Krant van de Aarde 5-2022

Voor de natuurlijke verzorging van uw kwetsbare huid Dermagiq

Skin, Hand en Body Wash

Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing. Ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen en onderzocht in verschillende dermatologie centra die gespecialiseerd zijn in behandeling van huidaandoeningen.

Dermagiq Skin is speciaal geschikt voor volwassenen en kinderen, vanaf babylee ijd, met eczeem en wondjes o.a. door krabben bij eczeem.

Samen met Dermagiq Hand en Dermagiq Body Wash, ook op basis van honing, hee u een complete en natuurlijke verzorging voor uw gevoelige huid. Onze Dermagiq producten zijn nu ook verkrijgbaar bij Etos.

Voor informatie, ook over andere producten in de Dermagiq lijn, kijk op: www.dermagiq.nl - www.emonta.nl/dermagiq

Verzorging met de kracht van de natuur.

www.dermagiq.nl

IN DEZE KRANT

Redactioneel

Nieuws op z’n Frans Natuur

Het walvispaard is een koe

Het mysterie van de vogeltrek

Inspiratie

West-Papoea en het inheems perspectief

Wij hebben de Aarde nodig Rechten voor de natuur

Fotowedstrijd LandschappenNL

Lifestyle en Gezondheid

Renáta’s Choice

Vegan

De postzegel

heeft volgens het CBS:

� 3,8 miljoen koeien

� 11,4 miljoen varkens

� 99,9 miljoen kippen

� 10,7 miljoen motorvoertuigen

� 8 miljoen woningen, en men wil er nóg meer bouwen?

� 140.000 km straat en asfalt, en er staan nóg dagelijks files

� 17,8 miljoen mensen (vergelijk Noorwegen 5.3), en dat aantal blijft maar groeien!

� Luchtvervuiling en lawaai

� Bodem- en waterverontreiniging

� ‘Natuurgebieden’ met hekken eromheen

Kijk naar Jeroen Pauw’s programma en huiver! Nederland is vol Op zondagen 21.20 uur NPO 1

Hier heb ik helaas bitter weinig aan toe te voegen. Nederland is één groot industrieterrein met wat groenstroken.

Wij tonen in deze krant, met een hoopvol Demeter Magazine als bijlage, graag iets moois vanuit die groenstroken.

Koester ze!

Veel leesplezier!

Albert Poutsma voorzitter stichting Dag van de Aarde

Sea Line

Acno Repair Spot Treatment

Met dit super herstelcomplex zijn puistjes snel ver dwenen. Een sterke concentratie van zuiverende en herstellende kruiden en essentiële oliën zoals tea tree, manuka, propolis, smeerwortel, echinacea en mirre samen met de geconcentreerde Dode Zee-mineralen zorgen voor de balans van de talgproductie en het vochtgehalte. De crème is huidkleurig en camoufleert, dus uitstekend geschikt voor overdag.

Verkrijgbaar in: 35ml Cons. advies prijs: €14,95

Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met ini tiatieven die het welzijn van de planeet bevorde ren. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspanningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen. Suggesties zijn welkom op redactie@krantvandeaarde.nl.

LIEVER BEGRAVEN

Ton Jacobs uit Amsterdam schreef deze ingezonden brief: “Als je door de stad loopt, zie je in winkels de airco aanstaan voor verkoeling met de deuren wagenwijd open. In de winter zie je hetzelfde: de airco staat dan uit, maar de verwarming staat aan. Pure energieverspilling. Nog erger zijn de terrasverwarmers. Als je ‘s nachts landt op Schiphol dan zie je vanuit de lucht ontzettend veel verlichting. Ook zie je verlichte etalages en televisie- en reclameschermen die nog aanstaan terwijl de straten van de stad verlaten zijn. Pure energieverspilling! Denk ook aan de miljoenen elektrische tandenborstels, de lampjes bij apparaten die nooit uitgaan. Of de misschien wel dertig miljoen internetrouters en mediaboxen die ook aanstaan] als we slapen of niet thuis zijn. Bij een doorsnee crematie wordt 60 kubieke meter gas verstookt. Na 25 crematies is er evenveel gas verstookt als een normaal huishouden in één heel jaar doet. Met zo’n 100.000 crematies per jaar is het gasverbruik en de bijhorende CO2-uitstoot enorm. Ook dit is pure energieverspilling! Begraven is een betere optie.”

DAG IJSKAP

Een onderzoeksteam – het eerste dat een onderzoek heeft uitgevoerd naar het wereldwijde ijsverlies met behulp van satellietgegevens – heeft ontdekt dat de snelheid waarmee ijs over de hele planeet verdwijnt, steeds hoger wordt. Uit de bevindingen blijkt ook dat tussen 1994 en 2017 28 biljoen ton ijs verloren is gegaan, wat overeenkomt met een ijslaag van 100 meter dik die het hele Verenigd Koninkrijk bedekt. Om dit in perspectief te plaatsen: een biljoen ton ijs kan worden gezien als een ijsblok van 10x10x10 km, die groter zou zijn dan de Mount Everest. Het onderzoek toont aan dat het ijsverlies over het geheel genomen met 65% is toegenomen gedurende het 23-jarige onderzoek. Dit werd voornamelijk veroorzaakt door de sterke stijging van de verliezen door de poolijskappen op Antarctica en Groenland. Smeltend ijs van ijskappen en gletsjers verhoogt de zeespiegel, vergroot het risico op overstromingen in kustgemeenschappen, wat ernstige gevolgen heeft voor de samenleving, de economie en het milieu. Meer weten? Zoek op: Our world is losing ice at record rate, en lees het hele artikel.

VERBIED PRIVÉJETS

In Frankrijk is een fel debat losgebarsten over het gebruik van privéjets. Die kunnen ongebreideld rondvliegen en massaal CO2 uitstoten terwijl gewone Fransen gevraagd wordt energie te besparen. De fractie van De Groenen pleit voor een gedeeltelijk verbod op privévluchten. De onlinepetitie ‘Red de planeet, verbied privéjets’ is door meer dan 30.000 Fransen ondertekend. ‘Waarom verplichten we de ultrarijken niet om een gewone lijnvlucht te nemen?’ schrijven de initiatiefnemers. L’Humanité schreef dat het tijd is voor naming and shaming als het gaat om ‘ecocide’-plegers: de vervuilers moeten benoemd worden. Op sociale media bestaan populaire accounts die bijhouden waar en wanneer Franse miljonairs rondvliegen met hun eigen vliegtuigen. Volgens Greenpeace en Oxfam zijn 63 steenrijke Fransen verantwoordelijk voor de helft van de complete Franse CO2-uitstoot. Hoe leg je gewone Fransen dan uit dat de kerosine voor vliegtuigen niet wordt belast en benzine aan de pomp wel?

FILTER DE AFSTAND!

Verkoop van tweedehands kleding via platformen lijkt duurzaam, maar is het niet. Het kopen van tweedehands kleding is populair bij jongeren die het belangrijk vinden om duurzame kledingkeuzes te maken. Maar voor de gebruikers van deze online platformen zoals Vinted is de herkomst van een product moeilijk te zien. De optie om de producten op afstand te filteren, zoals bij Marktplaats, bestaat niet. Het ontbreken van deze informatie bemoeilijkt het maken van een duurzame keuze. Door niet te kunnen filteren op afstand is het voor kopers

lastig om lokaal en duurzaam aankopen te doen. Het is een positieve ontwikkeling dat het kopen van tweedehands kleding via online platformen groeit. Maar duurzaam is het niet, omdat de kleding doorgaans van ver moet komen. Dat kan alleen veranderen wanneer online platformen het mogelijk maken voor de koper om te filteren op ‘locatie zoeken’ en de locatie van de verkoper toevoegen.

NAAR DE RATSMODEE

Weervrouw en klimaatexpert Jill Peeters spreekt in vijf televisie-afleveringen met wetenschappers, journalisten en politici over de klimaatcrisis. Dat stemt treurig. Vooral als uit de doeken wordt gedaan hoe klimaatwetenschappers actief worden tegengewerkt door lobbygroepen uit de fossiele industrie. Hun tactiek: twijfel zaaien. Beelden van afgevaardigden van oliebedrijven die doodleuk beweren: juist goed, al die CO2 in de lucht. Uitspraken als: we kunnen toch geen ecologisch paradijs maken op een economisch kerkhof?

Klimaatwetenschapper Jan Rotmans lag in de jaren tachtig al wakker van wat hij wist. Hij dacht: hier zouden veel meer mensen wakker van moeten liggen. We gingen al naar de ratsmodee, maar nu nog eerder dan gedacht. En dan te bedenken dat er in ons land bijna een miljoen mensen zijn die ontkennen dat er een klimaatcrisis is. Domme, domme, domme mensen.

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

ODE AAN DE STADSBOOM

Het Groot Almeers Stadsbos leverde zestien bomen voor acht paviljoens op de Floriade met als motto: kappen met kappen, starten met oogsten. Uit dat stedelijk groen oogstte afgelopen winter de gemeente zestien bomen die Jos Bregman verwerkte in acht paviljoens op de Floriade. Deze zomer oogstte de gemeente nog eens zeventien iepen die hij in september in twaalf huizen en tuinen in stadslandbouwwijk Almere Oosterwold verwerkte. Wat het Groot Almeers Stadsbos betekent legt hij uit op hetgrootalmeersstadsbos. nl en is een besmettelijk opstapje naar Het Groot Nederlands Stadsbos. Wat Jos met die zestien bomen doet, en waar ze op de Floriade te vinden zijn, vind je op boombom2022.nl. Wethouder Hilde Van Garderen (openbare ruimte, kunst en cultuur) noemde het werk van Bregman ‘de ultieme ode aan de stadsboom’. Langzaam werkt hij met de gemeente naar het lokaal gebruiken van de volledige oogst uit het stadsbos, als voorbeeld voor andere gemeenten in Nederland.

BIJEN OP HET DAK

De nieuwste duurzaamheidstrend na zonnepanelen en groene daken: (werk)bijen. Medewerkers van familiebedrijf EKI kregen er 120.000 ‘collega’s’ bij. Het Rubber & Foam bedrijf, dat gevestigd is in een volledig duurzaam pand in de oude Papierfabriek, plaatst namelijk vier grote nesten van 30.000 bijen per huis op het dak. De nesten worden geplaatst en onderhouden door stadsimkerij Bijenopdaken. nl. Het familiebedrijf hoopt ook andere bedrijven te stimuleren om de onmisbare bijen, onder professionele begeleiding van een imker, op daken te huisvesten. “Zonder bijen is er op lange termijn geen leven meer mogelijk op onze planeet, 80% van de gewassen is afhankelijk van bijen en andere insecten,” vertelt Bart van der Tol, eigenaar van EKI. “In Nederland is nog volop ruimte op daken en kun je met het plaatsen van bijen eenvoudig bijdragen aan de biodiversiteit.” De imkerij plaatst en verzorgt de nesten. In ruil voor het faciliteren krijgt EKI jaarlijks workshops voor klanten en medewerkers over het belang van bijen en potjes heerlijke, pure honing van hun eigen ‘productiemedewerkers’.

VIJF MILJOEN MINDER

Na veertien jaar stopt EARTH Water met het gebruik van plastic flesjes voor het verpakken van haar water. Het gaat in totaal om vijf miljoen plastic flesjes per jaar. EARTH levert nu ook in de Tetra Top® verpakking. Deze verpakking is gemaakt van 88% hernieuwbare materialen en volledig recylebaar in de huidige recyclingstroom in Nederland. EARTH doneert 100% van de nettowinst (al meer dan 1,5 miljoen) aan waterprojecten in Afrika en Azië om de kinderen aldaar een beter leven te geven. Nu breidt het bedrijf haar inspanningen voor de planeet uit door te kiezen voor een oplossing met minder plastic en een lagere CO2-uitstoot. “Je kan kiezen voor statiegeld, hogere boetes of meer vuilnisbakken. Maar als er geen plastic flesjes meer zijn kunnen ze ook niet worden weggegooid. Dit voelt beter,” zeggen de bazen.

DIE FINNEN TOCH!

De Finnen hebben de knapste en wildste premier (V), maar ook de meest vooruitstrevende klimaatplannen. Finland is het eerste land ter wereld waar de klimaatdoelen wettelijk bindend worden. Dit betekent dat de overheid in de rechtszaal verantwoordelijk gehouden kan worden als de doelen niet worden gehaald. De aangescherpte klimaatdoelen gaan verder dan het mondiaal gescandeerde doel van klimaatneutraliteit in 2050. Rechtsgeleerde Kati Kulovesi noemde de klimaatdoelen van Finland ‘opvallend’. “Er is nog steeds een grote kloof tussen de huidige maatregelen en de maatregelen die nodig zijn om de doelen te bereiken.” Finland

is namelijk nog steeds erg afhankelijk van fossiele brandstoffen. Het land zal in 2040 nog steeds CO2 uitstoten. Dus om klimaatneutraal, en zelfs klimaatnegatief te worden moet het actief CO2 uit de lucht gaan wegnemen. Dit kan met technologische oplossingen of bijvoorbeeld met projecten voor herbebossing.

OOK HELEMAAL GROEN?

Hans Westerhof uit Zutphen loopt al enkele jaren dagelijks zijn ronde om zwerfafval op te ruimen. Hij lanceert nu een gratis app op www. helemaalgroen.nl. Daarmee kan iedereen de eigen opruimrondjes vastleggen. Dit voorkomt dat er dubbele trajecten worden gelopen. In de app is zichtbaar waar zwerfvuil is opgeruimd. Dit werkt stimulerend, want zo zie je dat ook anderen actief zijn. Als je bij aanvang van je opruimactiviteit de app activeert en na afloop de route opslaat, verschijnt deze als een groen lijntje op de kaart van Nederland. Na een maand verkleurt het groen naar oranje en na twee maanden naar bruin. HelemaalGroen is er voor iedereen die wil helpen zwerfvuil te verminderen. Of je nu loopt, fietst of rijdt in een scootmobiel. Je bent nuttig bezig terwijl je in beweging bent. Alle beetjes helpen. Hans: “Samen kleuren we Nederland helemaal groen.”

Het walvispaard is een koe

Tekst: Frans van der Beek | Beeld: Shutterstock

Walrus Freya heeft de gemoederen de laatste tijd nogal beziggehouden. Het dier zwierf in z’n eentje in de Noordzee en groeide uit tot een internationale ster. Vorig jaar haalde hij al het nieuws door in Den Helder op een duikboot van de ma rine te kruipen om te zonnebaden. De onderzeeër uit de Walrusklasse (echt waar!) was stevig genoeg voor de 680 kilo wegende rob maar dat gold niet voor sommige jachten in de haven van Oslo waarvan er enkele zonken. Lang verhaal kort: Freya is dood. De Noorse overheid had genoeg van de fratsen.

Het leek erop dat Freya aan een wereldreis was begonnen want de walrus werd ook gesignaleerd in Engeland, Denemarken en Duitsland. Dat is vreemd, want deze robbensoort verlaat het poolijs vrijwel nooit en is meestal nooit meer dan vijftien kilometer uit de kust verwijderd. Dat gold niet voor de avontuurlijke Freya die de reis met de dood moest bekopen. Dit trieste einde noopte fans van het dier geld in te zamelen voor een standbeeld. Er is intussen als meer dan 25.000 euro opgehaald. Opeens is er dus een enorme belangstelling voor de walrus, maar wat weten we eigenlijk van deze zeeheld? En wat betekent die cryptische kop boven dit artikel? Het zit zo: de naam walrus komt van het Scandinavische ‘val ross’ en dat betekent walvispaard. Maar als we de walrus geslachtelijk indelen spreken we van een koe en een stier.

Kenmerken

Het opvallendste kenmerk van de walrus zijn de lange slagtanden. Beide seksen hebben ze, maar bij het mannetje zijn ze meestal langer, rechter en steviger. Over het algemeen worden de slagtanden zo’n vijftig centimeter lang maar er zijn uitzonderingen tot een meter waargenomen. Dan de borstelachtige snorharen die van de bovenlip naar beneden hangen. Bij walrussen

in de dierentuin zijn deze vaak heel prominent aanwezig maar bij in het wild levende dieren zijn ze meestal grotendeels afgesleten door het dagelijkse gebruik.

De kop van de walrus is vrij klein, zeker in verhouding tot het lichaam. Ook de ogen en de oren zijn klein. De walrus behoort tot de grootste leden uit de orde der roofdieren; enkel de zeeolifanten worden groter. De walrus heeft een schouderhoogte van gemiddeld één meter. Ze hebben een korte borstelachtige vacht. De huid is extreem dik en geplooid. Vooral op de schouders en de nek is de huid zeer dik, tot vier centimeter. Oudere mannetjes hebben hier vele kleine knobbeltjes zitten.

Aan de kleur is de leeftijd van een walrus te schatten. Direct na de geboorte heeft het dier een grijsbruine kleur, die na een week of twee helder roodbruin wordt. In de loop van de jaren worden ze steeds bleker en is uiteindelijk geelachtig bruin. Een gezond, volwassen dier heeft een kaneelbruine kleur, oudere mannetjes kunnen zelfs bijna wit van kleur zijn. Walrussen hebben flippers waardoor ze aan land beweeglijker zijn dan bijvoorbeeld een zeehond. Het penisbot van de stieren is met een lengte van meer dan 60 centimeter het langste in het gehele dierenrijk,

zowel in absolute lengte als ook in verhouding tot de lichaamsgrootte.

Er zijn drie soorten: de Atlantische, de Pacifische en Siberische walrus. Toen de moderne mens de poolzee had bereikt werd de situatie voor de walrussenkolonies levensbedreigend. Ze werden intensief bejaagd, vooral voor het ivoor van hun slagtanden. Tussen 1925 en 1931 werden langs de kust van Canada 175.000 walrussen gedood. De Atlantische walrus was hierdoor bijna uitgestorven. De aantallen hebben zich na het stopzetten van de massale jacht niet echt hersteld. Met ongeveer 15.000 Atlantische walrussen is dit slechts een klein deel van de oorspronkelijke aantallen.

En dan die snor…

De walrus is een sociaal dagdier, dat een groot gedeelte van zijn leven in het water doorbrengt. Hier vinden ze ook hun belangrijkste voedsel: schelpdieren. Ze zoeken hun voedsel in het water waarbij ze tot honderd meter diep en gedurende dertig minuten kunnen duiken. Walrussen eten tot vijfenveertig kilogram aan voedsel per dag. Het meeste voedsel zoeken ze op een diepte tussen de tien en de vijftig meter, waarbij ze zo’n tien minuten onder blijven.

Ze vangen soms vis, maar hun hoofdvoedsel bestaat uit mosselen, slakken, kreeften en stekelhuidigen en zeekomkommers. Bij het zoeken naar dit voedsel in de modderige bodem gebruiken ze hun borstelsnor waarmee ze het zand uitkammen. De snor is zeer gevoelig en de walrus kan hiermee een zeer kleine steen van een zeer kleine mossel onderscheiden. De slagtanden worden niet gebruikt. Mosselen en slakken worden gekraakt tussen de voorflippers of tussen de lippen. Tijdens het eten krijgen ze ook een grote hoeveelheid zand en grind binnen. Echte vijanden heeft de walrus nauwelijks. Een ijsbeer zal soms achterblijvende zwakke of jonge dieren aanvallen. Ook orka’s grijpen soms een walrus. De belangrijkste vijand van de walrus is de Inuit (vroeger Eskimo genoemd, maar dat mag nu niet meer). Voor de Inuit is de walrus heel belangrijk. Het dier levert vlees en traan en de slagtanden worden, samen met de andere botten, gebruikt als bouwmateriaal. De jacht door de Inuit was overigens nooit bedreigend voor het voortbestaan van de soort.

Vechtjassen

Ze leven in grote kuddes waarbij de dieren vaak zeer dicht op elkaar liggen. Buiten de paartijd zijn deze kuddes per geslacht gescheiden. Binnen een kudde bestaat een vaste rangorde die wordt bepaald door grootte van de slagtanden en lichaamsgrootte. Vooral stieren kunnen vechten om een rustplaats. Als dreigen niet voldoende is dan worden ook de slagtanden gebruikt wat vaak tot bloedige wonden leidt. In de paartijd vormen de walrussen nog grotere kuddes die

- in gebieden waar de jacht nog geen ernstige gevolgen heeft gehad - uit vele duizenden dieren kunnen bestaan. Kuststroken met een lengte van honderd kilometer of meer worden dan door een enkele kolonie bezet. Jonge en zwakkere stieren hebben in de concurrentiestrijd geen kans en groeperen aan de rand van de groep. Voor iedere twintig koeien is er een bul die sterk genoeg is om een harem voor zichzelf te veroveren. Ook hier komt het vaak tot heftige gevechten tussen stieren.

Jong en oud

Er wordt steeds maar één jong geboren dat ongeveer een meter lang is en zestig kilogram weegt. Hij kan direct zwemmen. De moeder houdt het jong vast aan de nek en tussen de voorpoten. De vrouwtjes blijven meestal bij de vrouwtjesgroepen, mannetjes sluiten zich aan bij andere jonge mannetjes. Een walrus kan veertig jaar worden, maar wordt meestal niet ouder dan 16 tot 30 jaar.

Dankzij beschermende maatregelen door de VS en Rusland hebben de aantallen zich hier echter nadien vertienvoudigd, zodat er nu weer zo’n 200.000 Pacifische walrussen zijn. De walrus zal het moeilijk krijgen door de opwarming van de aarde. Het tekort aan zee-ijs noodzaakte Freya al om aan land te komen. En ook dat liep slecht af.

Freya rust uit in Hvide sande (Denemarken)

“De walrus kan met de gevoelige snor een zeer kleine steen van een zeer kleine mossel onderscheiden”

Het mysterie van de vogeltrek

Tekst: Marcel Boer | Beeld: Pixabay / Bigstock / Shutterstock

Vogeltrek is een van de meest wonderlijke en fascinerende natuurverschijnselen die er bestaan. In de oudheid was het zelfs een groot mysterie. Waar bleven al die vogels in de herfst? Het was een raadsel en een bron voor tal van mythes. Sommige vogels zouden overwinteren in holle bomen, grotten of in verlaten konijnenholen. Pas in het voorjaar kwamen ze dan weer tevoorschijn. Zwaluwen zouden massaal naar plassen en moerassen vliegen, om daar net als kikkers in de modder te kruipen voor een diepe winterslaap. Toen bekend werd dat vogels naar het warme zui den trokken, ontstonden er nieuwe mythes als zouden kleine vogels meeliften op de brede ruggen van arenden, ooie vaars en kraanvogels. Zelfs in de middeleeuwen gaven periodieke invasies van pestvogels voer aan tal van speculaties. Ze zouden onheil brengen en voorbodes zijn van brand en de alom gevreesde pest. Vogeltrek is in onze tijd van dit soort mythes ontdaan, maar wonderlijk blijft het wel.

Welke vogels trekken?

Twee miljard vogels (200 soorten) trekken elk jaar van Noord-Europa naar Zuid-Europa en Afrika.

De overgrote meerderheid van de zangvogels zijn nachttrekkers, die overdag rusten en foerageren.

Arctische ganzen, eenden, meeuwen, zeekoeten, duikers, alken en steltlopers zijn uitgesproken trekvogels omdat hun broedgebieden in de winter onleefbaar worden door sneeuw, vorst en het ontbreken van daglicht. De meesten trekken met de vorstgrens mee en gaan meestal niet verder dan de Oost- of Noordzee. Een aantal eenden soorten en steltlopers (o.a. talingen, kanoeten, rosse grutto’s en franjepoten) trekken verder door tot Afrika.

De grote vogeltrekroutes

Er zijn twee grote hoofdstromen van trekroutes in

Europa. Allereerst is er de grote trek zuidwaarts over een breed front richting Zuid-Europa en Afrika.

De tweede grote stroom is die van subarctische gebieden van Groenland tot aan de Beringstraat zuidwest- en zuidoostwaarts naar het mildere winterklimaat rond de Oost- en Noordzee. Dat zijn vooral ganzen, eenden, sterns, meeuwen, zeekoeten, alken en een aantal steltlopersoorten.

In Nederland overwinteren gemiddeld 2,5 miljoen watervogels aan de kust en in het binnenland met een maximum van 5 miljoen midden januari!

Waar overwinteren vogels?

Voor zover vogels niet rond de Noordzee in Engeland en Nederland met hun gematigde

winters overwinteren, trekken ze weg naar Frankrijk en Spanje of trekken ze door naar de Sahel in Afrika tot in Zuid-Afrika. Zomertalingen verblijven samen met grutto’s en kemphanen massaal aan de benedenloop van de Senegalrivier en de overstroomde oevers van de Niger in aantallen tot wel één miljoen vogels. Boerenzwaluwen overwinteren tot in ZuidAfrika, sterns tot aan de Zuidpool.

De trek van Europese roofvogels naar Afrika is zowel massaal als spectaculair. De trek verloopt naar het zuiden via zee-engtes. Voor de noordwestelijke vogels via Fälsterbo in Zweden en Gibraltar. Voor de noordoostelijke vogels via Istanbul en Eilat (Israël). Er passeren daar in de beste jaren onder meer tienduizenden steppenarenden, honderdduizenden buizerds

Linkerpagina: zwerm spreeuwen, rechterpagina: links: rosse grutto, inzet: steltloper en roodborst, rechtsboven: noordse stern, rechtsonder: scholeksters

en meer dan een miljoen wespendieven. In Nederland verblijven in het winterhalfjaar circa honderd vogelsoorten waaronder veel vogels uit Noordoost-Europa. Bij midwintertellingen worden ca. 5 miljoen watervogels geteld.

Hoe ontstaat de trekdrift van vogels?

De daglengte en daglichtintensiteit en verschillende hormonen zorgen ervoor dat het vogellijf, in voorbereiding op de trek tweemaal sterk verandert. Vogels zoals tuinfluiters en kanoeten eten onderweg niet en moeten eerst een vetreserve aanleggen. Eerst wordt de vogel obees. Daarvoor worden maag, darmen, lever en nieren exorbitant groot. Dan begint de vogel te schranzen en slaat overal in zijn lijf energie op in de vorm van vet. Bij de kanoet bijvoorbeeld wordt de lever driemaal zo groot. Ook ander voedsel wordt gegeten. Zo schakelen zangertjes als tuinfluiter en zwartkop over van insecten (eiwit) naar bessen (suiker=vet). Dat vergt een aanpassing van de maagwand en het darmkanaal. Alles wat tijdens het opvetten niet nodig is zoals geslachtsorganen, borstspier en hart wordt tot een minimumomvang gereduceerd. In een paar weken tijd wordt een slank vogeltje kogelrond en moddervet.

Na het opvetten volgt een tweede metamorfose:

van voedselmachine naar vliegmachine! Vergroting van maag, darm en lever is niet meer nodig en deze krimpen naar hun oorspronkelijke omvang of zelfs iets kleiner. De borstspier groeit uit tot bodybuilderformaat en het hemoglobinegehalte (zuurstof) van het bloed stijgt. Daarna stijgt het corticosterongehalte (hormoon) waardoor de vogel nerveus wordt en vertrekt voor een ongewisse vlucht van duizenden kilometers.

Kleine vogels redden dat niet in één keer. Per vlieguur verbruiken ze een half procent lichaamsgewicht, goed voor een paar honderd kilometer. Dan moeten ze weer opvetten.

Hoe oriënteren vogels zich?

Maar hoe weet een vogel nu waar hij naar toe moet en hoe weet hij elk jaar weer precies op dezelfde plek terug te komen? De richting waarin een vogel trekt en de afstand is aangeboren.

Intern kompas: alle vogels zijn gevoelig voor het aardmagnetisch veld waardoor ze met een intern kompas bepalen hoe ze moeten vliegen. Het kompas van een roodborst zit in zijn oog. Als er licht op een bepaald eiwit valt, valt een molecuul daar heel even uiteen in twee magnetische delen die zich langs het magnetisch veld van de aarde vleien. De Roodborst ziet het zuiden als een

iets lichtere plek aan de hemel. IJzerhoudende magnetietkristallen in de bovensnavel vangen het magneetsignaal van de aarde op.

Tienduizenden kilometers non-stop Een heen- en terugreis van de noordse stern van pool tot pool bedraagt zo’n 40.000 kilometer. Steltlopers overbruggen 4.000 km en meer in een ruk. Kanoeten uit de Siberische toendra vliegen met slechts met één opvetstop in de Waddenzee naar Nationaal park de Banc d’Arguin in Mauritanië. De rosse grutto is kampioen met 11.000 km non-stop van Alaska naar NieuwZeeland.

Uit het boek ‘Wat maakt vogels zo interessant’ van auteur Marcel Boer | KNNV 2020 | ISBN 9789050117500 | Verkrijgbaar bij uw boekhandel.

West-Papoea en het inheems perspectief

Tekst en Beeld: Raki Ap

Dat het klimaat verandert en dat we ons in een ecologische crisis bevinden zijn bekende en veelbesproken thema’s. Minder bekend is nog dat deze problemen zich vaak het heftigst voordoen in delen van het mondiale Zuiden. Maar daar waar de overstromingen en hittegolven groter dan elders zijn, bevindt zich ook onze beste troef om de klimaatcrisis aan te pakken. In deze delen van de wereld wonen namelijk vaak inheemse volkeren met levenswijzen die de natuur, de stabiliteit van ecosystemen en een leven in balans met de natuur op nummer 1 zetten. Hier hebben ze vaak eeuwenlang ervaring in, zoals in het geval van West-Papoea.

Een eiland vol rijkdommen

West-Papoea is de westerse helft van het eiland Nieuw-Guinea, zo’n 250 kilometer ten noorden van Australië. Het is het een na grootste eiland ter wereld en onderdeel van de eilandengroep Melanesië. West-Papoea heeft veel natuurlijke rijkdommen, mineralen zoals goud, nikkel en koper zijn er in overvloed, en het herbergt een van de meest biodiverse regenwouden op aarde. Wel 20.000 soorten planten, 602 vogelsoorten, 125 zoogdiersoorten en 223 reptielsoorten wonen in West-Papoea. De wateren rondom het gebied behoren ook tot de meest diverse mariene gebieden ter wereld. Cultureel gesproken is WestPapoea even rijk. Er zijn ruim 250 verschillende inheemse volkeren met elk hun eigen unieke culturele erfgoed, en er worden in de westerse helft van het eiland alleen al meer dan 400 verschillende traditionele talen gesproken.

Het kolonialisme toen en nu De inheemse bevolking van West-Papoea heeft met behulp van hun traditionele kennis en levenswijzen de complexe biodiversiteit van het land eeuwenlang in stand weten te houden. Sinds de koloniale aanwezigheid is deze balans tussen mens en natuur echter langzaam maar zeker verstoord geraakt. West-Papoea maakte in de 19e en 20e eeuw deel uit van het voormalige Nederlands-Indië. In 1949 kreeg Indonesië haar onafhankelijkheid, maar West-Papoea bleef aanvankelijk bij Nederland horen. Nederland zag in dat West-Papoea door haar eigen geschiedenis en cultuur niet bij de andere eilanden van Indonesië hoorde (dan wel bij Melanesië), en zou het land voorbereiden op zelfbeschikking. De bevolking van West-Papoea zelf wilde immers ook dezelfde onafhankelijkheid die in Indonesië was uitgeroepen. Na een periode van forse druk uit Jakarta om dit rijke gebied bij de rest van Indonesië te voegen en na een omstreden referendum werd de soevereiniteit van West-Papoea in 1969 toch overgedragen aan Indonesië. Sindsdien bevindt West-Papoea zich onder Indonesisch bewind dat de natuur intensief uitbuit voor economische doeleinden en de inheemse bevolking die zich hiertegen uitspreekt hard onderdrukt.

De natuur en inheemse bevolking onder druk

West-Papoea ziet onder Indonesisch beleid toenemende ontbossing en een vermindering in de biodiversiteit en veerkracht van haar ecosystemen. Natuurlijke regenwouden maken plaats voor hectaren vol monocultuur van palmolie. Het gebied ziet ook steeds toenemende intensieve ontginning. De Grasbergmijn, ‘s werelds grootste goudmijn en tweede grootste kopermijn, bevindt zich in het hart van WestPapoea. Deze mijn zorgt naast ontbossing ook voor overstromingen en watervervuiling door gevaarlijke afvalstoffen. Als gevolg hiervan vloeien vervuilde rivieren door het gebied, wordt de bodem verontreinigd en worden grote gebieden bos en mangroven onleefbaar. Lokale bevolkingen worden herhaaldelijk gedwongen te verplaatsen.

Demonstraties van Papoea’s tegen de vernietiging van de natuurlijke omgeving die zo nauw verbonden is met hun traditionele levenswijze heeft tot veel hardhandig optreden van de Indonesische politie geleid (zie ook thegardian. com). Ondanks het effect van ontginning op de lokale natuur en bevolking, staan soortgelijke nieuwe projecten in de planning. Een nieuwe goudmijn zo groot als de miljoenenstad van Jakarta in Wabu Block, Intan Jaya, zorgt nu ook al voor conflict tussen lokale inheemse bewoners en de overheid. Bovendien ontneemt het Indonesische kolonialisme van vandaag ook de oorspronkelijke bevolking haar cultuur, kennis en tradities, waarmee de ecologische problematieken juist opgelost zouden kunnen worden. Mensenrechtenschendingen in de vorm van onwettige moorden en arrestaties, beperkingen in bewegingsvrijheid en meningsuiting en racistisch gemotiveerde mishandeling van de inheemse bevolking van West-Papoea komen elke dag voor.

Een visie voor de toekomst

Terwijl de Papoea’s streven naar onafhankelijkheid, streven zij ook naar het recht om hun land te beheren zoals zij dat willen. Hoe een onafhankelijk West-Papoea in harmonie met de natuur zou worden bestuurd wordt beschreven in de Green State Vision (greenstatevision. info) die tijdens COP 26 in Glasgow aan de internationale gemeenschap is gepresenteerd De Green State Vision stelt tegelijkertijd een

plan voor over hoe we vanuit een inheems perspectief de wereldwijde klimaatcrisis aan kunnen pakken. De Visie van de Groene Staat van West-Papua is het herstellen, bevorderen en behouden van balans en harmonie tussen mensen en niet-menselijke wezens, gebaseerd op een traditionele wederkerigheid en respect voor alle wezens. Het bevat doortastende maatregelen om de opwarming van de aarde en de noodsituatie op het gebied van klimaat te bestrijden en te beperken, en de gevolgen hiervan aan te pakken.

Enkele doelstellingen zijn:

• Ecocide een ernstig strafbaar feit maken.

• De bescherming van land, bossen, wateren en de natuurlijke omgeving in handen te stellen van inheemse autoriteiten.

• Westerse democratische normen evenals wetten en technische en financiële middelen combineren met lokale inheemse kennis, traditie, en normen in het bestuur van het land.

• De palmolieplantages, gas-, mijnbouw-, houtkap- en andere uitbuitende activiteiten in West-Papoea vanwege Indonesisch beleid aanpakken door de veroorzakers te verplichten zich te houden aan internationale milieunormen en best practices op het gebied van milieubescherming en, indien dit niet gebeurt, hun activiteiten te staken.

Vandaag maken inheemse volkeren zoals de Papoea’s maar 5% van de wereldbevolking uit, maar ze beschermen en behouden nog steeds 80% van de biodiversiteit op aarde. Hun perspectieven zijn cruciaal om de klimaatcrisis aan te pakken. Met een inheems perspectief op de natuur en de rol van de mensheid daarin, is een rechtvaardige en werkelijk duurzame oplossing voor de klimaat- en ecologische crisis mogelijk. De Green State Vision is ons voorstel aan de wereld. Wij hebben een rechtvaardige oplossing voor de wereldwijde klimaatcrisis. De Indonesische regering en multinationale ondernemingen vernietigen ons bos en doden onze bevolking. Mijn mensen zorgen al tienduizenden jaren voor het groene land van Nieuw-Guinea, onze regenwouden zijn de longen van de wereld en wij zijn de beste bewakers ervan. | Interim-President Benny Wenda https://freewestpapua.eu/

Wij hebben de Aarde nodig

Tekst: Ingrid Jansen

Terwijl de druk op het kabinet toeneemt en de tekorten in ons land zichtbaar en voelbaar aanwezig zijn, lijdt Moeder Aarde in stilte. Nou, niet helemaal in stilte want wie haar voelt en zich met haar verbindt zal haar verdriet en pijn horen.

Een aantal dagen geleden word ik midden in de nacht door haar meegenomen op reis en laat ze mij haar verdriet en pijn voelen en zien. Ik reis met haar langs vele plekken waar het leed van menselijke handen zichtbaar aanwezig is. Bossen die gekapt worden, natuur die mag verdwijnen omdat bouw van huizen en geld belangrijker zijn. Net zoals de strijd met de boeren in ons eigen land. Ook hier mogen weilanden plaats maken voor huizen, gebouwen die meer geld opleveren. Waar is in dit alles de zorg voor Moeder Aarde. Die is er niet. Het lijkt alsof die er wel is. Er worden klimaattoppen gehouden, dan wordt gezegd dat we rekening moeten houden met etc. etc. maar concreet zijn er geen plannen. Voor mij voelt het alsof er iets gedaan wordt, maar het mag niet ten koste gaan van.

Slimmer dan de Aarde?

Ik ben net vorige week een weekend in Groningen geweest en zie daar de impact van dit verhaal. Er wonen alleen maar boeren, er zijn alleen maar boerenbedrijven die vechten voor hun levensmissie en toekomst. Honderden vlaggen die andersom hangen, heel Nederland zou vol met deze vlaggen moeten hangen. Wij willen toch alleen maar eten van onze eigen Nederlandse boer? Geen eten wat gemanipuleerd in een fabriek wordt gemaakt, dit kan nooit goed voor onze

gezondheid en voor Moeder Aarde zijn. Ze wordt uitgemolken en wat krijgt ze ervoor terug, niets. Het ergste van het verhaal is dat er gedacht wordt dat dit geen kwaad kan. Dat wij slimmer zijn dan Moeder Aarde. Ik kan 1 ding zeggen: dat zij het altijd overleeft. Zij kan zonder ons maar wij niet zonder haar. Wij hebben onze natuur en Aarde nodig om te leven.

Verbinding

Van zondag 6 november tot vrijdag 18 november wordt de klimaattop 2022 gehouden, dit keer in Sharm-el-Sheik, Egypte. Naast de top zullen er ook velen in de wereld zijn die tijdens deze dagen de verbinding zoeken met Moeder Aarde en op een ander niveau met de healing van de Aarde bezig zijn. The call of the Great Mother, in verbinding met haar en in verbinding met duizenden in de wereld. Er is een diepe vraag om met 1.000 vrouwen de top van de Mount Sinai te beklimmen en daar op 8 november, volle maan, een nacht samen te zijn, om te mediteren, te voelen en te helen. Daarnaast om vanuit daar met 1.000 groepen van vrouwen en/of mannen te verbinden en samen te zijn. Voel je de call om hier aan deel te nemen, kijk dan op www.sinai22.com en sluit je aan. Moeder Aarde heeft ons nodig.

Rechten voor de natuur

Tekst: Geraldina Metselaar | Beeld: Heleen van den Broek

Mensen staan niet boven de natuur, we zijn natuur. Alle natuur heeft dan ook recht op gelijke juridische bescherming. In Ecuador en zo’n 25 andere landen hebben ze dat goed begrepen. Daar heeft de natuur een stem gekregen, aldus het Bosk-Manifest ‘Rechten voor de Natuur’.

Stel dat bomen in plantsoenen, tuinen, bossen en regenwouden van zich konden laten horen. Hun kabaal zou oorverdovend zijn. ‘Waarom om’, echoot het rond de aarde. Tijdens de zaak Boske nam een boom het voortouw op mogelijk vele boomzaken die nog volgen. Het einde van de massale ontbossing houden we daarbij stevig in het vizier. Wisten jullie dat elke seconde een stuk bos verdwijnt ter grootte van een voetbalveld? Dat is iets om over na te denken als je in het weekend langs de lijn staat om je kind aan te moedigen.

Van onschuldig takje naar huizenhoge boom

Hoe geliefd bomen ook zijn bij ons, net zo vaak moeten ze weg omdat ze te groot worden of in de weg staan. Mijn buurvrouw bijvoorbeeld is een zonaanbidster. In de tuin van onze buurman staat evenwel een wilg. Ooit als onschuldig takje geplant, nu uitgegroeid tot een huizenhoge boom met rijk uitwaaierende wilgentakken. Prachtig, maar hij neemt een groot deel van de zon weg bij de buren. Tot verdriet van mijn buurvrouw die graag nadat ze een werkdag erop heeft zitten, nog even wil genieten van het zonnetje. Reden om een tuinman jaarlijks de uitdijende wilgentooi bij te laten punten. Tot grote opluchting van de boom. Vooralsnog staat hij er warmpjes bij.

Zaadjes voor nieuwe wetgeving

Hoe anders kan het lopen? Tijdens de onlangs gehouden kunsttentoonstelling Paradys in het Friese Oranjewoud was alles mogelijk. Honderd dagen lang was het feest in en met de natuur.

Van onder meer kritisch commentaar op de buitenwereld tot pogingen om de natuurrijke plek nóg mooier te maken. Kunstenaars van heinde en verre creëerden verrassend werk en lieten zich daarbij inspireren door de gelaagde geschiedenis en het royale groen van de omgeving. Tussen de vele kunstwerken, viel de Zaak Boske op. Een opmerkelijk theatrale fictieve rechtszaak waar een boom het opnam tegen twee kiftende buren. Ook hier speelden onder meer schaduw en zon de boom parten. Maar belangrijker was dat onvoldoende regelgeving in het nadeel van de boom werkte.

“Zowel feitelijk als formeel gaat deze zaak op het eerste gezicht alleen over een boom die hinder veroorzaakt,” meldde de rechter in het mondelinge vonnis. Net als over de gekwetste gevoelens van de betrokken partijen. “Maar in wezen gaat deze zaak over veel meer dan dat,” vervolgt de rechter. Tijdens de rechtszaak werd aangevoerd dat de boom een grote verrijking

betekent, denk aan vergroening. Het belang van de boom en het klimaat zou daarom zwaarder moeten wegen dan de overlast. Sterker: deze boom zou zelfs rechten hebben!

Toetsing door rechter

Helaas ging de rechter daarin niet mee. “De huidige wetgeving voorziet er niet in dat een boom rechten heeft. Het ecologisch belang als zodanig telt daarom in deze zaak over onrechtmatige burenhinder niet mee. Ik realiseer mij,” stelde de rechter, “dat er momenteel initiatieven worden ontplooid om hierin verandering te brengen en er aldus - wellichtzaadjes worden geplant voor nieuwe wetgeving. Maar eerst is de wetgever aan zet. De toetsing die ik als rechter in deze zaak moet verrichten is enkel of er sprake is van onrechtmatige hinder. Hoe groot het algemene belang van vergroening van de samenleving ook is.”

De beslissing luidde dat binnen twee weken na het vonnis de betrokkene de boom moest kappen. Gelukkig mocht de boom ook worden verplant.

LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Ne derlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending. Mail naar: redactie@krantvandeaar de.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner LandschappenNL met het boek “Lekker Landschap” over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.

Winnaar: Guus Wensveen

Samen voor ons Landschap

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Winnende foto

Deze iconische foto van Guus Wensveen is gemaakt in Noordwest-Overijssel, in een gebied dat zo bijzonder is dat het uitgeroepen is tot nationaal park Weerrib ben-Wieden. Het is een nat gebied, waar veel water naartoe stroomt van de achterliggende hogere zandgronden. Die toestroming gebeurt niet alleen bovengronds, maar vooral via het grondwater. Bij uitstek is het daarom een gebied waar veenvorming plaatsvond. Het landschap kenmerkt zich dan ook door het vele open water en dichte slotenpatronen. Maar ook de rietteelt is er karakteristiek. In het landschap is dit te zien aan de vaak kleine perceeltjes met riet die alleen per boot bereikbaar zijn. Op de foto zijn verschillende rietschoven te zien. Een ander aspect is dat het gebied voortdurend beheer vereist, omdat het anders binnen de kortste keren verbost door de opslag van met name wilgen. Gericht maaibeheer is daarom noodzakelijk om waardevolle moerassen en veenmosrietlanden in stand te houden. Sinds het ontstaan van de Noordoostpolder is er een andere bedreiging voor het gebied. Deze Zuiderzeepolder trekt namelijk heel veel water weg uit de Weerribben-Wieden. Bij de inpoldering van de Flevopolders is rekening gehouden met dit fenomeen door de aanleg van randmeren, waardoor de Veluwe er minder last van heeft. Desondanks blijft de Weerribben-Wieden een fantastisch gebied, waar veel bijzondere soorten leven, zoals de otter en de grote vuurvlinder. Maar ook minder zeldzame dieren zoals deze knobbelzwaan maken de Weerribben-Wieden tot een onweerstaanbaar prachtige beleving.

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

Om de herfst te vieren!

Wholy Pasta

Wie maakt het?

Stoere ondernemers zijn het in mijn ei gen stad Den Haag: Pieter van der Man den en Walter Zantinge. Zij wilden met hun bedrijf Wholy Greens mensen voedzame én lekkere pasta laten eten, gemaakt van overgebleven groenten. En zo geschiedt: deze pasta verspreidt als een omgevallen fles olijfolie over een granieten aanrecht. Hun aandacht bij het maken van hun pasta gaat uit naar gezond, lokaal geproduceerd, sa menwerking met de boeren, zo weinig mogelijk verspilling én hoogwaardige smaak. Maurits Groen, de oprichter van WakaWaka en Kipster, is hun Chief im pact officer. Wie zal deze jongens stop pen? Ikke niet, want ik vind het in alle opzichten geweldig.

Waarom zo bijzonder?

Wholy Greens heeft de techniek onder de knie gekregen om pasta’s met meer dan 50% groenten te produceren mét de bite van de echte Italiaanse pasta. Hun smaken zijn Smooth Spinach, Beautiful Beetroot, Glorious Carrot en Sweet Pumpkin. Als ik het echt voor het kiezen heb? Dan kies ik niet één, dan maak ik er een Quattro veggi van: een mengsel van alle vier smaken (let wel op verschillende kooktijd), jouw favoriete sausje eroverheen en je bent in de zevende hemel. Een pasta-abon nement? Bij hun kan het! www.wholygreens.com

Oesterzwammen forever

Wie maakt het? Mijn favoriete Rotter damse duurzaamheidsduo Mark Sle gers en Siemen Cox begonnen ooit met hun oesterzwammenkwekerij Rotter zwam in het toen aftandse oude zwem bad Tropicana. Deze plek, nu genaamd BlueCity, is inmiddels dé broedplaats van circulaire ondernemers geworden, ook door inspanningen van Mark en Sie men. Het team Rotterzwammers haalt maandelijks circa 7.000 kg koffiedik op bij verschillende horecagelegenheden en kantoren en zetten dit om in voedsel, in oesterzwammen. En dit is nog niet genoeg voor ze: ze geven workshops en delen hun kennis met liefst zo veel mo gelijk (inter)nationale professionals om zo verder te innoveren en hun impact te vergroten.

Waarom zo bijzonder? Met jouw eigen oesterzwammen growkit kan je thuis op je aanrecht oesterzwammen kweken en word je een aanrecht-agrariër! Zo red jij ook koffiedik van de vuilverbranding én creëer je je eigen verrukkelijke padden stoelen. De growkit, gemaakt van ge recycled plastic, wordt in Rotterdam in elkaar gezet door mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Deze Rotterzwam mers hebben tal van meesterlijke en ongelofelijk lekkere producten gecre eerd met oesterzwammen, zoals bier, spread, vegan bitterballen en kroketten maar ook een zeepje van koffiedik, in samenwerking met lokale ondernemers. Je kijkt je ogen uit en voedt je geest op www.rotterzwam.nl

Mousserende Godendranken

Wie maakt het? De Deense sterrensommelier Jacob Kocemba kon maar geen NOLO vin den die voldeed aan de hoge eisen van zijn smaakpapillen. Waat, NOLO?! Ja: no/low alcohol. Jacob liet het een tijdje borrelen en er volgden expe rimentele jaren: hij wilde ‘s werelds beste NOLO-dranken creëren. In 2017 is uiteindelijk de Copenhagen Sparkling Tea Company geboren. Samen met zijn zakenpartner Bo Sten Hansen biedt hij een scala van mousserende dranken aan met als basis biologische thees oorten. Een feestelijk assortiment: van de alcoholvrije BLÅ en LYSERØD met wat druivensap tot RØD, GRØN en VIN TER met elk 5% alcohol en een kleine hoeveelheid witte wijn en suiker.

Waarom zo bijzonder?

Scandinavische innovatie en Aziatische traditie treffen elkaar in de dranken van Kocemba en Hansen. Hun bub bels worden gemaakt met precisie en aandacht: tot wel 13 verschillende theeën in een fles die op dezelfde wijze worden geassembleerd als een cuvée van druiven bij het produceren van een champagne. Mijn favorieten heb ik al! RØD met o.a. witte en zwarte thee en de voor mij onweerstaanbare hibiscus en de BLÅ met als extra kamille en jasmijn. Perfect op 5°C uit een mooi champagneglas op feestelijke momen ten of een ogenschijnlijk eenvoudige avond.

www.sparklingtea.nl

Hemels trio

Wie maakt het?

Judith Faller-Moog is 36 jaar geleden gestart met Bio Planète. Ze maakt met haar team de beste oliën, wel z’n 70 soorten, biologisch én biologisch dy namisch. Olijf- en zonnebloem, maar ook truffel-, maanzaad-, avocado-, zwarte komijnolie, roept u maar! De in grediënten halen ze van dichtbij zoals Oostenrijk en andere Europese landen, tot verre landen als Burkina Faso of de Filipijnen. Dit doen ze niet door enkel in te kopen, maar ze zetten de kennis en kunde van de boeren in en bouwen duurzame samenwerkingen met ze op.

Waarom zo bijzonder?

Maak je borst maar nat, want de nieu we oliën zul je niet kunnen weerstaan: de Curry & Co, Pizza & Pasta en de Wokgerechten. De basis van de eerste twee is een mix van olijf- en zonne bloemolie, bij de Wokgerechten is dat zonnebloem- en geroosterde pindaolie. Wie voor Curry & Co kiest, kan genie ten van een zachte mix van specerijen als chili, kaneel, komijn, kurkuma én van gember. Raad eens: met de prijs winnende Pizza & Pasta kan je jouw Italiaanse lekkernijen op hete smaak brengen! De wokkers beleven een waar feest als ze hun Aziatische gerechten in de laatste van de drie bakken. Ik heb ze allemaal op mijn aanrecht staan: gemak & topsmaak!

www.bioplanete.com

Tekst: Renáta Horenová Portret: Alex Schröder.

HERFSTIGE GEVULDE POMPOEN

INGREDIËNTEN voor 4 personen:

1 grote of 2 kleinere (Hokkaido) pompoen(en)

• 400 ml water

1 groentebouillonblokje

• 200 g quinoa

• zout en zwarte peper naar smaak

• 25 g plantaardige bakboter

• 1 ui, gepeld en in halve ringen

BEREIDING:

250 g kastanjechampignons, in kwarten

• 300 g spinazie, goed gewassen indien nodig

• 1 teentje knoflook, gepeld en fijngehakt

• 100 g geroosterde pecannoten, grofgehakt

• 5 blaadjes salie, in fijne reepjes

Verwarm de oven voor tot 200 °C. Was de pompoen(en) goed. Bak de hele pompoen(en) ca. 20 minuten in de oven.

• Breng het water aan de kook. Verkruimel het groentebouillonblokje erboven. Kook de quinoa in ca. 15 minuten gaar in de bouillon. Haal de pompoen uit de oven en laat hem een beetje afkoelen tot een hanteerbare temperatuur. Snijd het kapje eraf en haal de zaden en zaadlijsten er met behulp van een lepel uit. Je wilt zo min mogelijk draden overhouden. Bestrooi de binnenkant met wat zout en peper.

• Verhit de bakboter in een pan op middelhoog vuur en bak hierin de ui en kastanjechampignons goudbruin. Zorg dat de kastanjechampignons echt goed en lang aangebakken worden, dan worden het echte smaakbommetjes en dit komt ook de textuur ten goede. Voeg de spinazie toe en bak hem kort mee tot net geslonken. Voeg de knoflook, gekookte quinoa, pecannoten en salie toe. Schep nog even door en draai het vuur uit. Breng op smaak met zout en peper. Vul de pompoen met het quinoamengsel en druk de vulling een beetje aan. Zet de pompoen met vulling nog ca. 15 tot 20 minuten in de oven.

In navolging op het succes van het stoere vegan kookboek MAN.EAT.PLANT. maakten chef Maartje Borst en fotograaf Lisette Kreischer in 2021 het familiekookboek FAMILY.EAT.PLANT. Met dit boek ontdek je de allerlekkerste en leukste vegan recepten voor de hele familie en allerlei soorten familie. Van classic family diners, gerechten uit de oven, ontbijt, lunch en snacks tot salades, groent schotels en zoetigheden.

www.maneatplant.com/family-eat-plant

SALADE MET GEGRILDE COURGETTE, KIKKERERWTEN EN FETA

INGREDIËNTEN voor 4 personen, vega:

• 2 middelgrote courgettes (ca. 600 g in totaal)

• 1 blik kikkererwten (400 g), uitgelekt en afgespoeld

• 6-8 radijsjes, in partjes of plakjes

• 2-3 bosuitjes, in ringetjes

• 3-4 handen waterkers of verse spinazie 2 el rode-wijnazijn

• 3 el olijfolie, plus extra voor het grillen

• citroensap naar smaak

• een handje zwarte olijven zonder pit

• 100 g feta, verbrokkeld

• ca. 2 el zaden en pitten mix (Nice & Nuts) Extra: grillplaat

BEREIDING:

• Snijd met een groot scherp mes de courgettes over de lengte in lange, dunne plakken van ca. 5 mm dik.

• Verwarm de grillplaat voor. Bestrijk de plakken courgette dun met olijfolie en gril ze op de grillplaat aan beide zijden tot ze een mooi streeppatroon hebben en zacht zijn. Leg ze op een bord en bestrooi ze met wat zout en versgemalen peper.

• Meng in een schaal de kikkererwten met de radijsjes, bosuitjes, waterkers (of spinazie), azijn en olijfolie. Breng op smaak met zout, versgemalen peper en citroensap.

• Verdeel over borden en leg er de repen courgette op. Verdeel er de olijven, feta, zaden en pitten over. Serveer met lekker brood.

TIP: Nice & Nuts verrijkers zijn ook echte smaakmakers in de yoghurt.

Agenda

VT wonen&designbeurs 4 t/m 9 okt

Tijdens de vt wonen&design beurs in Amsterdam worden dit jaar voor het eerst de Duurzaam Wonen Awards uitgereikt. Tevens is er een duurzame route te volgen, zijn er lezingen over het mooi en duurzaam inrichten van je huis en kun je duurzaam stylingadvies inwinnen op het Adviesplein. Duurzame woonoplossingen zijn hard nodig. Per jaar wordt in Nederland 247 miljoen kilo meubels weggedaan. Hiervan wordt nog geen 10 procent gerecycled. De ‘verborgen impact’ tijdens het maken en vervoeren van meubels is nog vele malen groter. Naast CO2-uitstoot spelen er meer problemen: natuurvernietiging door (illegale) houtkap bijvoorbeeld, gebruik van pesticiden bij gewassen als katoen en giftige stoffen als formaldehyde in kasten en keukens. Reden voor The Substitute, het platform voor duurzame merken en professionals, om samen te gaan werken met de vt wonen&design beurs.

“Wij zijn heel blij met de kennis en het netwerk van The Substitute,” aldus Ingrid van Schooten, manager van de vt wonen&design beurs. “Het is heel belangrijk om volop met duurzaam wonen aan de slag te gaan. We hebben tenslotte maar één Aarde en onze branche kan nog veel stappen zetten op dit gebied.”

Gelukkig zijn er inmiddels veel goede voorbeelden van duurzaam geproduceerde meubelstukken en is er steeds meer aandacht voor natuurlijke producten. Veel deelnemende woonbedrijven hebben al vooruitgang geboekt op dit terrein. | vtwonenendesignbeurs.nl | thesubstitute.nl

Wildlife Filmfestival 4 t/m 9 okt

Een paar weken eerder dan gebruikelijk vindt ook dit jaar in Rotterdam weer het Wildlife Filmfestival plaats, met de mooiste natuurfilms uit binnen- en buitenland. Onder de noemer ‘Van eigen bodem’ worden drie Nederlandse inzendingen gepresenteerd. De openingsfilm en tevens wereldpremière van WFFR ’22, Wild Port of Europe, is een ode aan de rijke en diverse flora en fauna in het economische zwaartepunt van de Nederlandse productie- en transporteconomie: de havens van Rotterdam en Moerdijk. Het verhaal van de film wordt verteld vanuit het perspectief van de dieren die in de drukke havengebieden leven.

Wolf is een film over de terugkeer van de wolf. Dit bijzondere roofdier verdween 150 jaar geleden uit Nederland. De afgelopen vier jaar hebben regisseur Cees van Kempen en zijn team meer dan duizend dagen doorgebracht in de bossen van onder meer Duitsland en Nederland om de film te realiseren. Het team volgt vanuit het oosten van Duitsland het spoor van een jonge wolf die zich later vestigt op de Veluwe. Matthijs van Nieuwkerk verzorgt de voice-over.

In Nederland onder water maken we een ontdekkingsreis door rivieren, sloten en beken. De film laat ons onderwaterdieren zien die in een adembenemend mooie wereld leven. Kleine bewoners en grootse verhalen in een herkenbaar Nederlands decor. | www.wffr.nl

Kinderboekenweek 5 t/m 16 okt

Traditioneel vlak voor de herfstvakantie wordt tien dagen lang de Kinderboekenweek gehouden, dit jaar met als thema Giga-groen! Kinderboeken rondom dieren en natuur staan dus centraal. Er zijn heel veel boeken die kinderen helpen een echte natuurheld te worden. Informatieve boeken met bijzondere dierenweetjes, spannende leesboeken met woeste buitenavonturen of prachtige prentenboeken met fraaie natuurillustraties. Het kinderboekenweekgeschenk wordt geschreven door Andy Griffiths. Samen met Terry Denton is hij bekend van de populaire De waanzinnige boomhut–reeks.

Zelf de natuur een handje helpen? Op 15 oktober organiseren Kosmos Uitgevers, Bruna, OERRR en Nederland Schoon samen met de Zoete Zusjes voor het eerst De grote Zoete Zusjes opschoondag. Van de populaire zusjes is onlangs een nieuw boek verschenen dat gelijk binnenkwam op nummer 2 in de top 60 van bestverkochte boeken: De Zoete Zusjes helpen de natuur. Saar en Janna komen in actie, want er zijn plannen om een kantoor te bouwen op hun speelplek in het bos. Dat gaat ten koste van de natuur én hun boomhut. Lukt het de Zoete Zusjes om de bouwplannen tegen te houden? | www.cpnb.nl | www.zoetezusjes.com

Tekst: Yvonne Koop

Heeft u ook een agendapunt (activiteit, festival, expositie of anders) dat u onder de aandacht wilt brengen van de 30.000 lezers van de Krant van de Aarde? Mail dan Yvonne Koop op: redactie@krantvandeaarde.nl

Theaterseizoen 10 en 28 okt

Op maandag 10 oktober organiseert klimaatstichting Hier voor de zesde keer een Climate Comedy Night in Tivoli Vredenburg in Utrecht. Dit keer met Pieter Derks, Rayen Panday, Dolf Jansen en Oldenhermanns. “Niet eerder stond de klimaatdiscussie zo centraal en na het laatste klimaatrapport van het IPCC hebben ook je schoonmoeder en buren het over de zeespiegelstijging. Heel kort samengevat: klimaatverandering gaat nog harder dan we dachten. Met de Climate Comedy Night scheppen we luchtigheid in een complex probleem als klimaatverandering. En wat zijn we trots dat we dit al meer dan vijf jaar lang mogen doen, om zo een nog grotere groep Nederlanders, waaronder jij, te betrekken bij de oplossing van het klimaatprobleem!” www.hier.nu

Vrijdag 28 oktober is in Podium Hoge Woerd in De Meern de première van Puinbal. In dit toneelspektakel van Sounds Like Juggling smelten jongleren en muziek samen. Van de schroot, uit de container, of uit de schuur van de makers, alle gebruikte ‘instrumenten’ zijn duurzaam, gerecycled, of biologisch afbreekbaar. Door ermee te jongleren ontstaat een ritmisch geluid, door de geluiden te combineren ontstaat een spannende symfonie. Krakend plastic, ritselend papier, de holle bas van een lege jerrycan, de schelle snaredrum van lege verfblikjes, stalen pijpen tegen elkaar, kogels in plastic flesjes, en vliegende speakers waarmee met de beweging van het jongleren verschillende tonen opgaan in de voorstelling.

Midden in dit ballet van geluiden ontstaat een onheilspellende dans met de elementen. Vier performers gaan in een gesloopte wereld, vallend en vliegend, op zoek naar een nieuwe balans met de planeet. www.soundslikejuggling.nl

Vanaf 25 september

Kunstroute Klimaat op straat in Amsterdam Zuid Oost. Op de route zijn verschillende vormen van straatkunst over klimaat te vinden. Chris Marmier maakte een kleurrijke muurschildering, Tycho deed een aantal verrassende interventies en Maarten van der Glas creëerde een digitale augmented realitybeleving, te bekijken met een mobiele telefoon. | www.klimaatmuseum.nl

1 t/m 9 oktober

Buurtactie Het Nationale Boomspiegelfeest

Overal in het land planten buurtbewoners boomspiegels in. Groene boomspiegels fleuren de straat op, én zijn goed voor bijen en vlinders. Actiehandleiding en (beperkt) gratis plantenpakket verkrijgbaar bij de organisator. | www.guerillagardeners.nl

5 t/m 9 oktober

Kampeer & Caravan Jaarbeurs, Utrecht

Op het Startersplein krijg je gepersonaliseerd advies, tips én zijn inspirerende lezingen te volgen. Ook kun je (e)bikes testen op het 1.500m lange fietsparcours, meedoen met de workshops over vogels spotten, vuur maken of vakantiefotografie en natuurlijk zijn de nieuwste kampeermiddelen en -accessoires aanwezig. | https://www.kampeerencaravanjaarbeurs.nl/

29 en 30 oktober

Anarchistische Boekenbeurs in Dokhuis, Plantage Doklaan 8, Amsterdam. Meerdaags evenement met stands en workshops van anarchistische collectieven uit de wijde omgeving: boeken, zines, kleding, buttons, uitgevers, distro´s, workshops, praatjes en veganistisch eten! www.anarchistbookfairamsterdam.blackblogs.org

31 oktober t/m 6 november: Nationale Klimaatweek

Om nóg meer burgers en organisaties te inspireren zich in te zetten voor een beter klimaat. Dit kan door slimmer energie opwekken en klimaatbewuster leven en werken. Samen maken we Nederland steeds duurzamer. De overheid, veel burgers en organisaties dragen hun steentje al bij. Maar er moet nog veel gebeuren om de afgesproken CO2-doelen te behalen. www.iedereendoetwat.nl

5 en 6 november: Natuurwerkdagen

In het hele land zijn er op ruim 500 locaties natuurklussen te doen die bijdragen aan natuurbehoud en -herstel, zoals wilgen knotten, bollen planten, insectenhotels bouwen, bomen planten en veel andere activiteiten. Dit draagt bij aan een gezonde leefomgeving voor veel (bedreigde) planten en dieren. www.natuurwerkdag.nl

T/m 20 november

Stadsnatuur en de kracht van verbeelding. Stadsnatuur is onmisbaar voor aanpassing aan klimaatverandering: voor verkoeling in verdichtende en warmer wordende steden, voor sponswerking in tijden van extreme regenval of droogte, voor verbetering van biodiversiteit. Verbeeldingskracht in deze expositie in de LocHal in Tilburg. www.kunstlocbrabant.nl/agenda/expositie-stad-natuur-40923

26 november: Internationale Niet-winkeldag

Een actiedag waarin opgeroepen wordt een dag niets te kopen uit protest tegen de cultuur van meer-meer-meer. Een internationale protestdag tegen de Westerse consumptiecultuur, waarbij gepleit wordt voor bezinning over de gevolgen van de overconsumptie. | www.koopniets.nl

T/m 4 december: KlimaatExpo ’22

Een tentoonstelling over klimaatverandering in Museum de Fundatie in Zwolle. De eerste landelijke tentoonstelling waarbij aan kunstenaars gevraagd is om hun visie op de klimaatverandering uit te beelden. Deze verandering is groter dan ons voorstellingsvermogen. We hebben verhalen met verbeeldingskracht nodig. Kunst kan het onvoorstelbare in beeld brengen. | www.museumdefundatie.nl/nl/klimaatexpo-22/

Boeken

Energietransitie –Eerst snappen, dan doen

Dit boek van Machiel Mulder neemt de lezer mee in een zoektocht naar de economische samenhangen tussen verschillende energie systemen (zoals gas, elektriciteit, warmte en waterstof) en hoe deze worden beïnvloed door verschillende typen maatregelen. Op deze manier leert de lezer systematisch na te denken over de voor- en nadelen van een groot aantal manieren om energiesystemen minder CO2 uit te laten stoten.

Energietransitie | Machiel Mulder | Uitgeverij Eburon | € 23,00

Maak je eigen dieren-tuin

Kinderen leren meer over tuindieren

Hoe kun je de natuur helpen? Hoe lok je die ren in de tuin en wat kun je nog meer voor ze doen? Met praktische tuin- en onderzoektips en leuke weetjes. Zo wordt de tuin een jungle waar je elke dag op safari kunt! Geschikt vanaf 8 jaar.

Een boek

Boekoe Kita Green

Een nieuwe generatie kookt en vertelt in ‘Boekoe Kita Green’ over de Indische keuken anno nu, namelijk vega. Met mooie verhalen en heerlijke vegetarische recepten. Boekoe Kita Green is de vega opvolger van Boekoe Kita, het succesvolle, en eerste moderne kookboek over de Indische keuken met recepten en verhalen. Nu is het tijd voor de next generation!

Tao Te Ching

In deze prachtige moderne versie van de klassieker Tao Te Ching presenteert Ursula K. Le Guin de eeuwenoude en verbluffend krachtige filosofie van Lao Tzu als nooit tevoren. Haar uitgebreid persoonlijk commentaar maakt dat deze nieuwe interpretatie van de meest fundamentele taoïstische teksten een nieuw licht werpt op de nog altijd toepasbare lessen voor onze geplaagde wereld.

Rachel Carson op de bres voor de aarde

60 jaar na Silent spring

Dit boek laat zien dat het gedachtegoed van Rachel Carson ons nog steeds inspireert. Haar liefde voor de natuur en de moed waarmee ze de strijd aanging bieden een inspirerende terugblik die verrassend genoeg ook hoopvol stemt.

Van ziel tot ziel

Iedereen verleent weleens zielenzorg aan een ander. Als therapeut, psycholoog, psychiater, coach, geestelijk verzorger of leraar, maar ook als vriend, vriendin of ouder. Een goed gesprek kan helpen in moeilijke tijden, maar hoe sta je degene die jouw hulp nodig heeft écht goed bij? Thomas Moore leert ons in Van ziel tot ziel dat je dit doet met bezielde aandacht vanuit het hart.

Het wiel van de wijsheid

In dit boek van Alberto Villoldo leer je werken met het wiel van wijsheid. Je maakt een reis door de vier windrichtingen en krijgt daarbij steun van vier archetypische krachtdieren: de slang – de reis van de genezer, de jaguar – de reis voorbij de dood, de kolibrie – de weg van vreugdevolle wijsheid, en de adelaar – de transcenderende kracht. Gedurende je reis word je een hoeder van de aarde, een rentmeester.

Van ziel tot ziel | Thomas Moore | Uitgeverij AnkhHermes |

Het wiel van de wijsheid | Alberto Villoldo | Uitgeverij AnkhHermes € 22,50

Tao Te Ching | Ursula K. Leguin | Uitgeverij AnkhHermes | € 22,50

Maak je eigen dieren-tuin | Katja Staring | KNNV Uitgeverij | € 19,95

Rachel Carson op de bres voor de aarde | Medard Hilhorst KNNV Uitgeverij | € 22,95

Boekoe Kita Green | Harold Pereira & Mirjam van der Rijst Kosmos Uitgevers | € 37,50

SENSIBLE PROZESSE

COLOFON

De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde.

Bestuur

Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris

Redactie redactie@krantvandeaarde.nl Frans van der Beek, Renáta Horenová, Yvonne Koop, Eric Schoones, Kees Slagter, Albert Poutsma

Aan dit nummer werkten mee: Marcel Boer, Gerrit-Jan van Herwaarden, Geraldina Metselaar, Raki Ap, Ingrid Jansen, Lisette Kreischer.

Advertenties en samenwerkingen Albert Poutsma Vormgeving & Opmaak & Social Media

Celina Koekenbier, Putri Reeb en Gerda Peters Web- en eindredactie: Kees Slagter

Distributie: Ruim 500 distributiepunten: Natuurvoedingswinkels, woningwinkels, gezondheidswinkels, wereldwinkels, artsen en scholen, Tweede Kamer der StatenGeneraal, goede doelen, groente en fruit tassen en andere webwinkels.

Genoten van deze krant uit de winkel? Doneer € 3,95 via www.krantvandeaarde.nl

Abonnementen: Vanaf € 20,- kun je de Krant van de Aarde thuis ontvangen door donateur te worden van de stichting Dag van de Aarde. Tevens ontvang je dan een boek naar keuze. Ga hiervoor naar onze website: www.krantvandeaarde.nl Abonnementenadministratie: FBW Abonneeservice: info@fbw-abonneeservice.nl / 0348-431393

Niets uit de uitgave mag, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever, opgeslagen worden in een gegevens bestand, noch openbaar gemaakt of verveelvoudigd worden, waaronder begrepen het reproduceren in enig ander medium. De inhoud is wel beschikbaar voor licencing en content syndication. Voor de voorwaarden kunt u contact opnemen met de uitgever.

© 2022 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde | info@krantvandeaarde.nl | www.krantvandeaarde.nl

onze huid is verslaafd

Niet aan alcohol of koffie, maar aan iets onzichtbaars. Paraffine.

Onze huid is ijzersterk, maar door paraffine creëert het een afhankelijkheid.

Je huid voelt zich het best als het zelf zijn werk kan doen.

Ga voor wangen vrij van paraffine, handen vrij van plastic en oksels vrij van troep. We hebben het niet nodig. En onze aarde trouwens ook niet. Dus bevrijd je huid!

Begin met natuurlijke verzorgingsproducten die jou en de aarde een handje helpen.

your skin cares.