Krant van de Aarde 5-2018

Natuur / Voeding / Gezondheid / Cultuur / Innovatie / Mode / Vrije tijd

Jaargang 13, nr. 5 | oktober/november 2018

Reizen Groene stad Stockholm

Authentiek Alentejo:

van ruige stranden tot groene oases

Tirol, SĂźdtirol en Trentino, drie keer paradijs midden in de Alpen

Uitgave van de stichting Dag van de Aarde Verschijnt zes keer per jaar.

Volg ons op Facebook facebook.com/KrantvandeAarde

lees ons online www.krantvandeaarde.nl

Advertentie Fruits & Veggies krant van de aarde 253 x 163mm 02.pdf

1

28-9-2018

Foto: www.landgoedwillibrordus.nl

Een groeiend aantal mensen verlangt naar een meer gezonde en milieubewuste manier van leven en wil daar ook werk van maken. Met de Groene Passie Beurs wordt daar heel praktisch op ingespeeld. In de Cultuurkoepel op het landgoed Willibrordus in Heiloo bij Alkmaar zullen vertegenwoordigers van uiteenlopende organisaties en initiatieven hun producten presenteren.

Eten verbouwen en bereiden, gebruik van natuurlijke grondstoffen, zelfvoorzienend wonen; het informatieaanbod is zeer divers.

Vanzelfsprekend worden er lekkere en vooral gezonde hapjes en drankjes geserveerd.

Datum: 24 en 25 november 2018 Tijd: 11 tot 17 uur Wesite: www.groenepassie.nl

08:54:08

Redactioneel

3

Dilemma

Wat zijn er veel interessante en mooie plaatsen om te bezoeken.

Iedere keer als onze journalisten met een verhaal terugkomen dan realiseer ik me dat. In deze reiseditie staat weer een groot aantal voorbeelden.

Uiteraard besteden wij veel aandacht aan natuur want deze krant is jaren geleden opgericht om de schoonheid van de Aarde te tonen en mensen bewust te maken van de waarde van onze planeet. Als je overweldigd bent door de indrukwekkende natuur ergens in de wereld of als je van een natuurgebied bent gaan houden dan wil je dat behouden en beschermen. Geniet van de gletsjers bij Stubai, zee in Portugal, en de bossen en heuvels in de Bourgogne.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

Het dilemma is, dat we door te veel te reizen soms bijdragen aan het beschadigen van diezelfde natuur. Wijlen Stephen Hawking schrijft in zijn laatste boek “Brief answers to the big questions” net zoals eerder in deze krant ook Sir David Attenborough over overbevolking als oorzaak van de klimaatverandering: “de Aarde is te klein voor het aantal mensen dat er woont”. “De oorzaak zit in de grote getallen en de oplossing ligt bij bewustwording, gedragsverandering en de wetenschap.”

Wij bezochten voor deze krant onder andere de Zweedse stad Stockholm, het wandelparadijs Bourgogne-Franche-Comté en het veelzijdige Tirol.

Veel adembenemende plekken zijn ook dichter bij huis te bewonderen. Zelf hou ik bijvoorbeeld erg van de meren in Friesland, de heuvels in Limburg, het eiland Schiermonnikoog en van de Veluwe. Maar nog steeds ontdek ik nieuw natuurschoon in eigen land evenals onze lezers die deelnemen aan de fotowedstrijd.

Veel lees- en kijkplezier!

Albert Poutsma, voorzitter stichting Dag van de Aarde

Een ontspannen, duurzame vakantieplek in de bossen met 18 vrij gelegen vakantiebungalows, een bijzondere kinderboerderij, speeltuin en biologische winkel.

www.odin.nl

De Roek ligt net buiten Otterlo op 1,5 km van Nationaal Park De Hoge Veluwe met het Kröller-Müller Museum, te midden van prachtige bossen, heide en zandverstuivingen.

Karweg 2 Otterlo

•

www.deroek.nl

•

0318-591757

Voor de natuurlijke verzorging van uw kwetsbare huid

Dermagiq Skin, Hand en Body Wash Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing.

Ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen en onderzocht in verschillende dermatologie centra die gespecialiseerd zijn in behandeling van huidaandoeningen.

Dermagiq Skin is speciaal geschikt voor volwassenen en kinderen, vanaf babyleeft ijd, met eczeem en wondjes o.a. door krabben bij eczeem.

Samen met Dermagiq Hand en Dermagiq Body Wash, ook op basis van honing, heeft u een complete en natuurlijke verzorging voor uw gevoelige huid.

Onze Dermagiq producten zijn nu ook verkrijgbaar bij Etos.

Voor informatie, ook over andere producten in de Dermagiq lijn, kijk op:

www.dermagiq.nl www.emonta.nl/dermagiq

Verzorging met de kracht van de natuur.

www.dermagiq.nl

Inhoudsopgave B i o d y n a m i s ch e kwa l i te i t

Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

5

Jaargang 13 | Oktober 2018

7 10 11 13

Europaregio Tirol Tips voor duurzaam toerisme 5 x weg in de winter Wandelparadijs Bourgogne-France-Comté 14 Boerdeij Spa 16 Authentiek Alentejo

Biologisch-dynamische Demeter honing Onze Demeter honing komt van een biologisch-dynamische imker uit Duitsland, waarbij de bijen nectar verzamelen op wilde bloemen in de Duitse natuur. De honing komt volgens de Demeter richtlijnen tot stand. Hierbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de natuurlijke leefwijze van de bijen en de samenhang tussen dierenrijk, natuur en kosmos. Verkrijgbaar in een crème en vloeibare honing bij uw biologische speciaalzaak.

DUITSLAND

Al sinds 1977 passie voor honing, en dat proef je!

www.detraay.com

Biologisch en biodynamisch eten maakt het leven leuker voor alles en iedereen!

Voor onszelf en onze kinderen, voor de bijen en de regenwormen, voor de vissen in de zee.

Stubai| © Andre Shoenherr

Dus waarom zou je aardbeien met gif eten als het ook zonder kan?

Doe je boodschappen bij Odin.

Kleine keuzes, groot effect.

Odin. De coöperatieve supermarkt www.odin.nl

.nl academie gastronomie landgoed

OPLEIDINGEN & CURSUSSEN Natuurvoeding voor duurzame gezondheid.

Meer weten? kraaybeekerhof.nl

21 22 23 26 29 30 32 35 36 40

Rubriek: De groene koffer van...

Gadget Top 5 Warme mode musthaves Verrassend Stockholm Werelds recept Fattoria La Vialla uit Toscane Bewust genieten in Kenia Mooi Nederland Karamea’s Oparara Basin De kwetsbare schoonheid van de poolgebieden 42 Uitgelezen

7

Naturals

1 00

%v egica

nutritive par 2 capsules/ Valeur Voedingswaarde per 0 mg 100 2 capsules 2 capsules/ Totaal gewicht van ules 800 mg Poids total de 2 caps s du contenu RI/AR* Gewicht inhoud/ Poid 500 µg 20000% thylcobalamine) e Vitamine B12 (me renc Réfé de name/ AR= Apport * RI= Referentie-In

ps

100%

VEGAN

60 vegicaps 24,95

Royal Green Vitamine B12 We gebruiken in Royal Green Vitamine B12 alleen de biologisch actieve vorm, ge-

Vitamine B12 ondersteunt het energieniveau, immuunsysteem en draagt bij tot de

naamd methylcobalamine. Na een uniek fermentatieproces wordt de vitamine B12

vermindering van vermoeidheid. Vitamine B12 ondersteunt de aanmaak van rode

gebio-transformeerd naar een krachtige voedingsbron rijk aan verschillende voe-

bloedcellen en het zenuwstelsel.

dingsstoffen. Onze whole-food vitamine B12 hoeft niet meer omgezet te worden en

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, syn-

wordt direct herkend en opgenomen door het lichaam. Van nature glutenvrij. 100%

thetische zoet- of smaakstoffen. Van nature glutenvrij. Ervaar nu de kracht van

vegetarisch en veganistisch.

Moeder Natuur!

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

186V_adv_rg_vitamine_B12_krant_vd_aarde.indd 1

20-08-18 15:52

Aarde in beeld

Südtirol / Alto Adige | © Rother Hahn

Europaregio Tirol

Tirol, Südtirol en Trentino, drie keer paradijs middenin de Alpen

Veelzijdig in geografie, cultuur en taal, dat is de Europaregio Tirol. Het Oostenrijkse Tirol, vormt samen met Zuidtirol en Trentino in Italië deze regio. Deze drie gebieden zijn verenigd door een gemeenschappelijke geschiedenis. Ieder met een geheel eigen identiteit (en taal) en met veel gezamenlijke elementen.

De naam Tirol verwijst naar het gelijknamige slot dat in Meran ligt, de oude hoofdstad van deze streek. Waar de naam van het slot vandaan komt, is echter niet zeker. Wellicht van een Germaanse god Tyr of van het woord Teriòl dat ‘weg of pad door de bergen’ betekent in het Ladin. In Tirol worden drie talen gesproken: Duits (62%) in het noorden, Italiaans (37%) in het zuiden en daarnaast in enkele dalen nog het Ladin dat nauw verwant is aan het Romaans uit Zwitserland. In Trentino worden daarnaast nog twee oude Germaanse dialecten gesproken het Zimbrisch en het daaraan verwante Bernstolerisch.

Europaregio

De Europaregio verenigt ongeveer 1,7 miljoen inwoners van de twee Italiaans Tiroolse provincies en één

Oostenrijkse, Bundesland Tirol. Wat het eveneens meertalige buurland Zwitserland wel met succes is gelukt, is in Tirol niet gebeurd. Waar Zwitserland sinds de oprichting aan het einde van de dertiende eeuw tot op heden zelfstandig is gebleven, is Tirol is niet meer zelfstandig. Het gebied werd verdeeld tussen twee landen: Italië en Oostenrijk. Graafschap Tirol was een lange periode vanaf 1253 tot 1805 een ongedeeld graafschap, binnen het Heilige Roomse Rijk. Daarna werd het eerst een deel van Habsburg, gevolgd door Oostenrijk en later deels van Italië. Ondanks de opsplitsing tussen deze twee landen sinds 1918, heeft de regio veel van haar gemeenschappelijke cultuur behouden ook door de traditioneel sterke gehechtheid aan het prachtige bergland en een diepe wens voor zelfbestuur aan beide zijden van de grens.

7

8

Aarde in beeld

Stubai | © Andre Shoenherr

Trentino | Sci di fondo a Madonna di Campiglio | © Carlo Baroni

De Euroregio werd door de drie provincies in 1996 opgericht. Dit initiatief, gesteund door Brussel, is gericht op samenwerking op verschillende terreinen waaronder toerisme.

Grote diversiteit

Dat Tirol een prachtige natuur te bieden heeft is duidelijk. De Alpen hebben een geheel eigen rotsachtig karakter dat met name prachtig tot uiting komt in de Dolomieten.

De toppen zijn iets lager dan in het Westelijk deel en iets hoger dan het oostelijk deel van de Alpen. Wintersport alom en alle drie de delen bieden een grote hoeveelheid aan skipistes en mooie skidorpjes. Ieder met een eigen, maar altijd het Tiroolse karakter. Tirol

heeft een eigen keuken met echte specialiteiten zoals Tiroler Speck.

In het noorden is er de Oostenrijkse invloed en in het zuiden heeft Italië na meer dan honderd jaar de culinaire invloed laten gelden. In die gebieden is ook een florerende wijnbouw. Er zijn regelmatig culturele festivals in Tirol. Onlangs organiseerde Trentino nog het zeer succesvolle Festival van de Sport met onder andere Pep Guardiola (de trainer van Manchester City) als gastspreker.

Zie ook: europaregion.info

Trentino | Valle di Fassa - Il Catinaccio | © Pio Geminiani

OOSTENRIJKS TIROL Oostenrijks Tirol is een deelstaat (Bundesland) van de federale republiek Oostenrijk en het vormt het Oostenrijkse deel van deze regio. Het gebied heeft ongeveer 750.000 inwoners. De hoofdstad en grootste stad is Innsbruck dat ruim 130.000 inwoners heeft.

Onze tip: Stubai. Stubai heeft voor de liefhebber van rust en natuur oneindig veel te bieden. Waar andere gebieden soms bekend staan om het driftige uitgaansleven, is Stubai in de eerste plaats een parel van de natuur, zeer geschikt voor families. Dit gebied kenmerkt zich door een keur aan mogelijkheden van wandelen tot mountainbiken en uiteraard skiën. visittirol.nl en stubai.at

Aarde in beeld

Stubai| © Andre Shoenherr

SÜDTIROL / ALTO ADIGE Het (merendeels) Duitstalige Tirol in Italië heet Südtirol. Het gebied vormt samen met Trentino (het Italiaanstalige gedeelte) een autonome regio in Italië.

Het gebied heeft ruim 500.000 inwoners en de historische hoofdstad Meran met 40.000 en Bozen met ruim 100.000 zijn de belangrijkste steden hier.

In tegenstelling tot het platteland hoor je hier op straat veel (zuid) Italiaans.

Dat komt omdat Mussolini in de dertiger jaren veel zuid Italianen hierheen heeft laten migreren.

9

Südtirol / Alto Adige | © Rother Hahn

TRENTINO Het van origine Italiaanstalige deel van Tirol heet Trentino. Deze streek droeg in het verleden de naam Italiaans Tirol (Tirolo Italiano).

De naam Trentino dook voor het eerst op in 1848. In deze regio wonen ruim 500.000 mensen waarvan een kleine 120.000 in de hoofdstad Trento. Dit gebied heeft talloze mogelijkheden tot het beoefenen van sport. Een bekende faciliteit is ook zeker voor de Nederlandse schaatsliefhebbers de ijsbaan van Baselga di Piné waar verschillende kampioenschappen zijn verreden.

Onze tip: Roter Hahn boerderijvakanties. De boerenorganisatie Roter Hahn biedt door het hele gebied onderdak bij tal van boeren. Op een Bauernhof kun je kennis maken van de gastvriendelijkheid van de Tirolers en eet je lokale, vaak biologische streekproducten.

Onze tip: Eten en drinken Italian style. Deze regio scoort hoog op de Italiaanse gastronomie lijst. Er is locale wijnbouw, de Grana Trentino is de locale variant van harde strooikaas gemaakt van verse alpenmelk.

Aardappeltaart, polenta, vlees met witte bonen en heerlijk vissoorten afkomstig uit de meren zijn bekende regionale gerechten.

winter.suedtirol.info en roterhahn.it

visittrentino.info

10

Duurzaam toerisme

Duurzaam toerisme:

waar kun je op letten?

We reizen met z’n allen steeds vaker en steeds verder. Er zijn uiteraard manieren van reizen waarbij je bewust rekening houdt met de lokale bevolking en de natuur die je onderweg tegenkomt. Daarnaast is er een richtlijn die houvast kan bieden: de UNWTO Global Code of Ethics for Tourism. We zetten de drie belangrijkste op een rij.

Tekst: Renske de Zwart De Global Code of Ethics for Tourism is een referentiekader voor verantwoord en duurzaam toerisme. Deze richtlijnen werden in 1999 door de leden van de World Tourism Organization (UNWTO) ontwikkeld en twee jaar later erkend door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Onderstaande tips zijn een greep uit de door de UNWTO opgestelde lijst om reizigers te helpen duurzaam te reizen en dit tot gemeengoed te maken.

1. Eer je gastheer

Als je weet wie je gastheer is en welke lokale gebruiken en tradities er zijn, is het makkelijker om je als toerist aan te passen. Door je te verdiepen in de geschiedenis, architectuur, religie en de manier waarop de gemeenschap omgaat met kunst en cultuur kun je interesse en respect tonen. Door een aantal woorden en zinnen in de lokale taal te spreken toon je dat ook. Vraag bijvoorbeeld ook om toestemming wanneer je iemand fotografeert.

2. Wees lief voor moeder Aarde Zorg dat jouw impact op de natuur zo klein mogelijk is, bijvoorbeeld door met de trein te reizen in plaats van te vliegen. Laat nergens afval achter en laat planten en dieren met rust. Ga zuinig om met water en energie, zeker als de lokale bevolking nauwelijks stromend water heeft.

3. Steun de lokale economie

Wil je souvenirs meenemen, koop die dan zoveel mogelijk in winkels van particuliere ondernemers. Door lokaal geproduceerde producten te kopen, draag je bij aan de plaatselijk economie. Let hierbij natuurlijk ook op duurzaam gebruik van materialen. En ga eens weg van het resort of hotel waar je verblijft en zoek een leuk restaurant op in de buurt. Op die manier kan de lokale gemeenschap meeprofiteren van jouw vakantie.

Wintervakantietips

11

Vijf keer weg in de winter De herfst is ingetreden en de winter staat straks voor de deur. Tijd voor wat groene inspiratie, mocht je op reis gaan. Schrijfster Renske de Zwart zet vijf van haar favoriete winterse eco-overnachtingen voor je op een rij.

Van sneeuwpret tot stedentrip, van luxe tot basic: voor elk wat wils.

Tekst: Renske de Zwart

De bergen in: Whitepods in Zwitserland

In het Zwitserse Les Giettes staan sinds 2004 zogeheten Whitepods. Het zijn 18 geometrische tenten die opgaan in de natuur: ’s winters zijn ze wit als sneeuw en zomers fris groen. Door de vorm is er weinig energie nodig om ze te verwarmen en ze bieden veel leefruimte waardoor minder bouwmaterialen nodig zijn. Hotel Whitepods streeft zo naar een vorm van toerisme waarbij comfort en gastvrijheid hand in hand gaan met natuur en milieu. Gebruik van brandstof en water zijn beperkt, afval wordt gerecycled.

Eten, drinken en wellnessproducten komen uit de regio en het lokale personeel komt lopend naar hun werk. Daarnaast is het een autovrij gebied en wandel je in alle rust door de natuur naar je eigen tent.

Zoals ze daar zelf zeggen: “Nature is luxury.” whitepod.com

Stedentripje: design en eco-hotel Almodovar in Berlijn

Houd je niet van wintersport? Ga dan lekker de koele stad in en zoek warmte in de vele cafeetjes en musea van Berlijn. Het Almodovar Hotel Berlin is een gecertificeerd eco-vriendelijk hotel dat groene energie en duurzame materialen gebruikt. Daarnaast passen ze ecologische verzorgings- en schoonmaakproducten toe en recyclen hun afval. De kamers zijn hip ingericht met gebruik van natuurlijke materialen, zoals meubels van rozenhout uit duurzaam beheerde bossen. In het restaurant staan uitsluitend biologische, vegetarische en naar wens veganistische maaltijden op het menu, bereid van lokale producten. Ook is er een wellnesscentrum met sauna en yogales. En op het dak is een loungebar met prachtig uitzicht over de -hopelijk- besneeuwde daken van Berlijn. almodovarhotel.de/en/

Kamperen in de winter: Huttopia

Huttopia is een organisatie die eco-campings, vakantieparken en een breed pakket aan activiteiten aanbiedt in Frankrijk. Natuur en milieu staan hoog in het vaandel. Alle campings liggen middenin prachtige natuurgebieden zoals aan de kust, aan een meer of in bossen en bergen. De ecologische accommodaties zijn allemaal van canvasdoek en onbehandeld hout gemaakt. De campings zijn autovrij en zonder wifi, wat zorgt voor nog meer rust en contact met de natuur. Ook in de winter kun je er stoere en romantische houten hutten reserveren om te gaan skiën of wandelen in de bergen van de Alpen, Jura tot Pyreneeën. europe.huttopia.com/nl/

Waan je kasteelheer/vrouw in België

Chateau de la Poste, in de Belgische Ardennen, is een veelzijdige locatie. Het is een plek waar je kunt kiezen tussen een luxeverblijf in een heus kasteel, een buitengewone overnachting in een boomhut of zelfs in een Gallische dorpje (in een ton!). Dit kasteel uit 1884 is op smaakvolle, maar ook grappige manier omgetoverd tot een bijzonder hotel. Groene maatregelen zijn onder andere de lokale producten in de keuken, eco-zeep op de kamers, ventilatoren in plaats van airco en er zijn oplaadpunten voor elektrische auto’s. Schapen grazen op het landgoed zodat ze niet met tractor hoeven te maaien en er zijn boomplantsessies met gasten. Hier kun je eindeloos wandelen over het landgoed en hopen op een mooi pak sneeuw, om daarna met een glaasje bij de open haard te zitten. chateaudelaposte.com

Dichtbij huis in Drenthe

‘Slapen in de Nederlandse wildernis’, zo prijst Buitenleven Vakanties het verblijf in een van hun vakantiewoningen aan. Buitenleven is een initiatief dat samenwerkt met de drie grootste natuurorganisaties van Nederland: de Provinciale landschappen, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Zij bieden unieke locaties aan midden in natuurgebieden. De ‘cabiner’, gelegen in het Drentse Elp, is een van de nieuwste accommodaties die volledig groen is. Deze hut is gemaakt van karton en hout en is alleen lopend te bereiken. De hut is opgebouwd uit lokaal verkregen materialen en is verplaatsbaar en afbreekbaar. Je kunt er met vier personen verblijven en moet wel zelf slaapbenodigdheden meenemen. Kamperen zonder tent, midden in de natuur: een geweldige manier om dichtbij huis stilte, rust en natuur te ervaren. Vanaf het kantoor van de boswachter is het een wandeling van zo’n zeven kilometer. buitenlevenvakanties.nl

AL VAN

AF p.p.

1099 Bewust genieten in kleurrijk Kenia Combineer de spanning van een safari met ultiem relaxen in een duurzaam resort aan de witte zandstranden van Mombasa. Tijdens deze korte safari bezoek je maar liefst 3 wildparken.

Een mooie kans om de Big Five én de hoogste berg van Afrika te spotten.

Je verblijft in de goed verzorgde lodges op bijzondere locaties. Waar

TUI.NL/KENIA Krant van de aarde 209x290 okt18.indd 1

de olifanten zo voorbij lopen en je onvergetelijke uitzichten over de uitgestrekte Savannes hebt.

The Mombasa Rendez vous 9-daagse safari met afsluiting aan het strand Vertrek november '18 t/m maart '19.

Per persoon al vanaf 1099

In het kort 3 wildparken in een reis Spot de olifant in Tsavo Slapen in unieke lodges o.b.v. volpension Nagenieten in Baobab Beach resort aan Diani Beach o.b.v. All Inclusive Maximaal 7 deelnemers Comfortabel vliegen met de Dreamliner van TUI

Genoemde prijzen zijn vanaf prijzen per persoon o.b.v. 2 personen, tenzij anders vermeld, excl. Calamiteitenfonds (2,50) en eenmalige boekingskosten (25,-). Kijk voor de overige voorwaarden op TUI.nl/actievoorwaarden

19-10-18 15:07

Reizen Europa

13

Wandelparadijs Bourgogne-Franche-Comté:

een fantastisch tocht door het Jura-gebergte Aan de oostkant van Frankrijk is een betoverend decor van afwisselend landschap te vinden. Met paden van uiteenlopende moeilijkheidsgraden voor wandelaars van elk conditieniveau. Dit is de omgeving van de Bourgogne-FrancheComté. Grenzend aan het Zwitserse Jura-gebergte, is de Echappée Jurassienne een van de langste wandelroutes van Frankrijk (300km!). Door deze route te lopen ontdek je de Jura en diens mooiste bezienswaardigheden.

Om de gehele route van Dole tot Saint-Claude, via Les Rousses te lopen, heb je zestien dagen nodig.

Ook in de herfst en in de winter is het hier mooi.

De met sneeuw bedekte hellingen en plateaus tonen een zacht toegankelijk paradijs voor Nordic activiteiten, zoals crosscountry skiën of sneeuwschoenwandelen.

De route start aan de oever van Dole, slingert door een vlakte en stijgt door naar het Juragebergte.

De paden zijn prima bewegwijzerd. Ook is het mogelijk om de toegankelijke paden vanuit diverse richtingen te lopen, in zijn geheel of slechts een gedeelte. De duur varieert van 1 dag tot 14 dagen.

Je kunt zelf het gewenste traject bepalen, alsook de moeilijkheidsgraad.

Je wandelt door de voormalige hoofdstad Dole (stad van kunst en geschiedenis) en langs ongerepte natuur, zoals de talrijke beemden en kristalheldere meren die omringd zijn door met lommerrijke bos-

sen en begroeide berghellingen. Ook liggen fraaie bouwwerken op de route, zoals de zoutmijnen van Arc-et-Senans en Salins-les-Bains, die op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staan. Tegenwoordig is Salins-les-Bains een kuuroord dat bekend staat om de weldadige werking van zijn natuurlijk zilte water.

De talrijke aanwezige wijngaarden nodigen uit tot gevarieerde rustpauzes, waarbij wijnen uit de streek en typerende gerechten te proeven zijn. Bij aankomst in Lons-le-Saunier, de hoofdstad van de Jura, is het mogelijk om een ontspannende pauze in te lassen in een van de badhuizen of je te laten verrassen in het nieuwe Maison de La vache qui rit.

Met prachtige meren zoals Chalain, Bellefontaine of Les Rousses, verfrissende watervallen (Cascades du Hérisson) en snel stromende beekjes (Haute vallée de la Saine en Gorges de la Langouette), is het water overal aanwezig. Het Regionale Natuurpark van de Haut-Jura herbergt een rijke, gevarieerde flora en fauna.

Diehards kunnen vervolgens nog twee dagen verder wandelen dwars door de Hautes-Combes en afdalen tot aan Saint-Claude. Mooie afsluiting is om hier de trein te pakken, die rijdt langs de legendarische Ligne des Hirondelles en keert terug in Dole). Wie zonder bepakking wil reizen, wordt de mogelijkheid geboden om gebruik te maken van een bagageservice.

Meer weten: nl.bourgognefranchecomte.com/wandelroutes tourisme-paysdedole.fr

14

Reizen dichtbij

Boerderij Spa:

kuren en slapen tussen de koeien Na tien jaar is Boerderij Spa nog steeds uniek in z’n soort. Dit kleinschalige kuuroord in het Twentse Nutter is omringd door uitgestrekte weilanden. Hier worden natuurlijke producten gebruikt volgens de leer van specialist Paul Haslauer. Genieten van het plattelandsleven in optima forma.

Tekst en beeld: Angelique van Os | Fotografie: archief Boerderij Spa De oven pruttelt zacht, terwijl vers speltbrood langzaam oprijst. Heerlijke geuren stromen mijn neus binnen en ik staar dromerig naar buiten. Naar de glooiende Twentse graslanden die door lauwe zonnestralen twintig tinten groen kleuren. Gedachten dwalen naar de achtergrond. Na een klein half uurtje zit de eerste behandeling erop. “En, hoe voelt dat?”, vraagt gastvrouw Marinka Steggink. “De droge lucht van de broodoven die met 38 graden vrijkomt is heel goed voor je luchtwegen en bevordert de speekselklieren.” Ik voel met ontspannen en tegelijkertijd staan m’n zintuigen op scherp.

Nieuwe bestemming Samen met haar man Frans en dochter Claudia, runt Marinka Boerderij Spa in het Twentse Nutter, dat nabij natuurgebied Springendal ligt. De authentieke boerderij is al sinds 1645 in Frans’ familiebezit. In de prachtige, strakke en toch warme ontvangstruimte staat een grote stamtafel die uitkijkt op de fraaie tuin met vijver en de daarachter liggende weilanden. Tegenover de tafel pronken de stenen plaquettes die 1893 aangeven. “Hier zat vroeger de scheidingsmuur tussen de leefruimte van het huis en het dierenverblijf. De grootouders van Frans woonden hier jaren en runden het melkveebedrijf,

Reizen dichtbij

15

dicijnman gaf met zijn zegelring een stempel op de klei, zodat klanten verzekerd waren van de echtheid van het product. De kleuren en structuren verwijzen naar het mineralengehalte en hebben ieder een andere werking. Door het aanbrengen worden de dode huidcellen verwijderd en de doorbloeding gestimuleerd. Als de huid schoon is trekt de klei in het lichaam om van binnenuit gifstoffen te verwijderen. Hoe beter je masseert, hoe beter de werking.”

Goed smeren dus in de kleioven. De opwarmende stoominfusies maken de modderklei vochtig en na een tijdje spoelt een regendouche alle kleuren van mijn lijf af. De laatste verkwikkende douche en een heerlijk geurende Kurland-olie van meneer Haslauer, zorgen ervoor dat ik volledig zen de koude wereld weer aan kan.

Het uitgestrekte landschap van Boerderij Spa.

gevolgd door zijn ouders. Het stond vervolgens elf jaar leeg. We wonen zelf een deurtje verder. We zijn blij dat we met dit concept de boerderij een nieuwe bestemming hebben kunnen geven”, aldus Marinka.

Het echtpaar Steggink stapte tien jaar geleden in dit avontuur, toen ze inzagen dat hun drie dochters geen interesse hadden om het bedrijf voort te zetten. Dus gingen ze op zoek naar andere mogelijkheden. Ze raakten in gesprek met ondernemer Harold Droste van Droste’s Herberg (Tubbergen). Hij zocht landelijke locaties om boerderijlodges te vestigen.

Samen met hem is vorig jaar ook de prachtige landschapskamer gerealiseerd (zie kader). Verder zocht de organisatie PuurSpa franchisers voor kleinschalige platteland-wellness. Na wat research kwam de familie Steggink terecht in Salzburg, bij de filosofie van Paul Haslauer. Zijn behandelingen en producten zijn gebaseerd op eeuwenoude therapeutische kuurmethoden waarbij de kracht van de natuur, warmte en water centraal staan. Hierdoor sloeg - ook voor dochter Claudia- de vonk over.

Het melkveebedrijf transformeerde in 2008 na een ingrijpende verbouwing in een kleinschalige luxe spa. De setting is intiem en persoonlijk, omdat er slechts ruimte is voor maximaal twaalf personen en de behandelingen voornamelijk in duo-vorm zijn.

Alle apparatuur en producten zijn gerelateerd aan de kuurwijze van Haslauer.

Voor Frans was er één voorwaarde: hij wilde wat vee behouden. Immers, eens boer, altijd boer. Er lopen nu prachtige Brandrode runderen achter de spa die het essenlandschap verrijken. Dit is het oudste ras van Twente. “Dat zijn Frans’ decoratiekoeien”, zegt Marinka gekscherend. “Ik heb veel respect voor Frans, dat hij het aandurfde om voor de toekomst van zijn gezin deze stap te zetten.”

Hard werken Inmiddels zijn Marinka en Claudia bedreven gastdames die maatwerk leveren. De broodoven was slechts een voorproefje, want het zuiveren van de luchtwegen gaat op de eerste verdieping verder in de ‘hooioven’. Wat in eerste instantie oogt als een metershoge rieten decoratie, blijken twee stoofstoelen te zijn. “Ga maar zitten, met je rug dicht tegen leuning aan. Straks komt via stoom de geur vrij van

Relaxen in de geurige kruidoven.

alpenhooi, wat goed is voor je luchtwegen en de bloedsomloop bevordert”, vertelt Marinka. Mijn lichaam is warm toegestopt met een witte doek. Al na een paar minuten dringt een kruidige wolk mijn luchtwegen binnen. Ik staar loom naar het trage plattelandsleven en dut even weg. De vijfentwintig minuten vliegen om. Even afkoelen in de tuin. Mijn maag knort. Net op dat moment komt de gastvrouw een biologisch streekgerechtje brengen. Zonder het te merken werkt het lichaam hard om alle afvalstoffen te zuiveren. Daar krijg je trek van en het is belangrijk om veel water te drinken.

Dan is het tijd om te gaan ‘floaten’. Ik krijg een speciale kleipakking met vlierbloezemblaadjes opgesmeerd, wat een fijne zuiverende werking heeft. Na volledig ingepakt te zijn, zak ik weg in een waterbed. De setting doet denken aan een futuristische film, waar je in een slaapcabine stapt. Als snel wordt het lekker warm en als ik m’n ogen sluit hoor ik niets dat het licht klotsende water.

Badoven en wiegende stoel Met een volle maag, wandel ik na de warme lunch naar boven. In een hoek zit een kleine sauna verstopt waar de vloer is bedekt met dennentakken die de voetreflexzones stimuleren. Tegenover de houten banken staat in het midden een ‘badoven’, met daarboven een koperen ketel en korf. Hierin worden verse kruiden zoals rozemarijn verhit tot maximaal 55 graden en zijn gevuld met zilverspartakken en dennenappels. De heerlijke bosrijke geur stroomt als een stoominjectie de ruimte in. Wat een weldadige ervaring. Na een koele regendouche schuif ik door naar de dondolo. Dit is een wiegende ligstoel die op elke beweging – zelfs je ademhaling- reageert.

Even niet opletten betekent dat je bijna haaks in de stoel zit. Na vijf minuten volgt echter complete ontspanning; ik wil thuis ook zo’n stoel! Tijdens de sessie brengt Marinka heerlijk zelfgemaakt ijs. Frans produceert vijfhonderd (!) smaken voor horecagelegenheden en chef-koks.

Verzegelde aarde Vijf uur later zit het er bijna op. De climax volgt met de kracht van verzegelde aarde. Marinka brengt een schoteltje met vijf verschillende gekleurde kleisoorten. “Dit was vroeger kostbaarder dan goud. De me-

slapen

Niets is fijner om na zo’n ontspannende spadag dat relaxte gevoel langer vast te houden. Daarom is het mogelijk om te blijven slapen in een van de twee boerderijlodges of in een boerderijkamer. De troef ligt op een steenworp afstand; midden in het land tussen de koeien is sinds 2017 een prachtige landschapskamer in gebruik. Een samenwerking met Harald Droste, die graag meer vergelijkbare kamers bij regionale boeren wil onderbrengen.

Deze vierkante kubus bestaat volledig uit glas, waardoor de accommodatie compleet opgaat in de natuur. Houten panelen zorgen voor privacy en beschutting. De kamer is zelfvoorzienend: met energieopwekkende zonnepanelen, stromend water uit een gezuiverde lokale bron en warme komt van een eigen palletkachel. Het Scandinavische interieur is sober chique: alles is gemaakt van grenenhout en aangevuld met minimalistische accessoires. Diner aan huis met regioproducten, bereid door restaurant De Pastorie (Ootmarsum) regelt de familie Steggink zo voor je. En weer of geen weer, met de kachel aan kun je op het overdekte terras heerlijk zwijmelen met de koeien of verzinken in een goed boek. Want hier staat de tijd even stil.

Bovengenoemd arrangement kost inclusief overnachting in de landschapskamer €199,- p.p.

Meer informatie: boerderijspa.nl

16

Zonbestemming Portugal

De verstilde kustlijn van Zambujera do Mar

Authentiek Alentejo:

van ruige stranden tot groene oases Tekst: Angelique van Os | Fotografie: Henk Bothof

Bij zuid-Portugal denken mensen snel aan de drukke stranden van de Algarve. De hieraan grenzende regio Alentejo heeft wellicht een mooiere en ruigere kustlijn die je slechts deelt met lokale vissers. Je kunt er dagenlang wandelen.

En landinwaarts wacht een ongerept Afrikaans aandoend landschap, waar je opgaat in rust en de natuur.

Er staat een stevige wind. Het zoute zeewater beukt tegen de hoge rotsformaties aan. Op het strand liggen grote blokken leisteen die doen denken aan de beroemde Pancake Rocks van Nieuw-Zeeland: dunne laagjes die ontstaan zijn door zand, klei en vulkanische as die zich ruim 300 miljoen jaar geleden op de bodem van de oceaan hebben opgehoopt. In de verte is een verdwaalde visser met een meterslange lijn op een hoge klip geklommen. Verder is hier niemand. De vissers schijnen regelmatig hun leven te wagen door hier hun hengels uit te gooien of de ruige zee op te gaan met kleine bootjes. Het hoort bij de levensstijl van de kleine, authentieke dorpjes rondom de kust van Zambujera do Mar, het Zuidwesten van Alentejo. Visvangst betekent inkomsten voor de hardwerkende arbeiders in deze van oudsher arme regio. En daarbij zoeken sommigen (noodgedwongen) wat extra avontuur op.

Sinds 2012 verbindt de wandelroute Rota Vincentina met 120 kilometer de zuidwestkust van noord tot zuid Alentejo. Deze Vissersroute loopt

De prachtige begroeiing van vetplantjes en bloemen geven veel kleur aan de kustomgeving

Zonbestemming Portugal

17

van Porto Covo tot het zuidelijkste puntje, San Cabo de Vicente. De meerdaagse tocht is alleen toegankelijk voor wandelaars en kronkelt dwars door het beschermde natuurpark Parque Natural do Sudoeste Alentejana e Costa Vincentina. Landinwaarts is er een aftakking met de Historische Tocht die ook geschikt is voor mountainbikers en 231 kilometer telt.

Op deze wat onstuimige dag lopen wij slechts zestien kilometer, maar de schoonheid van de natuur, de rust en soms pittige, smalle paadjes laten een goede indruk achter. Vanaf het strand klauteren we omhoog via de gemarkeerde vlonders, die al snel overgaan in zandpaadjes. Soms is het mulle zand zo zwaar, dat ik baal dat ik wandelschoenen aan heb. De route compenseert dit later weer, want we komen genoeg rotsachtige kruispunten tegen waar je niet op slippers of sneakers wilt lopen.

De metershoge steenformaties geven prachtig uitzicht over de zee en de in de verte liggende dorpjes. En de prachtige begroeiing van allerlei lage struiken, vetplantjes en kleine paarse, witte en gele bloemen geven veel kleur aan de omgeving. Het smalle pad gaat op in het afwisselende landschap door de rotsen en duinen te volgen.

Hierdoor nemen we al snel een kijkje buiten het pad. Even de rots op of naar beneden turen door een van de vele doorkijkjes. Dan zien we een paartje ooienvaars op hun nest zitten. Op gepaste afstand dichterbij komen lukt niet, want de kraanvogels broeden op grote rotsblokken die je niet zo maar op kunt. Voor zover bekend, is dit de enige kuststrook ter wereld waar ooienvaars in grote getalen op rotsen komen broeden. Landinwaarts komen we ze ook regelmatig voorbij op hoge masten en in bomen. Er is blijkbaar voldoende voedsel voor de vogels en het milde klimaat is hen aangenaam.

Idyllisch strand Inmiddes is de wind wat gaan liggen. De kust onder ons wordt steeds ruiger en kleiner; minder prettig voor mensen met hoogtevrees. We zitten ter hoogte van Brejão, waar de beroemde fadozangeres Amália Roderigues een tijd haar onderkomen vond. Het kleine, idyllische strand draagt haar naam. We hebben de fraaie baai voor ons alleen. Het is inmiddels gaan regenen, terwijl deze regio gemiddeld 300 dagen zon telt. Vandaag niet; het valt met bakken uit de hemel. Wanneer we aankomen in het dorpje besluiten we te lunchen en bellen André van Zambuijeira Adventures.

Hij biedt sinds dit jaar een transfer aan met een shuttlebusje voor wandelaars en hun bagage die de Vissersroute lopen. Daarnaast organiseert hij activiteiten en verhuurt fietsen. Niets is zo veranderlijk als het weer, want eenmaal terug bij ons mooie verblijf, Monte das Alpenduradas, schijnt de zon. Tijd om de voeten te ontspannen, al wiegend met een wijntje in de hand vanuit de hangmat.

Wandelen en genieten van de ruige natuur rond de Rota Vincentina

sinds acht jaar Eco-trails. Ze vormt een collectief met een aantal partners, waardoor ze in staat zijn om een breed scala van natuurervaringen aan te bieden, zoals paardrijden, stand-up peddelen en fietsen. We gaan zonder begeleiding drie uur het water op met een kano, tot Casa Branca (13 kilometer). Langere kanotochten, zoals twee dagen varen naar Odemira zijn ook mogelijk. Hierbij kun je halverwege de kronkelende Mira rivier kamperen, waar vaste tenten klaar staan voor gebruik.

Wie tijd heeft kan van hieruit of vanaf Odemeira teruglopen of fietsen via het binnenland.

Opvallend is dat het getijde verandert om de zes uur. Anke die van origine geograaf is vertelt: “Tijdens de ijstijd stroomde het zeewater over de gletsjers het binnenland in. Het zeeniveau stond duizenden jaren geleden namelijk heel laag. Op een bepaald moment werden de gletsjers naar beneden geduwd en zorgde een plaatbreuk voor overstroming in de vallei hier vlakbij. Daardoor is er nog steeds zo’n grote wisselwerking tussen eb

Het water op De volgende dag reizen we per auto naar Vila Nova De Milfontes, een middelgrote kustplaats met gezellige restaurantjes en kleine pleintjes. We ontmoeten hier de van origine Duitse Anke Ruschhaupt.

Ze leeft al vijfentwintig jaar in Portugal en runt

Vergezicht over de vallei rond Monte da Estrada

en vloed. Het zorgt voor veel leven in en aan het water, met vele vogels, vissen en oesters.”

Ondanks dat er wat wind staat en we stroom opwaarts moeten peddelen, is het een kalme rivier. Het is alleen even oppassen wanneer we onder de hoge brug varen van Vila Nova om niet in een stroomkolk terecht te komen. Verder is het eigenlijk kinderspel. Zodra we tussen het heuvelachtige landschap varen komt de rust ons tegemoet. Alleen het gekwetter van watervogels en het kabbelende water doorbreken de stilte. Na drie uur peddelen voel ik me volledig zen door dat prachtige landschap, alleen mijn schouders doen zeer van de inspanning.

Rust We nemen afscheid van Vila Nova de Milfontes.

Al snel wordt het landschap glooiender, groener, ruiger en uitgestrekter. We doorkruisen het dorp St. Luis en volgen na wat zoekwerk het bordje richting Monte da Estrada. Met name dit gebied

18

Zonbestemming Portugal

Het groene paradijsje Figueirinha

Het goedlachse personeel van lunchroom 18e Piques toon hun verse lekkernijen.

van Alentejo is zeer dun bevolkt en een ongerepte regio. Steeds meer buitenlandse levensgenieters kopen hier een tweede huis, op zoek naar rust.

De kronkelende wegen leiden ons dieper het binnenland in, ook al zitten we op nog geen vijfentwintig kilometer van de kust af. Wat een pracht aan bomen en glooiende velden; het landschap doet Afrikaans aan. Wanneer we na een kwartier het dorpje Monte da Estrada bereiken, gaan we echt off road: een onverharde weg vol kuilen en plassen versmelt met de natuur. Alles staat in bloei en is mooi groen. Dat verandert zomers: dan lijkt het door de hitte op de savanne. Er is geen ziel meer te bekennen en ondanks dat we de bordjes volgen, vragen we ons af of we wel goed rijden.

Na circa drie kilometer zien we het blauwwitte hek van Figueirinha Ecotourismo en komen twee honden ons luid blaffend tegemoet. Met een grote glimlach doet Paula Silva het hek open. “Daar zijn jullie, welkom!”, zegt ze hartelijk.

Omdat het al avond is, zien we alleen de contouren van deze bijzondere plek. De duisternis valt snel, want dit is een van de donkerste gebieden en heeft de minste lichtvervuiling van Portugal. Bij helder weer slaap je hier onder een sterrenregen.

Positieve energie We kunnen gelijk aanschuiven in de gezellige leefkeuken van Paula en haar man Alexander. Gasten kunnen mee eten en genieten van zelfgemaakte streekgerechten uit eigen tuin. Figueirinha is volledig zelfvoorzienend. Alexander vertelt dat ze

Villa Nova de Milfontes

tweeëntwintig jaar geleden na een lange zoektocht dit huis kochten en er een familieproject van maakten. “We woonden in Lissabon en kwamen in de weekenden naar de vallei om het lemen huis te bouwen. Dat nam drie jaar in beslag. Los van de prachtige omgeving, is deze plek ideaal omdat er twee diepe natuurlijke waterbronnen zijn en er een riviertje achter het huis stroomt in de wintermaanden. Zo hebben we tijdens de droge zomermaanden altijd voldoende water. We wekken energie en licht op met zonnepanelen.

Paula’s vader heeft al het timmerwerk gedaan, zoals de heerlijke dagbedden. Om ecotoerisme op te zetten, moesten we hier permanent gaan wonen. Dat lukte destijds niet met ons werk en duurde tot 2012.”

zwieren zachtjes in de ochtendzon. Ik wandel het groene terrein over, met overal (fruit)bomen, een biologische moestuin, een gemeenschappelijke buiten (pizza)oven en achteraan de fraaie natuurvijver die dient als zwembad. Hier staan ook een ruime safaritent en een yurt, ideaal voor families.

Het echtpaar had direct een band met de locatie.

Paula voegt toe: “Dit is een plek met een ziel. Het straalt positieve energie uit en we zijn blij dat we het erfgoed van de families die hier ooit leefden kunnen voortzetten.”

We lopen over heuvelachtige en glooiende brede zandpaden, tussen de schapen en hun pasgeboren lammetjes, langs olijfbomen, de veelvoorkomende Azinheira boom en de befaamde montado kurkbomen. Portugal voorziet met ruim 52 procent de wereldwijde kurkproductie en is daarmee koploper. “Alentejo staat bekend om haar goede kwaliteit van kurk. Je moet geduld hebben met deze bomen, want slechts om de negen jaar is de schors rijp om te oogsten. En het schillen is een zeer precies en arbeidsintensief werkje. Deze ‘naakte’ bomen zijn dus niet zo lang geleden geoogst. Dat zie je aan de rode kleur. Voor zover ik weet heeft dat geen negatief effect op de boom”, vertelt Alexander. Ondertussen komen we via een steile weg omhoog uit bij Angel Man, een

Na een goede nachtrust in ons authentieke appartement, ontbijten we de volgende ochtend onder het overdekte terras. Vanaf een typisch Portugese witte stenen bank met blauwe kaders die opgaat in het huis, staar ik naar de groene oase die ons omringd. Kikkers brengen een kakofonie aan lokroepen. Het paarseizoen is begonnen en daarom dagen ze elkaar uit. Soms beginnen ze al rond middernacht en gaan, zoals nu, door tot in de ochtend. Twee crèmekleurige hangmatten

Groen paradijsje Naast relaxen, valt er vanuit Figueirinha genoeg te doen. Zo zijn er twee nieuwe wandelpaden uitgezet die dwars door de vallei lopen en er zijn diverse fietstochten. Samen met Alexander en zijn hond pakken we de korte route van zes kilometer.

De langere variant is twaalf kilometer en voor wie er met kinderen op uitgaat is het ook mogelijk om een ezeltje mee te nemen.

Zonbestemming Portugal

ALENTEJO PRAKTISCH Verblijf

Monte das Alpenduradas

Even buiten de badplaats Zambujeira da Mar ligt agri cultura Monte das Alpenduradas. Dit is een rustige en groenrijke uitvalbasis tijdens een meerdaagse tocht van de Rota Vincentina. De familieboerderij werd na een langdurige renovatie van 1990 tot 2003 omgedoopt tot kleinschalig appartementencomplex met ruime kamers.

De goedlachse Francisco Machado runt sinds 2015 het bedrijf, met aandacht voor ecotoerisme. Zo zijn er zonnepanelen, kunnen gasten groenten nuttigen uit de tuin en het ontbijt begint hemels met het uitgebreide ontbijt. Verwen jezelf met zelfgebakken cake en vruchtentaart, traditioneel brood, verse jam, sapjes en blauwe bessen. Francisco runt vlakbij zijn eigen fruitteelt, waarmee hij in de nabij toekomst een biologisch certificaat hoopt te bemachtigen. Er werken hoofdzakelijk emigranten die hier een beter leven proberen op te bouwen, een beeld wat veelvuldig zichtbaar is in de regio.

Meer info: alpenduradas.com Herdade da Figueirinha dos Condados (officiële naam) Voor info: figueirinhaecoturismo.pt (zie verhaal)

Relaxen vanaf het overdekte terras van Figueirinha

Cultuur snuiven

Aprestos (Touro Azul) is een nieuwe organisatie die met lokale gidsen, zoals Madalena Victorino, het alledaagse leven van kuststreek rond Brejão in beeld brengt. Het project The Weeds of the Sea toont de eenvoud van het culturele leven. Hier vallen zestien verschillende culturele thema’s onder. De mensen hier leven al eeuwen van de zee en het land en gebruiken hun roots om te overleven alsook om zich kunstzinnig te uiten. Madalena neemt je bijvoorbeeld mee naar de pottenbakkerij Oficina do Barro van Rita Moaris. Ze maakt mooie authentieke producten, geïnspireerd op Arabische motieven. Dit verwijst naar de piraten die hier vroeger voet aan wal zetten. Ze gaat ook langs bij houtsnijder Escalera, die geboren is tussen de rotsen.

Van drijfhout maakt hij fraai bestek. Ook vertellen de lokale vissers over hun werk.

Als de zee kalm genoeg is, gaan ze het water op, anders werken ze op het land. Na een pitstop van lokale wijn, brengt de gids ook een bezoek bij een ouder echtpaar dat trots hun zelfvoorzienende moes- en kruidentuin toont.

Tot slot is er een korte presentatie van werk door lokale designers en kledingontwerpers, die vissersbenodigdheden en -netten recyclen tot hippe tassen, manden en kapstokken. De begeleide route duurt circa tweeënhalf uur.

Info via Rota Vincentina.

de fraaie appartementen, met hangmat van Monte Alpenduradas

sculptuur van de geliefde Esmeralda Sobral. “Jaarlijks komen lokale pelgrims en gelovigen hiernaar toe om het beeld te eren, maar vooral om veel te eten. Want er wordt dan uitgebreid getafeld.” Na de top te hebben bereikt, worden we beloond met een prachtig panorama van het uitgestrekte landschap. Er is een picknickplek en er staat een barbecue. Wij vervolgen het pad over de smalle heuvels, uitkomend bij brede lanen met hoge begroeiing van varens en struiken.

We komen niemand tegen, en zelfs de vogels laten zich niet meer horen. Niets dan groene velden met gele bloemen, die glinsteren in de late namiddagzon.

Terug bij de ecotourismo voelen we ons rijk bedeeld in dit ware paradijsje. De kennismaking met Alentejo heeft ons overdonderd en we gaan met tegenzin terug naar huis.

Deze reis is mede mogelijk gemaakt door Turismo do Alentjeo en Check-in PR.

Doen

Diverse activiteiten zoals kanoën en fietsen met Ecotrails (Anke Ruschhaupt) ecotrails.info

Wandelen

Rota Vincentina | rotavincentina.com| kantoor: +351 283 327 669.

Eten

Voor heerlijk huisgemaakte salades, broodjes, soep, bruchette en sapjes moet je naar het gezellig kleine 18 e Piques. Deze lunchroom biedt gezond eten voor weinig geld en verkoopt ook lokale producten.

Largo do Rossio No 18, Villa Nova de Milfontes | +351 963 665 768.

Verstopt in het hoekje van een pleintje zit Varanda da Aldeia. Dit nieuwe restaurant heeft heerlijke dagschotels, kleine hapjes een uitgebreide menukaart en hartelijke bediening. Ga bij mooi weer vooral naar het dakterras met fraai uitzicht over de omgeving.

Adro da Igreja, St. Luis | +351 283 975 062.

19

100% full spectrum

kruiden, planten & algen Naturals

5099

Skal 02

Het tijdperk van gestandaardiseerde kruiden is wat ons betreft voorbij. Conventionele kruiden worden namelijk vaak gestandaardiseerd door 1 stof uit de plant te extraheren. Dit wordt gedaan omdat men denkt het ‘werkzame ingrediënt’ gevonden te hebben. Deze enkelvoudige stof wordt geïsoleerd door het gebruik van chemische stoffen, waaronder aceton en/of extreme hitte. Geïsoleerde planten en kruiden verliezen hierdoor de kracht en wijsheid van de gehele plant. We geloven bij Royal Green dat de kracht, energie & veiligheid ligt in de geheelheid van het kruid. Bij Royal Green leveren we altijd full spectrum kruiden. Alle voedingsstoffen worden geleverd. Indien mogelijk gecertificeerd biologisch & geconcentreerd op de volledigheid van elk kruid of plant.

-01 re NL-BIOU Agricultu Non-E

NIEUW!

Ashwagandha

Astaxanthine

Camu Camu vit. C

Immune & Energy

Green-Lipped Mussel complex

Maca

Spirulina

Turmeric complex

Royal Green Ashwagandha wordt verbouwd zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen. We leveren een full spectrum ashwagandha. Niet gestandaardiseerd want alle voedingsstoffen uit ashwagandha worden geleverd.

Royal Green Ashwagandha is gecertificeerd biologisch, vrij van vulstoffen en hoog geconcentreerd (5:1). Ashwagandha is rustgevend, draagt bij aan de ontspanning en helpt bij tijdelijke stress.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Royal Green levert een 100% gevriesdroogde en full spectrum groenlipmossel. Duurzaam geoogst, niet verhit en vrij van vulstoffen! Voor een optimale werking voegen we een krachtige combinatie van boswellia, duivelsklauw, geelwortel, ashwagandha, gember, kaneel en zwarte peper toe. Geelwortel en boswellia dragen bij tot het behoud van soepele gewrichten.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Royal Green Astaxanthine bevat vier verschillende carotenoïden afkomstig van de 100% natuurlijke micro alg Haematococcus pluvialis. De belangrijkste is astaxanthine, welke wij in een hoog geconcentreerde vorm leveren. Royal Green Astaxanthine bevat daarnaast van nature ook de carotenoïden canthaxanthine, bèta-caroteen en luteïne.

De toegevoegde vitamine E draagt bij tot de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress.

Verkrijgbaar in: 60 & 120 softgels

Royal Green 100% gecertificeerd biologische Maca is afkomstig uit het centraal hooggebergte van de Andes in Peru. Gegarandeerd verbouwd zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen, 100% puur en hooggeconcentreerd (6:1). Voor positieve energie. Helpt de vitaliteit te verhogen en biedt een krachtige ondersteuning bij overgangsverschijnselen.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Royal Green 100% pure Camu Camu is een full spectrum vitamine C. Het bevat naast vitamine C namelijk ook honderden extra plantenstoffen, waaronder bioflavonoïden en enzymen. De vitamine C in Royal Green Camu Camu is van nature aanwezig en dus geen synthetische ascorbinezuur of een zogenaamde ester-C. Dit zijn synthetische vormen van de vitamine C en niet plantaardig.

Verkrijgbaar in: 60 & 120 vegicaps

Royal Green’s gecertificeerd biologische Spirulina bevat meer dan 60 werkzame stoffen, waaronder vitamine B12, bèta-caroteen en eiwitten. Bèta-caroteen is een voorloper van vitamine A dat zoals vitamine B12 bijdraagt tot de normale werking van het immuunsysteem. Daarnaast draagt vitamine A bij tot de instandhouding van een normale huid en vitamine B12 tot de vermindering van vermoeidheid.

Verkrijgbaar in: 60 & 120 tabletten

Royal Green Immune & Energy bevat een krachtige combinatie van gecertificeerd biologische echinacea, echte ginseng en maar liefst 5 paddenstoelen. Gegarandeerd gekweekt zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen en vrij van vulstoffen. Met echinacea, echte ginseng en reishi ter ondersteuning van de weerstand. Echte ginseng geeft je ook meer energie.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Royal Green Turmeric complex bevat een krachtige combinatie van geelwortel, gember en zwarte peper. Onderzoek wijst uit dat zwarte peper de opname van geelwortel vele malen verhoogt. Zo kunnen we een maximale werking garanderen. Geelwortel ondersteunt de spijsvertering en een normale leverfunctie. Royal Green Turmeric complex is gecertificeerd biologisch, vrij van vulstoffen en uiterst zuiver.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

185V_adv_rg_whole_foods_krant_vd_aarde.indd 1

20-08-18 15:57

Rubriek

21

De groene koffer van…

Fiona Vloet door Lynsey Dubbeld | Fotografie: archief Fiona Vloet

Hoe groen reist Fiona Vloet, oprichter en eigenaar van het verantwoorde modemerk Thamani Fashion en de Fairtrade Factory in Tanzania? We vragen de duurzame ondernemer naar haar ambities, ervaringen en tips.

De Zutphense Fiona Vloet startte in 2014 in Tanzania het eerlijke merk Thamani Fashion. Geïnspireerd door de vriendelijke mensen die ze ontmoette tijdens haar reizen door het land, richtte ze in Dar es Salaam de Fairtrade Factory op. Lokale kleermakers werken er voor een eerlijk loon, onder fatsoenlijke omstandigheden en kunnen hun talenten ontwikkelen. In de Fairtrade Factory worden van de mooiste Afrikaanse stoffen allerlei textielproducten gemaakt. Ook kunnen Westerse merken er woon- en modeaccessoires laten maken.

Met de Fairtrade Factory wil Fiona zowel eerlijk als open produceren: via webcams in het naaiatelier en Skype-gesprekken met kleermakers kan iedereen zien hoe de collecties worden gemaakt. Fiona wil de kleermakers begeleiden en trainen zodat ze in de toekomst misschien zelf een bedrijf kunnen starten en de kledingindustrie in Tanzania laten opbloeien.

Wat is jouw verantwoorde manier van reizen?

“In Tanzania is reizen met de trein helaas geen optie. Ik pak daarom meestal de auto of de bajaji (tuktuk). Laatstgenoemde deel je vaak met verschillende mensen: je zit dan gezellig opgepropt met z’n drieën of vieren op het achterbankje.

Een nadeel dat ik in het buitenland onderneem, is natuurlijk dat ik veel vaker het vliegtuig pak dan de gemiddelde Nederlander. Ik beperk intercontinentale vluchten dan ook echt tot familiebezoek in Nederland. Voor vakantie ga ik niet vaak naar het buitenland, maar geniet ik van het prachtige Tanzania. Bovendien ben ik van plan om in de buurt landbouwgrond te kopen zodat we onze CO2-uitstoot met het aanplanten van bomen kunnen compenseren. Daarmee kunnen we op onze eigen manier een bijdrage leveren aan de vermindering van broeikasgassen.”

Wat is je favoriete reisbestemming?

“Ik reis voornamelijk naar Nederland om familie en vrienden te bezoeken. Dat vind ik nu belangrijker dan een avontuurlijke reis. Daarnaast genieten we met ons

gezin van de bounty beaches van Tanzania en Zanzibar. Vanaf Dar Es Salaam is het nog wel een uur of zes rijden met de auto naar de wildparken. Daardoor is een bezoekje aan wildlife geen alledaagse trip. Gelukkig zijn er dichterbij huis ook veel mooie plekken om van te genieten.”

Wat staat er nog op jouw bucketlist?

“Het lijkt mij ontzettend mooi om een reis te maken met een zeilboot. Alleen maar varen op de kracht van de wind, hoe duurzaam wil je het hebben? Ook een reis met de Peking Express lijkt mij een avontuur. Omdat je voor dit soort reizen veel tijd nodig hebt, zullen ze voorlopig nog even op mijn bucketlist blijven staan.”

Wat is jouw tip voor een duurzame vakantiebestemming?

“In Tanzania is veel zon, maar er wordt nog niet zoveel gebruik gemaakt van groene energie. Op Zanzibar is sinds kort gelukkig een duurzame must-visit te vinden: The Dreamer’s Island. Dit is een plek waar je met een drankje in de hand en je voeten in de zee een fantastische zonsondergang kunt zien. En in het drijvende houten huis met het zonnepaneel op het dak kun je ook nog overnachten.”

Wie is je favoriete reisgezelschap?

“Ik reis graag alleen, maar ook met mijn vriendinnen, partner en honden. Het allermooist is om avonturen te delen met mijn zoontje. Ik merk dat kinderen je ontzettend makkelijk in contact brengen met andere culturen en mensen. Taalbarrières en verschillende normen en waarden worden heel snel overbrugd als je een kindje mee op stap hebt. We worden vaak met ongelofelijk veel hartelijkheid en een grote lach ontvangen.”

Meer info: thamanifashion.nl

22

Gadgets

Gadget Top 5 Unieke reistas

van hergebruikte leren jassen De Matteo is met recht een weekendtas waarmee je ‘op oefening’ kan. Of het nu een weekend weg is, een dagje uit of naar de sportschool. Want hij is gemaakt van oude leren jassen, met een stijlvol Italiaans design door ontwerper Giuseppe Rogato. Bovendien is elke Matteo uniek. Deze reistas wordt in kleine oplages geproduceerd, waarvan alle exemplaren verschillend zijn in samenstelling en kleur. Daarnaast is de binnenzijde gevoerd met een sterke stof die afkomstig zijn van restpartijen die op deze manier toch een goede bestemming krijgen. De tas biedt veel ruimte voor kleding en toiletartikelen. In de voering zijn een groot ritsvak en twee ruime insteekvakken aangebracht.

Prijs: €159 | morethanhip.nl

3

WakaWaka Solar Panel & Link

4

2

Weekendtas

van cementzakken

Ook een aanrader is de stoere Jumbo; een weekendtas die gemaakt is van gerecyclede cementzakken. Hij is supersterk, waterdicht, makkelijk schoon te maken en ieder exemplaar is uniek. De prints kunnen door intensief gebruik wel wat vervagen. Deze tassen worden gemaakt door een onafhankelijk familiebedrijfje op het platteland van Cambodja, waar weinig werkgelegenheid is. Zij streven ernaar kansarme mensen vast werk en een naar lokale omstandigheden goed salaris te bieden.

Wat als je altijd en overal het beste uit de zon kan halen, of je nu gaat hiken, kamperen of op een roadtrip bent? Met de WakaWaka Solar Panel heb je vier zonnepanelen bij de hand die samen 10 Watt aan energie genereren. En ze zijn op te vouwen tot een super handig formaat. De Solar Panel wordt geleverd met de Solar Link: een klein kastje met twee USB-poorten waarmee je de panelen eenvoudig aansluit op je telefoon, camera of welk ander USB-apparaat dan ook. Zo kun je tijdens een wandeling al je apparatuur direct opladen via de zon.

Prijs: €49,95 | morethanhip.nl

€99,95 | shop.wakwaka.com

vervaardigde zalf met 13 actieve plantenextracten/-oliën zoals Hamamelis, Paardenkastanje, Goudsbloem en Heermoes. Verzorgend en verzachtend voor het anale gebied bij een rode en gevoelige huid. Biologische Macadamia olie en Kokosolie voeden de huid op natuurlijke wijze.

Warme groeten uit Mongolië

Esgii (spreek uit: eskie) helpt je de winter door. Hier kun je warme vilten producten kopen, afkomstig uit Mongolië. Met temperaturen van rond de -40 graden weten ze in dat gebied als geen ander hoe belangrijk het is om jezelf warm aan te kleden. De specialiteit van esgii is het grote assortiment van vilten sloffen voor zowel mannen, vrouwen en kinderen. De vilten sloffen zijn handgemaakt van zeer goede kwaliteit: Merino wol. En ze zijn Fair Trade, voor zowel een warm als een eerlijk gevoel! € 59,95 | esgii.nl

5

Handig voor onderweg Harmonie Anu13 is een ambachtelijk

€ 9,99 | harmonienatuurcosmetica.nl

Mode

awinrtmer W de

23

door met duurzame

mode

S E V A H T MUS Op zoek naar duurzame items om de wintergarderobe mee te vullen? Vergeet ouderwetse geitenwollen sokken en grofgebreide truien. Er is tegenwoordig een rijke schakering aan warme kleding te vinden die je met een gerust geweten kunt kopen. door Lynsey Dubbeld In de gemiddelde modewinkel kom je op een zonnige zomerdag gerust een uitgebreide collectie herfst- en winterjassen tegen. Traditionele modemerken hanteren nu eenmaal een kalender waarin de najaarsmode al in het vroege voorjaar wordt ingekocht en in de late zomer bij de winkel wordt afgeleverd. Voor veel duurzame modemerken zijn de seizoenen juist niet meer leidend. Als antwoord op het wegwerpgedrag en de overconsumptie die worden geassocieerd met fast fashion, focussen designers zich op seizoens-overstijgende klassiekers die lang mee gaan. Dat kunnen elegante jurken en blouses zijn, zoals in de collecties van bijvoorbeeld Rianne de Witte en Sanne Jansen. Maar ook basics die je in de winter makkelijk combineert tot comfortabele outfits passen helemaal in de slow fashion filosofie. Dat soort klassiekers is te vinden bij merken als Armed Angels, Knowledge Cotton Apparel en Unrecorded.

Met regen, storm en kille temperaturen waarmee we in het najaar te maken kunnen krijgen, is het natuurlijk helemaal geen slecht idee om te investeren in speciale winteritems. Die zijn met een beetje speurwerk te vinden in de collecties van slow fashion labels, alsook bij merken en winkels die op andere manieren met duurzaamheid bezig zijn. Onze vijf favorieten.

Windbreaker? Icebreaker!

Š Maium

Een sportieve jas die bestand is tegen ijzige windvlagen is in een Hollandse winter bepaald geen overbodige luxe. Het Amerikaanse outdoormerk Icebreaker doet er een schepje bovenop: de kleding houd je zelfs bij arctische temperaturen warm. De collecties bestaan namelijk uit items van natuurlijke materialen, waar onder wol en lyocell, die je makkelijk

24

Mode

kunt combineren tot een warme outfit. De opeenstapeling van laagjes houd je warm, zonder dat het zweterig wordt.

Het duurzame verhaal van Icebreaker is minstens zo mooi. Het bedrijf werkt al jarenlang samen met schapenhouderijen in Nieuw-Zeeland, Australië en Zuid-Afrika die garant staan voor dierenwelzijn (en daarop door onafhankelijke auditors worden gecontroleerd). Ook de andere onderdelen van de productieketen - van spinnerijen tot naaiateliers zijn transparant en op orde. Er wordt gelet op onder meer afvalreductie, eerlijke lonen en mensenrechten.

Met het jaarlijkse duurzaamheidsverslag, dat alle doelstellingen en prestaties op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen uitgebreid op een rij zet, werkt Icebreaker ook aan openheid over de duurzame impacts en oplossingen van de modeproductie.

Winter in stijl Ook in het winterseizoen zijn er momenten waarop je stijlvol en elegant voor de dag wilt komen. Op zoek naar een alternatief voor de dikke wollen trui die daar misschien niet zo goed bij past? Het label Marjolein Elisabeth (kortweg: ME) heeft de missie om vrouwelijke kleding te ontwerpen die toch lekker zit. Daar past ook bewust ondernemen bij, aldus Marjolein in ‘t Veld, die het merk in 2014 startte. “De wereld gaat langer mee als iedereen bewust omgaat met alles om zich heen. ME is geen wereldverbeteraar, maar probeert alles zo menselijk, efficiënt en eerlijk mogelijk te doen. Gedurende het gehele proces, van idee tot verkoop”, zo schrijft ze op haar website.

De kleding van ME wordt gemaakt in Europa, onder goede arbeidsomstandigheden. Alle collecties zijn zoveel mogelijk gemaakt van natuurlijke materialen die lang mee gaan. Bio-katoen speelt een hoofdrol. Reststoffen worden niet weggegooid, maar verwerkt in speciale limited editions. Het minimalistische ontwerp maakt de kleding ook nog eens tijdloos en trend-overstijgend. Extra mooi: voor iedere webshopbestelling doneert Marjolein Elisabeth een bedrag aan de Stichting Dress for Succes.

Deze vrijwilligersorganisatie helpt werkzoekenden met een minimuminkomen met gratis representatieve kleding en praktische adviezen om succesvol te solliciteren.

Warme mode met een Afrikaans tintje De collecties van het Nederlandse modemerk Rhumaa worden ontworpen in samenwerking met Afrikaanse kunstenaars en andere creatieve talenten uit ontwikkelingslanden. Een win-win: de kunstenaars krijgen een platform voor hun werk en wij krijgen de prachtigste kledingstukken in handen. Een sweater van Rhumaa is daarom niet simpelweg een zachte warme trui, maar een verfijnd item met een bijzondere print.

Om niet alleen het talent van vandaag maar ook de kunstenaars en designers van morgen te ondersteunen, wordt van elk verkocht product vijf procent gedoneerd aan de Rhumaa Foundation. Deze stichting zet zich in om kansarme en ongeschoolde jongeren en jongvolwassenen uit de townships nabij Kaapstad te helpen bij hun opleiding en hun zoektocht naar werk.

Rhumaa heeft niet alleen een hart voor de mensen die mode maken, het label let ook op negatieve milieu-impacts. De collecties bestaan uit verantwoorde materialen zoals biologische wol, lyocell en bio-katoen. Bovendien is er een collectie voor vegans en worden er geen giftige kleurstoffen gebruikt. En niet onbelangrijk: in de wintercol-

© Maium

© Rhumaa

lectie zijn héél veel warme (want wollen) truien en broeken te vinden, zowel voor dames als heren. In de webshop is bovendien snel te zoeken op warme materialen zoals alpacawol en cashmere.

Duurzaam design tegen de regen Maium is het oude Amsterdamse woord voor regen. Én het is de naam van een Amsterdams modemerk dat slimme, duurzame regenkleding ontwerpt. De knielange regenjassen van Maium zijn namelijk aan de zijkant open te ritsen en transformeren hierdoor tot een poncho waarmee je op de fiets beter beschermd bent tegen regen en storm.

Ook over het duurzame gehalte van het design is nagedacht: de kledingstukken zijn gemaakt van gerecyclede plastic flessen en worden geproduceerd in Chinese fabrieken die gecontroleerd worden op eerlijke lonen en fatsoenlijke werkomstandigheden.

Webwinkel voor koukleumen De Nederlandse webwinkel Antrekk selecteert de mooiste collecties verantwoorde outdoor- en skikleding. Antrekk - Noors voor outfit - is opgericht door sportliefhebbers uit de Friese stad Heerenveen.

Zij hechten waarde aan kwaliteit, functionaliteit en design, alsook aan producten die groen en eerlijk zijn gemaakt. Daarom verkoopt de winkel vooral collecties van Europese kwaliteitsmerken die oog hebben voor mens- en milieuvriendelijke productieprocessen.

Zo heeft het Tsjechische familiebedrijf Kama - waarvan Antrekk onder meer truien, vesten en mutsen verkoopt- het Bluesign-certificaat. Dat betekent dat de wol in de producten zonder schadelijke chemicaliën wordt gemaakt.

Niet alleen fanatieke skiërs, wandelaars en andere outdoorsporters kunnen terecht bij Antrekk. De winkel heeft een brede collectie thermo-ondergoed, fleecevesten, Noorse truien, sokken en andere warme items. Alleen al het aanbod aan mutsen, beanies, hoofdbanden, nekwarmers en andere weersbestendige hoofddeksels is enorm. En wist je dat er rokken zijn met winddichte voering en thermoshirts in oogverblindende neon-kleuren? Kortom, er zijn must-haves voor elk type koukleum.

Mode

© Rhumaa

25

WARME, DUURZAME KLEDING VOOR DAK-EN THUISLOZEN Een multifunctioneel kledingstuk gemaakt van oude festivaltenten waarmee mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats een slaapzak, rugzak én jas in handen krijgen. Dat is kort gezegd het idee van Sheltersuit, een Twents initiatief om dak- en thuislozen onder de meest extreme weersomstandigheden toch warm en veilig te houden. De warme, waterafstotende en winddichte jassen kunnen aan een slaapzak worden geritst, die overdag kan worden opgeborgen in de bijbehorende rugtas. Daarmee wil de stichting voorkomen dat dak- en thuislozen ‘s winters doodvriezen.

Onder het motto ‘mensen helpen mensen’, zet Sheltersuit zich niet alleen in voor noodoplossingen voor dak- en thuislozen. De stichting wil mensen die het moeilijk hebben ook kansen geven om hun leven weer op de rit te krijgen en door te stromen naar betaald werk.

Daarom kunnen werklozen, vluchtelingen, daklozen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag in het atelier in Enschede waar de Sheltersuits worden gemaakt.

In 2017 werden 1200 pakken gemaakt en uitgedeeld - en de vraag neemt alsmaar toe. Vooral in de winter deelt Sheltersuit, dat de activiteiten kan uitvoeren dankzij giften van particulieren en instanties, het overlevingsmiddel voor buitenslapers in allerlei steden uit.

© Sheltersuit

SIERADEN VAN ELEKTRONISCH AFVAL In de categorie ‘draagbaar in elk seizoen’: sieraden gemaakt van e-waste.

Bij het jonge Britse label Lylie’s vind je chique zilveren en gouden, die zijn gemaakt van honderd procent gerecyclede materialen uit bijvoorbeeld afgedankte mobieltjes. Eliza Walter startte het merk, dat armbanden, oorbellen, ringen en manchetknopen verkoopt, toen ze ontdekte dat slechts zestien procent van het elektronische afval wordt hergebruikt.

Met haar collecties levert ze een - bescheiden - bijdrage aan de oplossing van dit probleem. Dat lukt haar zonder concessies te doen aan het design. De luxe creaties doen namelijk op geen enkele manier denken aan een afvalproduct.

26

Groene stad

Verrassend Stockholm,

stad met twee gezichten

Op het eerste oog lijkt Stockholm op een gemiddelde moderne metropool, met hippe kleding en designwinkels en een gezellig oud stadshart. Wie verder kijkt, ontdekt al snel dat de eerste groene stad van Europa nog steeds een voorbeeld is voor het continent. Stockholm ademt duurzaamheid in nieuwe stadswijken, gebruikt volop zonnepanelen, heeft diverse eco-parken en biedt milieubewuste restaurants en hotels. En in de winter moet dat er allemaal nog magischer uit zien.

Tekst: Yvonne Koop | Foto’s: Imagebank Sweden In welke periode je ook in Stockholm bent, een rondvaart maken is een mooie manier om de stad te leren kennen. Niet voor niets heeft de Zweedse hoofdstad als bijnaam het Venetië van het Noorden. Ik kies bij een kiosk aan de kade voor de groene rondvaart. Deze gunt me eerst een weidse blik op het centrum, maar laat me daarna in zo’n vijf kwartier de natuur rond de buitengebieden ontdekken. Stockholm ligt op 14 eilanden die met 57 bruggen verbonden zijn, op de plaats waar het Mälarmeer met de Oostzee in verbinding staat. Dat biedt vele mogelijkheden tot wateractiviteiten: er wordt gevist, gesupt, gekanood, gekajakt, gezeild en geroeid dat het een lieve lust is. Ook aan de groene oevers gebeurt van alles: mensen wandelen, joggen, fietsen en doen aan paardrijden. Net als ik het buitenverblijf van de koninklijke familie nader, komen twee vrouwen op fraaie rossen voorbij. Uit het geroezemoes leid ik af dat het heel goed kroonprinses Victoria zou kunnen zijn, die met mooi weer al net zo graag naar buiten gaat als bijna alle andere 900.000 Stockholmenaren.

Ekoparken Stockholm was in 2010 de eerste groene hoofdstad van Europa. Autorijden is sindsdien bijna onmogelijk in het centrum. Er zijn slechts een paar grote doorgangswegen die je via tunnels en bruggen zo snel mogelijk de stad uit jagen. Wel zijn er vele riante fietspaden aangelegd. Tip: huur een houten (!) fiets en verken daarmee de stad (toursofstockholm.com).

Groene stad

27

Kinderen helpen een handje mee met het scheiden van afval in het ondergrondse buizensysteem in de stadswijk Hammarby.

Ook zijn er verspreid door Stockholm ruim veertig openluchtplekken te vinden waar het mogelijk is om gratis een lichte workout te doen.

Nieuwe stadswijken en internationale voorbeelden zoals Hammarby, worden zoveel mogelijk duurzaam gebouwd. Dat gebeurt met herbruikbare materialen als hout en beton en door de woningen te voorzien van zonnepanelen of groene daken. Afval scheiding gebeurt via een ondergronds buizensysteem en de restwarmte van de afvalverwerking komt terug de wijken in via stadsverwarming.

Ga voor nog meer groen in de vorm van parken en tuinen naar Djurgården. Daar kun je ontspannende wandelen en met mooi weer heerlijk picknicken. Ook voor kinderen is er op dit eiland veel te doen. Bezoek bijvoorbeeld de sprookjeswereld van Junibacken of het pretpark Gröna Lund. Aan de overkant vind je het openluchtmuseum Skansen, het Madurodam van Zweden. Ook zit hier een dierenpark, een kinderboerderij en aquarium. Hagaparken, in het noorden van de stad, is minder toeristisch dan Djurgården; met uitgestrekte natuurlijke weiden en bossen. ’s Winters is het mogelijk om toertochten te schaatsen op de Brunnsviken in Hagaparken.

Djurgården, Hagaparken en Ulriksdal park, ook in het noorden van de stad, maken deel uit van ‘s werelds eerste nationale stadspark dat in het Zweeds ‘Ekoparken’ wordt genoemd.

Oude Stad Het oudste deel van Stockholm heet Gamla Stan.

Deze wijk ligt op het eiland Stadsholmen en bestaat

uit een wirwar van smalle steegjes en gezellige pleintjes met huizen die in okerkleur of warmrood zijn geschilderd. Alhoewel Stockholm op deze plek al in de dertiende eeuw is ontstaan, dateren de meeste huizen uit de achttiende en negentiende eeuw. Op de kop van het eiland staat het barokke Koninklijk Paleis, het oudste nog steeds dienstdoende paleis ter wereld dat het hele jaar door te bezoeken is.

Nog een must see is het fraaie en voorname plein Stortorget. Van hieruit dwaal ik door het oude stadscentrum. Dankzij de vele winkeltjes, musea, cafeetjes en restaurants verveel ik me geen seconde.

Ik bezoek vooral wat van de bijzondere handwerken designwinkeltjes die in de zijstraten van Gamla Stan te vinden zijn. Zo ga ik in de Kunsgatan op nummer 55 langs bij Iris Hantverk, een keuken- en designwinkel die wel iets wegheeft van ‘onze‘ Dille & Kamille. De mooie bezems, stoffers en blikken, vaatdoekjes, toiletaccessoires en andere artikelen worden allemaal handgemaakt in een sociaal werkgelegenheidsproject, van duurzame materialen zoals hout en paardenhaar.

Duurzaam design Over de brug, weer terug in het nieuwere stadsgedeelte van Stockholm, tref ik het moderne winkelcentrum. Vooral de hoofdstraten Hamngatan en Drottninggatan zijn één lange aaneenschakeling van kleine speciaalzaken en grote winkelketens. De drie grote warenhuizen kan en mag je niet missen.

In Nordiska komen vooral de rijksten van Stockholm shoppen. De vier etages van het imposante gebouw zijn gevuld met Zweedse en internationale mode van

favoriete Scandinavische merken als Fillipa K, Acne en Tiger. Ook tref je hier uniek Zweeds en Scandinavisch glaswerk, kristal en keukengerei in overvloed.

Bij het bijna net zo chique PUB is de hele derde etage gewijd aan (design) meubels, interieuraccessoires en huishoudelijke artikelen. En bij Ahlens kun je voor werkelijk alles terecht, van make-up (van onder meer het puur natuur merk Estelle & Thild) tot designglaswerk.

28

Groene stad

Leuke tip voor wie meer tijd heeft: in Eskilstuna (120 km vanaf Stockholm) is sinds 2015 het volledig circulaire winkelcentrum ReTuna te vinden. Alle koopwaar is gemaakt van hergebruikte materialen.

‘Renovatie’, ‘reparatie’ en ‘creatief hergebruik’ vormen de sleutelwoorden tot het succes. Ook is er lokale kunst te bewonderen en kun je genieten van een biologische lunch.

Bewuste lunch Voor een geweldig panoramisch uitzicht bij de lunch kun je terecht bij een van de leukste restaurants midden in het centrum: Hermans. Er is keuze uit een riant buffet van meer dan zestig vegetarische en veganistische gerechten. In de hippe wijk Södermalm (denk vintage en design) zit WoodStockholm. Dit is zowel een meubelwinkel als restaurant: al etend wordt gebruik gemaakt van de meubels die voor de verkoop zijn bedoeld. Alles is gemaakt van natuurlijke materialen en het menu biedt een mix van lokale en duurzame producten.

Ga voor een snelle vegetarische hap langs bij Green Queen aan Norr Mälarstrand. Om de hoek in het Rålambshovs Park is een fijne plek om te eten.

Doctor Salad biedt honderd procent organisch, gluten- en lactose vrije maaltijden zoals salades, groene pasta’s en overheerlijke smoothies. En Green Rabbit biedt, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, geen sla, maar wel heerlijk versgebakken brood.

Batterij opladen Er zijn genoeg groene overnachtingsmogelijkheden in Stockholm. Een aanrader is hotel Skeppsholmen op het gelijknamige eiland. Het is gevestigd in een monumentaal, meer dan driehonderd jaar oud pand, maar voldoet volledig aan de eisen van deze tijd. Voorzien van zonnepanelen en de kamers zijn ingericht met duurzame materialen zoals gerecycleerd hout. In het restaurant staan traditionele Zweedse streekgerechten op de kaart. Bij het naastgelegen Museum of Modern Art is de nodige kunst geleend om het gebouw extra mooi aan te kleden.

Kortom, een heerlijke plek om de batterij weer op te laden.

Nog een duurzaam adres is het Hilton hotel Stockholm Slussen. Al in 1996 werd daar het sorteren van afval en recycling geïntroduceerd, waarmee de afvalstorting met negentig procent daalde.

Bijzonder feitje: door 60.000 bijen van een huishouden te voorzien op het dak van het hotel, is zelf geproduceerde honing op de ontbijttafel te vinden.

In Stockholm kent het bijenhouden een stijgende populariteit. Niet alleen vanwege de honing, ook door de bijenwas waarvan fraaie kaarsen worden gemaakt. Een duurzamer souvenir vind je bijna niet.

Neem wel een goedgevulde portemonnee mee, want zoals in zoveel Scandinavische landen is het ook hier best prijzig. Maar het magische gevoel dat je ervoor terugkrijgt is onbetaalbaar!

Meer info Visit Sweden: visitsweden.nl/stockholm VVV Stockholm: visitstockholm.com

Winterpret

Al vanaf begin oktober verkeert Stockholm in kerstsferen. Eind oktober wordt het jaarlijkse grote winterfestival gehouden en kort daarna kan er al worden geschaatst in het grote park Kungsträdgården, gelegen aan de overkant van het water bij het Koninklijk Paleis. De Zweden zijn bijna net zo gek van schaatsen als Nederlanders, dus hier is het dagelijks volle bak.

In de loop van november gaat de kerstmarkt op Skansen van start. Deze is de grootste van het land en bestaat al sinds 1903. Ook de kerstmarken van Gamla Stan, op Stortorget in het hart van de wijk en de markt bij Drottningholm slot, zijn een bezoek meer dan waard. Let op: de markten zijn veelal alleen in het weekend te bezoeken, tot circa half december. Wil je alles weten van het Zweedse kerstfeest en diens traditie, dan is de wandeling door de oude binnenstad getiteld De Geest van Kerstmis een aanrader.

The Green Trails organiseert dagtochten, begeleide outdoortochten en andere winterse avonturen in en rond Stockholm zoals schaatsen, cross country of sneeuwschoenwandelen.

Werelds recept

Rode wijn & porcini stoof Tekst en beeld: Lisette Kreischer

Kickstart het herfstseizoen met deze verrukkelijke porcini-rodewijn stoof! Porcini valt onder de vijfde smaak: umami. MEGA! De vlezige textuur van de gedroogde paddenstoelen werkt fantastisch in stoofpotten en soepen, en samen met verse paddenstoelen is dit een intense oerstoof. Met slechts en paar ingrediënten creëer je dit heerlijke comfortmaal. Serveer met pasta, desembrood of aardappelpuree.

Voor vier personen INGREDIËNTEN • 20 g gedroogde eekhoorntjesbrood (porcini) • 300 ml heet water • 5 el olie om in te bakken (olijf- of rijstolie) • 2 grote rode uien, in halve ringen • 3 tenen knoflook, waarvan 1 gepeld en geplet en 2 fijngehakt • 700 g gemengde verse paddenstoelen, in grove stukken (bijv. champignons, oesterzwammen en shiitake) • 200 ml rode wijn • wat blaadjes verse salie • zwarte peper en zeezout naar smaak • 250 ml haverroom (bij voorkeur Oatly!)

• rucola om te serveren BEREIDING Week het eekhoorntjesbrood circa dertig minuten in het hete water tot ze zacht zijn. Zeef de porcini door een vergiet en vang het vocht op. Zeef vervolgens het vocht nogmaals door een kaasdoek (zo blijft eventueel zand achter) en vang wederom het vocht op. Verhit de olie in een grote braadpan. Fruit de uien. Voeg geplette teen knoflook, uitgelekt eekhoorntjesbrood en verse paddenstoelen toe. Bak alles op hoog vuur flink aan, zodat de paddenstoelen mooi goudbruin worden. Doe het écht flink! Blus vervolgens af met rode wijn en weekvocht van het eekhoorntjesbrood en voeg de salieblaadjes en overige knoflook toe. Breng op smaak met peper en zout en laat nog een half uur zachtjes doorkoken. Vis de salieblaadjes uit de stoof en maak af door haverroom toe te voegen. Warm nog even kort door.

Serveer met zuurdesem brood en rucola. Een goed glas rode vegan Vin Nature zou niet misstaan!

MAN.EAT.PLANT. MAN.EAT.PLANT. is het nieuwste boek van Maartje Borst en Lisette Kreischer. Dit boek laat zien hoe je planten verdomd lekker kunt bereiden. De grillpan, BBQ, rookoven, specerijen, kruidenguerillas en umamibommen zijn je kameraden in de strijd tegen flauw en rauw konijnenvoer. Ruk die groenten van het land en kook de hel uit deze smaakbommen. Van zondagse braadstukken tot burgers, loaded fries, en stoere stoofpotten; alles wat je graag eet, zonder dier en rijk aan plant.

Lisette Kreischer is een van de grondleggers van de vegan-beweging in Nederland. Ze is co-founder van de inmiddels befaamde Dutch Weed Burger en heeft tien succesvolle (kook) boeken op haar naam staan. lisettekreischer.com Maartje Borst is vegan chef in hart en nieren. Sinds een aantal jaar runt zij in Amsterdam haar zaak Koffie ende Koeck waar allerlei bijzondere plantaardige lekkernijen worden geserveerd. Botanische geuren en smaken verrijken haar creaties en haar bijzondere visie op de wereld en het leven zie je terug in haar overheerlijke recepten. koffieendekoeck.nl

29

30

Eten & Drinken

Hartelijkheid en puur boeren staan synoniem voor Fattoria La Vialla Tekst: Angelique van Os | Fotografie: Henk Bothof

De favorieten van Nicole:

“Ik houd van eenvoud van de Italiaanse keuken. Daarom vind ik onze (bombolino) Kerstomaatjessaus en groene pesto met pijnboompitjes zo lekker. Als je een lepel heet kookwater mengt met de pesto en dit aanbrengt op de pasta, dan hoef je maar een klein beetje te gebruiken. Als je op het oppervlak van het aangebroken potje een beetje nieuwe olijfolie toevoegt, dan kun je de pesto een week in de koelkast bewaren. “ “Andere favoriet is de zoetzure Balsamico Bianco die salades subtiel verrijkt. En de artisjokken in pot combineren heel goed met crostini. De uiencompote is heerlijk met kaas. “ “Qua wijnen staan de Chiffon en de Chianti 2015 bovenaan. Met name de Chianti heeft een goede prijs-kwaliteitverhouding en is zacht van smaak.

Bij het ontbijt eet ik graag de Viallella, de hazelnootpasta. Hier zit geen suiker in, maar agavesiroop. Of de Fragolina (aardbeien) puree, die een goede aanvulling is op ijs en yoghurt. Ik ben verzot op de handcrème en het serum van Oliphenolia. Het trekt m’n huid echt strak, dat heb ik nog niet eerder ervaren met cosmeticaproducten.”

De Vlaamse Nicole presenteert haar favoriete producten.

Al veertig jaar produceert Fattoria La Vialla uit Toscane op authentieke wijze pure, biodynamische producten. Van pasta’s, sauzen, wijnen, oliën tot koekjes. Italiaanse heerlijkheid in fles of potje. Er is nu zelfs een verantwoord voedingssupplement en een cosmeticalijn uit, beiden gebaseerd op het vegetatievocht van olijven. Maar het is vooral de levendige La Vialla spirit van de mensen die alles nóg lekkerder maakt.

Na inmiddels vijf bezoeken kunnen we uit eigen ervaring stellen dat de authentieke familiaire hartelijkheid een oprechte vanzelfsprekendheid is.

Natuurlijk is dat op en top Italiaans, maar bij een biologische-biodynamisch bedrijf als Fattoria La Vialla is het toch wel bijzonder om te zien dat de ‘Viallini’ die hier al jaren werken dat met zoveel zichtbaar plezier doen. Het personeel lacht, kletst en kookt alsof hun leven er van afhangt. Door al die kennis en hartelijkheid smaakt het eten en drinken nog beter. Bij het openen van een potje saus denk je thuis met heimwee terug aan het ‘fabriekje’, waar de verse pastasauzen op laag vuur klaargemaakt worden en direct in het potje gaan om de concentratie van versheid te behouden. Of aan de cena’s, waar je met vijftig andere gasten een lange tafel vol heerlijkheden deelt.

Fattoria La Vialla bestaat nu veertig jaar en

ontvangt jaarlijks veel terugkerende gasten en medewerkers op hun landgoed. Het is een gemeenschap, die zich blijft ontwikkelen. Gelukkig gaat dat ondanks de toenemende omvang van het bedrijf niet ten koste van de kwaliteit, dan wel van de spirit. Het is hooguit drukker in de zomermaanden. Gaat het nooit vervelen? “Nee, elke dag is anders, want je ontvangt altijd verschillende bezoekers. Ook hebben we veel vrijheid om met gasten te praten, want zij komen altijd op de eerste plaats”, zegt Nicole. Ze werkt er al vijftien jaar. Ook voor de Duitse Celine, hoofd pr & communicatie, is het nooit saai: “La Vialla heeft zoveel producten die allemaal hun eigen verhaal hebben en naast Toscane uit verschillende gebieden komen, zoals Sicilië. Daarnaast staan de medewerkers en dieren van de Fattoria altijd centraal, wat een stukje persoonlijkheid toevoegt.”

Onlineshoppen Ook is er altijd ruimte voor innovatie en onderzoek. Vooral in de afgelopen tien jaar heeft La Vialla veel stappen gezet. Bijvoorbeeld de winkel en de werkplaats zijn uitgebreid, alsook een nieuwe wijnkelder, extra lunchplekken, het museum en talrijke nieuwe producten. Volgens Celine en Nicole komt dat voornamelijk door het toenemende onlineshoppen, de snelle mond-tot-mondreclame en dat klanten pas achteraf betalen na het maken van een bestelling. Dat schept vertrouwen.

Ondertussen is Bandino, de jongste van de drie broers Lo Franco aangeschoven. Samen met zijn broers heeft hij de dagelijkse leiding. Hoe kijkt hij terug op veertig jaar La Vialla? “Al het werk dat mijn ouders en onze medewerkers hebben verricht en wat ik met mijn broers, Gianni en Antonio heb

Eten & Drinken

31

Mocht je al dat lekkers zelf willen proeven of cadeau willen geven voor de feestdagen, kijk dan op lavialla.it.

Er zijn speciale geschenkpakketten in allerlei prijsklassen.

De Fattoria is open voor bezoek van april tot en met oktober. Lunches en rondleidingen zijn in dezelfde periode mogelijk. Voor reservering en nadere informatie: fattoria@lavialla.it mogen voortzetten, brengt veel voldoening. Het is samenwerken en samen leven. Ja, en natuurlijk samen eten en drinken, haha. Echter kijk ik liever vooruit naar de toekomst.”

Achtergrond

Oliphenolia Eén van de nieuwste ontwikkelingen is de eigen cosmetica- en voedingssupplementen-lijn: Oliphenolia.

Dit is een natuurlijke bron van polyfenolen uit biologische-biodynamische olijven. Het voedingssupplement dat bestaat 70 tot 90 procent uit een extract van olijven met een zeer bittere en zachtere variant van druivensap. Het extract is gefilterd van de waterachtige delen van de olijven (vegetatievocht) en bevat een hoge concentratie van polyfenolen. Het wordt aanbevolen een paar keer per jaar een kuur van zestien dagen te volgen. In elk potje zit circa 30 mg hydroxytyrosol.

Dit is een van de krachtigste antioxidanten uit de natuur. De gezicht- en handcrème en het serum zijn een vervolg op de Oliphenolia. Bandino: “Dr. Thomas M. Schmidts, een klant van La Vialla die crèmes maakt, benaderde ons. Hij was zo enthousiast over het voedingssupplement, dat hij ons overtuigde om met deels dezelfde bestanddelen voedende crèmes te gaan ontwikkelen.

We zijn blij met het resultaat en kijken naar een mogelijke bodycreme en -lotion. Ook op wijngebied zijn we er nog lang niet. We zijn overtuigd van de goede kwaliteit, maar willen nog verder verbeteren. Dus wij, de ‘Viallini’ en de derde generatie (onze kinderen), hebben nog genoeg om aan te werken de komende jaren.”

Het winkeltje.

Fattoria La Vialla zag in 1978 het levenslicht dankzij Piero en Giuliana lo Franco die hun roeping maakten van agricultuur. Ze kochten verlaten boerderijen en uiteindelijk 1300 hectare land, even buiten het plaatsje Castilioni Fibocchi. Ze renoveerden drieëntwintig boerenhuizen, herstelden oude wijn- en olijfgaarden en legden nieuwe aan. Daarnaast houden ze circa 950 Sardijnse schapen en bliezen ze nieuw leven in het bijna uitgestorven Valdarnese kippenras. Tot slot verbouwen ze graan en telen tientallen groenten en fruitbomen.

Samen met hun zoons, Gianni, Antonio en Bandino en inmiddels ruim 150 werknemers, is Fattoria La Vialla uitgegroeid tot een succesvol biodynamisch bedrijf. Puur boeren betekent dat de organismen een holistisch geheel vormen, waarbij de voeding aan dieren, bemesting en besproeiing van planten en het zaaien van het land het verschil maken tussen conventioneel en biodynamisch boeren. De sleutel hierbij is vitale vruchtbaarheid van de grond waar micro-organismen in leven, zodat menselijk ingrijpen beperkt blijft.

In plaats van de grond op intensieve manier om te ploegen, werkt La Vialla met groenbemesting en produceert speciale preparaten aan de hand van de maankalender. De stand en maancyclus zijn belangrijk om een bepaald resultaat te bereiken.

Celine’s favorieten:

“Ik heb altijd extravergine olijfolie en wijn in huis. Ik gebruik de olie vooral Smullen van heerlijkheden voor het koken, voor salades, soepen tijdens het aperitief. en pasta’s om extra smaak aan te brengen. Als aperitief is de Cuvée N2 favoriet; dit vind ik een goed alternatief van een frisse moderne champagne. De LeccioMoro is een heerlijke rode wijn voor dinsdagavond, want voor slechts zeven euro heb je een goede fruitige, volle intense wijn. Voor meer verfijning drink ik het liefst de Casal Duro.”

“Antipasti: de Olive all’Arancia heb ik leren eten. Nu vind ik de combinatie van zwarte olijf, sinaasappelschilletjes en rode peper heel lekker. De Carciofina (artisjokkensaus) is jummie! Azijn en Aceto Balsamico gebruik ik overal voor! Sugo all’Aglione is een lekkere spicy saus, vooral met knoflook. De Peperotta (pesto met paprika) gaat goed met crostini’s. Als je wat over hebt, recycle het dan eens door het te mixen met wat overgebleven pastakookwater en ricotta.

Dan heb je opnieuw een heerlijke saus. De Ricciole (tarwekiempasta) met de grappige vorm heeft een volle smaak. Food voor de huid is ons Oliphenolia serum; één druppel is genoeg. En afkomstig van onze eigen olijfgaarden.”

Bandino lo Franco

32

Zonbestemming

Bewust genieten in kleurrijk Kenia

Wie geen zin heeft in de donkere dagen en grijze winter van Nederland, maar verlangt naar avontuur en zon, kan terecht in kleurrijk Kenia. Hier beland je in een wereld van hagelwitte stranden en oneindige savannes waar de Big Five rondlopen. Kiezen hoeft niet, want in Kenia kun je op avontuur ĂŠn relaxen in een duurzaam resort.

Tekst: Ivonne de Thouars | Fotografie: TUI en IFAW Zodra je in Kenia aankomt, ervaar je een heel andere cultuur. Met de vrolijke mengeling van exotische geuren, de goedlachse bevolking, parelwitte stranden, rode aarde, prachtige watervallen, oneindige savannes en de ongekende rijkdom aan wilde dieren, schud je de koude winter van Nederland snel van je af. En dat op slechts acht uur vliegen.

De beste tijd om dit Oost-Afrikaanse land te bezoeken, is van half december tot half maart, het zogenaamde droge seizoen. De gegarandeerd aangename temperatuur maakt van Kenia de ideale winterbestemming en nodigt uit om met een tropische cocktail onder een palmboom te zitten.

De kust rondom de bruisende stad Mombasa staat bekend om oogverblindend witte stranden. Al snorkelend of duikend kun je in het kristalheldere water een rijk onderwaterleven ontdekken met koraal, schildpadden en bijzondere vissoorten.

Dubbel genieten Aan de kust van Mombasa zijn vele accommodaties te vinden. Wie op zoek is naar een duurzaam

verblijf, kan terecht bij een locatie met het duurzaamheidskenmerk Travelife Gold. Deze resorts gaan bewust om met energie en water, werken met regionale producten en waarderen hun medewerkers met een eerlijk loon.

Zo is het Baobab Beach Resort & Spa een klein paradijs aan Diani Beach. Hier kun je genieten van een prachtige bloementuin met vele vlinders en is de vis op je bord recht uit de zee gehengeld. Het is dubbel genieten als je weet dat dit resort voor zeventig procent werkt met lokale producten, de medewerkers van dit oord uit de regio komen en het resort diverse sociale initiatieven ondersteunt.

Ook de Severin Sea Lodge bevindt zich aan Bamburi Beach en dit park zet zich al twintig jaar in voor haar omgeving. Hier verblijf je in een van de traditionele Swahili huizen die opgaan in het palmbomenbos. Het waterverbruik komt van een eigen ontziltingsinstallatie die van energie wordt voorzien door maar liefst 134 zonnecollectoren.

Je kunt hier kennismaken met de diverse sociale

en milieu-initiatieven van dit resort door de eigen boerderij te bezoeken. De medewerkers laten je graag zien hoe zij ananas, cassave en piri piri pepers verbouwen.

In harmonie met de natuur Na een paar dagen luieren aan de prachtige stranden is het tijd voor avontuur en actie met een avontuurlijke safari in Tsavo National Park of het beroemde Masai Mara. Tijdens de safari sta je oog in oog met de big five: olifanten, neushoorns, luipaarden, buffels en leeuwen en talloze andere wilde dieren. De Engels sprekende gidsen zijn goed opgeleid en weten alles te vertellen over de dieren en hun omgeving.

Tijdens je bezoek ontdek je de mooiste plekjes waar je uitzicht hebt over de Afrikaanse savanne en ’s avonds proef je traditionele maaltijden. En vergeet niet om een prachtig handgemaakt sieraad te kopen. Hiermee ondersteun je de lokale bevolking.

Zonbestemming

33

TUI Care Foundation in Kenia TUI Care Foundation ondersteunt projecten en samenwerkingen die bijdragen aan de ontwikkeling van vakantiebestemmingen. De stichting richt zich op de positieve effecten van en matcht toerisme aan goede doelen.

In Kenia slaat TUI Care Foundation bijvoorbeeld de handen ineen met het International Fund for Animal Welfare (IFAW). Kenia is één van de meest actieve Afrikaanse landen in de strijd tegen stroperij. Het land heeft de straffen voor stroperij verhoogd tot levenslang en zet man en macht en de meest geavanceerde apparatuur in om stropers op te sporen. TUI Care Foundation steunt deze strijd waar mogelijk. Bijvoorbeeld door hun samenwerking met IFAW, dat met de lokale gemeenschap, overheid, rangers en veldteams van Kenya Wildlife Service het Tsavo National Park nauwgezet in de gaten houdt. Een Afrikaans gezegde luidt: als tien huizen op elkaar letten, is de hele gemeenschap veiliger.

Die Afrikaanse filosofie is de basis bij dit project, dat de naam tenBoma, draagt wat tien huizen in het Swahilli betekent.

Stroperij is te herkennen aan patronen en wordt vaak verricht door georganiseerde criminele netwerken die ook andere misdrijven plegen. De vele ogen en oren van tenBoma kunnen een onbekende autoafdruk in de buurt van een dorp signaleren, verdachte rook van open vuurtjes of een overval in een winkel; het zijn kenmerken dat er stropers in de buurt zijn en dat er actie ondernomen moet worden.

Baobab Beach

PRAKTISCH TUI biedt verschillende reizen aan naar Kenia.

Wil je graag alles zelf doen, dan is het Startpakket Mombasa ideaal. Hiermee kun je alle kanten uit.

Kies je ideale reisduur en TUI regelt de retourvlucht, de transfer van de luchthaven naar het hotel en de eerste twee overnachtingen. Het verdere verloop van de reis bepaal je zelf.

Vind je het prettig als de volledige reis al is geregeld, dan kun je kiezen voor een rondreis of strandvakantie. En die zijn er in verschillende soorten en maten. Een combinatie van safari en strand, één en al safari of juist een relaxte vakantie aan de kust van Mombassa.

Kijk voor alle mogelijkheden op: tui.nl/kenia.

Ook de lange, ranke Masai in hun traditionele rode gewaden zijn karakteristiek voor Kenia. Als bezoeker hoef je je niet bezwaard te voelen dat je hun manier van leven of de overweldigende natuur verstoort.

Want mede door de samenwerking van TUI Care Foundation met IFAW worden er flinke stappen vooruit gemaakt in de bescherming van de bijna 13.000 olifanten van het Tsavo National Park. En in het verzachten van conflicten met lokale gemeenschappen. Omdat de Masai zo’n sterke band met de natuur hebben, zijn zij ook hierin een belangrijke schakel.

Zo zorgen alle partijen er samen voor dat alles wat Kenia zo kleurrijk maakt, ook voor de toekomst behouden blijft.

Severin Sea Lodge gaat op in de natuurlijke omgeving.

34

Innovatie

Gasrekening blijft stijgen doorbelastingenhogeolieprijs Onlangs berichtte Vereniging Eigenhuis dat een Nederlands gezin in 2019 gemiddeld 150 euro meer kwijt zal zijn aan energiebelasting, dat is een kwart meer dan nu.

Deze berekening is gebaseerd op de huidige energieprijzen. Door de stijging van de olieprijs op de wereldmarkt zullen ook gas en elektriciteit volgend jaar duurder worden.

Dat betekent dat de werkelijke energiebelasting ook hoger zal uitvallen dan nu berekend.

Wanneer de plannen in het Klimaatakkoord doorgaan, zal de belasting op gas de volgende jaren nog flink hoger worden. Dit zal worden gecompenseerd door een lagere belasting op elektriciteit maar het betekent wel dat besparen op gas steeds aantrekkelijker wordt.

Het Twentse bedrijf TONZON bedacht al in 1980 een isolatietechniek waarbij met

minder materiaal meer effect wordt bereikt.

Vloeren worden met Thermoskussens zelfs warmer dan nieuwbouw vloeren en warmer dan de lucht boven de vloer. Daarnaast krijg je met deze techniek bij een voorzetwand met minder ruimteverlies meer isolatiewaarde.

Daarnaast heeft het bedrijf diverse folies ontwikkeld zodat warmte beter op de plaats van bestemming komt. Bekend was al de trefzekere radiatorfolie die onzichtbaar zijn werk doet, maar nu is er ook een HRketelfolie die het warmteverlies van de CVketel beperkt en een speciale bandagefolie die het verlies van geïsoleerde buizen beperkt.

De combinatie van TONZON Vloerisolatie

SLIM ENERGIE BESPAREN? Pak de kruipruimte aan!

met het CV-optimaliseringspakket levert besparingen op van 25 tot 35% bij woningen die verwarmd worden met radiatoren.

Bij woningen met luchtverwarming is ze dikwijls nóg hoger en bij woningen met vloerverwarming kan de besparing zelfs oplopen tot meer dan 50 procent!

Meer informatie op tonzon.nl

Ook bij nieuwbouw nog forse besparingen mogelijk TONZON Vloerisolatie heeft in een kruipruimte een beter isolerend effect dan nieuwbouw isolatie. Dat is te danken aan het unieke Thermoskussen dat in 1980 in Nederland is uitgevonden. Dit is het enige materiaal dat de warmtestraling van de vloer vrijwel tot nul reduceert.

De vloer wordt daarmee warmer bij een lagere binnentemperatuur.

Daardoor is de energiebesparing hoger dan bij andere isolatiematerialen zoals wol, EPS (polystyreen) of purschuim. Die stralen aan de onderzijde nog steeds warmte naar de kruipruimte. Door dit permanente warmtelek worden nieuwbouwvloeren niet zo warm en is een vloerverwarmingssysteem bijzonder traag.

TONZON Thermoskussens

TONZON Bodemfolie Bodemfolie op de bodem van de kruipruimte (zie illustratie hierboven) zorgt ervoor dat er geen vocht vanuit de bodem het huis kan binnendringen. De dubbele aanpak met Thermoskussens en Bodemfolie zorgt voor een warmere vloer en een schone, geurloze kruipruimte. Dankzij deze aanpak kunt u met natuurlijke ventilatie toch gezond wonen!

Aanpak onnodige warmtelekken spaart extra gas We laten veel warmte onbenut weglekken. Geïsoleerde CV-buizen stralen onnodig warmte uit in ruimtes zoals zolders, garages en kruipruimtes. Radiatoren warmen buitenmuren op. Bij vloerverwarming lekt veel warmte onbenut aan de onderzijde weg, zelfs bij nieuwe huizen en zogenaamde NOM-woningen. Bij woningen met luchtverwarming is het in de kruipruimte soms nog warmer dan in de kamer. Kortom veel systemen stralen onnodig warmte uit. TONZON heeft voor al deze problemen innovatieve oplossingen ontwikkeld.

Vraag nu een kosteloze inspectie aan van uw kruipruimte en ontvang vrijblijvend een offerte op maat

Gas in de toekomst flink duurder Wanneer de plannen doorgaan, gaat de belasting op gas omhoog.

Vraag daarom nu een kosteloze inspectie aan van uw kruipruimte en ontvang vrijblijvend een offerte op maat.

Kijk snel op tonzon.nl of bel 0900 - 28 66 966 (0,10 p/min).

Erop uit in eigen land

35

Mooi Nederland Winnaar Fotowedstrijd KvdA 2/2018

Winnaar Fotowedstrijd KvdA 1/2018

Deze foto is gemaakt langs het Damsterdiep bij het plaatsje Ten Post in Groningen.

Het prachtige weidse landschap met zijn indrukwekkende wolkenlucht geeft een mooi gevoel van ruimte. Tussen de koeien lopen enkele blaarkoppen, origineel Gronings veeras. Het oostelijke stuk van het Damsterdiep maakt deel uit van een systeem van natuurlijke kwelderkreken die we hier maren noemen. Het meer westelijke deel naar de stad Groningen is in de vijftiende eeuw gegraven en lange tijd druk bevaren door trekschuiten. De foto geeft ons daarom ook een mooi beeld van het beheersen van de zee en het in cultuur brengen van het land.

De windmolens in Kinderdijk staan sinds 1997 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Kinderdijk ligt in het veenweidelandschap van de Alblasserwaard.

Dit gebied werd al vanaf de 10e eeuw ontgonnen. In eerste instantie gebeurde dat door het water via waterlopen, op natuurlijke wijze uit het gebied te laten lopen.

Maar omdat de veenbodem begon in te klinken en het land onder het waterniveau kwam, moest de afvoer na verloop van tijd actief via bemaling verlopen, waarvoor windkracht werd gebruikt. De 19 molens die hier nu nog staan dateren uit de 17e eeuw en vormen een indrukwekkend complex van wereldfaam.

Foto: Hans Osinga

Foto: Annemieke van der Wiel

Winnaar Fotowedstrijd KvdA Sept/2016 Foto: Joris Dijkema

Grondmist, ochtendrood en bloeiende heide zijn de fascinerende ingrediënten die Joris Dijkema aanzetten tot het maken van deze geweldige foto. Zelf noemt hij de heuvels van de Posbank, want daar is de foto genomen, bijna on-Nederlands en dat is ook zo want ons land is bijna overal vlak. De glooiingen zijn vooral prominent aan de kant van de IJssel, waar de rivier deze door gletsjers in de ijstijd gevormde hoogten heeft ondergraven. Samen met de paarse heide en de ondergaande zon levert dat het beeld op van een stukje oer-natuur. Toch is het dat niet, omdat de heide een type vegetatie is dat ontstaat door begrazing en afplaggen. De naam Posbank komt overigens van de bank die er in 1918 werd geplaatst ter herinnering aan de oud-voorzitter van de ANWB, de heer Pos.

Ook een boek en DVD winnen met jouw foto van ons mooie land?

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen. Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres.

De winnaar wordt ook beloond door onze partner LandschappenNL met het boek “Lekker Landschap” over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.

Bekijk meer winnende fotos op dagvandeaarde.nl

36

Verre natuurbestemming

De ‘reuzen’ achterna van Karamea’s Oparara Basin Tekst & fotografie: Angelique van Os

Nieuw-Zeeland trekt als vakantiebestemming jaarlijks zo’n 3,5 miljoen bezoekers. Gelukkig is er nog voldoende ongerepte natuur te vinden en plekken die de massa overslaat, zoals het afgelegen en sprookjesachtige Oparara Basin en de beschermde Honeycomb Hills en Caves.

De knalgele jeep kruipt naar boven. De motor gromt, terwijl de teller blijft steken rond de veertig kilometer. De verraderlijke bochten zijn scherp en er is nauwelijks overzicht. Een beetje zenuwachtig wiebel ik op mijn stoel en trek stevig aan de handgreep. Het half uur duurt lang. “Dit is een van de gevaarlijkste wegen van Nieuw-Zeeland. Nu is het droog en rustig weer, maar als het hier waait en nat is, dan is het een flinke uitdaging. Om hier zelf te rijden moet je in de meeste gevallen een speciale autoverzekering afsluiten en campers en bussen mogen hier eigenlijk niet komen.” Yvonne Williams weet gelukkig wat ze doet. Ze kent elke bocht, elk bruggetje en elke dode hoek op haar duimpje, want als gids van Karamea Guided Tours en het Information Resource Centrum rijdt ze dagelijks deze slingerachtige weg omhoog naar het

Oparara Basin. Dit is een gebied met majestueuze bogen en grotten, waarvan de kalksteenlagen geschat worden zo’n 35 miljoen jaar oud te zijn. Eén van de hoogtepunten zijn de beschermde Honeycomb Hills en Caves, die verscholen liggen in het 4520 vierkante kilometer grote Kahurangi National Park. Het oeroude regenwoud reikt enerzijds tot ver achter de bergen het binnenland in, terwijl de zee en haar uitgestrekte kuststrook anderzijds op een steenworp afstand liggen.

Maar verder heeft Karamea nauwelijks bekendheid vanwege de geïsoleerde ligging. Het ligt zo’n 150 kilometer boven Punakaiki, de populaire Pancakerocks, en dat is voor veel mensen te ver. Het gebied is tevens niet per auto bereikbaar via het Abel Tasman National Park, dat aan de andere kant van het noorden grenst. “Het zijn vooral Australiërs en de kiwi’s zelf die hier naartoe komen”, vertelt Williams.

Geïsoleerde ligging

Wij gaan echter niet naar het openbare gedeelte, maar naar het beschermde gebied van de Honeycomb Caves. Hier mag je alleen onder begeleiding van een gids naar toe.

De grot is in 1948 ontdekt door lokale jagers, echter bestudeerden geologen en wetenschap-

Williams werkt drie jaar als gids, maar woont zo’n tien jaar in Karamea, de noordelijkste plaats van de Westkust op het Zuidereiland. Internationale wandelaars zien veelal een glimp van het gebied vanwege de beroemde nabijgelegen Heapy Track.

Sprookjesachtig oerbos

Verre natuurbestemming pers van The Buller Caver Group de vondsten pas in de jaren 1970. Bij de bescheiden ingang staan bordjes dat het een beschermd gebied is, maar er is geen fysiek toezicht. “Nieuw-Zeelanders zijn goed van vertrouwen, dus we hebben hier geen ‘mannetje’ staan, nee. Ik kom hier in het hoogseizoen regelmatig twee keer per dag en collega’s screenen het gebied dagelijks. Dus we houden een oogje in het zeil. Als mensen hier toch zonder toestemming naar toe gaan, dan hangt er een fikse boete boven hun hoofd van DOC (Department of Conservation). Hun rangers monitoren ook het gebied én de conditie van de fragiele grot.“ Om het ruim vijftien kilometer lange grottenstelsel te bereiken, wandelen we eerst een klein half uurtje door het sprookjesachtige oerbos. De imposante para ‘Konings’ varens met hun opgekrulde bladeren glanzen in de ochtendzon en ik tuur steeds naar boven, naar de duizelingwekkende metershoge Rimu, Kahikatea en beuken bomen, waarvan velen zo’n 800 tot 1000 jaar oud zijn. Ze zitten volledig onder het mos en er groeit allerlei nieuw leven uit. Los van vogelgezang van de kleine, nieuwsgierige Fantails en Bush Robins en het zacht kletterende water, is het hier muisstil.

Ik heb het gevoel alsof ik op de filmset loop van Lord of the Rings. En dat is niet zo’n gekke gedachte, want Yvonne Williams vertelt dat hier scenes zijn opgenomen voor het tweede deel van de trilogie, alsook van Jurassic Park.

Botten en fossielen Opvallend is tevens de donkerbruine kleur van de Operara Rivier, die steeds weer in het bos opduikt met haar vele vertakkingen. Hier geen aquablauwe gloed dat zo kenmerkend is voor Nieuw-Zeelandse wateren. “Dat komt door het verteren van bladeren die zich mengen met de rivierbodem. Hier komt tannine bij vrij en dat kleurt het water tot bruin. Het is overigens heel helder en schoon water hoor”, zegt Williams terwijl we over een wiebelende swingbrug klauteren. Aan de overkant gekomen, naderen we het grottenstelsel. Onder het dichte bladerdak van varens en ander groen, zijn de grijze contouren van de grot al zichtbaar. De Honeycomb telt zeker zeventig openingen en gaten. Dat is een van de redenen waardoor er in de bekken van de grot duizenden botten en fossielen van met name vogels (59 soorten) zijn gevonden. Ze tripten nietsvermoedend op zoek naar voedsel het donker in of vielen in de afgrond door een misstap. Het gros van de vondsten zijn overgebracht naar nationale musea.

Volgens diverse geologen en onderzoekers raakten vogels eeuwen geleden steeds meer hun vermogen om te vliegen kwijt omdat ze nauwelijks tot geen natuurlijke vijanden hadden. Daardoor transformeerden ze meer in loopvogels. Eenmaal in de grot konden ze er zonder hun vleugels niet meer uitkomen.

Super continent Het opvallendste aan de inheemse fauna van Nieuw-Zeeland, zeker in dit gebied, is het ontbreken van viervoetige land- en zoogdieren.

Er zijn slechts twee soorten vleermuizen en de beschermde hagendissensoort Tuatara, terwijl je in de exotische jungle eerder slangen, krokodillen en apen verwacht. Lang werd gedacht dat de oorzaak lag bij de afscheiding van het

37

prehistorische super continent Gondwana.

Hierbij splitste Nieuw-Zeeland zich af en dreef weg van Australië, India, Zuid-Amerika, Afrika en Antarctica. Eén van de oorzaken dat er nauwelijks dinosauriërs leefden. Tegenwoordig vermoeden wetenschappers echter dat de afwezigheid van grote landdieren een gevolg is van uitsterving van bepaalde soorten gedurende de afgelopen 80 miljoen jaar. Hoe dan ook, het waren de vogels die het land overheersten en zich ongestoord uitbreiden. Inmiddels telt Nieuw-Zeeland hoofdzakelijk beschermde vogels en zijn vele soorten met uitsterven bedreigd, zoals het nationaal symbool de Kiwi, de Kea (de enige bergpapegaai ter wereld), de Kakapo, de Black robin, de Kokako, Bellbird en de Tui.

Moordlustige adelaar Vlak voordat we bij de hoofdingang van de grot komen, vertelt mijn gids dat er veel botten zijn gevonden van de uitgestorven reuze Moa (230 kilo) en zelfs een volledig skelet van een Haast adelaar (Aquila Moorei, weegt 9 tot 15 kilo en heeft 3 meter spanwijdte!) die in een nationaal museum geëxposeerd is. Williams: “Volgens de Maori-legende liep de zachtmoedige Moa nietsvermoedend in de grot, toen de moordlustige adelaar hem met zijn scherpe ogen vanuit de lucht spotte en aanviel door een van de gaten.

Echter vocht de Moa terug, maar door zijn enorme gewicht vielen ze samen de diepte in en braken hun poten door de val.” Uit studies blijkt dat de roofvogel vrijwel gelijktijdig uitstierf met

38

Verre natuurbestemming

PRAKTISCH:

Geformeerd kalksteen is veel te vinden in de Honeycomb Caves.

de Moa in 1400. De Maori roeiden de negen Moa soorten uit, waardoor de Haast adelaar zijn natuurlijke prooi kwijtraakte. Hierdoor ging hij zelf ten onder. De roofvogel dankt zijn naam aan de Duitse geoloog Julius von Haast, die voor het eerst in 1871 resten van de adelaar ontdekte. “Er zijn verhalen bekend dat de adelaar vanuit de lucht met zijn vlijmscherpe klauwen met gemak een mens kon grijpen, dodelijk verwonden en opat.”

Naar beneden Inmiddels hebben we een dik vest aangetrokken, helmen opgezet en lampjes aangeklikt. Met zaklampen in de aanslag dalen we langzaam een paar meter naar beneden, de duisternis in.

Hier openbaart zich een totaal andere wereld.

Een vochtige, donkere omgeving bestaande uit broos druipende lagen van geformeerd kalksteen, omlaag hangende stalactieten, de zogenaamde olifantenvoeten (dikke stalactieten) en omhoog staande stalagmieten waar smalle zijtakken van de Operara rivier doorheen stromen. Het is opletten waar ik m’n voeten neerzet, want de grond is vochtig en glibberig. Smalle spleten doorlaten her en der een straal daglicht, maar de bewoonde wereld lijkt ver weg. Op diverse plekken liggen wat geposeerd een groepje botten bij elkaar van grote omvang. Onvoorstelbaar dat de vogels zo groot zijn geweest. Williams vertelt hoe het kalksteen door de eeuwen heen is veranderd door de impact van erosie, waarbij naast wind, water en ijs ook aardbevingen en vulkaanuitbarstingen van invloed zijn geweest. Zo zien we op sommige

De Honeycomb Caves liggen vol botten, zoals van deze reuze Moa.

plekken grote massa’s van geribbelde lagen waar het kalksteen is aangetast, dan wel bijna volledig is vergaan tot stof.

Stille dood

De Honeycomb Hill Caves zijn alleen onder begeleiding te bezoeken van een erkende gids. Vanwege de broosheid van de ondergrondse omgeving, worden hier maximaal acht mensen toegelaten.

In het hoogseizoen (januari-februari) zijn er twee groepen per dag toegestaan. Ik reisde met de enige aanbieder, Operara Guided Tours. Kosten variëren. Deze trip kost 150 dollar p.p.; voor een halve dag, inclusief lunch. Vooraf reserveren.

Voor info & boekingen: Karamea Information & Resource Centre Market Cross, Karamea karameainfo.co.nz

Even verderop horen we hard stromend water. In dit gebied valt jaarlijks zo’n zes meter water en Williams heeft meerdere keren meegemaakt dat de rivier bij hevige regenval binnen een uur stijgt tot een meter hoog. Nog een oorzaak waardoor vastzittende dieren vaak geen uitweg meer konden vinden: ze verdronken. Tegenwoordig worden er nauwelijks dode dieren aangetroffen, waarvoor Williams geen duidelijke oorzaak ziet. Want de vogelpopulatie is dan wel drastisch afgenomen, er leven nog steeds dieren in het Basin.

Terwijl we doorlopen neemt het water af en komen we bij een droger gedeelte, dat vol zit met smalle zij-ingangen. Wijzend naar het plafond zegt de gids lachend: ”Ik denk dat Michelangelo hier inspiratie heeft opgedaan voor de Sixtijnse Kapel.” De vorm lijkt verdraait veel op het beroemde bouwwerk.

Wanneer we onze hoofdlampjes uitzetten om het magische licht van gloeiwormen te aanschouwen wordt duidelijk hoe verstikkend donker het hier is. Wat moeten de dieren in paniek geweest zijn die vast zaten en een stille dood tegemoet gingen.

Wanneer we dankzij de zaklampen de weg gemakkelijk naar buiten vinden en het groene woud ons prachtig tegemoet komt, is nog een graf van een reuze Moa. “Ik heb medelijden met deze jongen.

Hij is in een vierkante kloof gevallen en kon er niet uitklimmen, terwijl hij zo dichtbij zijn vrijheid was.”

Terug bij de parkeerplaats wandelen we naar de Moria boog. Dit is een van de openbare imposante bogen waarvan de Oparara Arch de grootste is (43 meter hoog en 219 meter lang). De Moria boog is weliswaar kleiner (slechts 8 meter hoog en 46 meter breed), maar volgens Williams eleganter en heeft een mooie verrassing die bezoekers snel over het hoofd zien. De boog is vernoemd naar een fictieve locatie uit Lord of the Rings. Zonder het te beseffen lopen we over het gesteente heen, waar we na vijf minuten prachtig uitzicht op hebben.

De volle begroeiing die over de boog hangt en het laagstaande water wat er doorheen loopt vormen een magisch plaatje. De kers op de taart vinden we aan de achterkant. Via grote rotsblokken dalen we naar beneden en staan pal onder het kalkstenen gevaarte. Ik voel me vredig en nietig tegelijk op deze bijzondere plek waarbij eens te meer duidelijk is hoe krachtig en uniek de natuur is in dit verre land.

De voorkant van de prachtige Moria boog.

De onderkant van de Moria boog.

Verre natuurbestemming

NOG MEER NATUURTIPS OP HET ZUIDEREILAND

39

Gids Wayne maakt een stop voor een korte wandeling.

TIP 1 OTAGO RAIL TRAIL Wie het hart van de zuidelijke regio Otago wil ontdekken en daarvoor de tijd neemt, komt goed aan zijn trekken door op de fiets te springen. Je rijdt langs tientallen pittoreske (voormalig goudmijn) gehuchten en dorpjes over de voormalige spoorlijn van Dunedin naar Clyde, die tot 1990 actief was. De trail beslaat een afstand van 152 kilometer en loopt van de plaatsen Clyde naar Middelmarch. Het laatste stukje naar Dunedin is nog in gebruik. Bijna zeventig jaar was de spoorlijn actief en zeer belangrijk voor handel en de verbinding van het plattelandsleven naar grotere plaatsen.

Sinds 2000 is het spoor veranderd in hoofdzakelijk gravelpaden en doorkruist prachtig gevarieerd landschap langs uitgestrekte vlaktes, glooiende groengele heuvels, ruige valleien en fiets je over metershoge bruggen en door donkere tunnels.

Het is soms wel afzien, want wie in de zomermaanden (januarifebruari) fietst, kan te maken krijgen met hoge temperaturen, stevige wind en of forse regenbuien. De herfst (april- mei) biedt vaak meer verlichting qua weersomstandigheden, want Otago staat bekend om zijn hete zomers. Wil je nog wat meer avontuur - wij als fietsvolk zijn wel wat gewend natuurlijk-, start dan met de River track vanuit Clyde. Hierbij cross je met je mountainbike met flinke snelheid over hobbelige, smalle bospaadjes vol bochten tot de eerste stop, Alexandra. Het is circa tien kilometer om fietsen. De kracht van de trail is overigens niet alleen het fraaie uitzicht, de locals hebben de tocht omarmd en dat zorgt ervoor dat je onderweg diverse country restaurants, cafés en uiteenlopende accommodaties tegenkomt, maar bovenal vriendelijke mensen die graag een praatje maken.

PRAKTISCH: Je kunt de fietstocht in maximaal vijf dagen doen, waarbij je bagage van begin tot het ‘eindstation’ wordt gebracht.

Er zijn diverse aanbieders. Ik fietste de route in drie dagen met ShebikesHebikes. Zij bieden een zeer goede service en prima fietsen met dito tassen voor onderweg.

Meer info: otagocentralrailtrail.co.nz

TIP 2 WAIATOTO RIVER SAFARI Nieuw-Zeeland is het land van de outdoor actie. Aan de westkust, in het afgelegen dorpje Haast, runt het echtpaar Wayne en Ruth Allanson kleinschalige watersafari’s met jet bootjes. In drie uur ontdek je het dramatische en afwisselende alpenlandschap Haast, dat is uitgeroepen als UNESCO erfgoed. Je scheurt en dobbert door de afgelegen wateren en maakt een korte wandeling in het stille, onaangetaste regenwoud. De nieuwe geavanceerde boten hebben een lage Co-2 uitstoot, waardoor ze weinig vervuiling opleveren.

Overigens zijn Wayne en Ruth de enigen in de omgeving die een permit hebben om in dit gebied te mogen varen. Ze brengen je van het binnenland naar de zee en vertellen gepassioneerd over het gebied. Ook is Wayne een van de beschermheren van dit gebied, dus als natuurliefhebber ben je in goede handen.

Meer info: riversafaris.co.nz | +64 3 7500 780

40

Boekbespreking

Fotograaf Paul Nicklen

toont kwetsbare schoonheid van poolgebieden

© Paul Nicklen

Hij reduceerde maar liefst een miljoen beelden tot slechts 178 foto’s. Het levenswerk van fotograaf Paul Nicklen omvat dan ook alleen maar parels. In zijn boek Born to Ice (teNeues) toont de veelgeprezen oceaanconservator en medeoprichter van SeaLegacy op intense wijze de schoonheid van de poolgebieden, alsook de grote urgentie om het gebied te beschermen. “Als het ijs verdwijnt, dan verliezen we een compleet ecosysteem.”

Tekst: Angelique van Os

“Terwijl ik een sneeuwstorm afwachtte, gluurde deze beer opeens door het raampje van mijn kleine hut in Svallbard, Noorwegen. Ik opende het raam en we staarden elkaar aan. Ze vond mijn camera, en ik toonde mijn glimlach van dankbaarheid voor dit speciale moment.” Het is een van de vele bijzondere verhalen achter de talloze beelden van fotograaf Paul Nicklen (50) die te vinden zijn in het dikke koffietafelboek (344 pagina’s) Born to Ice (teNeues). Zijn ijzersterke portretten van antarctische dieren en landschappen zijn niet alleen prachtig om te zien, het toont ook bewustwording van de impact van klimaatverandering in de poolgebieden. Dat geldt zowel voor mens als dier. De meeste foto’s uit dit boek zijn in opdracht gemaakt voor het tijdschrift National Geographic, voor wie hij tot nu toe 22 verhalen heeft vastgelegd. Inmiddels heeft Nicklen een indrukwekkende staat van dienst opgebouwd, waar onder vijf World Press Photo-prijzen en riep het Natural History Museum in Londen hem uit als Wildlife Photographer of the Year (2012).

Wat op het eerste oog prachtige watervallen lijken, is zorgelijk smeltwater dat in hoog tempo toeneemt. © Paul Nicklen

Boekbespreking

© Paul Nicklen

41

“We hadden geen moderne communicatieapparatuur. Sneeuw en ijs waren mijn zandbak en de Inuit-mensen mijn leermeesters”

Verdwijnend leefgebied De liefde voor het ijslandschap is altijd al aanwezig geweest in het leven van Paul Nicklen.

De Canadese fotograaf groeide namelijk op binnen een kleine Inuit-nederzetting, omringd door ijsschotsen, ijsvelden en de koude zeeën van Noord-Canada. Baffin Island, Kimmirut, om precies te zijn, vormde zijn thuishaven. Dit ligt zó afgelegen, dat er slechts één keer per jaar voedselbevoorrading per boot wordt geleverd.

“We hadden geen moderne communicatieapparatuur. Sneeuw en ijs waren mijn zandbak en de Inuit-mensen mijn leermeesters. Door hen leerde ik overleven. Als kind wist ik al dat ik als volwassene iets wilde gaan uitdragen om mijn leefgebied te beschermen. Door mijn werk te delen, hoop ik dat mensen beseffen dat als we niet tijdig ingrijpen, in slechts vijf à tien jaar het ijs van de poolgebieden verdwijnen en we hierbij een volledig ecosysteem kwijtraken. Dat betekent dat de ijsbeer uitsterft binnen vijftig tot honderd jaar. Voor mij is er geen beter, charismatischer en karakteristieker, sexier poolsoort dan de ijsbeer en daarom is dit dier hét gezicht van mijn werk”, aldus Nicklen in TED Talk, Tales of Ice-bound Wonderlands.

Dit verklaart waarom, of het nu in kleur of zwart-wit is, de vele gezichten van de ijsbeer als een rode draad door het boek heen loopt.

Zoals de foto The Long Summer op pagina 40-41, wat oogt als een prachtig stilleven van een moeder met twee jongen, terwijl hun vacht juist opvalt in de rotsachtige grijze omgeving zonder ijs. Een zomer van vechten om te over-

leven, op zoek naar zeeleeuwen die vanwege de warmte wegblijven uit het gebied.

Koude onderwaterwereld Maar er is meer. Nicklen deelt schilderachtige landschappen van smeltende en drijvende ijsschotsen, imposante smeltwatervallen, een doolhof van gebroken ijs waar narwallen (tandwalvissen) hun weg moeten zien te vinden en de altijd aaibare zeehonden en pinguïns van Antarctica. De fotograaf reist in Groenland mee met jagers en hun sledehonden, waar het harde koude leven je direct grijpt. Ook toont de Canadees op kunstzinnige wijze, omlijst door perfect licht, de koude onderwaterwereld. Hij lijkt zit er soms midden in te zitten. De fotograaf die tevens bioloog en ervaren duiker is, schuwt dan ook geen extreme en uitdagende (weer) omstandigheden. Hij voelt zich volgens eigen zeggen dringend gedwongen om wereldwijd publiek te verbinden met de diersoorten en ecosystemen waar hij zo om geeft. In een interview met The Guardian zegt hij: “Als je 150 meter diep onder het ijs zit, dan kun je daar niet vechten om te overleven. Je moet je geest vrijmaken.” Dat doet hij door een rebreather te dragen, om geen bubbels te produceren. Hij kan hiermee zo’n zes uur onder water blijven en onderwerpt zich aan dezelfde omstandigheden als die van de dieren die hij vastlegt met zijn lens.

Naast zijn fotografie zet Nicklen zich met zijn SeaLegacy foundation in voor het behoud van de oceanen en al het leven daarbinnen. Hij deelt daarbij dezelfde synergie als acteur en

milieuactivist Leonardo DiCaprio, die het voorwoord schreef van Born to Ice. Immers, het cruciale moment is nu. DiCaprio schrijft: “Dit boek nodigt je uit om je te laten onderdompelen door de magische en wonderlijke poolwereld, met een zeldzame intimiteit die je zal omarmen en inspireren om deze kostbare plek op aarde te beschermen.”

Mooi Sintcadeau of voor onder de kerstboom.

Born to Ice (teNeues) kost € 100,29 x 37 cm. Het boek is onder andere verkrijgbaar op: pureofftheroad.com/shop

42

Boeken

Uitgelezen...

Kintsugi Kintsugi is de Japanse kunst om scherven van aardewerk met goud te lijmen. Dag na dag, week na week is de restaurateur bezig het object te reinigen, verzorgen, behandelen en uiteindelijk te verbeteren. Dit principe is uitgegroeid tot een bekende therapeutische metafoor om emotionele wonden te helen – hersteld en verrijkt door waardevolle levenslessen.

Kintsugi | De schoonheid van emotionele scherven | Céline Santini | ISBN 9789021570402 | €15,00 | Kosmos Uitgevers

CBD en de medicinale werking van cannabis CBD, cannabidol, is overal verkrijgbaar en wordt massaal gebruikt voor kleine kwaaltjes als rugpijn, stijve knieën en slapeloosheid.

CBD is de niet psychoactieve stof in cannabis. In dit boek staat alles wat je moet weten over het medicinale gebruik van cannabis. De juist dosering, voor welke aandoeningen het geschikt is en wanneer je het moet innemen. Een boek dat in de trend past van de gezondheid in eigen hand nemen met natuurlijke middelen. Je hoeft niet high te worden om te helen.

CBDendemedicinalewerkingvancannabis|Helenzonderhighteworden|Leonard Leinow & Juliana Birnbaum | ISBN 9789020214833 | €27,50 | Uitgeverij AnhkHermes

Van dit boek ga je beter slapen Eén op de drie volwassenen slaapt slecht. Dit boek reikt handvatten aan om beter te slapen en geeft een humoristisch & hartverwarmend kijkje in het leven van de slecht slapende auteurs. Hun boodschap?

Je kunt echt iets doen (en laten) om je nachtrust te verbeteren. Plus: je staat er niet alleen voor! Een toegankelijk boek met journalistieke verhalen, humor, compassie, wetenschap en fijne illustraties.

Van dit boek ga je beter slapen | En je wordt er knapper van | Catelijne Elzes & Deborah Freriks | ISBN 9789021570914 | €15,00 | Kosmos Uitgevers

De weg Aan de hand van de oude Chinese filosofen als Confucius en Lao Tse zet Michael Puett onze denkbeelden over persoonlijke ontwikkeling, macht, relaties en authenticiteit op z’n kop. Persoonlijke groei blijkt niet voort te komen uit introspectie, maar door naar buiten te kijken. Macht oefen je uit door je in te houden. Aan een goede relatie bouw je door kleine gebaren. De weg is een boek dat je leven voorgoed verandert; voor jong en oud, mensen met ambitie, politici en CEO’s.

Deweg|WatChinesefilosofenonsoverhetgoedelevenleren|MichaelPuett& Christine Gross-Loh | ISBN 9789025906795 | €12,50 | Uitgeverij Ten Have

Weg van de pijn

Tomte en de Vos

Veel mensen lijden aan chronische, zeurende en veelal onverklaarbare pijnen. Vaak eindigt het na een lange zoektocht in het reguliere en alternatieve circuit in berusting.

De oude kabouter Tomte Tummetot waakt over de boerderij. De hongerige vos Mickel komt hem op het erf tegen. Nee, hij mag geen kippetje vangen om op te peuzelen. Tomte biedt hem wel het bordje pap aan, dat de kinderen van de hoeve elke avond voor hem klaar zetten.

Saskia de Bruin laat in dit boek zien dat pijn vaak een verborgen agenda heeft: wie aan de slag gaat met zichzelf en psychische pijn uit het verleden opruimt, merkt dat ‘genezing’ het gevolg kan zijn.

Wegvandepijn|Demind-body-connectieherstellen om onbegrepen pijnklachten op te lossen | Saskia de Bruin | ISBN 9789020214895 €20,00 | Uitgeverij AnkhHermes

Bij de tekst van Astrid Lindgren heeft Eva Eriksson nieuwe illustraties gemaakt, met fonkelende sterren, besneeuwde velden, het kippenhok en natuurlijk Tomte en de vos.

Tomte en de Vos | Astrid Lindgren | € 14,95 | Uitgeverij Christofoor

Colofon

43

COLOFON Gratis een boek ontvangen?

Ben je al abonnee van de Krant van de Aarde of wil je dat worden? mail ons dan je boek of dvd naar: info@fbw-Woerden.nl of bel 0348-431393 Zolang de voorraad strekt, Eén boek per jaar gratis.

De Krant van de Aarde is een positief redactioneel onafhankelijk medium. Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat. De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2018 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 | Stichting Dag van de Aarde info@krantvandeaarde.nl | M: 06-53332980

Afrika doorkruist in 125 jaar Al meer dan vijf generaties heeft het tijdschrift National Geographic mensen verblind en opgeleid met zijn ongelooflijke foto’s en aangrijpende verhalen uit alle hoeken van de wereld. Geïnspireerd door ons monumentale Around the World in 125 jaar, beheert dit boek ongeveer tweehonderd boeiende foto’s afkomstig uit de National Geographic-archieven, waaronder veertig nieuwe foto’s, die de landschappen, geschiedenis, culturen en dieren in Afrika doorkruisen.

National Geographic Around the World in 125 Years Africa | Joe Yogerst, Reuel Golden | Täschen | €50,- | ISBN 978-3-8365-6876-0

Eerbetoon aan de Himalaya De Frans/Zwitserse/Italiaanse fotograaf Olivier Föllmi brengt een eerbetoon aan het unieke landschap, de mensen en de spiritualiteit van de Himalaya. Zijn levenswerk straalt authenticiteit en spiritualiteit uit. Al meer dan veertig jaar documenteert de prijswinnende fotograaf van onder andere de World Press Photo, het gebied en diens gemeenschappen; een regio die hij voor het eerst op een wandeltocht in de jaren tachtig leerde kennen. My Himalaya is een verrijkend en verhelderend boek voor iedereen die op zoek is naar een bewuste manier van leven, alsook voor iedereen die geïnteresseerd is in fotografie, trekking, landschap en boeddhisme. © My Himalaya - 40 Years among Buddhists | Olivier Föllmi | teNeues | € 80 | ISBN: 978-3-96171-140-6

Eet meer energie Vrijwel iedereen wil meer energie, maar bijna niemand weet hoe ons lichaam energie aanmaakt. Marjolein Dubbers heeft een passie voor levensenergie, dook diep in deze materie en ontdekte een goed verborgen geheim. Energie wordt aangemaakt in de mitochondriën, die zich bevinden in al je cellen. Je hebt zelf grote invloed op de hoeveelheid én de kracht van je mitochondriën. Vooral voeding speelt hierbij een belangrijke rol: je kunt letterlijk meer energie eten!

Eet meer energie |Voor een vitaal en vrolijk leven |MarjoleinDubbers|ISBN 9789021566863 | €22,50 | Kosmos Uitgevers

Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Frans van der Beek - Secretaris Redactie: redactie@krantvandeaarde.nl Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Leonie Kohl, Lisette Kreischer, Angelique van Os, Angela van der Veer, Renske de Zwart, Eric Schoones, Yvonne Koop.

Advertenties en samenwerkingen: Albert Poutsma Vormgeving & Opmaak: Celina Koekenbier | info@insight-design.es Hoofdredactie & eindredactie bijlagen Gezond: Ivonne de Thouars Onderwijs, feestdagen: Yvonne Koop Reizen: Angelique van Os Cultuur: Eric Schoones Demeter: Ellen Winkel Distributie: Ruim 400 distributiepunten: Odin groentetas, natuurvoedingswinkels, woningwinkels, reiswinkels en wereldwinkels.

Abonnementen: Je kunt de Krant van de Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en korting op groene stroom. Kijk op www.krantvandeaarde.nl.

Tevens ontvangt u een DVD of boek naar keuze.

FBW Abonneeservice Woerden / Kees Slagter Contact: info@fbw-woerden.nl / 0348-431393

GEZICHTSPUNTEN

Centrum Sociale Gezondheidszorg Brochures over de gezondheid van lichaam, ziel en geest. www.gezichtspunten.nl

DUURZAAM FINANCIEEL ADVIES Beers Financieel Adviesbureau Info@beersassurantien.nl VALKENBURG Tel.: 043-6012555

De andere kant van euthanasie Maakt het uit hoe je sterft?

Een vraag, een indringende vraag. Sterven is iets wat ons allemaal eens zal overkomen, vroeg of laat, hoe dan ook. Over de manier waarop hebben de meeste mensen maar weinig invloed. Je kunt bang zijn voor het levenseinde, maar je kunt ook bang zijn voor de periode die aan het levenseinde vooraf gaat.

Angst is vaak een belangrijk motief achter een vraag naar euthanasie. Dat wil dan niet zeggen, dat die angst altijd direct zichtbaar is achter de wens om ‘zelf uit te maken wanneer ik sterf’. Waardig te willen sterven, zonder lijden kan voortkomen uit angst voor het lijden.

Meer info: www.gezichtspunten.nl

Een toast op de toekomst!

mactie Jubileu u n cadea deze wij 4,20 2 t.w.v. €

Stichting Grondbeheer viert haar 40ste verjaardag! Kunnen we daar samen met u op toasten? Als u nu één of meer eeuwigdurende obligaties in biodynamische landbouwgrond koopt, of als u donateur wordt, krijgt u twee bijzondere flessen Demeter wijn cadeau t.w.v. 24,20 euro. Liever alcoholvrij? Dan ontvangt u twee flessen WeinkÖnig wijn in dezelfde prijsklasse. Deze jubileumactie geldt tot 1 maart 2019 en is gesponsord door www.biologischewijnwinkel.nl

Doe ook mee!

Ga naar www.bdgrondbeheer.nl/jubileumactie of bel 0343­712080

STELT U ZICH EENS VOOR...

Een levendig landschap met akkers, bomen en bloemen waar vogels kwetteren, insecten zoemen, het slootwater en de lucht schoon zijn en waar vitaal voedsel wordt geproduceerd. Klinkt dat te mooi 2017 12 okt ober € 500, B 99

om waar te zijn? Op een biodynamische boerderij is dat gewoon de dagelijkse prak­ tijk. Het beschikbaar stellen van vrije landbouwgrond voor biodynamische boeren en tuinders, wat Grondbeheer al 40 jaar doet, is dan ook een structurele oplossing voor klimaatverandering, milieuvervuiling en verlies van biodiversiteit. Het is belangrijker dan ooit dat het biodynamische landbouwareaal verder groeit. En u kunt daarbij helpen. Meedoen met onze jubileum­

actie is een geschenk aan de toekomst!

Lunaria Trebbiano en Montepulciano zijn karaktervolle Demeter wijnen voor een feestelijke toast. Beide zijn onberispelijk qua smaak en zullen een liefhebber zeker deugd doen.

Meer info: www.biologischewijnwinkel.nl

Stichting Grondbeheer biologisch-dynamische landbouw