Henk Sprenger De avonturen van
Henk Sprenger De avonturen van
Henk Sprenger De avonturen van KIck Wilstra, de wonder-midvoor Deel 1 t/m 9 met een inleiding van Kees Volkers
m9
t/ Deel 1
eiding l n i n e met e s Volker s e e K van
Henk Sprenger De avonturen van Kick Wilstra, de wonder-midvoor Deel 1 t/m 9 met een inleiding van Kees Volkers
1
Kees Volkers is historicus, strip- en voetballiefhebber en oud supporter van Fortuna Vlaardingen. Voor de Nederlandse Sportbibliotheek (deel 14, uitg. Thomas Rap) schreef hij eerder Het Verzwegen Oranje – Nederlandse internationals in oorlogstijd.
2
Kick Wilstra, held van zijn tijd ‘Dat wordt een reuze voetballer!’ 4 Drie idolen in één – Kick, Faas en Abe 8 Kick Wilstra – De avonturen van een wonder-midvoor 16 Kick Wilstra kan alles! 24 Het Nederlands voetbal in de tijd van Kick Wilstra 38 ‘Lelijke prof !’ – Perikelen rond het professionalisme 46 Kick Wilstra – De jaren gaan tellen 54 Henk Sprenger – Een passie voor tekenen 60 N0ten • Bronnen • Illustraties 79
‘Dat wordt een reuze voetballer!’ Als Kick Wilstra in het Friese Veendorp wordt geboren, zit vader Fabe Wilstra net op de tribune naar een voetbalwedstrijd te kijken. ‘Dat ’t nou juist vandaag gebeuren moest!’, verzucht Fabe, terwijl hij zijn hoed vasthoudt en naar huis holt. Eén plaatje later tilt de kersverse vader zijn zoon uit de wieg, het blijkt een energiek ventje. ‘Wat een kerel!’ roept vader trots uit, ‘Dat wordt een reuze voetballer!’ Het mannetje schopt al voortdurend zijn dekentjes weg. ‘En daarom zullen wij jou Kick noemen!’, besluit vader lachend. Aanvankelijk lijkt er van Fabe’s voorspelling weinig terecht te komen. Kick gaat liever vissen. Maar als hij eenmaal de smaak te pakken krijgt gaat het hard: Kick begint er steeds meer zin in te krijgen. Zodra hij de leeftijd heeft, wordt Kick lid van de Veendorpse V.V., waar de kenners zijn buitengewone aanleg onmiddellijk in de gaten hebben. Tienduizenden jongens dromen ervan om een beroemde voetballer te worden. En tienduizenden vaders en opa’s die ooit jongens waren, droomden ervan om een beroemde voetballer te worden. En al die jongens en ex-jongens weten precies hoe die droom er uit ziet: je zit als junior te kijken naar een belangrijke wedstrijd van ‘het eerste’, dat plotseling een mannetje tekort komt. Door omstandigheden zijn er geen invallers, dus word jij van de tribune geplukt! De stand is 3-3. En dan scoor jij in de laatste minuut het winnende doelpunt, met een omhaal in de kruising! Het stadion kolkt van vreugde en je wordt op de schouders van je medespelers van het veld gedragen. En dan word je wakker: het was maar een droom… Er is tot nu toe maar één voetballer bekend die dit daadwerkelijk overkwam: Kick Wilstra, de wonder-midvoor!
4
Drie idolen in één – Kick, Faas en Abe Toen Henk Sprenger werd gevraagd om een voetbalstrip te maken, was zijn eerste zorg een hoofdfiguur te bedenken. Sprenger ruim 35 jaar later: ‘Ik wilde niet dat er één bestaande voetballer model stond. Mijn held moest in ieder geval een aanvaller zijn. Een keeper kan een strafschop stoppen, maar daarmee houden zijn heldendaden wel op. Mijn figuur moest veel doelpunten maken. Ik zocht een goed klinkende naam, maar geen bestaande. Kick Wilstra is inderdaad een samenvoeging van de namen van Kick Smit, Faas Wilkes en Abe Lenstra.’ Een gelukkige greep, vond Sprenger zelf ook: een naam met een verhaal, die klonk als een klok.
8
De drie ‘virtuozen’ naast elkaar in Nieuwe Voetbalglorie van Aad van Leeuwen uit 1947.
10
Kick Wilstra – de avonturen van een wonder-midvoor Kick Wilstra maakt zo veel indruk tijdens het scholenkampioenschap, dat hij een aanbod krijgt om in het juniorenteam te spelen van eersteklasser Victoria. Het is het begin van een bliksemcarrière. Via Jong Oranje en het Nederlands Elftal brengt Kick het zelfs tot een uitverkiezing in het Europese Elftal. Ondertussen viert hij triomfen in de Nederlandse, Engelse en Italiaanse competitie, waar hij de amateurstatus verruilt voor die van profvoetballer. Omdat hij veel moet reizen komt Kick vaak in onverwachte situaties terecht, treedt hij op als redder van drenkelingen en gecrashte piloten, en krijgt hij te maken met een hele reeks boeven, schurken, omkopers en kidnappers. Tussendoor sticht hij een modelgezin en werkt hij aan een succesvolle ingenieurscarrière.
16
Op Wembley speelt Kick de Cup Final tegen Preston Villa. Voor 126.000 toeschouwers winnen de Malton Rovers met 4-3, Kick scoort ze alle vier. De winnende goal is zo fraai dat zelfs zijn directe tegenstander hem feliciteert.
Terug naar Victoria Het is gedaan met voetballen als Kick wordt opgeroepen om te gaan vechten in Afrika tegen de troepen van Rommel. Hij lijdt schipbreuk, wordt gevangen genomen en ontsnapt weer, en na vele omzwervingen komt hij uit-
‘Een zeker vervelend mannetje met een snor’ zorgt ervoor dat Kick een extra lange diensttijd moet vervullen. Dit overkwam tekenaar Sprenger zelf in werkelijkheid ook.
Naar Engeland Kick krijgt een vaste plaats in het Eerste en scoort gewoon door. Ondertussen verwaarloost hij zijn studie niet. Ook in het studentenelftal blinkt hij uit. Als de oorlog uitbreekt zit Kick in militaire dienst. Met de zeilboot van Sproet vlucht hij naar Engeland, waar hij bij de Nederlandse Brigade terecht komt als camouflage-expert. Hij raakt hier betrokken bij een spionage-affaire. Bij een onderling
18
potje voetbal wordt hij ontdekt door Tweede divisieclub Malton Rovers. Hij kan er goed geld verdienen, maar Kick geeft er de voorkeur aan amateur te blijven. Dat weerhoudt hem er niet van om Malton Rovers naar het kampioenschap te schieten! Ook een profcontract bij een topclub uit Londen slaat hij beleefd af. Met Malton Rovers speelt Kick het seizoen daarop in de top van het Engelse voetbal. Hij baart opzien door een lat aan splinters te schieten.
Kick Wilstra is niet te koop.
Kick Wilstra kan alles! Kick Wilstra is vooral bekend als wonder-midvoor, maar heeft veel meer in zijn mars. Kick is ook fervent bestrijder van onrecht, redder in de nood, model-vader en bewaker van normen en waarden. Ook in andere sporten is hij goed: hij wint met hardlopen en boksen en hij krijgt zelfs een aanbieding om autocoureur te worden: Kick Wilstra kan alles! Maar het best kan hij toch voetballen: hij scoort aan de lopende band, uit alle standen en waar hij ook speelt. Kick is wel de eerste om de term wonder-midvoor te relativeren. Of hij in een wedstrijd nu drie, vier of vijf doelpunten scoort, hij zal er altijd op wijzen dat hij het zonder de hulp van zijn ploeggenoten niet had gekund. Kick Wilstra is sportief, correct én bescheiden. Hij eist geen vrije trappen op en maakt geen rare danspasjes als hij heeft gescoord. De ‘voetballerij’ vindt hij betrekkelijk: er zijn belangrijker zaken op de wereld! Kick krijgt veel te maken met onrecht, iets waar hij slecht tegen kan. Hij is de eerste om mensen in nood te hulp te schieten, zelfs als het een beetje hun eigen schuld is. En wee de boeven en schurken die het op hem of zijn gezin hebben voorzien: Kick neemt ze te grazen en levert ze persoonlijk over aan de politie!
24
beeld gebracht. Misschien speelt ook mee dat Sprenger zelf keeper was, al was dat dan bij waterpolo. Sprenger mag af en toe met plezier een keeper tekenen die een bal ‘klemvast’ heeft. Een heerlijk gevoel voor een keeper, en aan zijn tekeningen kan je zien dat Sprenger dat gevoel kent! Kick scoort werkelijk overal! In het schoolteam, in het studententeam, bij de adspiranten en in het Eerste van Victoria. Daarna in Jong Oranje, het Nederlands Elftal en als prof bij Titan. En natuurlijk ook in het Europeesche Via de zonen van Kick kon Henk Sprenger zijn liefde voor waterpolo kwijt.
Wonder-midvoor ‘Mijn voetbalheld moest een aanvaller zijn, hij moest veel doelpunten maken’, vertelt Henk Sprenger in een interview. Hij creëerde deze aanvaller door de eigenschappen van de drie grootste Nederlandse aanvallers van zijn tijd te combineren. Dat werd Kick Wilstra, de man die uit alle standen wist te scoren, zowel met de voeten als met het hoofd. Sprenger heeft vaak moeite met de deadline, en soms is dat te zien. Maar als hij er echt voor gaat zitten kan hij prachtig voetballers
tekenen. Hij heeft er zichtbaar plezier in om de verschillende houdingen van de spelers, vooral die van een scorende Wilstra, zo goed mogelijk tot uitdrukking te brengen. Of het nu gaat om een striemend schot, een snoeiharde kopbal, een sliding of een snoekduik, Sprenger weet de verschillende poses van de voetballer zeer natuurlijk te laten overkomen. Toch tekent Sprenger ook graag keepers. Aan de ene kant logisch, want in een strip waar veel gescoord wordt, zijn keepers onvermijdelijk. Vooral de keeper die weet dat hij geslagen is, wordt door Sprenger veelvuldig in
25
27
Met deze ‘uitstapjes’ gaat Sprenger soms wel erg ver. De zijpaden hebben een paar maal weinig met het verhaal te maken en zouden in ieder andere strip ingelast kunnen worden. Het toenemende gebrek aan inspiratie is te merken naarmate de strip vordert. Voor de jongens van toen zal dat minder bezwaarlijk zijn geweest. We moeten niet vergeten dat de strip verscheen in een tijd dat er nog nauwelijks televisie was en het beeldverhaal een welkome manier was om de fantasie te prikkelen. De strip wordt ook niet voor niets vergeleken met de computerspelletjes van tegenwoordig: oppervlakkig vertier dat alleen maar zal leiden tot ontlezing en domheid. Maar ze zijn mateloos populair bij de jeugd. Sprenger maakt ook uitstapjes die meer geschikt zijn voor volwassenen. Het wat gênante intermezzo over damesvoetbal is daarvan een voorbeeld. Een 12-jarige knaap zal daar destijds weinig van begrepen hebben. Het zelfde geldt voor de persiflages op de invoering van het betaalde voetbal. Dat was veel ‘bobo’gedoe, waarmee de jonge voetballer weinig affectie had.
Bewaker van normen en waarden Kick Wilstra valt niet alleen op door zijn scorend vermogen, maar ook door zijn sportieve
Links • Henk Sprenger had veel interesse in het tekenen van vliegtuigen, auto’s en treinen en gaf zijn lezers graag wat mee over toeristische bezienswaardigheden. Tijdens het reizen houdt Kick zijn (ingenieurs)vak bij. Boven • De tweeling Rob en Rudi zijn Kicks grootste fans.
spel en correcte gedrag, zowel binnen als buiten het veld. Tegelijk is hij bescheiden, hij houdt er eigenlijk helemaal niet van om in de schijnwerpers te staan. Hij is de eerste om de ‘voetballerij’ te relativeren en te stellen dat er belangrijkere dingen zijn in het leven; een goede opleiding bij voorbeeld, zijn werk als ingenieur, en natuurlijk het gezin met zijn
toegewijde vrouw Jannie en de tweeling Rob en Rudi, die hun vader adoreren. Niet roken, niet drinken, op tijd naar bed en altijd een stropdas om, dat zijn vanzelfsprekende zaken. Lelijke woorden zal Kick nooit gebruiken, een verontwaardigd ‘ben je betoeterd’ is wel de ernstigste verwensing die we van hem optekenen.
35
Het Nederlands voetbal in de tijd van Kick Wilstra In de tijd dat Kick Wilstra het licht ziet (in 1949), verkeert het Nederlandse voetbal in een moeilijke fase. In de eerste jaren na de oorlog is het spelpeil nog acceptabel. In de nationale competitie doen talenten als Faas Wilkes, Abe Lenstra en Kees Rijvers van zich spreken en ook de prestaties van het Nederlands Elftal zijn behoorlijk. Ondertussen vertrekken steeds meer goede Nederlandse spelers naar het buitenland, met name naar Frankrijk, waar zij voor goed geld als profvoetballer aan de slag kunnen. Het logische effect is dat het spelpeil in de hoogste voetbalklassen daalt. Omdat profvoetballers zijn uitgesloten van het Nederlands Elftal, wordt ook dit steeds zwakker. De roep om ‘Betaald Voetbal’ klinkt steeds luider. Het KNVBbestuur, onder de dwingende leiding van Karel Lotsy, blijft echter halsstarrig het pure amateurisme prediken.
38
Boven • ‘Glück Auf’ verwijst naar de sterke clubs uit de Mijnstreek. Links • Tijdens de strijd om het landskampioenschap in 1950 speelt Blauw Wit in het Olympisch Stadion tegen Limburgia. De uitslag wordt 3-3. Keeper Sjra Jacobs van Limburgia laat hier de bal glippen. Uiteindelijk zal Limburgia landskampioen worden.
De Mijnstreek De parallellen met de Nederlandse competitie zijn talrijk in de Kick Wilstra-strip. Met de zuidelijke kampioen ‘Glück Auf’ verwijst Sprenger naar de vele sterke clubs uit de Mijnstreek, die dan in de hoogste klasse spelen (‘Glück
40
Lelijke prof! Perikelen rond het professionalisme De Kick Wilstra-strip loopt van 1949 tot 1959 , een periode die in Nederland vooral in het teken staat van de perikelen omtrent de invoering van Betaald Voetbal. Voor- en tegenstanders van profvoetbal bestrijden elkaar met een fanatisme dat nu bijna onvoorstelbaar is. De kwestie is zonder meer het belangrijkste thema van de hele strip, waarin we Kick Wilstra een opvallende ommezwaai zien maken: aanvankelijk is hij principieel aanhanger van het amateurisme, maar als de stemming verandert draait Kick mee en begint hij een profcarrière in ItaliÍ. Als hij in Nederland terugkeert is Betaald Voetbal hier inmiddels een feit en tekent hij een contract als semi-prof.
46
Gianta, manager van een grote Italiaanse club: ‘Titan’. Ze komen overeen dat Kick een weekje naar Milaan komt om een proefwedstrijd te spelen. ‘Weet je wel zeker dat je prof wilt worden?’ vraagt Jannie nog. ‘Ik vind het helemaal geen schande’, antwoordt Kick. ‘En hoewel ik momenteel vrij behoorlijk in vorm ben, nadert toch ook de tijd, dat ik mijn loopbaan als voetballer zal moeten afsluiten. Het lijkt mij een goede finale.’
Aanvankelijk was ‘prof’ ook bij Kick Wilstra nog een scheldwoord…
hij zou daar voor geld hebben gespeeld. In de wedstrijd tegen Zilvermeeuwen krijgt hij van een tegenstander een smerig scheldwoord naar zijn hoofd geslingerd: ‘Lelijke prof!’ Dit maakt Kick ziedend en hij slaat er zelfs op los: ‘Ik laat mij niet beledigen. Zeg op! Wat bedoel je met prof !?’
Voor de bijl Uiteindelijk gaat Kick Wilstra toch voor de bijl. De bedragen die worden geboden blijven maar stijgen en als zijn financiële situatie slechter wordt, gaat hij in op een aanbod van signore
48
Het Italiaanse avontuur van Kick Wilstra is volledig geïnspireerd op de profcarrière van Faas Wilkes. Deze vertrekt in 1949 naar Italië om te gaan spelen voor Inter Milan. In Milaan verdient Wilkes 60.000 gulden per jaar, exclusief premies, een onvoorstelbaar bedrag in die tijd. ‘Il Tulipano’ groeit uit tot een ster. In 1952 wordt hij gekocht door Torino, de club die in 1949 zijn voltallige selectie verloor bij een vliegramp. Het Italiaanse elftal besloot na die ramp om per boot naar het wereldkampioenschap in Brazilië af te reizen. De Torino-ramp komt ook terug bij Kick Wilstra, die dan juist op het punt staat met Titan naar Amerika te vliegen. Manager Gianta besluit daarop de reis per boot te maken. Na een tegenvallend jaar bij Torino verkast Faas Wilkes naar Valencia, waar hij weer een paar gouden jaren meemaakt.
Wilkes heeft het prima naar zijn zin in het buitenland. Waar veel andere Nederlandse voetballers (of hun echtgenotes) al snel heimwee krijgen, heeft Wilkes juist heimwee naar Spanje, als hij weer in Nederland is teruggekeerd. 9 Kick vraagt de voetbalbond, die fel tegen profvoetbal is, of er bezwaren zijn tegen het spelen van een proefwedstrijd, maar krijgt geen antwoord. Ondertussen stellen vrienden en bekenden hem gerust dat hij een juiste beslissing heeft genomen. De voorzitter van Victoria belooft alle medewerking: ‘Tenslotte heeft het Nederlandse voetbal genoeg redenen om je dankbaar te zijn.’ Ook vriend Sproet geeft hem groot gelijk: ‘Natuurlijk moet je het doen. Laat de jongens die de tribunes vol krijgen er ook maar iets aan verdienen.’ In de pers verschijnen echter ook artikelen over ‘de zegeningen van het amateurisme en de verderfelijke invloed van beroepsvoetbal’ In 1937 was Bep Bakhuys de eerste Nederlandse international die naar het buitenland vertrok om bij FC Metz te gaan voetballen voor geld! Terwijl in de omringende landen het professionele voetbal al lang en breed was geaccepteerd, werd Bakhuys in Nederland neergezet als een halve misdadiger en
Kick Wilstra – De jaren gaan tellen
De populariteit van de voetbalstrip in de jaren vijftig is nu bijna niet meer voor te stellen. Het waren andere tijden. De jaren zestig hadden de samenleving nog niet beroerd en er was nog nauwelijks televisie. De strip was voor de jeugd van toen een bron van fantasie en avontuur. Maar in de ogen van de opvoeders van toen ook een laagwaardige vorm van vermaak, die alleen maar zou leiden tot ontlezing en verwijdering van de ware cultuur. 54
De schooljongens van toen hadden er maling aan en kunnen er nu, zelf op pensioengerechtigde leeftijd, nog altijd met veel liefde over vertellen. Een voetbal-avonturenstrip zoals die vroeger werd getekend, zou nu niet meer kunnen. Toch is de strip niet helemaal verdwenen. Ze is wel totaal van karakter veranderd. De voetbalheld is in de strip een antiheld geworden, lichtjaren verwijderd van de klassieke normen en waarden waar Kick Wilstra voor stond.
gelukkig en onbezorgd was.’ 19 Toch maakt Sprenger kort daarna nog een voetbalstrip, samen met Piet Keizer van Ajax en journalist Cees van Nieuwenhuizen (Het Parool): ‘Leer het van Piet Keizer’. De strip is echter geen succes.
Bloeiperiode Niettemin zijn de jaren 1970 een bloeiende tijd voor de voetbalstrip. In Nederland wordt de traditie van de avontuurlijke voetbalstrip doorgezet met ‘Roel Dijkstra’ (J. Steeman en A. Brandt, later voortgezet door anderen). Uit het Engels vertaalde strips als ‘De Wondersloffen van Sjakie’ (Billy’s Boots) en ‘Rob van de Rovers’ (Roy of the Rovers) doen het ook goed in de Nederlandse striptijdschriften. Enerzijds blijven deze strips het realistisch getekende avonturen-genre trouw, tegelijk gaan ze mee met de tijd, waarin bijvoorbeeld de voetballers lang haar gaan dragen. De succesvolle strips worden steeds meer een ‘project’, waarvoor verschillende tekenaars worden ingezet. Henk Sprenger deed alles nog helemaal zelf, met de hand.
Antihelden Naast deze traditionele voetbalstrips verschijnt in Nederland in de jaren 1970 een type voetbalstrip die geheel anders is. De serieuze en natuurlijk getekende avonturenstrip ver-
De anti-held Appie Happie (Dik Bruynesteyn) behoort duidelijk tot een andere generatie.
liest terrein en maakt plaats voor karikatuur en humor. De ‘voetballerij’ wordt niet meer serieus genomen, helden worden antihelden. Appie Happie (Dik Bruynestein) en FC Knudde (Toon van Driel) zijn de bekendste voorbeelden. Het verhaal maakt plaats voor korte strips, van enkele beelden tot een pagina, met de ‘running gag’ als continuerende factor.
‘Kick was natuurlijk erg tijdgebonden’, vertelt Sprenger in Het Parool in 1979. Daar plaatst de krant een tekening bij van Dik Bruynesteyn, die de generatiekloof tussen het modelgezin Wilstra en de goedige uitvreter Appie Happie en zijn vriendin (type dom blondje met ultrakorte rokjes) prachtig neerzet.
57
Karikatuur en kurkdroge humor zijn bij uitstek de kenmerken bij FC Knudde van Toon van Driel. Grove humor (‘een bal op je zak’ blijft toch ‘de taart in het gezicht’ van het voetbal) en bijtende satire (hier op het spreekkorenverbod) voeren de boventoon bij Joop Klepzeiker (Eric Schreurs) en ADAU-hoelikan Haagse Harry (Marnix Rueb). De persiflage van Typex (Raymond Koot) op Kick Wilstra – hier afgebeeld op pensioengerechtigde leeftijd in een luie stoel – behoort tot een genre dat zich juist afzet tegen de braafheid in de gevestigde strips. Henk Sprenger kon er weinig begrip voor opbrengen: ‘Dat kleine boekje vond ik smerig, temeer omdat daar ook liederlijke dingen in staan’.
59
Henk Sprenger – Een passie voor tekenen De geestelijke vader van Kick Wilstra is Henk Sprenger, geboren op 3 januari 1919 in Oostknollendam, een dorp in de Zaanstreek. Later verhuist het gezin via Krommenie naar Amsterdam. Het is geen toeval dat we hier een parallel zien met de levensloop van Kick Wilstra, die van een dorpje op het platteland naar ‘de grote stad’ verhuist. Sprenger stopt zijn strip vol met autobiografische elementen.
60
Henk Sprenger komt tot de conclusie dat ook hij geld verdient aan het voetbal.
Een begenadigd voetballer is Henk Sprenger niet, waterpolo gaat hem beter af. Eerst bij het Zaanse De Ham, later op hoog niveau als keeper bij het Amsterdamse DJK (De Jonge Kampioen). Van huis uit krijgt hij een band met het Amsterdamse Blauw Wit, waar zijn vader jeugdleider is. Naast sport interesseert Sprenger zich voor techniek, met name de luchtvaart, en voor geschiedenis en prehistorie. Die interesses kan Sprenger later goed kwijt in zijn strips. Want zijn grootste passie is tekenen.
Bij Kick Wilstra komen we Sprengers andere interesses volop tegen.
Tekenen Het liefst was Sprenger naar de kunstacademie gegaan, maar zijn ouders zien daar niet veel in. Hij volgt wel een tijdje tekenlessen voor zijn onderwijsakte, maar als striptekenaar is Sprenger autodidact. In 1938 moet Henk Sprenger in dienst. Zijn diensttijd wordt door de mobilisatie verlengd, tot na de
capitulatie. Hij ontkomt aan tewerkstelling in Duitsland, als hij een betrekking kan krijgen bij de net opgerichte Toonder Studio’s in Amsterdam, waar hij terecht komt bij de tekenfilmafdeling. Het blijkt een broeiplaats van Nederlands tekentalent. Als het werk afneemt, werkt Sprenger met een aantal collega’s mee aan het maken van het illegale blad Metro. Curieus is dat Toonder zelf na de oorlog tijdelijk op non-actief wordt gesteld, omdat hij lid was van de Kulturkammer. Maar later krijgt
61
Solex Een strip maken in de tijd van Kick Wilstra is geen sinecure. Het gaat puur om handwerk; digitale hulpprogramma’s bestaan nog niet, en de druktechnieken en communicatiemiddelen zijn primitief. Henk Sprenger maakt zijn werk in Oost-Indische inkt op ivoorpapier, dat hij inkoopt in grote rollen. Thuis wordt dat op maat gesneden en in stroken verdeeld. Hij tekent in zwart-wit en vervolgens worden in blauw delen ingepenseeld om aan te geven waar de grijstonen moeten komen. Dan brengt hij het zelf weg naar de drukkerij, waar er clichés van worden gemaakt. Het blauw, dat weg valt onder de reprocamera,
wordt door de lithograaf vervangen door een puntraster om een grijs-effect te creëren. In latere strips probeert Sprenger steeds meer de grijstint te suggereren door het gebruik van arceringsstreepjes. Voor de omslagen van de oblong-bookjes werkt hij met kleur. De eerste 52 stroken (oftewel de latere oblong deeltjes deel 1 en 2) in de Ketelbinkiekrant en Kapitein Robs Vrienden zijn vanaf begin november 1949 t/m eind 1951 uitgevoerd met een rode steunkleur. Sprenger levert de strips persklaar aan, meestal laat op de avond en op het allerlaatste nippertje. Vrouw Jannie ligt dan meestal al lang in bed: ‘Dan moest hij het spul wegbrengen met de Solex. Dan was je blij als je dat geluid hoorde, dat hij weer terug kwam.’
69
‘Persoonlijke dingen’ ‘Het leuke van Kick Wilstra was, dat je er persoonlijke dingen in kon doen’, verklaart Henk Sprenger in 1999 in de Leeuwarder Courant. Er zitten dan ook veel autobiografische elementen in de strip; Sprenger haalt veel van zijn karakters en gebeurtenissen uit zijn directe omgeving. Zoals de verhuizing van Kick op jonge leeftijd van een dorp naar de ‘grote stad’, en het huwelijk van Kick Wilstra met Jannie, die hij leert kennen tijdens een zeiltrip. Zijn eigen vrouw Jannie leert Sprenger kennen in het zwembad. Sprenger krijgt een zoon Rob, Kick twee zonen: Rob en Rudi. Rob en Rudi blinken uit in waterpolo, de sport die Sprenger zelf op niveau bedrijft. Kicks vriend Sproet is getekend naar een echte vriend van Sprenger.
Boven • De Wilstra-strip eindigt met een overvliegende ooievaar, die de geboorte van een dochter aankondigt (Sprengers eigen dochter Marion werd in deze tijd geboren). Zo’n meisje zou weer aanleiding kunnen geven voor allerlei nieuwe avonturen, bekende Sprenger later. Links • Sprengers liefde voor Amerikaanse auto’s komt in Kick Wilstra ruim aan de orde.
Sprengers schoonouders komen uit Friesland, waar Sprenger graag komt. Hij heeft er jaren lang een caravan staan. De fietstocht over de afsluitdijk van zijn zonen naar Pake en Beppe heeft hij zelf gemaakt.
70
Sprengers diensttijd wordt verlengd, net als die van Kick Wilstra, vanwege de mobilisatie! De reis van Kick Wilstra naar Engeland en Schotland maakte Henk Sprenger al met zijn waterpoloteam! De dikke Oom Ferdinand was
75
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 1
23-Oct-14
1-1
CMYK 89092-1_T_v1_Kick; TA: 1L
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 3
23-Oct-14
1-1
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 51
23-Oct-14
1-49
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 78
2-26
23-Oct-14
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 103
23-Oct-14
2-51
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 105
23-Oct-14
3-1
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 150
3-46
23-Oct-14
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 151
23-Oct-14
4-1
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 200
4-50
23-Oct-14
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 201
23-Oct-14
5-1
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 255
23-Oct-14
5-55
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 257
23-Oct-14
6-1
CMYK 89092-1_T_v1_Kick; TA: 17L
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 302
6-46
23-Oct-14
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 303
23-Oct-14
7-1
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 349
23-Oct-14
7-47
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 351
23-Oct-14
8-1
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 397
23-Oct-14
8-47
89092-1_T_v1_Kick_1_Trimboxes_ipp Page 399
23-Oct-14
9-1
Kick Wilstra, wie kent niet zijn naam? Kick Wilstra ziet het licht in 1949, dankzij Henk Sprenger, striptekenaar uit Oost-Knollendam. Met Kick Wilstra creëert Sprenger een voetballer die de kwaliteiten van Kick Smit, Faas Wilkes en Abe Lenstra in zich verenigt. Een voetbalheld die tot dan toe alleen in jongensdromen voorkwam: een wonder-midvoor! Kick Wilstra, met zijn kenmerkende blonde lok, scoort uit alle standen, in alle teams waar hij voor uitkomt: in Veendorp, bij Victoria, Malton Rovers en Titan, en natuurlijk in het Nederlands Elftal. Zijn favoriete goal is de winnende, bij voorkeur gescoord in de laatste minuut, met een omhaal in de kruising. Ook buiten het veld stelt Kick Wilstra niet teleur. Als bestrijder van het kwaad en redder in de nood beleeft hij vele avonturen, bijgestaan door zijn altijd bezorgde vrouw Jannie en zijn zonen Rob en Rudi. Tien jaar lang, tot 1959, bracht Kick Wilstra kleur in het leven van menige schooljongen, in een tijd waarin televisie nog nauwelijks bestond en de gezagsverhoudingen nog duidelijk waren. Een tijd ook waarin ‘Betaald Voetbal’ schoorvoetend zijn intrede deed in Nederland, een periode uit de voetbalgeschiedenis die in de strip veel aandacht krijgt. In zijn inleiding schrijft Kees Volkers uitgebreid over de inspiratie van Sprenger en laat hij zien hoe Kick Wilstra een held werd van zijn tijd en 'de beste Nederlandse voetballer ooit'. Deze speciale heruitgave van de 18 Kick Wilstra-strips verschijnt in twee delen, met medewerking van de erven Sprenger.
Henk Sprenger De avonturen van
Henk Sprenger De avonturen van
Uitgave van Stokerkade cultuurhistorische uitgeverij en Voetbal Legends
Deel 1 t/m 9 met een inleiding van Kees Volkers
m9 / t 1 l e De ing
n inleid met ee olkers V s e e van K