Lente editie 2016

Natuur / Voeding / Gezondheid / Cultuur / Innovatie / Mode / Vrije tijd

Jaargang 11 | Mei 2016

‘Ecobal l

Vliegen voor je leven Vogels onder druk

GRATIS

DVD-box BBC Planet Earth Zie pagina 13-17

F! EE

het kater n i ’ n a n L i r e

Sportdrank

Dorstlesser of caloriebom?

Boeren & Buren

Overgewaaid uit Frankrijk

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde

Volg ons op Facebook facebook.com/KrantvandeAarde

lees ons online www.krantvandeaarde.nl

flowsleeping_advertentie_wk42_2.indd 1

22-10-2012 21:31:02

Lekker happen in Ekoland ontb캐t- & honingkoek

Het huismerk van de natuur

www.ekoland.eu

Ook lekker met een beetje boter!

Redactioneel

Kijken, lezen en leven In deze krant vindt u de eerste van vier rapportages in het kader van onze samenwerking met BBC EARTH, waarmee we dit jaar de dvd-boxen Planet Earth, The Hunt, Human Planet en Frozen Planet belichten.

Tientallen natuurgebieden, de diepten van de oceanen, onafzienbare woestijnen, ondoordringbare regenwouden en de kennismaking met vele uitheemse diersoorten. Het zijn visuele traktaties die ons als huidige bewoners van deze Aarde op indrukwekkende wijze worden voorgeschoteld.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

In een interview zei Sir David Attenborough, die de begeleidende teksten verzorgt, dat we dringend een ‘gecoördineerd standpunt’ moeten innemen over hoe we met de hulpbronnen van de Aarde moeten omgaan. Als je de foto’s in deze krant, of beter nog, de dvd’s bekijkt dan begrijp je waarom hij zijn zorgen uitspreekt over de rol van de mensheid bij het behoud van de natuur.

Er zijn processen gaande waarmee de Aarde zichzelf geneest, maar initiatieven om de Aarde te genezen zijn weinig zinvol wanneer ze slechts op kleine schaal plaatsvinden. Er is een collectieve bewustzijnsverandering nodig. De Krant van de Aarde hoopt samen met u als lezer een steentje bij te dragen en die bewustzijnsverandering aan te zwengelen.

Veel leesplezier!

Albert Poutsma, voorzitter stichting Dag van de Aarde

www.odin.nl

3

4

Tips & aanbiedingen

Steun ons en ontvang:

25% korting bij 1000 restaurants DVD Box BBC EARTH Korting bij Greenchoice groene stroom Deze krant een jaar lang thuis

Biologisch met de paplepel ingegoten?

Neem nu de gratis Estafettebrochure Jong & groen mee in onze winkel en laat je inspireren tot gezonde keuzes voor je kind!

Ontdek ons!

Doneer €20,00 op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde.

Kijk ook op www.krantvandeaarde.nl

abonnementenservice: info@fbw-woerden.nl

www.estafettewinkel.nl

Biodynamische kw a l i t e i t

SUBSIDIE OP

TONZON Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die

VLOERISOLATIE PROFITEER NU HET NOG KAN!

bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

Ga naar TONZON.nl/subsidie

pure en (h)eerlijke producten Bio logisch voor dier en tuin NIEUW Blote Voeten Gras Biologisch gazonzaad

• Diervoeding en verzorging • Duurzame bodem verbetering • Plantvoeding • Gras, bloemen en kruiden zaden

Een ontspannen, duurzame vakantieplek in de bossen met 18 vrij gelegen vakantiebungalows, een bijzondere kinderboerderij, speeltuin en biologische winkel.

De Roek ligt net buiten Otterlo op 1,5 km van Nationaal Park De Hoge Veluwe met het Kröller-Müller Museum, te midden van prachtige bossen, heide en zandverstuivingen.

www.bio-ron.com

Karweg 2 Otterlo

•

www.deroek.nl

•

0318-591757

Inhoud

5

Jaargang 11 2016

INHOUD 6 Initiatief Boeren en Buren 8 Innovaties testen op festivals 10 Nieuws op z’n Frans

13

8 10

Schrijfcampagne Fotowedstrijd Colofon

27 28 31

13 18 20 22 24

Actie BBC Earth Wereld Oceaan Dag Wetenschap: vogels onder druk Dieren: de ooievaar Nederland trendsetter duurzame mode?

22 Mode

24

6

Nieuws op z’n Frans

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

Zij is gezond van mond tot kont…

Nienke Gode-Tootenbosch is schrijfster van het boek ‘Gezond van mond tot kont’ en gediplomeerd poepdokter. Ze legt uit hoe belangrijk een gezonde darmflora voor onze gezondheid is. Met tips, informatie en recepten reikt ze lezers de hand en wijst de weg langs het darmkanaal. Darmklachten kunnen het leven behoorlijk verpesten, dus kennis van wat je moet doen om je darmflora gezond te houden en je beter te voelen, is een aanwinst voor je welzijn.

Praten over poep is niet populair. We vinden het vies, want het stinkt. Maar poep maakt een imagoslag. Het wordt zelfs al gebruikt als geneesmiddel. Nienke is oprichter van de Groene Vrouw met een webpraktijk en een online academie. ‘Gezond van mond tot kont’ ligt in mei in de boekhandel als uitgave van Splint Media.

Wat komt waar vandaan?

Een Europese wet verplicht om bij vers vlees, vis, eieren, groente en fruit het herkomstland te vermelden. Maar zodra dit voedsel als ingrediënt in andere producten wordt gebruikt, is die vermelding niet verplicht. Dat is raar. De voedselindustrie beweert dat het te veel gedoe is om die informatie te achterhalen. Dat is een drogreden, want het kan wel. Neem een voorbeeld aan de Duitse fabrikant van diepvriesmaaltijden Frosta; die introduceerde een systeem waarbij op de verpakking, de herkomstlanden van de bestanddelen worden vermeld. Het leverde de fabriek een goede naam en meer omzet op. Waaruit blijkt dat optimale transparantie in de voedselindustrie loont.

Cruijff leeft voort op het schoolplein

Bij toeval stuitte ik op een initiatief voor de ontwikkeling van ‘beweegvriendelijke’ schoolpleinen, afkomstig van de Cruyff Foundation. Onder de naam Schoolplein 14 worden schoolpleinen van basisscholen zo aangepast dat leerlingen uitgedaagd worden om meer te sporten tijdens en na schooltijd.

Het maakt deel uit van het project Gezond Schoolplein om scholieren iets beters te bieden dan chips, cola en games. En welk schoolplein wil ter nagedachtenis aan de voetballegende niet nummer 14 dragen? Parken, grasvelden en tuinen en dus ook gezonde schoolpleinen zijn onmisbaar voor een klimaatbestendige stad. Dit blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu naar hoe een gezonde stad er uit moet zien. “Groen in de stad is goed voor de gezondheid van mensen en helpt bij het omgaan met klimaatverandering”, aldus het onderzoek. Daarbij doet het cijfer 14 wonderen voor kinderen.

EcoChain berekent de ‘voetafdruk’

Het is waanzinnig duur en tijdrovend en moeilijk om te berekenen hoe duurzaam een product is. Twee broers, Boudewijn en Jochem Mos, ontwikkelden een computerprogramma waarmee je daar met één druk op de knop achter komt. Ze vonden het vreemd dat de berekening van een levenscyclusanalyse zoveel voeten in de aarde had. De whizzkids gingen aan de slag en bedachten de software. Ze wilden die graag in de praktijk testen en belden Philips. Daar hadden ze net een kwart miljoen euro uitgegeven aan één

berekening en ze geloofden de gebroeders Mos niet.

Maar ze mochten toch langskomen om een proef te doen. Inmiddels is Philips klant van EcoChain van de broers, evenals ook sanitairproducent Geberit, de gehele asfaltsector en grote adviesbureaus. Er werken inmiddels tien mensen die simpel en snel de ‘voetafdruk’ (belasting van het milieu) uitrekenen.

Dit soort slimmeriken, die iets ongelooflijk ingewikkelds kunnen vertalen naar iets eenvoudigs, gaan de Aarde redden…brevety is the soul of wit.

Nomen est bomen

In veel gemeente geven speciale werkgroepen namen van verdienstelijke personen aan bomen die minimaal vijftig jaar oud zijn. Het doel is om jong en oud bij elkaar te brengen met de boom als bindende factor. Het initiatief is ontstaan naar aanleiding van het boek ‘Bomen’ van Maria van de Looverbosch.

Bioloog Marc Truyens over dit initiatief: “Met mooi weer gaat een groep mensen in de leeftijd van 7 tot 77 bij elkaar zitten en praten over de eigen omgeving en geschiedenis. Er zijn inmiddels twee bijeenkomsten geweest met een groep enthousiaste deelnemers die dit plan gaan opzetten. We schrijven een wedstrijd uit naar wie we de boom moeten noemen. In iedere gemeente zijn er genoeg mensen die daarvoor in aanmerking komen.” De werkgroep heeft nog geen naam. Ik stel voor ‘Nomen est bomen’ als variatie op de Latijnse spreuk ‘Nomen est omen’, wat betekent: de naam is een voorteken.

Nieuws op z’n Frans

7

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

Ooit gehoord van duurzame paling?

Op de Dappermarkt in Amsterdam zag ik een kraam met gerookte paling. Een heel pond voor vijftien euro. Paling is een delicatesse en het geld brandde in mijn zak, maar ik heb me beheerst. Paling staat op de lijst van ernstig bedreigde diersoorten, want van de hoeveelheid volwassen paling die in 1970 rondzwom is nu nog vijf procent over. Paling kan niet worden gekweekt, want voor hun voortplanting zwemmen ze duizenden kilometers naar de Sargassozee in het noordwesten van de Atlantische Oceaan. Duurzame paling bestaat dus niet, ook al beweert de Stichting Dupan (Duurzame Palingsector Nederland) van wel met behulp van misleidende en onjuiste berichten in hun brochure. Daarin wordt keihard beweerd dat de paling kan worden gered door de vis te eten. Absurd.

De paling met rust laten en in de marktkraam laten liggen is wel een goede optie.

Sterk staaltje fijnstof

Ieder jaar sterven 430.000 Europeanen te vroeg als gevolg van fijnstof. De auto- en staalindustrie zijn de sluipmoordenaars, maar die hebben zoveel lobbyisten in Brussel rondlopen, dat ze wetgeving via achterdeurtjes gemakkelijk kunnen beïnvloeden.

Wie niet rookt, voldoende beweegt en gezond eet kan er niet voor kiezen om te stoppen met ademen.

Dat bekort het leven immers namelijk talloze malen drastischer. Dus blijft fijnstof als luchtvervuiler een onzichtbare en gemene sloper door luchtwegen, longen, hart en bloedvaten en hersenen aan te tasten.

De Europese Commissie schrijft voor dat uitstoot moet worden verminderd tot een haalbaar niveau

met de best beschikbare middelen. Maar wie bepaalt dat? Er bestaat alleen schimmige regelgeving die staalfabrikanten een vluchtroute bieden om onder de strengste normen uit te komen. Waarom wordt jaarlijks 3.800 ton fijnstof meer de lucht ingeblazen dan nodig is. Dat betekent over zes jaar 524 miljoen euro extra aan gezondheidskosten. Gelukkig kunnen ook de aandeelhouders van deze industrieën niet aan dit gevaar ontsnappen.

Konijnen vrezen het Paasfeest

Pasen is alweer lang achter de rug en dat is slecht nieuws voor het konijn. Hoewel Pasen het symbool van de paashaas is, is er vlak voor de herdenking van de herrijzenis van Jezus een hausse in de verkoop van konijnen. Zo’n schattig bolletje vertedert, maar ze groeien en dan is de lol er opeens af. Het levende speelgoed gaat vervelen. De dieren worden gedumpt en als zo’n beestje geluk heeft komt het bij de knaagdierenopvang terecht. Ook als ze mogen blijven, en in een hok worden opgesloten, leidt dat tot dierenleed, want een konijn wil huppelen in de weilanden. Kijk op www.konijnenbelangen.nl voor informatie over het verantwoord houden van Flappie als huisdier.

Walvis pikt het niet langer

Twee blauwe vinvissen hebben in het zuiden van de Atlantische Oceaan een varende visfabriek tot zinken gebracht. Dat was een actie die volgens zeebiologen nooit eerder is vertoond. De beide walvissen duwden het schip dwars op de golven en lieten het vervolgens aan beide kanten schommelen, waardoor de boot uiteindelijk kapseisde. Het schip

voer onder Russische vlag en de bemanning kon zichzelf nog net op tijd in veiligheid brengen. De wraakactie van de 35 meter lange zoogdieren is door milieuorganisatie met gejuich begroet. De varende visfabrieken zijn een kwelling en een bedreiging voor walvissen. Nu walvissen evolutionair ver zijn dat ze kunnen terugvechten kan dit een ommekeer in de visindustrie betekenen. Zeker als ook andere zeedieren zich slim en strategisch gaan verzetten tegen hun belagers.

Jane Birkin steekt stok voor crocotas

In 1981 zat de Franse zangeres en actrice Jane Birkin in het vliegtuig naast de baas van het luxe merk Hermès en beklaagde zich dat ze er nooit in slaagde een geschikte tas te vinden. Waarop de directeur de Birkin Bag bedacht, die inmiddels in allerlei maten en materialen te koop is voor de happy few, want het prijskaartje varieert van 20.000 euro (de goedkoopste!) tot twee ton. In deze succesvolle serie verscheen onlangs de Birkin Croco, gemaakt van krokodillenleer. Jane Birkin zag een documentaire over de wijze waarop krokodillen levend worden gevild om aan dit leer te komen en gruwde. Ze belde de directie van Hermès en vroeg de naam van de tas te veranderen, maar op de website is deze ‘Emeraude Emerald Birkin 30cm Hermes Nilo Crocodile Bag Gold Ghw’ nog altijd te koop voor bijna 90.000 dollar.

8

Inspiratie

Lokaal, digitaal en overheerlijk Tekst: Gilles Havik | Beeld: Victoriano Moreno voor Boeren & Buren

In Frankrijk is het een groeiende beweging, en ook in België schieten Buurderijen als paddestoelen uit de grond.

Dit jaar is Boeren & Buren vastberaden ook in Nederland van start te gaan met het stimuleren van een lokale economie met korte ketens. En ze zoeken ondernemers.

Boeren & Buren (La Ruche qui dit Oui) is ontstaan vanuit de constatering dat het niet goed gaat met de landbouw in Europa. Kleine boeren staan onder druk om minder duurzaam te produceren, ze worden uitgebuit door machtige supermarktketens, en het transport van het voedsel kost onnodig veel energie. Alternatieven zijn vaak duur. Het platform van Boeren & Buren biedt een doordachte structuur om hier verandering in te brengen.

Het is zowel een handzaam internetplatform als een netwerk van duurzame ondernemers. De

Buurderij-verantwoordelijken dragen zorg voor de ontmoetingen en hernieuwde handel tussen boeren en buren.

Van het land naar het bord

Een klant zoekt online op de landkaart naar een Buurderij in zijn buurt. Op de website ziet hij welke producten daar deze week worden geleverd, en welke boeren het aanbieden. Het kunnen groenten zijn, of ambachtelijke kaas, of lokaal gerookte worst, net wat er op die plek in dat seizoen beschikbaar is. Hij plaatst dan een bestelling en betaalt die

meteen online. Eens in de week, op het aangegeven tijdstip, haalt hij zijn superverse bestelling op bij de Buurderij. Daar leert hij meteen over het product van de boer die het zelf komt afleveren. Een mooi moment om ook eens een praatje te maken met de voedselliefhebbers uit de buurt. En de praktijk leert: daar groeien nieuwe dingen uit.

Een nieuw bedrijfsmodel

“In de eerste plaats proberen we gewoon om de business goed op te zetten, zodat het werkt voor de producenten”, vertelt Hannes van den Eeckhout,

Inspriratie

coördinator van Boeren & Buren, over dit spannende nieuwe concept. “Het is natuurlijk het belangrijkste dat we genoeg vraag genereren voor de boeren, want het is een serieus engagement om aan het einde van een lange werkdag nog naar een Buurderij te komen.”

Producenten bepalen zelf de prijs van hun product.

Van de transactie gaat 8,35 procent naar de lokale Buurderij, en 8,35 procent naar het platform.

Ze houden dus zelf meer dan 80 procent van de vraagprijs over. Bij een te laag aantal bestellingen wordt de opdracht geannuleerd, en hoeft de boer niet te komen leveren. Zo wordt hij beschermd tegen een onrendabele rit.

“Als een Buurderij eenmaal over de drempel is en er zijn genoeg bestellingen, dan ontstaat er een heel leuke dynamiek, en wordt het een echte gemeenschap die ook andere initiatieven opzet”, vertelt Hannes verder. In een pas geopende Buurderij in een psychiatrisch ziekenhuis in Ieper zijn bijvoorbeeld al plannen om van lokaal geleverde groenten groentesoep te maken, en die dan in de Buurderij door te verkopen. “Het is een laagdrempelige activiteit om mensen op een leuke manier bij elkaar te brengen, en zo ook onzichtbare muren tussen de mensen te slopen.”

In Mechelen bracht de komst van een Buurderij de lokale producenten terug naar school. De Buurderij-verantwoordelijke daar was leraar Frans. Op een bepaald moment organiseerde zijn school een educatieve dag rond spanningen tussen landbouw en mijnbouw in Latijns-Amerika.

Er kwam éénmalig een boerenmarkt, waarbij

de betrokkenen bij Boeren & Buren educatieve gesprekken aangingen met leerlingen. Ze konden daarna direct naar de boerenmarkt om te smullen van lokale lekkernijen waarover ze juist hadden geleerd.

Van lokaal naar continentaal

Door het samenbrengen van consument en producent ontstaan nieuwe ideeën en wordt lokale uitwisseling van goederen en informatie opnieuw gestimuleerd. Eén van de concepten waar Boeren & Buren aan werkt, is een soort participatieve waarborg van kwaliteit, waarbij mensen binnen het netwerk producten aan kunnen raden. Aan de hand van de technologie kun je zo een systeem bouwen waarin mensen elkaar aanmoedigen, en transparant blijven over de kwaliteit.

Bouwend op de kracht van meer dan 700 lokale initiatieven, organiseerde Boeren & Buren vorig jaar een zoektocht naar de meest innovatieve en duurzame landbouwprojecten in Frankrijk.

Voor de elf geselecteerde projecten zetten zij een crowdfunding-campagne op. Zo kon elk van de projecten met zo’n 10.000 euro worden ondersteund. Het was een experiment om te zien waar dit groeiende collectief allemaal toe in staat zou kunnen zijn. Geworteld in een netwerk van lokale economieën ambieert het platform uit te groeien tot een bredere, politieke beweging die producenten in heel Europa begeleidt in de transitie naar duurzamere, lokale landbouw.

Op de website van Boeren & Buren staat: ‘Morgen

9

zullen we in staat zijn om nog meer gewicht in de schaal te leggen wat de toekomstige oriëntatie van landbouw betreft.’ Met de komst van nieuwe internationale handelsverdragen wordt het steeds belangrijker dat er krachtige partijen zijn die opkomen voor de rechten van de boer en de lokale consument. Het lijkt erop dat deze organisatie een manier heeft gevonden om daar naartoe te groeien. Zowel door de media als via de lokale en netwerkbrede kennisoverdracht die continu plaatsvindt, stimuleert dit initiatief een transitie naar een markt die wordt gedragen door mensenrechten en natuurvriendelijke ketens. En dat zonder per definitie duurder te zijn.

Buurderij-verantwoordelijken gezocht!

“Het is een heel intense beleving en een avontuur, maar je krijgt er ook heel veel waardering voor terug. Als we na een paar maanden hard werken een nieuwe Buurderij openen, hebben we veel mensen betrokken en verloopt de opening echt heel feestelijk”, vertelt Hannes. Ook in Nederland is het platform nu op zoek naar nieuwe Buurderijverantwoordelijken. Zij zullen boeren zoeken, het proces begeleiden en samenwerkingsverbanden leggen met andere organisaties in hun eigen buurt.

Dus mocht je zelf die droom koesteren en steun zoeken, of iemand kennen die mee wil groeien met een groter, duurzaam geheel, meld je dan vooral aan op de site. ‘‘Alleen samen creëren we een netwerk waardoor mensen bewuster kunnen gaan eten.’”

Meer info? Boerenenburen.nl/nl

10

Innovatie

Duurzame innovaties testen

Het festivalterrein als Onder de naam Innofest stellen acht festivals in het noorden van Nederland dit seizoen hun terrein beschikbaar als living lab. Bezoekers vormen mini-maatschappijen waarbinnen ondernemers hun innovaties kunnen testen in een controleerbare omgeving. Producten als kartonnen tenten en groentepatat doen al mee en vinden via het festivalterrein hun weg naar de ‘echte’ maatschappij.

Tekst: Sjors Beukeboom | Beeld: Innofest

“Festivals zijn eigenlijk tijdelijke samenlevingen waar een hek omheen staat. Dit maakt het een perfecte testomgeving voor prototypes en experimentele technieken’, aldus Anna van Nunen directeur van Innofest. Innofest is een samenwerkingsverband van drie Nederlandse festivals, Lab Vlieland, de TUDelft en de Provincie Drenthe, en bestaat sinds december vorig jaar. “We zetten met Innofest de festivals in als levende laboratoria om innovatieve producten te testen. Op die manier hopen we ondernemers met deze producten verder te helpen. Dit vanuit het idee dat een festival het perfecte living lab is.”

Organisatoren van festivals denken lang na over hoe een festival eruit gaat zien. Er komt veel kijken bij de organisatie, zoals de energievoorziening, eet- en drinkgelegenheden en slaapmogelijkheden. Van Nunen: “Wat dat betreft is een festival net een dorp, alleen dan eentje dat helemaal bedacht is. Daarom is het heel makkelijk om er innovaties op in te voegen.

Bij een bestaande stad is het moeilijker omdat je daar niet alles zomaar kunt omgooien.”

Tent van karton

Alle thema’s waar de experimenten zich op focussen zijn gerelateerd aan duurzaamheid. “Juist festivals kampen vaak met problemen om duurzaam te zijn”, meent Van Nunen. “Denk bijvoorbeeld aan de dieselaggregaten waarop de festivals draaien.

Er kan veel geïnnoveerd worden op het gebied van duurzame energie. We gaan daarom dit jaar verschillende accupacks inzetten en kijken of we meer kunnen doen met zonne-energie. Ook kijken we naar lichtpalen en led-verlichting.”

Eén van de innovaties die na de testperiode met Innofest de markt opgegaan is heet Kartent. Kartent is een duurzame, kartonnen tent die recyclebaar is en kan worden opgezet tijdens festivals. “De tenten zijn op een aantal festivals getest. Daar hebben mensen in geslapen, er zijn biertjes overheen gegooid en hij heeft in de regen gestaan. De ondernemer zei: ‘Ik kan hem ook wel in mijn achtertuin zetten maar dan slaapt niemand erin.’ Hij heeft nu een goedlopend bedrijf.

Zo staan zijn kartonnen tenten nu op campings en op festivals over de gehele wereld.”

Groentepatat

Festivalterreinen mogen dan een controleerbare omgeving zijn, een realistische afspiegeling van de maatschappij zijn ze niet. Dat geeft Van Nunen ook toe: “Dat zijn ze zeker niet. Dat ambiëren we ook niet, want dat is niet mogelijk.” Volgens de directeur ligt de kracht van Innofest bij de controleerbaarheid en tijdelijkheid van een festival.

Dat er zich verschillende doelgroepen begeven naar de festivalbezoekers ziet Van Nunen ook als een sterk punt. Dat heeft voor het testen van bepaalde initiatieven een meerwaarde.

Zo staat er bij de volgende festivals een man uit Emmen op het terrein die wil testen of zijn

groente-friet een gezond en duurzamer alternatief is voor het welbekende patatje. Door de verschillende mini-maatschappijen weet hij voor welke doelgroep zijn groentepatat geschikt is.

Innovatie

11

mini-maatschappij Innofest neemt de programmering van de verschillende innovaties voor haar rekening. Het is daarbij gunstig dat er meerdere festivals meedoen.

Zo kunnen de resultaten vergeleken worden, of experimenten worden aangepast en worden getest op een volgend festivalterrein. Daarnaast wordt er onderling informatie uitgewisseld.

Innovatie stimuleren

Innofest focust zich louter op festivals in NoordNederland. Festivals in andere delen van Nederland doen niet mee aan het initiatief.

Dat heeft volgens Van Nunen in de eerste plaats te maken met de sterke festivalinfrastructuur in het noorden: “Het noorden heeft een uitermate sterk festivalprogramma. Er zijn enorme publiekstrekkers zoals EurosonicNoorderslag en de TT-Assen, maar ook festivals zoals de ‘Into The Great Wide Open’ dat heel erg specifieke bezoekers trekt, zoals hoogopgeleid, nieuwsgierig publiek.”

In de tweede plaats beschikken

de noordelijke provincies over veel midden- en kleinbedrijven waar, volgens Van Nunen, minder wordt geïnnoveerd dan elders in Nederland. “Ik durf dat niet met zekerheid te zeggen, maar als ik puur naar de cijfers kijk dan zie ik dat koplopers qua innovatie niet in het noorden zitten. Met dit initiatief hoop ik daar verandering in te brengen. Er ligt een mooie uitdaging om hen te stimuleren dit wél te doen en daarmee de lokale economie te bevorderen.”

Meer dan vermaak

Van Nunen kijkt voor partnerships binnen Innofest dan ook naar verschillende bedrijven. Naar bedrijven die al innovatief zijn, maar ook naar die wel de potentie hebben om te innoveren, maar dat

nog moeten doorzetten. Daarnaast praat ze met kennisinstellingen om te kijken waar ruimte ligt voor ontwikkelingen.

Naast het aanzwengelen van innovatie heeft Van Nunen, van origine sociaal psycholoog, nog een persoonlijke drijfveer. Zo wil ze graag laten zien dat de creatieve industrie en de culturele sector veel meer zijn dan vermaak alleen. Van Nunen: “Ik zou het heel gaaf vinden als we binnen een paar jaar kunnen laten zien dat het veel meer dan dat is. Op festivals krijg je zoveel mensen bij elkaar – de acht deelnemende festivals te samen 600.000 duizend per jaar – en die hebben veel meer kracht in zich dan alleen het drinken van een biertje bij een mooie voorstelling.”

ADVERTENTIE

TONZON: “klimaateffectief” TONZON Vloerisolatie®

de meest klimaateffectieve vloerisolatie ter wereld TONZON Vloerisolatie met Thermoskussens heeft in de praktijk een hoger effect op de vloer temperatuur dan ander materiaal. De hogere vloer temperatuur biedt meer wooncomfort en een veel grotere energie­ besparing die bij vloer verwarming kan oplopen tot wel 40%. De energie die nodig is voor grondstof, fabricage, verpakking, transport en aanbrengen is al binnen enkele winterweken terugverdiend.

De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevig zeil (Bodemfolie) op de bodem van de

kruipruimte tegen vocht en radongas: de oplossing voor veel vochtproblemen. Omdat het opvouwbare materiaal handig te verwerken is in vaak krappe kruip­ ruimtes, valt de investering reuze mee.

De all­in richtprijs voor het aanbrengen bedraagt bij 30 m2 € 1.325,­ en bij 50 m2 € 1.850,­. (inclusief materiaal, montage en btw en exclusief eventueel te verkrijgen subsidie) T: 0900 ­ 28 66 966

(€ 0,10 p/min)

tonzon.nl

TONZON Vloerisolatie • sinds 1980 de oplossing

E: info@tonzon.nl

Natuur

13

Ultiem portret planeet Aarde toont weergaloze schoonheid Tekst: Frans van der Beek

Wij mogen ons gelukkig prijzen dat we in een tijd leven waarin we onze planeet intens en uitgebreid kunnen bewonderen. Onze voorouders kwamen meestal niet verder dan de landsgrens, maar wij hoeven alleen de schijfjes van de natuurserie van de BBC in de recorder te laten glijden om te genieten van de pracht van de planeet. Š BBC Planet Earth/Ben Osborne

14

Natuur

© Paul Brehem

© Tom Hugh-Jones

© Jason C Roberts

Vroeger kreeg je - als je mazzel had – een ansichtkaart met een exotisch landschap van een reislustige oom. Nu vult ons beeldscherm zich urenlang met adembenemende en spectaculaire opnamen in high definition. We maken vanuit de leunstoel ontdekkingsreizen naar plekken op de planeet die nooit eerder zo fascinerend in beeld zijn gebracht.

Tientallen natuurgebieden, de diepten van de oceanen, onafzienbare woestijnen, ondoordringbare regenwouden en de kennismaking met vele uitheemse diersoorten. Dat is een visuele traktatie en de belevenis die ons als huidige bewoners van deze Aarde op indrukwekkende wijze wordt voorgeschoteld.

Het was dan ook een huzarenstuk dat de BBC met de serie Planet Earth heeft uitgehaald. De cijfers spreken voor zich. De complete productie nam vier jaar in beslag, waarvan tweeduizend draaidagen op 204 locaties waarvoor 71 cameramensen in touw waren met als resultaat ruim negen uur televisie. Het is de duurste (25 miljoen dollar) en meest ambitieuze natuurserie die de BBC ooit maakte en sleepte terecht de meest prestigieuze prijzen in de wacht. Planeet Aarde, zoals u die nooit eerder zag.

Alles werd uit de kast gehaald om de opnamen te kunnen maken. Helikopters vlogen zo hoog dat de wilde dieren het geluid van de wieken niet konden horen. Daar waren dan weer supertelelenzen voor nodig om de beesten haarscherp te filmen. Met diepzeeduikboten werden gebieden bereikt waar het mensenoog nooit eerder was. Infrarood camera’s spiedden in de nacht naar alles wat bewoog. Kortom, een prestatie van formaat.

De stem van Sir David Attenborough spreekt de begeleidende tekst. Wie anders dan deze gelauwerde en legendarische documentairemaker die eerder indrukwekkende natuurseries voor de Engelse omroep maakte. Hij ziet Planet Earth als een document zoals de Aarde en wat dat groeit en bloeit (en ons altijd weer boeit) er nu uitziet.

“Verontrustend genoeg is het ook zo dat de wereld er binnen een paar jaar misschien nooit meer hetzelfde zal uitzien,” schrijft hij. “Van die grote ruig behaarde kameel, een van de sterkste zoogdieren ter wereld, die ooit in enorme kuddes door de Gobi woestijn in Centraal-Azië zwierven, komen er in het wild nog maar enkele honderden voor. Er is nog maar een tiental amoerpanters, en het worden er steeds minder. En ook de afgelegen, onbedorven plekken

Natuur

© DCI / Jean-Marc Gibaux

© Peter Scoones

15

© Mark Brownlow

© Graham Hatherley/naturepl.com

die het leefgebied zijn van wilde dieren lopen gevaar.

Er worden pijpleidingen gelegd door de Arctische toendra en snelwegen gedreven door de jungle van het Amazonegebied. Regenwouden worden met vierkante kilometers tegelijk gekapt om plaats te maken voor oliepalmplantages en koraalriffen worden vergiftigd door zeevervuiling. Zelfs die delen wildernis die tot nu toe ontsnapt zijn aan dergelijke plundering, kunnen zeer spoedig radicaal van aard veranderen ten gevolge van het opwarmen van de Aarde, veroorzaakt door de activiteiten van de mens.”

Deze woorden schreef Attenborough tien jaar geleden en de afbraak is onverminderd doorgegaan. Het is een cynische constatering dat onze generatie voor het eerst de Aarde in haar omvang en extreme schoonheid kan aanschouwen en tegelijkertijd in een ijzingwekkend tempo bezig is haar esthetiek als nooit tevoren en in een angstaanjagende tempo aan te tasten.

De Aarde draait door

Wie de complete serie van Planet Earth bekijkt, weet zich deelgenoot van het geheel. Zoals de Engelse dichter John Donne al in 1642 schreef: “No man is an island, entire of itself, every man is a piece of the continent, a part of the main.”

Niemand is een eiland, maar een onderdeel van het geheel. Een waardevol besef dat door het bekijken van deze serie wordt versterkt. Daarbij komt ook nog eens dat deze beelden niet alleen de pracht, maar ook de kracht van de planeet onderstrepen. De mens is uit de Aarde voortgekomen en zal er weer in terugkeren, maar de Aarde draait door.

Er zijn processen gaande waarmee de Aarde zichzelf geneest, maar initiatieven om de Aarde te genezen zijn weinig zinvol wanneer ze in het verborgene plaatsvinden. Er is een collectieve bewustzijnsverandering voor nodig.

Fijnere dimensies

We moeten er bij de genezing van de Aarde rekening mee houden dat zij een veel omvattend organisme is.

De vraag rijst wat de consequenties zullen zijn als we doorgaan op de Aarde te leven zonder haar fijnere dimensies waar te nemen. Er is zoveel meer dan wat je zoal oppervlakkig waarneemt. We kennen geen dankbaarheid meer voor wat de natuur ons schenkt.

Het is van belang af en toe stil te staan, omdat juist dan bewustwording ontstaat. Dat is de boodschap van Planet Earth: het opent de ogen voor de rijkdom die we als vanzelfsprekend zien.

Helikopters vlogen zo hoog dat de wilde dieren het geluid van de wieken niet konden horen. Daar waren dan weer supertelelenzen voor nodig om de beesten haarscherp te filmen.

16

Natuur

© Fred Olivier

© Jean-Louis le Moigne/nhpa.co.uk

© Richard du Toit

Meet your planet

© Peter Scoones

©Photolink/gettyimages.com

De 11 episodes van Planet Earth From Pole To Pole

De eerste episode illustreert een reis rond de wereld en onthult het effect van de klimaatsverandering. In de winter op Antarctica verdragen de pinguïns vier maanden van duisternis. In Canada begint de langste migratie van dieren over het land: de rendiertrek van drie miljoen stuks over 3200 kilometer.

Mountains

De bergen. Alle grote ketens komen aan bod. In Ethiopië staat de langst actieve vulkaan op aarde. In de Himalaya leven adelaars en sneeuwluipaarden.

Fresh Water

Rivieren. Slechts drie procent van het water op aarde is zoet en dat terwijl al het leven op land hiervan afhankelijk is.

Caves

Grotten. Met een diepte 400 meter is de Mexicaanse Cave Of Swallows de diepste grot ter wereld. Net zo indrukwekkend zijn de onderwater grotten van het schiereiland Yucatán.

Deserts

Een derde van het land op aarde bestaat uit woestijnen. Door de Siberische winden ontstaan in de Gobi Woestijn in Mongolië extreme emperatuurschommelingen: van -40C tot +50C.

Ice Worlds De ijskoude gebieden van de Arctic en Antarctica.

Great Plains

Savannes, steppes, toendra’s en prairies. Graslanden bevatten de grootste concentraties grote wilde dieren van alle landschappen.

Natuur

© Xi Zhi Nong/naturepl.com

© Simon King

© Mark Brownlow

Jungles

Jungles bedekken ongeveer 3% van de aarde, maar bevatten ongeveer 50% van alle soorten dieren en planten op de aarde.

Shallow Seas

De ondiepe zeeën aan de randen van de continenten beslaan slecht 8% van het oceaanoppervlakte, maar bevatten meer dan de helft van de soorten zeedieren.

Seasonal Forests

Coniferen en bladverliezende bomen. Deze bossen behoren tot de grootste ter wereld en een derde van de bomen op aarde staat in de wereldwijde taiga.

Ocean Deep

De laatste aflevering gaat over het minst ontdekte deel van de planeet, de diepzee.

Abonnee & DVD Je ontvangt als abonnee de Krant van de Aarde in de brievenbus thuis.

Je krijgt nu een gratis BBC EARTH planet earth dvd box van 13 uur televisie cadeau! www.krantvandeaarde.nl

17

18

Achtergrond

ADVERTORIAL

Wereld Oceaan Dag

Dit jaar is Wereld Oceaan Dag niet een dag met alleen maar sprekers en enkele stands waar je leuke dingen kunt zien en kopen. Er worden weliswaar vier zeer interessante lezingen gegeven door mensen die geheel op eigen manier met de oceaan en zeewier bezig zijn en daar graag meer over willen vertellen maar verder is het vooral een leuke belevenis.

Er zullen kookdemonstraties zijn en er staan verschillende standhouders die mooie zeewierproducten hebben.

Lisette Kreischer, schrijfster van kookboeken: ‘Non-fish-a-lishious’ en het onlangs uitgebrachte ‘Groente uit zee’, zal tijdens Wereld Oceaan Dag kookdemonstraties geven om u te inspireren, en te laten zien hoe je zeewier op een heerlijke manier bereiden kan.

Er is honger in de wereld, maar wist je dat je de bijna 7,4 miljard mensen die nu op onze planeet wonen, van perfecte eiwitten zou kunnen voorzien als we zeewier zouden verbouwen op een oppervlakte

van ongeveer drie maal Nederland in onze onmetelijk grote oceaan!? Dat deze eiwitten gezonder zijn dan dierlijke eiwitten!? Dat dit op een zeer duurzame manier kan, zodat onder de drijvende zeewierculturen nieuwe ecosystemen kunnen ontstaan, waar vissen en andere zeedieren veilig kunnen leven omdat er daar niet gevist mag worden!?

Dat meer zeewierteelt kan betekenen dat de vleesconsumptie vermindert, mensen weer gezonder kunnen worden en regenwouden weer aangeplant kunnen worden!?

Dat hierdoor meer CO2 opgenomen kan worden en meer zuurstof geproduceerd kan worden!?

Dat we van zeewier ook papier kunnen maken en zelfs zeer duurzaam en biologisch afbreekbaar plastic!?

Kortom, redenen genoeg om naar Wereld Oceaan Dag 2016 te komen!

Het belooft een interessante en gezellige dag te worden!

20

Wetenschap

Vliegen Door de klimaatverandering is het vogelrijk in rep en roer. Het vooraanstaande wetenschapsblad Science publiceerde recent een artikel over allerlei veranderingen binnen verschillende vogelpopulaties.

Tekst: Gilles Havik

Vogels die bestand zijn tegen hitte en verandering zijn sinds 1980 beter af dan vogels die meer van kou en stabiliteit houden. Kwetsbare soorten zijn er, vanwege klimaatverandering, steeds slechter aan toe.

Het klinkt als een open deur, maar dat is heel simpel gezegd wat de studie naar honderden vogelsoorten in Europa en de VS laat zien. Het onderzoek staat in de context van een enorme reeks van onderzoeken naar veranderingen in de vogelwereld. Stuk voor stuk ontdekken die onderzoeken interessante ontwikkelingen. Ze bieden niet alleen inzicht in soms tragische verliezen, maar illustreren ook hoe de natuur zich aanpast.

Een van de meest ingrijpende veranderingen voor het vogelrijk is de geleidelijke vervroeging van de lente op het noordelijk halfrond. Sommige dieren doen mee aan die vervroeging, maar andere soorten doen dat niet. Zo kan het bijvoorbeeld gebeuren

dat bepaalde insecten eerder uit hun eitjes komen, waardoor jonge vogels die dat niet doen een lekker hapje mislopen.

Inbreken bij de koolmees

Het is een logisch gevolg van een vroege lente, maar er zijn ook meer ingewikkelde gevolgen van klimaatverandering voor vogelsoorten. Zoals in het geval van de bonte vliegenvanger. Deze trekvogel is voor vogelkenners een schoolvoorbeeld van hoe klimaatverandering soorten dwingt zich aan te passen. De bonte vliegenvanger overwintert elk jaar in de West-Afrikaanse jungle en broedt onder andere in Nederland. Lokale regenval zorgt ervoor dat de kleine zangvogel in het voorjaar richting het noorden vliegt, maar hij weet dan dus nog niet wat hij hier gaat aantreffen. In het geval van een vroege lente mist hij de korte golf van insecten die er in het

begin van de lente zijn. Maar er is nog een ander probleem.“ Vroeger zou de bonte vliegenvanger precies op tijd zijn aangekomen om tegelijk met zijn concurrent - de koolmees - een plekje te vinden om zich te nestelen”, vertelt ecoloog Lars Soerink van de Vogelbescherming. “Tegenwoordig gebeurt het echter steeds vaker dat de beste nestplekken al door de koolmees in gebruik zijn genomen.” De koolmees schikt zich namelijk wél naar een vroege lente. De bonte vliegenvanger moet noodgedwongen uitwijken naar een broedplek met minder insecten in de omgeving, met alle gevolgen van dien.

Grappig genoeg weet de bonte vliegenvanger ook voordeel uit deze situatie te halen: In Finland is in 2014 ontdekt dat hij stiekem bij genestelde koolmezen inbreekt, om te kijken hoeveel eieren er in het nest liggen. Het aantal eieren van zijn concurrent

Wetenschap

21

voor je leven geeft namelijk een goed beeld van de beschikbaarheid van voedsel in de omgeving: hoe meer eieren, hoe meer insecten er te vinden zijn. Maar ondanks deze slimme zet, komt de bonte vliegenvanger vaak te laat.

Hij verliest terrein.

Nieuwe vijanden

Je zou zeggen dat vogels, in het geval van een vroege lente, een stukje naar het noorden kunnen verhuizen.

Dat gebeurt ook, maar is lang niet altijd de oplossing.

Uiteindelijk lopen ze tegen het eind van het continent aan en daar zijn de gevolgen van klimaatverandering alleen maar groter. Zo heeft de Arctische gans er een nieuwe vijand bij: de poolvos. Die heeft zijn natuurlijke prooi – de lemming - in grote getale verslonden omdat die zich door de warmte niet meer kon verstoppen in de sneeuw. Gevolg is dat de poolvos een nieuwe prooi zoekt, en wat is er dan lekkerder dan een jong van een Arctische gans?

Deze vogels moeten nu veel meer op hun hoede zijn, waardoor ze minder tijd kunnen steken in het zoeken van voedsel. Ze worden dus minder sterk.

Zesde zintuig

Het verhaal van de kievit is weer heel anders. Deze weidevogel volgt de vorstgrens. Als het in de winter

niet vriest, blijft hij hier. En als het kort vriest, trekt hij weg en is hij snel weer terug. Kieviten weten beter dan mensen wanneer het zover is. Ze zijn zelfs het weerbericht voor. “Wetenschappers weten nog steeds niet hoe ze dat voor elkaar krijgen. Het is alsof ze er een zesde zintuig voor hebben”, aldus Soerink.

De kievit reist door de klimaatverandering dus gemiddeld minder ver en begint eerder met broeden.

Het verklaart misschien waarom het eerste kievitsei in Nederland steeds vroeger wordt gevonden, zoals het Compendium voor de Leefomgeving meldt.

Hoewel de verminderde vliegtijd voor de kievit misschien positief is, lijdt de weidevogel weer sterk onder de klimaat-gerelateerde verdroging van het land in de zomer.

Internationale samenwerking

De titel van een overzichtsdocument met case studies naar vogelpopulaties ‘The Messengers’ van Bird Life International, is zeer toepasselijk. Vogels laten ons zien hoe gezond onze bossen, akkers en velden zijn. Sommige soorten trekken noordwaards, andere trekken hoger de bergen in, en weer andere gaan in aantallen sterk achteruit. Dat is geen goed teken, helemaal niet als je ook kijkt naar de dalende biodiversiteit in Nederland en de rest van de wereld.

Het artikel in Science, dat een onmiskenbaar verband legt met klimaatverandering, bevestigt dit pijnlijke gegeven nog maar eens.

Er zijn ook soorten die voordeel ondervinden van de opwarming, maar die vormen helaas een minderheid. “Je ziet dat de vogels zich aanpassen”, zegt Soerink, “maar het lijkt erop dat sommige veranderingen te snel voor ze gaan. Daar kun je als individueel land weinig tegen doen.” Internationale samenwerkingsverbanden zijn nodig, volgens Soerink, omdat vliegroutes nu eenmaal grenzen overschrijden. Zo heeft de Vogelbescherming recent in samenwerking met lokale regeringen een reservaat geopend op de grens van Sierra Leone en Liberia. Dat moet op meerdere plekken gebeuren, want op die manier kunnen soorten die het op hun thuisplek niet uithouden uitwijken en hebben ze grotere kans om te overleven. Meer natuur biedt hoop op een duurzamere toekomst voor onze tsjilpende, gakkende en zingende vriendjes. Tegelijk wordt door het artikel in Science weer eens duidelijk hoe noodzakelijk het is dat we als wereldbewoners klimaatverandering aanpakken.

22

Dieren

De ooievaar Ik zie zowaar een ooievaar Waar?

Daar!

Kijk boven in dat nest Ze broedt daar toch het best En kijkt hooghartig neer Op mensen en verkeer Parmantig vliegt ze uit Vangt voedsel als haar buit En kleppert luid als flirt Omdat dit bij haar heurt Zo deftig en voornaam Verwerft ze grote faam: De boodschap van nieuw leven Is met haar beeld verweven Maar waarom, is de vraag Komt zij graag in Den Haag?

De stad van koude kak Van rechtspraak en maatpak Als statig stadssymbool Speelt zij eerste viool De hofstad krijgt grandeur Dankzij haar fine fleur En dan nog een gebed Als slot van dit couplet: “O, ranke ooievaar Breng ook een rammelaar Naar wie nog kinderloos Smacht naar een Blije Doos!�

Dieren

23

De ooievaar brengt geluk De grutto mag volgens de vogelverkiezing de meest populaire gevederde vriend zijn, maar de ooievaar spreekt als geluksbrenger het meest tot de verbeelding. Het landschap is een stuk sierlijker met deze gracieuze broedvogel, daar hoog in het nest op een karrenwiel. De ooievaar is ook de brenger van de lente, blijdschap en… kinderen.

Tekst: Frans van der Beek

De ooievaar is zo vervlochten met onze natuur en cultuur dat we hem als ‘onze’ vogel beschouwen. Dat is een illusie. In ons land komen nog geen duizend paren voor, maar in Polen schommelt dat rond de 50.000. Ook in Centraal-Europa en Spanje zijn grote populaties. Niettemin hebben we groot respect voor de ooievaar, omdat zijn statige verschijning dat afdwingt. Wie zich nog de kinderserie De Fabeltjeskrant herinnert, kent ook Juffrouw Kato Ooievaar, een kwebbelende, deftige en bitse tante in het Grote Dierenbos, die het altijd beter wist, maar ook klaarstond voor dieren in nood.

Het imago krijgt in Nederland vooral contouren als bezorger van baby’s. Vroeger vonden ouders het gênant om een broertje of zusje te vertellen dat het kind door het geboortekanaal ter wereld was gekomen en gebruikte de ooievaar als metafoor.

Nu zien we vaak houten replica’s die het blije nieuws verspreiden. En als een verpleegkundige de aantekening voor kraamverzorgster behaalt krijgt ze ‘het ooievaartje’ dat ook op het insigne is afgebeeld.

Dat het altijd een paar is (ze broeden om de beurt en voeden ook beide de jongen), spreekt ook aan, hoewel de ooievaar niet monogaam is, is hij wel ‘nesttrouw’. Het is een groepsvogel en ze vliegen in formaties van enkele duizenden over het continent als het op de plek waar ze overwinteren te warm wordt. Als ze niet broeden vormen ze kolonies van ongeveer vijftig paren.

Het ideale gezin

Gevangenschap

De afstanden die ze als trekvogel afleggen (vanuit de Sahara of India) naar Europa zijn indrukwekkend.

Nederlandse ooievaars volgen vooral de trekroute via Spanje en maken via Gibraltar de oversteek naar Afrika (de westelijke route). De meeste andere (vooral Oost-Europese) ooievaars maken gebruik van de oostelijke route, via Turkije en Israël. De ooievaar wordt in het Betuws dialect ook wel uiver genoemd. Uiver was de naam van de legendarische DC-2 van de KLM die meedeed aan de luchtrace Londen-Melbourne en daar na een vlucht in een tijdsbestek van 90 uur en 17 minuten een tweede prijs in de wacht sleepte.

Ooievaarsstations vind je in Herwijnen, Eernewoude, Zegveld, De Lokkerij (bij Havixhorst, Meppel), Haastrecht, Spanga, ‘t Zand in Gorssel, Ommeren, Alphen aan den Rijn, Akmarijp en Rossum. Aan de zuidrand van Lelystad zijn steeds meer ooievaars, waar ze ook overwinteren omdat onze winters steeds zachter worden. In een elektriciteitsmast langs de oprit van de A6 (richting Almere) nestelen meerdere ooievaars. Wie er dichtbij van wil genieten, gaat naar beleefdelente.nl en ziet hoe liefdevol het paar geduldig wacht op uitbreiding van de familie.

De vogel is ook een mensenvriend, al verheft hij zich met het nest ver boven het geroezemoes der mensen, zij het bij voorkeur op bouwplaatsen en in open en waterrijke ruimtes waar ze overzicht hebben en gemakkelijk een prooi kunnen vinden. Ze eten grote insecten, vissen, kikkers en kleine vogels. Het vrouwtje legt elk jaar één legsel van vier tot zes eieren, die ongeveer 33 dagen na het leggen uitkomen. De jongen verlaten het nest zo’n zestig dagen na het uitkomen en worden hierna nog enkele weken gevoed door de ouders. De ideale gezinssituatie. Het jong ontwikkelt zich vervolgens tot de witte vogel (er is ook een zwarte variant) met de zwarte slagpennen, de rode puntsnavel en de lange poten, die al klepperend door het leven gaat. Volgroeid is de vogel ongeveer een meter groot van bek tot staart en hebben de vleugels een spanwijdte van gemiddeld twee meter. Het gewicht varieert van twee tot ruim vier kilo.

Midden jaren ‘70 was de ooievaar vrijwel verdwenen uit ons land. De enorme afname was voor Vogelbescherming Nederland reden om in 1969 vanuit het ooievaarsdorp ‘Het Liesveld’ (GrootAmmers ten zuiden van Schoonhoven) een succesvol fokprogramma te starten. Vrijwilligers bouwden nesten om de ooievaar terug te lokken en dat lukte.

De vogel is daardoor niet langer een bedreigde diersoort, maar loopt nog altijd gevaar. Ooievaars worden op Marktplaats te koop aangeboden voor een prijs tussen vierhonderd en duizend euro.

Het is schrijnend dat er uilen en ooievaars in gevangenschap leven en dat daar niet tegen wordt opgetreden. Daar broeden ze ook hun jongen uit, maar die mogen niet in het wild worden losgelaten, waardoor de ooievaar een soort huisdier wordt. En dan zijn er nog de jagers die de majestueuze vogel op hun twaalfduizend kilometer lange tocht uit de lucht knallen. Eetbaar zijn ze niet…

24

Mode

Nederland: trendsetter in duurzame mode?

Modemerken die zich in Zuid-Amerika schuldig maken aan schendingen van mensenrechten. Naaisters in India en Bangladesh die met agressie en geweld te maken krijgen. Het regent de laatste tijd slecht nieuws uit de kledingsector. Daar staat tegenover dat er inspirerende initiatieven worden genomen om mode juist eerlijker te maken. De mooiste Nederlandse vindingen op een rij.

Tekst: Lynsey Dubbeld | Beeld: Fairtrade Factory

Een doorbraak. Een grote stap vooruit. Heel goed nieuws. Zo noemen betrokkenen het convenant over internationaal verantwoord ondernemen in de kleding- en textielsector dat in maart is gepresenteerd. Nederlandse brancheorganisaties, vakbonden, maatschappelijke organisaties en de rijksoverheid beloven daarmee om gezamenlijk te werken aan de verbetering en verduurzaming van de wereldwijde productieketen. Het plan is dat in juni 35 modemerken het convenant ondertekenen en daarmee ook stappen gaan zetten voor een eerlijke, groene industrie in ontwikkelingslanden.

De samenwerking moet er onder andere toe leiden dat kinderarbeid wordt tegengegaan, naaisters een eerlijk loon krijgen, de werkomstandigheden in textielfabrieken veilig worden, grondstoffenverbruik wordt verminderd, dierenleed wordt voorkomen en

chemisch afvallozingen worden uitgebannen.

Het Nederlandse convenant voor verantwoord ondernemen in de kleding- en textielketen komt op een moment waarop er volop slecht nieuws is over de branche. Zo verscheen er een studie van onder meer SOMO over de dubieuze praktijken van Inditex, het bedrijf achter Zara, in Zuid-Amerika. Daarin staat onder andere dat tussen 2012 en 2015 zo’n 7.000 kledingarbeiders in Brazilië door Inditex slecht zijn behandeld. Er zijn ook signalen van gedwongen arbeid in fabrieken die in Argentinië voor Zara produceren. Pull & Bear, een ander kledingmerk van Inditex, is in verband gebracht met een fabriek in Bangladesh waar vrouwen onder slechte omstandigheden en voor een hongerloon meer dan honderd uur per week werken.

Daarnaast publiceerde Fair Wear Foundation een

onderzoek over het wijdverbreide geweld tegen vrouwen in textielfabrieken in Bangladesh en India. Fair Wear doet verslag van verbaal en fysiek misbruik, seksuele intimidatie, gedwongen arbeid, aanranding en verkrachting. De naaisters zijn vaak erg jonge, kwetsbare vrouwen die geëmigreerd zijn uit traditionele dorpen. Zij zien intimidatie als zeer storend, maar onvermijdelijk.

En dan is er ook nog de uitbuiting van schoonmaaksters in de Britse winkels van Topshop.

Terwijl de eigenaar van het Engelse fast fashion bedrijf jaarlijks enkele miljarden euro’s verdient, kunnen de schoonmaaksters van hun loon niet rondkomen. Na een recent protest in Londen is een loonsverhoging aangekondigd, maar die is volgens de vrouwen nog altijd onvoldoende om hun huur en voeding van te kunnen betalen.

Mode Het goede nieuws: het nieuwe convenant is zeker niet het enige Nederlandse initiatief om mode milieu- en mensvriendelijk te maken. Vijf hoogtepunten op een rij.

25

acht kleermakers onder fatsoenlijke omstandigheden werken en hun talenten volop kunnen benutten.

1: Vijfjarig jubileum voor duurzame tassen Het Nederlandse tassen- en accessoiremerk O My Bag viert dit jaar haar vijfde verjaardag. Alweer reden voor een feestje: vorig jaar vierde het label al dat het de Sustainable Leather Award won. Het leer is op milieu- en mensvriendelijke wijze geproduceerd.

Oprichtster Paulien Wesselink ontwikkelde het in India samen met een Nederlandse looier.

O My Bag maakt niet alleen duurzame must-haves, Wesselink ziet het ook als haar missie om het verhaal achter de leerproductie te vertellen. Door te laten zien hoeveel – ambachtelijk – werk er schuil gaat achter een tas, hoopt O My Bag consumenten te overtuigen om in duurzame producten te investeren, ook als deze iets duurder zijn.

3: Textiel van schimmels De wortel van de paddenstoel vormt de basis van MycoTex, het textiel dat Aniela Hoitink ontwikkelde op basis van het netwerk van alle draden van een schimmel (mycelium). Aniela wist een stof te maken uit pure mycelium, een levend materiaal dat volledig biologisch afbreekbaar is. Een jurk van MycoTex was te zien in de expositie Fungal Futures in het Universiteitsmuseum in Utrecht. Maar ook in de praktijk kan de textielsoort goede diensten bewijzen. Zo kunnen er met mycelium patronen worden gecreëerd en 3D kledingstukken worden gemaakt. De verwachting is dat hierdoor precies de kledingstukken kunnen worden gemaakt die er nodig zijn, zodat restafval wordt voorkomen. Sowieso kan een kledingstuk van MycoTex na gebruik gewoon naar de composthoop worden gebracht.

2: Open en eerlijke fabriek in Tanzania Naast het eerlijke kledingmerk Thamani Fashion is de 26-jarige Fiona van der Vloet ook oprichtster van een Fairtrade Factory in Tanzania. De kledingfabriek in Dar es Salaam wil niet alleen eerlijk maar ook open produceren: via webcams in het naaiatelier en Skype-gesprekken met kleermakers kan iedereen zien hoe de jurken, blazers en accessoires – van typisch Afrikaanse stoffen, maar ontworpen met de Nederlandse consument in gedachten – worden gemaakt. Omdat Van der Vloet dagelijks in haar fabriek over de vloer komt, kan ze erop toezien dat de

4: Jeans voor de allerkleinsten Tony Tonnaer, oprichter van het duurzame jeanslabel Kings of Indigo, houdt er een bijzondere bedrijfsfilosofie op na. De denim van het Nederlandse merk wordt zo milieu- en mensvriendelijk mogelijk geproduceerd, en Tonnaer kiest bewust voor een kleine onderneming. “Groter is niet altijd beter: het maakt inflexibel en passieloos”, zei hij recent in een interview met Fashion United. Tonnaer probeert de productie van de jeanscollecties zo dicht mogelijk in de buurt te houden, zodat de transportkilometers beperkt zijn én de kwaliteit van de producten beter

gegarandeerd kan worden. In Spanje, Portugal, Griekenland en Tunesië worden dan ook bescheiden oplagen van de jeans en accessoires van Kings of Indigo gemaakt. Klein detail: er zijn nu ook K.O.I. jeans voor de allerkleinsten, kinderen van zes maanden tot vier jaar.

5: Weg met de eenzame enkele sokken Het is natuurlijk niet zo duurzaam om een sok weg te gooien omdat de andere helft van het paar kapot of kwijtgeraakt is. Voor haar afstuderen aan de Academy of Fine Arts and Design in Maastricht bedacht Maud Hoeijmakers een collectie losse sokken die allemaal verschillend zijn, maar toch bij elkaar passen. De ideale oplossing voor de eenzame achterblijver in het wasgoed.

Ook uit het buitenland komt mooie mode • Met de nieuwe Conscious Exclusive collectie oogst H&M volop lof. De Zweedse fast fashion keten lanceerde in april een lijn met modieuze items van duurzame stoffen zoals biokatoen, tencel, hennep en gerecyclede polyester. Een aantrekkelijk alternatief voor de wegwerpmode van milieubelastende materialen die normaal gesproken in de winkels hangen, zo zeggen vriend en vijand van H&M. • Goed nieuws voor mannen met een groen geweten: Stella McCartney heeft aangekondigd met een herencollectie te komen. De Britse ontwerpster, die bekend staat als het toppunt van designer luxury, breidde haar dameslijn eerder al uit met collecties voor kinderen en baby’s.

• The Ethisphere Institute heeft Marks & Spencer, Levi’s en H&M uitgeroepen tot meest ethische kledingbedrijven ter wereld. Het onafhankelijke instituut reikt al tien jaar awards uit aan bedrijven die op drie gebieden excelleren: de interne promotie van ethische standaards en praktijken, de ondersteuning van werknemers

die verantwoorde keuzen willen maken, en de introductie van nieuwe best practices in de industrie. Marks & Spencer, Levi’s en H&M stonden al eerder in de top tien van Ethisphere Institute. Marks & Spencer wist zelfs al acht keer een prijs in de wacht te slepen.

• William Banks-Blaney maakt tweedehands überhip. Victoria Beckham, Rihanna en Tilda Swinton behoren tot de vaste klanten van zijn winkel William Vintage in Londen. Goed nieuws voor liefhebbers van vintage jurken en japonnen van topmerken: William heeft plannen voor een webwinkel.

• Rent the Runway lanceerde dit jaar een online platform dat zichzelf de Netflix voor kleding noemt. Voor een vast bedrag per maand kunnen abonnees drie kledingstukken of accessoires huren die ze zo vaak ze maar willen kunnen ruilen tegen andere items. Deze ‘closet in the cloud’ biedt vrouwen de diversiteit en kwaliteit van een actuele garderobe, zonder dat ze er ook maar één aankoop voor hoeven doen.

ADVERTENTIE

ve en n geergeteiet te n n in dzwartBRAD e pa vet EN n.

Royal Green Odourless en Extra Virgin Coconut Cooking Cream

s u lt

aa t !

We zijn bij Royal Green trots op onze premium Extra Virgin 100% koudgeperste en gecertificeerd biologische kokosolie.

Proef de smaak van heerlijke kokos! Of kies voor de Royal

Een gouden re

ook te gebruiken ter vervanging van boter

Green 100% geurloze kokosolie van gecertificeerd biologische teelt.

Bakken, braden, wokken en frituren is nog nooit zo gezond geweest. Ook te gebruiken ter vervanging van boter. De gecertificeerd biologische kokosolie van Royal Green is een zeer gezonde olie die al haar goede eigenschappen behoudt bij verhitting.

Ideaal ter vervanging van onder andere olijfolie. Tijdens het braden, wokken, bakken of frituren is er geen vorming van schadelijke stoffen of vrije radicalen. Rijk aan laurinezuur, licht verteerbaar en zonder transvetzuren.

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen en is 100% vegetarisch. Ervaar het verschil nu.

Rijk

aa n

zonlidcht vertlaeuerribnaeazrueunr, er tra nsvetzuren.

Naturals NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

Skal 025099

2500ml

500ml

250ml

1400ml

325ml

Enjoy life, stay healthy!

in de es heerlijk vooforsmoothi e i f f o k th e e, Royal Green Kokosbloesem suiker De Royal Green Kokossuiker wordt geproduceerd uit het zoete sap van de tropische kokosnootbloesem. Traditionele suikerboeren klimmen hoog in de kruin van de kokosboom en oogsten het zoete nectar uit de bloesem. Eenmaal verzameld, verandert de nectar door verwarming langzaam in een heerlijke rijke suiker. Royal Green kokosbloesem suiker is 100% gecertificeerd biologisch, onbewerkt en de ideale vervanger voor geraffineerde witte suiker, riet- of bietsuiker, agave, ahorn of elke andere siroop.

Gebruik Royal Green Kokosbloesem suiker voor in de thee, koffie, smoothies, yoghurt, tussendoortjes, dranken, ijs en andere (na)gerechten.

% 1 00

Skal 025099 NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

NL-BIO-01 Non-EU Agriculture

gec e biolortificeerd gisch

900 gram

200 gram

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen.

Van nature glutenvrij. Ervaar het verschil nu!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

Bl

ossoM sugaR

Enjoy life, stay healthy!

061T_adv_rg_kokos_suiker_krant_vd_aarde.indd 1

04-03-16 09:49

Schrijfcampagne

Wij bestaan 10 jaar!

De Krant van de Aarde viert dit jaar haar tiende verjaardag! Dat willen we vieren met een bijzonder schrijfproject: brieven aan Moeder Aarde. Schrijft u mee?

Iedereen die dieper doordenkt over de relatie tussen mens en Moeder Aarde krijgt originele inzichten. Dat kan emotioneel, filosofisch, spiritueel, beschouwend of intiem zijn. Brieven aan ouders hebben altijd een bijzondere lading. Ook als het een brief is aan Moeder Aarde. Het vereist kunst en vaardigheid om die band te verbreden naar die met die van Moeder Aarde, onze planeet, die leven geeft en waaruit wij voortkomen en weer naar terugkeren.

Nederlandse auteurs, prominenten én lezers van de Krant van de Aarde, worden uitgenodigd zo’n brief te schrijven. Moeder Aarde schrijft niet terug, maar haar erkentelijkheid zal afstralen op de briefschrijvers die de moeite hebben genomen haar te eren met een persoonlijke en literaire ontboezeming.

Moeder Natuur,

Wilt u meedoen met deze schrijfcampagne?

Mail de brief van maximaal 300 woorden naar redactie@ krantvandeaarde.nl of stuur hem per post naar Zeezigt 26, 1111 TL Diemen.

De mooiste brieven krijgen een plekje in deze krant. Bij voldoende inzendingen volgt er een prachtige uitgave in de vorm van een boek.Inspiratie nodig? Lees dan eerst eens de brief die lezer van deze krant Alice Lentjes speciaal voor dit project aan Moeder Aarde schreef.

uvervuiling, ik st van de enorme milie blaadjes kregen en wu be ijk nl pij me ik rd de bomen weer Jaren geleden we wat voor gen. Elk voorjaar, als me af: hoe lang nog? Inik doen? ik maakte me behoorlijk zor oeg vr , en am kw d on n gr ko de de planten weer boven jes gezet? En ik maakte me echt zorgen. Wat en, en mensen nd lev ki k jn lij mi ge ik mo b ijk he ld del were kopen en zo milieuvrien belerend, en Zelf biologische voedingn van dit grote probleem. Dan ben je al sneltoen ook niet proberen bewust te make ren. Bovendien namen mijn kinderen het me uikelijk’. niet iedereen wil het houis behoorlijk anders aten dan ‘te doen gebr in dank af, omdat wij th stond bij een zich en door, totdat ik stil zoiets moois! Het jar ar pa een zo g gin g or ervoer vo Die worstelin eens zo’n dankbaarheid en me zorgen ontluikende bloem, en in als ik me er elke keer zo naar over voel tieve energie r: ga drong plots tot me doo rde niet, integendeel; ik voeg nog meer ne n weer dat de bome maak, help ik Moeder Aa voorjaar dankbaar zijn, vogels weer gingen elk ik n ko nt me mo en. Dat de toe. Vanaf dat anten weer omhoog kwam maar elk jaar blaadjes kregen en de plgen zoemen. Hoe lang nog? Ik weet het niet, re energie dan gin ige is een veel prett nestelen en de bijen s dankbaar voor, en dat or zoveel moois! vo opnieuw ben ik er inten r Natuur, dank je wel je zorgen maken. Moede he keuzes beter. begrijpen mijn biologisc emt mij zelfs en en ass lw vo en er nd Intussen zijn mijn ki kbaar voor zijn! Een van mijn kinderen no Ze kunnen er zelfs dan geen compliment is! moeder Natuur, als dat Alice Lentjes, Ruurlo

27

28

Fotowedstrijd

Samen voor ons Landschap

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreĂŤren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Fotowedstrijd

29

FOTOWEDSTRIJD LandschappenNL Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen.

Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres.

De winnaar wordt ook beloond door onze partner met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Duinlandschap bij Nes, Ameland. Maker: Petro Hetjes

Winnende foto Zonder de kustduinen zou Nederland niet bestaan. Ze vormen een cruciale bescherming van ons lage land tegen het zeewater. De duinen zijn ook nog eens ontzettend mooi. En een goed voorbeeld van hoe de natuur voortdurend in beweging is. Door het harmonieuze samenspel van de zee die zand aanvoert en de wind die dat vervolgens weer opzwiept tot duinen lijkt onze kuststrook wel een levend organisme. Daar doet deze prachtige foto van Nes op Ameland sterk aan denken, een reusachtige lobbes van zee, zand en wind.

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

NIEUW!

30% KORTING

GECERTIFICEERDE NATUURCOSMETICA

Vrij van parabenen en paraffine

Harmonie ontwikkelt en produceert al sinds 1990 natuurlijke huidverzorgingsproducten op basis van traditionele, authentieke en originele natuurrecepten. Onze gezichtscrèmes bevatten natuurlijke, zuivere en werkzame plantenoliën, etherische oliën en heilzame kruiden, waar mogelijk uit biologische teelt. Onze ingrediënten zijn met grootste zorg geselecteerd en worden vervolgens ambachtelijk vervaardigd, wat resulteert in een uitzonderlijke en complete gezichtsverzorgingslijn. Opgedane kennis en ervaring in combinatie met een uitzonderlijke passie voor mens, natuur en duurzaamheid zijn de basis voor een hoogwaardig natuurzuivere Harmonie serie.

Harmonie producten zijn gecertificeerd door BDIH, ICADA en EcoControl, de meest gerespecteerde certificerende instanties in de biologische en natuurlijke cosmetica sector. Controles worden uitgevoerd door een onafhankelijke instelling.

Meer informatie: De Ambachtelijke • Tel: 0226-364400 • www.deambachtelijke.nl

Colofon

COLOFON

De Krant van Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium.

Authenciteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2016 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@krantvandeaarde.nl M: 06-53332980 Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris Hoofdredactie: Moniek Verstegen Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl) Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Renske de Zwart, Jolien Scholte, Yvonne Koop.

Eindredactie: Alice Schots Social media: Yvonne Koop Advertentieverkoop: albert.poutsma@krantvandeaarde.nl Vormgeving & Opmaak : Tim Louisse | Louissons.com

Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV, Heerlijkheid Mariënwaerdt.

Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels, De Stadsdrogist.

Aan dit nummer werkten mee: Lisette Kreischer, Gilles Havik, Sjors Beukeboom, De Laatste Paling Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Maak € 20,00 over op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v.

Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom. Kijk op www.krantvandeaarde.nl.

Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde per los nummer uit de winkel.

Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels.

Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

IN DE VOLGENDE KRANT: Nemen we het Zero Waste Project onder de loep en staat het katern LEEF! in het teken van kinderen.

31

Hét kijkcijfersucces van

verteld door Sir David Attenborough

“Spectacle, excitement and the thrill of the chase… It’s tense, emotional and beautifully filmed” - THE GUARDIAN -

“Beautiful and dramatic… The producers of The Hunt have managed to add narrative tension to startling photography – with scintillating results” - THE TELEGRAPH -

N U

O V E R A L

7801_ADV KVDA_THE HUNT(209x290)_DEF.indd 1

V E R K R I J G B A A R

O P

D V D

E N

B L U - R A Y 28-04-16 13:41