 Zwolle pjj.wever@biovion.nl • www.biovion.nl

UTRECHT

BRIDGE VAN BINNENUIT

Praktijk voor Holistische Geneeskunde Roeland Suylen, Meppel

Maaike Remmerswaal Fysiotherapeute en Osteopate i.o. www.fysiotherapiemaaike.nl

Eszensa Health Coaching is al meer dan 10 jaar het adres voor een holistische aanpak van gezondheidsklachten.

COLOFON

Inhoud

De Krant van Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium. Authenciteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde.

INHOUD

Jaargang 11 2016

Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris Hoofdredactie: Yvonne Koop Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl): Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Yvonne Koop, Renske de Zwart Eindredactie: Alice Schots Social media: Yvonne Koop Advertentieverkoop: albert.poutsma@krantvandeaarde.nl Vormgeving & Opmaak: Celina Koekenbier | info@insight-design.nl

Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV, Heerlijkheid Mariënwaerdt. Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels, De Stadsdrogist. Aan dit nummer werkten mee: Annemarie Gelijnse, Lisette Kreischer Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Maak € 20,00 over op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom. Kijk op www.krantvandeaarde.nl. Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels. Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners. Oplage 50.000.

Hét kijkcijfersucces van

verteld door Sir David Attenborough

Nieuws op z’n Frans

Human Planet, BBC-serie over natuurvolkeren

13 14

Natuurwerkdag 5 november Fotowedstrijd

Katern Leef

“Spectacle, excitement and the thrill of the chase… It’s tense, emotional and beautifully filmed” - THE GUARDIAN -

“Beautiful and dramatic… The producers of The Hunt have managed to add narrative tension to startling photography – with scintillating results”

L15

- THE TELEGRAPH -

N U

O V E R A L

7801_ADV KVDA_THE HUNT(209x290)_DEF.indd 1

V E R K R I J G B A A R

O P

D V D

E N

B L U - R A Y 28-04-16 13:41

3 6 8 12 13 15

Verantwoorde herfstmode Kinderen: ballet Boeken Column Ratatouille lees- en kijktips Recept herfstige wilde rijstsalade met hijiki

Nieuws op z’n Frans

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

Miss Eco redt de planeet

Het kan je zijn ontgaan, maar Nederland is een Miss Eco rijker. Haar naam is (19) en ze woont in Amsterdam. Miss Eco is een nieuwe missverkiezing die dit jaar voor het eerst is gehouden. Het doel van de internationale verkiezing is om vertegenwoordigsters van over de hele wereld en diverse culturen samen te brengen en aandacht te besteden aan het milieu, cultuur en toerisme. Miss Eco Nederland zal het eco-toerisme in ons land promoten en een bijdrage leveren aan het behoud van het milieu. Wil jij de volgende miss zijn, dan moet je aan deze voorwaarden voldoen: leeftijd tussen 18 en 26 jaar (op 1 mei 2017), Nederlandse nationaliteit, niet getrouwd (geweest), geen kinderen, minimale lengte 165 cm, gezond, fit figuur en representatieve uitstraling. Merkwaardig genoeg staat bij de voorwaarden geen liefde voor de natuur en de planeet. Dat straalt ze zelf wel uit.

De groene tulp komt eraan

Nee, de kleur is niet groen, maar de kweek wel. De bloembollensector spant de kroon als het gaat om bodemvervuiling, maar er is nu een Milieukeur Bloembollen voor bollen die ‘duurzaam light’ zijn, dus met minder gif. Er zijn al biologische bloembollen, maar die vormen slechts 1 procent van het complete aanbod. De omschakeling naar biologische teelt duurt twee jaar en de bollen zijn een stuk duurder, omdat de opbrengsten lager zijn, de

kwaliteit instabiel is en de arbeidskosten hoog. China en Japan hebben geen boodschap aan biologische bollen, dus die blijven onze bodem nog vervuilen. Maar het is een goed teken dat bollenboeren hun imago willen opvijzelen.

ASN in 2030 klimaatneutraal?

Ooit gehoord van duurzaam bankieren? De ASNbank gaat er als eerste bank ter wereld een begin mee maken. Dat is geen kleinigheid, want hoe vergroen je de financiële sector? Piet Sprengers, hoofd van de achtkoppige afdeling Duurzaamheidbeleid en onderzoek van ASN geeft toe dat het ingewikkeld is, maar het komt erop neer dat op de winst- en verliesrekening elke uitstoot van broeikasgas een min is. Dat geldt voor windmolenparken, aandelenfondsen, hypotheken (koophuizen kunnen veel energiezuiniger) en fabrieken, om enkele voorbeelden te noemen. De bank heeft geen idee of het voor henzelf wel financieel interessant is, maar dat doet er volgens ASN niet toe. Dat is voor een commerciële instelling bijzonder. ASN wil hoe dan ook duurzaam bankieren, koste wat kost. Echt waar? We zullen het zien…

De bij krijgt wielen

De organisatie I Love Beeing bestrijdt de wereldwijde bijensterfte en ontwikkelde een methode om bijen te beschermen. Dat doen ze

door in vier jaar tijd op vijftien miljoen hectare bijenvriendelijke planten, bomen en bloemen te kweken als een duurzame basis voor 25 miljoen bijenkolonies. Het automerk Mitsubishi trekt zich het lot van de uitstervende bij aan en heeft zich als partner van I Love Beeing gemeld. Mitsubishi helpt imkers bij hun mobiliteit door de compacte en zuinige Space Star beschikbaar te stellen voor ritten in de stad en Outlander PHEV voor de grotere afstanden. En voor de grotere klussen staat de Mitsubishi L200 pick-up klaar. Bijen blij en wij ook, want de bijensterfte bedreigt de voedselketen ernstig.

Geneer je niet, vraag erom

Voedselverspilling staat steeds hoger op de agenda, want de hoeveelheden etenswaren die de afvalbak bereiken zijn gigantisch. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven om dat tegen te gaan. Een ervan is de doggy bag die door Depa Disposables wordt aangeboden aan restaurants. Een restaurateur die Depa belt of mailt krijgt een gratis pakket met een raamsticker, 25 menukaartstickers en 50 actievouchers. waarmee de gasten een korting wordt aangeboden bij een volgend bezoek. De invulling van die kortingsactie kan het restaurant zelf bepalen. Zo helpt het restaurant het taboe op de doggy bag te doorbreken en krikt het ‘t groene imago op.

Nieuws op z’n Frans

Heb je goed of slecht nieuws? Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

Woelmuizen zijn lief, maar…

laboratoriumonderzoek naar het gedrag van woelmuizen is ontdekt dat de diertjes over een uitzonderlijke empathie beschikken. Als een vrouwtjesmuis wordt blootgesteld aan stress dan gaat het mannetje haar uitgebreid vlooien om haar te troosten. Woelmuizen blijven hun leven lang partners en zorgen samen voor hun kroost. Daar kunnen wij nog eens een voorbeeld aan nemen. Ze zijn meelevend en aandoenlijk. Maar hoe zijn die laboranten daar achter gekomen? Door de beestjes elektrische schokken toe te dienen en ze akelige geluiden te laten horen! Dat is bepaald niet meelevend, maar wreed. Nu we weten hoe lief die woelmuizen kunnen zijn, is het tijd om te onderzoeken hoe empathisch de laboranten zijn. Niet dus!

Bomen met stress schreeuwen

Bomen in straten hebben het moeilijk en worden daarom niet oud. De wortels worden begrensd of afgekapt. Onder trottoirs wordt de grond aangestampt en kan vocht niet worden vastgehouden. Ze hebben in de winter bij vorst last van het strooizout en honden pissen en kakken er naar hartenlust tegenaan, waardoor de bast kan splijten. Ook hebben ze last van de straatlantaarns, waardoor hun nachtrust wordt verstoord en ze stress krijgen. Wat bomen dan doen? Ze schreeuwen het uit! Niet hoorbaar voor de mens, want het zijn ultrasone trillingen. Dat onderbreekt de sapstroom naar de bladeren. Bomen zijn

intelligent, want een appelboom telt bijvoorbeeld de dagen met warm weer voordat ze gaan bloeien. Dit bomenleed, maar ook interessante informatie over het sociale leven van de boom vind je in het boek ‘Het verborgen leven van bomen’ van Peter Wohlleben (uitgeverij AW Bruna). Na het lezen ga je vanzelf bomen knuffelen.

De politiek houdt uitverkoop

De Tweede Kamerverkiezingen werpen hun schaduw reeds vooruit. Kiezers kunnen zelf hun toekomst bepalen door een partij te kiezen die niet de pot verteert en geen consumptie en bedrijfsinvesteringen najaagt. En een onhoudbare groeien schuldverslaving van de overheid in stand houdt. Want volgens kritisch econoom Ewald Engelen en fractievoorzitter van de Partij van de Dieren Marianne Thieme houdt de politiek uitverkoop (bron: hun boek De kanarie in de kolenmijn). Politieke besluitvorming heeft volgens hen het aanzien van een piramidespel dat slechts kan blijven bestaan bij de gratie van nieuwe inleg. “De Europese Centrale Bank pompt maandelijks tachtig miljard euro in de economie als ongedekte cheque die de illusie van welvaartsherstel moet voeden”, aldus het duo. “We zouden lering moeten trekken uit de duurzame voorbeelden uit het dierenrijk. Geen dier zal zijn leefomgeving welbewust onomkeerbaar verwoesten en het zijn nazaten onmogelijk maken een goed leven te hebben.” Knaag dus eerst eens lekker lang op dat rode potlood.

Dom volk weet niet beter

Hoe zou het interieur eruit zien van mensen die achteloos wikkels, zakjes blikjes, sigarettenpakjes, schoonmaakdoekjes, doordrukstrips van medicijnen, drinkflesjes, bestek, papier, folie, lege aanstekers, doppen en dergelijk in de publieke ruimte flikkeren? Net zo’n zooi? Ik denk het niet. Waarom doen ze het dan? Omdat ze niet nadenken. En wie niet nadenkt is dom. Dat is logisch. Als je dom bent zou je moeten proberen om dat te camoufleren door net te doen alsof je niet dom bent (en dus geen zwerfafval weg te gooien), maar daar zijn ze helaas dan weer te dom voor. Jammer dat domme mensen de Krant van de Aarde niet (kunnen) lezen. Dan zouden ze beter weten.

Oorlog in statiegeldland

Nog even over zwerfafval, want het blijft een doorn in het oog. Fabrikanten en supermarkten hebben een bloedhekel aan statiegeld, want de handling kost ze alleen maar geld. Ze willen voorkomen dat er ook statiegeld komt op blikjes. De drankverpakkingen vormen een groot deel van zwerfafval. De lobby om statiegeld op grote flessen af te schaffen is mislukt, dus wil deze sector haar invloed vergroten met nu een beloningssysteem voor clubs die afval opruimen. Dat lijkt nobel, maar er zit een adder onder het gras. Zo blijkt dat Natuur & Milieu 150.000 euro heeft ontvangen via die lobby, om de inperking van de staatssubsidie te compenseren. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling. Lobbyisten zijn een maatschappelijk kwaad, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de kwalijke invloed van de farmaceutische industrie op de volksgezondheid. Alertheid blijft geboden.

Natuur

Tekst: Frans van der Beek

HUMAN PLANET

Natuurvolkeren tonen hun overlevingsstrategie Wie de BBC Earth-serie Human Planet bekijkt raakt niet alleen gefascineerd door de oogstrelende en soms verbijsterende beelden. De documentaire heeft nog een diepere laag: die waar de mens strijdt voor zijn bestaan en die van het voortbestaan van de ongerepte natuur. Het zouden geen tegenstrijdige belangen hoeven te zijn. Deze volkeren laten ons dat zien. Tekst: Frans van der Beek | Foto’s BBC

Gezeten in een comfortabele fauteuil met voedsel binnen handbereik en een gevulde ijskast is de afstand tot natuurvolkeren onoverbrugbaar. Waar wij van alle gemakken en technologie zijn voorzien, moeten elders op de planeet deze oervolkeren soms een strijd op leven en dood leveren om een maaltje te vergaren. Het is adembenemend te zien hoe sommige stammen halsbrekende toeren moeten uithalen om aan water en voedsel te komen.

pende activiteiten om de maag te vullen of een dak boven het hoofd te krijgen.

Human Planet geeft een paar bijzondere voorbeelden. Stammen die hun woning hoog in de bomen bouwen, vissers die in kolkende rivieren hun leven wagen om een prooi te vangen en mannen die boze bijen trotseren om honing te bereiken. Zo is deze serie gevuld met uiteenlo-

Als in een thriller…

Er zijn nog ongeveer zeventig volken op de wereld waar de Westerse beschaving zich niet naar heeft uitgestrekt. Dat zijn unieke gemeenschappen die volkomen in harmonie met de natuur leven. Menselijke musea die zo lang mogelijk ongeschonden moeten blijven, maar het is de vraag hoe lang ze autonoom in hun eigen habitat kunnen blijven. Human Planet is het resultaat van noeste en volhardende arbeid van de makers. Ga maar na: de productie nam vier jaar in beslag, vereiste 900 dagen kamperen, 120 dagen trekking en 190 flessen anti-muggen vloeistof. Als een team met poolhon-

den wacht op het verschijnen van een zeldzame walvis, moeten ze dagen achtereen in de vrieskou geduld uitoefenen. “Ik heb mijn tent maar eens een paar meter verplaatst,” zegt een cameraman. “Heb ik even iets te doen.” Maar als het ijs scheuren vertoont, moeten ze halsoverkop een veiliger plek zoeken. En dat lukt maar op het nippertje. Zo heeft de serie diverse thrillerachtige momenten. Lukt het een stoere bink om op steile kliffen naar exclusieve schelpdieren te zoeken? De delicatesse levert 300 euro per kilo op, maar kost jaarlijks drie mensen het leven als ze van een klif vallen. Nomaden in de woestijnen van Mali moeten het opnemen tegen olifanten om ervoor te zorgen dat hun kudde vee voldoende water krijgt. Ze zien aan de vorm van de duinen waar ze een bron

Natuur

kunnen vinden, of volgen een bepaald patroon van de sterren.

Hoe film je dat?

Extreme hitte en extreme kou en alles daar tussenin. Het is verbluffend te zien hoe de mens zich vernuftig weet te voegen naar de natuur en moedig de weerbarstigheid trotseert. Zeker voor de stadsmens die zich gerieflijk in de van alle gemakken voorziene woning koestert, is dit een openbaring en een indrukwekkende confrontatie. De serie bevat geen boodschap over ons milieubewustzijn. Of hoe de mensheid de aarde misbruikt. Het is veeleer een kennismaking met culturen die sinds mensenheugenis hebben geleerd hoe ze moeten overleven.

De drie DVD’s bevatten elk drie verschillende reportages, zoals rivieren, de noordpool, bergen en grasland. In de aflevering over de stadsjungle zien we hoe ongedierte in grote steden de onderwereld van de natuur vormen. Zo leren we dat New York evenveel ratten als inwoners telt en hoe de bedwants als parasiet oprukt.

Niet zonder risico

De DVD waarin wordt getoond hoe de serie wordt gemaakt (the making of) is soms bloedstollend. We volgen bijvoorbeeld een stam die op veertig meter hoogte een hut in een boom bouwt. Primitieve, maar effectieve architectuur. Maar hoe film je dat? De cineast moet wel mee naar boven. En dan blijkt dat dit vak niet zonder risico is. Met een ingenieus stelsel van touwen en takels wordt

Wij kunnen niet meer terug naar die staat van zijn en zij staan op het punt om te worden verslonden door de moderne wereld

Tekst

TONZON: “klimaateffectief” TONZON Vloerisolatie®

de meest klimaateffectieve vloerisolatie ter wereld TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens heeft in de praktijk een hoger effect op de vloer temperatuur dan ander materiaal. De hogere vloer temperatuur biedt meer wooncomfort en een veel grotere energie besparing die bij vloer verwarming kan oplopen tot wel 40%. De energie die nodig is voor grondstof, fabricage, verpakking, transport en aanbrengen is al binnen enkele winterweken terugverdiend. De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevig zeil (Bodemfolie) op de bodem van de

kruipruimte tegen vocht en radongas: de oplossing voor veel vochtproblemen. Omdat het opvouwbare materiaal handig te verwerken is in vaak krappe kruip ruimtes, valt de investering reuze mee. De allin richtprijs voor het aanbrengen bedraagt bij 30 m2 € 1.325, en bij 50 m2 € 1.850,. (inclusief materiaal, montage en btw en exclusief eventueel te verkrijgen subsidie) T: 0900 28 66 966

(€ 0,10 p/min)

tonzon.nl

TONZON Vloerisolatie • sinds 1980 de oplossing

E: info@tonzon.nl

Natuur

de cameraman en de apparatuur omhoog gehesen. Zo kunnen we volgen hoe de hut in de hoogte wordt gebouwd. Een knap staaltje van bouwkunst zonder de techniek en de materialen die de moderne mens ten dienste staan. De filmploeg ontwikkelt tegelijkertijd een warme relatie met de stammen die laten zien hoe ze hun omgeving de baas worden en in harmonie met de elementen leven. Human Planet is een spectaculaire odyssee waarin we kennis mogen maken met de mens zoals we die in onze samenleving niet kennen. Oer, oorspronkelijk en bewonderenswaardig in hun relatie met de natuur. Wij kunnen niet meer terug naar die staat van zijn en zij staan op het punt om te worden verslonden door de moderne wereld. Daarom is deze serie waarin de strijd om het bestaan in een waaier aan activiteiten wordt getoond, een waardevol document. Het herinnert ons aan onze oorsprong en hoever we daar intussen van verwijderd zijn geraakt.

Kleurrijk en vitaal

In de serie reizen we over de globe: van Groenland naar Mongolie, Cambodja en Kenia. We ontmoeten mensen die soms nog naakt door de wildernis trekken en daarbij alle obstakels weten

te overwinnen. De cineasten van de BBC nemen ons mee naar afgelegen valleien, ontoegankelijke bergen, verradelijke kliffen, ijswoestijnen en ondoordringbare regenwouden. Plekken met specifieke uitdagingen en wonderlijke flora en fauna. Bijzondere habitat met gemeenschappen en tradities die kleurrijk en vitaal hun leefwijze aan ons tonen. We leven mee met die eenzame stoet vrouwen en kinderen die door de Sahara trekken om dadels te verkopen. De sterren en de vormen van de zandduinen gebruiken ze als navigatie om water te vinden. Zo zijn er tachtig verhalen waarin het altijd weer spannend is om te zien of het goed afloopt. Laten we daarbij de muzikale omlijsting door componist Nitin Sawhney niet vergeten. Zo wordt de serie niet alleen een lust voor het oog, maar ook een streling van het oor. De Human Planet houdt ons een spiegel voor in een cruciaal tijdsbestek. De BBC verdient alle lof voor de inzet van menskracht en kapitaal om deze leefwerelden uit vervlogen tijden vast te leggen. Het heeft een historische waarde zonder weerga, maar is vooral voor de moderne mens een ontmoeting met culturen die al eeuwen een verbond met de natuur en tijdloosheid hebben gesloten.

Nieuwe abonnee & DVD

Je ontvangt als nieuwe abonnee de Krant van de Aarde in de brievenbus thuis. Je krijgt nu gratis BBC EARTH Human Planet 3 dvd box van 400 minuten televisie cadeau! www.krantvandeaarde.nl

GECERTIFICEERDE NATUURCOSMETICA

Vrij van parabenen en parafﬁne

Harmonie ontwikkelt en produceert al sinds 1990 natuurlijke huidverzorgingsproducten op basis van traditionele, authentieke en originele natuurrecepten. Onze gezichtscrèmes bevatten natuurlijke, zuivere en werkzame plantenoliën, etherische oliën en heilzame kruiden, waar mogelijk uit biologische teelt. Onze ingrediënten zijn met grootste zorg geselecteerd en worden vervolgens ambachtelijk vervaardigd, wat resulteert in een uitzonderlijke en complete gezichtsverzorgingslijn. Opgedane kennis en ervaring in combinatie met een uitzonderlijke passie voor mens, natuur en duurzaamheid zijn de basis voor een hoogwaardig natuurzuivere Harmonie serie. Harmonie producten zijn gecertiﬁceerd door BDIH, ICADA en EcoControl, de meest gerespecteerde certiﬁcerende instanties in de biologische en natuurlijke cosmetica sector. Controles worden uitgevoerd door een onafhankelijke instelling.

Meer informatie: De Ambachtelijke • Tel: 0226-364400 • www.deambachtelijke.nl

Natuur

Groen doet goed, de Natuurwerkdag Een dag werken in het groen doet goed. Op de Natuurwerkdag help je de natuur en de beheerders van het landschap een handje. Op ruim vijfhonderd locaties verspreid door het hele land staan er activiteiten gepland. Ontmoet andere vrijwilligers of neem het hele gezin mee en het wordt beslist een gezellige dag. Het programma is geschikt voor jong en oud. Vogelhuisjes timmeren, insectenhotels knutselen en nog veel meer activiteiten worden die dag georganiseerd om ook kinderen een leuke buitenervaring te kunnen geven. De Natuurwerkdag betekent de handen uit de mouwen steken; wilgen knotten, snoeien, zagen en opruimen. Op alle locaties zijn landschapsbeheervrijwilligers aanwezig die je begeleiden met het veilig buiten werken. Ons landschap kan niet zonder vrijwilligers Al het werk dat verzet wordt op de Natuurwerkdag levert een belangrijke bijdrage aan het

beschermen en behouden van natuur. Veel van het onderhoud in het landschap wordt door vrijwilligers gedaan en zij kunnen wel wat hulp nodig. LandschappenNL organiseert daarom deze Natuurwerkdag. De belangeloze inzet van vele duizenden mensen voor natuur en landschap verdient zeker op de Natuurwerkdag extra aandacht. Ook in 2016 is de samenwerking met het Groen & Fit collectief van De Friesland Zorgverzekeraar. Samen met provinciale natuurbeschermings- en landschapsbeheerorganisaties zetten zij zich in om buiten actief te bewegen te promoten voor een groener en fitter leven.

Doe ook mee LandschappenNL organiseert de landelijke Natuurwerkdag voor de 11e keer. Jaarlijks gaan ruim 14.000 deelnemers aan de slag bij een locatie bij hun in de buurt. Voor een dag ook aan de slag als natuurvrijwilliger? Kijk dan wat je kunt doen op de Natuurwerkdag.nl? In elke provincie staan er leuke klussen op het programma. Dus schrijf je in, help de natuur en geniet van een nuttige dag in de buitenlucht. Voor meer informatie en aanmelden kijk op Natuurwerkdag.nl

Zaterdag 5 november Samen buiten aan de slag op de

Kijk op natuurwerkdag.nl voor een locatie bij jou in de buurt Landschappen

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Samen voor ons Landschap

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Fotowedstrijd

Posbank. Maker: Joris Dijkema, Geldermalsen.

Winnende foto Grondmist, ochtendrood en bloeiende heide zijn de fascinerende ingrediĂŤnten die Joris Dijkema aanzetten tot het maken van deze geweldige foto. Zelf noemt hij de heuvels van de Posbank, want daar is de foto genomen, bijna on-Nederlands en dat is ook zo want ons land is bijna overal vlak. De glooiingen zijn vooral prominent aan de kant van de IJssel, waar de rivier deze door gletsjers in de ijstijd gevormde hoogten heeft ondergraven. Samen met de paarse heide en de ondergaande zon levert dat het beeld op van een stukje oer-natuur. Toch is het dat niet, omdat de heide een type vegetatie is dat ontstaat door begrazing en afplaggen. De naam Posbank komt overigens van de bank die er in 1918 werd geplaatst ter herinnering aan de oud-voorzitter van de ANWB, de heer Pos. Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

ADVERTENTIE

Maria Treben:

natuurproducten uit de tuin van God De van origine Tsjechische Maria Treben (1907-1991) groeide op met de natuur. Haar moeder was een groot aanhanger van de natuurgeneeskundige Kneipp. Hij zei al: ‘Voor iedere ziekte groeit er een kruid’. Haar hele leven zag Maria de geneeskracht van kruiden voor haar ogen voltrekken. Ze zag mensen ontsnappen aan de meest ernstige ziektes. Na de dood van haar moeder in 1961 verdiepte ze zich in de kruidengeneeskunde. Ze werd beroemd door haar boek: ‘Gezondheid uit de apotheek van God’.

Het bekendste product van Maria Treben is het Zweeds Kruidenbitter (Schwedenbitter). Het is een volledig plantaardig, alcoholisch extract (32% vol), geïnspireerd op de receptuur van een Zweedse arts die pas op 104-jarige leeftijd overleed aan een paardrijdongeluk. De origine van heilzame kruidenbitters stamt overigens van voor onze jaartelling. De kruidenmengsels van Maria Treben zijn universeel van karakter en worden gebruikt om het algeheel welbevinden te vergroten. Ze

De merknaam ‘Origineel van Maria Treben’ is een beschermd geregistreerd handelsmerk, eigendom van Rosi Nothegger in Tirol Oostenrijk. In 1981 zijn de laatste aanpassingen gedaan aan het eeuwenoude recept om aan de moderne eisen van natuurgeneeskundige producten te voldoen. Sindsdien is de hoogwaardige kwaliteit constant gebleven en worden alle producten van Maria Treben geproduceerd in een Oostenrijkse fabriek. Maria Treben Nederland importeert deze producten direct uit Oostenrijk en is met trots een officiële leverancier voor de Nederlandse en Belgische consument. Belangrijk: Het gebruik van de producten van Maria Treben vervangt geen doktersbezoek!

Maria Treben Natuurproducten Nederland Rinkenslaan 64 A • 6373 CV Landgraaf info@mariatreben.nl www.mariatreben.nl info@mariatreben.be www.mariatreben.be

IA TREB AR

Mobiel Anja: +31 6 44976148 Mobiel Fred: +31 6 18139918

N ATUR

Zweeds kruidenbitter

Origineel van Maria Treben

Anja & Fred Krakowczyk

“Ik wil nu de geneeskracht en werking van belangrijke planten en de ervaringen van zieke mensen ter beschikking stellen en hen de hand reiken om weer gezond te worden. Om, ondanks de hopelooste ziektes, met de hulp van God, uit eigen kracht en eigen wil toch de ons genezende kruiden te vinden, is een grote menselijke prestatie. Het terugveroveren van zijn gezondheid en de verantwoordelijkheid daarvan zelf te dragen, verhoogt de waarde van de mens in zulke mate, dat hij daardoor de ziekte reeds voor de helft uit de uitzichtloosheid van zijn zieke leven bevrijdt.”

versterken het immuunsysteem, ondersteunen nieuwe celaanmaak en verlichten bij allergieën. Dat zijn slechts enkele van de toepassingen van het Zweeds Kruidenbitter. Bovendien is het zowel inwendig als uitwendig te gebruiken, bijvoorbeeld als kompres bij kneuzingen. Naast het klassieke Zweedse Kruidenbitter is er ook een alcoholvrije variant en zijn er tincturen, crèmes en oliën van Maria Treben.

Een greep uit haar voorwoord:

PR OD U KTE

LEEF! Katern | Krant van de Aarde | September 2016

het nationale ballet

La BayadĂ¨re en Coppelia

Vega-recept HERFSTIGE WILDE RIJSTSALADE

Ons mooie voedselboek

Een spannende ontdekkingsreis

Vanaf begin jaren ’80 smullen Amerikaanse Presidenten van de FRIANDISES uit Maastricht

Ook Hillary Clinton kan er niet van afblijven Chocolatier FRIANDISES is een begrip. Niet alleen in Maastricht en eigen land maar ook overzee weet men waardering voor deze overheerlijke lekkernij op te brengen. Van Amerika tot in Japan geldt een doos fraai verpakte bonbons als een origineel hebbedingetje. Sinds 1830 bestaat dit familiebedrijf in de Maastrichtse Wyckerbrugstraat op een steenworp afstand van de aloude Servaasbrug. Jacqueline en Denise Teheux kreeg het maken van bonbons door hun moeder Elly Boosten met de paplepel ingegeven. Bij FRIANDISES wordt alles met de hand in eigen atelier bereid. Het assortiment, de uitstraling en de ambachtelijke kwaliteit van Friandises worden alom gewaardeerd. Een bonbon die er mede toe bijdraagt dat Maastricht Promotion over de hele wereld plaatsvindt tot zelfs in Het Witte Huis in Washington. Vanwege de nauwe betrekkingen ontving Elly Boosten zelfs een Amerikaanse onderscheiding van President George W. Bush. In feite heeft President Ronald Reagan begin jaren ’80 de Maastrichtse pralines ontdekt.

Hij was meer dan 10 jaar een vaste klant. Een ander Maastrichts familiebedrijf ASSEMBLEE Sprekersbureau vond het een mooie traditie om de vermaarde pralines van Maastricht persoonlijk als cadeau te schenken aan vele belangrijke wereldleiders die zij uitgenodigden. Zo ontving in 2001 o.a. Bill Clinton een doosje Friandises. En in 2003 kreeg ook Hillary Clinton een fraaie doos aangeboden. Ook zij kon er niet van afblijven. De vele foto’s in de etalage en aan de muren bij chocolatier FRIANDISES zijn het levende bewijs. Een foto van de succesvolle Amerikaans Ambassadeur in België Howard Gutman zal binnenkort aan the Wall of Fame toegevoegd worden. Maurice van der Kant (directeur van Assemblee) heeft een lunch met hem en schenkt hem uiteraard een fraai verpakt doosje Friandises.

De bundeling van de krachten van deze twee Maastrichtse familiebedrijven heeft ertoe geleid dat FRIANDISES een naam heeft opgebouwd waar Het Witte Huis niet meer om heen kan.

FRIANDISES

Wyckerbrugstraat 55 | 6221 EB MAASTRICHT Tel.: 043-3214028

Mode

Mooie materialen in de mode In de winkels is volop nieuwe herfst- en wintermode te vinden. Wie een verantwoorde outfit wil scoren, moet echter toch nog goed zoeken in het grote aanbod. Toch is er wel enige vernieuwing in de kledingindustrie te bespeuren. Wat daarbij opvalt is de hoeveelheid nieuwe materialen die wordt ontwikkeld. Wat weer leidt tot nieuwe mode waarmee je zeker gezien mag worden. Tekst Lynsey Dubbeld | Foto’s O’Neill, Rothy’s, Sheltersuit, Tom Cridland

Maar liefst 21,5 miljoen kledingstukken. Hiermee blijven winkels, groothandels en producenten jaarlijks opgescheept zitten. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van MVO Nederland. Maar liefst 6,5 procent van alle nieuw geproduceerde kleding blijkt onverkoopbaar. Bijvoorbeeld omdat de kleding de verkeerde maat, pasvorm of kleur heeft. Niet alle onverkochte kleding komt op de afvalberg terecht. Een groot deel wordt per kilo verkocht aan opkopers of geschonken aan goede doelen. Deze partijen proberen de kleding vervolgens via outlets of tweedehands markten, met name in Oost-Europa, Afrika en Azië, kwijt te raken. Naar schatting 1,23 miljoen nieuwe, maar onverkochte kledingstukken worden jaarlijks vernietigd in de verbrandingsoven. De overproductie van kleding is een enorme schadepost voor winkeliers. En het is ook een flinke belasting voor het milieu. Om al die kleding te maken, zijn schaarse grondstoffen en chemicaliën gebruikt. En dan is er ook nog de gestaag groeiende afvalberg. Bovendien: jaarlijks worden 330 miljoen kledingstukken wél verkocht, wat neerkomt op een gemiddelde van twintig nieuwe kledingstukken per persoon per jaar.

Oplossingen Vanuit de slow fashion beweging wordt gezocht naar oplossingen voor de overproductie en -consumptie van kleding. Het devies van de critici van fast fashion: kies kleding die past bij je stijl en lang meegaat – en koester je garderobe als een museum vol kostbare schatten. Een nieuwe generatie voorvechters van duurzame kleding gaat nog een stapje verder: zij werken aan innovaties om stoffen milieu- en mensvriendelijker maken. Neem Monique Collignon, die in juli tijdens de Amsterdam Fashion Week een collectie jurken, jumpsuits en overjassen van gerecycled plastic presenteerde. Collignon werkt daarvoor samen met Waste2Wear, een Chinees bedrijf dat plastic flesjes, waarin bijvoorbeeld limonade heeft gezeten, transformeert tot garens, waarvan vervolgens nieuwe stoffen worden gemaakt.

Oceaanbodems Ook andere modemerken werken steeds vaker samen met innovatieve bedrijven om de ecologische voetafdruk te verminderen. Zo is Parley for the Oceans al jarenlang bezig met upcycling van plastic afval, zoals de 640.000 ton afgedankte vis-

netten die onze oceanen vervuilen. Adidas heeft daar inmiddels wel oren naar. Oude netten, die Sea Shephard van de oceaanbodem opvist, worden omgetoverd tot garens, die Adidas gebruikt in de kledingen schoenencollecties. Dit jaar werd een eerste limited edition oplage gepresenteerd van sneakers waarin het materiaal is verwerkt. De belofte is dat de garens van Parley for the Oceans in de toekomst ook in de reguliere collecties van Adidas te vinden zijn.

Bij Pretty&Fair is hoe het gemaakt wordt net zo belangrijk als het design en de pasvorm. Gemaakt voor vrouwen die bewust kiezen en er ook goed uit willen zien. De ‘Eco-collectie” bestaat voor 100% uit duurzame materialen. Ook hebben we slimme oplossingen voor de gebruikte verpakkingen. In het productieproces maken we steeds nieuwe stappen om de ‘footprint’ te verkleinen en krijgen productiemedewerkers een eerlijke beloning.

De ‘Happie Veggie” collectie is naast ecologisch, 100% diervrij. Gemaakt van hoogwaardige, technische materialen.

Fair to people Fair to the planet www.prettyandfair.nl

sinds 1884

Verkijgbaar bij:

Amsterdam

130 jaar

Maastricht Spijkenisse Harderwijk

Rotterdam

Exloo

Nijmegen

Alkmaar

Tilburg

Mode De aanpak van Parley for the Oceans is zeker niet uniek. Het Italiaanse bedrijf Aquafil brengt onder de merknaam Econyl een vezel op de markt die ook van oude visnetten is gemaakt. Het materiaal is in trek bij bijvoorbeeld La Perla en Finisterre, die er zwemkleding van maken. Samen met de NGO Healthy Seas worden er ook sokken van gemaakt. Bovendien is Econyl toepasbaar als grondstof voor interieurmateriaal, zoals voor vaste vloerbedekking en tapijten.

Synthetische zijde De initiatieven om plastic afval een tweede leven te geven als garen creëren een win-winsituatie: afval wordt opgeruimd en wij krijgen duurzame stoffen in handen. Met het oog op dierenwelzijn wordt er ook geëxperimenteerd met compleet nieuwe materialen, zoals synthetische zijde. Start-up Bolt Threads trekt miljoeneninvesteerders met een synthetisch alternatief voor zijde van spinnen. In een vergistingsproces ontstaan vloeibare proteïnen, die vervolgens – met een methode die ook wordt gebruikt voor de productie van acryl en rayon – worden gesponnen tot textielvezels. Het resultaat is een textiel dat ijzersterk is, maar toch zacht en soepel aanvoelt. Ideaal voor interieurstoffen en voor kleding. Outdoorlabels, voor wie sterke maar comfortabele en goed wasbare kleding natuurlijk een must is, hebben al interesse getoond in de uitvinding van Bolt Threads. Zo heeft Patagonia, dat te boek staat als een van de meest duurzame kledingmerken, aangekondigd te gaan samenwerken met de Amerikaanse start-up. Overigens presenteerde The North Face al eerder een parka van QMONOS, een uitvinding van het Japanse Spiber. Dit alternatief voor natuurlijke zijde en polyester wordt gemaakt van bacteriën. Dat klinkt misschien niet fris, maar het productieproces is veel minder milieubelastend dan dat van bestaande materialen.

Nieuwe systemen Terwijl de kledingindustrie druk bezig is met nieuwe materialen, maakt een aantal pioniers zich sterk voor een heuse transformatie van het modesysteem. Want de wegwerpcultuur van de fast fashion is een jonge generatie ontwerpers een doorn in het oog. De productie van goedkope, trendgevoelige kleding in lagelonenlanden is oneerlijk – en vanwege de vele transportkilometers milieubelastend. Bovendien creëert de industrie veel afval, zoals stofresten. Karin Vlug, die in 2014 de Frans Molenaar Couture Award won, is daarom gestart met Smart Fashion Production. Het idee: kleding die precies op maat wordt gemaakt, zonder dat er arbeid in lagelonenlanden of een ingewikkelde logistieke keten voor nodig is. KarinVlug bedacht een proces om met 3D-bodyscans de exacte maten van een consument op te meten. Daarmee wordt een flexibele vorm gevuld met een vloeibare stof. Zodra die is gestold, is het kledingstuk klaar. Volgens Vlug zal het over vijftien jaar voor elke consument mogelijk zijn om zo’n item op maat te bestellen – en het ontwerp zelf te downloaden, printen en in elkaar zetten. En dat alles zonder dat er afvalstoffen bij vrij komen.

Innovaties voor iedereen

Het Nederlandse juwelenhuis House of Eléonore, is pleitbezorger van verantwoorde luxe. De handgemaakte sieraden zijn uitgevoerd in fairtrade goud en bezet met laboratory-created diamonds. Deze edelstenen worden in een laboratorium ontwikkeld, waardoor de ecologische voetafdruk minimaal is en de productiemethode gegarandeerd eerlijk. Dat er internationale belangstelling is voor dit soort duurzame luxe, blijkt wel uit het feit dat House of Eléonore sinds deze zomer een eigen winkel heeft op Amazon.com. De juweeltjes zijn er trouwens niet voor iedereen. Want voor een ring, armband of ketting betaal je al snel een half miljoen euro. Een compleet andere markt bedient Sheltersuit, het initiatief waarmee Alexander de Groot en Bas Timmer daklozen van een ‘slaapzakjas’ voorzien. Ze ontwerpen warme, waterafstotende en winddichte jassen die mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats aan een slaapzak kunnen ritsen. Om zelfs onder extreme weersomstandigheden warm te zijn. De slaapzak kan overdag in de bijbehorende rugzak worden opgeborgen. Dankzij sponsoren en crowdfundingacties kunnen Sheltersuits gratis worden uitgedeeld aan mensen die noodgedwongen op straat leven. Extra mooi: de jassen zijn gemaakt van oude festivaltenten.

Iets minder futuristisch maar net zo tegendraads als Karin Vlug is Tom Cridland. Het Britse label afficheert zich met het motto: koop minder, koop beter. In 2013 startte de toen 23-jarige Tom Cridland zijn gelijknamige label met de ambitie om de perfecte pantalon te produceren. In 2015 raakte hij wereldwijd bekend met zijn project om de perfecte sweater te maken: een eerlijk kledingstuk van hoogwaardige, milieuvriendelijke materialen. Alle kopers van The Thirty Year Sweatshirt krijgen dan ook een garantie van dertig jaar. Inmiddels zijn er ook t-shirts, jacks en broeken met deze insteek. Dit alles vanuit Cridlands overtuiging dat er een behoefte bestaat aan duurzame, betaalbare kleding die lang meegaat. En als dat waar is, dan zullen die miljoenen onverkochte kledingstukken binnenkort vast tot het verleden behoren.

Schoenen

Op zoek naar schoenen van innovatieve materialen? Bij webwinkel En-en. nl zijn onder meer de collecties van NAE (kort voor: No Animal Exploitation) te vinden. Zoals de naam al zegt, zijn de schoenen het Portugese merk gemaakt van diervriendelijke materialen. Bijvoorbeeld kurk en faux-suède van microvezels. In de nieuwste collecties zijn ook sneakers – voor dames en heren – te vinden van gerecyclede plastic waterflessen. Voor elk paar zijn zo’n acht flessen hergebruikt. Ook bij het Amerikaanse label Rothy’s staat recycling van plastic op de agenda. Met een 3D-breitechniek weet het label plastic flessen om te toveren tot verbazingwekkend zachte, naadloze ballerina’s (die in de wasmachine gereinigd kunnen worden…). In samenwerking met PlusFoam zorgt Rothy’s er bovendien voor dat alle onderdelen van de schoentjes worden gerecycled als ze zijn afgedragen. De schoenenwereld is ondertussen ook bezig met nieuwe creaties van natuurlijke materialen. Zo lanceerde O’Neill deze zomer ’s werelds eerste slippers gemaakt van palmleer. Jaarlijks vallen er tachtig miljoen bladeren van de Arecapalmbomen die in grote getale in het zuidelijke deel van India staan. Daar werd nooit iets mee gedaan. O’Neill’s Tree of Life-project heeft daarin verandering gebracht. Materiaalontwerper Tjeerd Veenhoven hielp het Californische surfmerk om de bladen van de Indiase palm te upcyclen tot de grondstof voor de favoriete schoenen van surfers: slippers. Het project is niet alleen goed voor het milieu maar ook voor de makers. De gevallen palmbladeren worden namelijk opgeraapt door lokale Indiase werknemers, die daarvoor een eerlijk loon krijgen.

Kinderen

Het Nationale Ballet met twee prachtige

Het Nationale Ballet, het enige balletgezelschap en grootste dansgezelschap van Nederland brengt dit najaar twee grote klassieke sprookjesballetten. Allereerst is daar in oktober en november La Bayadère. Deze absolute klassieker weet al bijna 140 jaar na de première in Sint Petersburg nog altijd de harten van nieuwe generaties balletliefhebbers te veroveren. Het Nationale Ballet danst het verhaal over de liefde tussen de Indiase tempeldanseres Nikiya en de krijger Solor in de veelgeprezen versie van voormalige Russische sterballerina Natalia Makarova, en bevat een van de meest beroemde aktes uit het klassieke ballet ooit; Het Schimmenrijk. Het in India gesitueerde liefdesverhaal vol intriges, jaloezie, bedrog en spijt zit vol wonderschone pure,

klassieke dans, die de sterdansers van Het Nationale Ballet alle kansen biedt om te schitteren. Volgens De Telegraaf: ‘Een must voor balletliefhebbers en allen die het kunnen worden.’ In december brengt Het Nationale Ballet Coppelia op de planken, dè familievoorstelling voor tijdens de feestdagen. Coppelia is een heerlijk feelgood ballet voor iedereen vanaf 4 jaar en vertelt het verhaal van Zwaantje die het - om haar grote liefde Frans niet kwijt te raken – opneemt tegen Coppelia, de mysterieuze muze van Dr. Coppelius. Al gauw

blijkt dat er veel meer speelt dan alleen de strijd tussen twee liefdesrivales. Ted Brandsen maakte de choreografie en striptekenaar, schrijver en illustrator Sieb Posthuma deed de vormgeving. Posthuma creëerde een kleurrijke en magische wereld, waarbij de toeschouwer het gevoel krijgt een prentenboek binnen te stappen. Coppelia is een ballet waarin de ware liefde overwint, maar dan wel in een eigentijdse versie van het aloude sprookje. De essentie is echter bewaard gebleven: de maakbaarheid van schoonheid en het vinden van de waarheid achter schone schijn.

Speeldata en kaartverkoop:

La Bayadère is te zien van zaterdag 8 oktober tot en met zondag 13 november 2016 en Coppelia van zaterdag 10 december 2016 tot en met zondag 1 januari 2017, beide in Nationale Opera & Ballet te Amsterdam. Voor kaartverkoop: www.operaballet.nl

Kinderen

betovert dit najaar sprookjesballetten

Jonge balletliefhebbers ontmoetten hun idolen tijdens de speciale fanclubdag van Het Nationale Ballet. Jump, fanclub van Het Nationale Ballet, brengt jonge liefhebbers dichter bij hun favoriete dansers. Iedereen tussen de 4 en 18 jaar kan lid worden van de leukste balletfanclub van Nederland. De fanclub organiseert allerlei leuke activiteiten in Nationale Opera & Ballet, het huistheater van Het Nationale Ballet in Amsterdam. Wie weet win je een ontmoeting met één van de dansers of mag je zelfs een balletles samen met hen volgen! De Dansdag van Jump is voor veel jonge balletfans het jaarlijks hoogtepunt. Op zaterdag 25 juni 2016 was het weer zover. Ruim 350 fans kwamen vanuit het hele land naar Nationale Opera & Ballet voor de feestelijke afsluiter. De jongeren volgden workshops door balletdansers en dansdocenten, gebaseerd op de balletten Coppelia en La Bayadère – twee prachtige sprookjesballetten die komend seizoen door Het Nationale Ballet worden gedanst. Er was een gevarieerd foyerprogramma en fans konden met dansers op de foto. Ook voor ouders, broertjes en zusjes waren er activiteiten, zoals een rondleiding achter de schermen. Hoogtepunt was voor velen het zaalprogramma. Met een speciaal voor de gelegenheid samengesteld programma met choreografieën gedanst door

de studenten van de Nationale Balletacademie, de Junior Company van Het Nationale Ballet en de stersolisten van Het Nationale Ballet waaronder Maia Makhateli en Young Gyu Choi. Kortom een dag om nooit meer te vergeten!

Voor een sfeerimpressie: http://jump.operaballet.nl/filmpje-van-de-dansdag

Zelf lid worden? Neem dan een kijkje op: jump.operaballet.nl

Boeken

Geluk 2.0

The World Book of Happiness In 2000 verscheen het inspirerende boek Geluk. The World Book of Happiness waarin 100 topexperts in de positieve psychologie, van IJsland tot Zuid-Afrika en van China tot AustraliĂŤ hun kennis over geluk delen met het grote publiek. Nu, zes jaar later, verschijnt een grondig herziene editie waarin al het nieuwe wetenschappelijke onderzoek is opgenomen. De wetenschap van de positieve psychologie maakte de voorbije jaren een grote opgang. Er werd kennis opgedaan over de rol van tijd, geld, gezondheid, succes, welzijn, toekomst en warmte. Over jeugd, genetica, toeval en vrije wil. Over humor, pijn en verdriet. Over kiezen, familie, relaties en vrienden. In deze nieuwe editie zijn alle bovenstaande zaken te vinden, maar ook zijn verschillende bijdragen opgenomen over geluk in onze multiculturele samenleving, en over het belang van geluk in opvoeding en onderwijs. Maar ook interessante deelgebieden komen aan bod, zoals perfectionisme en geluk, uiterlijke schoonheid en geluk en mindfulness en

geluk. Dit boek behandelt niet alleen het individuele geluk, maar ook het welzijn van groepen, organisaties en landen. De 100 bijdragen in dit boek maken het tot een uniek standaardwerk dat een globale visie geeft op geluk. Prachtige illustraties uit alle hoeken van de wereld en een moderne grafische vormgeving maken van dit geheel een boek dat ook het hart zal aanspreken.

GELUK ZIT IN HET DELEN VAN GELUK Hoofdredacteur Leo Bormans reist al meer dan zes jaar de wereld over als geluksambassadeur. Naast Geluk. The World Book of Happiness schreef hij o.a. ook Liefde. The World Book of Love en Hoop. The World Book of Hope. In deze boeken vertaalt hij wereldwijd onderzoek uit de positieve psychologie naar een breed publiek om zo een positief geluid te laten horen in een wereld waarin wij dagelijks voornamelijk met veel negatief nieuws geconfronteerd worden. Leo Bormans is een veelgevraagd spreker bij bedrijven, scholen en media.

Leo Bormans

Boeken

De mannen van de Droomfabriek In 1989 ging de Postcode Loterij van start, als wild plan van drie overmoedige marketeers en een ex-priester. Zonder geld en zonder technische kennis, maar met ‘de hufterigheid om dingen door de muur te slaan’ braken ze de gesloten loterijmarkt open. Geen zee ging te hoog, geen idee was te gek, want: ‘Wij doen alles anders. Alleen als je de regels verandert, verander je de markt.’ Vijfentwintig jaar later is de Nationale Postcode Loterij glamourfabriek, geld – machine, netwerk en wereldverbeteraar ineen. Ze hebben er veel geld uit te delen: tot nu toe meer dan vier miljard euro. Het is een bedrijf dat goede doelen sexy heeft weten te maken en grootheden als Nelson Mandela, Bill Clinton en Rafael Nadal binnenhaalde voor de promotie. De A-merken staan in de rij voor een partnership. Toch is de geschiedenis van de loterij niet onbesproken.

Voor het eerst kreeg een onafhankelijke journalist de gelegenheid achter de schermen te kijken. Ineke Holtwijk liep mee en sprak uitvoerig met de hoofdrolspelers en andere betrokkenen binnen en buiten de loterij. Het resultaat is De mannen van de droomfabriek.

de geschiedenis van de loterij niet onbesproken

Ineke Holtwijk (Foto: Katrien Mulder)

Ineke Holtwijk (1955) werkte als correspondent voor de Volkskrant en NOS Journaal in Zuid-Amerika. Ze publiceerde diverse nonfictieboeken, waaronder de bekroonde bestseller Kannibalen in Rio die nu opnieuw is uitgekomen naar aanleiding van de Olympische Spelen in Rio. In 2015 verscheen haar boek De mannen van de droomfabriek, over de opkomst van de Nationale Postcode Loterij.

Duurzaam, groen & gezond de leukste natuurboeken vind je Bij knnv uitgeverij

Een kleine eetbare tuin met vaste planten

Plukalmanak

“Tuintjes om je vingers erbij af te likken” - Trouw Genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs 2016. Voor liefhebbers van geurige, kleurige en smaakvolle tuinen. Biedt volop inspiratie voor ontwerp, aanleg en onderhoud van een kleine tuin met eetbare planten. De vele tips en ontwerpen helpen je op weg! ISBN 9789050115407 € 21,95

Complete wildplukflora & recepten

“Prachtig vormgegeven, reuze informatief & verrassende culinaire tips” - Edwin Florès Culinaire plantengids voor liefhebbers van eten uit de natuur en de enthousiaste buitenkok. Beschrijft meer dan 100 soorten eetbare planten, groeiplaatsen en de beste oogsttijd. Aangevuld met culinaire tips en lekkere seizoensrecepten. ISBN 9789050115490 € 19,95

Ons mooie voedselboek

Goud voor Grond

Alles over eten en wat ermee gebeurt voordat het op je bord ligt

Compost in een handomdraai

“Een aanrader en leuk cadeautje” - Stadstuinieren

Hoe wordt van melk yoghurt gemaakt? En waarom is volkorenbrood zo gezond? Een informatief en creatief kinderboek over voedsel . Boordevol interessante weetjes over ons dagelijks eten en leuke doedingen zoals bakken, kweken en koken... ISBN 9789050115834 € 19,95

Maak compost voor je eigen tuin of balkon. Eenvoudige handleiding met ‘recepten’ voor het maken van de grondstof voor vruchtbare grond die je nodig hebt voor je (moes)tuin. Het kan je oogst verdubbelen! ISBN 978 9050115599 € 13,95

www.knnvuitgeverij.nl

Boeken

L 11

Ons mooie voedselboek Een boek maken waarin kleine en grote mensen van alles kunnen ontdekken over hun eten. Zodat ze er meer van genieten en er bewuster mee omgaan. Dat was het plan van Lisette de Jong, Ria de Jong en Jenny Lindhout. In het boek maken hoofdpersoon Pepijn en zijn hondje Pepper een avontuurlijke reis, maar ook het maken van het boek zelf was een grote ontdekkingsreis.

“Een lekkere boterham met aardbeienjam, hoe komt die eigenlijk op je bord terecht? Dat is toch heel bijzonder?” Aan het woord is wetenschapsjournalist Lisette de Jong. Samen met tekstschrijver Ria de Jong en illustrator/ontwerper Jenny Lindhout maakte ze dit lees-, kijk-, en doe-boek voor kinderen van 8 tot 12 jaar met als ondertitel: alles over je eten en wat ermee gebeurt voordat het op je bord ligt. Jenny Lindhout: “We wilden het hele proces van zaadje tot je bord laten zien. En alle factoren die daarin een rol spelen: de grond, mensen, dieren, zeeën, planten, regendruppels en zonneschijn.” Het drietal heeft ervoor gekozen om niet alleen de biologische landbouw, maar ook de reguliere teelt te laten zien, met oog voor duurzame oplossingen of ontwikkelingen. Er is aandacht voor klein- en grootschalig, voor fair trade en duurzaam gevangen vis en nieuwe ontwikkelingen zoals de zeewierburger.

Boodschappen De rode draad in het boek zijn Pepijn en zijn hondje Pepper. Zij gaan boodschappen doen en maken een avontuurlijke reis langs kassen vol sappige aardbeien, over tropische bananenplantages en velden vol boerenkool. Ze nemen zelfs een kijkje onder de grond om te zien hoe aardappels groeien. “Het boek had wel drie keer zo dik kunnen zijn, er waren zoveel onderwerpen waar we over wilden schrijven,” zegt medeauteur Ria de Jong.”We hebben uiteindelijk gekozen voor producten die bij de meeste gezinnen regelmatig op tafel komen en waar veel leuke dingen over te vertellen zijn. Wist jij bijvoorbeeld dat bananen niet aan een boom groeien, maar aan een plant die afsterft na de oogst?”

Recepten met restjes Het boek staat vol interessante weetjes, mooie tekeningen, doe-dingen en goocheltrucs. Daarnaast bevat het recepten die kinderen gemakkelijk zelf kunnen maken. “Als je zelf kookt ga je automatisch meer nadenken over eten,” vindt illustrator Jenny Lindhout, “waarom een

aardbei eigenlijk een kroontje heeft, en waar het meel voor de appeltaart vandaan komt.” De recepten in het boek worden allemaal gemaakt van restjes. Lisette: “Er belandt teveel goed voedsel in de vuilnisbak. Wij willen laten zien dat het anders kan. Van overrijpe bananen bak je juist de lekkerste muffins en je kunt eindeloos variëren met smoothies van restjes fruit.” Het boek moest duidelijk de relatie tussen voedselproductie en de natuur in beeld brengen. Dat was nog best een uitdaging, aldus Jenny: “Wilde bloemen langs de akkers zorgen voor meer insecten in de omgeving. Dat trekt weer vogels aan die niet alleen de insecten in de bloemen opeten, maar ook de schadelijke vliegen, kevers en rupsen die de gewassen belagen. Alleen, hoe teken je dieren die zich graag verstoppen?”

Stap voor stap Voor zowel Jenny, Ria als Lisette geldt dat ze na het maken van dit boek nog bewuster boodschappen doen. Jenny: “Ik heb meer respect gekregen voor de reguliere teelt. Ook daar wordt steeds meer gezocht naar duurzame oplossingen.” Het gebruik van gps in de landbouw was voor Ria nieuw: “Daardoor kan de boer heel precies zaaien en schoffelen zodat er minder bestrijdingsmiddelen nodig zijn.” “Er zijn veel mooie ontwikkelingen rond de productie van voedsel, ook al gaat het stap voor stap,” vindt ook Lisette. Niet alleen boeren en fabrikanten, maar ook wijzelf als consument kunnen iets doen. “Door bewust in te kopen, niet zo snel eten weg te gooien en vooral te genieten van wat er op ons bord ligt.”

MEER INFORMATIE:

www.onsmooievoedselboek.nl www.knnvuitgeverij.nl

Ons mooie voedselboek

“Een spannende ontdekkingsreis” Tekst: Rijnvis van Cranenbroek beeld: Jenny Lindhout

L 12

Voeding

Column

Mr Smart Pan

Voedseljournalist Annemarie Geleijnse schrijft over wat haar bezighoudt rondom haar bord. www.delaatstepaling.nl

Met oktober woonmaand alweer in aantocht mijmer ik over duurzaam wonen, duurzaam eten. Kunnen onze keukens daarin behulpzaam zijn? Hoe staat het bijvoorbeeld met de meedenkende koelkast, alom bejubeld als wapen tegen voedselverspilling? Zo’n apparaat dat mij als ik in de supermarkt loop, vertelt wat er allemaal inzit en waarschuwt als iets tegen de houdbaarheidsdatum aanzit. Maar ook: me gevraagd en ongevraagd tips, adviezen, recepten en aanbiedingen doorgeeft. Zo’n koelkast waarmee het mogelijk is ‘de voedselinname van mijn gezin te managen’. Waarmee ik mijn kinderen vanaf mijn werk kan toesnauwen dat ze hem heel snel weer moeten sluiten en de limonade terugzetten. Die mijn BMI kent en mij vermanend toespreekt als ik de chocolade pak. Geloof het of niet, dat soort pratende koelkasten bestaan! Net als een vaatwasser die je een bericht stuurt als de pannen schoon zijn. En een meedenkende pan die aangeeft hoe heet hij is en wat je moet doen. Beetje tijm erbij. Nu lager draaien. Dat werk. Bestaat! Echt! Met apps valt alles aan te sturen. Er is zelfs een broodrooster dat het weerbericht of een kunstwerk op je boterham roostert. Vrees dat ik hier vooral jeuk van krijg. En binnen de kortste keren ruzie met de koelkast omdat ik geen reclame wens te ontvangen of liever gewoon ruik en proef of iets nog eetbaar is dan op zo’n tht-label af te gaan. Wat nou smart fridge? Ik voorzie ook gekibbel met mijn pan over keukentrivialiteiten als het moment waarop het zout bij het pastawater moet. Fout mister smart pan! Bovendien: raken we niet nog verder van onze voedsel weg wanneer we het inkopen en bereiden ervan uitbesteden aan onze keukenapparatuur? Met heimwee denk ik terug aan mijn vakantie in Italië. Volop voedsel uit de buurt en van het seizoen. Groenten uit eigen moestuin. Aubergines zo krom als een hoepel, tomaten vol butsen, piepers met de klonten aarde er nog aan. Alles scheef, alles krom, alles vol smaak. Niks pakjes en zakjes, alles puur en onbewerkt.

Er is zelfs een broodrooster dat het weerbericht of een kunstwerk op je boterham roostert

Het was augustus en de dorpen in Toscane en Umbrië waren zwanger van de sagra’s, weken durende dorpsfeesten waarop de oma’s van het dorp koken en de jongeren met groot enthousiasme over dorpspleinen rennen om de bestelling op te nemen. Handgemaakte pasta met courgettebloemen, lokaal gemaakte kaas, worst uit de eigen worstendraaierij. Linzen uit de buurvallei. Kunstenaars van de spaarzame ingrediënten zijn het. Een beetje knoflook, een gedroogde pepertje, goede olijfolie en een stukje Parmezaanse kaas is al genoeg voor een goddelijke pasta. Desnoods wat gedroogde paddenstoelen en een klein stukje truffel erbij. Zwijmelend blader ik nog eens door mijn vakantiefoto’s van dit schoolvoorbeeld van duurzaam eten. Om me net op tijd te realiseren: de ideale wereld bestaat niet. Ik kijk naar de lange gedekte tafels waarop het warme, late avondlicht weerkaatst op de . . . plastic borden. Ze flikkeren schuldbewust op. Plastic borden, plastic bekers, plastic bestek. Minstens honderdtachtig couverts per dag, twee weken lang. Het moet een enorme plastic afvalberg hebben opgeleverd. Wat vindt u daar nou van mister smart pan?

Voeding

L 13

TIPS

Ratatouille Ratatouil Voedseljournaliste Annemarie Geleijnse leest, klikt, kijkt, proeft en bezoekt voor de Krant van de Aarde alles wat met ons eten te maken heeft.

Eten bij de kunstenaar Lekker! Cinema culinair Paddenstoelen plukken

Hoe meer tomaatjes, hoe beter

Van 19e-eeuwse voedselstillevens tot hedendaags fooddesign. Die boeiende combinatie tref je in de tentoonstelling Eten bij de kunstenaar, te zien in de voormalige residentie van het echtpaar Mesdag in Den Haag. Jonge tentoonstellingsmakers brachten hier de eetstillevens van Sientje Mesdag-Van Houten (1834-1909), echtgenote van de beroemde zeeschilder Hendrik Willem Mesdag, samen met hedendaags werk. Het biedt een prachtig overzicht van hoe het weergeven en presenteren van eten door de jaren heen veranderde.

Een eetfilm die je niet alleen ziet of hoort, maar ook proeft en voelt. Dat is cinema culinair. Perfect getimed worden de gerechten geserveerd die in de film vertoond worden. Zo was het zaterdagavond 17 september bij Zaal Staal in Rotterdam genieten van gerechten als Deense bierbroodsoep en blini Demidoff met kaviaar tijdens de Deense film Babette’s Feast (Babettes Gaestebud).

Je kunt je er vergapen aan 19e-eeuws werk van Sientje en andere schilders uit de Mesdag-verzameling én aan het werk van eigentijdse kunstenaars die het cliché van een fruitschaal op een geplooid tafelkleed allang voorbij zijn. Treffende foto’s van bijvoorbeeld Sylvie Zijlmans, of gipssculpturen van Itamar Gilboa. Kers op de taart vormt de blik in de toekomst van ons voedsel van verschillende fooddesigners.

Gemist? De eerste herkansing volgt op 5 november opnieuw bij Zaal Staal met de film Tampopo. 11 november volgt op filmfestival La Notte bij Kino een verkorte voorstelling van de bloedstollende eetfilm Estomago (’the prison edition’) waarbij gasten naar de film kijken en er op de seconde nauwkeurig mee eten vanuit stapelbedden (net als in de gevangenis). Een dvd van Estomago mét culinair script is ook te krijgen, zodat je thuis je eigen eetkijkfeest kunt organiseren. Er zijn overigens ook drinkfilms. Fantastisch concept!

Tot 30 oktober te zien bij De Mesdag Collectie, Den Haag www.demesdagcollectie.nl

Check de agenda of bestel dvd + script op www.cinemaculinair.nl

Op een zonovergoten herfstdag met een mandje aan de arm in het park paddenstoelen plukken om thuis in een heerlijke risotto te verwerken. Mooier kan herfstgeluk er niet uit zien. Riskant is het wel. Wie niet weet wat hij doet, kan zomaar een giftig exemplaar plukken. Behulpzaam is de paddenstoelen-app van Casa Foresta. Twintig eetbare soorten staan hierop. Daarmee is het overzicht van in Nederland voorkomende eetbare soorten lang niet volledig, maar daar staat tegenover dat je per soort een vracht aan informatie krijgt. Kenmerken, foto’s, video’s en zelfs recepten. Ontmoedigend is wel dat Casa Foresta adviseert om naast de app een andere goede veldgids te raadplegen zodat je honderd procent zeker weet dat je geen giftige dubbelganger te pakken hebt. Een beginner als ik, zakt de moed dan alweer in de schoenen. Jammer. Paddenstoelen-app Casa Foresta (€3,99) is de downloaden via Itunes. www.casaforesta.nl

gecertificeerd biologische Amla

gecerti

cee r

d biologische guave

Vitaminen en mineralen zijn vaak synthetisch. Een aantal voorbeelden zijn: ascorbinezuur (synthetische vitamine C), calcium ascorbaat (ester-C), calcium carbonaat (krijt & gesteente) en zo kunnen we wel doorgaan. Laat u niet misleiden en controleer altijd of het ingredient wel echt natuurlijk is. Royal Green introduceert met trots gecertificeerd biologische vitaminen en mineralen welke daadwerkelijk afkomstig zijn uit planten. Het onafhankelijk biologische label op onze producten bewijst het. Vrij van bestrijdingsmiddelen en 100% puur natuur! NL-BIO-0 1 Non-EU Agric

ulture

Vitamine B complex

Royal Green levert 100% gecertificeerd biologische B vitaminen samen met een krachtige combinatie van silicium, lavendel, rhodiola, cordyceps, maitake, reishi, geelwortel, gember & zwarte peper. Foliumzuur en rhodiola dragen bij aan de weerstand tegen tijdelijke stress. Vitaminen B2, B5 en foliumzuur dragen bij tot de vermindering van vermoeidheid. Vitamine B6, geelwortel en gember ondersteunen ons immuunsysteem. Vitaminen B1, B3, B6 en foliumzuur ondersteunen het geheugen, concentratievermogen en onze gemoedstoestand. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Vitamine C complex

Royal Green Vitamine C complex levert 100% gecertificeerd biologische vitamine C samen met een krachtige combinatie van Shiitake, Cordyceps, Maitake & Reishi. Reishi draagt samen met vitamine C bij tot de normale werking van het immuunsysteem. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Iron complex

Royal Green levert 100% gecertificeerd biologische ijzer samen met een krachtige combinatie van amla (vitamine C), grote brandnetel, echte aloë, geelwortel, gember en zwarte peper. Onze gecertificeerd biologische Vitamine C en superfoods bevorderen de opname van ijzer. Zo kunnen we een optimale werking garanderen. IJzer draagt bij tot de normale vorming van rode bloedcellen en hemoglobine. IJzer draagt hierdoor o.a. bij tot de vermindering van vermoeidheid. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

Skal 0250

Selenium complex

Royal Green levert gecertificeerd biologische Selenium samen met een krachtige combinatie van Gember, Geelwortel, Rozemarijn & Kaneel. De speciaal toegevoegde kruiden (Geelwortel en Rozemarijn) dragen samen met Selenium bij tot het normaal functioneren van het immuunsysteem en de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Naturals

Recept

L 15

HERFSTIGE WILDE RIJSTSALADE MET HIJIKI Tekst en beeld: Lisette Kreischer | Styling: Roos Rutjes

Deze goedgevulde en kleurrijke salade is een herfstsalade bij uitstek. Walnoten, zoete aardappelen, cantharellen en gedroogde cranberries zijn met hun zoete en herfstige karakter een smaakvolle aanvulling op de zilte hijiki en donkere wilde rijst. Als je verse hijiki kunt vinden, is dat natuurlijk helemaal mooi. Dan hoef je de hijiki alleen maar goed te wassen en kort te blancheren in kokend water met een snuf zout. De hijiki zal prachtig frisgroen kleuren! Recept voor vier personen.

Salade

• 15 g gedroogde hijiki • 300 g zwarte wilde rijst • 2 grote zoete aardappels met schil, gewassen en in blokjes gesneden • 1 flinke rode ui, gepeld en in ringen gesneden • 1/2 biologische sinaasappel in dunne plakjes gesneden • 1 flinke tl gerookte paprikapoeder • 4 takjes verse tijm • grof zeezout en versgemalen zwarte peper • olijfolie • 200 g oesterzwammen, schoongewreven en in reepjes gescheurd • 60 g gedroogde cranberries • 100 g gepelde walnoten, grof gehakt • 150 g veldsla, gewassen en goed drooggedept • een hand vol verse peterselie, fijngehakt

Miso dressing

• 4 el lichte miso pasta • 2 el extra vergine olijfolie • 1 el sesamolie • 6 el sinaasappelsap • 2 tl mirin • 4 tl shoyu of tamari

Bereiding

1. Week de hijiki ongeveer 30 minuten in lauwwarm water. 2. Kook de wilde rijst volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking (houd rekening met 45 minuten), giet af en laat vervolgens met de deksel op de pan ongeveer 10 minuten staan. 3. Verwarm de oven voor op 200 graden. Bekleed een bakplaat met bakpapier. 4. Meng vervolgens de zoete aardappelstukjes met ui, schijfjes sinaasappel, gerookte paprikapoeder, tijm en breng op smaak met zeezout en zwarte peper. Hussel een flinke scheut olijfolie door het aardappelmengsel. Verdeel dit mengsel over de bakplaat en bak in ongeveer 25 tot 30 minuten goudbruin en krokant. Schep alles eventueel halverwege om, zodat het gelijkmatig bruin wordt. 5. Verhit een scheut olijfolie in de koekenpan. Bak hierin de oesterzwammen rondom goudbruin en knapperig. Breng op smaak met zeezout en zwarte peper. 6. Giet de hijiki af, wanneer deze 30 minuten heeft geweekt. Dep vervolgens goed droog.

7. Haal 4 minuten voor tijd de bakplaat met de zoete aardappel uit de oven. Hussel met een spatel de cranberries door het aardappelmengsel (pas op, alles is nu heet). Zet de bakplaat terug in de oven voor de laatste minuten. Zet de oven uit zodra de aardappelstukjes krokant gebakken en gaar zijn. Verwijder de bakplaat uit de oven en laat een paar minuten afkoelen. 8. Mix voor de dressing alle ingrediënten tot een mooie gladde saus. Meng de saus met de hijiki. 9. Rooster de walnoten in de koekenpan goudbruin. Verdeel de veldsla over 4 borden en schep hierop de wilde rijst met daarop een schep van het zoete aardappelmengsel. Maak af met een schep hijiki in de misodressing en garneer met de walnoten en verse peterselie.

Over Lisette Kreischer

Groente uit de Zee

Lisette Kreischer (1981) is kookboekenschrijver, foodstylist en fotograaf, en ‘ecopreneur’. Ze schreef onder meer de boeken ‘Veggie in pumps’, ‘Lisette in Luilekkerland’ en ‘Plant power’. In 2012 maakte ze met Mark Kulsdom een documentaire over het vinden van ‘een recept voor de toekomst’. De documentaire leidde tot de ontwikkeling van The Dutch Weed Burger, die op steeds meer plaatsen in Nederland en België verkocht wordt. Eind september 2015 verscheen Groente uit Zee een boek waarin je álles kunt lezen over zeewier: over groei, de soorten en de samenstelling, gebaseerd op recente wetenschappelijke onderzoeken, tot informatie over voedingswaarde en bereidings- en aankoopadviezen. En natuurlijk kun je zelf aan de slag met 50 heerlijke plantaardige recepten. Meer info: www.lisettekreischer.com