Kvda herfst 2015

Natuur / voeding / gezondheid / cultuur / innovatie / mode / vrije tijd

Jaargang 10 | herfst 2015

+ TERN LE E F KA

!

Doe mee en win!

Natuurboeken voor kinderen

Snoepreis naar Zweden In het katern LEEF!

Haaien onderschat

Waarom we ze moeten beschermen

Volg ons op Facebook

facebook.com/KrantvandeAarde

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl

ADVERTENTIE

gecertificeerd biologische Amla

gecerti

fi

cee r

d biologische guave

Vitaminen en mineralen zijn vaak synthetisch. Een aantal voorbeelden zijn: ascorbinezuur (synthetische vitamine C), calcium ascorbaat (ester-C), calcium carbonaat (krijt & gesteente) en zo kunnen we wel doorgaan. Laat u niet misleiden en controleer altijd of het ingredient wel echt natuurlijk is. Royal Green introduceert met trots gecertificeerd biologische vitaminen en mineralen welke daadwerkelijk afkomstig zijn uit planten. Het onafhankelijk biologische label op onze producten bewijst het. Vrij van bestrijdingsmiddelen en 100% puur natuur!

NL-BIO-0 1 Non-EU Agricu

lture

Vitamine B complex

Royal Green levert 100% gecertificeerd biologische B vitaminen samen met een krachtige combinatie van silicium, lavendel, rhodiola, cordyceps, maitake, reishi, geelwortel, gember & zwarte peper. Foliumzuur en rhodiola dragen bij aan de weerstand tegen tijdelijke stress. Vitaminen B2, B5 en foliumzuur dragen bij tot de vermindering van vermoeidheid. Vitamine B6, geelwortel en gember ondersteunen ons immuunsysteem. Vitaminen B1, B3, B6 en foliumzuur ondersteunen het geheugen, concentratievermogen en onze gemoedstoestand.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Vitamine C complex

Royal Green Vitamine C complex levert 100% gecertificeerd biologische vitamine C samen met een krachtige combinatie van Shiitake, Cordyceps, Maitake & Reishi. Reishi draagt samen met vitamine C bij tot de normale werking van het immuunsysteem.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Iron complex

Royal Green levert 100% gecertificeerd biologische ijzer samen met een krachtige combinatie van amla (vitamine C), grote brandnetel, echte aloë, geelwortel, gember en zwarte peper. Onze gecertificeerd biologische Vitamine C en superfoods bevorderen de opname van ijzer. Zo kunnen we een optimale werking garanderen. IJzer draagt bij tot de normale vorming van rode bloedcellen en hemoglobine. IJzer draagt hierdoor o.a. bij tot de vermindering van vermoeidheid.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

237S_adv_rg_vitamine_mineralen_krant_vd_aarde.indd 1

Skal 025

099

Selenium complex

Royal Green levert gecertificeerd biologische Selenium samen met een krachtige combinatie van Gember, Geelwortel, Rozemarijn & Kaneel. De speciaal toegevoegde kruiden (Geelwortel en Rozemarijn) dragen samen met Selenium bij tot het normaal functioneren van het immuunsysteem en de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Naturals

18-08-15 12:02

Redactioneel

3

ADVERTENTIE

Een betrouwbare krant Hij is er, deze herfstkrant! Het is een mooie, interessante en gevarieerde krant geworden, en dat stemt me blij. Blij met de medewerkers en partners die zich met zoveel enthousiasme inzetten, blij met trouwe lezers die al dan niet een abonnement afsloten en op die manier de krant steunen, en blij met adverteerders die zich met hun naam verbinden aan deze krant.

Vanwaar deze expliciete dankbetuiging? Een mooie krant maken is niet vanzelfsprekend, heb ik me gerealiseerd, want een krant maken kost geld. De redacteuren die de artikelen schrijven kosten geld, het opmaken kost geld, het drukken kost geld, het versturen kost geld en het inkopen van advertenties kost.. geld. Hoe dikker de krant, hoe hoger de kosten en dat geld moet ergens vandaag komen.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

Zonder advertenties, geen krant. En dat is waarom deze herfst-editie even op zich liet wachten. Bedrijven besteden minder geld aan adverteren, of besteden hun budget liever aan zichtbaarheid online. Veel kranten en bladen hebben hiermee te kampen en het versterkt de positie van adverteerders.

Ze willen meer, of andere waar voor hun geld. En een veelvoorkomende eis is redactionele aandacht. Een advertentie in de vorm van een artikel dat schijnbaar door de redactie is geschreven.

Wij denken graag mee met (potentiele) adverteerders en hun wensen en eisen.

Maar we hebben ook bepaalde uitgangspunten en principes. Het belangrijkste is dat we u als lezer willen kunnen garanderen dat de inhoud van de krant is geschreven door een onafhankelijke en objectieve redactie. Een redactie die bestaat uit bevlogen en betrokken medewerkers, met een duurzaam hart. Die het, net als u belangrijk vinden dat we bewuster en beter omgaan met deze wereld. Die willen en durven schrijven over bedrijven die green-washen of zich er sterk voor maken dat producten met parabenen uit de schappen verdwijnen.

Kortom, wij willen dat u erop kunt vertrouwen dat de inhoud van deze krant niet is gekocht. En om niet in te boeten aan die onafhankelijkheid en objectiviteit, hebben we er bij deze editie voor gekozen wat later te verschijnen. Het resultaat is wĂŠl een krant waar wij helemaal achter staan. U ook? Heel veel leesplezier!

Moniek Verstegen Hoofdredacteur

biedt inspiratie!

Hiermee geven onze lezers hun vanzelfsprekend duurzame levensstijl invulling.

50.000 kranten verspreid over heel Nederland via meer dan 500 distributiepunten.

www.odin.nl

Wilt u ook adverteren?

Neem contact met ons op: 06-53332980 / albert.poutsma@krantvandeaarde.nl

4

Tips & Aanbiedingen

Steun ons en ontvang:

ijn m t ijk

l

...’

di n

Biodynamische kw a l i t e i t

n eve

e

abonnementenservice: info@fbw-woerden.nl ku nd ig

www.estafettewinkel.nl

Deze krant een jaar lang thuis bezorgd.

gs

Actie geldig bij Estafette t/m 19 december 2015, max. 2 pakken per bon

Doneer €10,00 op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang super korting bij groene stroom van Greenchoice, 25% korting bij meer dan 1000 restaurants.

.nl

ek

,n

err

Pe

tv ‘ Di

uu rv oe

Tegen inlevering van deze bon met 10% kassakorting*

25% korting bij 1000 restaurants

at

Ontdek het biodynamische speltmeel en -bloem van Odin voor de lekkerste koekjes en pannenkoeken

Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

El

Leven begint met Demeter

le

m

ie

k

academie gastronomie landgoed

aarde + gezondheid opleiding voor Wat is =biodynamisch? natuurvoedingskundige kijk op kraaybeekerhof.nl

Gefermenteerde producten staan steeds meer in de belangstelling. Niet voor niets, want ze zijn lichter verteerbaar en ondersteunen de darmflora. Een gezonde keus dus.

LunaeTerra biedt al jaren een uitgebreid assortiment gefermenteerde groentesappen*. Door de toevoeging van melkzuur zijn deze sappen niet alleen lichter verteerbaar, maar zijn ze ook mild van smaak. Bovendien zijn de sappen gemaakt van 100% biologisch-dynamische groenten, wat het sap een volle smaak en pure levenskracht geeft. Als dat geen heerlijke en gezonde keuze is! Proef het zelf. * U herkent de melkzuurgefermenteerde sappen van LunaeTerra aan de verwijzing ‘met melkzuur’.

5 Jaargang 10 Herfst 2015

Aarde Natuur Nieuws op z’n Frans 6 WaterSmog Lucht Free Tower 8 Zon Gezondheid Kinderboekenweek 10 Schrijfcampagne,Werk doe mee! 13 Lichaam

10

28 Gezondheid Agenda & Colofon 31 Winnaar fotowedstrijd

26

INHOUD

8 8 14 16 18 24 26

Vriendschappen Zwijnen Passies Gevoel Geld Windmolens Mode mooi maken Bankrekening Geluk Straling Klaver Vier Liefde Haaien

Aarde Natuur Mode Water Lucht Zon Gezondheid Lichaam 18 Werk Succes Relatie Vriendschappen

6

Nieuws op z’n Frans

Frans van der Beek is zeer betrokken bij het wel en het wee van de Aarde. Zo stond hij onder meer aan de wieg van de Dag van de Aarde in Nederland en is hij mede-initiatief-nemer van deze krant. Hij looft groene initiatieven en hekelt de afbraak van natuur en milieu. In deze rubriek deelt hij groene en rode kaarten uit. Groen maakt blij, rood maakt boos. Voor alle duidelijkheid dus.

IS HET ERG,

Heb je goed of slecht nieuws?

LIEVE OPA?

Over niet al te lange tijd zullen kleinkinderen hun grootouders vragen of het erg is dat het ecosysteem door de vorige generaties is aangetast door het uitsterven van bijvoorbeeld plantensoorten. “Jazeker,” zal de grootouder moeten toegeven, want het ecosysteem kan slechts 15 procent van de biodiversiteit missen.

Wordt dat meer, dan komt het leven op aarde in gevaar. Het ecosysteem is een ingenieus stelsel, waarbij soorten elkaar nodig hebben om te overleven en de samenhang is essentieel voor ons voortbestaan. Onderzoek (17 studies!) toonde aan dat minimaal 85% van de bestaande soorten onmisbaar zijn. Argeloosheid, vervuiling en andere bedreigingen zijn dus levensgevaarlijk. Het is daarom van groot belang uit voorzorg zoveel mogelijk soorten te beschremen. Waarvan akte!

ZEG MAAR DAG

TEGEN IJS Enig idee hoeveel 25.000 vierkante kilometer is? Dat is heel veel! En dat is de hoeveelheid ijs die is losgekomen van het Antarctisch Schiereiland. Het wetenschappelijk tijdschrift Nature Geoscience meldt dat er tijdens de zomermaanden tien keer zoveel ijs smelt als 600 jaar geleden. En dat is in een zomer meer dan er de afgelopen duizend jaar is gesmolten.

Het Antarctisch Schiereiland is het grootste schiereiland van het Zuidpoolgebied en bestaat uit een bergketen die op sommige plaatsen 2000 meter hoog is. Anders dan elders op het koudste continent ter wereld smelt elke zomer een deel van het ijs. Over de gevolgen voor de waterspiegel in de oceanen en zeeën hoeven we het dan niet meer te hebben. Daar kunnen 25.000 vingers van Hansje Brinker in de dijken niet tegenop.

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

BEREN BEDREIGEN

RUSSISCH DORP In het Russische dorp Loetsjegorsk stond een man rustig op een bus te wachten toen hij door een beer werd aangevallen. Hetzelfde overkwam een man die zijn hond uitliet. Wat bleek? Ruim dertig hongerige Grizzlyberen en zwarte beren hebben onvoldoende voedsel in de bossen rondom het dorp en wandelen nu door het centrum op zoek naar eten. Inwoners (21.000) durven de deur niet meer uit, kinderen gaan onder begeleiding naar school en deuren en ramen blijven hermetisch gesloten.

Hoe het komt dat er gebrek aan voedsel in de omgeving is wordt nader onderzocht. Wel is duidelijk dat de beren bepaald niet komen om broodjes te smeren.

DAAR GAAN ONZE

RESERVES

Elk jaar maakt het Global Footprint Network in augustus bekend wat de stand van de hulpbronnen op aarde is. Vanaf 13 augustus verbruikt de wereldbevolking meer aan hulpbronnen dan onze planeet kan aanvullen.

De rente van dat kapitaal is opgesoupeerd en het kapitaal wordt nu aangesproken, dus we teren in. Logisch als je bedenkt dat twee keer de omvang van Amerika nodig is om alle Amerikanen te kunnen voeden en laven…… en tweeëneenhalf keer China voor de Chinezen, voor de Japanners zeven keer hun land voor ons driemaal Nederland. Dat kan natuurlijk niet goed blijven gaan, temeer daar de wereldbevolking de komende decennia zal blijven groeien. Het is al een minuut over twaalf en de klok tikt maar door... de verkeerde kant op.

Nieuws op z’n Frans

Koe zoekt kunstenaar

SPINAZIE VOORKOMT

DEMENTIE

Wetenschappers zijn wereldwijd druk bezig een medicijn tegen dementie uit te vinden, want anders zitten we over twintig jaar met een vloedgolf aan ouderen die niet meer weten wie ze zijn. Er is misschien een simpele oplossing.

Elke dag een portie groene bladgroenten eten, helpt mogelijk bij het op afstand houden van dementie. Tot die conclusie komen onderzoekers van Rush University Medical Center in Chicago. Voor de studie bestudeerden zij 950 ouderen - met een gemiddelde leeftijd van 81 jaar - gedurende vijf jaar. Daaruit bleek dat degenen die dagelijks een of twee porties spinazie of kool aten een langzamere mentale achteruitgang ervoeren dan de mensen die helemaal geen bladgroenten nuttigden. Ook na correctie voor factoren als geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, roken, bewegen en het risico op Alzheimer bleef het effect overeind. De groenteman als gezondheidsgoeroe.

CARSHARING

IS GEEN BLABLA

Het delen van je auto of bij een ander instappen voor een rit neemt spectaculair toe. Op de site www.blablacar.nl kun je ritten aanmelden of iemand vinden met wie je kunt meerijden.

Je stapt bij ride sharing niet helemaal bij een wildvreemde in de auto zoals bij het aloude liften meestal wel het geval is. Voordat je contact opneemt met een bestuurder, kun je namelijk betrouwbare profielen van bestuurders bekijken, met een foto, een korte biografie en beoordelingen van andere meerijders.

Bij carpoolen denk je al snel aan woon-werkverkeer, maar de ritten via BlaBlaCar worden vooral gebruikt voor weekendjes weg. De piekdagen voor ride sharing zijn vrijdag (heenreis) en zondag (terugreis). Vooral lange afstandsritten zoals richting Parijs, Brussel, Antwerpen en Berlijn bleken populair. De gemiddelde afstand per rit bedroeg 330 kilometer. Je kunt ook de app downloaden en zo je reismaatje vinden.

7

HART OP DE

GEZONDE PLAATS Wil jij ook een gezond hart? De Amerikaanse cardioloog Joel Kahn schreef ‘Het gezonde hart boek, hoe zorg je zo goed mogelijk voor je belangrijkste orgaan?’ Daarbij gaat de arts ervan uit dat de functie van het hart onderdeel is van het gehele lichaam, een holistische zienswijze.

Er is dus een heel lichaam nodig om het hart te laten kloppen en hart- en vaatziekten hebben met de algehele toestand te maken. Het gaat bij Kahn vooral om de preventie van die ziekten en dat heeft dus niet alleen met het hart te maken. Volgens Kahn is de basis: meer bewegen, minder en gezonder eten, en stress zoveel mogelijk voorkomen.

Deze basis werkt hij uit in heldere en toepasbare adviezen op het gebied van emoties, ontspanning, voeding, leefomgeving, sport, beweging en supplementen. Motiverend is dat je in kleine - voor jezelf behapbare - stappen, kunt werken aan de gezondheid van je hart. (€ 24,99 | 296 blz. | ISBN 9789020212099).

Nu de koe meer en meer uit het landschap verdwijnt is het een goed initiatief om het dier op het doek te penselen. De Dutch Arts Embassy lanceert een project waarvoor Nederlandse kunstenaars worden uitgenodigd om de koe te schilderen. De werken worden volgend jaar op een expositie getoond en het boek Koe + Kunst met daarin afbeeldingen van 96 schilderijen en sculpturen is op komst. Ook zijn er twaalf houten koeien (een per provincie) die door geselecteerde kunstenaars worden gedecoreerd.

Deze koekaravaan trekt in de zomer langs alle provinciehoofdsteden onder het motto ‘De koe komt naar je toe’. Kunstenaars die aan de campagne willen deelnemen kunnen zich opgeven via de website www.arthollandcollection.nl.

OUDE MODE = NIEUWE MODE

Modegigant H&M introduceerde haar Close the Loop-collectie: zestien nieuwe denim stijlen (voor man, vrouw en kind), gemaakt van recycled katoen afkomstig van oude kleding. Deze collectie is het resultaat van H&M’s Garment Collecting Initiative (kledingverzamel initiatief), waarmee H&M sinds de lancering van het project in 2013 al ruim 14.000 ton (12,7 miljoen kilo) aan kleding heeft ingezameld. Bij alle 3.600 H&M-winkels, wereldwijd, is het mogelijk om oude kleding in te leveren. Dat betreft alle soorten textiel, van ieder merk, en in alle vormen (kapot, heel, versleten). Vervolgens wordt er gekeken hoe er op de meest duurzame manier met deze kleding kan worden omgegaan. Dat is mooi, want de mode-industrie is één van de meest water verspillende industrieën (8.000 liter water voor één spijkerbroek) en het wassen van kleding zorgt ervoor dat oceanen in een ‘plastic soep’ veranderen; en verdwijnt er jaarlijks een enorme hoeveelheid textiel in de verbrandingsoven.

8

Inspiratie

Smog Free Tower zuivert stadslucht

Daan belooft ons een rozentuin

Tekst: Frans van der Beek | Illustratie: Studio Daan Roosegaarde

Geen mondkapje, maar een neus die frisse lucht opsnuift alsof je in een rozentuin wandelt. Dat belooft de Smog Free Tower van ontwerper/uitvinder Daan Roosegaarde (1979) uit Rotterdam. Hij maakte al eerder wereldwijd naam met onder meer uitvindingen als een glow-in-the-dark snelweg en het Van Gogh fietspad.

Nu timmert hij aan de weg met de toren die vieze stadslucht zuivert.

Daan Roosegaarde kwam op het idee toen hij op een ochtend ontwaakte in Beijing, een van de meest vervuilde wereldsteden. Hij keek uit het hotelraam en zag een dikke, vette laag smog en realiseerde zich dat die viezigheid het leven van de inwoners met twee jaar verkort en dat kinderen van acht al

‘Daan Roosegaarde is een man met een mooie missie.

Een visionair, doorzetter en out-of the-box denker’

longkanker kunnen krijgen. Zijn creatieve brein ging in een hogere versnelling. Sociale bevlogenheid en technologische innovatie vormden een creatieve melange en de contouren voor de Smog Free Tower kregen vorm.

Inspiratie

17 sigaretten per dag

Wie naast een snelweg woont, ademt een hoeveelheid smerige lucht in die gelijk staat aan het roken van zeventien sigaretten per dag. In een proefopstelling van de toren bekeek hij het resultaat: zwarte deeltjes geconcentreerd fijnstof. Hij bedacht er meteen een volgend project bij door samengeperste smogdeeltje in een smog free ring te presenteren. Zo kon hij via Kickstarter een crowdfunding campagne starten en met de ring bewustwording bij het publiek aanjagen. Zijn studio deed de voorfinanciering. Een slimme zet, want zo gaf hij mensen het idee en het gevoel dat ze geen onmachtige slachtoffers waren van dit levensbedreigende probleem, maar er zelf iets aan konden doen en een deel van de oplossing kunnen zijn. Hij dacht aan de uitspraak “Wij zijn geen passagiers van ruimteschip aarde. Wij zijn de bemanning.”

Kat in het bakkie

Daan heeft ook een vestiging in Shanghai en het kostte hem weinig moeite een Chinese delegatie naar zijn kantoor te krijgen. In Beijing was net een programma van 750 miljoen dollar aan het starten om luchtvervuiling tegen te gaan. Daan dacht: kat in het bakkie. Dat pakte anders uit. De Chinezen vroegen niet naar het project, maar: “Waar is je baas?” Ze konden niet geloven dat een jonge vent van 36 zoiets van de grond kon krijgen. Dus keerde hij terug met minister Jet Bussemaker aan zijn zijde om de Chinese autoriteiten te overtuigen. En hij wacht niet.

Als China niet snel toehapt, gaat hij naar India, Parijs of Los Angeles, waar het probleem minstens zo nijpend is.

Smeerboel

Rotterdam heeft de primeur, maar Roosegaarde wil nu doorstoten en tien tot vijftien smogvrije torens plaatsen waar kinderen tussen acht en twaalf buiten spelen. Nu zitten ze nog gekluisterd aan het computerscherm, maar ze moeten naar buiten.

Spelen! En dan wel in schone, frisse lucht. De publieke ruimte is sowieso het creatieve terrein van Daan. Het kostte hem heel wat duw- en trekkracht

Het gaat ook om lokale en snelle successen, zoals een park dat 75 procent schoner is dan de rest van de stad om de burgemeesters van grote steden zover te krijgen dat ze naar hem wilden luisteren. Dat impliceerde immers dat ze moeten toegeven dat het in de lucht van hun stad een smeerboel is. Dat was wel anders met het Van Gogh-pad dat hij realiseerde. Iedereen vond en vindt het mooi. De smogtoren is van een ander niveau, meent hij, want dat gaat niet over het ontwerpen van de zoveelste

9

originele lamp, stoel of tafel. Het gaat om een hogere vorm van schoonheid, te weten het delen van schone lucht. Hij noemt het ’t updaten van de realiteit. Een mooie duiding. Het gaat ook om lokale en snelle successen, zoals een park dat 75 procent schoner is dan de rest van de stad. Dat is een onmiddellijk resultaat of een direct return on investment in de terminologie van de kapitalistische wereld.

Langzamerhand zullen mensen, wetenschappers, artiesten, ontwerpers en NGO’s en de overheid samenwerken om stadslucht te zuiveren.

Kleinkinderen

In een interview met DesignBoom zei Daan het zo: “Er komt een tijd waarin mijn kleinkinderen aan me zullen vragen wat ik aan hun toekomst heb gedaan toen ik jong was. Dan kan ik ze vertellen: ik maakte wegen die licht uitstralen als het donker is en opladen met daglicht. En ik maakte steden schoon dankzij frisse lucht. Ik hoop dat ze dan hun schouders ophalen, hun hoofd schudden en zeggen dat dit toch al heel lang overal zo is. Het is immers dan allang de nieuwe standaard. Ze kunnen zich dan niet voorstellen dat ik daar zoveel moeite voor heb moeten doen. Ik zal er geen moeite mee hebben dat ik daar dan geen deel meer van uitmaak.”t. Een man waar de wereld op zit te wachten, al weet de wereld dat nog niet. Een man die rozentuin belooft en wel in het centrum van overvolle, stinkende steden.

10

Natuur

Natuur en de Kinderboekenweek

Ga mee naar buiten allemaal...

Tekst: Yvonne Koop

Onder het motto ‘Raar maar waar’ was de Kinderboekenweek dit jaar gewijd aan natuur, wetenschap en techniek. De Krant van de Aarde zocht de leukste boeken uit en liet een aantal auteurs aan het woord. Wat inspireert hen om over natuur te schrijven? En welke natuurweetjes vergeten ze nooit meer?

Op onderzoek uitgaan en te weten willen komen hoe de wereld in elkaar steekt, is een natuurlijke drijfveer van kinderen. Antwoorden op vragen waarom iets zo is of hoe iets werkt, willen ze zelf ontdekken of er boeken over te lezen. Zeker vanaf een jaar of 8, als de aardrijkskunde­en biologielessen die nieuwsgierigheid nog verder aanwakkeren. Daar spelen veel uitgeverijen op in met informatieve boeken voor kinderen. Vooral de boeken die vragen stellen en antwoorden geven, stonden deze Kinderboekenweek in de spotlights. Denk aan Een heel kleine geschiedenis van bijna alles van Bill Bryson, Het raadsel

van alles wat leeft van Jan Paul Schutten, of Waait het in de ruimte? van Govert Schilling. Maar ook verhalen over uitvinders en wetenschappers, zoals de boeken over Dr. Proktor van Jo Nesbø of Stijn, uitvinder van René van der Velde staan centraal.

De bekendste van deze ‘ontdek­boeken’ is wellicht Het raadsel van alles wat leeft. Dit wonderbaarlijke boek vol prachtige illustraties won niet voor niets al diverse prijzen waaronder de Gouden Griffel 2014. In december verschijnt er een nieuw boek Het wonder van jou en je biljoenen bewoners. Ondanks de ontzaglijke hoeveelheid informatie die ook daarin weer wordt gepresenteerd, blijft er volgens schrijver

Simon van der Geest

Simon van der Geest schreef het Kinderboekenweekgeschenk Per Ongelukt!

Het vertelt het spannende verhaal van een moeder die onschuldig in de gevangenis zit, op een streng bewaakt eilandje in de Waddenzee. Vader zit de hele dag te gamen, dus verzint Ro een onwaarschijnlijk bevrijdingsplan.

Samen met zijn vrienden Archie en Lela begint hij in een schuur aan een fantastische uitvinding te werken. Want soms moet je iets doen dat niemand ooit durfde, hoe gevaarlijk en onmogelijk het ook is...

Van der Geest groeide op in een klein dorpje tussen de weilanden. Op de theaterdocentenopleiding ontdekte hij dat zijn hart lag bij het schrijven. Naast toneelstukken ging hij werken aan verhalen en gedichten voor kinderen en in 2009 verscheen zijn debuut Geel gras. Voor zijn Odyssee-bewerking Dissus en zijn jeugdroman Spinder kreeg hij in respectievelijk 2011 en 2013 een Gouden Griffel. In het voorjaar van 2015 verscheen zijn nieuwste boek, Spijkerzwijgen.

“Zeker in Spinder kon ik mijn fascinatie voor insecten goed kwijt.” Van der Geest won ermee de Jan Wolkersprijs voor het beste natuurboek van 2013. En in Dissus en Spijkerzwijgen speelt de uitgestrekte polder een grote rol, een landschap dat Van der Geest goed kent. Maar ook van de bergen kan hij erg genieten. “Die verlatenheid, dat weidse uitzicht!” Zijn favoriete dier is de bidsprinkhaan. En zijn raarste natuurweetje? “Er is een oliekever waarvan de larven met een heleboel tegelijk naar het topje van een bloem klimmen. Daar kruipen ze op elkaar en vormen zo een klont die lijkt op een vrouwtjesbij. Als er dan een mannetjesbij nadert valt deze nep-vrouwtjesbij ineens -pof!- uit elkaar en klimmen alle larven op de rug van het mannetje. Een slimme truc om zo het bijennest binnen te dringen en daar lekker nectar te snoepen!”

Jan Paul Schutten toch altijd wat te onderzoeken en te leren over. Zijn raarste natuurweetje (tot nu toe!) is: “Dat alle bacteriën samen zwaarder zijn dan alle dieren en planten op aarde, dus inclusief alle mensen, walvissen, bomen, mieren en grassprieten!” Ook collega-­schrijvers Marc ter Horst en Anne Pek hebben rare natuurweetjes paraat. Ter Horst: “Dat er ooit geen leven was en nu wel. Bizar toch?” Pek: “Dat wetenschapper vroeger vonden dat sponzen planten zijn, maar dat ze op een gegeven moment besloten dat het dieren zijn. Sponzen kunnen zich niet eens voortbewegen!”

Natuur Mies van Hout

Mies van Hout tekende en schreef voor de Kinderboekenweek het prentenboek Speeltuin. In dit speelse, kleurrijke boek neemt ze kinderen mee door de wonderlijkste werelden met krokodillenrivieren en bramentuinen. En op iedere pagina sluit een nieuw vrolijk dier zich aan bij de stoet.

Van Hout, illustrator en grafisch vormgever, legde zich steeds meer op prentenboeken toe.

Voor Bang Mannetje, met tekst van Mathilde Stein, ontving ze in 2006 de Kinderboekwinkelprijs. Voor haar eigen prentenboek Vrolijk ontving ze in 2012 dezelfde Kinderboekwinkelprijs en Vriendjes werd in 2013 bekroond met een Vlag en Wimpel van de Penseeljury.

Hoe verwerkt ze de natuur in haar boeken? “Ik gebruik veel dieren en vormen uit de natuur om mijn eigen wereld of verhaal te maken.”

Inspiratie haalt ze bijvoorbeeld uit het Drentse Aa-gebied waar ze woont en veel rondwandelt. “Het verveelt er nooit.” Maar ze zou ook nog wel eens willen snorkelen tussen de vissen in de Middellandse Zee. Haar lievelingsdier is de eekhoorn en het raarste natuurweetje dat ze ooit heeft gehoord? “Dat sprinkhanen oren in hun knieën hebben.”

Liesbeth van Bogaert

Liesbeth van Bogaert schreef en tekende samen met Joris Thys het boek Een dier bij de boer. Van Bogaert: “Kinderen bijleren over de natuur vind ik erg belangrijk. In mijn leesboekjes over dieren, speciaal voor jonge lezers, stop ik graag veel weetjes. Ik heb ook veel aandacht voor hoe je zorg draagt voor de dieren in de natuur. Bijvoorbeeld geen vlinder aanraken, want dan kan hij niet meer vliegen. Gif spuiten in je tuin om kleine beestjes te doden, maakt ook de vogels in je tuin ziek. Of geen rommel in de natuur gooien, want dat eten koeien en schapen op terwijl ze grazen. Zo wil ik kinderen bewust maken van hun invloed op de natuur en het dierenrijk.”

“Mijn boekjes staan boordevol dierenweetjes. Daarvoor doe ik zelf eerst heel wat opzoekwerk.

Eén weetje vergeet ik nooit. Als een schaap op zijn rug ligt, kan het niet zelf opstaan. Als het te lang op zijn rug ligt, gaat het zelfs dood! Zie je een schaap op zijn rug liggen, zoek dan snel hulp.”

“Een heel bijzonder dier vind ik de bij. Voor mijn boekje.

Een dier bij de boer heb ik daarover heel wat gelezen. Het is ongelooflijk wat die allemaal kunnen en hoe belangrijk ze zijn voor onze Aarde! Door wilde bloemen te zaaien in je tuin en geen gif te spuiten, help je de bij.”

11

12

Natuur

Kinderboekenweek Winactie 3x Buitenbeestjes

3x Natuurfotografie voor kinderen

Hoeveel weten we van de insecten in onze omgeving? In Buitenbeestjes van Nick Baker staan de opmerkelijkste feiten. Hij vertelt over het bijzondere ‘werk’ van bijvoorbeeld mieren, spinnen, vliegen, slakken en wormen gecombineerd met handige informatie en leuke activiteiten voor jong en oud. Vol tips om insecten op te sporen, te observeren en te onderzoeken. Met bijzondere macrofotografie.

Hoe word je een ‘echte’ natuurfotograaf? Een verrassend doe-boek voor kinderen die graag buiten zijn en (beter) willen leren fotograferen. Er is geen dure camera voor nodig, wel nieuwsgierigheid en enthousiasme. De natuur ontdekken en beleven, daar gaat het om. Het boek is geschreven door Quiniver Tuinder en Frederiko Burger, twee veertienjarige jongens met een grote passie voor natuurfotografie.

2x Het raadsel van alles wat leeft

Jan Paul Schutten deelt in dit voorlopige magnum opus met ons zijn kennis over het wonder van het leven en de evolutie. Wat is ‘leven’ precies, hoe is het ontstaan, hoe planten levende dingen zich voort en waarom gaat alles wat leeft ooit dood? Wat heeft Jos Grootjes uit Driel gemeen met een haai? Of met de bacteriën in zijn sokken? Dat zijn slechts enkele van de grote vragen waar Jan Paul Schutten heldere antwoorden op geeft. De prachtige illustraties zijn van Floor Rieder.

3x De minireuzenmiereneter

2x Van oerknal tot robot

Wist je dat muizen kunnen zingen? Dat sprinkhanen heel verlegen kunnen zijn? Dat mieren een kaart maken van hun omgeving, en dat walvissen hun eigen hitparade hebben? Dieren doen soms gek. Tenminste, dat vinden wij, mensen. Maar als je dieren onderzoekt, valt dat best mee.

Sterker nog: we kunnen veel van ze leren. In De minireuzenmiereneter vertelt Menno Steketee waarom. Hij schreef deze verhalen over dieren voor de kinderwetenschapspagina van NRC Handelsblad.

Dit informatieve boek vertelt over het ontstaan van het heelal, het leven, de mens, wetenschap, taal, kleding, internet, en veel meer. Van oerknal tot robot werd geschreven door Marc ter Horst, die met zijn succesvolle kinderboek Hé aardbewoner al bewees dat hij zijn hand niet omdraait voor moeilijke materie. De grappige illustraties in kleur zijn van Eliane Gerrits, bekend van haar werk voor NRC.

3x Prinses Arabella’s schattige, grappige, grote, enge dierenboek

Prinses Arabella en haar vrienden Prins Mimoen, Prinses Ling en Prinses Sofie zijn dol op dieren. Ze houden van dieren die ze kunnen knuffelen, maar ook van dieren die eng of raar zijn. Dit dubbeldikke Arabella-boek geeft een wonderlijke opsomming van de meest uiteenlopende dieren, met informatie.

En traditiegetrouw heeft ook dit boek van Mylo Freeman een verrassende en plezierige pointe.

2x Erop of eronder

Een informatief kinderboek over het eeuwigdurende gevecht van Holland tegen het water door Anne Pek met illustraties van Irene Goede. In Erop of eronder leren kinderen de spannende geheimen van het waterrijke Holland kennen. Dat ze in de 16de eeuw ook al een fileprobleem hadden. En dat ook dorpen aan de wandel kunnen gaan.

Wil je een boek winnen?

Beantwoord dan de volgende vraag: Wat vindt Liesbeth van Bogaert een bijzonder dier?

Mail het antwoord voor 1 januari 2016 naar: redactie@krantvandeaarde.nl en zet erbij welk boek je graag wil winnen!

Schrijfcampagne

13

Wij bestaan 10 jaar!

Op 22 april 2016 is het Dag van de Aarde. De Krant van de Aarde bestaat dan precies tien jaar! Dat willen we vieren met een bijzonder schrijfproject: brieven aan Moeder Aarde. Schrijft u mee?

Iedereen die dieper doordenkt over de relatie tussen mens en Moeder Aarde krijgt originele inzichten. Dat kan emotioneel, filosofisch, spiritueel, beschouwend of intiem zijn. Brieven aan ouders hebben altijd een bijzondere lading. Ook als het een brief is aan Moeder Aarde. Het vereist kunst en vaardigheid om die band te verbreden naar die met die van Moeder Aarde, onze planeet, die leven geeft en waaruit wij voortkomen en weer naar terugkeren.

Nederlandse auteurs, prominenten én lezers van de Krant van de Aarde, worden uitgenodigd zo’n brief te schrijven. Moeder Aarde schrijft niet terug,

Tetra Oudipus

maar haar erkentelijkheid zal afstralen op de briefschrijvers die de moeite hebben genomen haar te eren met een persoonlijke en literaire ontboezeming.

Wilt u meedoen met deze schrijfcampagne? Mail de brief van maximaal 300 woorden naar redactie@krantvandeaarde.nl of stuur hem per post naar Zeezigt 26, 1111 TL Diemen. De mooiste brieven krijgen een plekje in deze krant. Bij voldoende inzendingen volgt er een prachtige uitgave in de

vorm van een boek. Inspiratie nodig?

Lees dan eerst eens de brief die auteur Hugo Zelders speciaal voor dit project aan Moeder Aarde schreef.

vaste grond onder mij onk sch ij J . an sta te op om en ben me f ga r Mijn eigen moede voorziet mij van ij J n. aa je ik k raa g da lke E en. lop zo me mijn voeten. Jij leerde eid lijdt dh goe ouw J . gen zor me ik ak ma och T l. we het voedsel, overvloedig zo lijkt veel. te l vee gen vra en n ike bru mis je len wil n oze all T . onder kwade wil at mag geen D e. ard A er oed M e liev , jou t me den bon ver t Ieder mens is in de ech p die ik cha nts wa ver pe die en E en. lev het r voo de lief is et verstandshuwelijk heten. H arde.

A er oed M e liev , ten we en lat je ik wil at D . dagelijks ervaar en opnieuw beleef mij bestaansrecht geeft.

Dank voor zo’n belangrijke basis die Hugo Zelders

14

Wetenschap

‘Haaien zijn een enorm verkeerd begrepen diersoort’ Onderzoek op de Bahama’s

Tekst: Jolien Scholte | Beeld: Maurits van Zinnicq Bergmann

Maurits van Zinnicq Bergmann doet op de Bahama’s onderzoek naar haaien. Al van kinds af aan is hij gefascineerd door de roofvissen, die volgens hem verkeerd begrepen worden. Want haaien vormen over het algemeen geen groot gevaar voor mensen en zijn ontzettend belangrijk voor het in stand houden van vispopulaties. En de populatie van haaien zelf? Die keldert nog altijd.

Waarom hij zo gefascineerd is door haaien kan Maurits van Zinnicq Bergmann niet echt verklaren.

“Een aangeboren interesse denk ik. Toen ik heel klein was vond ik de zee al geweldig, en toen ik een keer een documentaire zag over haaien was ik verkocht.”

Van kleins af aan weet hij al dat hij met haaien wil gaan werken. En dat is precies wat Van Zinnicq Bergmann nu doet: op Bimini (de Bahama’s) doet hij onderzoek naar haaien en hun leefgebieden. “Dus ik leef inderdaad wel mijn droom op dit moment. Via mijn studiebegeleider van de Universiteit Groningen ben ik op deze PhD-positie bij het Shark Lab Bimini terecht gekomen.”

Gevolgen van menselijk handelen

Van Zinnicq Bergmann is sinds juni op Bimini bezig. In het begin vooral met de theorie en het onderzoeksvoorstel. Onlangs is het echte werk begonnen. “Ik ben nu anderhalve maand bezig op het water, met het vangen van haaien om de zenders te implanteren.” Het onderzoek van Van Zinnicq Bergmann is gericht op hoe haaien zich bewegen in ruimte en tijd, rondom Bimini. “Onze ontvangers registreren de zenders die bij de haaien aangebracht zijn, en brengen in beeld hoe verschillende soorten haaien Bimini als leefgebied en kraamkamer gebruiken.”

Dat draagt bij aan de kennis, ook over de gevolgen van menselijk handelen. De mangroves zijn bijvoorbeeld erg belangrijk, vertelt de onderzoeker: daar baren de haaien. “Het is een omgeving met veel voedsel, en ook veel schuilplaatsen. Die mangroves worden nu veel gekapt, om plaats te maken voor de aanleg van luxe resorts. Dat is desastreus.”

Gedrag in de genen

Wat daarbij belangrijk is om te weten is dat haaien al minstens 450 miljoen jaar bestaan. Hun gedrag zit volgens Van Zinnicq Bergmann inmiddels in hun genen. “Citroenhaaien gebruiken Bimini al zo lang als kraamkamer dat zij niet meer in staat zijn zich aan te passen. Als de mangroves gekapt zijn, baren de haaien nog steeds op dezelfde plek. De jongen

gaan dan dood, en de populatie krijgt een dreun.”

Aangezien het onderzoek zich alleen rondom Bimini afspeelt lijkt het misschien kleinschalig, maar dat is het volgens de onderzoeker niet. “Het leefgebied van haaien is heel groot, wel tienduizenden kilometers. Daardoor heeft wat hier gebeurt ook invloed op bijvoorbeeld de zeeën rond de VS, en omgekeerd.”

Wetenschap

15

Hoe vang je een haai?

Haaien: hoe vang je die eigenlijk? Dat verschilt per haai, vertelt de jonge onderzoeker.

“Een hamerhaai is bijvoorbeeld erg stressgevoelig: als je die aan een haak vangt krijgt hij zoveel stress dat de kans groot is dat hij eraan bezwijkt. Bij die haaien duiken we zelf de zee in, en schieten we met een speer direct een zender onder de huid. Dat werkt bij deze soort het beste. Kleinere haaien worden gewoon met een hengel gevangen.” Van elke soort wil Van Zinnicq Bergmann er 20 hebben, in totaal 160 haaien.

“Daar is geduld voor nodig, maar we doen ons best.”

Wat mensen zich volgens Van Zinnicq Bergmann niet realiseren, is hoe belangrijk haaien zijn voor het in stand houden van bijvoorbeeld vispopulaties zoals zalm en kabeljauw, worden in stand gehouden door dieren aan de top van de voedselketen, zoals haaien.

“We moeten beseffen dat we nauw verbonden zijn met de oceaan; niet alleen met de supermarkt.”

Verkeerd begrepen

Haaien zijn een enorm verkeerd begrepen diersoort, vindt de onderzoeker. “Neem bijvoorbeeld de rel over de leeuw Cecil, en de tandarts die hem doodschoot. Dat ging de hele wereld over. De leeuw is een toproofdier, die bijdraagt aan het behouden van de balans in de gemeenschap. Een haai is dat ook, maar het doden van een haai vindt niemand erg. Ze zijn minder aaibaar natuurlijk, maar in hun ecosystemen zijn ze net zo belangrijk als leeuwen.”

De onderzoeker denkt dat het ermee te maken heeft dat de mens het land al langer kent: we denken dat we er controle over hebben. De zee zijn we eigenlijk pas relatief kort geleden gaan onderzoeken. “We weten er minder van, en dat roept angst op. Daar begint wel verandering in te komen. Mensen zien er steeds meer het belang van, ook van haaien.

Daarin wil ik mensen echt onderwijzen. Haaien zijn zo slecht nog niet.” Van Zinnicq Bergmann is zelf nooit bang geweest voor haaien, zegt hij, in geen enkele situatie. “Kijk, je moet ze wel met respect behandelen. Als je dat bij een hond niet doet, bijt hij uiteindelijk ook.”

Haaienaanval: ‘vaak zit de mens fout’ Haaien zijn in principe geen bedreiging voor mensen, stelt hij. Over het algemeen zijn ze niet gevaarlijk. “In de media lees je vaak over een ‘aanval’ van een haai, maar vaak zit juist de mens fout.” Van Zinnicq Bergmann haalt een

surfwedstrijd een paar maanden geleden aan.

Daarbij kwam een haai vast te zitten in het surfkoordje van één van de deelnemers. “Dat is dan een ‘haaienaanval’, en die surfer is een held omdat hij die haai ‘met een paar flinke klappen van zich af wist te houden’.”

“In Zuid-Afrika en Australië bijvoorbeeld wordt er gesurfd waar de beste golven zijn. Dat zijn soms jachtgebieden van haaien. Dat is een risico dat mensen nemen, want ze weten dondersgoed dat er haaien voorkomen in die gebieden. Je ziet het altijd maar van één kant: de mens heeft blijkbaar het recht om overal te zwemmen en te surfen waar hij wil, ook al is het in een gebied waar haaien zwemmen.

De haai moet altijd wijken.”

Populatie keldert

En dat haaien belangrijk zijn, kan Van Zinnicq Bergmann niet genoeg benadrukken. “De populatie van haaien daalt nog steeds. Per jaar worden er wereldwijd naar schatting 97 miljoen gedood,

“De mens heeft blijkbaar het recht om overal te zwemmen en te surfen. De haai moet altijd wijken.” door bijvangst of voor de vinnen. Die vinnen worden door sommige landen wel in de ban gedaan, maar het gaat heel langzaam.” Wat betreft de politiek is het erg lastig om een vuist te maken, merkt hij. “Op de Bahama’s is de jacht op haaien nu verboden. Maar zwemmen die haaien naar de oostkust van de VS, dan mag er weer wel op ze gejaagd worden. En dan heb je ook nog de internationale wateren, waar heel weinig regels

gelden: dat is één grote puinhoop.”

Bijkomende moeilijkheid is dat de zenders die bij de haaien ingebracht worden ze in een relatief klein gebied volgen. “Wat je wel steeds meer ziet is dat verschillende landen en gebieden de samenwerking zoeken wat betreft onderzoek en zendergebieden.

Het combineren van die netwerken is veel waard voor het internationale onderzoek naar haaien.” Van Zinnicq Bergmann is voorlopig nog wel even zoet met zijn eigen onderzoek, en blijft zich daarna vast ook met de roofvissen bezighouden. “Haaien zijn prachtige dieren.”

16

Natuur

Ha fijn, ’n zwijn?

Hoe fijn is toch het samenzijn Met zo’n harig everzwijn.

Nou, dat is bepaald niet fijn; Het beest zit vol vilein venijn.

Een everzwijn dat alsmaar wroet En altijd maar weer vechten moet Doet hij het dan ook nooit eens goed?

Die knorrepot met rare snoet.

Het dier vreet bos en heide kaal En maakt veel troep waar ik van baal En kijk: daar gaat-ie aan de haal!

Ik waarschuw voor de laatste maal!

Dan is het pief en paf en daarna poef Omdat hij al die gaten groef Toch… als ik weer in ’t bos vertoef Denk ik: ‘ach, zwijn’ en word wat droef.

Natuur

17

Everzwijn doet waar hij zin in heeft Tekst: Frans van der Beek | Beeld: Niek Woesthuis

De invasie is begonnen. Het wild zwijn trekt zich niets aan van het zogenoemde ‘nulstandbeleid’ dat de populatie reguleert. Hun leefgebied is wettelijk beperkt tot de Veluwe en de Meiweg in Limburg, maar nu komen ze van alle kanten ons land binnen. Vluchtelingen? Geenszins, ze hebben gewoon geen boodschap aan ons nulstandbeleid.

Het wild zwijn is in de stripverhalen van Asterix en Obelix een graag geziene gast, maar de Nederlandse boer denkt er toch anders over. Die gruwt van de aanblik van die schattige gestreepte biggetjes die door hun logge moeder worden gezoogd, want hij weet: als die groot zijn gaat mijn landbouwgrond eraan.

Streepjespyjama

Lange tijd was het wilde zwijn in ons land uitgestorven. Het laatste inheemse wilde zwijn werd omstreeks 1826 waargenomen. Prins Hendrik, de gemaal van koningin Wilhelmina vond zwijnenjacht een plezierig tijdverdrijf en liet in 1907 opnieuw wilde varkens uitzetten rond paleis Het Loo in Apeldoorn. Sindsdien breidt het aantal zwijnen zich gestaag uit. Niet zo vreemd, want zeugen krijgen jaarlijks liefst acht tot twaalf w‘frislingen’. Die zien het levenslicht tussen februari en juni, na een draagtijd van 115 dagen.

Die biggetjes zien er schattig uit in hun streepjespyjama, maar die dient alleen als camouflage.

Veel biggetjes sterven na hun geboorte, waarna de zeug soms opnieuw moet werpen.

Alleseters

Wilde zwijnen zien slecht. Ze zien een mens niet als die zich niet beweegt. Maar ze ruiken en horen des te beter. Het zijn speurneuzen. Met hun overgevoelige snuit bepalen ze exact de plek van naaktslakken, wormen en ander eiwitrijk bodemleven. Om erbij te komen, woelen ze de

bodem flink om. Ze eten eikels, kastanjes, bessen, wortels, knollen, regenwormen, insectenlarven, muizen en nog veel meer. Dat geeft ze de zeer aparte wildsmaak die koks in restaurants in de wildperiode roemen. Vlees van in de paartijd geschoten zwijnen is vrij penetrant van geur en smaak en mag eigenlijk niet voor consumptie worden aangeboden. Die paartijd is normaal half november tot half januari. Om aan voldoende voedsel te komen, trekken ze kriskras rond. Het wild zwijn kan wel vijftien kilometer per nacht afleggen en is vooral in de schemering en ’s nachts actief. Hun prehistorische ‘radardetectiesysteem’ werkt feilloos.

Prehistorie

Jan Potkamp, boswachter in Nationaal Park Veluwezoom: “Het wild zwijn leefde ooit tussen mammoeten en dinosaurussen. Sindsdien is zijn dna nauwelijks veranderd. Hij kan zich als alleseter prima aanpassen. Keilers (mannetjes) zijn sterke, stevige ‘beren’. Met hun vlijmscherpe tanden deinzen ze nergens voor terug.

Ook de zeugen (vrouwtjes) staan hun mannetje. Als ik ’s avonds mijn vuilcontainer aan de weg zet, sta ik soms plotseling tussen de wilde zwijnen. Deze gewoontehandeling kennen ze precies. In de raustijd (paringstijd) zijn ze minder toegankelijk. Tijdens gevechten met rivalen kunnen de keilers soms een enorme gil geven.

Zo ging het er in de prehistorie ook al aan toe!”

Wilde zwijnen zijn de voorouders van onze varkens, maar het vlees verschilt. Everzwijnen hebben steviger vlees dat magerder is dan dat van het tegenwoordige varken. Ze zijn intelligent, slim en snel, en als het erop aankomt zeer gewelddadig. De naar boven gerichte hoektanden van de mannelijke zwijnen kunnen gruwelijke wonden veroorzaken. Die zijn nog scherper dan een keukenmes. Door ze bij te voederen blijven ze weg van de landbouwgronden waar ze behoorlijke schade kunnen aanrichten.

Het imago van een zwijn is niet zo best. We gebruiken het als scheldwoord of om aan te geven dat het ergens een smerige bende is. In de christelijke kerk wordt het dier als symbool van wellust gepresenteerd. Dat klopt aardig, omdat menig levensgenieter het dier wel lust.

18

Natuur

Storm van protest tegen

windgeneratoren

Tekst: Arnoud Cornelissen

Natuurbeschermers en de toeristische industrie in Hochsauerland weren zich massaal tegen de komst van windmolenparken. De eerste plannen voor tientallen molens op de Sauerlandse bergruggen zijn na felle protesten van tafel. Maar toch zullen de molens ergens gebouwd moeten worden.

Duitsland wil in 2022 de energiebehoefte zonder atoomstroom dekken. Daarvoor is een ambitieus programma opgesteld, waarin vooral de opwekking van duurzame energie door wind- en waterkracht een grote rol speelt. Ook de Duitsers zelf worden geacht een bijdrage te leveren door niet alleen hun huizen zo optimaal mogelijk te isoleren en het energieverbruik terug te dringen, maar ook door zelf stroom op te wekken met bijvoorbeeld zonnecellen of energiecellen.

Dankzij de stevig gevulde subsidiepot verschijnen overal op Duitse daken zonnecellen. Inmiddels wordt al meer dan een kwart van de energiebehoefte gedekt door duurzame energiebronnen.

Bromtonen

Wandelen in de buurt van de Andreasberg met op de achtergrond windmolens. Foto: Arnoud Cornelissen

Alternatieve energiecentrales blijken echter ook zo hun nadelen te hebben. Zo drukken windenergieparken een nogal zwaar stempel op het landschap. Nadat de eerste complexen in de Duitse laagvlakte en op de bergkammen in de Hunsr端ck onder Koblenz klaar waren, staken stormen van protest op uit de toeristische gebieden die juist dankzij hun schijnbaar ongerepte andschap geld kunnen verdienen.

Wandelend door de velden ronde de Andreasberg valt het in het begin niet eens op. Als echter de donkere toon eenmaal heeft post gevat in je oor, begint het toch te irriteren. Vooral als je

Natuur

19

in Sauerland

Windmolens in het berglandschap boven Bestwig bij de Andreasberg. Foto: Arnoud Cornelissen

Over Sauerland

Overal in de regio Hochsauerlandkreis zijn er protestuitingen van de bevolking tegen de komst van windmolens.

Foto: Arnoud Cornelissen

je dan ook nog bewust wordt van dat zwiepende geluid dat de bromtoon begeleidt. Een windmolen is dus alles behalve stil. En al is het wellicht ook een kwestie van wennen, de dik 120 meter lange torens dringen zich in het landschap wel erg aan je op. Laat staan als het er vele tientallen zijn.

Nachtmerries

Michael Beckman, directeur van de Tourist Information Winterberg kan er nachtmerries van krijgen. Gelukkig wisten de gemeente Win-

Sauerland ligt achter het Roergebied in het zuidelijke puntje van de deelstaat NordhreinWestfalen, tegen de grens van buurland Hessen, op ongeveer 2,5 uur autorijden van Nederland. Het is vooral bekend door de stad Winterberg, waar vele Nederlanders wintersporten. Het kerngebied is de regio Hochsauerland, waar ook de beroemde berg Kahler Asten ligt, de rivieren de Roer en de Lenne ontspringen en waar over de Rothaarbergkam de lange-afstandswandeling ‘Rothaarsteig’ loopt.

terberg en buurgemeenten Olsberg, Brilon en Willingen een stokje te steken voor de door de deelstaat Nordrhein-Westfalen geprojecteerde

‘Een windmolen is dus alles behalve stil’ windmolenparken op de Sauerlandse hoogtes.

“Stel je voor, tientallen windmolens hier op onze bergtoppen. Ik zou mijn eigen Sauerland

waar ik in de jaren zestig ben geboren, niet meer herkennen,’’ zegt Beckman.

Niet dat ze in Winterberg en omgeving tegen duurzame energie zijn. Winterberg bouwde bijvoorbeeld al in 2010 met behulp van private investeerders een zonne-energiepark om de stroom die in de winter verbruikt wordt bij de kunstmatige besneeuwing gedeeltelijk te compenseren. De toeristische sector in Sauerland vreest echter een flinke terugloop van het aantal gasten als overal op bergkammen van dit middelgebergte windmolens komen te staan.

ADVERTENTIE

TONZON Vloerisolatie

Meer comfort en lagere woonlasten met de laagste milieubelasting

De koude grond onder ons huis zuigt de warmte onderuit de woning en zorgt voor een koude vloer. Dit is niet comfortabel en de permanente afkoeling naar onderen zorgt voor een onnodig hoog energieverbruik.

Het Nederlandse bedrijf TONZON heeft al in 1980 een oplossing bedacht die nu na 35 jaar nog steeds de meest effectieve blijkt; het Thermoskussen. Dit is een revolutionair isolatiemateriaal dat volledig opvouwbaar is en isoleert als een thermosfles. Door de andere manier van isoleren heeft het in de praktijk een veel hoger effect op de vloertemperatuur dan andere isolatiematerialen. De opmerkelijke werking is onder meer bevestigd met live-experimenten voor de tv camera's van 'Wist Je Dat?' (RTL4) en VARA's 'Kassa Groen'. De gemiddelde besparing in de praktijk komt uit op 15 tot 20% en kan bij vloerverwarming oplopen tot wel 40%.Lees meer op www.tonzon.nl Doorsnede van een kruipruimte met TONZON Thermoskussens en Bodemfolie

Bodemfolie stopt vocht en radon TONZON Vloerisolatie sinds 1980 dĂŠ oplossing ADVERTENTIE

Natuur

21

Zo zou de Hochheide bij Niedersfeld eruit zien als de plannen voor een windmolenpark op de Langenberg, waren doorgegaan.

Fotomontage: Willi Schmidt, Bündnis Winterberg (c).

Ongerept

“Misschien denken we er over twintig jaar wel anders over, zijn de windmolens in het landschap opgegaan en was het allemaal niet zo erg. Maar komen onze gasten -ook die uit Nederland- naar Sauerland omdat we dankzij windmolens zoveel duurzame energie opwekken? Of komen ze omdat we hier een prachtige natuurlijke omgeving hebben die zij thuis niet hebben? Volgens mij komen de mensen juist vanwege ons prachtige landschap naar de regio Winterberg. Ze willen bijkomen, genieten van de omgeving en geen industriële complexen zien,’’ aldus Beckmann.

Not in my backyard!

De Niedersfeldse architect en jager Michael Schmidt wil wel toegeven dat ook het ‘nimby-effect’ (not-in-my-backyard; red.) een rol speelt bij het verzet van de bevolking tegen windmolens.

“Niemand heeft natuurlijk graag zo’n ding recht voor zijn neus. En de komst van zoveel generatoren maakt het landschappelijke beeld van Sauerland kapot. Daarbij loopt de natuur door de bouw van al die molens ook grote schade op. Er moeten voor de zware machines transportwegen worden aangelegd, dwars door de velden en bossen. Er moeten fundamenten van beton worden gestort en kabels worden gegraven. De schade aan de natuur is enorm.’’

Natuurlijk herstelt de natuur binnen enkele jaren van die wonden. Schmidt ziet echter een veel ernstiger gevolg. “Ik denk dat het wild van die werkzaamheden zo schrikt, dat het op de vlucht slaat. Het is de vraag of de dieren nog naar hun oorspronkelijke gebieden terugkeren. Ik weet niet of ze wel kunnen wennen aan die bromtonen, het geluid en de slagschaduwen die de rotors maken. Reewild, de wilde schapen en de herten zullen het heel moeilijk hebben met de komst van windmolens. En zeker ook zeldzame dieren zoals de zwarte ooievaar en de oehoe. En dan hebben we het nog niet eens over vogels als de rode wouw en andere die sneuvelen door de rotors van de molens.’’

Windenergie in Nederland

Het bos kan voortbestaan zonder wild, beaamt Schmidt. “Het is alleen een groot verlies aan leven. Het is niet langer het intacte ecosysteem bos. De fervente voorstanders zullen nog raar opkijken als er in het bos opeens geen dieren meer zijn. Aan de ene kant willen ze graag groene stroom om het milieu te beschermen Aan de andere kant verjagen ze zo juist de dieren. Je doet de natuur niet per definitie een plezier met windmolens’.

Wel komt er steeds meer protest tegen de aanleg van grootschalige windparken. Zo zijn er felle protesten tegen de komst van windmolens voor de Hollandse en Zeeuwse kust, die vanaf het strand zichtbaar zijn. Maar ook in plattelandsprovincies als Overijssel komen inwoners in het geweer tegen geplande windparken.

In 2020 moet 14 procent van het energieverbruik in Nederland worden gedekt door windenergie. Op dit moment leveren windmolens op zee en op land ongeveer 2500 megawatt, ongeveer 1 procent van het totale energieverbruik (Cijfers CBS 2014). Er is vorig jaar een subsidiepot ingesteld van 3,5 miljard euro om de bouw van nieuwe windmolens te stimuleren.

22

Mode

Mode mooi maken

Tekst: Lynsey Dubbeld | Beeld: Tonlé

Goedkope, trendgevoelige mode is populair onder fashionista’s met een smalle beurs. Maar er is steeds meer aandacht voor de misstanden die kunnen schuilgaan achter fast fashion. Het nieuwe boek Fixing Fashion doet voorstellen om de duurzaamheidsproblemen in de modewereld op te lossen. Lees hoe het werkt.

Kritiek op fast fashion is in de mode.

Een H&M’tje dat na twee keer wassen al uit elkaar valt. Angorakonijnen die levend worden gevild voor wollen kleding bij Topshop en Esprit. De ingestorte textielfabriek in Bangladesh waarbij honderden slachtoffers en gewonden vielen – en waar onder meer Primark en Bennetton voor een grijpstuiver kleding lieten produceren. De keerzijden van fast fashion komen steeds meer aan het licht.

De publieke belangstelling voor het verhaal achter onze kleding neemt de laatste jaren flink toe. The true cost, een nieuwe documentaire over de misstanden achter goedkope kleding, trekt wereldwijde aandacht.

Recensenten van uiteenlopend pluimage – van The New York Times tot de Elle – spraken lovend over de film. Na de Nederlandse première, in een afgeladen Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, trekt de film nu in ons hele land – van Arnhem tot Groningen – volle zalen.

Hit op YouTube

Ook veelzeggend is de ophef over de video over de T-shirt automaat in Berlijn. De turquoise machine, die T-shirts voor 2 euro aanbiedt, werd als experiment op straat gezet. Kopers kregen na betaling niet alleen informatie over de kledingmaat te zien, maar ook schokkende beelden van uitgebuite fabrieksarbeiders.

Vervolgens werd de vraag gesteld: koop je het shirt, of doneer je geld aan een goed doel? Negen van de tien kopers kozen voor het laatste.

De video The 2 Euro T-Shirt – A Social Experiment werd een hit op YouTube. Consumenten bekommeren zich dus over de eerlijke makelij van hun kleding, aldus de initiatiefnemers van het experiment, Fashion Revolution. Fashion Revolution is een wereldwijde beweging, die in 2013 in Engeland werd opgericht in reactie op

de Rana Plaza fabrieksramp in Bangladesh. Bij de instorting van de textielfabriek kwamen op 24 april 2013 ruim 1100 arbeiders om het leven.

Sindsdien wordt elk jaar op 24 april onder de noemer Fashion Revolution Day stilgestaan bij de oneerlijke arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie – en bij de duurzame alternatieven.

Cynisme

De fabrieksramp in Bangladesh creëerde een wereldwijd bewustzijn van de uitwassen van de fast fashion die in Azië – en lagelonenlanden elders – wordt gemaakt. Inmiddels kan gerust gesteld worden dat kritiek op fast fashion in de mode is.

De tijd dat modellen en celebs trots vertelden designer wear te combineren met goedkope items en accessoires van Zara of Topshop lijkt

Mode

definitief voorbij. Steeds meer beroemdheden – van Livia Firth tot Emma Watson – tonen zich zelfs uitgesproken fans van eerlijke mode.

modemerken samen om (katoenen) kleding duurzamer te maken. En steeds vaker zijn de productieketens doorgelicht om te zorgen dat de arbeidsomstandigheden in fabrieken onder de loep kunnen worden genomen. Lavergne waarschuwt wel dat een eenzijdige nadruk op audits – eenmalige fabriekscontroles waarbij inspecteurs een checklist doorlopen – geen afdoende antwoord biedt voor de

De kritische geluiden over goedkope, trendgevoelige mode gaan samen met cynisme over de inspanningen van ketens om de bedrijfsvoering te verduurzamen. Als C&A, de grootste afnemer van biokatoen ter wereld, aankondigt dat alle katoenen kleding in 2020 van duurzame makelij is, roepen In de afgelopen twintig jaar zijn critici dat hiervan maar een klein deel gecertificeerd biologisch is. En de Conscious Collection van H&M, belangrijke stappen gezet om de modewereld te verduurzamen waarvoor gebruik wordt gemaakt van duurzamere stoffen zoals tencel en gerecycled polyester, wordt al snel afgedaan als een marketingstunt die niets problemen in de kledingproductieketen. Hoewel verbetert aan de positie van textielarbeiders die in de indruk wordt gewekt dat alles onder controle lagelonenlanden de kleding in elkaar zetten. is, blijven duurzame oplossingen doorgaans achterwege. Consultancybureau Verité laat zien Een opvallende stem in het koor van fast fashion hoe het wel kan: naast audits verzorgt Verité critici is die van de Canadese auteur Michael trainingen voor textielarbeiders, advisering Lavergne, die in zijn nieuwe boek pleit voor een aan fabrieksmanagers, beleidsanalyses en brede bewustwording van de ethische consequentie marktonderzoek. van de huidige modewereld. In Fixing Fashion.

Rethinking the Way We Make, Market and Buy Our Clothes doet Lavergne verslag van zijn jarenlange werkervaring bij een aantal Amerikaanse kledingbedrijven, waaronder Champion, Hanes en Wonderbra. Hij laat zien wat er allemaal mis gaat in de wereldwijde kledingproductieketen.

Maar hij bespreekt ook initiatieven om sociale rechtvaardigheid en ethische bedrijfspraktijken te versterken.

23

Michael Lavergne’s favorieten Educators, market movers, innovators, activists. In zijn boek Fixing Fashion zet Michael Lavergne koplopers van uiteenlopend pluimage in de spotlights.

Lavergne toont zich fan van bijvoorbeeld Fair Wear Foundation, de van oorsprong Nederlandse ngo die kledingbedrijven helpt om eerlijker te produceren. Daarnaast behoren de boeken van experts zoals Tansy Hoskins en Sass Brown tot zijn must-reads.

De duurzame ambities van merken zoals Eileen Fisher en Adidas verdienen volgens Lavergne ook navolging. De collecties van Eileen Fisher zijn gemaakt van biologische materialen onder fatsoenlijke omstandigheden. Daarnaast ondersteunt het Amerikaanse merk sociale projecten om de positie van kwetsbare vrouwen te verbeteren.

En onder de noemer Green Eileen voert het label een recyclingprogramma uit, waarbij de afdankertjes van klanten worden gebruikt voor nieuwe garens en kledingstukken.

1%

Volgens Michael Lavergne zijn de schadelijke effecten van de kledingproductie op mens en milieu een direct gevolg van de kostenbesparingen waarnaar modebedrijven streven. Vooral merken en ketens die de productie hebben uitbesteed aan lagelonenlanden, proberen zo goedkoop mogelijk geleverd te krijgen.

Daardoor worden de fabrieken onder druk gezet, met alle gevolgen van dien voor bijvoorbeeld het gebruik van giftige chemicaliën, de (brand)veiligheid van gebouwen, en de werkuren en lonen van de arbeiders. Doorgaans komt minder dan 1% van de winkelprijs terecht bij de fabrieksarbeiders.

Het goede nieuws van Fixing Fashion: in de afgelopen twintig jaar zijn belangrijke stappen gezet om de modewereld te verduurzamen. Binnen netwerken zoals het Better Cotton Initiative werken

Portemonnees

Volgens Lavergne tonen alle onderzoeken, interviews en discussies in zijn boek dat het thema transparantie de hoogste prioriteit heeft.

Transparantie gaat bijvoorbeeld over wat er gebeurt in de productiefabrieken. En over de onzichtbare effecten van klimaatverandering. Alle vrijwillige keurmerken en sectorale verbeterprogramma’s hebben wat dat betreft onvoldoende resultaat geboekt. Daarom vindt Lavergne het de hoogste tijd om juridische actie te ondernemen richting merken en winkels, zodat ze verplicht worden ethische codes na te leven.

Ook voor kledingconsumenten ziet Lavergne een belangrijke rol weggelegd. In plaats van kleding simpelweg te kiezen op basis van prijs, kwaliteit of stijl, moeten we ook letten op de materialen en de makers. Door te stemmen met de portemonnee, zullen modebedrijven vanzelf betekenisvolle veranderingen doorvoeren, zo gelooft Lavergne.

“The power is in our hands, not as consumers, those faceless units of economic consumption, but as individuals seeking connections to the people, the communities and materials imbedded in our apparel.

It will take the actions of all of us in order to truly fix fashion.”

In Fixing Fashion is ook informatie te vinden over kleinschalige initiatieven. Denk aan INLAND, een in Toronto gevestigd atelier dat handgemaakte armbanden, kettingen, ringen en oorbellen verkoopt. Ook in andere werelddelen wordt mooie mode gemaakt.

Bijvoorbeeld door Tonlé, een fair fashion label in Cambodja dat jurken, broeken, shirts en accessoires maakt van reststoffen uit de textielfabrieken in de omgeving. En ken je het Zuid-Afrikaanse Oliberté al, het eerste schoenenmerk ter wereld met het fairtrade keurmerk?

24

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD LandschappenNL

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen.

Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Winnaar

Windmolens zijn onlosmakelijk verbonden met het Nederlandse landschap. Zo heftig als de discussie is over het beeldbepalende aspect van moderne windmolens zo vertrouwd is het beeld van de historische molens. Dat laatste geldt zeker voor deze windmolens in Kinderdijk die sinds 1997 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staan. Kinderdijk ligt in het typische veenweidelandschap van de Alblasserwaard. Dit gebied werd al vanaf de 10e eeuw ontgonnen. In eerste instantie gebeurde dat door het water via waterlopen, zoals de Alblas en de Giessen, op natuurlijke wijze uit het gebied te laten lopen. Maar omdat de veenbodem begon in te klinken en het land onder het waterniveau kwam, moest de afvoer na verloop van tijd actief via bemaling verlopen, waarvoor windkracht werd gebruikt. De 19 molens die hier nu nog staan dateren uit de 17e eeuw en vormen een indrukwekkend complex van wereldfaam.

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

Fotowedstrijd

25

Kinderdijk. Maker: Annemieke van der Wiel

Samen voor ons Landschap

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreĂŤren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

26

Natuur

Straling mogelijk gevaarlijk voor jongeren Tekst: Frans van der Beek

Het is een sluipende ziekmaker: elektromagnetische straling (EMS). Het gevaar wordt maar al te graag onder het tapijt geschoven, want er zijn miljardenbelangen aan verbonden. Maar bewijzen zijn er volop dat EMS kanker kan veroorzaken, vooral bij jonge kinderen. Aangezien het zich pas op latere leeftijd manifesteert, maken we ons er nu –geheel onterecht- niet zo druk over. Trouwens, wie wil nog leven zonder mobiele telefoon?

Onder de veelzeggende titel ‘Ziek van je mobieltje?’ inventariseerde het onderzoeksprogramma Zembla de kankerverwekkende effecten van mobiele telefoons en Wifi. En stelde de indringende vraag: “Moeten we onze kinderen apparaten laten gebruiken die straling veroorzaken?”. De uitzending is terug te zien op Youtube.

Wie op internet zoekt vindt honderden publicaties met koppen als ‘GSM veroorzaakt wel degelijk kanker’ en ‘Wifi gevaarlijk voor kinderen’. Wie met een professionele stralingsmeter het stralingsniveau thuis wil ontdekken, schrikt zich rot. De meter slaat meteen flink uit. Professor Michiel Haas van de TU Delft: “Die straling is dezelfde als die van een zendmast. Daar kun je beter niet naast gaan staan.”

Het misleidende van een elektromagnetisch veld is dat je het niet voelt of proeft. En daardoor bestaat het in de beleving van velen ook niet. Maar dat is zelfbedrog. Er zijn talloze aanwijzingen dat het mogelijk schadelijk kan zijn. Straling is een risicofactor van formaat.

Kleine lettertjes

De kleine lettertjes van de handleiding van mobiele telefoons adviseren bijvoorbeeld bij het bellen de telefoon minstens anderhalve centimeter van het oor te houden. De industrie moet dat vermelden omdat ze weet dat het mobieltje de maximale gezondheidsnorm overschrijdt. Uit onderzoek met poppen, waarin meetapparatuur is geplaatst, blijkt dat ook.

In afgeschermde ruimtes, zoals auto’s of treincoupés is de straling nog heftiger. Daar moet de mobiel extra vermogen ontwikkelen om te kunnen zenden, dus veel meer straling. Tegelijkertijd bellen geeft dan een extreem hoge straling die ver boven de norm uitkomt. “Het is dus niet verstandig om met z’n allen in een treincoupé te gaan bellen,” waarschuwt professor Haas.

Hoe schadelijk?

Honderden onderzoeken naar straling van mobiele telefoons leveren steeds vaker verontrustende resultaten. De Zweedse oncoloog Lennard Hardell onderzocht jarenlang bij duizenden patiënten met hersentumoren hun belgedrag. Hij constateerde dat de bellers een twee keer zo hoog risico op hersentumor lopen. Dat is een tumor (glicoma) van de meest kwaadaardige soort, waarbij de levensverwachting maximaal zes maanden is. Deze tumor ontwikkelt zich gedurende een jaar of tien. Er is ook een

geleden al was aangetoond dat de stof kankerverwekkend is. De Gezondheidsraad wil hier niet op reageren en verwijst naar het kennisplatform. Daar baseert men zich op rapporten die aantonen dat het wel meevalt.

Alleen blijkt dat deze rapporten zijn gebaseerd op Een internationale werkgroep van stralingsdeskundigen adviseerde de Wereld Gezondheidsorganisatie onderzoeken van de van de telecom industrie. De (WGO) om onmiddellijk maatregelen te nemen. Dat slager die zijn eigen vlees keurt. resulteerde in plaatsing van straling van mobiele tele- Inmiddels zijn er in Nederland meer mobiele telefoons dan mensen, zo’n twintig miljoen. De hoeveelheid foons en Wifi-apparatuur op de lijst van kankerverelektromagnetische velden die ons dagelijks omringen wekkende stoffen. is onvoorstelbaar. De helft van die straling dringt het Professor Steven van Gool (Universiteit Leuven) menselijk lichaam binnen. En dan te bedenken dat er tegenwoordig al rammelaars voor baby’s worden is expert op het gebied van kinderkanker. Op de verkocht met daarin een mobiele telefoon en een intervraag of deze straling bij kinderen kanker kan netaansluiting. Hoe kwalijk wil je het hebben? veroorzaken, antwoordde hij: “Kinderen blijken veel kwetsbaarder voor deze straling dan volwassenen. Die dringt veel verder door in de hersenweefsels, omdat de schedel nog niet is volgroeid.

Het probleem is dat de kinderen van vandaag veel meer aan straling worden blootgesteld dan hun ouders, dus zullen de gevolgen daarvan zich pas over een jaar of vijftig openbaren. Kinderen kunnen gerust bellen, maar alleen wanneer het strikt noodzakelijk is.” goedaardige tumor, maar ook die geeft lichamelijke klachten als tinnitus (oorsuizen) of zelfs doofheid.

Een beangstigende conclusie.

Verbod op scholen

In Frankrijk is de mobiele telefoon op scholen om gezondheidsredenen verboden. Onder de veertien jaar mag er niet worden gebeld. Zo ook in Israël, waar ook waarschuwingsstickers op de verpakking van mobieltjes worden geplakt. Ook in Oostenrijk gelden zulke maatregelen.

De Amerikaanse professor Devra Davis maakt het tot haar missie om overal ter wereld voor de gevaren te waarschuwen. Maar op haar tournee door Europa werd ze niet in Nederland uitgenodigd. “We weten genoeg om in te zien dat het goed is als kinderhersenen minder straling te verduren krijgen,” zegt ze. “Dat geldt eigenlijk voor ons allemaal.”

De Nederlandse overheid doet niets omdat er volgens adviseurs niets aan de hand is. Dat standpunt heeft de Gezondheidsraad overgenomen. Eerst keiharde bewijzen, ofwel: pas ingrijpen als het kalf is verdronken.

Lobby werkt

Wat gebeurt er als er te laat wordt ingegrepen?

Onderzoeker Jeroen van der Sluis geeft asbest als voorbeeld. Ook daar was de overheid terughoudend wegens zogenaamd gebrek aan bewijs. Asbest maakt jaarlijks nog steeds 1600 slachtoffers omdat er te laat maatregelen werden getroffen, terwijl zestig jaar

HOE KUN JE JEZELF BESCHERMEN? Waarom moeten in vliegtuigen en ziekenhuizen mobiele telefoons en dergelijke uit? Straling ontregelt, mogelijk ook in je fysieke systeem.

Je kunt jezelf beschermen door je mobiel enkele centimeters van je hoofd te houden of te sms’en of Whatsapp’en.

Er is peperdure apparatuur te koop die straling dempt, maar binnenkort komt in Nederland de Phoneshield en de Wifishield op de markt voor 15 euro, een button lijkend op een sieraad. Deze is gevuld met quartz, een uitvinding van NASA om astronauten tegen straling in hun cabine te beschermen en vermindert de straling aantoonbaar (www.healthcompanyholland.nl).

Agenda COLOFON

De Krant van de Aarde is een kritisch en redactioneel onafhankelijk medium.

Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat.

De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2015 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@krantvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris Hoofdredactie: Moniek Verstegen Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl) Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Renske de Zwart, Jolien Scholte, Yvonne Koop.

Eindredactie: Petra van der Veer Social media: Yvonne Koop Advertentieverkoop: albert.poutsma@krantvandeaarde.nl Vormgeving & Opmaak : Tim Louisse | Louissons.com

Celina Koekenbier | Insight design Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV, Heerlijkheid Mariënwaerdt.

Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels, De Stadsdrogist.

Aan dit nummer werkten mee: Marijke Hakkennes, Lisette Kreischer, Arnoud Cornelissen Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden.

Maak € 10,00 over op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis.

Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.

Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde per los nummer uit de winkel.

Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels.

Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

27

OP DE AGENDA November

13 StoereVrouwen event, Amsterdam

Ga met StoereVrouwen mee naar LENA the fashion library www.stoerevrouwen.nl

15 Uitzending VPRO Tegenlicht: Advocaat van de aarde

Deze uitzending is de eerste van een serie van drie afleveringen in aanloop naar de klimaattop in Parijs.

21:05 NPO 2

22 Uitzending VPRO Tegenlicht: Paar graden minder

Deze uitzending is de tweede van een serie van drie afleveringen in aanloop naar de klimaattop in Parijs.

28-29

Najaarseditie H’eerlijk Groen, Boskoop Tuin- en lifestyle-beurs met als thema’s beleven, ontdekken, leren, proeven en doen! www.heerlijk-groen.nl

29 Uitzending VPRO Tegenlicht: Fossielvrij.

Deze uitzending is de derde van een serie van drie afleveringen in aanloop naar de klimaattop in Parijs.

30 Start klimaatconferentie Parijs 2015 (COP21) December

11 Ga met Milieudefensie mee naar de klimaattop in Parijs

Milieudefensie gaat samen met het internationale Friends of the Earth-netwerk een reusachtige menselijke keten maken in hartje Parijs. Join the Energy Revolution! Wat de uitkomst van de klimaattop ook wordt, zij gaan zélf het verschil maken! www.milieudefensie.nl/klimaattop-parijs

10-13

14e kerstfair op Heerlijkheid Mariënwaerdt, Beesd Ruim negentig stands met overheerlijke delicatessen voor het kerstdiner, warme winterkleding, laarzen, sieraden, accessoires en de meest bijzondere kerstcadeautjes. www.marienwaerdt.nl

18-19-20

Christmas Edition van het Viva Las Vega´s Food Festival Stichting Viva Las Vega’s en restaurant Gare du Nord brengen de eerste vegan kerstmarkt van de Benelux naar Rotterdam. vlvfoodfestival.nl ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

honderden kilo’s stenen worden zorgvuldig met de hand opgestapeld

E NIEUW LOOK

Japans eten op z ’n best!

Pure Japanse smaken!

Hou jij ook zo van de pure smaken van de Japanse keuken?

Gerechten met unieke, verse ingrediënten? Met TerraSana’s biologische miso’s, sojasauzen en noedels leg je al snel de basis voor een heerlijk en feestelijk Japans gerecht!

Authentieke productie TerraSana heeft gezocht naar kleine Japanse producenten, die op de meest authentieke wijze de prachtigste producten maken. De lange fermentatie-processen, het handmatige werk en de traditionele productiemethoden maken de sojapasta’s (miso) en sojasauzen (shoyu en tamari) niet alleen heel speciaal, maar ook superlekker! Als je weet wat er nodig is om bijvoorbeeld miso te maken, dan wil je dat ook zeker een keer eten. De sojabonen worden gestoomd, gemalen, en gemengd met kojiferment.

Dit mengsel wordt in 100 jaar oude, houten vaten gestopt en vervolgens afgesloten. Dan wordt deze pasta op een natuurlijke manier gemengd met vers bronwater en zeezout. Het meest bijzondere? Mugi en genmai miso gaan een fermentatieproces van minimaal een jaar door. En dat proef je! Authentieke, diepe smaken van zuivere Japanse kwaliteit.

TerraSana positive eating Bij TerraSana houden we van goede voeding. Voeding die blij maakt. We bereiden veel zelf en zijn altijd op zoek naar de mooiste en meest verantwoorde ingrediënten. Bij ons is biologisch écht biologisch. Echte voeding voor iedereen.

Positive eating voor jezelf én de wereld om je heen!

TERRASANA.COM