Kvda Lente 2015

Natuur / voeding / gezondheid / cultuur / innovatie/ mode / vrije tijd

Jaargang 10 | lente 2015

+KAT

E

EF! E L N

R

Klimaat

Miami, een vakantiebubbel op barsten?

Wetenschappelijk interview Hoe groot is het probleem van verzilting?

Mode, Beauty, Vrije tijd en meer In het nieuwe katern Leef!

Volg ons op Facebook

facebook.com/KrantvandeAarde

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl

ADVERTENTIE

Besparing en comfort gaan direct in. Waarom dan nog langer wachten?

De voordelen zijn direct merkbaar: • meer comfort door een warmere vloer • woonlastenverlaging door besparing op stookkosten • verbetering van uw energielabel • gezonder binnenklimaat; geen vochtoverlast • veel meer rendement dan bij de bank

TONZON Vloerisolatie Een slim idee!

Bestel nu en profiteer direct van alle voordelen. Lees hieronder de reacties van tevreden gebruikers.

VERBETER MEER DAN ALLEEN UW ENERGIELABEL MET TONZON VLOERISOLATIE

Enkele van de vele reacties op Facebook RIJEN, Corné Oomens. Heb hier ongeveer 35 m2 laten doen. Ruimte is krap 40 cm, zeker onder de dwarsbalken is het minder. Wij merken zeker het resultaat, raad het zeker aan. Het wordt veel comfortabeler in huis (50’er jaren huis). Heeft ons via een bouwbedrijf zo’n € 1300,- gekost.

Maar zou het zo weer doen! En nee ik krijg geen reclamegeld. Ik vind het gewoon een top product!

ANDIJK-OOST, Eduard Gorter.

Ik heb het ook onder mijn huis, perfect.

OUD-BIJERLAND, Anneke Klok-Hoitzing.

Bij twijfel: doen!!!! Wij hebben zo’n vloer en het bevalt prima!

TONZON Vloerisolatie heel betaalbaar Bijvoorbeeld richtprijs all-in: 50 m² van 30 m² van

€ 1.850,€ 1.325,-

Alleen bij aanvragen via TONZON.

Een vroeg voorjaar door korter stookseizoen met TONZON Vloerisolatie Minder afkoeling naar onderen = een korter stookseizoen

Geniet meer van uw 2e huis!

TONZON heeft ook de perfecte oplossing voor uw chalet, (sta)caravan, vakantiewoning of woonboot.

Een tevreden klant schrijft ons: (WOUDSEND) Marloes de Krom Bij ons chalet is in november TONZON vloerisolatie aangebracht. Het was een hele klus, maar vol optimisme na 2,5 dag was de klus geklaard. Wat zijn wij blij dat we de beslissing hebben genomen om met TONZON in zee te gaan. Zo veel comfortabeler en een betere verdeling van de warmte in ons hele chalet. Geen koude voeten en onderbenen meer.

Thermostaat 2 graden lager en toch veel aangenamer. Ik was erg sceptisch, maar nu erg enthousiast. Een aanrader!!

Met TONZON Vloerisolatie koelt de woning naar onderen veel minder af. Daardoor gaat de kachel pas aan bij een lagere buitentemperatuur. De tijd waarin de woning wordt verwarmd wordt korter en de woning is sneller opgewarmd.

De verwarming kan eerder in het jaar uit en pas later in het najaar aan.

Meer wooncomfort en een energiezuinig huis TONZON Thermoskussens hebben een bijzonder isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt dan bij alle andere soorten vloerisolatie.

Dankzij deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en stookt u minder waardoor ook de energie besparing hoger is. De gemiddelde besparing bedraagt 15% tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%.

De Thermoskussens worden gecombi-

neerd met een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de kruipruimte voorgoed verleden tijd is. Diverse reumapatiënten melden spontaan dat klachten verminderen door het warmere en droge klimaat onderin de woning. Hiernaast ziet u een Infrarood foto van een betonnen vloer, voor en na het aanbrengen van TONZON Thermoskussens. TONZON Vloerisolatie: al 35 jaar het beste resultaat met de modernste technieken.

• T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

TONZON Vloerisolatie • een slim idee www.tonzon.nl

VOOR

NA

ADVERTENTIE

nde t ma ar liefst 17-18 verschille superfoods.

Vr o uw

Me

n& a M Speciaal voor

t Me Shi

R ita eishi, ke. Cord ke & i n g Met yceps, Maitarsteunand.

Reishi ter onde erst e van de w

Premium vitaminen n en minerale

60 tabletten 29,95

120 tabletten 54,95

Royal Green Multi Man & Woman Royal Green Multi Man en Multi Woman leveren essentiële vitaminen en

nog veel meer! Uiteraard verbouwd zonder het gebruik van bestrijdingsmid-

mineralen die een man en vrouw nodig hebben in de vorm van voeding. Zo

delen! Dus vraag uzelf af: wil ik een volledig synthetische tablet, of wil ik een

komt onze vitamine C uit Acerola bessen, verschillende B-vitaminen uit een

unieke mix van vitaminen, mineralen, superfoods, kruiden, paddenstoelen en

unieke mix van Guave, Holy basil en Citroenschil en komt onze Selenium uit

plantenextracten?

mosterdzaad. We leveren hiernaast maar liefst 17-18 verschillende superfoods, waaronder Gember, Geelwortel, Groene thee, Zwarte bessen, Blauwe

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, con-

bosbessen, Spirulina, Granaatappel, Rhodiola, Reishi, Cordyceps, Maitake en

serveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen.

Van nature glutenvrij. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

051S_adv_rg_multi_man_vrouw_krnt_vd_aarde.indd 1

ESSENTIALS Enjoy life, stay healthy!

19-02-15 09:47

4

Tips en aanbiedingen

Word donateur Doneer €19,95 op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de laagste energieprijs bij Greenchoice, korting bij 1000 restaurants en deze krant 4x per jaar thuis.

.nl academie gastronomie landgoed

O

PL

EI info DI N av G o EN nd :9 ap r

il

abonnementenservice: info@fbw-woerden.nl

inspirerende Wat is biodynamisch? opleidingen kijk op kraaybeekerhof.nl ADVERTORIAL

Een verandering die goed voelt!

Al sinds 1977 verwerken ze bij de Traay met de grootste zorg honing. Een natuurlijk en wonderbaarlijk product. Niet alleen lekker en goed om te eten. Honing bevat ook verzorgende eigenschappen die goed zijn voor huid en haar. Zodoende werd Bee natural in 1993 geïntroduceerd. Destijds nog onder de naam de Traay.

Aankomende tijd gaat er van alles veranderen: Ze hebben de verpakkingen en uitstraling vernieuwd zodat de herkomst direct duidelijk is. Het logo is een verwijzing naar de honing.

De groene, frisse verpakking is een verwijzing naar de natuur. Alle producten van Bee natural cosmetics zijn BDIH gecertificeerd. Er is ook gekeken naar het gebruiksgemak en hygiëne: vanaf nu zitten de body scrubs en butters in een tube. e inhoud is ook verbeterd. Per product is er D gekeken naar verbeteringen. Denk aan meer biologische ingrediënten, andere natuurlijke kleurstoffen, verbeterde samenstelling en fijne natuurlijke geuren.

n er worden nieuwe producten geïntroduceerd E zoals bijvoorbeeld een hair & bodywash voor kids, een korenbloem shampoo voor wit & grijs haar en een olijf & propolis conditioner voor droog en beschadigd haar.

Maar de Traay blijft hetzelfde vrolijke en vertrouwde merk. De meeste producten bevatten honing, stuifmeel, bijenwas of propolis. En andere mooie natuurlijke ingrediënten. Bee natural cosmetics is 100% BDIH gecertificeerd. Ze gebruiken geen synthetische geur- en kleurstoffen, geen siliconen, parabenen of aardolieproducten.

De natuur is hun muze!

www.beenaturalcosmetics.com

PANTONE 483

5 Jaargang 10 Lente 2015

G6

INHOUD 6 Dag van de Aarde 22 april 8 2015 is het jaar van de bodem 11 Het huis van de toekomst 14 Nieuwe vloot voor plastic-vissers 16 De wetenschap over verzilting 20 Nieuws op z’n Frans

Natuur

8 16 Dag van de Aarde 22 april 2015

14

23 26 28 Trend: Tweedehands steeds meer fast fashion

Miami en de gevaren van opwarming Maak kennis met de otter!

Verslag: naar wolven speuren in Slowakije

30

32 Agenda & Colofon 35

Winnaar fotowedstrijd

26

Lezers aanbiedingen

Mode

28

6

Nieuws op z’n Frans Frans van der Beek is zeer betrokken bij het wel en het wee van de Aarde. Zo stond hij onder meer aan de wieg van de Dag van de Aarde in Nederland en is hij mede-initiatiefnemer van deze krant. Hij looft groene initiatieven en hekelt de afbraak van natuur en milieu. In deze rubriek deelt hij groene en rode kaarten uit. Groen maakt blij, rood maakt boos. Voor alle duidelijkheid dus.

CHINA STOPT

JEANS DES

IVOOR EVENTJES

DOODS

Wat is er mis met het aantrekken van een nieuwe spijkerbroek? Van alles volgens modegekken, want die moet eerst oud worden gemaakt. Een raar idee, maar vooruit.

Deze modegril kost wel honderden jonge mensenlevens. Het zandstralen van de gloednieuwe broeken veroorzaakt de longziekte silicose bij meer dan de helft van de arbeiders.

Longonderzoekers kwamen tot de ontdekking dat zes procent van de arbeiders in een betrekkelijk korte periode aan de ziekte stierven. Gemiddelde leeftijd: 26 jaar!

Vooral Turkse jongeren zijn de pineut. Het is toch geen lekker idee om met gezandstraalde jeans rond te lopen waar de dood aan kleeft. Of om op straat te worden aangekeken door mensen die weten dat je medeplichtig bent aan de ellende van deze jeugdige arbeiders. De Turkse overheid deed deze methode al in de ban, maar er is nauwelijks controle, dus gaat het gewoon door en sterven er jonge mensen omdat het hier hip is om versleten broeken te dragen.

Amsterdam heeft vieze handen

Milieuorganisatie Urgenda lanceerde het rapport “Schone schijn, vieze handen?” over de gemeente Amsterdam. Daarin wordt geconcludeerd dat het duurzaamheidsbeleid van de gemeente een blinde vlek heeft: de groei van de fossiele industrie in de Westelijke haven.

Alleen al de Amsterdamse handel in kolen veroorzaakt ruim zeven keer zoveel CO2 uitstoot als de totale uitstoot van de rest van de stad. Onze hoofdstad zou het goede voorbeeld moeten geven, maar geeft de voorkeur aan een goed gevulde portemonnee boven schone lucht.

Per jaar worden er meer dan twintigduizend olifanten gedood om de slagtanden te kunnen verpatsen. Voornamelijk in China, waar er medicijnen en sierraden van worden gemaakt.

De Chinese overheid stopt de import van ivoor tijdelijk, waardoor de smokkelaars zich vergenoegd in de handen wrijven, want de kassa-la staat voor hen dan weer wijd open. Er voltrekt zich intussen wel een mentaliteitsverandering bij de Chinese bevolking die zich bewuster wordt van het dierenleed dat aan dit soort producten is verbonden. In 2011 begon bijvoorbeeld een campagne om haaien te beschermen door minder haaienvinnensoep te consumeren. Dat had succes. Het lijkt een sympathiek gebaar de import tijdelijk te stoppen, maar een algeheel verbod op het gebruik van ivoor zet natuurlijk meer zoden aan de dijk.

Voedsel hoort in de maag,

niet in de bak

De Nederlander gooit gemiddeld per jaar voor 150 euro aan voedsel in de afvalbak. Dit komt neer op bijna 50 kilo per persoon per jaar. Producenten, tussenhandel, horeca en supermarkten verspillen nog eens voor 2,5 miljard euro aan voedsel. Wat kun jij doen om voedselverspilling tegen te gaan? Naast zelf bij het koken zo min mogelijk weg te gooien, zijn er verschillende initiatieven waarbij je je kunt aansluiten, zoals Kromkommer, FoodBattle, Damn Food Waste, Groente Ruilen, Het Eetmaatje en Dumpster diving. Bekijk ze op internet en zie wat jij kunt doen. En, het levert geld op en voor dit argument zijn de meeste mensen wel te porren.

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

Nieuws op z’n Frans

Hoera!

Gratis plastic tas is passé Hulde voor staatssecretaris Wilma Mansveld die per 1 januari 2016 het verstrekken van gratis plastic tasjes verbiedt. Alleen plastic dat voedselveiligheid dient is dan nog toegestaan, evenals tasjes waarvoor de consument betaalt.

Mansveld vermoedt dat haar besluit op brede steun van de consumenten mag rekenen en daar heeft ze gelijk in. Wie de massale en verbijsterende, onthutsende en schandelijke vervuiling inzee en oceaan aanschouwt, weet dat dit zwerfvuil een vette nagel aan de doodskist van de planeet is. Steeds meer mensen verzamelen plastic afval en deponeren dat in de oranje bak.

Maar nog teveel asociale, hersensen gewetenloze aardbewoners nemen aan dat het hun tijd wel zal duren.

Kun je kantelen, kantel dan mee Het is onzin om te denken dat je in je eentje niet of nauwelijks kunt bijdragen aan een schone wereld. Volgens duurzaamheidsprofessor Jan Rotmans is er sprake van een vernieuwingsbeweging die door kleine groepen en individuen wordt geleid. Hij schat dat er al meer dan tienduizend projecten door burgers zijn opgezet waar een kwart miljoen mensen bij zijn betrokken. Rotmans wil dat aantal binnen vijf jaar vertienvoudigen. Daartoe lanceerde hij het online platform Nederlandkantelt.nl waar blijkt dat kleine groepjes het verschil maken. Alle burgerinitiatieven zijn een uiting van de nieuwe samenleving en tezamen vormen ze een aanzienlijk machtsblok. Nederland kantelt de goede kant op. Wie kantelt mee?

De kat krabt

7

Mode praat tegen je via een app Talking Dress presenteert een shop- en inspiratiegids voor eerlijke kleding en lifestyle. De gids is als app gratis beschikbaar voor iPhone en Android en geeft toegang tot een selectie van de beste eerlijke merken, winkels en webshops voor kleding en verzorgingsproducten, tweedehands-, vintage- en doe-het-zelfadressen en keurmerken. Er staan al meer dan 350 items in, en er komen regelmatig nieuwe bij. Ook kun je zien welke winkels er in jouw buurt zijn. “Eerlijke kleding wordt gemaakt met respect voor mens, dier en milieu,” zegt Talking Dress-oprichter Marieke Eyskoot. “Steeds meer mensen vragen ernaar, en gelukkig is er steeds meer te koop. Ik zet niet zomaar alles in de gids, het moet wel mooi zijn. Mijn belangrijkste criteria zijn dat het geloofwaardig en te gek is.

Mijn shopgids laat zien waar je moet zijn, en dat eerlijke kleding niet te duur, moeilijk of suf is.” Mooi, Marieke!

de krullen van het luik

Een groene verdedigingslinie

Niet alle ambtenaren zijn suffe uit-het-raamkijkers. Neem Ton van Oostwaard, ambtenaar bij de gemeente Amstelveen. Hij bedacht tijdens een vakantie een lumineus plan om het kankerverwekkende fijnstof te bestrijden met een groenstrook als verdedigingslinie die de forten van de Stelling van Amsterdam verbindt. Zes kwekers ontwikkelen 350.000 planten die extra veel fijnstof uit de lucht halen. Dat zijn behaarde planten waarvan de kleine stekels als een zeef werken en de lucht reinigen die langs waait.

De groenstrook moet uiteindelijk 25.000 hectare langs de 36 gemeenten bestrijken; kosten ongeveer een miljard euro. Van Oostwaard hoopt op de hulp van bedrijven in dit gebied, zoals KLM en Hoogovens, die aan klimaatdoelstellingen moeten voldoen.

Chapeau Ton! Help die man aan een nieuw en uniek nationaal themapark.

Wie van katten en een schoon milieu houdt kan nu zijn plastic kattenluikje vervangen door een houten exemplaar van Catstyled. Bedenker Martijn Diederiks betrekt het FSC gekeurde hardhout van een Nederlandse houthandelaar en garandeert dat het geluidloze deurtje twintig jaar meegaat, net zo lang als de meeste katten dus. Je moet wel een hartstochtelijk kattenliefhebber zijn, want de kleinste Catstyled kost 99,95 euro en voor de grootste (waar een hondje ook doorheen kan) betaal je 179,95 euro. Dat is geen kattenluik meer, maar een poezenpoort.

Tweede leven

voor legkip ‘Red een Legkip’ redt jaarlijks zo’n 1500 legkippen van de slacht. Het is een initiatief van Sandra van de Werd, nadat ze zelf enkele kippen uit een legbatterij redde. Als legkippen minder eieren gaan leggen gaan ze naar de slacht om als soepkip te eindigen (ze zijn dan pas anderhalf jaar oud).’Red een Legkip’ biedt de boer hetzelfde bedrag dat hij krijgt voor de slacht en herplaatst de kippen bij mensen die de kippen alsnog een goed leven willen geven in hun tuin.

De kippen leggen dan overigens nog wel eieren, alleen iets minder. Industriekippen die hun hele leven nog geen daglicht hebben gezien en niet buiten hebben kunnen scharrelen, krijgen zo de kans om te voelen hoe het is om als een echte kip in vrijheid te leven. www.redeenlegkip.nl

8

Dag van de Aarde / Jaar van de bodem

Dag van de Aarde 22 april

Verbeter de wereld, begin bij jezelf Tekst: Yvonne Koop

Sinds 1970 wordt overal ter wereld op 22 april de Dag van de Aarde gevierd, ofwel International Earth Day. Met allerlei activiteiten in het kader van een beter milieu en meer respect voor de Aarde. In Nederland worden er sinds 2005 activiteiten op die dag georganiseerd.

Maar zo grootschalig als in Amerika is het hier (nog) niet. Hoogste tijd om daar verandering in te brengen. Want een beter milieu begint bij jezelf!

Wie Earth Day intikt komt talloze sites tegen waarop wereldwijd activiteiten worden aangekondigd om de Dag van de Aarde te vieren. Van prestatielopen tot poëziewedstrijden en van straatschoonmaakacties tot demonstraties tegen milieuvervuiling. Ook in Nederland staan er diverse activiteiten gepland. In Amsterdam wordt in Artis op 22 april de derde editie van de Dag van de Milieufilosofie gehouden. Imker Pim Lemmers roept via social media op om op de Dag van de Aarde overal bloemen te zaaien voor de bijen. Jongeren Milieu Actief wil die dag in de vijf grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven 1000 ‘seedbombs’ gaan rondstrooien: pakketjes van aarde, voedingsstoffen en zaadjes die, als ze ontkiemen, kleur brengen tussen het grijze beton.

En de stichting Omslag houdt voor de negende keer haar jaarlijkse bijeenkomst om Moeder Aarde te eren, in de tuin van het terrein aan de Hoogstraat 301a in Eindhoven.

Wil je zelf ook wat doen op de Dag van de Aarde?

Dat kan al heel kleinschalig. Een taart of cup cakes maken in de vorm van de Aarde en die uitdelen op school, je werk of in je buurt.

Met je kinderen leuke knutselwerkjes maken waarin de Aarde centraal staat, bijvoorbeeld een slimy afbeelding van de Aarde. Samen liedjes zingen over de Aarde, een kunstwerk in de tuin maken... ideeën genoeg! Of pak het groter aan en organiseer een activiteit in de natuur en/of voor het milieu.

Op de Facebookpagina van Krant van de Aarde worden de komende tijd de leukste evenementen en tips verzameld.

Organiseer of ontdek je iets?

Laat het de redactie weten via redactie@krantvandeaarde.nl.

22/04/2015

DAG VAN DE AARDE

Verbeter de wereld, begin bij jezelf

DAG VAN DE

AARDE 22 APRIL

www.krantvandeaarde.nl

ADVERTORIAL

Save Our Soils

met je dagelijkse keuzes kun jij bodems redden Het in Nederland gevestigde Nature & More is de drijvende kracht achter Save Our Soils, de internationale campagne voor bodems. Niet alleen de wereldvoedselorganisatie FAO heeft zich achter deze campagne geschaard, maar ook de wereldwijde biologische beweging en meer dan 150 partnerorganisaties.

Initiatiefnemer Volkert Engelsman vat kort samen waar het om gaat:

1

The soil is the Limit

2

Organic is the Soilution

“De vruchtbare bodem is de basis van ons bestaan. Maar op dit moment verliezen wij 30 voetbalvelden aan vruchtbare grond per minuut. Als we zo doorgaan, kunnen we volgens de VN over 60 jaar geen landbouw meer bedrijven.”

“Het is wetenschappelijk bewezen dat biologische landbouw beter omgaat met de levende bodem. Heel veel dingen hangen af van de bodem: de biodiversiteit, het klimaat, de waterreserves, voedselproductie, armoedebestrijding, eigenlijk alles wat met duurzaamheid te maken heeft.”

3

Become a Soilmate!

“Met elke euro die je aan je dagelijkse boodschappen uitgeeft, neem je een beslissing over de toekomst. Als je weet hoe duurzaam je voedsel is, kun je bewust kiezen. Daarom is transparantie zo belangrijk. Kies in elk geval wat vaker voor biologisch, dan kies je voor levende bodems!”

Nature & More heeft geen geheimen voor jou

Nature & More is het online transparantiesysteem voor biologische groente en fruit waarmee je kunt achterhalen hoe duurzaam je eten geproduceerd is, ook al komt het uit een ander deel van de wereld. Nature & More is ontwikkeld door Eosta, Europa’s grootste pionier in biologische groente en fruit. Op Nature & More producten zit een sticker met een 3-cijferige code. Daarmee kun je online kennismaken met de boer of teler en ontdekken hoe hij of zij met duurzaamheid omgaat. www.natureandmore.com

Kom naar Celebrating Soil!

Celebrating Life! in Amsterdam

Van 26 tot 29 juni presenteert Save Our Soils het exclusieve Celebrating Soil! Celebrating Life! congres in Amsterdam. Wereldberoemde sprekers waaronder spirituele leiders en kopstukken uit de politiek en het bedrijfsleven delen hun visie en inspiratie met je. In het weekend is er een programma met masterclasses en workshops. Eosta en Earth Charter zijn je gastheren bij dit hoogtepunt van het Year of Soils. Kijk voor inschrijving en informatie op www.saveoursoils.com.

ADVERTORIAL

2015 is het jaar van de bodem en het is tijd voor actie Volgens de Verenigde Naties gaan er elke minuut 30 voetbalvelden aan vruchtbare bodem verloren. En dat terwijl meer dan 90% van ons eten er vandaan komt. Bovendien zijn bodems een cruciale opslagplaats voor zoet water en CO2. De oorzaak van dit dramatische verlies zijn uitputting, agrochemie en verstedelijking.

Tijd om er iets aan te doen! Daarom is dit jaar uitgeroepen tot het jaar van de bodem. Want het is een onderwerp dat altijd maar als vanzelfsprekend wordt aangenomen. De bodem is er, daarop groeit vegetatie en als het wat minder groeit, gooit men er extra (kunstmatige) voedingsstoffen op. Maar vooral deze overbelasting en het gebruik van kunstmest zorgen voor uitputting van de bodem. En dat is enkel de directe problematiek die wij hier om ons heen zien.

Wat kun je doen?

Koop biologisch. Het is dĂŠ oplossing om het probleem op te lossen. Waarom? Omdat biologisch boerende boeren: - de biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid stimuleren met compost in plaats van kunstmest.

- de natuurlijke biodiversiteit in de bodem respecteren.

- het waterbergend vermogen van de bodem verbeteren en zo erosie en overstroming voorkomen.

- voor meer humus in de grond zorgen – dat bindt koolstof en is goed voor het klimaat!

ADVERTENTIE

EWH1512_KrantvdAarde_230_310_Adv.indd 1

12-03-15 09:19

ADVERTORIAL

De voordelen van plantaardige voeding Onze planeet en dus ook onze bodem is een kostbaar goed, maar ze komt steeds meer onder druk te staan.

Het is niet gemakkelijk om te bedenken hoe de groeiende wereldbevolking van zeven miljard mensen gevoed moet worden. Maar we weten dat één van de antwoorden schuilt in de keuzes die we maken op het vlak van voeding.

Plantaardige voeding kan een oplossing zijn, het is even voedzaam als vlees- of zuivelproducten, maar veel duurzamer voor onze planeet.

Feitjes

De productie van bijvoorbeeld soja vereist drie keer minder grond dan de productie van koemelk.

De productie van amandelnoten vereist 10% minder grond in vergelijking met koemelk.

En wist je dat je met amper één hectare grond dertig mensen kunt voeden met plantaardig voedsel en slechts zes mensen met vlees en zuivelproducten?

Bovendien vereist de productie van deze plantaardige ingrediënten ook minder water en stoot ze minder broeikasgassen uit.

We evolueren dus best naar een voedingspatroon waarin we ervoor zorgen dat minstens 2/3 van ons dagelijks menu bestaat uit plantaardige ingrediënten, zoals soja, noten, pitten, zaden, volkoren granen, groenten en fruit. De rest van je menu kan je aanvullen met dierlijke producten. Plantaardig eten is verrassend gemakkelijk, je hoeft er heus niet je hele leven voor over een andere boeg te gooien.

Dat is ook de visie van Provamel, producent van biologische plantaardige voedingsproducten op basis van soja, noten en granen. Provamel wil met zijn producten een gezond en evenwichtig voe-

dingspatroon stimuleren, dat ook goed is voor de planeet.

In dat opzicht heeft het merk verschillende initiatieven genomen: • Zo is het productieproces van de Provamel producten al sinds 2010 CO2-neutraal als resultaat van energiebesparing, de vervanging van fossiele brandstoffen door groene energie en de investering in externe projecten om de CO2-emissies te verminderen.

• De sojabonen worden gekocht bij biologische boeren in Frankrijk, Italië, China en Canada. 40 % van de sojabonen wordt aangekocht in Europa, en Provamel is van plan om dit percentage in drie jaar tijd te verhogen tot 2/3.

• Ook de haver, spelt, rijst en amandel- en hazelnoten komen allemaal uit Europa.

Daarnaast investeert Provamel in ethisch verantwoorde lange termijn partnerships met zijn leveranciers en werken de sojaboeren onder de voorwaarden van het EcoSocial label van IBD, een label die waakt over ecologische, economische en sociale criteria bij productie.

Provamel biedt een verrassend divers gamma aan producten die je kan helpen om meer plantaardig te eten. Zo zijn er verschillende heerlijke drinks op basis van biologische soja, haver, spelt, rijst, kokosnoot, amandelen, hazel-, cashew- en macadamianoten; maar ook biologische plantaardige alternatieven voor yoghurt op basis van soja, met verfrissende smaken, waarvan zelfs enkele zonder suikers! Daarnaast zijn er ook twee biologische plantaardige alternatieven voor room op basis van soja en rijst, die je gemakkelijk kunt gebruiken in smeuïge sauzen, alsook de bakken en smeren voor op de boterham als bij het koken.

En niet te vergeten: de desserts op basis van biologische soja, met de zachte smaak van vanille, chocolade, karamel of capuccino en het nieuwe exotische Kokos-Soja-Choco dessert.

Ontdek deze heerlijke en gezonde producten en meer informatie over de voordelen van plantaardige voeding nu op www.provamel.com/nl.

14

Innovatie

De hooiberg van de familie Maas

Op naar het huis

Tekst: Moniek Verstegen | Beeld: Ramon Mosterd

Steeds vaker bouwen we duurzaam. Een ecowijk hier en een energieleverend gebouw daar. Maar een huis dat zelfvoorzienend is en bijna helemaal cradle-to-cradle komt nog niet veel voor. De gepensioneerde Jan Maas bouwt zo’n huis. Helemaal van hout, stro en leem en van alle gemakken voorzien waaraan een moderne seniorenwoning moet voldoen.

Wie de Rijksstraatweg van het dorpje Meteren heeft gevonden, ziet het huis in de vorm van een hooiberg direct. “Dat is in de zomer wel anders”, zegt Jan Maas, die het huis binnenkort betrekt, “dan zit je hier helemaal tussen het groen en waan je je midden in de natuur.” Maas draagt een blauwe overall. Hij was bezig met het verstevigen van de terrasoverkapping.

Ondanks zijn leeftijd, Maas is 67, neemt hij een groot deel van de bouw zelf ter hand.

Huis van de toekomst

Het huis is bijna klaar en in verschillende opzichten bijzonder. Het is geheel gebouwd van natuurlijke materialen, volledig zelfvoorzienend, energieneutraal

en ook tijdens de bouw wordt er rekening gehouden met de CO2-uitstoot. Voor de gemeente Geldermalsen, waaronder Meteren valt, is het project een experiment in het kader van duurzaam bouwen. Deze hooiberg is misschien wel het huis van de toekomst.

Corrie oud kan worden. Een seniorenwoning met een gelijkvloerse slaapkamer en badkamer, heel veel ruimte in het toilet en brede deuren waar eventueel een rolstoel doorheen kan, middenin de kersenboomgaard pal naast het huis waar hij nu nog woont.

Seniorenwoning

Nog niet in Nederland

Het initiatief en de uitvoering staan op het conto van de gepensioneerde Maas. Hij ontwikkelde het plan, diende het in bij de gemeente en nam de rol van aannemer op zich. In 2010 trof hij de eerste voorbereidingen. Het wonen in de hooiberg in Meteren is voor Maas een lang gekoesterde wens: een energieneutraal huis waarin hij samen met zijn vrouw

Het geraamte van het huis bestaat volledig uit hout.

Om de constructie zo licht mogelijk te houden onderzocht Maas allerlei opties. Uiteindelijk kwam hij uit bij een constructie van ‘langs verlijmd laminaat’ en houten I-profielen. Dit zijn spaanplaten die uit aan elkaar gelijmde houtsnippers bestaan. “Helaas maken ze die in Nederland nog niet, dus moest ik

Innovatie

15

van de toekomst van de hooiberg hebben driedubbelglas, behalve het enorme raam in de woonkamer: “Triple-glas isoleert zo goed dat het ook alle warmte buitenhoudt”, legt Maas uit. “En dat zou zonde zijn bij zo’n groot raam op het zuiden.”

Pionier

Hoewel er veel gebeurt op het gebied van duurzaam bouwen, zijn er eigenlijk nog maar weinig huizen die én zelfvoorzienend zijn én helemaal uit afbreekbare materialen bestaan. Wat dat betreft is Maas een pionier. Veel van de methoden die Maas gebruikt zijn echter helemaal niet nieuw. “Huizen van hout en stro bouwden we eeuwen geleden al. We zijn alleen vergeten hoe dat moet.”

Prima op grote schaal

“Stro kun je hier uit de Betuwe halen en we hebben er meer dan genoeg van” ze importeren”, zegt Maas. Maar dat is dan ook het enige dat hij van ver liet komen.

Heel veel stro

Waar de isolatie van het huis uit bestaat, ruik je direct bij binnenkomst: stro. Maas gebruikte in totaal 1200 balen met een dikte van een halve meter. Hier en daar steekt het nog uit de muur. Een energieneutraal huis valt of staat met isolatie, want warmteverlies kost ontzettend veel energie. Toch was de keuze voor stro een voor de hand liggende: “Stro kun je hier uit de Betuwe halen en we hebben er meer dan genoeg van”, zegt hij. Daarbij heeft stro bij de juiste dikte een geweldig isolerend vermogen: de muren van Maas laten twee keer minder warmte door dan het gemiddelde woonhuis. Heel fijn, maar is stro niet ontzettend brandgevaarlijk? “Dat vragen ze allemaal”, lacht Maas, “maar nee. Het is alleen gevaarlijk als er zuurstof bij kan, en hier zit alles heel goed ingepakt.”

Riool in de vijver

Het huis in Meteren is zelfvoorzienend en heeft geen aansluiting op nutsvoorzieningen. Maar waar laat je de inhoud van je toilet als er geen aansluiting is op het riool? Maas heeft hiervoor een voor hem vanzelfsprekende oplossing bedacht: “Ik heb een kleine biocentrale die nagenoeg schoon water oplevert. Dat loos ik in mijn vijver.” Water komt van het dak en uit de grond en wordt gefilterd voordat hij het drinkt. Een aansluiting op het elektriciteitsnet is er overigens wel, maar alleen om stroom te leveren. De zonnepanelen op Maas’ terrasoverkapping leveren veel meer elektriciteit dan hij zelf nodig heeft.

Driedubbelglas

Maas heeft geen professionele ervaring in de bouw, maar is inmiddels een vat vol kennis. Hij prijst zich gelukkig met het vinden van timmerman Marc van Dijk, met wie hij veel samenwerkt, en lijkt overal tot in de puntjes over na te hebben gedacht. Alle ramen

Dat zijn manier van bouwen innovatief is, althans niet gangbaar, heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat Maas zijn huis in de kersenboomgaard mocht bouwen. De gemeente deed in eerste instantie nogal moeilijk, omdat een boomgaard onder agrarisch gebied valt. Maas: “Als je dan toch een vergunning wilt, moet je wel met iets heel bijzonders komen.

Toen ik mijn plan indiende waren ze gelukkig heel nieuwsgierig.” Wat Maas betreft kun je deze manier van bouwen prima op grote schaal toepassen. “Als je een goed concept ontwikkelt, zet je een woonhuis van normaal formaat als casco binnen een week neer.

En naast het behalen van ecologische winst, kom je er prijstechnisch gezien ook nog eens veel beter vanaf.”

16

Inspiratie

Amsterdamse plasticvissers presenteren nieuwe vloot

Plastic Whale bouwt boten van eigenhandig opgevist grachtenplastic Overbevissing. Daar gaat kapitein Marius Smit voor. In zijn geval is dat positief, want Smit wil met zijn bedrijf Plastic Whale net zo lang vissen tot de plastic fles in de Amsterdamse grachten volledig uitgestorven is.

Op de HISWA botenbeurs presenteerde Smit zijn twee nieuwe vissersboten, volledig gemaakt van gerecycled, zelf gevangen grachtenplastic.

Tekst: Jolien Scholte | Beeld: Plastic Whale

Vier jaar geleden ontstond het idee: een boot maken van plastic uit de Amsterdamse grachten. “Ik had nog nooit een boot bestuurd, laat staan gebouwd. Maar ik wilde die uitdaging aangaan”, stelt Smit. De boot was een concreet en positief resultaat, en dat hielp om mensen en organisaties aan Plastic Whale te verbinden. “Binnen no-time had ik een netwerk van mensen die de missie steunden, en ook vinden dat plastic geen afval is, maar een grondstof. Plastic Whale staat voor waardecreatie van plastic afval.”

Vorig jaar was het zover: 11.000 flessen, opgevist uit de Amsterdamse grachten, werden verwerkt in de boot, of liever: designer sloep, van Plastic Whale. De romp van de boot bestaat uit grachtenplastic, verwerkt tot plastic foam. “Daar wordt in de botenindustrie ook mee gewerkt, maar nog niet met foam van gerecycled plastic”, vertelt Smit. Onder de noemer The Plastic Fishing Company vaart de boot inmiddels geregeld uit met enthousiaste vissers, bijvoorbeeld voor bedrijfsuitjes.

Van boot naar vloot

De boot is gebouwd en Smit gaat door. Tijdens de HISWA botenbeurs presenteert hij trots zijn twee nieuwe boten, ook van grachtenplastic. Vergelijkbaar met de eerste boot, alleen dan met houten stootbalken. “Het plastic materiaal is prima, maar beschadigt relatief snel. De balken kunnen dat opvangen.” De bodem van de nieuwe boten is kleurrijk versierd met de dopjes van de plastic vangst.

Natasja Noordervliet fotografie

Inspiratie

17

ASN Bank en Ecover sponsorden de twee nieuwe boten. Smit noemt ze ‘partners’, omdat ze zo betrokken zijn bij Plastic Whale. Van de flessen die nu gevangen worden gaat Ecover bijvoorbeeld nieuwe hippe waterflessen maken. Het bedrijf is blij met de samenwerking met Plastic Whale. “Eerst werkten we veel met plastic uit de oceaan, omdat er subsidie was vanuit de EU voor vissers die plastic mee uit zee brachten.

Sinds die subsidie verviel komt er te weinig plastic en werken we met het Amsterdamse grachtenplastic.”

“Al is het plastic vissen nog niet zo gemakkelijk. De flessen laten zich soms moeilijk vangen.”

Amsterdam voor plasticvrije grachten Met drie boten -een vloot, stelt Smit trots- van grachtenplastic is Plastic Whale klaar voor een nieuwe stap: ‘Amsterdam voor plasticvrije grachten’. Geen utopie volgens Smit. “We willen het groot aanpakken, en er Amsterdammers, lokale bedrijven en overheidsinstanties bij betrekken. Het bedrijfsvissen is al erg populair, maar we willen ook schoolkinderen mee uit vissen nemen, en meer evenementen organiseren.”

Oud-Amsterdamsch plastic visschen Het ‘Oud-Amsterdamsch Plastic Visschen’ lijkt al een traditie te worden, en de evenementen breiden dit jaar uit met Koningsvissen (na Koningsdag) en After Gay Day (na de gay pride). Smit hoopt dat het plasticprobleem bij de gemeente op de agenda staat. “Als ze meer en grotere prullenbakken aan de waterkant plaatsen scheelt dat al.”

Er zijn geen cijfers van de hoeveelheid plastic in de Amsterdamse grachten, stelt Smit. “Maar wij hebben inmiddels al 35.000 flessen opgevist, naast het andere afval.” “De grote boten van Waternet die door de grachten varen om afval op te ruimen, varen alleen in het midden terwijl juist aan de zijkanten veel afval blijft hangen. Dat kunnen wij wel pakken.”

Vissen in Venetië?

In vier jaar tijd is Smit’s idee omgezet in een echte Amsterdamse plasticvissers-vloot. Waar staat de Plastic Fishing Company over vier jaar? “Dan hebben we een succesvolle, nog grotere vloot in Amsterdam.

En zijn we actief in meerdere steden wereldwijd. Ik zou graag vissen in Venetië!”

Hij wil met zijn bedrijf net zo lang vissen tot de plastic fles in de Amsterdamse grachten volledig uitgestorven is

ADVERTENTIE

Zachte of strenge winter?

Wij zitten er altijd comfortabel bij!

En we besparen flink op de stookkosten met

TONZON Vloerisolatie

www.tonzon.nl

20

Klimaat

Zeewater verzilt Nederlandse akkers ‘Van vechten tegen de zee naar kansen zien in zout water’

Tekst: Jolien Scholte

Verzilting van landbouwgrond door verdroging, verkeerde irrigatie of door zout zeewater is wereldwijd een probleem. Als boer toegeven dat je land verzilt, is moeilijk. Je erkent daarmee dat je grond minder waard is, en het strookt niet met de Nederlandse mentaliteit van vechten tegen de zee. Maar vechten heeft hier geen zin. Wetenschapper Greet Blom van Wageningen UR vertelt over de opties met zout water.

‘Deze aardappel helpt honger de wereld uit’, kopte het AD begin dit jaar. Want alleen de piepers van Texelse aardappelboer Marc van Rijsselberghe zouden groeien op zoute grond. Dat laatste is onjuist, zoals valt op te maken uit een recente studie van wetenschapper aan de Wageningen Universiteit Greet Blom. “In 1995 was er al een onderzoek waaruit naar voren kwam dat bepaalde aardappelsoorten goed tegen zouter water kunnen. De stelen en bladeren van de plant groeien minder goed, maar het heeft nauwelijks effect op de aardappels zelf. Marc van Rijsselberghe haalt er nu de krant mee, maar nieuw is het niet.”

Mondiaal probleem

Voordeel van de berichten in de media is de toenemende aandacht voor de verzilting van landbouwgrond, vindt Blom. “Dat is mondiaal een steeds groter probleem, omdat de meeste gewassen niet groeien op zilte grond.” Ongeveer 30 procent van de geïrrigeerde landbouwgrond wereldwijd heeft last van verzilting. Dat komt enerzijds door de klimaatverandering, waardoor gebieden verdrogen. Er valt veel minder regen, waardoor er meer zout in de bodem achterblijft. Anderzijds komt het door wat Blom noemt ‘zoute kwel’: zeewater dat onder de dijken door in de landbouwgrond terecht komt.

Zouttolerantie van gewassen

Er zijn grote verschillen tussen gewassen in hoe ‘zouttolerant’ ze zijn. “Al zijn planten in het algemeen gesproken net als mensen: ze passen zich aan de omstandigheden aan. Dus als de bodem zouter wordt, dan zet dat de plant aan tot aanpassingen.”

De suikerbiet kan dat bijvoorbeeld heel goed, stelt Blom. “Als er meer zout in de bodem zit houdt dat het water meer vast. De suikerbiet kan een grote zuigkracht ontwikkelen, waardoor hij het water toch uit de bodem krijgt.” Andere gewassen zijn minder in staat om zich aan te passen. Die kun je echter een handje helpen door middel van veredeling: planten selecteren en kruisen. Dat is ook wat boer Marc van Rijsselberghe heeft gedaan om zijn aardappels zouttoleranter te maken. Die veredeling is echter wel ingewikkeld, en kan niet zomaar bij elk gewas toegepast worden, stelt Blom. “Er zijn een aantal elementen in de plant die tegen zouter water moeten kunnen. En daarnaast moeten de smaak en de structuur van het product ook goed blijven.”

Ook boeren kunnen meebewegen Net als de planten kunnen de boeren ook meebewegen met de verdergaande verzilting van de grond, stelt Blom. Mondiaal is verzilting door verdroging het grootste probleem. De waterschaarste groeit,

terwijl de vraag naar zoet water steeds meer stijgt. In de landbouw betekent dat volgens Blom ten eerste dat er meer geproduceerd moet worden met minder water. Oftewel: more crop per drop. “En daarnaast moeten we bekijken hoe we meer kunnen doen met kwalitatief minder water, bijvoorbeeld water met een hoger zoutgehalte.”

In Egypte loopt momenteel onder meer een onderzoek van Blom naar mengsystemen, die verschillende vormen van landbouw combineren. “We zijn nu bezig met het opzetten van een combinatieteelt met zoutwater visteelt en zouttolerante gewassen. Het water van de vissen, vol nutriënten uit de poep en urine, wordt gebruikt om een teelt van zouttolerante gewassen, zoals bijvoorbeeld gerst, biet of dadel, te irrigeren. Je gebruikt dan minder water, en hebt meer opbrengst op de verzilte grond.” Die mengsystemen zijn volgens Blom in vele combinaties denkbaar.

In Nederland zie je deze combinaties echter weinig.

“Logisch, want hier regent het veel, dus is de urgentie niet heel hoog.” Toch is verzilting van de bodem in Nederland wel degelijk een probleem, maar niet door de droogte. We hebben hier veel te maken met zoute kwel. Zout zeewater dat de landbouwgrond binnendringt. Die verzilting van de bodem zie je

Klimaat

21

vooral in Zeeland, Noord-Nederland en op de Waddeneilanden.

Taboe

Boer Marc van Rijsselberghe heeft er dus ook last van. Hij stelt in het AD dat het nogal een taboe is om over verzilting van je grond te praten, omdat je daarmee toegeeft dat de grond minder waard is. “Het is inderdaad een gevoelig onderwerp”, merkt ook Blom. “Ik denk dat het komt doordat het vechten tegen de zee heel diep in de Nederlandse volksaard zit.

Lang is dat ook de houding in de landbouw geweest.

Vechten tegen de zee, en bijvoorbeeld het water ontzilten, hetgeen enorm duur is. Langzaam komt de kanteling, en beseffen we dat we de kansen moeten zien in het zoute water.”

Vooralsnog zijn er weinig boeren, die Door samenwerking in het diepe durven de kringloop sluiten te springen Blom’s boodschap aan de boeren in Nederland? “Daar heb ik een heel duidelijk Kansen in zout water

Zowel de boeren als de overheid zien die kansen steeds meer, ziet Blom. “De overheid vraagt ons steeds vaker om studies op dit gebied. En er zijn bijvoorbeeld al boeren in Zeeland overgestapt op de teelt van zeekraal. Uit noodzaak, dat nog wel, omdat de bodem te zilt werd.” Blom deed onderzoek naar zoutminnende gewassen als zeekraal. Het biedt boeren zeker kansen, al is het momenteel een nichemarkt. “In Nederland zijn er nog maar ongeveer tien telers van zeekraal, en de vraag is nog niet hoog. Ik denk daarnaast dat er een enorme potentie zit in zeewier. Om te eten, maar ook om er eiwitten uit te halen, of om het bijvoorbeeld te gebruiken in veevoer.” Ideeën genoeg, maar vooralsnog zijn er weinig boeren die op deze manier in het diepe durven te springen. En wat als dat niet gebeurt?

“Tja, dan is het misschien in sommige regio’s noodzakelijk om een andere bestemming voor de grond te zoeken. Zoals nu bij de Hedwigepolder gebeurt bijvoorbeeld.”

antwoord op: meer samenwerken. Boeren vinden dat soms moeilijk. In Nederland is het ieder voor zich, waardoor er veel wordt geloosd. Bijvoorbeeld mest, maar ook water of restproducten. Door samenwerking, bijvoorbeeld de visteelt-landbouwsamenwerking, kun je de kringloop meer sluiten, en afval verminderen. Ik wil graag meewerken om gezamenlijk die mogelijkheden te benutten.”

Van haar onderzoek naar zoutminnende gewassen is Blom een tijd geleden overgestapt op onderzoek naar de zouttolerantie van zogenaamde ‘cash crops’.

Dat zijn gewassen die wereldwijd veel verbouwd en gegeten worden, zoals de aardappel. “Het onderzoek naar zeekraal was waardevol, maar het blijft een nicheproduct. De aardappel is een ontzettend belangrijk gewas, en de populariteit ervan groeit wereldwijd. Het is belangrijk om te onderzoeken hoe deze cash crops precies reageren op zout.”

De verzilting gaat steeds verder, en daarom is het niet slim om alleen naar de korte termijn te kijken, stelt Blom. “We moeten nu nadenken over waar we over honderd jaar staan. De verzilting betekent op termijn dat we andere gewassen zullen gaan telen, die zouttoleranter zijn. En de klimaatverandering zorgt er ook voor dat het steeds warmer wordt: misschien is Nederland over honderd jaar wel een wijnstreek?”

Bron: www.kwrwater.nl

ADVERTENTIE

Maak jíj er werk van?

Dat kan door te kiezen voor Pure Energie, de groenste energieleverancier van Nederland volgens o.a. de Consumentenbond. Onlangs werden we namelijk voor de tweede keer op rij uitgeroepen tot “de groenste”. Samen met onze klanten zetten we stappen naar een groene toekomst, elke dag opnieuw. Doe jij mee? Ga naar onze website en stap vandaag nog over!

Stap over, stap vooruit.

www.pure-energie.nl

Klimaat

Miami:

een vakantiebubbel op barsten?

Geologen waarschuwen, maar politiek ontkent

Tekst: Gilles Havik

Vanuit het zuidoostelijke deel van de Verenigde Staten strekt zich een stuk paradijselijk land in de zee. Dit bijzondere stukje Aarde met het subtropische klimaat en mooie stranden vormde in de jaren ‘80 een prachtig decor voor de acties van, wie kent ze nog, Miami Vice’s Crockett en Tubbs. Nog steeds een mooi decor, alleen lijken nu andere acties nodig.

De afgelopen decennia investeerden giganten als Exxon en Disney miljarden dollars in Miami en omgeving en de economie groeit gestaag door.

De zuidelijke hoofdstad Florida, is een ideaal vakantieoord om heerlijk te varen, clubben of flaneren over de Washington Ave, waar je je klein voelt tussen de reusachtige wolkenkrabbers.

De stad staat 20ste op de wereldranglijst van Gross Metropolitan Products.

Ook natuurliefhebber komen aan hun trekken: op enkele tientallen kilometers afstand ligt het beschermde natuurgebied Everglades National Park. Perfect voor een wandeling in de bergen of

door het mangrovebos aan zee. Met wat geluk zie je daar een zoetwaterkrokodil of een manati. Maar wees er snel bij: het zoete water wordt langzaam zout en de zeespiegel stijgt gevaarlijk snel.

Wat zeg je?

Als je de leiders van de staat Florida aanspreekt over stijging van het zeeniveau, kun je zoiets horen als dat je de Bijbel niet goed hebt gelezen.

God beloofde immers dat er maar één zondvloed zou zijn, en die was heel lang geleden. Vraag je aan een geoloog naar de toekomst van Miami, verwacht dan een wat somberder antwoord: het hele

23

24

Klimaat

gebied ligt op poreuze grond, en is al met een klein beetje stijging van het waterpeil niet meer te houden. Volgens geologen zijn investeringen in dit gebied niet meer verstandig, tenminste, als je nog wat van je geld terug wilt zien. Zij zeggen dat de markt van Miami in de komende decennia logischerwijs zal gaan instorten.

En de bewoners? Die zijn verdeeld. Sommigen hebben al een bootje in de kelder, anderen trekken zich niet veel aan van doemscenario’s. Ze wonen immers in het machtigste land ter wereld. Maar voor wie de problemen wel onderkent is de grote vraag: is iemand nog in staat om Miami en omstreken te redden? En zo nee: hoe lang is er nog?

Omgeven door zee

Volgens experts is het probleem dat het zeewater van alle kanten binnen kan komen. Beschermen van het gebied is geen kwestie van een paar stevige dijken bouwen, het betekent een enorme aanpassing van het landschap, in schaal niet te vergelijken met bijvoorbeeld de Nederlandse Deltawerken. Jaarlijks wordt er voor de hele staat honderd miljoen vrijgemaakt voor aanpassingen met betrekking tot de zeespiegelstijging.

Ter vergelijk: het vier keer zo kleine Nederland, waar al een effectief waterkeringssysteem bestaat, besteedt jaarlijks bijna een miljard.

Zout drinkwater

Een langzame ramp lijkt zich te gaan manifesteren in een reeks kleinere problemen die het gehele plaatje stap voor stap uiteen zetten. De eerste stap is het verlies van schoon drinkwater. Al vanaf het begin van de vijftiger jaren van de vorige eeuw proeven bewoners van de kustlijn zout in hun drinkwater. De zee mengde zich simpel gezegd met het grondwaterreservoir. Inmiddels zijn al diverse waterputten gesloten omdat het grondwater niet meer drinkbaar is. Het drinkwater wordt daarom vanuit meer landinwaards gelegen gebieden naar de kust getransporteerd hetgeen extra kosten met zich brengt.

Een langzame ramp lijkt zich te gaan manifesteren Alles moet omhoog

Een bijkomend gevolg van de toename van zeewater in het drinkwaterreservoir, is dat de druk van onder toe neemt. Als er bij een grote storm veel zee- of regenwater naar de kuststad stroomt, kan dat water steeds moeilijker weg. De straten

van Miami staan zo nu en dan al blank en daarom installeert het South Florida Water Management District momenteel enorme pompen die het water tijdens periodes van hoogwater de zee in moeten pompen. En er staat meer op de planning.

Verhoging van de wegen moet er voor zorgen dat de auto´s en bussen droog blijven en niet door het zout worden aangetast. Aangezien het water toch ergens heen moet zal het dan in de woonwijken terecht komen. Die moeten dus ook omhoog. Een enorme onderneming.

Nuclear plant

Dan is er nog discussie over de nabijgelegen kerncentrale Turkey Point Nuclear Plant, die maar acht meter boven zeeniveau staat. Een orkaan van formaat Katrina zou de voet bereiken, en daar is volgens tegenstanders tijdens de bouw geen rekening mee gehouden. Bovendien is de centrale bij stijging van een meter al afgesneden van het continent met daardoor problemen voor stroomvoorziening en noodmaatregelen. Toch worden er vanuit de staat noch vanuit de beheerders van de reactor zelf voorzorgsmaatregelen genomen. Sterker nog: er zijn zelfs plannen voor de bouw van twee nieuwe reactoren in datzelfde gebied. Combineer die gegevens met de prognose van toenemende intensiteit in stormen, en de kans op een nucleaire wolk boven Miami is binnen de komende vijftig jaar reĂŤel.

Klimaat

Klimaatgedreven onafhankelijkheid?

Met de stijging van de zeespiegel is voor Miami ook een financieel rampscenario denkbaar. Door de geleidelijke toename van verzekeringskosten voor de regio, worden huizen steeds moeilijker te betalen en aanpassing en onderhoud moeilijker te bekostigen. Het geleidelijke verval maakt de stad minder aantrekkelijk voor toeristen, dus ook die inkomsten nemen af en investeerders trekken weg. Zo ontstaat de mogelijkheid dat de financiele bubbel van Zuid Florida barst en de omgeving plotseling failliet gaat. Ondenkbaar voor een machtige staat in Amerika? Nee hoor, nog geen twee jaar geleden ging de metropool Detroit met een schuld van 18 miljard dollar over de kop. En wat is Florida nou wezenlijk meer dan een uit de kluiten gewassen vakantieresort?

‘The Dutch’ als redders

Ondanks de onwil vanuit de veiliger gelegen hoofdstad Tallahassee wordt er veel gespeculeerd over het redden van de staat. Sommigen geloven dat landschapsarchitecten de stad kunnen omtoveren tot een nieuw Venetië, anderen zien meer heil in een evacuatieplan voor de lange termijn. Veel burgers zien ´The Dutch´ als hun redders. In Nederland zou immers genoeg kennis en ervaring zijn om de staat te

25

redden. Maar Nederlandse ingenieurs lijken te geloven dat de natuur hier toch sterker is dan zij. Als er al iets op gang komt, moet dat komen vanuit een georganiseerde beweging die zich niets aantrekt van ontkenningen door de staat. Wie weet leidt dat wel tot de eerste klimaatgedreven onafhankelijkheid.

De kans op een nucleaire wolk boven Miami is binnen de komende vijftig jaar reëel

Gilles Havik is multidisciplinair ecoloog en schrijft voor de Krant van de Aarde vanuit zijn kennis over het vakgebied. Dit artikel schreef hij naar aanleiding van het artikel in The Rolling Stone: ‘Why the city of Miami is Doomed to Drown’ van juli 2014.

26

Natuur

Otter, kijk toch Tekst: Frans van der Beek

De otter is na langdurige afwezigheid terug in de Nederlandse wateren. Zijn aanwezigheid op dit stukje Aarde is precair. Steeds als de mannetjes op zoek gaan naar een geschikte partner, wagen ze zich aan een levensgevaarlijk avontuur. Ze moeten het voorbijrazende verkeer trotseren en dat loopt (te) vaak fataal af.

bloedlijnen is een voorwaarde voor gezonde otters.

Potente otters werden gedwongen hun paargebied uit te breiden en gingen op avontuur naar gebieden met schoon water met voldoende voedsel waar ze zich graag tegoed doen aan kikkers, krabben, ratten en vissen. Mannetjes jagen niet alleen op voedsel, maar ook op vrouwtjes. Echte liefhebbers.

Otters zien slecht en aangezien nog nooit een otter met bril is aangetroffen sterft tachtig procent

De otter heeft het uiterlijk van een knuffeldier. Een leuk koppie en een aaibare vacht, zij het dat het charmante waterbeest zelden te zien is, want het schuwe nachtdier verdwijnt meestal snel onder water.

Het is een roofdier, behendig op jacht in het water dat ons land zo rijk is. Daarom is de otter het meest kenmerkende waterdier van Nederland. Een rover aan de top van de voedselketen, waarvan het laatste exemplaar in 1988 bij Joure sneefde onder de banden van een auto. Vervuiling, verkeerdrukte, foute fuiken en de jacht op de otter zorgden voor uitroeiing van het inheemse zoogdier.

In 2002 werden in het Nationaal Park Weerribben-Wieden in Overijssel nieuwe otters uitgezet,

zeventien uit Wit-Rusland, Letland en Polen en veertien uit fokprogramma’s en jonkies waarvan de ouders waren doodgereden. Ze kregen allemaal een zendertje om hun bewegingen te volgen. Ook is van ieder dier een DNA-profiel beschikbaar.

Bloedlijnen

Otters zijn na twee jaar geslachtrijp, maar na een jaar al werden de eerste ottertjes geboren. Vier macho otters zorgden voor nakomelingen, waarvan otter Ao8 de onbetwiste kampioen was. Was! Want ook deze Don Juan sneuvelde onder het rijdende rubber. Natuurvorsers vonden dat niet eens zo erg, want bij zo’n geringe populatie ligt inteelt op de loer en genetische diversiteit via verschillende

Otters kunnen ’s nachts wel twintig kilometer langs ’s Heren wegen afleggen en passeren daarbij gevaarlijke wegen en bruggen. Otters zien slecht en aangezien nog nooit een otter met bril is aangetroffen sterft tachtig procent, op zoek naar een gewillige partner, in het verkeer. De aanleg van loopbruggetjes onder knelpunten op de wegen zou veel slachtoffers voorkomen, maar de overheid geeft het geld kennelijk liever aan Griekenland. Ja, in het Dommeldal zijn enkele looprichels onder bruggen gelegd, maar daar leven geen otters, terwijl ze in Friesland prooi voor automobilisten zijn.

Een levendige populatie otters is een compliment voor natuurbeheer

Natuur

27

uit je doppen!

Zonder bril ziet een otter geen verschil tussen een botter en een kotter.

Zelf zien?

Wie een otter wil zien, kan naar Natuurpark Lelystad dat bezig is met een fok- en herintroductieprogramma. Ook bezoekerscentra van De Wieden, de Nieuwkoopse Plassen en Stichting Otterstation Nederland en onderzoeksinstituut Alterra geven graag informatie over dit typische Nederlandse waterdier. We zouden blij en trots moeten zijn, maar wie overtuigt de ambtenarij? Otters zijn moerasdieren die in schoon water leven. Een levendige populatie is dan ook een compliment voor natuurbeheer. Hoe meer otters, des te schoner is ons milieu.

En een otter zwemt veel vlotter als hij denkt dat zij hem wenkt kan het zotter?

Op weg naar haar oh, liefdespaar kijkt hij niet uit plat is zijn snuit en ligt hij daar.

Groot verdriet, hij zag het niet.

Vrouwtjesotter snikt, gesnotter.

Eind van ‘t lied.

Even kennismaken

De otter is een marterachtige uit het geslacht Lutra met zwempoten en een donkere, dichte, bruine vacht. Een volwassen otter is 80 tot 140 centimeter lang, inclusief de staart van 30 tot 50 centimeter lengte. Het gewicht varieert tussen de vijf en twaalf kilo en de schouderhoogte is gemiddeld 30 centimeter. Met zijn gestroomlijnde lijf is het dier goed aangepast aan het leven in het water. De ogen en de kleine afsluitbare oren en neusgaten liggen op één lijn bovenop de platte kop, waardoor ze boven water blijven als het dier aan de oppervlakte zwemt. De otter heeft zwemvliezen tussen de tenen van alle vier de korte, krachtige poten. De lange, ovaalronde staart doet dienst als stabilisator en roer tijdens het zwemmen. De snuit is breed.

De vacht, aan de buikzijde veelal lichter van kleur, bestaat uit een waterdichte buitenste laag van dekharen en een luchthoudende binnenste laag donsharen, die onder water droog blijft.

Aangezien de otter nauwelijks onderhuids vetweefsel heeft is deze waterdichtheid van groot belang om in het water op temperatuur te blijven. De vacht voorkomt voortijdige onderkoeling tijdens het jagen onder water.

Otters zijn vooral ‘s nachts actief en leven voornamelijk solitair. Tijdens hun voedseltochten en het versieren van vrouwtjes kunnen ze wel 20 kilometer afleggen. Overdag gebruiken ze beschutte plaatsen als rietbedden, ondergrondse holten en holle bomen als rustplaats.

Ze gebruiken verschillende vaste rustplaatsen binnen hun woongebied. Het territorium loopt langs oevers. Otters kunnen zeven tot acht uur achter elkaar zwemmen, met een gemiddelde snelheid van 1,5 tot 2 kilometer per uur. Ze duiken gemiddeld tien tot veertig seconden onder water.

Alleen de moeder zorgt voor de jongen. Ze worden blind geboren, zijn 15 centimeter lang en na 35 dagen openen ze hun ogen. Met drie maanden nemen ze hun eerste duik. De zoogtijd duurt gemiddeld zestien weken en na tien tot twaalf maanden zijn ze onafhankelijk. De dieren zijn gemiddeld na twee jaar geslachtsrijp. Otters kunnen in gevangenschap 11 tot 15 jaar oud worden. In het wild worden ze zelden zo oud, gemiddeld slechts drie tot vier jaar.

28

Natuur

In Slowakije krijgen wolven de ruimte Tekst: Harrie van Opstal

Er werd al gespeculeerd maar 7 maart liep er één: een echte wolf. Het dier maakte vanuit het Duitse Meppen een rondje door Drenthe. Veel mensen zijn huiverig voor de wolf, maar als hem genoeg ruimte én een veilig leefgebied wordt gegund, hebben we nauwelijks last van het dier, aldus vrijwilligers van de Tsjechisch-Slowaakse afdeling van Friends of the Earth. Zij proberen met bescherming en voorlichting de wolf een volwaardige plek in de natuur te geven en tegelijkertijd de kans op conflicten tussen mens en wolf te beperken. Journalist Harrie van Opstal liep een week met ze mee in een berggebied van Slowakije.

Huisgestookte calvados

Een paar keer per winter laat Martin Dul’a zijn studie zoölogie aan de universiteit van Brno een week voor wat het is. Een lading water- en winddichte winterkleding, sneeuwschoenen, een doos oplaadbare batterijen en vele flesjes en zakjes gaan in de rugzak. Deze week is het onderzoeksdoel het berggebied Kysucká Vrchovina in Slowakije, tegen de grens met Tsjechië en Polen. En twee studieboeken. ,,Volgende week tentamens, dus ik móet nog wat studeren.’’ Om het leed te verzachten, schuift hij ook een etiketloze fles in de rugzak. Huisgestookte calvados, van zijn grootvader. De borrel zal vast in de smaak vallen bij de twee Nederlanders en twee Vlamingen die deze week meelopen.

De bergen in

We treffen elkaar in Zilina, de grootste stad in de regio. Een taxibusje brengt ons naar Zazriva. De rit over besneeuwde bergwegen lijkt een achtbaan bij donker. Zazriva, uitgesmeerd in de langgerekte dalen van Kysucká Vrchovina, is deze week onze uitvalsbasis. Wat we gaan doen? Onderzoeksleider Mirek Kutal vertelt dat we elke dag de bergen in trekken om sporen te zoeken. In dit gebied zit één roedel (pak) van vijf wolven, vertelt Mirek. De twee ouders en hun drie jongen. Ook leven hier zes lynxen. Mirek weet dat precies door het jarenlange onderzoek. Elk dier heeft z’n eigen kenmerkende tekening en karakteristiek dna. Aan de hand van plassporen en drollen, afgeschuurde haren en resten van prooidieren is elke wolf bij hem bekend en ze

hebben allemaal een naam. Met ‘cameravallen’, verstopte wildcamera’s op veelbezochte plekken, heeft Mirek een uitgebreid archief van foto- en videomateriaal opgebouwd. Passeert een wolf of ander dier de camera, dan schakelt de ingebouwde bewegingssensor de foto- of videocamera in.

Monsters

Door de aanhoudende sneeuwval is de kans groot op pootafdrukken groot. En met wat geluk vinden we ook uitwerpselen en prooiresten. Mirek en Martin nemen zoveel mogelijk monsters van de sporen die op de universiteit van Brno worden geanalyseerd, geordend en digitaal gearchiveerd. Zo verzamelt de vrijwilligersgroep van Friends of the Earth zoveel mogelijk gegevens over wolven, lynxen (de grootste

Natuur

Jachtseizoen overleefd

katachtige van Europa, bekend van de korte staart en de pluimpjes op de oren) en bruine beren.

De volgende dag staan we vroeg op. Door de nachtelijke sneeuwval verloopt het vinden van sporen voorspoedig. Na een uur steile helling, stuiten we op een hoogvlakte opnieuw op wolvensporen. Hoe meer kilometers we afleggen, hoe breder de glimlach bij Martin en Mirek. Het zijn er vijf, alle vijf beter gezegd! De roedel in dit gebied bestaat uit vijf wolven, weet Mirek. Wolven lopen in elkaars pas.

Soms gaat er één linksom een boompje in plaats van rechtsom of nemen ze een ander heuveltje. En zo weet Mirek het spoor tot in details te analyseren. Ze hebben allemaal het jachtseizoen overleefd.

Sneeuwschoenen

Iwan en Johan gaan de eerste dagen met Mirek op pad, Jennifer en ik sluiten ons aan bij Martin. Dankzij de sneeuwschoenen komen we goed vooruit in de halve meter sneeuw, op weg naar de hoger gelegen verlaten bossen. Met de sneeuwduinen tegen solitaire sparren en de aangevroren mist aan de hoge dennen wanen we ons in een winterwonderland. Haarscherp zijn er sporen in het strakke sneeuwdek afgetekend.

Hier is afgelopen nacht een vos overgestoken, daar heeft een wild zwijn door de sneeuw geploegd. Verderop heeft een hazelhoen getrippeld. Een paar meter verder is het hoen op de wieken gegaan; de afdrukken van de vleugelveren zijn nog zichtbaar.

Fraaie drol

Spannende ervaring

Dan staat Martin als aan de grond genageld. Hij kijkt heen en weer, hurkt en lacht van oor tot oor naar ons. ”Now I am really excited’’, glundert hij. Grote pootafdrukken van tien centimeter met een pasafstand van een meter, zijn duidelijk zichtbaar. Een wolf! Het besef dat zo’n massief dier hier langs is gekomen, is een spannende ervaring. We volgen het spoor een bijna drie kwartier het bos in, maar dan houdt Martin halt. “Hier zat vorig jaar een berin met jongen. Ik wil niet het risico lopen haar uit haar winterslaap te wekken.’’ De kans dat we de wolf nog te zien krijgen, is overigens nihil. Martin vermoedt dat het dier vroeg in de ochtend is gepasseerd. “Die zit daar verder in de bergen’’, wijst hij naar de heuvels voorbij het dal.

Beeld: Harrie van Opstal

Onderzoek hard nodig

Mirek vertelt ’s avonds dat het monitoringproject in Slowakije hard nodig is. ,,Tot drie jaar geleden werd er geen veldonderzoek gedaan naar de grote roofdieren. Informatie over de populaties van wolf, lynx en beer ontbrak, terwijl er veel gestroopt werd.

Resultaten ‘uit het veld’ waren dus hard nodig.’’

Ondanks de Europese bescherming mag in Slowakije in beperkte mate op de wolf worden gejaagd.

Het land baseert zich hierbij op een clausule in de Europese wetgeving.

Van de gekke

Volgens Mirek schatten dat jagers het aantal wolven in het gebied in. Op basis daarvan bepaalt de overheid hoeveel wolven mogen worden afgeschoten tussen 1 november en 15 januari. Het is voorgekomen dat de populatie op duizend dieren werd geschat en het afschot op 250 werd bepaald. Een desastreuze beslissing, vertelt Mirek: “Eén roedel doorkruist wel acht tot tien jachtterreinen of rivieren.

Beeld: Harrie van Opstal

29

Als elke jager diezelfde pak telt, kom je wel op die hoge aantallen. Dankzij het onderzoek is nu redelijk nauwkeurig bekend hoeveel wolven er zijn.

Met een officieel afschot van 250 dieren kan meer dan de helft van de wolven worden afgeschoten.

Dat is natuurlijk van de gekke. Gelukkig hebben de jagers nog nooit het toegestane afschotaantal gehaald. De jachtlobby in Slowakije is erg krachtig; wij zoeken daarom het compromis.’’ Waar de jacht op lynxen is ingegeven door de fraaie vacht van het dier; de wolvenjacht is statusverhogende.

“Het ziet er natuurlijk imposant uit, poseren met je pas geschoten wolf.’’

De feestvreugde wordt nog groter als we onderweg een fraaie drol en plasplekken tegenkomen. Allemaal dna-materiaal, waaraan de onderzoekers familieverbanden, conditie en individuen kunnen aflezen.

“Hoe meer gegevens, hoe completer ons beeld van de populatie en de aantallen’,’ zegt Mirek. Al met al steekt hij werk- én vrije tijd in onderzoek en bescherming van de grote carnivoren. Waarom al die moeite? “I love it,’’ zegt hij met overtuiging. “Ik voel me vrij als ik hiermee bezig ben. Al is het af en toe zwaar en soms een aanslag op m’n motivatie. Maar het gaat erom dat we de grote carnivoren helpen en vooroordelen over roofdieren wegnemen. Daar doe ik het voor.’’

Positief beeld

Ondanks alle vooroordelen in het land, zijn er ook veel mensen nieuwsgierig naar en gefascineerd door wolven, vertelt Mirek. Voor Friends of the Earth verzorgt hij voorlichting voor boeren, jagers, schoolkinderen en toeristen. Toeristen hebben een aanmerkelijk positief beeld; ze vinden het intrigerend of een verrijking voor de natuur dat in een gebied wolven voorkomen. Boeren zijn wat minder positief, zij hebben relatief veel last van de wolf. Dat blijkt echter relatief te zijn. In de Beskydy-bergen valt per jaar maar een half procent van het vee ten prooi aan wolven. Met hekken met schrikdraad en waakhonden voor de schaapskudde zijn wolven goed weg te houden van het vee.’’ Mirek heeft daarom met collega’s een handboek ontwikkeld waarmee boeren overlast en schade kunnen beperken of voorkomen.

Stapje terug

Het is ook de boodschap die Erwin van Maanen en Leo Linnartz van het forum ‘Wolven in Nederland’ laten horen. Soms is de natuur met z’n onvoorspelbaarheid en wildheid niet naar je hand te zetten, stellen zij in het net verschenen ‘De wolf terug, eng of enerverend?’ Moet je als mens een stapje terug doen en ruimte laten aan de niet-menselijke medebewoners van de aardbol?

‘De wolf terug, eng of enerverend?’ Dick Klees, Erwin van Maanen, Leo Linnartz, Martin Drenthen, Michiel van der Weide. Uitgeverij Kosmos, 144 pp. geïllustreerd. ISBN 978 90 5210 986 2

www.carnivores.cz www.wolveninnederland.nl

30

Natuur

Tweedehands textiel:

mooi voor mens en moeder Aarde?

Tekst Lynsey Dubbeld

Dat tweedehands kleding duurzaam is, lijkt een open deur. Maar er spelen ook onfrisse zaakjes in de wereldwijde handel in afgedankt textiel. De Krant van de Aarde zet feiten en tips op een rij.

Amerikanen kopen wekelijks dan één nieuw kledingstuk, aldus Elizabeth Cline in haar onderzoek naar de negatieve effecten van fast fashion.

En er is meer slecht nieuws voor onze planeet: 85 procent van de kleding die in de Verenigde Staten wordt gekocht, belandt op de vuilnisbelt.

Iedere Amerikaan zet jaarlijks gemiddeld 34 kilo textiel bij het huisvuil.

ingezameld, en verdwijnt naar schatting 135 miljoen kilo met het restafval in de verbrandingsoven. Dat zijn ruim 10.000 volgeladen vrachtwagens. Inmiddels bestaat zo’n 5 procent van de wereldwijde afvalberg uit textiel.

Foto: XOFA

Tintje groener

Een wereld te winnen dus als het gaat om textielrecycling. Vooral ons consumptiegedrag kan wel een tintje groener. We kunnen minder (nieuwe) kleding kopen, vaker kiezen voor items van gerecyclede materialen, en de inhoud van de garderobe beter – en langer – benutten.

Uit onderzoek blijkt namelijk dat de negatieve impacts op water, broeikasgassen en afval met 20 tot 30 procent afnemen als we een kledingstuk negen maanden langer dragen. Ons wegwerpgedrag kan dus nog wel een duurzame impuls gebruiken. Zodat afdankertjes vaker in de kringloopwinkel of textielcontainer terecht komen.

Dichter bij huis zijn vergelijkbare trends zichtbaar. Een derde van de tweedehands kleding in het Verenigd Koninkrijk eindigt in de vuilverbranding. Twee derde van de Britten is volgens onderzoek uit 2012 bereid om tweedehands kleding te kopen. En volgens een enquête van Marks & Spencer uit datzelfde jaar gooit een op de vijf consumenten een item weg na één keer dragen.

Hoe doen we het in Nederland? Een paar veelzeggende cijfers. Drie-en-een-half miljoen Nederlanders doen wel eens (impuls)aankopen die ze eigenlijk niet kunnen betalen, zo berekende het Nibud. De bijna 7 miljoen Nederlandse vrouwen kopen jaarlijks circa 150 miljoen stuks kleding. En ongeveer een op de vijf Nederlanders weet niet wat er de textielcontainer in mag.

Een groot deel van het afgedankte textiel belandt dus nog in de vuilnisbak. Gemiddeld wordt jaarlijks bijna 70 miljoen kilo textiel gescheiden

Wat gebeurt er met het textiel dat wél wordt ingezameld? Volgens cijfers van Milieu Centraal uit 2010 is de helft hiervan niet geschikt voor hergebruik als kleding. Het gaat dan om grote stukken textiel die tot poetslappen worden versneden en materialen die kunnen worden verwerkt tot vezels. Daarvan kunnen vervolgens nieuwe textiele grondstoffen worden gemaakt, zoals garens.

De resterende inhoud van kledingcontainers blijkt nog draagbaar, en wordt in Nederlandse tweedehandswinkels verkocht, of geëxporteerd naar Azië, Afrika en Oost-Europa.

Dit soort tweedehandsjes maken 0,5 procent van de totale wereldhandel in kleding uit.

Toevoer uit Azië

Foto: Jaap Jelsma

De wereldwijde handel in tweedehands kleding staat bekend als milieuvriendelijk. Hergebruik betekent dat er minder hulpbronnen nodig zijn voor het maken van nieuwe goederen. Het energieverbruik voor het verzamelen, sorteren en verkopen van tweedehands kleding ligt tien tot twintig keer lager dan de energie die nodig

Natuur

Foto: Funky Junk

Aan het upcyclen

Steeds meer modemerken brengen gloednieuwe items van oude materialen op de markt.

Vier opmerkelijke initiatieven.

• Van Hulley tovert oude items om in nieuwe. In Nederlandse ateliers kunnen vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt werkervaring opdoen en een opleiding volgen. is om een nieuw item te maken. Daarnaast verlengt hergebruik de levensduur van goederen met minstens de helft. Dat draagt bij aan de strijd tegen de alsmaar groeiende afvalberg.

Toch is het niet allemaal pais en vree in de tweedehandsmarkt. De gedachte is dat de handel van tweedehands kleding naar landen als India, Pakistan, Senegal, Angola en Zambia bijdraagt aan de lokale werkgelegenheid en dat de bevolking wordt voorzien van betaalbare kleding. Maar critici waarschuwen dat de influx van tweedehandsjes de lokale kledingproductie belemmert waardoor de bevolking minder kans heeft om eigen inkomstenbronnen te creëren.

Oxfam toonde in 2005 in West Afrika aan dat de import van tweedehands kleding een negatieve impact had op de lokale kledingindustrie en werkgelegenheid.

Pleitbezorgers van de wereldwijde tweedehands textielmarkt noemen ook als reden de groeiende voorkeur van de lokale bevolking voor modieuze, Westerse (merk)kleding. Vooral de goedkope nieuwe kleding uit Azië vormt een bedreiging voor de lokale textielproductie. China concurreert met nieuwe producten namelijk makkelijk op prijs met het tweedehands Nederlandse textiel.

Goede doelen

De toevoer van goedkope kleding uit Azië heeft indirect zelfs negatieve effecten op de tweedehands markt in Nederland. Aangezien de afdankertjes uit Europa minder populair zijn, worden de kwaliteitseisen aan herdraagbaar textiel hoger. De sorteerbedrijven in Nederland labelen een steeds groter aandeel van het ingezamelde textiel als niet-herdraagbaar. En die stoffen komen voor een grijpstuiver terecht in laagwaardige producten zoals poetslappen en isolatiematerialen. Charitatieve instellingen als KICI, Humana en Het Goed kunnen zo minder doneren aan de goede doelen die ze steunen via hun recyclingactiviteiten.

Verder vertoont de wereldwijde handel in tweedehands kleding steeds meer kenmerken van het fast fashion systeem. Het verzamelen, sorteren en verwerken van onze afdankertjes wordt vaker uitbesteed aan lagelonenlanden. Met risico’s van arbeidsuitbuiting. De Britse modedeskundige Lucy Siegle verzuchtte recent: vintage needs to be cleaned up.

• XOFA maakt designer bags van oud leer van afgedankte zitmeubels.

Oude stoelen uit de vertrekhallen van Schiphol zijn nu bagagelabels voor reizigers. XOFA biedt workshops aan om zelf een tas te maken van tweedehands materialen.

• In Cambodja slingert overal afval rond. Van de plastic tassen daartussen maakt het NederlandsBritse echtpaar achter Funky Junk nieuwe producten, zoals laptoptassen.

• Het duurzame label Rapanui geeft klanten korting op nieuwe aankopen als ze kleding uit eerdere collecties inleveren voor hergebruik.

De kleding wordt gerecycled in een fabriek die draait op windenergie.

Foto: Funky Junk

31

Te veel tweedehands?

Voor textielinzamelaars moet het tenenkrommend zijn: de hoeveelheid ongedragen items in onze garderobes.

In een gemiddeld Brits huishouden is 30% van kleding in garderobe het laatste jaar ongedragen, aldus een onderzoek uit 2012. Maar liefst 1.7 miljard items blijven ongebruikt– en daardoor niet beschikbaar voor hergebruik of recycling.

Niet alleen bij kleding worden kansen gemist. De gemiddelde Britse vrouw bezit twintig paar schoenen. Daarvan wordt ruim de helft nooit gedragen.

Uit eerder onderzoek in het Verenigd Koninkrijk bleek dat volgens bijna de helft van de vrouwelijke consumenten impulsaankopen de oorzaak zijn van een overvolle kledingkast. Een schuldgevoel over het daarmee verkwiste geld, weerhoudt de shoppers ervan om kleding te deponeren in textielcontainers.

In Nederland doen we het niet veel beter. Bijna 70 procent van de Nederlanders heeft tussen de 5 en ruim 20 ongedragen kledingstukken zo bleek in 2013 uit een studie van onderzoeksbureau Kien onder 1200 Nederlanders.

Ook modewinkels beschikken over een aanzienlijk potentieel aan tweedehandsjes. Volgens KICI liggen alleen al bij een jeansmerk jaarlijks zo’n 100.000 onverkochte producten op de plank: te veel geproduceerde denim of broeken met productiefouten.

Textiel doneren: do’s & dont’s

Afdankertjes een tweede leven gunnen? Let dan even op.

• Breng direct herbruikbare, maar ook kapotte of versleten kleding naar textielcontainers.

• Dekbedden en kussens mogen wel degelijk worden ingeleverd in textielcontainers. Net als bh’s, sokken, schoenen, tassen en andere accessoires.

• Kleding hoeft niet gewassen te worden voordat het naar een kledingcontainer wordt gebracht.

Voor kringloopwinkels en huis-aanhuis-collectes is het wel prettig als de afdankertjes schoon en draagbaar zijn.

32

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD LANDSCHAPSBEHEER

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen.

Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl en vergeet niet je naam en adres te vermelden. De winnaar wordt ook beloond door onze partner Landschapsbeheer met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Winnaar “Dit is een foto van het landschap achter mijn huis, aan de rand van Zeist-West, uitkijkend richting Bunnik. De vroege zon belicht half verdorde zonnebloemen, die het Utrechts Landschap daar op een klein perceel heeft laten groeien en laten staan. Allerlei soorten kleine vogeltjes vinden er zaadjes.

Temidden van het weidelandschap en de gerooide en omgeploegde maisakkers is dit veldje, in deze morgenzonbelichting en tegen de achtergrond van ochtendmist, een lust voor het oog en een biotoop voor de kleine dieren.”

Alphons van Dijk – Zeist

Fotowedstrijd

33

Alphons van Dijk – Zeist

Samen voor ons Landschap

Landschapsbeheer Nederland is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreĂŤren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. Landschapsbeheer Nederland werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

ADVERTORIAL

Estafette Arnhem als 8e coöperatiewinkel heropend

“De winkel als vehikel om idealen uit te dragen” Onlangs werd de Estafette-winkel in Arnhem heropend in de monumentale oude Citroën-garage. Met deze grootste Estafette van Nederland telt de idealistische formule nu 18 winkels, waarvan 8 coöperatiewinkels.

Vestigingsmanager Taco de Rooij

Estafette is van de Steenstraat naar de tegenovergelegen Spijkerlaan verhuisd en is daarmee van 155 m2 naar maar liefst 700m2 gegaan. Het sfeervolle monumentale pand ademt tijdens de opening de sfeer uit van een grote overdekte markthal vol gezellige bedrijvigheid. Het in grote getalen toegestroomde winkelende publiek geniet van de vele proeverijen, smaken en geuren en van het smaakvol uitgestalde assortiment in de hoge, grote ruimte waar eens auto’s werden gerepareerd.

langrijke taak voor de vestigingsmanager. “We willen, meer dan we al deden, een rol spelen in de omgeving waar we gevestigd zijn. We willen een echte gemeenschap opbouwen met onze leden, door allerlei ledenactiviteiten te organiseren. Maar ook zoeken we samenwerking met andere organisaties en restaurants in de buurt en dergelijke. Zo kunnen we ons gezicht laten zien en de essentie van onze coöperatiewinkel breder uit dragen.”

Idealen uitdragen

De vestiging in Arnhem is met de verhuizing als 8e Estafette-winkel omgevormd tot coöperatiewinkel. Communcatiemanager Merle Koomans: “Deze winkel is groot genoeg en heeft voldoende bezoekers om als coöperatiewinkel te functioneren. Dit is een vernieuwend idee van Estafette om de consument mee te laten doen in onze idealen. Wie lid wordt van Coöperatie Odin kan nu dus ook in Arnhem meedoen aan het ledenvoordeelsysteem.

Leden betalen een vast bedrag per maand en betalen in ruil daarvoor een lagere prijs aan de kassa. Met deze ledenprijs en de maandbijdrage kunnen we en de onderneming laten renderen, maar ook investeren in zaden, onze imkerij et cetera. Samen met onze klanten kunnen we dan de stroom van gezonde voeding uit een vruchtbare landbouw en een eerlijke economie nog beter verzorgen. Zo staat de consument niet aan het einde van de keten staan, maar juist aan het begin. In onze acht coöperatiewinkels dragen de producten twee prijzen: de normale prijs en een tweede, lagere prijs voor leden. Zij leveren een maandelijkse bijdrage in de basiskosten van de winkel en als ze wekelijks voor circa 25 euro of meer aan boodschappen doen, hebben ze al voordeel. Een win-win situatie dus.” Estafette heeft inmiddels al 2.300 leden en hoopt ook in Arnhem minstens de helft van hun klanten over te kunnen halen om lid van de coöperatie te worden.

“We noemen dit een superspeciaalzaak, een mengeling tussen een supermarkt en een speciaalzaak”, zegt vestigingsmanager Taco de Rooij.

“Voor de verhuizing hebben we een enquête gehouden onder onze vaste klanten om hun wensen voor de nieuwe winkel te inventariseren.

Daaruit bleek dat ze het vooral gezellig wilden houden en nog meer eerlijke producten in de winkel wilden vinden. In deze winkel hebben we volop de ruimte om een mooi biologisch assortiment te presenteren. En hoe groot de winkel ook is, door de smaakbeleving en ons deskundige personeel zal het nooit een supermarkt worden. Bovendien gaat het bij Estafette niet om winst, maar om een mooi biologisch aanbod met eerlijke prijzen voor de leveranciers. De winkel is het vehikel om onze idealen uit te dragen. We steken er veel energie in om goed in te kopen en laten bijna niets invliegen. Dat zie je bijvoorbeeld aan onze uitgebreide groenten- en fruitafdeling.

Veel Demeter-producten, en bijna alles van telers die we zelf hebben bezocht. We werken met de meest verse producten - zonder toevoeging en direct van de bron.”

Verbinding zoeken

De Rooij is de eerste vestigingsmanager van Estafette. Naast de teamleider die de winkel bestiert, wil Estafette met deze nieuwe functie meer samenwerking met het hoofdkantoor bereiken.

Ook de verbinding met de omgeving is een be-

Bezorgdienst

Coöperatiewinkel

Met de heropening van de Arnhemse winkel is ook de Estafette Bezorgdienst gestart met het thuisbezorgen van biologische boodschappen in Arnhem en omliggende plaatsen als Westervoort en Duiven. Kijk voor meer informatie op www.estafettebezorgdienst.nl

Directeur Koos Bakker en Ivonne de Thouars (Krant van de Aarde

Directeur Koos Bakker: “Faire prijs essentieel voor een eerlijk product” Koos Bakker stond 33 jaar geleden aan de wieg van Estafette. “Ik ben een van de old school eko’s”, lacht hij. “Al van meet af aan vormen onze bedrijfsactiviteiten een fundament voor een eerlijke verdienste voor de boeren. Dat is geen aktie of slogan, maar dat zit in onze genen.”

Arnhem is volgens Bakker een belangrijke plaats voor Estafette. “Onze winkelwortels liggen hier.

Zo’n 20, 25 jaar geleden waren wij de pioniers, de hippies die een nieuwe biologische markt wilden ontwikkelen en we vonden een partner in de Gimsel-winkels, die onder andere een winkel in de Steenstraat hadden.. Ruim 10 jaar geleden hebben we deze winkel overgenomen en tot Estafette omgevormd. De Gimsel-mensen van toen zijn hier vandaag ook aanwezig om de opening van deze winkel, die we zien als een piketpaal voor de toekomst, te vieren. Onze grondgedachte, de winkel als intermediair voor boeren en consument,staat nog als een huis. In een tijd waarin er megastallen ontstaan, vlees vol antibiotica zit en er overal producten worden gelanceerd die de consument eigenlijk helemaal niet wil, biedt Estafette het alternatief. Verbinding zoeken met consument, de boeren en de omgeving is nog steeds onze drijfveer. Daarmee kunnen we ook de nieuwe realiteit in want faire prijzen en een reële arbeidsvergoeding zijn essentieel voor kwalitatieve en eerlijke producten. Dat wordt in de toekomst alleen maar belangijker. We zien wel eens prijzen in andere ketens waarvan we denken ‘hoe kan een leverancier daarvoor produceren’.

We vinden het belangrijk dat de economie haar waardes behoudt en dat het wel en wee van de leveranciers bewaakt wordt. Daar zetten we ons met zijn allen voor in bij Estafette. Niet alleen met onze 300 medewerkers, maar ook met honderden boeren en 10.000 consumenten.”

Agenda COLOFON

De Krant van de Aarde is een kritisch en redactioneel onafhankelijk medium.

Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat.

De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. Daarnaast is de Krant van de Aarde spraakmakend op het gebied van duurzaamheidskwesties. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2013 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@dagvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris Hoofdredactie: Moniek Verstegen Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl) Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Angelique van Os, Renske de Zwart, Jolien Scholte, Yvonne Koop, Ivonne de Thouars Fotoredactie: Henk Bothof, Ben Deiman Coverfoto bijlage Gezond: Tarwegraskoning Eindredactie: Petra van der Veer Social media: Yvonne Koop Advertentieverkoop: info@dagvandeaarde.nl

OP DE AGENDA April

11, 12 Paraview Beurs en Sieradenbeurs Breda

New Wave, alternatieve geneeswijzen, sieraden. Bress Sportcentrum Breda.

22

Dag van de Aarde / International Earth Day In Arnhem en overige locaties in Nederland en de rest van de wereld. Partij van de Dieren, Milieudefensie, Greenpeace en vele andere organisaties doen mee. www.dagvandeaarde.nl

24 - 26

Handmade Festival Barcelona Een unieke Do it yourself beurs in de Fira Barcelona. www.handmadefestivalbcn.com

Mei

3

Gaaf Groen Beurs Hortus Alkmaar Ecologisch tuinieren, biologische voeding, duurzaam leven, natuurlijk spelen, mooie muziek, workshops, lezingen en activiteiten. www.gaafgroen.nl

16 Festival Terug naar het Begin Appingedam

Mix van muziek, theater, poëzie, literatuur, dans en beeldende kunst.

Met o.a. Friese Fadozangeres Nynke Laverman, trompetist Eric Vloeimans, verhalenverteller Toon Tellegen, het virtuoze duo Orgel Vreten en singersongwriter Janne Schra. www.terugnaarhetbegin.nl

Vormgeving & Opmaak : Celina Koekenbier | Insight design Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV. Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels, De Stadsdrogist.

Aan dit nummer werkten mee: Marijke Hakkennes, Lisette Kreischer.

Gilles Havik, Harrie van Opstal, Ramon Mosterd Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden.

Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis.

Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.

Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op rekening nummer 61 77 36 146 per los nummer uit de winkel. Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels. Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

35

Juni

20 We love Yoga Experience Almere Haven

Yogalessen, lekker eten, workshops, lezingen, pilates, detox workshops, smoothies, hardloop clinic, zeilen, kanoën, muziek, shoppen, massages.

20, 21

Gaaf Groen Beurs Uithof Den Haag.

Met zaden en planten ruilbeurs. www.gaafgroen.nl

27, 28 Spirituele en Gezondheidsbeurs Landgoed Zonnestraal, Hilversum.

ADVERTENTIE

Ruim 50.000 drogisterij- en reformproducten Betalen en afhalen in een winkel bij u in de buurt Geen extra kosten Download de gratis app!

Korstvorming?

Opgezwollen neusslijmvlies?

facebook.com/bewustwinkelen

twitter.com/bewustwinkelen

Medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing.

Droge neus?

37

LEEF! Bijlage | Krant van de Aarde | Lente 2015

Shop Anti-aging: wat doe je met die

onvermijdelijke rimpeltjes?

tips!

Waar haal je de leukste

vintage kleding?

Heerlijke recepten

met onder meer

zeewier!

L2

Regeladvertenties

STEMEXPRESSIE

HELP US SAVE THE WILD CATS

INKA HEALING

Apu Inkapacha

Ontdekkingsreizen in klank Marius Engelbrecht | 06-48 49 43 58 www.stemexpressie.nl

We moeten NU in actie komen voordat het echt te laat is www.stichtingspots.nl

Workshop weekends, Peru reizen Verbnding met de aarde www.inkapacha.nl

Zuid-Amerikaanse muziek en dans voor feesten, reatsuarants, scholen en culturele bijeenkomsten www.inkapacha.nl

Goed opneembare B12!

GEZOND ONTSPANNEN LEVEN

WILDPLUKKEN

MOESTUIN

Eindelijk een B12 die snel opgenomen wordt.

Resultaat binnen een uur. www.curesupportwebshop.nl

emoties gadeslaan met meditatie evenwichtig in harmonie met jezelf www.osho.nl

Culinaire inspiratie WILDPLUKKEN Overvloedig oogsten uit de natuur! www.culinaireinspiratie.nl

Culinaire inspiratie MOESTUIN Plezier en succes met je moestuin! www.culinaireinspiratie.nl

GEZOND is helemaal NIET SAAI

VAKANTIE NOORD PORTUGAL

STEUN BEREN IN AZIË

Mediterraans Lekker!

oervoeding voor klein en groot gluten-, lactose- en suikervrij www.gezondishelemaalnietsaai.nl

Groepsreizen in gebied met: cultuur, natuur, historie & authenticiteit www.realtours.nl

Alertis zet zich in voor de bescherming van beren in Azie www.alertis.nl

Castillo de Ontur extra virgen REco olijfolie nu bij de Estafette www.cantosimport.com

BIOLOGISCHE BRADERIE

GRAND CAFÉ & BOWLING THE CAT

YOGA & OSTEOPATHIE BREDA

Ook een regeladvertentie?

zaterdag 28 maart Kijkduin vrijdag 3 april Alkmaar www.biologischebraderie.nl

The Cat staat garant voor plezier en gezelligheid www.thecatrotterdam.nl

Maaike Remmerswaal Fysiotherapeute en Osteopate i.o. www.fysiotherapiemaaike.nl

Slechts 25 euro per regel Neem contact op: 06-53332980 albert.poutsma@gmail.com

Petra Schalkwijk kan u blijvend van al uw allergieën af helpen en biedt hulp bij kinderen met gedrags- en/of ontwikkelings problemen. Allergie Vrij Woerden is aangesloten bij het Centrum voor Natuurgeneeskunde Woerden. www.allergie-vrij-woerden.nl - www.centrum-voor-natuurgeneeskunde.nl

Praktijk voor Bij Biovion kun Kijk op de web

yoga - kinderyoga - workshops - lerarenopleiding - retreats - poweryoga Dr. Struyckenstraat 165, Breda info@yogasite.nl

WWW.YOGASITE.NL

GEZONDHEID IN GOEDE HANDEN www.osteopathieamstelland.nl Tel.: 020-7854142

Geniet va n je goed voelen Fysiotherapeut met een holistische visie en werkwijze.

T. 0617177720 www.voorzorgfysio.nl

www.biovion.nl

Zuidwijkstraat pjj.wever@bio

www.vlechterij.nl piethein@vlechterij.nl M 0625121728

Nutramin levert voedingssupplementen van de beste kwaliteit, gebaseerd op de natuur en de wetenschap. www.nutramin.nl

Wij hebben ke naast regulier wij met het su Dit programm wetenschapp

biedt inspiratie!

Hiermee geven onze lezers hun vanzelfsprekend duurzame levensstijl invulling.

50.000 kranten verspreid over heel Nederland via meer dan 500 distributiepunten.

Wilt u ook adverteren?

Neem contact met ons op: 06-53332980 / info@dagvandeaarde.nl

L3 Katern Leef! | Jaargang 10 | Lente 2015

INHOUD

Katern LEEF!

16

4 6 9 12 16

04 21

Weer ruimte voor belangrijke dingen

24 27

06

Shoptips voor vintage Duurzaam bevallen is hip Gadget Top 5 Erop uit!

Maak zelf een masker Anti-aging: wat wel, wat niet?

Interview met natuurgeneeskundigen

Mode Groene tips voor een dagje Den Haag De Culi-kloof

G6

12

Vrije tijd

09 12

29 30 34 35

Voeding

Ratatoulle tips

Koken uit het hart Recept Zeewier-pompoen salade 2 x worteltaart

Win een Nokia!

L4

Mode

Organiseer zelf de kledingvariant van de Tupperware party

Vintage

meer dan tweedehands

Foto: Suzanne Smulders

Vergeet de textielcontainers, mottenballen en kringloopwinkels. Tweedehands kleding is tegenwoordig hipper dan ooit. Maar hoe vind je hoogwaardige, of zelfs waardevolle vintage?

En op welke manieren kun je zelf met tweedehands textiel aan de slag?

Tekst: Lynsey Dubbeld

De zoektocht naar duurzame mode gaat niet altijd over rozen. Het vereist bijvoorbeeld milieukeurmerken zoeken, beoordelingssites uitpluizen, kritische vragen stellen aan winkelpersoneel. Verantwoord gemaakte kleding ligt nog altijd niet voor het oprapen in onze winkelstraten. Maar tweedehands is een supersimpele manier om de garderobe te vergroenen. Milieu Centraal geeft consumenten met een groen hart niet voor niets de volgende drie handvatten: koop tweedehands kleding; huur kleding voor eenmalige gebeurtenissen (zoals een gala of kinderfeestje); of kies kleding van gerecyclede materialen.

Bij bekende winkelketens zoals Marks & Spencer en H&M zijn al gerecyclede items te vinden. Ook Levi’s, G-Star en Kuyichi verwerken tweedehands materialen in nieuwe collecties. En duurzame merken zoals Kings of Indigo, MudJeans en Re-5 vragen klanten om hun aankopen na gebruik weer in te leveren voor recycling. En er zijn nog meer manieren om vintage een plek te geven in de garderobe.

Vintage online kopen

Nederlandse websites zoals Ilovevintage.nl en Designer-vintage.com bieden volop keuze in hoogwaardige tweedehandsjes.

I Love Vintage, dat een webstore ĂŠn een winkel in Amsterdam runt, heeft naast tweedehands tassen, laarzen en accessoires ook nieuwe (retro) kleding in het assortiment. Bij Designer Vintage zijn items van toonaangevende merken zoals Chanel, Louis Vuitton en Prada te vinden.

En klanten kunnen dit soort luxe producten ook (weer) via de webshop verkopen.

Het internationale platform Vestiairecollective.com profileert zich nadrukkelijk als in- en verkoper van tweedehands designer labels. En de website is meer dan een (luxe) marktplaats: er is ook nieuws te lezen over modeweken, kledingmerken en fashion styling.

Het assortiment van Salon Heleen Hulsmann is geen vintage in de traditionele betekenis van het woord. Hulsmann en haar team verzamelen authentieke, hoogwaardige items uit recente designer collecties. Dat betekent dat de kleding meestal minder dan drie jaar oud is. En dat de webwinkel en Amsterdamse salon naast bekende merken ook nieuw(er) modetalent verkopen. Zoals Christopher Kane, Ilja Visser, John Galliano en Spijkers & Spijkers.

Mode

Winkels met bijzondere tweedehandsjes

In het Arnhemse atelier van Hiernamaals wordt gebruikte kleding omgetoverd tot nieuwe, unieke items.

De winkel in het hippe Modekwartier verkoopt daarnaast nieuwe ontwerpen, die qua stijl goed te combineren zijn met de vintage collecties.

Doortje Vintage verkoopt via een webshop en een winkel in Eindhoven tweedehands kleding en accessoires uit de jaren vijftig tot en met negentig. De zussen Angela, Diana en Elisa Jansen, die Doortje Vintage in 2006 oprichtten, zijn ook het brein achter de eerste kledingbibliotheek van Amsterdam.

Kiki Niesten is vooral bekend geworden door haar chique modewinkel in Maastricht, waar ze de collecties van bijvoorbeeld Dolce & Gabbana, Donna Karan en Miu Miu verkoopt.

Niesten opende recent een winkel in Amsterdam, waar ze afgeprijsde items van oudere seizoenen verkoopt.

Dat klinkt misschien goedkoop of onmodieus, maar is het zeker niet.

Ontwerper Alexander van Slobbe selecteerde namelijk voor de Keuze van Kiki de mooiste stukken uit de indrukwekkende collectie die Niesten de afgelopen 35 jaar verzamelde.

DIY

Zelf aan de slag met tweedehands textiel?

Schakel dan gerust hulptroepen in.

Op de websites van Het Goed en Chatoui zijn praktische ideeën en tips te vinden om nieuwe must-haves te maken van oude materialen. In Rok & Co, een boekje ‘voor de luie naaister’, laat ontwerpster/ illustratrice Pieke Stuvel zien hoe je in een handomdraai je favoriete rokje in elkaar naait. Bij Repair Cafés, die op talloze plekken in ons land worden georganiseerd, kan je (gratis!) hulp krijgen bij het repareren van kapotte kleding.

Foto: Bo van Veen

Duurzame vintage initiatieven

Tweedehands kleding is niet alleen een kwestie van kopen. Er zijn meer manieren om de vintage trend te omarmen.

Zo is tweedehands kleding te leen bij de twee kledingbibliotheken in ons land. Bij Lena The Fashion Library in Amsterdam kunnen abonnees een aantal bijzondere vintage items lenen – en eventueel kopen. Bij de Kledingbibliotheek in Utrecht hangen items in de schappen die door jonge ontwerpers zijn gecreëerd met afgedankt textiel.

Een andere betaalbare manier om een tweedehandsje in handen te krijgen, zijn de immens populaire kledingruilfeesten.

Zo’n kledingvariant van de Tupperware party kun je zelf organiseren. Een hip alternatief zijn de feesten die plaatsvinden met hulp van deskundigen zoals Little Green Dress, Das Nouveau Vod en Ecofabs.

L5

Investment dressing: 3 top tips

Échte vintage – unieke kleding van hoogwaardige labels uit de vorige eeuw – kan kostbaar zijn. Prijsbewuste modeliefhebbers denken dan ook bij de aankoop van een duur designer item aan de mogelijkheden om het in de toekomst als vintage te verkopen. De Amerikaanse website Fashionista.com vroeg zich daarom af: welke kleding en accessoires zijn de moeite van het investeren waard als je later een goede verkoopdeal wilt maken? De beste tips van experts.

Beroemde merken zoals Chanel, Louis Vuitton en Hermès doen het altijd goed.

Vooral de zogenoemde iconische items (zoals de Chanel 2.55 tas) en limited edition collections behouden hun waarde.

Luxe horloges worden trouwens steeds populairder op de tweedehandsmarkt, vooral als het gaat om Rolex en Cartier.

De meeste winst valt te behalen door ofwel snel te verkopen, ofwel minimaal tien jaar te wachten met doorverkoop. Bij limited editions treedt waardevermeerdering doorgaans al na een of twee modeseizoenen op. Klassieke items worden juist waardevoller naarmate ze (goed geconserveerd!) langer bewaard blijven – en daarmee zeldzamer worden.

Kleding is moeilijker met winst te verkopen dan accessoires zoals tassen en ceintuurs.

En schoenen, doorgaans aan slijtage onderhevig, vormen doorgaans een investeringsrisico.

Vanuit de luie stoel een tweedehandsje scoren zonder de portemonnee te hoeven trekken? Dan bieden online swapping sites uitkomst. Zoals Vinted. com (voor allerlei soorten kleding), Girlmeetsdress.com (voor jurken), of BorrowingMagnolia.com (voor bruidsjurken).

Foto: Carolien Baudoin

Foto Lynsey Dubbeld

L6

Kids

Op een groene wolk

Duurzaam bevallen Tekst: Yvonne Koop

Hoera, zwanger! Na de eerste euforie volgt lichte paniek. Hoe richten we de babykamer in, wat hebben we allemaal nodig, welk geboortekaartje kiezen we??? Talloze vragen komen op aanstaande ouders af.

Eén vraag lijkt steeds vaker de boventoon te voeren: hoe zorgen we voor een zo groen mogelijke start?

Een gat in de markt, zo lijkt het. De Krant van de Aarde inventariseert.

Sinds drie jaar kent de Negenmaandenbeurs het onderdeel Puur Baby Plaza waar duurzame ondernemers hun producten presenteren en workshops geven over een duurzame levensstijl met kinderen. Een van

de organisatoren is BabyBeGood, een ‘mintgroen platform voor jonge ouders’, volgens initiatiefnemers Tamara Peers en Anna Schoemakers. BabyBeGood deelde op de beurs namens de ASN Bank een duurzame babydoos uit aan vijftig zwangeren en gaf uitgebreid voorlichting over de inhoud. “Wij zien dat jonge ouders steeds vaker kiezen voor producten met een goed verhaal. Consumenten zijn kritischer geworden en willen weten wat er in een product zit en waar het vandaan komt. Dat er geen mensen voor uitgebuit zijn en dat er niet onnodig chemische stoffen zijn toegevoegd,” zo vertelt Tamara.

Dit jaar was er bij Puur Baby Plaza ook aandacht voor biologisch eten. Ouders konden leren makkelijk en gezond eten klaar te maken.

Ook werd er een duurzaam ingerichte, trendy babykamer getoond, een project dat onder meer werd gesponsord door Een Veilig Nest. Chantal van den Bossche legt uit: “Geen enkel product hiervan bevat schadelijke stoffen. Die kunnen namelijk tot onherstelbare gezondheidsschade leiden, juist bij nog ongeboren of pasgeboren kinderen. Vandaar dat we zwangere vrouwen altijd afraden zelf te klussen, tenzij ze absoluut zeker weten dat er geen schadelijke stoffen bij vrijkomen.”

Doutzen Kroes

Onmisbaar bij de babyuitzet zijn beddengoed, kruikenzakken, badcapes, luierdoeken, spuugdoekjes, rompertjes, kleertjes, sokjes, mutsjes...

Tegenwoordig veelal van biologisch katoen, waar dat zes jaar geleden nog niet zo was, vertelt Anne-Rose Harten van With a Touch of Rose en mede-organisator van Puur Baby Plaza. “Toen ik begin 2009 draagdoeken ging produceren, wilde ik dat fairtrade doen en met biologisch katoen. Ik bleek de eerste te zijn in de babymarkt. Terwijl het voor mij zo vanzelfsprekend was. Je wilt toch het allerbeste voor je kind en geen product dat bijvoorbeeld door kinderhanden is gemaakt?

Maar consumenten kenden het nog niet en winkeliers durfden het dus niet altijd aan. Dat is binnen enkele jaren helemaal veranderd.”

Na het groene katoen volgden groene verzorgingsproducten. Welk merk het beste is voor de baby, daarvoor kunnen (aanstaande) moeders onder meer te rade gaan bij celebrity-mama’s als Doutzen Kroes.

In het tijdschrift Vogue zagen we onlangs wat zij allemaal op de billetjes van haar baby smeert.

De wasbare luier is in Nederland nog ondergewaardeerd, vindt Carola Siksma-Ruiters. “Behalve misschien bij ‘die-hard’ groene ouders. Terwijl in landen waar betaald moet worden voor afval wasbare luiers helemaal ingeburgerd zijn. De gemeente Hengelo is in samenwerking met Kaatje Katoen bezig met een proef met wasbare luiers om alternatieven te vinden voor de afvalverwerking van de luierberg.”

Recyclebare kinderwagen

Carola is organisator van de Baby Innovation Award en hoofdredacteur van BabyStuf.nl.

Ook zij constateert een toenemende vraag naar verantwoord gemaakte baby- en kinderproducten.

“Bijvoorbeeld de trend naar multifunctionele artikelen en producten die lang kunnen worden gebruikt: een babykamer is met wat aanpassingen om te bouwen naar een tienerkamer! Verder wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar recyclebare materialen en gekeken hoe deze in producten kunnen worden verwerkt. Denk aan gerecyclede PET flessen die verwerkt worden in

Kids

L7

en opstaan is hip verzorgingstassen en draagdoeken zoals de Tricot Slen Cool van Babylonia, de winnaar van de Baby Innovation Award 2015 op het onderwerp Mobility.” “Eigenlijk zijn fabrikanten al een paar jaar bezig met de ontwikkelingen van nieuwe materialen en duurzame producten. Een fabrikant kwam een paar jaar geleden al op het idee om de grote dozen van de verpakkingen van hun kinderwagen te hergebruiken als vogelhuisje, stoeltje of een lampje. Op de Nederlandse markt heeft de eerste recyclebare kinderwagen zijn intrede gedaan. Daarnaast zie je fabrikanten innoveren op het gebied van nieuwe materialen, daar is nog veel winst te behalen. Hoe ver fabrikanten daarin gaan, is afhankelijk van wat de consument wenst en wat ze ervoor willen betalen. Duidelijk is wel dat ouders willen weten waar producten vandaan komen en van welke materialen ze zijn gemaakt. Dus hier ligt nog een schone taak voor de fabrikanten.”

Duwtje in de rug

Ook op etensgebied worden consumenten kritischer. Voedingsdeskundige Veronique Hundscheid vertelt: “Steeds meer aanstaande en jonge ouders kiezen bewust voor biologische voeding en staan open voor informatie over bijvoorbeeld vegetarisch eten. Zodra hun kindje met de pot mee kan eten, kopen ze biologische groenten en fruit en maken ze gebruik van biologisch natuurlijke vleesvervangers. Steeds meer ouders kiezen voor een eigen moestuin of ‘stadstuin’ en kopen direct bij de boer biologisch vlees.”

Wie eenmaal ‘om’ is op voedingsgebied, gaat al gauw op meer terreinen duurzamer leven, denkt Veronique. “Meer mensen gaan eigen verzorgingsproducten, reinigingsmiddelen en wasmiddelen maken die beter voor onze gezondheid en milieu zijn. Een paar jaar geleden was ik een van de weinigen in mijn directe omgeving die zich bezig hield met natuurlijke verzorgingsproducten en zelf plantjes kweken. Op dit moment ben ik helemaal niet meer de vreemde eend in de bijt.

Ouders zijn vaak goed geïnformeerd over biologische voeding en het telen van eigen groente. Ik ben dan het duwtje in de rug dat zij nodig hebben om zelf aan de slag te gaan met duurzaamheid.”

Als kool

Waar de komst van een baby dus al niet toe kan leiden. Die komst wordt overigens steeds vanzelfsprekender verkondigd op een geboortekaartje van ‘groen’ papier. Bij Grootzus zijn geboortekaartjes

Tips van Een Veilig Nest voor een schone leefomgeving voor kinderen: • Niet roken binnenshuis.

• Ventileer zeker 2x per dag 10 minuten (en langer als je nieuwe meubels hebt).

• Maak schoon met water of ecologische allesreiniger.

• Kies biologische voeding en baby- en kinderproducten met een ecolabel, bij voorkeur zonder parabenen, parfum en antibacteriële werking.

• Was textiel voor het eerste gebruik zodat de chemicaliën er uit zijn.

• Verwarm eten in glas of porselein; zeker niet in plastic. te bestellen met poëzieplaatjes-achtige afbeeldingen van baby’tjes in de buitenlucht. Schattig: die van Muswerk hebben bloemzaadjes in het papier. Wanneer het kaartje wordt geplant, groeit er na een paar weken een mooie bos bloemen uit.

Wie helemaal geen papier wil verspillen, kan de komst van de baby ook alleen digitaal wereldkundig maken via social media en/of door een lief filmpje te sturen als digitaal geboortekaartje. Als kraamcadeau wordt het gebruikelijker om geld te vragen voor een goed doel. Liever iets in natura schenken? Geef dan een boom cadeau via www. geefeenboompje.nl of een houten stamboom van OnceUponaTree.

Wat te doen met de eerste babykleertjes? Babyen kinderkleding is tweedehands te koop, te leen of zelfs te ruilen voor een grotere maat. Initiatieven op dit gebied zijn de Kledingdoos of de Growupclub van Bambooz. Ook verjaardagsfeestjes kunnen duurzaam, in de vrije natuur vanzelfsprekend. Ga naar het park, laat de kinders in het gras kruipen en trakteer heel verantwoord doosjes rozijntjes. Inmiddels zijn er ook milieuvriendelijke ballonnen. Laat er eentje op voor je baby en één voor jezelf. Het eerste duurzame jaar met je baby heb je overleefd!

Francien Verhulst | www.grootzus.nl

Leuke links

www.babybegood.nl www.babycooking.nl www.babyrent.nl www.babystuf.nl www.demeter.nl www.duurzaamzwanger.nl www.ecomama.nl www.goodsense.nu www.eenveilignest.nl www.puurbabyplaza.nl www.veroniqueovervoeding.nl www.withatouchofrose.nl

Mode

ADVERTENTIE

BIOLOGISCHE KOKOSOLIE

Keeping it pure and simple!

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen staat hoog in het vaandel van Witsenburg Natural Products.

We ondersteunen bijzondere sociale projecten met betekenis voor mensen in nood. Kijk op www.witsenburg.net voor meer informatie

Gadgets

Erop uit!

Gadget Top 5

2

Groene stapjes

Op zoek naar een origineel en duurzaam kraamcadeau?

Geef in plaats van kleding of een knuffelbeest een paar babyschoentjes cadeau waar de kleine zo’n jaartje later z’n eerste stapjes mee kan zetten. En kies dan voor Oatshoes, een Nederlands merk van vegan-friendly schoenen, gemaakt van natuurlijke, biologisch afbreekbare materialen zoals vlas, hennep en katoen.

Deze zogenoemde bloeiende schoenen hebben nu ook een babyvariant: de Oaties.

Onze nummer 1 omdat: als de schoentjes (veel te snel natuurlijk) te klein zijn geworden, kun je ze met de bijgeleverde zaadjes planten waarna er een levensboom uit groeit.

Prijs: € 38,95 via www.minichichi.com

3

Rol maar door Hoe verzin je het: van afgedankte

transportbanden koffers en tassen maken die dan over soortgelijke banden weer het vliegtuig in en uit rollen, geweldig!

Zo’n aanschaf verkleint gelijk weer de ecologische afdruk die ik met een vliegreis maak, dus ik ben om.

Prijs: vanaf € 189,95 via www.kazmok.com

Verdraaid goed Ze zijn al een tijdje van de treinstations verdwenen: de vrolijk geel gekleurde borden met reisinformatie. Gelukkig zijn ze niet weggegooid, maar worden er bijvoorbeeld nestkastjes van gemaakt. Elk met een unieke opdruk, zo raken kleine fladderaars nooit het spoor bijster!

Prijs: € 32,50 via

www.verdraaidgoed.nl

4

Laat het los Zo kruipen ze nog over de vloer en zo fietsen

ze al zonder zijwieltjes... op dit hippe exemplaar misschien?

De Wishbonebike Recycled is het kunststof broertje van de houten Wishbonebike. Deze 3-in-1 loopfiets is van gerecyclede tapijten gemaakt. Zou je daar ook zachter mee vallen?

Prijs: € 199,00 via www.greenjump.nl

5

Led the sun shine Handig voor onderweg of op vakantie: de

WakaWaka Light Classic, een led-lamp op zonne-energie. WakaWaka betekent ‘shine, shine’ in het Afrikaans en dat is precies wat deze lamp doet. Zelfs bij bewolkt weer tot 200 procent efficiënter dan andere zonne-ledlampen. Gemaakt van 100 procent gerecycled plastic.

Prijs: € 28,95 via www.ecomondo.nl

L9

ADVERTORIAL

Flowsleeping voor een goede nachtrust

Bewust leven is Gemiddeld slapen we zo’n acht uur per etmaal en in onze slaap bewegen we voortdurend. Je slaapt pas echt lekker als je lichaam de hele nacht, ook tijdens en na het bewegen, op natuurlijke wijze wordt ondersteund. Flowsleeping bedsystemen bewegen met elke houding mee waardoor je heerlijk uitgerust wakker wordt.

Flowsleeping bedsystemen worden al ruim 20 jaar in het Brabantse Bladel geproduceerd. Eigenaar Bas Kuijken: “Mijn schoonvader heeft dit instelbare bedsysteem uitgevonden en doorontwikkeld. Hij was importeur van de flexibele Stokke stoelen en altijd bezig met ergonomie en de beste houding voor de mens. Hij werkte veel samen met fysiotherapeuten, onder andere met de fysiotherapeut van de zwemploeg van PSV en later van de Olympische zwemploeg. Zij hebben brede schouders terwijl de rest van het lichaam slank is en veel zwemmers sliepen hierdoor niet prettig. Ze hadden moeite om in bed een goede houding te vinden. Mijn schoonvader heeft toen dit instelbare bedsysteem ontworpen”, vertelt Kuijken die Flow Sleeping vijf jaar geleden heeft overgenomen.

Slapen als een pop?

Veel slaapsystemen zijn volgens Kuijken ontwikkeld vanuit de visie dat een mens een onbeweeglijke pop is. “Met zones in matrassen, lat-instellingen in lattenbodems en visco-elastisch schuim worden we het liefst ook onbeweeglijk gehouden. Flowsleeping verdeelt de druk van het lichaam over de hele bodem en deze druk verandert mee als je beweegt. Aanvankelijk waren we alleenverkoper in Nederland, maar inmiddels is Flowsleeping leverancier van dealers in België, Duitsland, Zwitserland en Denemarken. Onze bedsystemen zijn te vinden bij de betere woonwinkels die zich richten op natuurlijk materiaal en een betere houding.” ’s Nachts herstellen Kuijken merkt dat steeds meer mensen aandacht hebben voor een goede nachtrust. “Je ziet in het nieuws dat een groot deel van de Nederlanders last heeft van een slechte nachtrust. Als je nog jong bent, veel sport en een actief leven leidt, dan komt de slaap ’s nachts vanzelf wel. Maar eenmaal boven de 35, met een

zittend beroep, wordt een goede nachtrust en houding tijdens het slapen erg belangrijk. Anders herstel je gedurende de nacht niet voldoende en word je geradbraakt wakker. Steeds meer mensen zijn zich daarvan bewust en dat verhoogt de interesse voor een kwaliteitsbed.”

Onbelemmerd bewegen De bedsystemen van Flowsleeping hebben een instelbare lattenbodem die wordt ingesteld op je lichaamsvorm, niet op je gewicht. “Met een elektrisch testbed in de winkel wordt de bodem zo ingesteld dat de ruggengraat altijd recht ligt en goed wordt ondersteund. De ondersteuning van een Flowsleeping slaapsysteem past zich aan als je van houding verandert en is daarom nooit belemmerend voor je beweeglijkheid. Flowsleeping slaapsystemen hebben altijd gescheiden instelbare zones voor schouders, heupen en benen. Ben je wat zwaarder op buik en heupen, dan zak je daar bij de meeste systemen wat verder weg.

Dat is funest voor de zijhouding. Fabrikanten van matrassen en lattenbodems vangen dat op door op die plaats het ligsysteem stugger te maken. Maar dat geeft meer druk op huid, spieren en botten en dat voel je als je wakker wordt. Met ons Flowsleeping-systeem kunnen de zwaardere delen van het lichaam de lichtere niet beïnvloeden, omdat de verticale druk horizontaal wordt gespreid. Flowsystemen bestaan uit een raamwerk waarin aan de binnenzijde van de lange kanten banden zijn gemonteerd die over steunpunten rollen. Als je van houding verandert, wordt de druk weggenomen en stelt het systeem zich geruisloos en automatisch opnieuw in.”

Natuurlijke materialen Door het gebruik van natuurlatex in het matras en natuurlijke stoffen in de matrashoes zorgt Flowsleeping voor optimaal comfort en een goede ventilatie. “Onze matrashoezen zijn gemaakt van Tencel. Dat wordt gemaakt uit hout en houtafval. Tencel is sterker en zachter dan katoen en kan meer vocht opnemen. We gebruiken ook een zwaarder doek. Dat is ook van Tencel, maar dan gevuld met een combinatie van katoen en wolgaren voor een betere isolatie. De hoezen zijn gebreid waardoor ze de rekbaarheid krijgen die past bij het karakter van de natuurlatex matras-

bewust slapen sen. De soepelheid en de puntelasticiteit van natuurlatex zorgt ervoor dat het gemakkelijk de uitstekende delen van het lichaam opvangt. Bovendien kan dit materiaal zich prima aanpassen aan de beweging van onze bodems. We werken bijna uitsluitend met natuurlatex vanwege de open celstructuur met het grote aantal ventilatiekanaaltjes en de antibacteriĂŤle werking van het materiaal. Maar ook de duurzaamheid en de milieuvriendelijke winning

flowsleeping_advertentie_wk42_2.indd 1

en verwerking van natuurlatex en Tencel zijn voor Flowsleeping van groot belang.

Wilt u ook proberen hoe het voelt om zwevend te slapen?

Kijk voor meer informatie en een verkoopadres bij u in de buurt op www.flowsleeping.nl

22-10-2012 21:31:02

L12

Beauty

Me time met home made masker!

Heerlijk, zo’n gezichtsmaskertje op zijn tijd. Je geeft je huid even wat extra aandacht en je voelt direct resultaat. Natuurlijk kun je een kant-en-klaar maskertje kopen, maar wist je dat je er heel snel én gemakkelijk zelf een maakt? Onze beauty-expert Marijke bedacht voor ieder huidtype een zelfgemaakt, natuurlijk, vers en goedkoop alternatief. Grote kans dat je de benodigde ingrediënten al in huis hebt!

1

Getting started Een masker werkt het beste op een schone huid. Maak vooraf je huid dus goed schoon. Make-up, ook (waterproof) oogmake-up, verwijder je met olie.

Kies voor pure kokosolie of gebruik een mengsel van gelijke delen olijfolie en water. Was je gezicht dan met een milde facewash of reinigingsmelk om de restjes olie te verwijderen.

Scrub je gezicht om dode huidcellen te verwijderen. Hierdoor kan het masker extra goed zijn werk doen. Om zelf je eigen gezichtsscrub te maken meng je rietsuiker of basterdsuiker (geen kristalsuiker want dit is te scherp en kan de huid beschadigen) met een olie, bijvoorbeeld olijfolie, zonnebloemolie of jojoba olie. Breng de scrub met zachte ronddraaiende bewegingen aan op je huid en spoel je huid goed na met water.

Je kunt ook een halve citroen gebruiken om je gezicht mee te scrubben. Dip de citroen in de suiker of honing en haal deze met ronddraaiende bewegingen over je gezicht. Een gezichtsmasker kan extra diep in je huid trekken als je poriën open staan. Poriën gaan open staan als de huid warm is. Je kunt je gezicht stomen, of een handdoekje nat maken met warm water en deze even op je huid leggen.

Zodra je huid schoon is en je poriën open staan is het tijd voor het maskertje.

Beauty

2

Prak, meng, maal

Het leuke van een masker zelf maken, is dat je helemaal zelf kunt bepalen welke ingrediënten je gebruikt. Kies ingrediënten die passen bij jouw huidtype en bij de behoeftes van jouw huid. Het maken van een eigen gezichtsmasker is helemaal niet moeilijk. De meeste maskers bestaan uit een basis van yoghurt en/of honing waar andere ingrediënten, zoals fruit en groente, aan toegevoegd kunnen worden. Hier volgen wat voorbeelden, maar de mogelijkheden zijn eindeloos! Prak, meng en maal erop los!

4

L13

3

Voor elk masker geldt dat je deze kunt aanbrengen met je vingers of met een kwast. Er zijn hiervoor speciale kwasten verkrijgbaar, maar je een (oude) foundationkwast volstaat ook. Breng een dun laagje van het masker aan over je hele gezicht, hals en decolleté. Breng het masker niet te dicht in de buurt van je ogen aan.

Dat een masker natuurlijk is, betekent niet dat je niet allergisch kunt zijn voor één van de ingrediënten, of dat de ingrediënten je huid niet kunnen irriteren. Voelt het masker niet prettig aan op je gezicht en/of krijg je een branderig gevoel? Spoel het masker dan meteen af met veel water.

Me time

Nagenoeg alle gezichtsmaskers hebben een inwerktijd tussen de tien en twintig minuten. Zorg er dus voor dat je lekker de tijd voor jezelf hebt. Het laten intrekken van een gezichtsmasker is het ideale moment voor wat ontspanning! Neem een bad ga liggen op de bank en pak dat momentje voor jezelf. Plakjes komkommer op je ogen zorgen voor extra ontspanning.

5

Masker aanbrengen

Meer over: Avocado. Avocado bevat vitamine A, B, C en E.

Daarnaast zitten er plantaardige oliën in, die helpen de vochtbalans te herstellen.

Honing. Honing heeft een ontstekingsremmende

Masker verwijderen Verwijder het gezichtsmasker met veel water. Je kunt dit gewoon onder de stromende kraan (of douche) doen, of met een nat washandje of handdoekje. Verwijder het masker met lauw water en sluit af met koud water om de poriën van je gezicht weer te sluiten. Vergeet na het maskertje niet om een hydraterende crème aan te brengen.

werking en kan huidherstel bevorderen. Daarnaast helpt honing de huid vocht vast te houden en heeft het een verzachtende werking. Honing is daarom geschikt voor ieder huidtype.

Yoghurt. Yoghurt weekt dode huidcellen los en werkt ontvettend. Daarnaast is yoghurt verkoelend en heeft het een hydraterende werking.

Citroensap. Citroensap bevat zuren die helpen doden huidcellen te verwijderen. Ook kan citroensap helpen huidverkleuringen, zoals pigmentvlekjes, roodheid door onzuiverheden en/of littekens, te vervagen.

Wortels. Wortels werken ontstekingsremmend en bevatten onder andere vitamine A en C. Daardoor is het ideaal voor de vettere huid. Het bètacaroteen in wortels is een antioxidant. Antioxidanten helpen vroegtijdige huidveroudering tegen te gaan.

L14

Beauty

Voor ieder huidtype het juiste prutje Avocado-honingmasker Heb jij last van een droge huid? Dan is dit masker echt een aanrader. Avocado en honing helpen allebei de huid om haar vochtbalans te herstellen.

Ingrediënten: • ½ avocado • 3 eetlepels honing Bereidingswijze: Prak de avocado met een vork en meng de honing erdoorheen. Laat het masker 10 minuten intrekken.

Geen avocado in huis? Geen nood! Je kunt de avocado ook vervangen door banaan.

Wortel-honingmasker Dit masker is vooral geschikt voor de vette en/of onzuivere huid.

Ingrediënten: • 2 wortels • 1 eetlepel honing Bereiding: Kook de wortels en laat deze goed afkoelen. Hierna kun je de wortels prakken of pureren. Meng er de honing door en laat dit masker 15 tot 20 minuten op je huid zitten.

Yoghurt-havermoutmasker Dit masker helpt de huid te kalmeren en is geschikt voor de gevoelige of geïrriteerde huid.

Ingrediënten: • 2 eetlepels yoghurt • 1 eetlepel havermout Bereiding: Meng de ingrediënten en breng aan op je gezicht. Je kunt de havermout fijnmalen, maar het hoeft niet. Laat het masker 10 tot 15 minuten intrekken.

Even voorstellen: Marijke Hakkennes is de persoon achter de succesvolle beautyblog

Projectnaturalbeauty.nl.

Ze houdt zich al jaren bezig met het zoeken naar en bedenken van natuurlijke alternatieven voor verzorgings- en beautyproducten, en deelt haar bevindingen met bezoekers en andere geïnteresseerden.

Doe mee!

Ben je van plan een van deze maskertjes te proberen? Laat het weten en stuur ons een selfie met je maskertje!

redactie@krantvandeaarde.nl De grappigste foto’s plaatsen we in de komende krant.

ADVERTORIAL

Botanical Beauty: 100% natuurzuivere en biologische huidverzorging

“Smeer nooit op je huid wat je niet kunt eten” Op het prachtige landgoed Noordenhoek in Deil bevindt zich Botanical Beauty, een bijzonder bedrijf in natuurzuivere en biologische cosmetica. Het credo van deze uitgebreide verzorgingslijn voor gezicht en lichaam luidt: smeer nooit op je huid wat je niet kunt eten.

Eigenares Catharine van Everdingen is van oorsprong advocaat en kwam in aanraking met natuurlijke cosmetica toen zij schildklierproblemen kreeg. “Ik wilde dat niet met chemische medicijnen oplossen en via gezonde en biologische voeding kwam ik in contact met natuurzuivere verzorgingsproducten. De meeste mensen staan er niet bij stil, maar 60 procent van wat je op je huid smeert, wordt in je bloedbaan opgenomen. Reguliere verzorgingsproducten bevatten veel synthetische stoffen, vaak petrochemisch afval, dat bij langdurige toepassing in je lichaam kan worden opgeslagen. Daardoor zijn sommige van deze producten schadelijk voor je gezondheid en op de lange termijn zelfs kankerverwekkend. Aangezien mensen onbekend zijn met dit risico, blijven ze gewoon doorsmeren met de bekende producten, die vaak een misleidende boodschap afgeven met termen als ‘Natuurlijk’, ‘Groen’ of ‘bevat geen parabenen’. Maar hoe zuiver zijn die producten nu werkelijk? Ik raad mijn relaties altijd aan om de ingrediënten van hun verzorgingsproducten goed te bekijken en te onderzoeken wat dat nu precies is. Op onze site vind je een uitgebreide lijst van synthetische stoffen in cosmetica.”

Heilzaam voor de huid

Botanical Beauty garandeert dat haar producten altijd 100% natuurlijk en waar het kan ook biologisch zijn. “We maken al onze scrubs, crèmes en oliën van heilzame planten, kruiden en bloemen. Een deel van die bestanddelen kweken we zelf op ons landgoed. Wij geloven in producten die het biologische evenwicht van de huid in stand houden en haar natuurlijke herstellende vermogen ondersteunen, zodat de huid niet kan uitdrogen of infecteren. Hierdoor wordt Botanical Beauty met succes gebruikt om te ondersteunen bij huidproblemen als eczeem, een droge huid, kloofjes of psoriasis.”

Uitbreiding in gezichtsverzorging

Catharine heeft inmiddels afscheid genomen van de advocatuur om met haar team Botanical Beauty verder te perfectioneren. In maart 2015 lanceerde het merk een gezichtsverzorgingslijn voor de dagelijkse verzorging voor alle huidtypen en de ouder wordende huid. Deze bestaat uit een reinigingsmelk en -lotion, een rijk serum met antioxidanten, masker, oogcrème en vier dag- en nachtcrèmes waarvan de anti-aging en antirimpel crème (met UVA) gebaseerd zijn op biologische arganolie.

Botanical Beauty staat voor 100% natuurlijke en biologische huidverzorging.

Het is geschikt voor alle huidtypes en biedt steun aan de rijpere huid of probleemhuid. Mede doordat het merk de helende kracht van de natuur gebruikt, geeft het een ontspannen gevoel van wellness in je eigen badkamer.

Het merk wordt gebruikt door schoonheidsspecialistes en is verkrijgbaar bij verschillende winkels die zich richten op bio-cosmetica. Daarnaast zijn de verzorgingsproductenonline verkrijgbaar via www.botanicalbeauty.nl.

Meer informatie: www.botanicalbeauty.nl | www.noordenhoek.nl

L16

Beauty

Rimpels: accepteren, voorkomen of weg laten spuiten?

Twee experts aan het woord over

anti-aging Tekst: Jolien Scholte

Feelgood-coach Kristel van Wingerden en natuur- en esthetisch arts Paul Musarella richten zich allebei op anti-aging, oftewel het zo optimaal mogelijk ouder worden. Van Wingerden vindt een gezonde leefstijl en hoe je naar jezelf kijkt het belangrijkste: ‘Iemand die zichzelf accepteert is niet bezig met rimpels tellen’. Musarella gaat een stap verder met cosmetische ingrepen: ‘Rimpels gaan niet vanzelf weg’.

“De klok kun je niet stilzetten, en aan de zwaartekracht valt ook niet veel te doen”, stelt feelgood-coach Kristel van Wingerden. Het verouderingsproces gaat door. Anti-aging in de letterlijke is dus niet mogelijk. Zowel Van Wingerden als natuur- en esthetisch arts Paul Musarella spreken liever over gezond en zo optimaal mogelijk ouder worden.

Het verouderingsproces een halt toeroepen kan dus niet, maar volgens Van Wingerden zijn er wel factoren die het verouderen onnodig kunnen versnellen. “Stress is een belangrijk voorbeeld.

Als je mensen kunt leren om controle te krijgen over hun stress, dan is dat een waardevolle vorm van anti-aging. Andere factoren die veroudering kunnen versnellen zijn roken, veel zonnen, weinig slapen, maar ook overgewicht of te veel en te extreem sporten zoals het lopen van marathons.”

Anti-aging gaat om preventie

Dokter Musarella ziet anti-aging als het optimaliseren en daarmee verjongen van de lichaamsfuncties. Anti-aging is vooral preventie, benadrukt hij.

“Als je boven de 70 of 80 bent, ben je al te laat.

Dat geldt ook voor mensen die er hun hele leven slechte gewoontes op na hebben gehouden. Dan zijn de organen al te beschadigd. Dat kun je wel verbeteren, maar je hebt nooit optimale resultaten.” Anti-aging is juist het gezond houden van het lichaam, naarmate het ouder wordt.

Kristel van Wingerden

Het is daarom helemaal niet raar om al op je dertigste of veertigste te beginnen met anti-aging, stelt Musarella. “Natuurlijk niet met facelifts.

Anti-aging is meer een manier van leven. Op je 25ste is het lichaam optimaal in vorm, daarna wordt het minder. Je kunt het verouderen minder snel laten verlopen door weinig alcohol en veel water te drinken, genoeg te bewegen, goed te slapen, positief te denken en je stress te managen.

“Op je 25ste is het lichaam optimaal in vorm, daarna wordt het minder.”

Van Wingerden vult aan: “Eet zoveel mogelijk puur, stop met roken en mediteer regelmatig.

Uit vele onderzoeken blijkt dat meditatie een natuurlijke vorm van anti-aging is: je voelt je gegarandeerd jonger!”

‘Als je jezelf accepteert ben je minder bezig met rimpels tellen’

Volgens Van Wingerden gaat anti-aging vooral om hoe je jezelf verzorgt, van binnen en van buiten. Niet alleen fysiek, maar juist ook mentaal. “Iemand die straalt en lacht kan er veel jonger uit zien. En iemand die bijvoorbeeld ongelukkig is met zijn werk of tegen een depressie aan zit kan er veel ouder uit zien.”

Volgens de feelgood-coach is het vooral belangrijk hoe je naar jezelf kijkt. “Als je jezelf accepteert, en weet dat je een prachtig mens bent, ben je minder bezig met rimpels tellen.

Niets is mooier dan iemand die lekker in zijn vel zit: de energie die je uitstraalt is ontzettend aantrekkelijk!” Het devies van Van Wingerden is dan ook: werk vooral aan de binnenkant.

‘Eerst de binnenkant, dan de buitenkant’

Musarella’s benadering is: eerst de binnenkant, dan de buitenkant. “Dus eerst kijken naar iemands leefpatroon en psyche en daarna pas een ingreep aan de buitenkant. Want schoonheid zit van binnen én van buiten.” Hij erkent het nut

Beauty

Verouderen: hoe zit dat fysiek?

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat biologische veroudering te maken heeft met de lengte van je telomeren. Een telomeer is een stukje DNA aan het uiteinde van een chromosoom. Van Wingerden: “Vergelijk het met een soort beschermingskapje.

Zoals het stukje plastic aan het uiteinde van een schoenveter.” Bij iedere celdeling wordt de telomeer een stukje korter. Wanneer hij te kort wordt loopt het DNA van de chromosoom schade op, vergelijkbaar met een rafelende veter. “De cel kan zich dan niet meer delen, en gaat uiteindelijk dood. Menselijke cellen bereiken dit stadium na zo’n vijftig tot zestig keer delen. Deze dode cellen zorgen voor veroudering.”

van het leefpatroon en het behandelen van de psyche, en ziet dit ook als een eventueel voortraject voor een ingreep. “De korte termijn benadering met botox en liften: daar doe ik niet aan mee. Je kunt de oogleden liften, maar als je doorgaat met slecht slapen, slecht eten en roken, of nog depressief bent, heeft zo’n lift geen nut.” De buitenkant is dus afhankelijk van de binnenkant. Is het dan volgens Musarella ook

Esthetisch arts:

“Schoonheid zit van binnen én van buiten.” mogelijk om alleen de binnenkant te behandelen?

“Als je jong bent wel. Maar als je al rimpels hebt, is het al te ver. Die gaan niet vanzelf weg, dus dan kun je een ingreep overwegen. Mensen komen voor het totaalpakket naar mijn praktijk.”

Het zijn van natuurarts én esthetisch arts lijkt lastig verenigbaar, omdat een cosmetische ingreep per definitie niet natuurlijk is. Musarella ziet dit niet als een probleem. “Als de patiënt het wil en

L17

daar gelukkig van wordt, is het goed. Wel dient de arts aan te geven wat verantwoord is en wat niet.” Zo is Musarella erg voorzichtig met botox en siliconen borstimplantaten.

“Ik werk alleen met natuurlijke middelen zoals injecties met eigen vet. Dat haal je weg bij de buikregio, en spuit je in de gezichtsrimpels. Of inspuitingen met eigen gecentrifugeerd bloed, de Vampire Lift.” Musarella maakt ook gebruik van hyaluronzuur en Sculptra (melkzuurpolymeren) om de aanmaak van collageen te stimuleren.

Hormoonpillen zijn geen bonbons

Daarnaast behandelt Musarella ook met natuurlijke hormonen. “Bijvoorbeeld bij vrouwen in de menopauze. Zij verouderen heel snel, en willen geen hangende huid. Door hormoonbehandeling met bio-identieke hormonen vertraag je het verouderingsproces.” Is hormonen voorschrijven voor iets natuurlijks als de menopauze niet een erg grote stap? “In Amerika niet, maar in Nederland wel”, stelt de dokter. “Natuurlijk kijk je eerst zorgvuldig of de patiënt er beter van wordt en of het verantwoord is. Het zijn natuurlijk geen bonbons, maar je kunt het prima voorschrijven na een bloedonderzoek.”

Controversieel in Nederland

Nederland loopt twintig jaar achter op Amerika, meent Musarella. “In Nederland is anti-aging relatief nieuw, en controversieel. Het gaat enigszins tegen de calvinistische cultuur in. Als je naar de huisarts gaat omdat je je moe voelt en zoveel rimpels hebt, zegt de huisarts dat dat de natuur is. In Amerika zijn mensen veel meer bezig met presteren en innoveren.” Natuurlijk moet je accepteren dat je oud wordt, stelt hij. “Maar waarom moet je accepteren dat je je oud voelt en er oud uitziet?

Ik zie het niet als ego-tripperig of wanhopig: het gaat om de optimale manier vinden om oud te worden.”

Musarella noemt zichzelf een pionier met zijn concept van anti-aging, dat hij liever ‘healthyaging’ noemt. “Ik denk dat het in Nederland wel meer gemeengoed zal worden, maar het is goed om nuchter te blijven. In de Verenigde Staten gaan ze soms te ver, bijvoorbeeld door behandeling met gevaarlijke groeihormonen.” En wat als er een patiënt bij dokter Musarella komt die naar

zijn idee ‘te ver’ wil gaan? “Een meisje van 20 dat een facelift wil, stuur ik niet door naar de plastisch chirurg, maar probeer ik ervan te overtuigen met een psycholoog te gaan praten.”

Uit vele onderzoeken blijkt dat meditatie een natuurlijke vorm van anti-aging is!

Paul Musarella

ADVERTENTIE

Huid en intiem care met natuurzuivere honing Dermagiq® is een nieuwe en innovatieve productlijn gericht op huidherstel en intieme verzorging. De producten zijn effectief in het verlichten van veel voorkomende ongemakken van de huid en de intieme zone. De Dermagiq® producten zijn zeer zorgvuldig samengesteld en onderscheiden zich vooral door een hoog, effectief gehalte aan honing (tot 100%, afhankelijk van het product). Voor een optimale werking van de producten is verder gekozen voor veilige, effectieve en zoveel mogelijk natuurlijke ingrediënten.

Het Dermagiq-assortiment bestaat op het moment uit: Dermagiq Skin, Dermagiq Hand, Dermagiq Lipbalm, Dermagiq Proct, Dermagiq Intima en Dermagiq Fem. Voor informatie, over onze producten of over Dermagiq kunt u terecht op onze website www.dermagiq .com

Dermagiq. Verzorging met de kracht van de natuur.

www.dermagiq.com

ADVERTORIAL

Duurzaam toerisme: de volgende stap

Duurzaam reizen kent vele varianten. Van eco- en agrotoerisme tot vrijwilligers- en community-based toerisme.

Deze laatste variant is momenteel erg in trek: het is kleinschalig, de bevolking profiteert direct én met een beetje geluk hou je er een bijzondere persoonlijke belevenis aan over. Community-based toerisme heeft oog voor de behoeften van de reiziger én voor die van ‘de bestemming’. En het gaat verder: de duurzame reiziger van de toekomst bouwt aan een lange-termijn relatie met zijn reisbestemming.

In de jaren ‘70 kwam duurzaam toerisme op om toeristische winsten te investeren in natuurbehoud. Later kwam daar ‘profijt voor de lokale bevolking’ bij. Dit in tegenstelling tot profijt voor de veelal buitenlandse eigenaars van de toeristische ondernemingen. Anno nu gaan we gelukkig naar een situatie, waarbij lokale gemeenschappen reizigers uitnodigen te leren over hun manier van leven, cultuur, leefomgeving en de hen omringende natuur. Het belangrijkste aspect van deze vorm van toerisme is, dat voornoemde aspecten wèl behouden en authentiek blijven. Is dat wishful thinking? Nee. Overal waar culturen zich mengen, zie je dat er nieuwe gewoonten ontstaan, maar oude ook behouden blijven. De uitdaging zit hem in het vinden van de balans – op lange termijn.

Het idee is dat de leden van de gemeenschap zich bewust zijn van de waarde van hun natuurlijke omgeving en hun cultureel erfgoed. Dat stimuleert actieve betrokkenheid bij het behoud hiervan. Een succesverhaal is bijvoorbeeld stichting ‘Act to Protect’ in het Afrikaanse Malawi. Dit project in het Kasungu National Park investeert een groot deel van de inkomsten in de lokale gemeenschap en nodigt

de bezoeker uit om actief (en blijvend) het gebied te beschermen en zelfs op lange termijn te investeren.

Je wordt uitgenodigd het met eigen ogen te aanschouwen, mee te denken en de gewenste resultaten te realiseren.

De volgende stap is dus dat reizigers zelf een lange termijn relatie aangaan met hun reisbestemming.

De opties zijn talrijk. Reizigers kunnen kiezen tussen een verblijf bij een familie in een traditioneel Keniaans dorp, het ervaren van de Berber cultuur in een Sahara eco-kamp, het verkennen van het leven in de tropen in een Costa Ricaanse eco-lodge, sportles geven op een school in Fiji, het ‘wonen’ in een Zuid-Afrikaanse township zoals Soweto, of de Inuït manier van leven ontdekken in het Canadese noordpoolgebied.

In alle gevallen investeren reizigers ruim de helft van hun reissom in de aanleg van elektriciteitsnetwerken (zonne- of windenergie), de bouw van scholen, de ondersteuning van agrarische ontwikkeling en zelfs het geven van voorlichting over ziektes in de taboesfeer, zoals AIDS.

In de toekomst van community-based toerisme heeft de lokale bevolking een plaats in het management van het project, een billijk aandeel in de winst, en een belangrijke stem in het meerjarenplan van de ontwikkeling van de bestemming en de volgende generatie.

Jeroen van Wilgen Managing Partner Tourism Consultancy Tourism Consultancy geeft advies aan organisaties in het toerisme op het gebied van strategie, communicatie en duurzame ontwikkeling. De klanten zijn verkeersbureau’s, luchtvaartmaatschappijen en tour operators.

Websites: Act to Protect: www.acttoprotect.com Tourism Consultancy: www.tourismconsultancy.com

Vrije Tijd

L21

Oh, groen Den Haag

Beeld: Jurjen Drenth

Rotterdam werd in 2014 door The New York Times en Rough Guide uitgeroepen tot een van dé must-see steden van de wereld. En Amsterdam prijkt op nummer 4 in de nieuwste Sustainable Cities Index, een lijst van de 50 duurzaamste steden wereldwijd. Maar ook Den Haag mag zich een groene hotspot noemen.

De Krant van de Aarde geeft tips voor een duurzaam bezoek aan de ‘mooie stad achter de duinen’.

Tekst Lynsey Dubbeld

Een duurzame surfschool. Den Haag heeft er een.

De lesgebouwen van Surfles.nl aan het Scheveningse strand zijn geheel zelfvoorzienend. Alle stroom is afkomstig van zonnepanelen op het dak, en het douchewater wordt verwarmd door een zonneboiler. De panden van de surfschool zijn gerenoveerd met hout, en worden onderhouden met het natuurlijke lijnzaadolie in plaats van chemische lak. En de docenten hanteren het Pick Up Three principe. Bij elk bezoek aan het strand worden drie stuks zwerfafval opgeraapt.

De duurzame surfschool is een van de vele duurzame projecten in Den Haag. De hofstad is ook de thuishaven van ‘Groene Mient’, een bewonersinitiatief in de Vogelenbuurt om een sociaal en ecologisch verantwoord woonproject te realiseren op het terrein van een voormalige school. En het project ‘Twintigmaal Energieneutraal’ is inmiddels een succesformule. Vanuit dit initiatief zijn zo’n twintig vooroorlogse woningen gerenoveerd en besparen tot 80 procent meer energie. Het vervolg is al van start gegaan: ‘Twintigmaal Doe-het-samen’.

Daarbij treffen bewoners, energie-adviseurs en andere specialisten energiebesparende maatregelen in de eigen woning. De gemeente wil in 2040 volledig klimaatneutraal zijn.

Niet alleen bewoners kunnen genieten van de duurzame initiatieven in Den Haag. Ook voor bezoekers zijn er groene hotspots.

biologisch, wel ter plekke gemaakt met oog voor de seizoenen.

Voor fans van biologisch en veganistisch genieten zit verderop in de Korte Houtstraat Fine Fresh Food. Daar staan bijvoorbeeld slow juices, fairtrade koffie en glutenvrije schotels op het menu. www.bloemdenhaag.nl www.finefreshfood.nl

Baklust

Beeld: Jurjen Drenth

Koffie, lunch en meer Bloem / Fine Fresh Food

Home-made bakery, Italiaanse koffie en Kusmi teas. Dat is Bloem, een knusse ‘huiskamer’ waar ovenverse broodjes, taarten en andere lekkernijen worden geserveerd. Niet volledig

Even buiten het centrum, de moeite van een ommetje waard, vinden we Baklust. Een lunchroom met vegetarische en biologische gerechten. Van lekkers bij de koffie tot broodjes, salades en warme schotels. Er is onder andere zelfgemaakt brood, wekelijks wisselende taarten, en specials die ook kunnen worden afgehaald. www.baklust.nl

L22

Vrije Tijd

Lola Bikes & Coffee

Duurzame mode

www.lolabikesandcoffee.nl

Hand-picked vintage, T-shirts van biologische katoen, jurken van bamboe, blazers van geupcyclede materialen, horloges van hout en handgemaakte sieraden: een kleine greep uit het veelzijdige aanbod van de winkel van Wk8 & friends.

Behalve een platform voor eigenzinnige ondernemers en ontwerpers, biedt Wk8 & Friends ook workshops, zoals naailessen voor beginners. En klanten (m/v) kunnen items van Wk8 tegen een kleine vergoeding laten customizen.

Wk8 & Friends

Zes barrista’s die hun specialiteiten serveren met verantwoorde koffiebonen. Dat is slechts een van de vele opmerkelijke wapenfeiten van Lola Bikes & Coffee. Naast koffie verkoopt Lola ook op maat gemaakte fietsen. En zelf bereide theemelanges, en magazine Soigneur. Bovendien zijn er wekelijks barrista workshops te volgen en staat de lancering van een (duurzame) chocoladecollectie op de planning.

Beeld: Jurjen Drenth

Beeld: Jurjen Drenth

www.wk8andfriends.nl

Burgerz

Hamburgers associĂŤren we niet meteen met gezond en duurzaam.

Maar de menukaart van Burgerz biedt volop verantwoorde keuzes.

Zoals de veganistische Dutch Weed Burger, gemaakt van zeewier en algen. En er zijn volop vegetarische broodjes. Burgerz heeft vestigingen in het centrum van Den Haag, in Scheveningen en Delft.

Snacken en eten

www.burgerz.nl

Vegetarische Slager

Common Kin

De producten van de Vegetarische Slager zijn in steeds meer supermarkten te koop. Aan het Haagse Spui zit de winkel waar het allemaal begon. Hier is het volledige assortiment vegetarische en veganistische producten verkrijgbaar. Ook vind je er broodjes, afhaalmaaltijden en powerfoods.

Duurzame mode niet hip? De herencollecties bij Common Kin bewijzen het tegendeel. De trendy winkel in de Papestraat verkoopt bijvoorbeeld Adidas Originals, APC en Avelon. Naast modieuze kleding, schoenen en accessoires zijn er ook sportieve outerwear en business suits te vinden.

www.devegetarischeslager.nl

www.commonkin.com

Vegetarische snackbar

Exki

Een unicum in Nederland: een snackbar met uitsluitend diervriendelijke producten.

Van lupinebitterballen, groentekroketten en vegan cheeseburgers tot maaltijdsalades, biologische frisdranken en chocoladedesserts. Om af te halen of thuis te laten bezorgen.

De Belgische keten Exki is inmiddels ook in het buitenland gevestigd. Natural, fresh, ready en cosy zijn de sleutelwoorden.

In de ruime Exki aan de Turfmarkt in Den Haag zijn de soepen, salades, broodjes, desserts en delicatessen ook af te halen.

www.devegetarischesnackbar.nl

www.exki.com

Vrije Tijd

Duurzame luxe

Duurzaam doen

Hillary Clinton en koningin Máxima hebben een tas van Omar Munie aan de arm. De creaties van Munie zijn meer dan exclusief en luxe – ze zijn handgemaakt in een Haags atelier waar MBO-leerlingen stage lopen. Munie, op negenjarige leeftijd uit Somalië naar Nederland gevlucht, droomt ervan om werkloze jongeren en langdurige werklozen aan de slag te laten gaan in Dream Factories, lokale naaiateliers die tassen maken voor bedrijven. In Den Haag lukt het al. Daar laat vervoersbedrijf HTM voor het 150-jarige bestaan tassen maken van oude bedrijfskleding.

Voor alle andere tassenliefhebbers is er Omar Munies chique winkel aan het Noordeinde.

Met de Natuurwinkel, Marqt en diverse reformhuizen heeft Den Haag bepaald geen gebrek aan verantwoorde winkels voor de dagelijkse boodschappen.

Bijzonder: Eko Plaza aan de Grote Marktstraat is Nederlands grootste biologische supermarkt.

Omar Munie

Eko Plaza

www.ekoplaza.nl

Events

Boerenmarkt

www.omarmunie.com

Haarzuiver

Geen permanentje of blondering.

Wel wasbeurten met natuurlijke shampoos, en haarkleuring met plantaardige verfstoffen. Haarzuiver staat bekend als Nederlands eerste ecologische kapsalon.

Dat betekent dat de kappers werken met milieuvriendelijke verzorging- en stylingproducten en dat klanten er biologische koffie of thee geserveerd krijgen. Kleur- en kledingadviezen behoren ook tot de mogelijkheden.

www.haarzuiver.nl

Rocks and Clocks

David Aardewerk, het brein achter Rocks and Clocks, komt uit een juweliersfamilie. In zijn winkel in de Molenstraat verkoopt hij vintage en antieke sieraden voor dames en heren. Het assortiment, dat ook online verkrijgbaar is, bevat kostbare én betaalbare horloges, sieraden en Art Deco zilver. Je vindt er tweedehands juwelen van onder andere Cartier, Hermes en Chopard. www.rocksandclocks.com

L23

Court Garden Hotel

Het driesterren Court Garden Hotel noemt zichzelf het groenste hotel van Nederland. Het voormalige kantoorpand is duurzaam getransformeerd tot hotel, en beschikt over het Energielabel A+ en het Green Key Gold keurmerk.

Het restaurant serveert biologisch en fairtrade producten, en sleepte daarvoor een horecacertificaat van EKO in de wacht. Verder doet het hotel aan groene stroom, fietsverhuur en goede doelen acties.

www.hotelcourtgarden.nl

Voor Hagenaren een bekend fenomeen: de boerenmarkt met brood, groenten en fruit, thee en reformartikelen. Vroeger aan de Riviervismarkt, tegenwoordig is de boerenmarkt iedere woensdag te vinden aan de Hofplaats, vlak bij het Buitenhof.

Antiek- en boekenmarkt

Op zonnige zomerdagen ziet het Lange Voorhout er altijd schilderachtig uit. Zeker wanneer de antiek- en boekenmarkt neerstrijkt op de boomrijke promenade. Dus voor de agenda: van mei tot en met september zijn aan het Voorhout op donderdagen en zondagen antiek en tweedehands boeken te koop.

Pure Markt

Regelmatig vindt in de Piet Heinstraat een Pure Markt plaats.

Bezoekers kunnen er kennis maken met leveranciers die zich bezighouden met ambachtelijk en lekker eten, en met creativiteit en duurzaamheid. Op de markt zijn bijvoorbeeld eerlijke producten te vinden, verkocht door de lokale producenten.

Meer tips voor verantwoord winkelen in Den Haag – en tientallen andere Nederlandse steden –op

www.eerlijkwinkelen.nl.

Er is ook een app van dit initiatief voor smartphones en iPhones.

L24

Vrije Tijd

Wat je bezit, bezit jou

Hoe maak je weer ruimte voor de belangrijke dingen?

Tekst: Diewke de Haen

Hoe meer bezittingen, hoe meer keuzemogelijkheden en comfort. Sta je er wel eens bij stil dat wat je hebt in hoge mate bepaalt wat je doet? Wie een televisie heeft, leest minder vaak een boek. Wie een smartphone heeft, geniet minder van het uitzicht. In dit artikel lees je hoe je terug kunt naar de essentie.

Je kent het vast wel: een hele vakantie leefde je heerlijk overzichtelijk uit je koffer. Bij thuiskomst kijk je vervolgens met een zweem van ontevredenheid naar alle meubels, kleren, boeken, speelgoed, elektronica en hebbedingetjes die je huis bevolken. “Waar heb ik dit allemaal voor nodig?”, vraag je je af. Zonder ging het toch ook prima?

Voelde het bestaan niet juist lichter en ongecompliceerder?

Verbazingwekkend snel went het weer, zoveel comfort en keuze. De lome vakantieavonden met alleen een glas wijn en een goed gesprek worden verruild voor bankhangen met de televisie aan en de laptop op schoot. In plaats van genieten van mooie uitzichten vul je de momenten met je smartphone.

In de film Fightclub werd het mooi verwoord: ‘The things you own end up owning you’. Bezittingen vullen je huis en je leven; ze geven vorm aan je routines en bepalen waar je tijd aan besteedt. Daar wil je toch niet afhankelijk van zijn! Jij hebt toch betere dingen te doen met je kostbare tijd! Misschien is het nu het moment voor een grote opruiming, om het leven eens grondig te versimpelen.

Hieronder enkele stappen om te beginnen:

1 2 3

Bepaal je prioriteiten. Wat vind je belangrijk? Wat zijn je doelstellingen en kernwaarden?

Kies vier of vijf dingen die voor jou het belangrijkst zijn. Je kinderen opvoeden tot gelukkige mensen? Leuke dingen doen met goede vrienden en familie en er voor hen zijn? En wie zijn dat dan? De wereld wat mooier achterlaten?

Loop in gedachten een willekeurige dag of week na: waar besteed je tijd aan?

Hoeveel tijd is dat per dag of week?

Kijk daarbij naar je vrije tijd en naar de tijd die je besteedt aan werk.

Kijk of de zaken waar je tijd aan besteedt overeenkomen met je prioriteiten. Besteed je veel tijd aan dingen die niet op je prioriteitenlijst staan? Ga na waarom je dat doet.

4

Bedenk of je activiteiten kunt schrappen die veel tijd nemen maar weinig waarde hebben voor jou. Voor mij betekende dit de televisie uit laten en een maand de smartphone verbannen (zie kader). Wees ook niet bang om kritisch je gebruik van sociale mediagebruik te bekijken: wordt je leven echt zoveel beter met twee uur Facebook per dag? Als het matcht met je prioriteiten, prachtig. Zo niet; wil je er dan in deze mate tijd aan blijven besteden? Heb je een tijdrovende hobby die je maar weinig oplevert? Kun je reistijd naar je werk schrappen door een andere baan te zoeken of vaker thuis te werken? Kies je ervoor nu veel te werken om eerder met pensioen te kunnen of kun je overwegen minder te gaan werken zodat je nu meer vrije tijd hebt?

Vrije Tijd

5

Redigeer je omgeving Meubels, elektronica en andere spullen in huis geven visuele prikkels waardoor het lastiger is tot rust te komen, en bepalen mede je gedrag. Een stapel boeken naast je bed kan onrust geven (‘moet ik nog’). De televisie prominent tegenover de stoel waar je altijd zit, is een uitnodiging hem aan te zetten.

Bedenk per kamer welke spullen je nodig hebt voor wat je daar wil doen.

Wat kun je weghalen zonder de essentie te verliezen? Kijk ook welke opstelling het beste past bij je doel met die kamer: door een stoel naast het raam te zetten nodig je jezelf uit vaker gewoon even uit het raam te kijken en niets te doen.

6

Doe even niets Doe als op vakantie wanneer je op een bergtop of strand zit en gewoon even helemaal niets doet.

Neem de wereld in je op en laat je gedachten tot stilstand komen. Door plaats te maken voor stilte laad je jezelf op en is er meer ruimte voor creativiteit.

L25

Een maand zonder smartphone

Naar aanleiding van dit artikel besloot redacteur Diewke zelf tot een grote opruiming. Ze besloot onder meer een maand zonder smartphone te leven.

“Ik hikte er nogal tegenaan: ik heb ruim zes jaar zo’n ding en boy! wat zijn ze handig.

Ik gebruik hem werkelijk overal voor: de weg vinden, amusement, agenda, sociale netwerken. Zo erg zelfs, dat toen ik me enige tijd geleden in de trein realiseerde dat ik vergeten was mijn tanden te poetsen, ik mezelf betrapte op de split-second gedachte: ‘zou daar niet een app voor zijn....?’. Daarnaast ben ik verslaafd aan het laatste nieuws en heb ik Nederlandse nieuwsapps, en CNN en BBC…. Via via scoorde ik een oude Nokia die kan bellen en sms’en en verder niets. Ik ben half februari gestart en de eerste dagen voelde ik me vreselijk onthand en afgesneden: hoe moet ik nu de weg vinden? Mijn saldo checken? Kijken of ik mail heb? Hoe weet ik wat collega’s zeggen in de groepsapp? Hoe leg ik mooie beelden vast en belangrijker: hoe deel ik die? Na verloop van tijd merkte ik dat het antwoord op de meeste vragen luidt: ‘niet, en dat geeft ook niet’.

Mijn saldo hoeft niet nu gecheckt; dat kan vanavond, volgende week, of niet. Datzelfde geldt voor de groeps-app en sociale media. De weg vinden vergt soms een vraag aan een omstander, of wat meer voorbereiding. Mail verlangt meestal geen acuut antwoord.

Bij het ter per se gaan van deze krant ben ik enkele weken onderweg. Ik merk dat ik mijn Nokia vaak in mijn tas laat zitten, terwijl mijn smartphone overal mee naartoe ging. Dat voelt rustiger. Als deze krant verschijnt, is mijn smartphone-loze maand ten einde. In de zomer-editie blik ik nog eens terug op deze ervaring.”

Wil jij het ook proberen? Laat ons weten waarom jij een maand lang zonder smartphone door het leven gaat. Mail je verhaal naar redactie@ krantvandeaarde.nl. De leukste inzending ontvangt een Nokia!

ADVERTORIAL

Lentekriebels met tarwegras Het voorjaar komt er aan en dat betekent dat de plantjes de grond uit zullen schieten! Wat de Tarwegraskoning zo fascineert is al het moois dat uit de grond komt in de lente! Puur natuur! Voor gezonde groenten hoef je écht niet altijd naar een winkel te gaan. Die kan je – zeker in het voorjaar - namelijk ook gewoon plukken! Zo kan je sapjes maken van wilde madeliefjes, paardenbloemen en brandnetels. Ook is het voorjaar bijzonder geschikt om zelf tarwegras te kweken. Tarwegras bevat allerlei voedingsstoffen die erg goed zijn voor ons lichaam, waaronder diverse vitaminen, mineralen, enzymen en anti-oxidanten.

Om fit, vitaal en gezond te zijn is het belangrijk om veel (rauwe) bladgroenten te eten. Juicen is een makkelijke, effectieve en gezonde manier om goede voedingstoffen binnen te krijgen en je immuunsysteem te versterken. In tegenstelling tot reguliere sapmachines kan een slowjuicer, zoals de naam al zegt, langzaam sap uit groenten en fruit persen. Hierdoor blijven vitamines en mineralen optimaal behouden.

Lentekriebels!

Voor dit sapje liet de Tarwegraskoning zich graag inspireren door het fijne lente gevoel! Voor een fris en vitamine-rijk voorjaarssapje (2 personen) heb je het volgende nodig:

* ¼ paarse kool * 2 stengels bleekselderij * 75 gram vers tarwegras * 2 groene appels * optioneel: een bosje wilde planten Was de groente en fruit en gebruik een slowjuicer om van deze ingrediënten een heerlijk en gezond sapje te maken!

Auke Attema is de oprichter van de Tarwegraskoning. Hij begon in 2003 als yogadocent in Amsterdam en ontdekte de kracht van een gezond lijf in combinatie met gezond eten. Na flink experimenteren met allerlei diëten & voedingsstromingen, raakte hij enthousiast over juicen en raw food. De effecten van tarwegrassap, maakten zoveel indruk dat hij besloot zich verder te verdiepen in de kunst van het kweken. Terug in Nederland gaf hij lezingen over zijn bevindingen. “Tarwegras is zo oergezond, ik kon het wel van de daken schreeuwen.

Door de enorme hoeveelheid vitaminen, mineralen en vooral enzymen in het sap is het opkikker-effect enorm.’’

Voeding

Column

Culi-kloof Voedseljournalisten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten van De Laatste Paling schrijven om de beurt een column over wat hen bezighoudt rondom hun bord. www.delaatstepaling.nl

Ze koken soep van groenteafval, eten een varken van kop tot staart

Na de generatiekloof en de inkomenskloof hebben we nu ook een culi-kloof. Met aan het ene uiterste van het spectrum de do-it-yourself fanaten, die hun eigen pasta draaien, tarwegras telen, cruesli knutselen, koffiebonen branden in omgebouwde popcornmachientjes en darmen vullen met worstvlees van biologische varkens van om de hoek. Aan de andere kant van het spectrum vinden we de gemaksklanten voor wie het openknippen van zakjes en pakjes de grootste hobbel is op weg naar een voedzame maaltijd. Waarom is de eetbarbaar zo onverschillig en de eetpietlut zo precies? Allerlei verklaringen schieten door mijn hoofd, maar steeds gaan ze ergens mank. Heeft de culi-doe-het-zelver tijd te veel? Of is het een teken van wantrouwen jegens de voedselindustrie?

En die onverschillige eetbarbaar; weet die simpelweg niet beter doordat vroeger de blikken Smack in de caravan het culinaire hoogtepunt vormden van de vakantie?

Of is het zijn manier van zich afzetten tegen het grachtengordelpubliek met zijn dure gojibessen en broden à € 4,75? Ik kom er niet uit. Zou sociale klasse een rol spelen? Ook die gedachte gaat mank. Bij menig meerkeer-modaal-stel worden nauwelijks meer pannen afgewassen. Wordt er niet buiten de deur gegeten en volstaat een blik soep of een voorverpakte magnetronmaaltijd.

Omgekeerd staan in lang niet alle studentenhuizen ongeïnspireerde maaltijden op tafel die als gemene deler de prijs (laag), bereidingstijd (snel) en moeilijkheidsgraad (simpel) hebben. Enthousiaste clubs als de Youth Food Movement en hippe events als het Food Film Festival worden overlopen door jongeren die dan misschien niet het budget hebben om de echte culi-snob uit te hangen, maar wel de aandacht en liefde voor echt eten. Ze koken soep van groenteafval, eten een varken van kop tot staart en delen good, clean en fair eten tijdens eat-ins. Kortom, een diffuus geheel. Zelf ontkom ik als voedseljournalist niet aan enige culi-snobistische trekjes. Mijn soep trek ik zelf, van guacamole uit een pakje krijg ik rillingen.

En Vraag Mij Niet om de boter als je margarine bedoelt.

Maar zodra ik dreig door te slaan, denk ik aan de stunt van Lifehunterstv. De verslaggevers serveerden vorig najaar een zogenaamd nieuw, biologisch hapje dat ze samenstelden van afgekoelde McDonalds-ingrediënten. De reacties van de verzamelde voedselkenners, te bekijken op Youtube, zijn hilarisch: ‘Je proeft echt het verschil.

Veel puurder. Heerlijk. Veel lekkerder! Dat mondgevoel, mmm. Biologisch, dus da’s altijd goed.’

Tja, daar kijk ik met plaatsvervangende schaamte naar.

En met een ongemakkelijk gevoel. Zou ik er met mijn culi-snob trekjes ook ingetrapt zijn? Of zou ik hebben doorgehad dat dit hapje afkomstig was van de fastfoodindustrie, toch duidelijk gelegen aan de overkant van de culi-kloof? Ik steek er mijn hand niet voor in het vuur.

Annemarie Geleijnse

L27

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

Groene Boost

LOOP MEE IN DE

Het lijkt een trend maar het is wel degelijk een levensstijl; iedere dag beginnen met een groene smoothie. Brenda Bas van GreenYourself.nl vindt dat dit gezonde initiatief voor iedereen haalbaar is. Of je nu zelf groente gaat verbouwen in je tuin, op je balkon of dakterras, of je plukt de verse groente uit de biologische supermarkt, GreenYourself gaat over de kracht van puur natuur.

Groene Smoothies – gemaakt van fruit, bladgroente en water – bevatten essentiÍle mineralen, vitaminen en aminozuren. Ze reinigen het lichaam van afval- en gifstoffen en geven energie. De vezels en chlorofyl in de bladgroente zorgen voor een goede darmwerking en maken je lichaam schoon. Kortom, een gezonde groene boost! De smoothies zijn trouwens heel gemakkelijk te maken. GreenYourself geeft hier regelmatig workshops over. Kijk voor recepten en informatie op www.greenyourself.nl.

Omega 3 Booster

NACHT VAN DE VLUCHTELING 40 KM ROTTERDAM - DEN HAAG 14 - 15 MEI STARTSCHOT OM 24.00 UUR SPONSORLOOP VOOR NOODHULP AAN SLACHTOFFERS VAN HET SYRISCHE CONFLICT. MET O.A. MINISTER LILIANNE PLOUMEN ART ROOIJAKKERS SANNE WALLIS DE VRIES WALDEMAR TORENSTRA OLGA COMMANDEUR DOUWE BOB SHARON GESTHUIZEN HADASSAH DE BOER

• 1 banaan

• 1 kop verse aardbeien • 2 koppen verse spinazie (of andere bladgroente) • 1 eetlepel lijnzaad • 250 ml. (kokos)water

Doe eerst de lijnzaad even 10 seconden in de hogesnelheidsblender zodat het taaie schilletje opengebroken wordt. Voeg dan de overige ingrediĂŤnten toe, te beginnen met de spinazie. Voor een frisse smoothie kun je een bevroren banaan of wat ijsklontjes toevoegen.

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

DIT JAAR IS ER OOK EEN KINDERLOOP; 5 KM IN ROTTERDAM. DEZE START ‘S MIDDAGS OM 17.00 UUR. MEER INFORMATIE EN AANMELDEN: WWW.NACHTVANDEVLUCHTELING.NL/KINDERLOOP

ADVERTENTIE

www.greencoffins.nl

*UHHQ&RI„QV HHQ EHZXVWH OHYHQVVWLMO RRN QD KHW RYHUOLMGHQ GreenCoffins staat voor duurzaamheid voor Mens en Milieu. Met de collectie handgemaakte uitvaartproducten van het Britse Ecoffins, houder van de Natural Death

Duurzaam betekent allereerst een ecologisch verantwoorde kweek van zichzelf hernieuwende gewassen. Om deze reden minimaliseren wij bijvoorbeeld ook de inzet

Center Award voor de beste milieu verantwoorde uitvaartkisten en als enige ter wereld producent van Fair Trade uitvaartproducten, bieden we een vriendelijk ogend groen alternatief voor de traditionele doodskist.

van hout. Belangrijk is verder dat we uitsluitend werken met niet bedreigde of risicovolle plantensoorten. Door deze werkwijze maken we optimaal gebruik van de natuur zonder haar te verbruiken en genereren we een zeer beperkte CO2 uitstoot, ook in vergelijk met kisten gemaakt van in Nederland gekapt hout.

Omdat er aan de uitvaartmanden geen voor het milieu schadelijke stoffen worden toegevoegd, blijven deze volledig biologisch afbreekbaar.

Onze Fair Trade producten zijn vergelijkbaar geprijsd en dragen rechtstreeks bij aan een duurzame ontwikkeling van de bevolking in enkele van de armste regio’s ter wereld. Boeren en vlechters kunnen onder goede werkomstandigheden hun werk doen, worden eerlijk betaald en de WFTO controleert op kinder- en dwangarbeid. www.wfto.com

WWW.NACHTVANDEVLUCHTELING.NL

natuurlijke uitvaartmanden

T: 06 2243 8080 - welkom@greencoffins.nl

Š Reuters

Deze smoothie is gericht op de inname van essentiĂŤle omega 3 vetten. Door het toevoegen van slechts ĂŠĂŠn eetlepel lijnzaad krijg je al 173% van de ADH omega 3 vetten binnen. Zo eenvoudig is het!

Ratatouille

Voeding

L29

TIPS

De Laatste Paling, gevormd door voedseljournalisten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten, leest, klikt, kijkt, proeft en bezoekt voor de Krant van de Aarde alles wat met ons eten te maken heeft.

Bosatlas van het voedsel

Op zaterdagavond eten we meer friet dan op zondagmiddag, maar minder snoep. Noord-Korea telt de minste mensen met obesitas, Tonga in de Grote Oceaan de meeste. Meer dan een kwart van onze koffie komt uit Vietnam. Zwitsers besteden vier keer zoveel geld aan biologisch eten als Nederlanders.

Wie munitie zoekt voor een voedselquiz raakt in de Bosatlas van het Voedsel niet uitgebladerd. In 116 pagina’s met meer dan 150 fraaie maar nogal schools vormgegeven infographics wordt uiteengezet wat er onderweg van grond naar mond met ons voedsel gebeurt.

De keuze voor wat er wel en niet in de atlas belandt, lijkt sterk te zijn beïnvloed door de 34 organisaties die informatie aanleverden en daarmee de atlas ‘mede mogelijk’ maakten. Daaronder niet alleen overheidsinstellingen, het CBS, RIVM en het Voedingscentrum, maar ook Friesland Campina en Max Havelaar.

Handig voor scholieren die een werkstuk maken over voedselverspilling of mossels en oesters of voedselschandalen in Europa of …

De Bosatlas van ons Voedsel. Noordhoff Uitgevers, 2014. 116 pagina’s, 29,95 euro.

FOODTOPIA

Gekweekte hamburgers, insectenlolly’s, kleurige algen. FOODTOPIA, een tentoonstelling over voedselinnovaties in Museum Boerhaave in Leiden toont een eeuw lang voedselinnovaties. Op grote informatiewanden en op balancerende porseleinen bordjes word je om de oren geslagen met menig confronterend feit over de gevolgen van ons eetpatroon voor het milieu. Dat moet anders! Willen we in 2050 alle 9 miljard mensen kunnen blijven voeden dan biedt wellicht het mooi in glazen potten uitgestalde voedsel uitkomst. Wier, zeesla, Iers mos, wakame: eiwitverschaffers die heel wat minder aarde en water nodig hebben dan bijvoorbeeld vlees.

In de laatste zaal neem je plaats aan een tafel waar via een lopende band voedselinnovaties aan je voorbij trekken. Het is de top 10 van gastconservator hoogleraar Louise O. Fresco. Pak je iets van de band dan verschijnt op een videoscherm een minuut Fresco met uitleg.

FOODTOPIA biedt een kijkje in de toekomst en toont dat het knutselen aan voedsel van alle tijden is.

Neem de minuscule Cheese Cracker Cube, astronautenvoedsel uit 1960-1980. Daarnaast ziet het minuscule plakje kweekhamburger er opeens een stuk minder futuristisch uit.

Boeiende, mooi vormgegeven tentoonstelling.

FOODTOPIA, Museum Boerhaave, Leiden. Tot en met 1 november 2015. Speciale kinderactiviteiten in de schoolvakanties.

Questionmark

Al die logo’s op ons eten maken kiezen in de winkel vaak wel heel moeilijk. Ga je voor gezond, milieu, dierenwelzijn of mensenrechten? Questionmark probeert consumenten te helpen een duurzame keuze te maken met aandacht voor alle aspecten. In de gratis Questionmark app kun je aangeven welk aspect jij het belangrijkst vindt.

Je scant in de winkel de streepjescode van een product en de app geeft je het cijfer op basis van jouw voorkeur. Ook de score per thema is te zien.

Waardevol, want dat kan nogal uitmaken. Een 9 op dierenwelzijn, kan zomaar een 4 zijn op de impact op het milieu. Handig: scoort een product laag, dan kun je doorklikken naar betere alternatieven.

De app toont op dit moment ruim 26.000 producten uit acht grote supermarktketens: Jumbo, Albert Heijn, Plus, Coop, Lidl, Aldi, Marqt en Ekoplaza en wordt voortdurend aangevuld.

Sympathiek initiatief om te komen tot meer transparantie. Maar het blijft toch een beetje gehannes dat scannen van producten, bestuderen van scores en het doornemen van de soms lange lijst met alternatieven. Alleen geschikt voor bewuste consumenten met veel tijd en geen jengelende kinderen in de kinderwagen.

De app van Questionmark is gratis te downloaden in de Apple iTunes Store.

L30

Voeding

Van de grond naar de mond

Tekst: Yvonne Koop

Koken uit het Hart Tekst: Yvonne Koop

Bij het Groene Hart en eten denk je waarschijnlijk aan kaas en stroopwafels. Niet zo verwonderlijk, want Woerden kent de enige professionele Nederlandse kaasmarkt en de originele stroopwafels komen uit Gouda. Op de vraag wat men in het Groene Hart vanavond eet, luidt het antwoord: “Wat er van het land komt natuurlijk!”

Foto: BeleefWoerden.com, Jaco Kazius

Het Groene Hart is een van de twintig nationale landschappen en ligt rondom Woerden, Gouda en Alphen a/d Rijn. Het kenmerkt zich door uitgestrekte weiden, veengebieden, grote plassen, meren en rivieren, historische dorpen en steden, forten en boerderijen. De laatste jaren is het gebied in alle opzichten goed op de kaart gezet. Er zijn veel wandel-, fiets- en vaarroutes ontwikkeld, maar ook op het gebied van eten en drinken krijgt het Groene Hart steeds meer naam en faam. Niet in het minst door wekelijkse streekmarkten en de jaarlijkse verkiezing van het Groene Hart streekproduct.

In de maand van het Groene Hart staan van 21 maart tot en met 30 april de schijnwerpers extra op alle aspecten van dit uitgestrekte gebied. Er zijn culturele evenementen, sportieve activiteiten, uitjes in de natuur en veel meer. Hoogtepunten: de Kunst in de Natuur Tour, de Boerenkaas fietsroute en de Groene Hart Museumroute. Zie www.groenehart.nl

Gerenommeerde restaurants

Welke activiteit je ook kiest, je komt tegen die tijd altijd wel een weiland vol zuring tegen. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is deze plant goed te eten en wordt deze in tal van streekgerechten verwerkt, zo leert het boek Koken uit het Hart.

Bijvoorbeeld zuringsoep met blote billetjes in het gras (witte bonen met zoute snijbonen, aardappelen en een speklapje). Een simpele boerenmaaltijd die ook elders in Nederland werd gegeten, als het daar het seizoen voor was. “Van de grond naar de mond”, noemt uitgever Bernd Feis van stichting Het Groene

Hart dat bij de uitgave van het boek in het Algemeen Dagblad. “Ze aten veel stamppotten en verse groente. En als er op het land een haas sneuvelde in een machine dan stond die later als hazenpeper op tafel.” Ook vis uit de Nieuwkoopse en Reeuwijkse Plassen stond veelvuldig op het menu. Volgens schrijfster Jannie de Ruiter is iets typisch Groene Harts aardappelen met kaas. “Laten smelten en dan stampen. Heel lekker, in Frankrijk staat dat gerecht op de kaart in gerenommeerde restaurants.’’ Verder was het Groene Hart al vroeg bekend om zijn variatie aan toetjes, lang voordat Mona in Woerden ontstond: watergruwel of hangop, met vers geplukte vruchten.

Dagverse producten

Nog steeds ligt de focus op producten die rechtstreeks van het land komen. Woerden heeft zijn wekelijkse agrarische streekmarkt met kramen van regionale leveranciers. Hier wordt onder meer Reypenaerkaas verkocht, vruchtensappen van Schulp, honing van de Koning en meel van de plaatselijke windmolen de Windhond. Een Groene Hart Marktwagen rijdt door de regio met streekproducten en streekinformatie. Streekkok Patrick Dost stelt recepten samen voor de Streekbox, wekelijks gevuld met eerlijke streekproducten waaronder groente, fruit, boerenkaas, zuivel en brood. Ook is Dost de bedenker van de Culinaire Smaakbus, een rijdende kookstudio waarmee hij aanwezig is op culinaire evenementen, proeverijen en streekmanifestaties. Er wordt uitsluitend gewerkt met dagverse ingrediënten uit het Groene Hart. Veel restaurants in de omgeving

Harald Lakerveld fotodesign – Woerden Marketing

Voeding

L31

Aardappelen met kaas, het meest gegeten Groene Hart gerecht doen hetzelfde. Zoals het nieuwe stadshotel Van Rossum in Woerden, dat onlangs het Green Key Gold Label kreeg voor de duurzame werkwijze. Ook bij de verkiezing van het Groene Hart streekproduct gaat het uitsluitend om streekproducten. Dat leidde afgelopen jaar tot bijzondere inzendingen als ganzenworst, saliekaas en kaasstroopwafels.

Zelf aan de slag

Zin gekregen om een echte Groene Hart maaltijd te bereiden? Zet dan zuringsoep met tarwegriesballetjes op tafel, gevolgd door aardappelen met kaas en als toetje hangop. Jannie de Ruiter vond de beschrijving hiervan in Betje de Goedkoope Keukenmeid, het belangrijkste kookboek rond 1850, vol Groene Hart recepten.

Zuringsoep • 300 gram zuring • 1 liter bouillon • zout • 50 gram boter • 40 gram bloem • 1 eierdooier Gebruik voor dit recept de veldzuring, herkenbaar aan de gladde bladeren die in de vorm van een rozet op lange stelen uit de wortel groeien.

Pluk de jonge, malse bladeren aan de top voordat de plant gaat bloeien. De rest is door de wat bittere smaak minder geschikt voor consumptie.

Bereiding

• Stroop de bladeren van de zuring, verwijder de harde nerven, snijd het blad fijn, was de zuring, smoor met iets boter en laat het even koken in water met zout en bouillon.

• Maak met boter, bloem, eierdooier en zuringvocht een roux en bind hier de soep mee.

• Geef als vulsel gebakken stukjes brood, stukjes kleingesneden gekookt ei of tarwegriesballetjes. Maak die als volgt.

Tarwegriesballetjes • ½ dl water • 50 gram tarwegries • klontje roomboter • 1 ei • zout

Bereiding

• Breng het water met zout aan de kook.

• Neem de pan van het vuur en strooi de tarwegries er in één keer in.

• Roer alles tot een glad geheel en zet de pan weer op het vuur, roer er het ei en een klontje roomboter door en blijf roeren totdat het deeg als een bal van de bodem loslaat.

• Haal de pan nogmaals van het vuur en laat een kwartier afkoelen.

• Maak van het deeg kleine soepballetjes.

• 2 kilo aardappelen • 1 pond jonge boerenkaas in blokjes • zout • peper • nootmuskaat • 1 dl melk

Bereiding

• Schil de aardappelen, snijd ze in vieren.

• Kook ze met wat melk en heel weinig zout.

• Voeg na 20 minuten de blokjes kaas toe.

• Voeg kruiden zoals peper en nootmuskaat naar smaak toe.

• Stamp na 10 minuten het geheel met wat melk door elkaar.

• Serveer met een frisse zachtzure salade van geraspte meirapen.

Harald Lakerveld fotodesign – Woerden Marketing

Hangop Volgens Betje: “Men doet versche karnemelk in eenen doek en hangt die op eene warme plaats, om de wei er te laten uitlekken; zoodra zij de dikte van stevige room heeft, is zij goed; men eet die met beschuit en suiker.”

Volgens Jannie: “Betje vermeldt niet de hoeveelheid karnemelk en hoelang de karnemelk moet uitlekken. Neem 3 à 4 liter karnemelk en laat het vier tot zes uur uitlekken. De beschuiten werden in een bord gelegd, daarover heen kwam de hangop en dit werd bestrooid met suiker.”

ADVERTENTIE

Biodynamische kwaliteit

Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl ADVERTENTIE

LunaeTerra houdt wel van een dynamisch bestaan. Maar dan wel in het tempo dat de natuur aangeeft. Zodat groenten en fruit op eigen kracht groot kunnen worden en op hun natuurlijke tijd kunnen uitrijpen. Want alles in de natuur heeft een eigen ritme. De BD-boer houdt daar rekening mee. Dat creĂŤert een vitale bodem en sterke gewassen. In de flessen van LunaeTerra zit 100% versgeperst sap van biologisch-dynamisch fruit. Als het fruit zongerijpt en vol van smaak is, wordt het met aandacht geoogst.

Dat geeft de LunaeTerra vruchtensappen hun volle smaak en pure levenskracht.

ADVERTENTIE

Demeter

L33

Een woud van keurmerken Al een poosje waart het rond. Er is sprake van een ‘ woud aan keurmerken’ waar de burger door de bomen het bos niet meer kan zien. Eieren spannen de kroon. Ook de politiek begint zich er mee te bemoeien.

Keurmerken voor biologisch voedsel en fair trade zijn voortgekomen uit een grote groep van maatschappelijke organisaties, verontruste boeren en burgers die zelf initiatieven namen om te komen tot duurzaam geproduceerd voedsel en dit te voorzien van een controlesysteem en een herkenbaar label.

Na een moeizame aanloop is dit nu door veel inzet tot bloei gekomen. In de ons omringende landen kwamen tegelijkertijd soortgelijke bewegingen op gang. Eind vorige eeuw is ‘biologisch’ zelfs ingebed in een gemeenschappelijk Europees wettelijk kader.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

Het succes van biologisch voedsel en de roep om meer oog voor duurzaamheid in de landbouw leidde tot reacties vanuit de levensmiddelensector. Soms om ook iets met biologisch te gaan doen, maar veel vaker om producten te verbinden aan een ‘groen’ imago. Met doorgaans controle in eigen beheer. Merken en logo’s werden primair als marketinginstrument ingezet en daarmee werd het ‘woud van keurmerken’ langzaam vol geplant.

En helaas hebben die keurmerken vaak niet heel veel om het lijf. Albert Heijn is - nadat ze 16 jaar geleden waren begonnen met een biologisch huismerk - terug op dat spoor nadat ze de burger jarenlang hadden verward met ‘puur en eerlijk’. Klanten bleken het niet te accepteren.

We hebben behoefte aan verduurzaming en daarbij is elke stap er een, maar greenwashing remt verduurzaming. De overheid kan de burger helpen door glashelder aan te geven wat echte keurmerken zijn met een onafhankelijke controle.

En als u helemaal terug naar de basis wil, ga dan eens naar de website van www.demeter.nl. Want lang voor de opkomst van biologische landbouw ontstond in 1924 de biologischdynamische landbouw, met sinds 1928 het keurmerk Demeter. Staat nog steeds als een huis! Of beter als een woudreus.

www.odin.nl

Dus als we snoeien, dan bij logo’s en merken zonder maatschappelijke wortels.

Bert van Ruitenbeek, directeur stichting Demeter

L34

Recepten

Zeewier/pompoensalade met rucolapesto

We kennen haar nog van vorig jaar: Lisette Kreischer, de uitvinder van de Dutch Weed Burger deelde recepten van heerlijke en vooral plantaardige shakes. Momenteel werkt ze aan een nieuwe boek boordevol recepten met, jawel, zeewier! Wat kun je allemaal maken met dat Groene Goud?

We beginnen met een frisse salade!

Tekst en beeld: Lisette Kreischer

Een heerlijke en romige zeewier/pompoensalade met rucolapesto. Passend bij dit seizoen. De pompoen is een echte sunfood en zeewier een prachtige natuurlijke detoxer en daarbij ondersteunend voor de tijd dat we zwaarder voedsel eten.

Ingredienten Voor de salade

• ½ of 1 kleine pompoen, zonder zaadlijsten, in schijfjes of stukjes • ¼ citroen met schil, in dunne schijfjes • 1 rood uitje, gepeld en in ringen • ½ eetlepel rozemarijn • olijfolie • grof zeezout & peper • ongeveer 15 strengen gedroogde zeespaghetti (online te vinden of bij natuurvoedingswinkels zoals Gimsel in Rotterdam) • een volle hand rucola, gewassen en goed afgedroogd • 1 theelepel ORAC-kruidenmix van Amanprana (optioneel)

Voor de pesto

• 2 eetlepels pompoenpitten • een volle hand rucola, gewassen en goed afgedroogd • olijfolie • citroensap • grof zeezout • 1/2 eetlepel gistvlokken (optioneel)

Instructies

1 Verwarm de oven voor op 200 graden en bekleed een bakplaat met bakpapier.

2 Meng de stukken pompoen met de schijfjes citroen, ui, rozemarijn en besprenkel royaal met olijfolie.

3 Breng op smaak met zeezout en zwarte peper.

4 Bak bruin en krokant in ongeveer 20 tot 25 minuten (afhankelijk van de grootte van de stukken pompoen).

5 Bereid de zeespaghetti volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking (ongeveer tien minuten koken in water).

6 Bereid intussen de pesto. Rooster de pompoenpitten in de koekenpan

tot ze redelijk knapperig zijn. Maak de rucola en de pompoenpitten fijn in de keukenmachine, voeg flink wat olijfolie toe en maal weer.

Breng op smaak met citroensap, een klein snufje zeezout en wat gistvlokken.

7 Laat de stukken pompoen, citroen en ui zodra ze klaar zijn even kort afkoelen buiten de oven. Meng dit vervolgens met de zeespaghetti.

8 Leg in een schaal de rucola, daarop het pompoen/zeespaghettimengsel en maak dit af met de ORAC-kruidenmix en serveer met de rucolapesto en een snee zuurdesembrood.

Groente uit Zee Lisette Kreischer en consorten werken momenteel aan nieuwe recepten voor Groente uit Zee, plantaardige recepten verrijkt met zeewier en zeeplanten.

Een mooi boek vol inhoudelijke informatie over zeewier en recepten met dit Groene Goud. Begin oktober 2015 ligt het in de winkels.

Meer info: www.lisettekreischer.com

Recepten

L35

Twee keer worteltaart:

gezond en lekker

Nu we ons in de lente verheugen over de ontluikende natuur met bloesem en lammetjes in de wei, is het hoog tijd om de grijze winter-maanden van ons af te schudden. Maar eerst moeten we nog van de oude voorraad wortelen af….

Hoe kunnen we dat beter doen dan door het bakken van een worteltaart?

Tekst: Renske de Zwart | Beeld: Ben Deiman

Worteltaart is lekker en gezond, en een zoektocht naar smakelijke recepten levert een grote verscheidenheid op: van mierzoet en moddervet tot supergezond en verantwoord. De basis van elke worteltaart bestaat naast geraspte wortel, bloem en eieren uit olie in plaats van boter. Daarnaast kan er gevarieerd worden met kruiden, honing, noten of gedroogde vruchten als toevoeging. Je bepaalt dus zelf hoe gezond of zoet je de taart maakt. We geven hier twee varianten.

Veel recepten komen uit Amerika (‘carrot cake’) waar ze meestal kopjes- en lepel-maten gebruiken in plaats van grammen. Reken voor een kopje ongeveer 200 gram.

Klassieke worteltaart met boterglazuur

Voor een springvorm met diameter van 22/24 cm: • 3 kop bakmeel (600 gram) • 2 kop suiker (400 gram) • 1 kop zonnebloemolie (200 ml.)

• 5 eieren • 3 kop geraspte winterwortel (ongeveer 3 flinke winterwortels) • 1 kop gepelde en fijngehakte walnoten • 2 eetlepels geraspte gember • 1 flinke theelepel kaneel • zakje vanillepoeder • snuf zout

Voor het glazuur:

• 275 gram cream cheese naturel (zoals Philadelphia) • 5 eetlepels ongezouten roomboter op kamertemperatuur • 0, 5 kop poedersuiker • 12 halve gepelde walnoten voor de garnering

Bereiding van de cake:

Verwarm de oven voor op 170 graden (hete lucht).

Doe bakpapier tussen de bodem en ring van de springvorm en knip het restant weg. Vet het blik in met boter en bestuif het met meel.

Meng de eieren met de suiker en olie tot een luchtig

geheel. Voeg het bakmeel toe, en als alles goed gemengd is de wortel, gember, kaneel en een zakje vanillepoeder.

Schep het beslag in de springvorm en bak dit in circa 50 minuten gaar en bruin op 170 graden. Prik met een satéprikker om te kijken of het er droog uitkomt.

De bovenkant van de taart moet stevig aanvoelen.

Laat hem minimaal een half uur afkoelen voor je hem glazuurt.

Roer de roomkaas met de boter en poedersuiker tot een stevig en smeuïg geheel. Bestrijk de hele taart royaal met dit mengsel en leg de halve walnoten als garnering op de bovenkant.

‘Gezonde’ worteltaart met havermout, kokosolie en cranberries

In dit recept wordt havermout gebruikt in plaats van bloem, en kokosbloesemsuiker als zoetstof.

• 120 gram havermoutvlokken of boekweitvlokken • 70 gram kokosolie of ongezouten grasboter/roomboter • 70 gram kokosbloesemsuiker (natuurvoedingswinkel) • 2 eieren

• 1 zakje vanillesuiker • 300 gram geraspte winterpeen • 2 theelepels bakpoeder • 2 tot 3 theelepels kaneel • 1 theelepel gemalen kardemom • 1 theelepel gemberpoeder, of een eetlepel geraspte gember • 40 gram fijngesneden gedroogde cranberry’s en/of abrikozen, of dadels • snuf zout Maal de havermoutvlokken fijn in de keukenmachine. Hoe fijner het meel, hoe fijner de taart. Smelt de kokosolie au bain marie. Klop intussen de eieren met de kokosbloesemsuiker luchtig met een mixer. Voeg vervolgens de vanille en kokosolie toe en mix totdat het een luchtig beslag wordt. Schep de geraspte wortel erdoor.

In een andere kom meng je de havermeel, bakpoeder, kaneel, gemberpoeder, kardemom, zout en stukjes gedroogde vruchten naar keus. Schep nu het wortelmengsel erbij en meng goed. Bak zoals hierboven beschreven. Je kunt de glazuur weglaten en de taart licht bestuiven met poedersuiker: dat scheelt weer flink wat calorieën.

ADVERTENTIE

erd lina e c i f ertihe spiru c e g isc g biolo gecerti

fi

cee r

d biologische guave

Vitaminen en mineralen zijn vaak synthetisch. Een aantal voorbeelden zijn: ascorbinezuur (synthetische vitamine C), calcium ascorbaat (ester-C), calcium carbonaat (krijt & gesteente) en zo kunnen we wel doorgaan. Laat u niet misleiden en controleer altijd of het ingredient wel echt natuurlijk is. Royal Green introduceert met trots gecertificeerd biologische vitaminen en mineralen welke daadwerkelijk afkomstig zijn uit planten. Het onafhankelijk biologische label op onze producten bewijst het. Vrij van bestrijdingsmiddelen en 100% puur natuur!

NL-BIO-0 1 Non-EU Agricu

lture

Royal Green Vitamin B complex

Royal Green levert 100% gecertificeerd biologische B vitaminen samen met een krachtige combinatie van silicium, lavendel, rhodiola, cordyceps, maitake, reishi, geelwortel, gember & zwarte peper. Foliumzuur en rhodiola dragen bij aan de weerstand tegen tijdelijke stress. Vitaminen B2, B5 en foliumzuur dragen bij tot de vermindering van vermoeidheid. Vitamine B6, geelwortel en gember ondersteunen ons immuunsysteem. Vitaminen B1, B3, B6 en foliumzuur ondersteunen het geheugen, concentratievermogen en onze gemoedstoestand.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Royal Green Spirulina

Royal Green’s gecertificeerd biologische Spirulina bevat meer dan 60 werkzame stoffen, waaronder vitamine B12, bèta-caroteen en eiwitten. Bèta-caroteen is een voorloper van vitamine A dat zoals vitamine B12 bijdraagt tot de normale werking van het immuunsysteem. Daarnaast draagt vitamine A bij tot de instandhouding van een normale huid en vitamine B12 tot de vermindering van vermoeidheid.

Verkrijgbaar in: 120 & 60 tabletten

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

050S_adv_rg_bio_vit/min_krnt_aarde.indd 1

Skal 025

099

Royal Green Selenium Complex

Royal Green levert gecertificeerd biologische Selenium samen met een krachtige combinatie van Gember, Geelwortel, Rozemarijn & Kaneel. De speciaal toegevoegde kruiden (Geelwortel en Rozemarijn) dragen samen met Selenium bij tot het normaal functioneren van het immuunsysteem en de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Naturals

19-02-15 09:58