Natuur / voeding / gezondheid / cultuur / innovatie/ mode / vrije tijd
Jaargang 9 | winter 2014/15
ief Inclustroon brevipoaor de en! e dag r e k n do
Goedkope, natuurlijke verzorgingsproducten Welke wel en welke niet?
New York wordt steeds groener Heel veel tips voor een inspirerende stedentrip
Volg ons op Facebook
Interview
met Ingrid van Willenswaard van Ingthings
facebook.com/KrantvandeAarde
Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl
ADVERTENTIE
TONZON Vloerisolatie Een slim idee!
Zachte of strenge winter?
“Wij wonen nu altijd comfortabel”
TONZON Vloerisolatie • een slim idee Meer wooncomfort en hoog financieel rendement
een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de
Heel betaalbaar
TONZON Thermoskussens hebben een bijzonder
kruipruimte voorgoed verleden tijd is. Diverse
TONZON vloerisolatie is bovendien heel betaal-
isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt
reumapatiënten melden spontaan dat klachten
baar waardoor het rendement extra hoog is,
dan bij alle andere soorten vloerisolatie. Dankzij
verminderen door het warmere en droge klimaat
veel hoger dan op een spaarrekening.
deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en
onderin de woning.
Richtprijs all-in TONZON vloerisolatie: - 50m2: E 1.850,-
stookt u minder waardoor ook de energie besparing
- 30 m2: E 1.325,-
hoger is. De gemiddelde besparing bedraagt 15%
Vloerverwarming
tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met
Reageert uw vloerverwarming traag? Met TONZON
• T: 0900 - 28 66 966 (E 0,10 p/min)
vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%.
Vloerisolatie blokkeert u het warmteverlies en
• E: info@tonzon.nl
De Thermoskussens worden gecombineerd met
bespaart u tot wel 40% op uw stookkosten.
• www.tonzon.nl
Bekijk de mogelijkheden voor u en vraag een gratis offerte aan.
www.tonzon.nl
3
LEZERSAANBIEDINGEN Word donateur
Hurom GD
Doneer €19,95 op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de laagste prijs bij Greenchoice, korting bij 1000 restuarnats en deze krant 4x per jaar thuis.
Doneer € 190,- op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de Hurom GD multi purpose thuis
Zolang de voorraad strekt. Info@dagvandeaarde.nl
Versapers 2G
Zolang de voorraad strekt. Info@dagvandeaarde.nl
Versapers 3G
Doneer €175,- op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de Versapers 2G thuis.
Doneer €200,- op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de Versapers 3G thuis.
Zolang de voorraad strekt. Info@dagvandeaarde.nl
Zolang de voorraad strekt. Info@dagvandeaarde.nl
Kuvings Big Mouth Doneer 225,- op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang de Kuvings Big Mouth thuis. Zolang de voorraad strekt. Info@dagvandeaarde.nl
Ze zijn er weer: de heerlijke biodynamische bloedsinaasappels van Coöperatie Salamita! Weet jij welke vulkaan bijdraagt aan de mooie dieprode kleur van het vruchtvlees? Mail je antwoord voor 30-1-2015 naar in info@estafettewinkel.nl en maak kans op een citrusfruitpakket t.w.v. 15 euro.
Alle seizoenen biodynamisch! www.estafettewinkel.nl Op zoek naar inspiratie tot een meer bewuste, verantwoorde lifestyle?
Een goed begin van het nieuwe jaar 8e editie
5, 6, 7 en 8 februari 2015 Jaarbeurs Utrecht Actuele en inspirerende beurs voor iedereen die bewuster wilt leven, zonder daarbij te hoeven inleveren.
sfeervolle paviljoens • motiverende sprekers • 35.000 bezoekers • actieve workshops • smakelijke proeverijen • nieuwste trends • leerzame presentaties • inspirerende informatie • meet & greet met bekende nederlanders • voedingsadvies • gezondheidstesten • 250 exposanten • acties met voordeel
AARDIGE AANBIEDING: 2 = 1 Bezoek De Nationale GezondheidsBeurs met 50% korting. Bestel met actiecode AARDE en betaal geen € 20,- maar slechts € 10,- per ticket (bestelkosten € 1,50). Bestel je kaarten via www.plusticket.nl of 026 377 97 36 De eerste 100 zijn GRATIS (je betaalt dan alleen bestelkosten).
ADVERTENTIE
Iedereen praat over groene stroom.
Maar Pure Energie is weer de groenste! Pure Energie is door o.a. de Consumentenbond en Greenpeace uitgeroepen tot de groenste stroomleverancier van Nederland! Aansprekend nieuws en een extra reden om vandaag nog over te stappen. ProďŹ teer nu van een voordelig aanbod!
K ies voor Pu re E nerg ie
ikkiesgroen.nl
5 Jaargang 9 Winter 2014/15
6 Interview Rob Scholten 9 Vogels helpen in de winter 12 Stekels met charisma 13 Nieuws op z’n Frans
Natuur
G6
16
INHOUD
8 46
16 17 20 22 26 27
22
47
Scandinavische gadgets Opmaak boek skadi.indd 47
28-10-14 11:00
New York wordt steeds groener Mode zonder misstanden? Het kringloopgeluk van Ingrid van Willenswaard Fotowedstrijd Agenda & Colofon
Mode
Aparte bijlage GEZOND Blue Zones Yoga geeft ruimte Over hoe slecht zitten is
Interview met natuurgeneeskundigen Natuurlijke verzorgingsproducten
4 6 9 10 22 24
12 Lezers aanbiedingen 37 Groen opvoeden
16
66
Nieuws op z’n Frans Frans van der Beek is zeer betrokken bij het wel en het wee van de Aarde. Zo stond hij onder meer aan de wieg van de Dag van de Aarde in Nederland en is hij mede-initiatiefnemer van deze krant. Hij looft groene initiatieven en hekelt de afbraak van natuur en milieu. In deze rubriek deelt hij groene en rode kaarten uit. Groen maakt blij, rood maakt boos. Voor alle duidelijkheid dus.
ZO GROEN ZIJN WE NIET
De Nederlandse economie is lang niet zo groen als gedacht. Uit de laatste Global Green Economy Index (GGEI) blijkt dat veel landen – waaronder Nederland – een stuk slechter scoren als het gaat om groene prestaties zoals vernieuwbare energie dan van ze wordt verwacht. Vooral van Nederland, de VS en Japan wordt gedacht dat zij tot de landen met groenste economieën behoren, maar geen van deze landen eindigt in de performance top-10. Onverwachte winnaars zijn Costa Rica, die dit jaar voor het eerst is meegenomen in de GGEI, en Oostenrijk. Voor Nederland lagen de verwachtingen hoog: ze staan op nummer 5 in de perceptie top-10. De werkelijkheid valt tegen: als het om de daadwerkelijke groene daadkracht gaat staat Nederland op plaats 21. Groen gaat Oranje achterna…
DIT GAAT TE VER “Ken jij de Waste Bucket Challenge al? Check mijn filmpje, deel het bericht en creëer bewustwording! Zodat ik niet voor niets visresten, sinaasappelschillen, bedorven aardbeien, sla, paprika’s en de soep van gisteren over mijn hoofd gooi.” Dat vraagt deze jongeman die de inhoud van zijn vuilnisbak over zich uitstrooit. Hij probeert te surfen op het succes van de Ice Bucket Challenge, waarmee miljoenen zijn opgehaald voor de bestrijding van de ziekte ALS. Deze jongeman wil zo voedselverspilling aan de kaak stellen. Maar de Waste Bucket Challenge gaat te ver. Wie mij daarvoor zou uitdagen zal ik onmiddellijk ‘ontvrienden’. Een schoon milieu realiseren dankzij deze viespeukerij is wel erg ver gezocht.
ZEEDIEREN ZIJN VOGELVRIJ Dat de fauna internationaal lijkt te bezwijken onder de druk van de menselijke expansie is duidelijk. Tenminste twintig procent van alle bekende zoogdieren dreigt uit te sterven als er niet wordt ingegrepen (onderzoek IUCN). Onder de zeespiegel is die dreiging zo mogelijk nog groter. Het CITES (conventie om bedreigde soorten te beschermen) moet constateren dat landen als China en Japan op geen enkele wijze willen meewerken aan het behoud van zeedieren als diverse haaiensoorten en de uitstervende blauwvintonijn. Dit omdat hun economische belangen voorgaan. Zo zijn deze dieren vogelvrij en kan er naar hartenlust op worden gejaagd. Om moedeloos van te worden, maar dat is ook geen optie. Zucht.
DELEN IS ZAKKEN BAN DE BALLON VULLEN Het documentaireprogramma Tegenlicht van de VPRO besteedde aandacht aan de kaping van sympathieke initiatieven om goederen en diensten te delen. Delen is de nieuwe economie, maar wat blijkt? Slimme zakenjongens ontfermen zich erover, koppelen er een algoritme aan en steken vervolgens miljarden euro’s in hun zak. De taxiservice Uber en Airbnb zijn daarvan de meest aansprekende voorbeelden. Deze organisaties nemen geen enkele verantwoordelijk voor vragers en aanbieders en brengen ze daarmee in een kwetsbare positie. Het lijkt sociaal, maar is in feite het tegenovergestelde. Delen is het nieuwe graaien. Ik neem daarom maar een gewone taxi.
Vroeger was dat leuk: een ballonnetje oplaten met je naam eraan gehecht en dan afwachten of iemand daar ver weg op zou reageren. Nu hebben we Facebook en worden ballonnen alleen nog met feesten of herdenkingen opgelaten. Maar dat moet stoppen. Kapotte ballonnen blijven in de natuur en op zee achter en verminken de ingewanden van vogels en vissen. Sinds 2002 is het aantal aangespoelde ballonnen uit zee met 100 procent toegenomen. Op elke vierkante kilometer liggen gemiddeld 160 ballonnen! Nee, er is nog geen wet die dat verbiedt dus gebruik je gezond verstand en laat geen ballonnen meer door de lucht zweven. Ballonnen oplaten is een misdaad tegen de biosfeer.
Nieuws op z’n Frans
7
WHAT’S HOT & WHAT’S NOT
SLAT SLAAT ZIJN SLAG
The Ocean Cleanup kan eindelijk beginnen met de bouw van opruimstations voor plastic in de oceaan. De organisatie haalde twee miljoen dollar binnen via crowdfunding. The Ocean Cleanup is gestart door Boyan Slat, een jonge student uit Delft. Hij bedacht een haalbare oplossing voor het opruimen van de plastic soep in de oceanen: het plaatsen van recyclingstations in de oceaan die met lange bomen plastic resten uit de oceaan vissen. De zeestromingen in de oceaan, de zogeheten gyres, zorgen ervoor dat het plastic automatisch in de opruimstations terecht komt. Slat had al aangetoond dat deze wijze van plastic opruimen haalbaar was. Met de twee miljoen dollar worden nu de eerste teststations gemaakt. Eerst in een groot zwembad, vervolgens een paar kilometer voor de kust. Slat hoopt binnen vier jaar het eerste station op ware grootte te bouwen.
AFVAL IN DE AUTOMAAT Binnenkort wordt op de Rotterdamse metrostations Schiedam en Alexander een statiegeldautomaat geplaatst. Reizigers die afval in de speciale statiegeldautomaten gooien, krijgen kortingsbonnen van vijftien cent per blikje of plastic fles. Dit geld kan worden besteed bij patatkampioen Bram Ladage, Brood Express of Ezprezzo. Reizigers kunnen er ook voor kiezen om het geld te doneren aan het natuurbehoudsproject ZOOWild van Diergaarde Blijdorp. Grondstoffen liggen in onze straten voor het oprapen. Je hoeft alleen maar te bukken voor de snoeppapiertjes, colablikjes en plastic flessen. Met de vijftien cent korting voor elk blikje of flesje is de kans groot dat niet alles meer op straat terechtkomt. Geld doet veelal wonderen bij gedragsverandering
KLIK OP KLEDING VAN EEN KENNIS
Eindelijk: je hoeft niet meer naar H&M voor een leuke outfit. Robin Balser bedacht de app Darpdecade. Dat is Tinder voor je kledingkast. Op Darpdecade swipe je door de kledingkasten van andere mensen en selecteer je wat je mooi vindt door het te liken. Als een ander iets uit jouw garderode likes, is er een match en kun je een afspraak maken om de kleding te ruilen. Dat is een opsteker voor het milieu, want als je nagaat dat in Nederland per jaar 135 miljoen kilo kleding wordt weggegooid, is deze ruilmogelijkheid een ideale kans om die gigantische berg aan kledingafval af te vlakken. Lees meer over een groene kledingkast op pagina 26.
Bas van de Haterd maakte op basis van onderzoek naar de technologische en sociale ontwikkelingen van de afgelopen jaren, een lijst met banen die in de toekomst zullen verdwijnen en banen die in de toekomst populair zullen worden. Hier de meeste opvallende uitstervende beroepen: telemarketeer, accountant en makelaar. Banen van de toekomst zijn: city farmer, energienetwerk manager en metallurg. Laatstgenoemde houdt zich bezig met het bedenken, ontwikkelen en toepassen van nieuwe materialen. Dit is belangrijk in de toekomst omdat de vraag naar nieuwe materialen, met name door de komst van de 3D-printer, explosief groeit.
BLIJE BIJEN BIJ INTRATUIN
Intratuin stopt binnen een jaar met de verkoop van negen pesticiden die bijdragen aan bijensterfte. Ook zegt het tuincentrum toe dat binnen zes jaar zijn planten vrij zijn van dezelfde gifstoffen. Dit is te danken aan een actie van Greenpeace. De milieuorganisatie verzamelde ruim negentigduizend handtekeningen en publiceerde een rapport over bloemen van het tuincentrum die veel gifstoffen bleken te bevatten. Greenpeace wil dat alle akkers en tuinen ‘een gezonde plek worden voor bijen en andere insecten. Duurzaam telen en kweken is niet alleen belangrijk voor bijen, maar ook voor de vogels, voor de kwaliteit van ons water en de biodiversiteit.’ Op ilovebeeing.nl vind je tips om bijen te helpen. Zo kun je een zadenpakket bestellen speciaal geschikt voor bijen, of je opgeven voor een cursus ‘urban beekeeping’.
Heb je goed of slecht nieuws? Mail Frans!
redactie@krantvandeaarde.nl
OOK OVERHEMD
MET STATIEGELD
Kostuumontwerper Arien de Vries bedacht het concept ‘The perfect white shirt’ te verkrijgen bij www.cees-n-co. com. Met statiegeld hoopt ze dat overhemden niet worden weggegooid, maar ingeleverd zodat ze verwerkt kunnen worden tot grondstof voor nieuwe producten. Je krijgt dan de vijftien euro statiegeld die je betaald hebt terug. Als het overhemd na drie jaar niet is ingeleverd, doneert ze het statiegeld aan Terre des Hommes. De klant krijgt natuurlijk wel eerst een herinneringsmail. De hemden van cees n co zijn waarschijnlijk de eersten met een genummerd label en statiegeld. De producent bekijkt vervolgens of het hemd nog geschikt is voor de tweedehands markt. In dat geval wordt het label verwijderd. Zo niet, dan worden ook de knopen er afgehaald zodat het verwerkt kan worden tot grondstof voor nieuwe producten.
Tijdens NLdoet krijgt u het voor elkaar.
Doe mee met de grootste vrijwilligersactie van ons land. Meld snel de klussen van uw organisatie aan op nldoet.nl
NLdoet. 20 en 21 maart 2015.
[WT] OF NLdoet Adv 2015-Innit Magazine-202x284.indd 1
11-12-14 13:36
Cultuur
Rob Scholte
9
keert bestaande beelden
binnenstebuiten Tekst: Ivonne de Thouars
Na 14 jaar mediastilte is kunstenaar Rob Scholte weer volop in beeld. In zijn voortdurende queeste ‘Nieuwe betekenis te geven aan bestaande beelden’ wil hij met het Rob Scholte Museum het oude postkantoor van Den Helder voor de sloop behoeden. Hiervoor haalt Scholte zelfs de media uit de ban. Fotograaf: Sjoerd Venema
Druk telefonerend over de politieke status van ‘zijn’ postkantoor, zoomt kunstenaar Rob Scholte op zijn pc in op de foto die in de komende Esquire zal verschijnen, een zwart/wit portret van de kunstenaar en zijn beeldschone vrouw Lijsje. We spreken Scholte een dag voordat zijn gesprek met Frenk van der Linden op televisie wordt uitgezonden. Hij heeft de gemonteerde versie niet vooraf gezien. “Ik wil de media gewoon weer vertrouwen. Of dat verstandig is, moet blijken.”
Uit de luwte
Veertien jaar lang heeft Scholte de media gemeden. Geïrriteerd door de wildste speculaties in de media over de motieven achter de nooit opgeloste bomaanslag waardoor Scholte in 1994 beide benen verloor. Zijn museum, zijn wil om zijn omvangrijke kunst- en boekenverzameling en zijn ideeën te delen, hebben hem weer in de schijnwerpers gebracht. “Nee, ik was niet liever in de luwte gebleven, het voelt veel natuurlijker om weer in beeld te zijn. Als je een idee te delen hebt, moet je dat ook doen.” Rob Scholte veroverde begin jaren tachtig als angry young man een stevige positie in de Nederlandse en internationale kunstwereld. In het Huis Ten Bosch Resort te Japan werkte hij aan een immense wand- en plafondschildering dat hij na het bomincident voltooit in een omhoog getakelde rolstoel. Het volgende jaar verhuizen Lijsje en hij naar Tenerife, waar hij in 2000 tot mediastilte besluit. En aantal jaar na hun terugkeer in 2003 betrekken Scholte, Lijsje en hun kinderen het oude postkantoor van Den Helder, een typisch voorbeeld van wederopbouwarchitectuur van architect Jo Kruger, waar Scholte al sinds 2008 een tweede atelier en opslag heeft. Scholte richt het gebouw verder in met een museum en verblijfsruimte.
Charmeoffensief
Om aandacht voor zijn museum te krijgen, zet Scholte sinds enkele maanden een charmeoffensief in. In uitingen van Koffietijd tot een
10
Cultuur
Fotograaf: Nico Koster
NTR-documentaire en van de Volkskrant tot de Esquire maakt Nederland opnieuw kennis met een aimabele en toegankelijke Scholte. In de DWDD weet hij Jort Kelder te verbazen met de opmerking ‘je bestaat niet omdat je in de media gezien wordt’. Want tijdens de mediastilte werkte Scholte onverstoorbaar door en exposeerde hij geregeld in binnenen buitenland. Hij toont in zijn riante atelier zijn meest recente werken; het lichtproject met knikkers, de grote metalen panelen met sigarettenpakjes en tegen de werkmuur (Scholte werkt niet achter een ezel) hangt zijn werk in wording waarmee hij zijn aversie tegen de kleur oranje aanpakt. In het atelier bevindt zich ook een lange tafel met curiosa die hij door de jaren heeft verzameld. “Kijk, dit vind ik nou mooi, zo’n fles met in plaats van een schip erin een kruisigingscène of een dier gevormd van touwtjes….”
“Ik behoud graag wat we al vervaardigd hebben omdat ik me stoor aan de wegwerpmaatschappij.” Verzamelwoede
De verzamelwoede van Scholte leidde tot het Rob Scholte Museum en het hergebruik van materialen, tekens en technieken staat in zijn werk centraal. “Ik wil behouden wat we al vervaardigd hebben want ik stoor me aan de wegwerpmaatschappij. Ik gebruik wat anderen letterlijk of figuurlijk weggooien. Ik struin rommelmarkten af om materiaal te vinden en geef er een andere betekenis of functie aan.”
Scholtes oeuvre bevat veel nageschilderde advertenties, covers van magazines en andere hergebruikte beelden met als resultaat zijn vloerkleden met het Mens-erger-je-niet spelbord, schilderijen van het copyright-symbool of de schilderijen van tegeltjes met spreuken. Met als hoogtepunt het minutieus nageschilderd krantenartikel met kritiek op het feit dat Scholte andermans kunst kopieert. Zelfs zijn eigen ongeluk, de bomaanslag, wordt hergebruikt als Scholte de overblijfselen van zijn auto exposeert. Ook het oude postkantoor, dat al voor sloop op de lijst stond, geeft hij met het museum een geheel nieuwe functie. “We zijn snel geneigd iets af te breken dat nog prima functioneert. Ik wil zaken bewaren voor de toekomst, niet als hang naar het verleden, maar als verrijking van het nu.”
Kopiëren als strategie
Volgens Scholte is het aanbod op rommelmarkten tegenwoordig een stuk minder. “Producten worden nu meer gemaakt voor de korte termijn. Je kunt beter zo’n oude Amerikaanse koelkast kopen die vijftig jaar meegaat dan de geavanceerde apparaten
van nu die zijn ontworpen om binnen een paar jaar vervangen te worden. Het gaat mij om de perceptie, dat mensen de waarde van dingen weer zien. Een belangrijke functie van kunst in crisistijd.” Hij wijst in zijn atelier op de grote verzameling borduurwerken. “Voor een euro kocht je in de Kringloopwinkel borduurwerkjes waar ooit een vrouw avondenlang aan heeft gewerkt. Aan de achterkant, aan de knoopjes en de losse eindjes draad, zie je het werk en de liefde waarmee er is gewerkt. Ik zie het drama erachter; de familie die het werk van zo’n vrouw na haar overlijden wegdoet. Door de onvolmaakte achterkant te tonen, geef ik weer waarde aan deze afdankertjes.” Een voorbeeld hiervan, een levensgrote afbeelding van een geborduurde Nachtwacht, hangt nu als de N8W8 in de onderaardse Mergelgroeve van Geulhem vanwege de stille oorlog die, volgens Scholte, in de wereld plaatsheeft. Scholte denkt dat de drang om beelden en materialen te hergebruiken al uit zijn kindertijd komt. “Ik
Cultuur
tekende altijd alles na en heb oog voor de dubbele betekenis van beelden en symbolen. Natuurlijk krijg je kritiek als je bestaande beelden opnieuw gebruikt en wordt er geroepen dat ik alleen kopieerkunst maak en plagiaat pleeg. Maar moet kunst altijd uit je allerbinnenste emotie komen? Heeft het meer waarde als het geïnspireerd is op een gemoedstoestand? Ik zoek met bestaande beelden aansluiting bij mijn toeschouwers en verras hen door symbolen en beelden, soms letterlijk, binnenstebuiten te keren.”
Belangrijke impuls
Het Rob Scholte Museum is drie dagen per week open en verwelkomt dagelijks 20 tot 30 bezoekers. “De symbolische toegangsprijs is 2,50 euro waarbij
de bezoekers gratis een dichtbundel krijgen. We gebruiken voornamelijk social media en dat werkt prima; bezoekers vanuit het hele land weten me te vinden, maar toch kan ik niet wachten tot ik helemaal ‘los’ kan gaan met dit project.” De krantenberichten over het museum volgden elkaar de afgelopen maanden in rap tempo op: ‘Scholte mag blijven’, ‘Scholte moet er op 1 juli uit’. De ambtelijke molen draait op volle toeren, maar Scholte blijft positief en wil de komende 25 jaar in het pand blijven wonen en werken - hoewel een uitwijkplan al klaar ligt. “Ik wil mijn 800 m2 expositieruimte uitbreiden met 3200 m2. Dan kan ik meer mijn eigen werk exposeren, mijn bibliotheek
11
inrichten en grote werken en installaties van andere kunstenaars plaatsen. Ik krijg veel werk van grote namen om te exposeren als gift of langdurige bruikleen en er zijn financiële toezeggingen zodat ik het pand kan restaureren. Het kost de gemeente niets. Uiteindelijk wil ik mijn museum en atelier gratis openstellen voor het publiek, zodat men kan zien hoe het werk wordt gemaakt. Dit moet een museum van allure worden, dat een belangrijke economische en sociale impuls kan geven aan een krimpende stad als Den Helder.” Vlak voor het drukken van deze krant heeft Scholte gehoord dat zijn museum in Den Helder kan blijven en uitbreiden.’
12
Natuur
Niks leukers dan zélf vogels in de winter helpen
Tekst: Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland | Beeld: Luc Corneillie
Eén van de fijnste dingen op een koude, gure dag is binnen zitten met een warme kop thee of chocolademelk. Het wordt nog leuker als er buiten iets te zien valt. Dus ga aan de slag en lok de vogels naar uw tuin. Gratis entertainment gegarandeerd en u helpt de vogels. Of u nu houdt van die kou of niet, u komt de winter wel door. Dat geldt niet voor veel dieren en dan met name vogels. Door de kou moeten ze extra eten om op temperatuur te blijven, maar veel voedsel is er niet. Het natuurlijke voedsel raakt in de winter op en dus hopen de vogels wat in de tuinen te kunnen vinden. Gelukkig kunt u ze daar makkelijk bij helpen. Met enkele aanpassingen en een middagje knutselen doet u de vogels in uw tuin een groot plezier. En u kunt de rest van de winter van het resultaat genieten. Want de pimpelmees, vink of roodborst zullen zich zeker laten zien!
beste laten liggen. De vogels kunnen hier lekker scharrelen naar al die sappige insecten en slakken die onder de bladeren schuilen. Ziet u zo’n rommelige tuin niet zitten? Veeg dan wat bladeren op een hoopje, eventueel tussen de planten.
Vogelhuisje
Voer de vogels. Voeren kan het hele jaar door, maar het beste is mee te beginnen als het kouder wordt. Voer met kleine beetjes, want het voer kan bederven of onder de poep komen te zitten waardoor de vogels ziek worden. Pinda’s en vetbollen zijn altijd goed, maar probeer wat af te wisselen met vogelvoer.
Hang een vogelhuisje op, juist in de winter. Zo’n vogelhuisje is namelijk een prima schuilplaats bij regen en wind. Hangt er al een in de tuin? Maak ‘m dan even schoon. Misschien heeft er in de zomer een vogel in gebroed, waardoor het vies is geworden. Leg er wat gedroogd gras of zaagsel in en het huisje is winterklaar.
Rommelhoopje
Maak een rommelhoopje. De bladeren en takjes die in de herfst en winter op de grond vallen kunt u het
Voer
Water
Geef de vogels water. Plaats een lage drinkschaal of een speciaal vogelbadje waar de vogels uit kunnen drinken. Zaad etende vogels kunnen in de
winter moeite hebben met het vinden van water. Door dat aan te bieden, maakt u van uw tuin een one-stop-shop! Vogelvoer is makkelijk zelf te maken. Een vetbol is met reuzel en vogelzaad zo klaar. Of smeer dennenappels in met pindakaas, rol ze door het vogelvoer en hang ze op. Succes gegarandeerd! Ziet u de vogels al verschijnen? Kijk en geniet! En geef u vooral op voor de Nationale Tuinvogeltelling van Vogelbescherming in het weekend van 17 en 18 januari. Zo helpt u mee aan het grootste citizen science project van Nederland. Wie zich nu alvast inschrijft via www.tuinvogeltelling.nl ontvangt wekelijks tips voor vogels in de tuin, korting op tuinvogelproducten en dingt mee naar mooie prijzen.
Natuur
13
Stekels met charisma Tekst: Frans van der Beek
Het is winter en dat is een zegen voor de egels in Nederland. Ze zijn dan in winterslaap en dus veilig voor het gierende rubber van autobanden die ze plegen te verpletteren. Wie zich verdiept in de egel staat versteld van het effect dat het charmante beestje op de mens heeft. Voor sommigen is het zelfs een obsessie!
Ik ben gek op egels En daarom wil ik zeggen Dat ik me er over verbaas Dat ze er nog zijn. Want iedere ochtend als ik op pad ga En dat is geen kleine afstand, Zijn egels het enige dat ik zie, Verpletterd. En dood. En plat. (Gedicht van Pam Ayres)
Egels stinken en toch kunnen ze zich koesteren in de sympathie van velen. Egels zijn cool. Onverstoorbaar scharrelen ze door de schemering en de nacht op zoek naar een prooi. Ze zijn altijd wel ergens te vinden in de omgeving van mensen. Maar de kwetsbare dieren zijn in gevaar. Er wordt zelfs gevreesd dat de egel binnen afzienbare tijd uit onze tuinen, heggen en bosschages is verdwenen. Een plaats op de rode lijst van bedreigde diersoorten zou terecht zijn. De Zoogdierenvereniging VVZ zou dat toejuichen. De populatie is sinds het begin van deze eeuw gehalveerd. Ook de stichting Egelbescherming luidt de noodklok, en wel voor het eigen bestaan. Wie in deze donkere dagen enkele euro’s kan missen, geeft ze aan die stichting. De passie voor egels wordt ook duidelijk wanneer diverse opvangcentra in september het jaarlijkse egelweekend organiseren met speurtochten, lezingen en ‘egeltje knutselen’. Dat blijken trekpleisters van jewelste, want de egel spreekt tot de verbeelding. In Engeland werd ooit heftige gestreden door egelredders en vogelliefhebbers. De laatste groep meende dat de egels teveel vogeleieren opvraten en wilde de stekeldieren verdelgen. De egelredders wonnen de ‘battle of the hedgehog’. De grootste egelfan is onmiskenbaar ecoloog Hugh Warwick.
Hij schreef een boek over zijn liefde voor de vlooienbal (want ook vlooien zijn verzot op egels) onder de titel ‘Gek op egels’. Een amusant boek van een fanaat, die als student maandenlang optrok met het nachtdier. Om ze te observeren moest hij regen, ontberingen en een verblijf in een klamme caravan trotseren. Hij volgde twaalf exemplaren na hun vrijlating uit een opvangcentrum. Ze kregen elk een eigen naam, want ze bleken over een eigen persoonlijkheid te beschikken. De een was nieuwsgierig, de ander afstandelijk of soms spoorloos op een zwerftocht. Aan het eind van zijn onderzoek was het dozijn gedecimeerd tot vier. De rest was overreden, opgegeten, verdwenen of verhongerd. Egelopvangers blijken opmerkelijke mensen. Warwick verhaalt van een echtpaar waarbij de vrouw haar man voor de keus stelde: “Egels eruit, of ik eruit.” De egels bleven. In de VS komen egels niet van nature voor en zijn ze geïmporteerd met bijna hysterische gevolgen. Zo zijn er Olympische Spelen voor egels met hardloopbanen en hordelopen. Dat levert op het podium de mooiste, beste en tamste egel op. Het is daar ook een rage om een egel als huisdier te houden, ook al zijn ze niet of nauwelijks aaibaar. Maar wel heel lief.
De egel, de Latijnse naam is Erinaceus Europaeus, is een schemer- en nachtdier. Dan probeert hij zijn voedsel bij elkaar te zoeken. Hiervoor legt hij grote afstanden af, minstens een kilometer per nacht. De egel is een carnivoor, een vleeseter. De egels die overdag gezien worden zijn meestal in nood. De volwassen egel heeft ongeveer 7000 stekels op zijn rug en twee kleine kraaloogjes waar hij overdag nauwelijks iets mee ziet, vandaar zijn nachtelijke leefwijze. De egel is een zoolganger; hij loopt plat op zijn voetjes. Het lijkt dan of hij heel dicht bij de grond zit, maar dit is schijn. De egel houdt bij het voedsel zoeken zijn pootjes wat krom onder zijn lijfje, maar zodra de egel ergens voor weg loopt, komt hij omhoog en staat dan rechtop waardoor hij erg hard kan lopen (bron: egelbescherming.nl).
Egels zijn ouder dan de mensheid. Er zijn resten gevonden van zeventig miljoen jaar oud ten tijde van de dinosaurussen. Dat waren bepaald geen schatjes, want de Deinogalerix (verschrikkelijke feeks) was drie keer zo groot als ‘onze’ egel en had tanden als stiletto’s in plaats van stekels. Volgens deskundigen zijn er ongeveer twintig soorten egels, waaronder de langooregel, de witbuikegel en de langstekelige egel. Ze komen voor in China, Afrika en Europa. De vraag is helaas: hoe lang nog?
ADVERTENTIE
Zachte of strenge winter?
Wij zitten er altijd comfortabel bij! En we besparen flink op de stookkosten met
TONZON Vloerisolatie
www.tonzon.nl
16
Innovatie
Scandinavische Special
Gadget Top 5
2
Vlam in de pan
Zomer en winter buiten koken, in Scandinavië is het de gewoonste zaak van de wereld. Hier wordt de barbecue echter al gauw weer in de schuur gezet. Jammer, want er is maar weinig zo winters knus als een maaltijd die boven een knapperend vuurtje is bereid. Wat (sprokkel)hout of ander organisch afval in de Envirofit rocketstove (ook wel COOX genaamd) en je kunt binnen één minuut met kokkerellen beginnen.
Winterkoning
Het doet denken aan Scandinavisch design, maar komt ‘gewoon’ uit Engeland. De keramieken voederhuisjes Birdball Belle van Green & Blue zijn vorstbestendig en worden geleverd met een roestvrij stalen draad. Ophangen, vetbolletje erin en laat de winter ook voor de vogels maar komen.
Waarom op onze nummer 1?
Bij aankoop van een kooktoestel wordt er ook eentje geschonken aan een arm gezin in een ontwikkelingsland.
Prijs: € 32,50 via
www.uniekduurzaamdesign.nl
Prijs: € 104,95 via www.scandicshop.nl
3
4
nergens worden ze zo mooi gemaakt als in het Hoge Noorden. De plaids van Kerstin Landström zijn van pure wol en de meeste zijn zelfs groot genoeg om met z’n tweeën onder te zitten. Bijkomend voordeel: de verwarming kan gelijk een paar graden lager.
Kopje koffie Voor House of Rym ontwierpen de Zweedse
Prijs: € 139,00 via
Elisabeth Dunker en Anna Backlund een exclusief bewerkt servies waarbij je zelf een combinatie kunt maken van de verschillende patronen. De geweldige koffiepot maakt het af! Tijd voor fika: een Zweeds kopje koffie met wat lekkers erbij... Prijs: vanaf € 14,95 via www.stoerinstyle-shop.nl
Knuffelzacht Een dekentje voor op de bank,
www.dezweedsewinkel.nl
5
Candlelight Een kaars in een lege bierfles zetten
is lang niet zo stylisch als een fraai gevormde kandelaar van het Deense merk House Doctor. Van gerecyled glas uiteraard. En omdat je nooit teveel kandelaars kunt hebben in deze donkere dagen, zet je er gelijk een heleboel bij elkaar! Prijs: € 12,50 via www.nordicliving.be
Innovatie
17
New York, New York Groene initiatieven frissen grijze skyline op Tekst: Yvonne Koop | Beeld: Jen Davis, Marley White, Joe Buglewicz
Wie een aantal jaren niet meer in New York is geweest, zal zich verbazen. Behalve biologische markten, natuurvoedingswinkels en vegetarische restaurants komt er steeds meer ruimte voor voetgangers en fietsers en staan energiebesparing en klimaatbeheersing hoog op de politieke agenda. Zelfs het Empire State Building moet er aan geloven. ‘The sky’ is niet langer de limit. Voormalig burgemeester Bloomberg gaf enkele jaren geleden de aanzet tot de vele veranderingen. Meest in het oog springend is het feit dat een deel van het altijd immens drukke Times Square is uitgeroepen tot voetgangerszone. Maar ook de vele fietsers in de stad vallen op: niet meer door het drukke verkeer zigzaggend, maar gemoedelijk rijdend over de voor hen geplaveide paden. Wie op stap gaat in de stad kan kiezen uit milieuvriendelijke vervoersmiddelen als elektrische bussen, groene taxi’s of de fietstaxi. Behalve in het langgerekte Central Park, van oudsher de groene long van Manhattan, komen er steeds meer groene plekken voor recreatie. In het Hudson Park bijvoorbeeld, helemaal langs de rivier de Hudson in het westen van Manhattan, kunnen sportievelingen hardlopen, skeeleren, rolschaatsen, kajakken en golfen. Op de oever-
strook onder de Brooklyn Bridge is een strand aangelegd met speeltuinen en varen plezierboten af en aan. En in Battery Park, op het zuidelijkste puntje van Manhattan, rennen de eekhoorntjes vrolijk rond met de kruimeltjes van een hotdog of vega-burger. Dat zijn alleen nog maar de veranderingen op de grond. Wie omhoog kijkt ziet dat op steeds meer daken activiteiten worden ontplooid: naast daktuinen zijn er moestuinen en kassen. Een voormalige metrolijn over de stad heen is nu een stadswandelpark (The High Line), bestaande bebouwing (zelfs het Empire State Building) wordt gerenoveerd en van dubbel glas voorzien en nieuwbouw moet zoveel mogelijk duurzaam zijn. Niet gek dat in zo’n steeds groener wordende omgeving de biologische broodjeszaken,
Stadswandelpark The High Line
restaurants en supermarkten als paddenstoelen uit de grond schieten. De hoogste tijd om voor de eco-toerist in New York alle leuke groene adressen op rij te zetten!
18
Innovatie
Cinnamon Snail
Groene activiteiten Big Apple Greeters
In de hop-on hop-off-bus hoor je leuke verhalen over de stad, maar als je New York door de ogen van New Yorkers wilt zien, moet je je (op tijd, voor vertrek) opgeven bij deze organisatie van gratis gidsen. Te voet laten ze je hun stukje stad zien en vertellen hun eigen unieke verhaal. Heel bijzonder. www.bigapplegreeter.org
Biketour
Je kunt het houden bij een rondje Central Park (met een oppervlakte van bijna twee keer Monaco toch bepaald geen sinecure) of een fiets huren en meer plekken verkennen. Niet alle wijken zijn even fietsvriendelijk, maar in Manhattan kom je een heel eind. Aanrader: de Brooklyn Bridge heeft een apart fietspad en dat is zelfs als je uit fietsland nummer 1 komt een wel heel bijzondere ervaring. www.centralparkbiketour.com
American Museum of Natural History
Niet alleen voor een stadskind dat nog nooit een (opgezette!) olifant van dichtbij heeft gezien, is een bezoek aan dit museum een fantastische belevenis. De zalen met de thema’s biodiversiteit en milieu bieden een levendige en inspirerende visie op de spectaculaire schoonheid en rijkdom van het leven op Aarde. www.amnh.org
Groene restaurants Babycakes
‘s Werelds eerste glutenvrije veganistisch bakkerij, aldus de trotse eigenaars. Brownies, cakes, donuts, cookies, cupcakes: volledig verantwoord gebakken, niet van ‘echt’ te onderscheiden. Een mekka voor vega-zoetekauwen! www.babycakesnyc.com
Candle Café
Een pionier op vega-gebied dit haute cuisine restaurant. Smaakbeleving, uitstraling, alles klopt. Niet voor niets zijn er sinds de start in 1994 (!) al meer vestigingen geopend. Candle 79 is het vermelden meer dan waard: een groene oase met een bar met biologische wijn en sake. www.candlecafe.com/www.candle79/com
Champs Family Bakery
Voor een groene lunch met een groene smoothie! Maar ook voor ontbijt (homemade granola) of diner (burgers met een stevige ‘bite’ in bijvoorbeeld tempé of zwarte bonen). www.champsdiner.com
Caravan of Dreams
De naam klinkt net zo heerlijk hippie-zweverig als de introductie van het restaurant dat bezoekers niet alleen gezond eten en drinken belooft, maar ook bijpassende muziek en dans en vooral een ontmoeting met gelijkgestemden. www.caravanofdreams.net
Is het nog wel eens zoeken naar een vegetarisch of veganistisch adres, deze rijdende voedseltrucks komen naar jou! Ze verkochten de Dutch weedburger (met een vulling van zeewier) als een van de eersten in Amerika en daarnaast diverse andere biologische snacks. Check op Twitter waar ze geparkeerd staan! www.cinnamonsnail.com
Dunwell Doughnuts
Zeg Amerika en je zegt donuts. In een verantwoord dieet lijken deze ringvormige suikerzoete broodjes niet te passen, maar gelukkig dachten Dan DUNbar en Christopher HolloWELL daar anders over. Hun missie: de eerste veganistische donutwinkel op de planeet Aarde oprichten en de traditie van donuts maken voortzetten op een zowel innovatieve als ethische manier. Wat mij betreft: missie geslaagd! www.dunwelldoughnuts.com
Shake Shack
Vlees van koeien die niet zijn geïnjecteerd met hormonen of antibiotica. Daar wil de New Yorker best voor in de rij staan. De wachttijd kan flink oplopen, soms tot wel drie uur! Check dus de webcam voor je achteraan aansluit. www.shakeshack.com
Victory Garden
Je proeft dat het softijs met verse geitenmelk, lokale ingrediënten en veel liefde is bereid. Basis is de Anatolische dondurma, een rijk geitenmelkijs met de wortel van de wilde orchidee. Veranderen de smaken en toppings met de seizoenen, de ijsjes en desserts smelten onveranderd op je tong. www.victorygardennyc.com
Innovatie
19
Groene winkels en markten Whole Foods
Gezond leven begint bij Whole Foods, zou hun reclameslogan kunnen zijn. Naast winkel tips biedt de site meer informatie, tips en recepten. Wie niet in de buurt woont kan online bestellen. Aangezien deze natuurvoedingsketen vestigingen in Engeland heeft, kan dat ook vanuit Nederland. www.wholefoods.com
Groene Festivals Earth Day
Op zondag 19 april 2015 wordt op Union Square voor de 25e keer Earth Day gevierd. Met tientallen informatieve stands, leuke activiteiten voor de hele familie en live optredens. Op woensdag 22 april krijgt de dag een vervolg met een 5 kilometer lange sponsorloop door New York. Deelnemers halen geld op voor het goede doel en strooien op veel plaatsen zaadjes uit om de stad zo weer wat groener te maken. www.earthdayny.org
Green Festival
Wie geïnteresseerd is in een duurzamer en gezonder leven, kan terecht op het Green Festival dat op 24 t/m 26 april 2015 op Pier 94 wordt gehouden. Meer dan 300 eco-vriendelijke bedrijven presenteren zich met natuurlijke verzorgingsproducten, kleding van biologisch katoen, fairtraide cadeaus, hergebruik van oude bouwmaterialen en vegetarische en veganistische restaurants. Daaromheen het nodige entertainment. Genoeg groens te zien, beluisteren en kopen. www.greenfestivals.org/nyc/new-york-2015
Union Square Green Market
Er zijn tientallen weekmarkten met biologische producten; de Union Square Green Market is de oudste (sinds 1976) en grootste boerenmarkt van Manhattan. Elke maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag is er een groot aanbod aan verse producten van boeren en leveranciers uit de omgeving. www.grownyc.org/greenmarket
Kaight
Goed ontworpen kleding en accessoires door onafhankelijke ontwerpers met de nadruk op duurzaamheid. www.kaightshop.com
Moo shoes
Groen shoppen
Diervriendelijke schoenen, tassen, T-shirts, portemonnees, boeken en andere accessoires. www.mooshoes.com
Union Square Green Market
FAO Schwarz
De oudste (sinds 1976) en de grootste boerenmarkt van New York. Ieder maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag een groot aanbod aan verse producten van boeren en leveranciers uit de omgeving. www.grownyc.org/greenmarket
Whole Foods
Een grote keten van natuurvoedingswinkels in onder meer New York. Adressen zijn te vinden op de site evenals heel veel informatie, tips en recepten. www.wholefoods.com
Kaight
Goed ontworpen kleding en accessoires door onafhankelijke ontwerpers met een nadruk op duurzaamheid. www.kaightshop.com
Moo shoes
Assortiment van diervriendelijke schoenen, tassen, T-shirts, portemonnees, boeken en andere accessoires. www.mooshoes.com
Fenomenaal gevestigd op de hoek van Central Park met Fifth Avenue. Drie etages vol speelgoed, met de nadruk op nostalgie. Toppunt wat dat betreft is de grote dans- en pianomat op de bovenste verdieping, waar ieder kind de mooiste klanken aan weet te ontlokken. www.fao.com
Yelp
Als je op deze zoekmachine ‘ecofriendly stores’ intikt met locatie New York verschijnen er talloze adressen van leuke winkeltjes met de mooiste eco-spullen, van houten afwasborstel tot vintage kleding en van bamboe kommen tot duurzame matrassen. Te veel om op te noemen. www.yelp.com
20
Mode
Mode zonder misstanden? Shopping tips voor fair fashion
Hoe kunnen we makkelijk op een verantwoorde manier kleding shoppen? De Krant van de Aarde geeft tips. Ook voor de smalle portemonnee. Tekst: Lynsey Dubbeld | Beeld: Culture Fabric, Izzy Lane, MudJeans , Sena Eco Couture.
Naar aanleiding van een nieuw rapport van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) over uitbuiting van tienermeisjes in Indiase spinnerijen, publiceerde de Volkskrant in oktober een lijst met verkooppunten van ‘slaafvrije kleding’. Een storm van kritiek was het gevolg. Hoe kunnen H&M, Primark en Esprit zo positief beoordeeld worden, terwijl er steeds mediaberichten zijn over misstanden in de fabrieken die voor deze merken produceren?
Penney in verband gebracht met de Rana Plaza fabriek in Bangladesh, waar in 2013 ruim 1100 werknemers overleden.
Lijstjes
Inmiddels circuleren op internet allerlei lijstjes om consumenten te helpen eerlijke kleding te kiezen. Op de website van Rank a Brand staan beoordelingen van bijna 400 kleding- en schoenenmerken die in Nederlandse winkels te vinden zijn. Met deze informatie – eveneens beschikbaar via een app – kunnen we het milieu- en mensvriendelijke gehalte van de collecties van populaire merken nagaan, is de gedachte.
Een spijkerbroek heeft gerust 64.000 reiskilometers achter de rug en 13 verschillende landen aangedaan voordat het over de toonbank gaat
Rank a Brand heeft de nodige concurrentie. In kranten, tijdschriften en boeken verschijnen regelmatig winkeladviezen. Het Britse tijdschrift Ethical Consumer geeft in zogenoemde productgidsen een overzicht van de meest verantwoorde ketens, designer labels, jeansmerken en 9 kledingtypen (zoals schoenen, ondergoed, fleeces en schooluniformen). En de Amerikaanse Elizabeth Cline, bekend van haar boek Overdressed, The shockingly high cost of cheap fashion, beveelt op haar website tientallen mode-, denim-, schoenen en tassenmerken aan. En dan zijn er ook nog de website Kiesduurzamemode.nu en de Kledingchecker van GoedeWaar.nl.
De commotie rond de publicatie in de Volkskrant staat niet op zichzelf. Het vele nieuws over milieuproblemen en arbeidsuitbuiting in de textielindustrie roept de vraag op: waar is verantwoord gemaakte kleding eigenlijk te vinden? Het lijkt erop dat allerlei modebedrijven – van fast fashion ketens tot designer labels, van sportmerken tot luxury brands – te maken kunnen krijgen met incidenten in kledingfabrieken. Zo zijn onder andere Benetton, Mango en J C
Wie de verschillende informatiebronnen naast elkaar zet, zal al snel het spoor bijster zijn. Onder andere H&M, Zara en Mango, toch regelmatig negatief in het nieuws, staan gerust in de top tien van meest verantwoorde merken. Terwijl duurzame labels zoals Alchemist, Komodo, Kuyichi en People Tree bij Rank a Brand net voldoende scoren. En pioniers zoals Izzy Lane, Re-5 en
Sena Eco Couture
Scholieren, leraren en artsen die gedwongen worden katoen te plukken in Oezbekistan. Kinderen in naaiateliers in Bangladesh. Sweatshops op Mauritius. Het is een kleine greep uit het modenieuws waarover de laatste maanden te lezen was. Bedrijven zoals H&M, C&A, Replay en Primark werden beschuldigd van onfatsoenlijke arbeidsomstandigheden in hun productieketen.
Verwarring
Culture Fabric
Mode Sena Eco Couture komen überhaupt nauwelijks in rankings voor. Deze verwarrende uitkomsten zijn allereerst het gevolg van de uiteenlopende beoordelingscriteria van de lijstjesmakers. Zo zijn de scores van Rank a Brand gebaseerd op de gegevens die de beoordeelde bedrijven op hun website openbaar maken over 16
H&M, Zara en Mango, toch regelmatig negatief in het nieuws, staan gerust in de top 10 van meest verantwoorde merken aspecten van 3 duurzame thema’s: klimaatverandering, milieubeleid en eerlijke handel. De beoordeling van het Britse initiatief Measure Up richt zich op 10 onderdelen van eerlijke handel (zoals eerlijke lonen en onafhankelijke fabrieksinspecties). Elizabeth Cline noemt lokale productie een belangrijk criterium. En omdat Rank a Brand zich baseert op online informatie, wordt vaak gezegd dat de beoordeling meer zegt over de communicatiestrategie van een merk dan over de feitelijke praktijk. Een tweede oorzaak van de verschillende duurzaamheidsscores heeft te maken met de ingewikkelde productieketen van de hedendaagse kledingindustrie. Tussen katoenboer en kledingwinkel zitten gemiddeld zo’n 10 tot 15 partijen. Een spijkerbroek heeft gerust 64.000 reiskilometers achter de rug en
Voor het eerst 100 procent gerecycled! Een gele jurk die niet zou misstaan in de schappen van Zara of H&M. Zo omschreven media het eerste kledingstuk dat volledig is gemaakt van gerecycled katoen. De creatie werd in 2014 in Zweden gepresenteerd. Tot nu toe was het onmogelijk om kleding te maken van 100 procent gerecycled katoen: aan de gebruikte vezels worden altijd nieuwe toegevoegd, omdat de garens anders niet sterk genoeg zijn. Maar het Zweedse bedrijf Re:newcell slaagde erin om een rayontextiel te maken van uitsluitend gebruikte katoenvezels. De bedoeling is dat er binnen een aantal jaren in Europa fabrieken worden gevestigd die dat materiaal maken. De productie dichtbij huis kan ervoor zorgen dat de eerlijke werkomstandigheden in de kledingindustrie verbeteren. En aangezien we alleen al in Nederland 135 miljoen kilo textiel per jaar weggooien, is er in ieder geval vast geen gebrek aan recyclebare materialen. 13 verschillende landen aangedaan voordat het over de toonbank gaat. Vooral internationale ketens kunnen moeilijk nagaan of alle onderdelen van de productieketen wel verantwoord verlopen. Maar deze grote spelers beschikken vaak over een omvangrijk duurzaamheidsbeleid – inclusief MVO-managers en gedragscodes voor de fabrieken die de collecties maken. En daarom scoren ze opmerkelijk goed in de lijstjes ondanks een aanzienlijk risico op misstanden in de productieketen.
Simpele shoptip: vintage
Geen zin in een ingewikkelde speurtocht naar verantwoorde kleding? Bedenk dan dat vintage misschien wel de meest duurzame vorm van mode is. De negatieve impacts van de kledingindustrie op het milieu kunnen namelijk flink verminderd worden door kleding een tweede leven te gunnen. Dat kan door textiel te recyclen, maar ook door tweedehands kledingstukken te kopen. Tweedehandsjes zijn er in alle soorten en maten: van Marktplaats.nl tot Designer-vintage.com, van de Kringloopwinkel tot Doortje Vintage. Swapping party’s maken van kledingruilen een goedkoop feestje. En via websites zoals Rouleerdekleer.nl, Vintywomen.com en Stylelend.com ruil je kleding online. Er zijn ook winkels en merken die gebruikte materialen omtoveren tot nieuwe must-haves. Culture Fabric laat in Nederland jurken maken van oude zijde sari’s uit India. Eloise est Mignonne maakt van hoogwaardige vintagejurkjes must-haves. De tassen, trolleys, tablet sleeves en riemen van Kazmok zijn gemaakt van oude transportbanden. Via Van Hulley kunnen mannen van versleten overhemden een persoonlijke boxer laten maken. En in de producten van outdoorlabel Patagonia figureren steevast gerecyclede vezels van polyester en wol.
Recyclen door huren en leasen
Mud Jeans
21
Het huren van gelegenheidskleding is ook een mustdo als het gaat om recycling. Bij luxe boetieks zoals Rent the Runway en Eleven James zijn exclusieve it-bags en onbetaalbare designer items te huur. En in Nederland zijn twee kledingbibliotheken in oprichting, waar je met abonnement of strippenkaart items kunt lenen. De kledingbibliotheek in Utrecht is inmiddels geopend. Tegenwoordig zijn er bovendien spijkerbroeken, fleecetruien, maatkostuums en mantelpakjes te leasen. Via MudJeans lease je tegen een laag maandtarief een fairtrade, biologisch geproduceerde spijkerbroek, die je dan na een of twee jaar
Izzy Lane
weer inlevert. Het modemerk zorgt dat de jeans na wassen en reparatie opnieuw in de verkoop gaat. Als de kwaliteit daarvoor onvoldoende is, worden de materialen verwerkt tot garens. De producent maakt daarvan nieuwe items, die vervolgens weer te leasen zijn. Naast de milieuvoordelen van tweedehands kleding is het een betaalbare manier om de garderobe te vernieuwen. Dankzij creatieve ontwerpers kan tweedehands textiel bovendien een opmerkelijk nieuw uiterlijk krijgen. En misschien wel het beste nieuws voor fashionista’s: vintage is modieuzer dan ooit. Of het nu gescoord is bij een vintage store, kledingbibliotheek of leasebedrijf.
22
Vrije tijd
Van niets iets maken Het kringloopgeluk van Ingrid van Willenswaard
Tekst: Yvonne Koop | Foto’s: Kosmos Uitgevers, Bonita Postma (portretfoto)
Hoeveel heeft een mens nodig om van te leven? Moet je alles nieuw kopen of kun je het zelf maken? Waarvan word je gelukkig? Het zijn vragen waarover Ingrid van Willenswaard graag mijmert op haar blog Ingthings en waarover inmiddels twee boeken zijn verschenen: Kringloopgeluk en Vive la vie. Een interview met als decembercadeautje het patroon van heerlijke handwarmers erbij. Ze woont in een klein dijkhuisje in Amsterdam Noord, met uitzicht op een kanaal en maar tien minuten fietsen van het centrum. Ingrid van Willenswaard is er na wat omzwervingen samen met haar vriend beland en woont er nu al weer een half jaar met veel plezier. “Om hier te kunnen wonen, deden wij driekwart van onze spullen weg. Het zou anders niet gepast hebben. Een bijzondere ervaring en het bevalt goed: alleen leven met wat je nodig hebt. De meeste spullen heb je gewoon maar je doet er nooit iets mee.” Waag het echter niet aan haar verzamelingen te komen: dozen vol lapjes, draadjes, schriftjes, papiertjes, prulletjes, van alles en nog wat dat ooit wellicht nog wel eens ergens voor van pas kan komen...
Wat spreekt je zo aan in oude meuk, oneerbiedig gezegd? “Ik vind het fijn om iets te vinden dat je helemaal niet zocht, maar dat ineens naar je glimlacht. Dingen met een geschiedenis, oud handwerk bijvoorbeeld. Ik stel me dan zo voor wie het gemaakt heeft en hoe lang ze daar mee bezig zijn geweest. Dat kan ik dan echt niet laten liggen.”
Was je als kind ook al zo’n verzamelaar?
“Ja, en ook dingen zelf maken zat er al vroeg in. Op mijn zestiende spon en verfde ik al mijn eigen wol, waarvan ik truien breide. Ook naaide of vermaakte ik mijn eigen kleren. En sinds mijn eerste bezoek aan een rommelmarkt ben ik verkocht en koop ik zo ongeveer alles tweedehands, waarom nieuw kopen als alles er al is? Bovendien vind ik het fijn om van niets iets te maken.”
Blijkbaar spreekt dat veel mensen aan!
“Ja, verbazingwekkend genoeg wel, omdat ik eigenlijk maar wat aan rommel, met alle bijbehorende ups en downs. Maar misschien herkennen ze iets in het soms wat melancholische gevoel: geniet van de mooie kleine dingen in het leven. Ik noem het appeltaartdagen: een dag waarop iets gebeurt, vaak iets heel kleins, waar je zo’n zoemend gevoel van tevredenheid van krijgt. Het gevoel dat alles even helemaal goed is.”
Dus de lezers van de Krant van de Aarde wens je voor 2015 veel appeltaartdagen toe? “Ik voel mij helemaal niet in de positie om mensen raad of een boodschap te geven. Maar als ik toch iets moet zeggen is het: wees vriendelijk voor anderen en jezelf, deel wat je hebt en weet, dan kom je al een heel eind.”
Vrije tijd
Patroon polswarmers
Dit is werkelijk de makkelijkste want, vingerloze handschoen of polswarmer (hoe je het ook noemen wilt) die je kunt maken namelijk gewoon een lapje dat je dubbel naait (met een gaatje voor de duim, dat wel). Het vastnaaien moet je wel met enige aandacht doen, om het er netjes uit te laten zien. Je neemt steeds twee lusjes met je naald en dat trek je dan bij elkaar. Als het aan elkaar genaaid is, kun je nog een randje haken om het duimgedeelte en aan de bovenkant. Ik haakte twee rijen vasten. Omdat ze er zonder handen een beetje suf uitzien vroeg ik mijn nichtje Guusje om even als hand-model op te treden. Ik mag wel zeggen dat ze dat met verve deed!
Liefs, Ingrid
23
Heidepol |
@natuurbegraven
Uw laatste rustplaats in de natuur? • Bijzondere locatie voor ceremonie en condoleance • Begraven midden in de natuur • Op eeuwenoud landgoed met rijke historie • Geen onderhoud voor nabestaanden
Goorstraat 5a, 5131 RG Alphen (NB) • 013 820 03 83 • www.natuurbegraafplaatsdehoevens.nl
Wandelen, gedenken en bezinnen
www.greencoffins.nl
Natuurbegraafplaats de Hoevens is dagelijks vrij toegankelijk voor bezoekers en wandelaars. Ook in de dagen rond Kerst is hier volop rust en ruimte voor een moment van gedenken en bezinnen. Na een wandeling in het prachtige winterlandschap, is men van harte welkom in het sfeervolle informatiecentrum. Hier brandt de houtkachel en kan een fotopresentatie bezichtigd worden. In ontvangstgebouw ‘De Eik’ branden de kaarsjes in de ceremonieruimte voor een moment van stilte.
*UHHQ&RI„QV HHQ EHZXVWH OHYHQVVWLMO RRN QD KHW RYHUOLMGHQ
Speciale openingstijden
Het informatiecentrum van Natuurbegraafplaats de Hoevens is op 1e en 2e Kerstdag, alsmede nieuwjaarsdag gesloten. Op alle overige dagen is het informatiecentrum tussen 10.00-16.00 uur geopend.
GreenCoffins staat voor duurzaamheid voor Mens en Milieu. Met de collectie handgemaakte uitvaartproducten van het Britse Ecoffins, houder van de Natural Death Center Award voor de beste milieu verantwoorde uitvaartkisten en als enige ter wereld producent van Fair Trade uitvaartproducten, bieden we een vriendelijk ogend groen alternatief voor de traditionele doodskist.
Bijzondere locatie voor een laatste afscheid
Natuurbegraafplaats de Hoevens is in september van dit jaar geopend. Op een eeuwenoud landgoed, gelegen tussen Alphen en Goirle, biedt het een bijzondere locatie voor een laatste afscheid. Met de mogelijkheid tot het begraven van een dierbare midden in de natuur. En met alles onder ĂŠĂŠn dak voor een ceremonie of condoleance. Kijk voor meer informatie op www.natuurbegraafplaatsdehoevens.nl
Duurzaam betekent allereerst een ecologisch verantwoorde kweek van zichzelf hernieuwende gewassen. Om deze reden minimaliseren wij bijvoorbeeld ook de inzet van hout. Belangrijk is verder dat we uitsluitend werken met niet bedreigde of risicovolle plantensoorten. Door deze werkwijze maken we optimaal gebruik van de natuur zonder haar te verbruiken en genereren we een zeer beperkte CO2 uitstoot, ook in vergelijk met kisten gemaakt van in Nederland gekapt hout. Omdat er aan de uitvaartmanden geen voor het milieu schadelijke stoffen worden toegevoegd, blijven deze volledig biologisch afbreekbaar.
Natuurbegraafplaats Hillig Meer
is onderdeel van Landgoed Heidehof, een prachtig natuurgebied op de Drentse Hondsrug, vlakbij Assen. Mensen kunnen er zĂŠlf een plek uitkiezen, midden in de natuur, waar ze voor eeuwig begraven willen worden. Graven worden nooit geruimd en nabestaanden worden niet geconfronteerd met onderhoud of verlenging van grafrechten. Door een graf op Hillig Meer te reserveren, draagt u bij aan natuurbehoud voor toekomstige generaties.
Onze Fair Trade producten zijn vergelijkbaar geprijsd en dragen rechtstreeks bij aan een duurzame ontwikkeling van de bevolking in enkele van de armste regio’s ter wereld. Boeren en vlechters kunnen onder goede werkomstandigheden hun werk doen, worden eerlijk betaald en de WFTO controleert op kinder- en dwangarbeid. www.wfto.com
natuurlijke uitvaartmanden
T: 06 2243 8080 - welkom@greencoffins.nl
26
Fotowedstrijd
FOTOWEDSTRIJD LANDSCHAPSBEHEER
Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending, plus enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl en vergeet niet je naam en adres in de mail te vermelden. De winnaar wordt ook beloond door onze partner Landschapsbeheer met het boek ‘Leestekens van het landschap’.
Samen voor ons Landschap Landschapsbeheer Nederland is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. Landschapsbeheer Nederland werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.
Winnaar
Alberdina en Arjanne – de Veenhoop, Friesland
In de bijlage een foto gemaakt in de Kraanlannen bij de Veenhoop (Friesland). Dit is een groot water- en moerasgebied dat uiteindelijk de kraanvogels terug moet brengen in het landschap. Dat is helaas nog niet gelukt, maar wat we er wel met regelmaat zien (afhankelijk van de tijd van het jaar) zijn bruine kiekendieven, grote zilverreigers, visarenden, ijsvogels, porseleinhoenen, boomvalken, doodaars, smienten en allerlei ander grut. Op de dag dat de foto is gemaakt waren we op zoek naar de bruine kiekendief met jong. Ineens zagen we een heel bijzondere reflectie. Deze was met de enorme telelens niet in een beeld te vangen maar met ons kleine toestel lukte dat wel! Met bewondering keken we ernaar…. een paar tellen later waren het weer “gewone” wolken. Alberdina en Arjanne - Drachten
Eervolle vermeldingen
Hilly Lublink – Roden, Drenthe
L. Stulin - Maasvallei bij Urmond
Op de agenda
COLOFON De Krant van de Aarde is een kritisch en redactioneel onafhankelijk medium. Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. Daarnaast is de Krant van de Aarde spraakmakend op het gebied van duurzaamheidskwesties. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2013 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@dagvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris Hoofdredactie: Moniek Verstegen Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl) Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Angelique van Os, Renske de Zwart, Jolien Scholte, Yvonne Koop, Ivonne de Thouars Fotoredactie: Henk Bothof, Ben Deiman Coverfoto bijlage Gezond: Tarwegraskoning Eindredactie: Petra van der Veer Social media: Yvonne Koop Advertentieverkoop: info@dagvandeaarde.nl
27
OP DE AGENDA Januari
11
Kookexperience van De Groene Kookacademie, Amersfoort Wil je leren hoe je (beter) duurzaam, biologisch en vegetarisch kunt koken? Tijdens de Kookexperience (15 euro) ga je een middagje heerlijk koken en proeven. Wellicht krijg je de smaak te pakken en schrijf je je in voor de zestiendaagse cursus!
Februari
5-8
De Nationale Gezondheidsbeurs, Jaarbeurs Utrecht Boordevol informatie, acties, proeverijen en workshops over een gezond en bewust leven. Kaartjes kosten 20 euro per stuk. www. denationalegezondheidsbeurs.nl
6 Warme Truiendag!
Trek een lekker warme trui aan, zet de verwarming lager, bespaar 7 procent energie per graad en dus 7 procent CO2-uitstoot. Kijk voor meer info of meld je aan op www.warmetruiendag.nl
Maart
1 Start Beleef de Lente
De camera’s van de Vogelbescherming die op de nestjes van verschillende vogels staan gericht gaan weer aan!
18 Landelijke Boomfeestdag
Sinds 1957 een jaarlijks terugkerend evenement waarbij inmiddels meer dan tien miljoen bomen werden gepland. Dit jaar komen er weer 200.000 bij! Meer info: www.boomfeestdag.nl
Vormgeving & Opmaak : Celina Koekenbier | Insight design Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV. Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels Aan dit nummer werkten mee: Marijke Hakkennes, Lisette Kreischer. Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom. Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op rekening nummer 61 77 36 146 per los nummer uit de winkel. Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels. Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners. Oplage 50.000. Rectificatie In het herfstnummer van deze Krant (jaargang 9 | herfst 2014) stond een interview met zangeres Jyoti Verhoeff. Ter verduidelijking: Verhoeff’s muziek is nooit verschenen in de film ‘De Nieuwe Wildernis’. Wel in een filmpje op de website van de film.
Waarom weent Moeder Aarde? Oude beschavingen noemden onze planeet Pachamama – een levend wezen. “Spoedig komt de tijd dat mensen zich ervan bewust zullen worden dat het belangrijkste probleem waarmee deze generatie geconfronteerd wordt, de ecologische onbalans is die uitgestrekte gebieden van de Aarde bedreigt.” De Aarde en de mens hebben hulp nodig en de Leraar heeft gereageerd. Maitreya, de Wereldleraar voor iedereen, is nu hier met de Meesters van Wijsheid om ons te adviseren en te helpen. Meer weten over de geweldige toekomst die ons te wachten staat? Lees de boeken van Benjamin Creme Share Nederland, Tweede Oosterparkstraat 322 1092 BV Amsterdam 020-694 6262 www.sharenl.org Bezoek onze stand op de nationale Gezondheidsbeurs Jaarbeurs, Utrecht, 5 t/m 8 februari 2015
ADVERTENTIE
Iedereen weet het: biologisch is beter. Voor mens, dier, milieu, de wereld - en natuurlijk voor jezelf. Hoe zit het dan met voedingssupplementen? Die neem je om je gezondheid te ondersteunen en zijn van zichzelf al goed, toch? Jazeker. Maar als je er 100% zeker van wilt zijn dat je natuurlijke supplement vrij is van bestrijdingsmiddelen, pesticiden of genetisch gemodificeerde organismen dan is biologisch de enig juiste keuze. In vergelijking met een capsule met synthetische vitamine C heeft biologisch n贸g een voordeel. Vitamines uit plantaardige, biologische bron bevatten vaak ook andere gezonde stoffen die het effect van de vitamines kunnen versterken. Bovendien gebruik je voedingssupplementen vaak met een specifiek doel. Dan is het goed om precies te weten hoeveel je van een bepaalde stof binnenkrijgt. Stel je wilt extra vitamine C om je weerstand te ondersteunen. Als je een biologische sinaasappel eet, heb je geen idee hoeveel vitamine C je binnenkrijgt. Met een capsule wel.
Hoe logisch is bio bij voedingssupplementen? Tot slot zijn er voedingssupplementen met stoffen die je normaal niet uit je dagelijkse voeding haalt. Teunisbloemolie voor een gezonde huid en rode gist rijst voor het behoud van een gezonde cholesterolspiegel. Of neem vitamine D: dat haal je onvoldoende uit voeding en in de winter haal je het ook al niet uit zonlicht. Vitals introduceert nu een lijn van tien gecertificeerd biologische voedingssupplementen om je gezondheid breed te ondersteunen. En waarbij je je in meerdere opzichten uitstekend voelt.
Nieuw van Vitals: biologische voedingssupplementen Vitamine B Complex, Vitamine C, Vitamine D, Rode Gist Rijst, Groene Thee Extract, True Superfood, MI-7 paddenstoelencomplex, Cordyceps, Teunisbloemolie en Borageolie. Je vindt Vitals Biologisch in natuurvoedingszaken.
www.vitals.nl
Bio ad-WT_202x284.indd 1
21-11-14 09:07