Rehabilitimi fiks biologjik EM. DR KRESHNIK COTA Trajtimi i regjioneve molare të cilat kanë humbur elementin dentar për arsye të ndryshme, nëpërmjet një rehabilitimit fiks funksionalo - estetik. Kjo metodikë mundëson zëvedësimin e një elementit dentar të kompromentuar në mënyre definitive me një element tjetër dentar autolog të ngjashëm për nga funksioni dhe estetika, funksioni i të cilit është relativisht i pakët. Pacienti në këtë mënyrë shfrytëzon elementin e tij për të permbushur angazhimet funksionaloestetike dhe jo më një protezë radikulare. Elementet dentare qe i pergjigjen më së shumti këtyre kritereve si dhurues janë molaret e tretë.
Klinika Dentare SaNi Dental - Tirane Fakulteti I Mjekesise Dentare - Tirane
3/14/2018
Autotrapiantimi dentar është një procedurë terapeutike tashmë e harruar, por mjaft “në modë” deri në vitet ’40 -50. Me ardhjen e epokës së implantologjisë kjo teknikë u la në harresë pasi u preferua aplikimi i një implanti dentar për të zëvendësuar një element dentar në mungesë. Pa dashur ti heq asnjë presje avantazheve dhe benefiteve që sjell implantologjia, dua të fokusohem tek mundësia për të rekuperuar funksionin e humbur nëpërmjet një elementi dentar autolog apo sic quhet ndryshe autotrapiantit apo rehabilitimi fiks biologjik. Autotraplantimi dentar, eështë një teknikë kirurgjikale e cila konsiston në trasferimin e një dhëmbi të shëndetshëm në vendin e një dhëmbi të kompromentuar. Qëllimi i kësaj teknike është pikërisht zëvendësimi i një elementi dentar tashmë të kompromentuar në mënyrë definitive në funksion me një element tjetër dentar të kavitetit oral, funksioni i të cilit është relativisht i pakët(1). Dhëmbët që i përgjigjen këtyre kritereve si dhurues janë molarët e tretë. Avantazhi kryesor i kësaj teknike konsiston në faktin që pacienti shfrytëzon dhëmbin e tij për të përmbushur angazhimet funksionalo-estetike dhe jo një protezë radikulare. Kjo teknikë gjithashtu paraqet një kosto shumë më të ulët monetare për pacientin në krahasim me koston monetare që kërkohet për aplikimin e një implanti dhe protezimit të tij(2) Disavantazhi kryesor i kësaj teknike është selektiviteti i saj. Kjo teknikë kirurgjikale nuk mund të aplikohet gjithmonë pasi ka si pengesë kryesore mos përputhshmërinë e dhëmbit që do trapiantohet me anatominë e alveolës. Një disavantazh tjetër është dëmtimi i dhëmbit trapiantues përgjatë procesit të ekstraktimit, apo dëmtimi i ligamentit paradontal. Një shembull që sillet shpesh në librat akademik është ai i një dhëmbi të ekstraktuar për arsye ortodontike, i pastruar në një anë të tij nga cementi radikular dhe i reimpiantuar në kockë. Pas tre muajsh shfaqet formim i ligamentit paradontal vetëm në sipërfaqen radikulare të patrajtuar të dhëmbit, dhe ankilozë apo rezorbim radikular në zonën e trajtuar. Çelësi i suksesit është nga njera anë cementi radikular, i cili sipas studimeve të kryera nga Universiteti i Harvardit indukton një riformim të indit paradontal, dhe nga ana tjetër vitaliteti i ligamenti paradontal (6). Ligamenti paradontal nëpërmjet komponenteve qelizore nxit rigjenerimin e atashmentit. Këto janë dy faktorë kyç të cilët favorizojnë një prognozë optimale për ndërhyrjen. Pjesën tjetër e bën biologjia. Që 7- 10 ditë mbas ndërhyrjes është e mundur të vihet re një formim atashmenti lidhor, dhe pas 2 -3 javësh nëpërmjet një sondimi paradontal evidentojmë puthitje biologjike gingivare dhe pamundësinë e sondimit përtej kufirit fiziologjik të lejuar. Babai i studimeve mbi traumatologjinë dentare, danezi Andreasen (3) ka publikuar dhe shpjeguar më së miri mbi autotrapiantet e molarëve të tretë duke rrëzuar kështu mitin e pamundësisë dhe problematikave që mund të lindin nga kjo ndërhyrje. Gjatë avulsionit dentar kemi një shkëputje të dhëmbit nga indet ankoruese duke shkaktuar kështu një shkolitje të tij nga membrana paradontale. Kjo e fundit shkolitet duke ngelur një pjesë në alveolë dhe një pjesë në rrënjën e dhëmbit. Suksesi i teknikës së reimplantimit varet mbi të gjitha nga ruajtja e vitalitetit të membranës paradontale(6) duke evituar nekrotizimin e saj.
Rasti më i mirë i autotrapiantimit është ai i pacientit me një element dentar tashmë të kompromentuar i cili duhet gjithashtu ti nënshtrohet një avulsioni dentar për arsye strategjike apo terapeutike. Në këto kondita klinike, dhe në rast insuksesi terapeutik, dëmi biologjik i pacientit është zero. Forma të tjera trapiantesh sipas Mitsuhiro Tsukiboshi mund të përmendim :
Trapiantet intra-alveolare dhe Reimpiantet e qëllimshme. Trapiantet intra-alveolare vijnë si rrjedhojë e një interesi ortodontik në raste rrotullimi të fortë të dhëmbit në aksin e tij apo të një intruzioni të madh të tij. Reimpiantet e qëllimshme dentare konsistojnë në ripozicionimin e një elementi dentar të ekstraktuar për shkaqe traumatike apo tjetër, në alveolën e tij per të zgjatur ciklin e tij vital. Përvec shkaqeve traumatike reimplantet kryhen për efekt rezeksioni apikal dhe mbushjeje retrograde pa dashur të kryejmë ndërhyrjet kirugjikale intraorale tradicionale. Këto të fundit paraqesin një përqindje të lartë suksesi, por rrezikshmeria e dëmtimit të dhëmbit përgjatë procesit të avulsionit përbën një rrezik të lartë për ndërhyrjen, sidomos nga mungesa e përvojës(14). Konsideratat e Mjekut: Përgjatë anamnezës dhe ekzaminimit klinik të pacientit mjeku duhet të marri në konsideratë disa kondita(4) : - Koha që dhëmbi ka kaluar jashtë alveolës (pasi në këtë menyrë mund të vendosim nëqoftëse do bëjmë një reimplantim të menjëhershëm apo të vonuar). - Mënyra sesi është ruajtur dhëmbi, (nëqoftëse është ruajtur në kushte korrekte ose jo) - Konditat e dhëmbit (nëqoftëse është dëmtuar përgjatë procesit të ekstraksionit ose jo). - Ekzaminim radiologjik (nëqoftëse paraqet fraktura kockore në regjionin pritës ose jo) - Frakturat alveorare ulin ndjeshëm suskesin e kësaj teknike pasi kompromentojnë procesin e rivaskularizimit. Në raste frakturimesh minimale procedohet me eliminimin e këtyre të fundit dhe me një rimodelim të shtratit alveolar përpara procesit të reimplantimit. Në rast dëmtimi eksesiv alveolar nuk vazhdohet me procedurën reimplantare. Autotraplantet dentare , ashtu si dhe vetë implantet dentare mund të kryhen në momente të ndryshme. Ato mund të jenë: -
Të menjëhershëm (sapo ka ndodhur avulsioni) Të mëvonshëm (deri mbas 15-20 ditësh nga heqja e dhëmbit) Gjithashtu mund të aplikohen dhe mbasi ka mbaruar procesi i shërimit duke rikrijuar alveola kirurgjikale (5) për të pritur dhëmbin e transplantuar (alveoloplastik) dhe bandazh ortodontik(8). Gjithsesi kjo teknikë paraqet disa problematika të lidhura me atrofizimin e kreshtës alveolare pas avulsionit dentar. Sa më shumë kohë kalon nga heqja e dhëmbit aq më problematik bëhet ankorimi i tij në kockë.
•
Reimplantimi i menjëhershëm.
Këto lloj reimplantimesh realizohen vetëm në ato raste kur membrana paradontale ka ruajtur vitalitetin e saj(6). Ky reimplantim duhet të ndodhi në një hark kohor që shkon nga 45 minuta deri 24 orë nga heqja e dhëmbit, nëqoftëse ky i fundit ruhet në kushte të përshtashme(17). Jetgjatësia e vitalitetit të membranës varion nga tipollogjia e ambjentit ku ruhet, psh:
-
Nëqoftëse mbahet në ambjent të thatë kjo membranë ka një jetgjatësi prej 18 min. Nëqoftëse ruhet në solucion fiziologjik mbijeton më pak se 2 orë. Nëqoftëse ruhet në qumësht mbijeton për 3 orë. Në USA aktualisht kanë hedhur në treg disa substanca të cilat janë në gjëndje ti sigurojnë kësaj membrane një jetëgjatësi prej 24 orësh.
Qëllimi i reimplantimit të menjëhershëm është ringjitja e fibrave paradontale akoma të gjalla duke patur kështu një restitutio ad integrum të ligamentit paradontal. Procedura e reimplantimit të menjëhershëm: I. Pastrohet dhëmbi nga agjentët kontaminues të membranës paradontale me istrument me ultratinguj dhe fiziologjik(7) II. Kryhet një inspektim objektiv dhe radiologjik i alveolës dhe i dhëmbit për të parë gjëndjen aktuale. III. Irrigohet alveola për 3 minuta me solucion fiziologjik duke u përkujdesur të elimininojmë mbetje të koagulit në alveolë. Këto mbetje mund te kompromentojnë suksesin e ndërhyrjes duke shkaktuar shpesh herë ankilozë. IV. Pozicionohet dhëmbi në alveolë dhe vazhdohet me procedurën e splintimit semi-rigid, faktor ky decisiv për mbarëvajtjen e ndërhyrjes(8). Ky splintim nuk duhet të prodhojë tek dhembi i sapo implantuar tension pasi kjo mund të sjellë një insukses të ndëryrjes. Splintimi mbahet për një afat kohor të caktuar, kohë kjo që varion nga protokolli i nderhyrjes (1 javë sipas Andreasen) (2-3 javë sipas Tsukibosky), dhe kontrollojmë vitalitetin e dhëmbit. V. Suturohet gingiva për të rikrujuar nje adaptim natyral të strukturës dhemb-gingivë. VI. Radiografi kontrolli VII. Jepet një terapi farmakologjike me antiseptik lokal (klorexidine 0.2%) per 30 ditë dhe antibiotik sistemik per 7 ditë. Trajtimi endodontik i dhëmbit do të vlerësohet në bazë të stadit të maturimit të dhëmbit. Në dhëmb të cilët e kanë perfunduar procesin e formimit të tyre vazhdohet me terapi endodontike brenda 2 javëve nga reimplantimi. Kjo terapi endodontike shoqërohet nga një mjekim i ndërmjetëm me hidroksid kalciumi(16) me qëllim që të vlerësohet shërimi paradontal. Në dhëmb me apex të pa formuar vitaliteti i dhëmbit mbahet nën kontroll. Nëqoftëse shihet që nuk kemi një rikrijim të procesit të vaskularizimit procedohet me terapi kanalare. E njëjta terapi ndiqet nëqoftëse vihen re shenja rezorbimi radikular inflamator.
•
Reimplantimi i vonuar
Reimplantimi i vonuar ndodh në ato raste kur kemi një nekrotizim të membranës paradontale, domethënë kur ka kaluar koha e lejuar për reimplantim të menjëhershëm (24 orë). Në të tilla raste procedura që duhet ndjekur është: -
Eliminohet ligamenti paradontal nekrotik nëpërmjet instrumentave paradontale
-
Procedohet me terapinë kanalare të dhëmbit: trajtim mekanik dhe kimik, lihet për 20 min në solucion NaF 2.4% dhe më pas procedohet me mbushjen kanalare. Pozicionohet dhëmbi në alveolë dhe kryhet një splintim rigid për 4-6 javë Mbas heqjes së splintimit kontrollohet nëse ka ndodhur fenomeni ankilozes.
Në varësi të moshës së pacientit ndryshon dhe koha e rezorbimit radikular. Në pacientë para moshës pubertetit rezorbimi i rrënjës ndodh brenda 2 vjetësh. Në pacient pas moshës pubertetit rezorbimi mund të zgjasë edhe 10 vjet. Në pacient adoleshent ndodhin nje sërë problematikash estetike dhe funksionale të cilat finalizohen me atë që quhet intraokluzion. Për këtë arësye reimplantimi i vonuar nuk aplikohet në dhëmbë të përhershëm të pa formuar.
Në këtë pikë do ishte me interes të fokusohemi tek modaliteti i shërimit të indeve në reimplantime. Vihet re që inde të ndryshëm paraqesin modalitete shërimi të ndryshme, në varësi të përqindjes së formimit të apexit radikular. Për ti kuptuar më mirë kemi bërë një ndarje anatomike të tyre për të analizuar më thjeshtë shërimin apo degradimin e tyre. Shërimi i pulpës dhe zhvillimi radikular Mbas heqjes së dhëmbit indi pulpar bëhet ishemik. Nëqoftëse apexi radikular është i gjërë apo më i madh se 1mm, vazat e gjakut mund të proliferojnë në kavitetin pulpar pas reimplantimit të tij. Vazat e gjakut dhe qelizat pulpare proliferojnë në drejtim koronar me një shpejtësi 0.5mm në ditë. Kjo do të thotë qe në pak kohë nga reimplantimi i dhëmbit do të kemi një rekuperim të gjithë kavitetit pulpar me ind pulpar të ri. Mbas formimit të këtij indi të ri pulpar ndodh një obliterim i kanalit pulpar si rrjedhojë e depozitimit të indi të fortë (osteodentinës). Pulpa dentare mund të përgjigjet pozitivisht stimujve termikë por prognoza e saj paraqitet e dyshimtë(9)
Shërimi i membranës radikulare. (Ringjitje dhe Ngjitje e re) -
Ringjitja konsiston në një riorganizim të indit lidhor të membranës paradontale të pranishme në sipërfaqen radikulare të dhëmbit me atë të pranishme në alveolë dhe në
indin gingivar. Ky fenomen ndodh në një periudhë relativisht të shpejtë, rreth dy javë. Brenda këtyre 2 javëve paradonti është në gjëndje të rikthejë 2/3 e karakteristikave të tij bio-mekanike. (10)
-
Ngjitje e re ndodh në ato raste kur membrana e dhëmbit që do reimplantohet është vitale por pjesërisht në mungesë. (11)(12) Në të tilla raste, për të patur një proces të sukseshëm shërimi do të nevojitet një rigjenerim i membranës paradontale fal depozitimit të cementit. Nëqoftëse dëmtimi i membranës është shumë i madh ose dhëmbi i reimplantuar është nekrotik dhëmbi shoqërohet me një rezorbim radikular.
Rezorbimet radikulare ndahen në 3 grupe:
Rezorbim sipërfaqsor
Ky fenomen intereson cementin dhe mund të rekuperohet përgjatë fazës së reimplantimit. Është një rezorbim i përkoshëm i cili mund të eliminohet nëpërmjet bonifikimit të baktereve shkaktare. Në të kundert do të avancojë duke dhënë një rezorbim inflamator ose një rezorbim me zëvendësim .
Rezorbimi me zëvendësim Ky fenomen shkakton një shkrirje të rrënjës me kockën duke na dhënë fenomenin e ankilozimit. Ky fenomen ndodh si rrjedhojë e një bashkveprimi të osteoblasteve dhe osteoklasteve. Nga njëra anë osteoklastet shkaktojnë një rezorbim radikular dhe nga ana tjetër osteoblastet mundësojnë një depozitim kockor. Për këtë arsye shpejtësia me të cilën ndodh rezorbimi me zëvendësim varet nga shpejtësia me të cilën ndodh rimodelimi kockor ( më e shpejtë tek të rinjt dhe më e avashtë tek moshat me të rritura). Nga ky fakt rezulton se përqindja e suksesit tek reimplantet e vonuara është e lidhur ngushtë me moshën e pacientit. Në moshë adulte, funksioni dhe estetika e dhëmëbeve të reimplantuar mund te zgjasë deri në 10 vjet. E kundërta ndodh me moshat e reja. Rezorbim inflamator
Nëqoftëse një dhëmb ka një pulpë nekrotike, tubulat dentinare bëhen rrugë per kontaminimin bakterial (baktere me prejardhje nga nekrotizimi pulpar). Ky fenomen ndodh si rrjedhojë e ekspozimit të këtyre tubulave mbas procesit të rezorbimit të cementit. Rezorbimi i cementit ka si element fillestar osteoklastet, të cilet aktivizohen gjithmonë e më shumë me përhapjen e inflamacionit. Shpejtësia me të cilën ndodh ky proces rezorbimi është e lartë dhe nuk ka lidhje me moshën e pacientit. Ky rezorbim vazhdon derisa të eliminohet faktori shkaktar, dmth bakteret. Në të tilla raste ndëhyet me një trajtim kanalar duke kufizuar dëmin në rrënjën e dhëmbit. Në gjendje klinike më të avancuara kur indi kockor ka arritur deri në sipërfaqen radikulare mund të kemi një mbivendosje të rezorbimit inflamator me rezorbimin me zëvendësim duke shkaktuar kështu zhdukje të komplet rrënjës.
Në mbështetje të këtyre njohurive vijnë rezultate perfundimatre shumë pozitive, me një përqindje të lartë suksesi nga 75 % deri 100% në varësi të protokollit të përdorur(4). Një studim i kryer nga Schütz S., Beck I., Kühl S., Filippi A. të Departmentit të Kirurgjisë Orale , Radiologjisë Orale, të Dental Medicine University of Basel(13), Zvicër ka treguar mundësinë reale e trapiantimit të molarit të tretë në rastin e një humbje te parakoshme të një molari tjetër, duke konfirmuar akoma dhe një herë teorinë që trapiantimet e dhëmbëllave të treta japin mundësinë, veçanërisht në mosha të reja, të zëvendësojnë dhëmbë autolog në raste agjenezie premolarësh apo në raste humbjeje të hershme të molarëve të tjerë. Në këtë studim u ekzaminuan 57 trapiantime molarësh.U morën 57 molar të tretë nga 46 pacient (25 meshkuj dhe 21 femra) me një moshë mesatare 17.2 vjeç (grupmoshat nga 14 deri 21 vjeç). Harku kohor në të cilin u krye studimi shkoi nga viti 2004 deri në fillim të vitit 2011. Graftet u ekzaminuan paraprakisht me ekzaminime radiologike për të evidentuar nivelin e maturimit radikular dhe më pas u morën në vlerësim graftet e vlefshëm për ndërhyrjen. U transplantuan molar të tretë si të nofullës së sipërme dhe asaj të poshtme me një maturim apikal që varionte nga 50% në 75 %. Kjo për arsye se nga njera anë rigjenerimi i indit paradontal kërkon një gjatësi të caktuar rrënje dhe nga ana tjetër rrënjet të cilat paraqesin një stad të avancuar maturimi mundësojnë një proces rivaskularizimi më të mirë të pulpës së dhëmbit. Të gjitha ndërhyrjet u realizuan nga kirurgë specialistë. Në fillim u mor grafti dentar me shumë kujdes duke evituar dëmtime indore përgjatë procesit të ekstraktimit. Në dhëmbë të erruptuar shkolitja paradontale u krye nëpërmjet incizioneve intra sulkulare dhe lëvizjeve inklinuese të kujdeshme për të evituar dëmtimet indore. Kujdes të vacantë gjithashtu u tregua në regjionin pritës ku do vendoset grafti. Ekstraktimi i dhëmbit të kompromentuar gjithashtu kryhet me mjaft kujdes për të evituar demtimet alveolare duke ndarë rrënjët paraprakisht për të patur një heqje sa më të thjeshtë dhe jo traumatike. Graftet u ruajtën në kondita optimale për të mundësuar ruajtjen e komponentëve vital dhe për të rritur gjasat e rivaskularizimit (në solucione tetracikline/dexametazoni për 5 min). Shtrati mikpritës i transplantit në shumë raste u pergatit për një kompatibilitet anatomik më të mirë më graftin nëpërmjet një osteoktomie me irrigim të bollshëm solucioni fiziologjik. Pas kësaj përgatitje u vendos grafti në pozicion kontakti okluzal me antagonistin. Më pas u procedua me splintim dhe më pas suturim. Kontrolli pas operator u bë pas një muaji dhe shenjat që u kërkuan ishin:
-
Gingivit lokal, thellësi sondimi Kontrolle okluzioni, Dëmtim i splintimit.
Kontrollet më pas vazhduan pas 6 muaj, pastaj 12 muaj - 26 muaj. Trasplantet që u konsideruan të sukseshëm ishin ato të cilët paraqisnin kritere si: -
Gjëndje paradontale të shëndetshme ( ligament paradontal të qartë dhe të dallueshëm në radiografi) Zhurmë normale në perkusion Gingivë të shëndetshme Thellësi sondimi jo patologjike Pulpë vitale (obliterim kanalar ose progres në maturimin e rrënjës)
Vetëm trapiantet që u realizuan me dhëmbë vital me membranë paradontale vitale rezultuan të suksesshëm. Tre dhembë paraqitën nekrotizim të pulpës duke u konsideruar si insuksese. 54 rastet të tjera u paraqitën të suksesshme. Si rrjedhojë e këtij studimi,u konsoliduan disa nocione: Nje molar i tretë i cili ekstraktohet konform protokollit korrekt operativ dhe më pas aplikohet në një regjion pritës të përshtatshëm dhe kompatibël mund të konsiderohet si një trajtim efikas. Indikacionet kryesore për auto traspiantimet janë agjenezitë e premolarëve dhe zëvendësimet e molarëve të parë dhe të dytë të kompromentuar në mënyrë definitive. Për të patur një rezultat optimal heqja e dhëmbit duhet të bëhet në mënyrë të kujdesshme duke evituar dëmtimin e komponentes qelizore në sipërfaqen e rrënjës. Molarët e tretë të keq pozicionuar, impaktuar apo me rrënjë divergjente janë më pak të keshilluar për trasplantim. Rigjenerimi paradontal nis me rekuperimin e atashmentit gingivar, i cili kompletohet brenda 1 jave. Fibrat e ligamentit paradontal formohen brenda 2-4 javësh. Pas traplantimit pulpa e dhëmbit fillimisht pëson një proces nekrotizimi por me një foramen apikal gjerësisht të hapur rivaskularizimi i pulpës fillon pas 3-4 ditësh. Rivaskularizimi përfundon në tërsinë e tij pas 4-5 javësh duke u shoqëruar me një obliterim të kanalit pulpar kurse maturimi pulpar vazhdon me 1-2.5mm. Ky studim tregoi qartë një përqindje të lartë suksesi duke konsoliduar mundësinë reale të një reabilitimi fiks biologjik në pacientë të moshave të reja. Rezultatet e fituara nga ky punim i krahasova me disa punime te tjera te kryera ne universitetet europiane në Amsterdam, Oslo, dhe Kaliari Sipas studimit të kryer në Spitalin Universitar Vrije Universiteit Amsterdam(18) , të publikuar në Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol në Dhjetor 2016 u morën rezultate sipas të cilave autotraplantimi dentar mund të shfrytëzohet me sukses në rehabilitimin e regjioneve anteriore dhe posteriore me element dentar në mungesë si në maksilë ashtu në mandibul. Ndryshe nga implantet dentare, të cilët, në pacient ku akoma nuk ka përfunduar maturimin skeletrik bllokojnë zhvillimin alveolar, autotrapianti dentar mundëson vazhdimsinë e zhvillimit alveolar. Ky studim retrospektiv ekzaminoi 780 pazient që iu nënshtruan autotrapiantimit dentar pranë Departamentit të Kirurgjisë Maksilo Faciale dhe Patologjisë Orale në spitalin universitar Vrije Universiteit Amsterdam nga Janar 2001 deri në Dhjetor 2012. Nga këto 780 pacient, 46 pacient iu nënshtruan autotrapiantimit në regjionet anteriore maksilare dhe mandibulare. Këto pacient pritën një total prej 59 dhëmbësh të autotrapiantuar me
prejardhje nga regjione dhuruese të ndryshme. Morën pjesë 30 djem dhe 16 vajza me grup mosha 9-18 vjec ( mosha mesatare 12-15 vjec) U autotrapiantuan 33 premolarë të dytë (26 maksilar dhe 7 mandibolar, 9 premolarë të parë, një inciziv central mandibolar dhe 2 inciziv lateral maksilar. Pas pozicionimit në regjionin pritës u krijuan kondita të favorshme për mbarëvajtjen e ndërhyrjes si eliminimi i forcave okluzale dhe artikulare dhe krijimi i një stabiliteti primar nëpërmjet suturimit. Pacientëve iu dha Amoxiciline 50mg/kg në ditë për 1 javë, shpëlarës me kloreksidinë 0.12% 2 herë në ditë e në vazhdim përgjatë periudhës së kontrollit. Kjo periudhë zgjati nga 10 deri në 61 muaj me një mesatare prej 17.35 muaj. U kryen ndërhyrje ortodontike dhe endodontike aty ku rezultoi e nevojshme. Rezultati i studimit raporton se përgjatë periudhës së kontrollit pas ndërhyrjes të gjithë dhëmbët e autotrapiantuar rezultuan klinikisht të stabilizuar dhe nuk paraqitën shenja komplikacioni. 4 dhëmbë paraqitën lëvizshmeri pas ndërhyrjes në 4 javë por më pas procesi i shërimit rezultoi i jo problematik.Vetëm 2 dhëmbë të autotrapiantuar patën komplikacione 12 muaj pas ndërhyrjes , njëri paraqiti humbje të vitalitetit duke kërkuar trajtim endodontik dhe tjetri zhvilloi një rrënjë të shkurtër edhe pse klinikisht paraqitej i stabilizuar dhe pa levizshmeri. Nga ky studim mund të konsiderohet autotrapianti dentar për regjionet anteriore mandibulare dhe maksilare si një zgjedhje terapeutike efikase në pacientë me moshë të re akoma në proces rritje të cilët kanë humbur dhëmbët si rrjedhojë traumash, anomali zhvillimi,aplazi. Autorët hollandez nënvizojnë rëndësinë e një rezultati pozitiv të autotraplanteve, edhe pse afatshkurter disa vjecar. Në këtë mënyrë zgjidhim përkohsisht problematikat estetike dhe funksionale të pacientit dhe mundësojmë gjithashtu një rritje normale dhe fisiologjike të kockës alveolare për një kohë të mjaftueshme sa të arrihet maturimi skeletrik për tu mundësuar ndërhyrja implantare më pas. (19)(20)(21) Universiteti I Oslos(23) solli rezultate akoma më premtuese përsa i perket kësaj metodike kirurgjikale dhe jetgjatesisë klinike që kjo metodikë mund të ofrojë. Në studimin e kryer nga Departmenti i Ortodontsisë të Universitetit të Oslos Norvegjiu u mor në shqyrtim si moshë mesatare për kirurgji
mosha 11.5 vjet dhe periudha e vëzhgimit mesatare ishte 26.4 vjet ( 17-41 vjet). Nga 33 dhëmbët e transplantuar në 28 pacientë, 3 dhëmbë u humbën pas 9, 10 dhe 25 vjet, respektivisht. 30 dhëmbët në 25 pacientët që u ekzaminuan dhanë një normë mbijetese prej 90%. Shkalla e suksesit ishte 79%. 2 transplante pësuan ankilozë, dhe 2 të tjerë nuk arritën të përmbushnin kriteret e propozuara. Perceptimi i pacienteve kundrejt ndërhyrjes ishte mjaft pozitv, përvec disa shqetësimeve pas nderhyrjes. U konstatua se mbijetesa, përqindja e suksesit përfundimtar dhe jetgjatësia e trajtimit për dhëmbët e autotrapiantuara kur rrënja është pjesërisht e zhvilluara krahasohet në mënyrë të favorshme me modalitetet e tjera të trajtimit për zëvendësimin e dhëmbëve që mungojnë Transplantimi i premolarit në zhvillim tek fëmijët mund të ketë një rezultat të suksesshëm deri në dekada më vonë, dhe kjo metode krahasohet në mënyrë të favorshme me modalitetet e tjera të trajtimit për zëvendësimin e dhëmbëve që mungojnë. Ky përfundim bazohet në suksesin e lartë dhe normat e mbijetesës të vërejtura në këtë studim të 33 dhëmbëve të transplantuar të ekzaminuar nje periudha pasuese kontrolli 26 vite. Për më tepër, krahasimet midis transplanteve dhe kontrollit te dhëmbët natyror nuk demonstruan dallime klinike dhe radiografike, përveç zhdukjes së pulpës(21). Kjo metodë është gjithashtu rekomandohet sepse indet e forta dhe të buta ngjitur me dhëmbët e transplantuar duken normale dhe për shkak se shumica e pacientëve i perceptuan transplantet si jo të ndryshëm nga dhëmbët e tjerë. Reparti i Kirurgjisë Odontostomatologjike i Departamentit të Shkencave Odontostomatologjike në Universitetin e Kaliarit- Itali (22) , referon një studim të kryer tek një pacient 17 vjec me lezione të pa rikthyeshme të elementëve 36 dhe 46. Gjithashtu nëpermjet diagnostikimit
imazherik u evidentua një mungesë zhvillimi vertikal i trupit të mandibulës. Kërkesa për të ekstraktuar rrënjët e mbetura të molarëve të parë mandibular, dhe disponibiliteti i molarëve të tretë të impaktuar si kandidat optimal për autotraplantim sygjeroi një rehabilitim nëpërmjet autotraplantimit. Mbas ndërhyrjes kirurgjikale u morën masat për ti mundësuar stabilitet primar dhe për të eliminuar ngacmimet oklusale përgjatë procesit të përtypjes minimalisht për 2 javë. Në kontrollet pas ndërhyrjes nuk u evidentuan shenja inflamacioni përreth indeve të buta perikoronale. Pas 2 vite që pacienti nuk u pergjigj thirrjeve për kontroll, paraqitet nën kujdesin e mjekut me një pozicion intraokluzioni të fituar nga ankilozimi i dhembit, mungesë e lamina dura. Gjithashtu Ortopantomografia evidentoi fillime të një procesi rezorbimi të jashtëm në një të tretën koronale të rrenjes meziale
Konkluzionet Si rrjedhojë e këtij punimi u konsoliduan koncepte sipas të cilave një element dentar i ekstraktuar sipas një protokollit korrekt operativ që pozicionohet në një regjion pritës të përshtatshëm dhe kompatibël mund të konsiderohet si një trajtim rehabilitues efikas. Indikacionet kryesore për autotrapiantimet janë lezionet traumatike, agenezi të kongenitale aplazitë, dhëmbë ektopik ose të impaktuar, zëvendësimet e molarëve të parë dhe të dytë të kompromentuar në mënyrë definitive. Nga rezultatet e këtyre artikujve rezultoi qartë një përqindje e lartë suksesi jo vetëm përsa i përket mbijetesës dhe stabilizimit të autotrapiantit por gjithashtu dhe jetgjatësisë së tij në kohë. Artikujt e referuar në ballafaqim me njëri tjetrin paraqitën rezultate të përaferta duke hedhur dritë kështu mbi mundësinë reale të një reabilitimi fiks autolog tek pacientët në mosha të reja. Rezultatet negative nuk munguan sic tregon edhe artikulli i sipërpërmendur, megjithatë të gjithë autorët konkluduan në mendimin që autotraplantimi paraqitet si një ndërhyrje kirurgjikale mëse e vlefshme vecanërisht në pacient ku nuk ka përfunduar procesi i maturimit kockor. Nëpërmjet autotraplantimit mundësohet një rekuperim i problematikave funksionale dhe estetike të pacientit pa kompromentuar procesin e maturimit alveolar, duke krijuar kështu kushtet për një ndërhyrje implantare në një moment të dytë. Gjë kjo që nuk do ishte e mundur nëpërmjet rehabilitimit implantar. Vlen për tu përmendur gjithashtu perceptimi i pacientëve mbi autotraplantimin. Studimet referuan një pranim psikologjik optimal të ndërhyrjes nga pacientët të cilët mbështetin faktin që rekuperimi i dhëmbit të humbur të vij gjithmonë nga një dhëmb tjetër i tyre dhe jo nga një protezë. Pervec disa shqetësimeve te shprehura pas nderhyrjes, rezultatet ishin mjaft inkurajuese. Në këtë perceptim pozitiv faktor të rëndësishëm luan dhe estetika e fituar në indet perikoronale. Indet e forta dhe të buta ngjitur me dhëmbët e transplantuar duken normal dhe pa dallime cilësore nga dhëmbët e tjerë ngjitur duke mundësuar një estetikë të kënaqshme për pacientin. Megjithëse këto rezultate paraqiten mjaft inkurajuese , kjo metodikë ndërhyrje akoma nuk mund të konsiderohet si procedurë terapeutike rutinë për zëvendësimin e një elementi dentar të munguar. Nevojiten studime të mëtejshme mbi prognozën dhe protokollet terapeutike falë të cilave mund të arrihet në rezultate më optimale afatgjata.
Referencat 1. Hale ML. Autogenous transplants. Br J Oral Surg. 1965 Nov;3(2):10913. 2. Chagas et al. Autotransplantation of a Mandibular Third Molar: A Case Report ëith 5 Years of Folloë-up. Brazilian Dental Journal. 2013;24(3), 289-294.
3. Andreasen, J.O, Andreasen, F.M. Textbook and Color Atlas of traumatic Injuries to the Teeth. 4th ed. Odder, Denmark: Wiley-Blackwell; 2007 17:444-59;615-21;740-43
4. Tsukiboshi M. Autotransplantation of teeth: Requirements for predictable success. Dent Traumatol. 2002;18:157–80 5. Temmerman L, De Pauw GA, Beele H, Dermaut LR. Tooth transplantation and cryopreservation: state of the art. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2006 May;129(5):691-5 6. Mendes RA, Rocha G. Mandibular third molar autotransplantation-literature review with clinical cases. J Can Dent Assoc. 2004 Dec;70(11):761-6.
7. Andreasen JO. Periodontal healing after replantation and autotransplantation of incisors in monkeys. Int J Oral Surg. 1981 Feb;10(1):54-61. 8. Marques-Ferreira M, Rabaça-Botelho MF, Carvalho L, Oliveiros B, Palmeirão-Carrilho EV. Autogenous tooth transplantation: evaluation of pulp tissue regeneration. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2011 Nov 1;16(7):e984-9
9. Anderson AW, Sharav Y, Massler M. reparative dentine formation and pulp morphology. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology. 1968;26:837-847.
10. Araki T, Tsukiboshi M. Science and clinics of autotransplantation of teeth-consideration for regeneration of alveolar bone proper, Sharpey’s fiber, blood vessels, and nerve control. The Quintessence 1992;11(4):725748
11. Loe H, Waerhaug J. Experimental replantation of teeth in dogs and monkeys. Arch Oral Biol. 1961 Apr;3:176-84. 12. Inoue T, Takei K, Shimono M, Yamamura T, Melcher AH. Regeneration of periodontal ligament in vivo and in vitro. J Dent Res 1987;66:281 13. SchĂźtz S Monatsschr Zahnmed..Results after wisdom tooth transplantation. Department of Oral Surgery, Oral Radiology and Oral Medicine School of Dental Medicine University of Basel, Basel, Switzerland 2013;123(4):303-13 14. Manuale illustrato di chirurgia orale Matteo Chiapasco Terza edizione 2013; 203-04 15. Reich PP. Autogenous Transplantation of Maxillary and Mandibular Molars. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery 2008; 66:2314-2317
16. Trope M. Dent Clin North Am. 1995 Jan;39(1):93-112. Review
17. Marjolijn Gilijamse,Jacobus A. Baart,Jan Wolff, George K. SĂĄndor, Tymour Forouzanfar. Tooth autotransplantation in the anterior maxilla and mandible: retrospective results in young patients. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol dicembre 2016;122:e187-e192
18. Tsukiboshi M. Autogenous tooth transplantation: a reevaluation. Int J Periodontics Restorative Dent 1993;13:120-49.
19. Clokie CM,Yau DM, Chano L.Autogenus tooth transplantation: an alternative to dental implant placement? J Can Dent Assoc 2001;67:92-6. 20. Czochrowska EM, Stenvik A,Album B, Zachrisson BU. Autotransplantation of premolars to replace maxillary incisors: a comparison with natural incisors. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2000;118:592-600.
21. Azzolina LS, Chiaramonte Recchia P, Tridente G. Aspetti immunologici dei trapianti dentali. Minerva Stomatol 1981;30:241-58
22. Eëa M. Czochroëska, A.Stenvik, B.Bjercke, U. Zachrisson, DDS, MSD, PhDd Outcome of tooth transplantation: Survival and success rates 17-41 years post treatment 2002 121: 2; 110–119 23. Andreasen JO, Paulsen HU, Yu Z, Bayer T. A long-term study of 370 autotransplanted premolars. Part IV. Root development subsequent totransplantation. Eur J Orthod 1990; 12(1):38-50.