Waterschap Drents Overijsselse Delta

8 Dalfsen - Zwolle (Veilige Vecht)

9 Keersluis Zwolle

10 Mastenbroek - IJssel

11 Mastenbroek - Zwarte Water

12 Stadsdijken Zwolle

13 Stenendijk Hasselt

14 Zwolle - Olst (IJsselwerken)

Fase Pag.

V 72

72

73

73

R 74

R 74

P 75

“Begrip voor elkaars uitdagingen en belangen is essentieel voor een goede uitkomst”

Lees het interview met Karin Snel en Eisse Luitjens op pagina 76.

Scope: 32 kilometer en 5 kunstwerken Projectfase: verkenning Opgave: hoogte, piping en bekleding Bijzonder: scope verkleind door onderzoeken

Opgave

In het project Veilige Vecht worden de dijken langs de Overijsselse Vecht tussen Dalfsen en Zwolle over een lengte van 32 kilometer versterkt. De belangrijkste faalmechanismen waarop de Vechtdijken zijn afgekeurd zijn hoogte, piping en stabiliteit bekleding.

Context

Uit de POV Systeemmaatregelen Vecht blijkt dat systeemmaatregelen in het stroomgebied van de Vecht kunnen bijdragen aan de waterveiligheid tussen Dalfsen en Zwolle door het verlagen van de waterstanden op de Vecht. Daarom is er voor dit project ook een onderzoek naar de bijdrage van systeemmaatregelen in het stroomgebied gedaan, in nauwe samenwerking met Waterschap Vechtstromen.

Planning

In 2020 startte de verkenningsfase. Daarin heeft het waterschap gezocht naar mogelijke oplossingen voor de waterveiligheidsopgave en naar kansen om deze te combineren met andere opgaven. Uit het innovatieproject Gras op Zand bleek dat de grasmat sterker is dan gedacht. Er vond een actualisatie van de opgave plaats op basis van het innovatieproject én een studie naar de waterstanden van de Vecht (GRADE Vecht). Na de actualisatie van de opgave worden de kansrijke alternatieven vastgesteld en uitgewerkt. In 2023 wordt de verkenning afgerond met besluitvorming over het voorkeursalternatief dat bestaat uit een dijkversterking, mogelijk in combinatie met systeemmaatregelen.

Keersluis Zwolle

Scope: 1 kunstwerk Projectfase: nog te starten Opgave: hoogte en constructief falen Bijzonder: verbinding regionaal watersysteem

Opgave

Keersluis Zwolle is een kunstwerk gelegen in het normtraject 53-3, gelegen aan de rand van het centrum van Zwolle. De keersluis is in een nadere analyse veiligheid afgekeurd op hoogte, stabiliteit constructie, stabiliteit grondlichaam en betrouwbaarheid sluiting.

Context

Binnendijks van de keersluis ligt de binnenstad van Zwolle, omringd door de stadsgracht die door de keersluis van het Zwarte Water wordt gescheiden. De keersluis keert water vanaf het IJsselmeer en de Vecht. Per dag passeren gemiddeld 20 schepen de keersluis. Door de keersluis Zwolle is het primaire keringensysteem verbonden met het regionale watersysteem (gebied Salland). Er is niet alleen een opgave aan de keersluis, maar ook het regionale systeem heeft een waterveiligheidsopgave. Het waterschap onderzoekt of kansen benut kunnen worden via integrale planvorming tussen de thema’s veiligheid en watersysteem én opgaven van bijvoorbeeld medeoverheden. Met als doel dat in de toekomst de keersluis Zwolle optimaal kan worden ingezet voor de waterveiligheid van dit gebied.

Planning

De verkenningsfase start in 2026.

Scope: 14,6 kilometer Projectfase: nog te starten Opgave: piping, stabiliteit, bekleding en hoogte Bijzonder: dorpsfront IJsselmuiden/Kampen

Mastenbroek - Zwarte Water

Scope: 11,7 kilometer Projectfase: nog te starten Opgave: stabiliteit en piping Bijzonder: karakteristieke kolken in landschap

Opgave

De IJsseldijk tussen Zwolle (Westenholte) en IJsselmuiden beschermt de polder Mastenbroek tegen gevolgen van hoogwater vanaf de IJssel en tegen gevolgen door storm vanaf het IJsselmeer. Het traject begint in het zuiden bij de Spoolderluis in Zwolle en loopt via ’s-Heerenbroek, Wilsum en Nieuwstad richting het noorden, waar het traject eindigt in IJsselmuiden. In totaal gaat het om 14,6 kilometer. De beoordeling van de veiligheid van de dijk is afgerond. De dijk is onder andere afgekeurd voor de faalmechanismen piping, stabiliteit, grasbekleding erosie buitentalud en een klein deel hoogte.

Context

De polder Mastenbroek is een van de oudste polders van Nederland met een geschiedenis van meer dan 500 jaar. Het bedijken van de polder is omstreeks 1337 begonnen toen de Utrechtse bisschop Jan van Arkel de rechten van Mastenbroek overnam. De polder is sindsdien meerdere malen overstroomd. Dit is ook terug te zien aan de vele kolken langs de dijk. Het traject ligt in de IJssel-Vechtdelta in de overgang van het rivieren- naar IJsselmeergebied. Onderdeel van het projectgebied is de nieuwe dijk bij Westenholte (Ruimte voor de Rivier), het dorp Wilsum en de stationsomgeving van Kampen.

Planning

De verkenning start in 2023.

Opgave

Tussen de Spooldersluis bij Zwolle tot en met de gemeente Hasselt moet de dijk over 11,7 kilometer versterkt worden. De veiligheidsopgave richt zich met name op de faalmechanismen macrostabiliteit binnen- en buitenwaarts en piping.

Context

Mastenbroek - Zwarte Water beschermt de polder Mastenbroek tegen hoogwater vanuit het Zwarte Water en het Zwolle-IJsselkanaal. Het traject ligt aan oostzijde van polder Mastenbroek en loopt aan de westzijde van het ZwolleIJsselkanaal en het Zwarte Water vanaf de Spooldersluis bij Zwolle tot en met de gemeente Hasselt. Polder Mastenbroek is een van de oudste polders van Nederland. Deze polder is meerdere malen overstroomd, dit is ook terug te zien aan de vele kolken langs deze kering.

Planning

De verkenning start in 2024.

Scope: 7,5 kilometer en 9 kunstwerken Projectfase: realisatie Opgave: piping, stabiliteit en bekleding Bijzonder: stedelijk gebied

Stenendijk Hasselt

Scope: 1,2 kilometer Projectfase: realisatie Opgave: piping, stabiliteit en bekleding Bijzonder: emissieloos materieel

Opgave

Het traject van het project Stadsdijken Zwolle is 8,7 kilometer lang. Hiervan voldoet 7,5 kilometer niet aan de normen. Er is bijna overal een hoogtetekort. Daarnaast zijn er bij delen van het traject opgaven voor stabiliteit en piping. Bovendien zijn 9 kunstwerken als onvoldoende beoordeeld.

Context

De Zwolse Stadsdijken vormen een boeiend en afwisselend lint: van het industrieterrein Voorst langs de woonwijk Holtenbroek tot het Natura 2000-gebied Westerveld. Deze dijken beschermen de stad tegen water uit het Zwolle-IJsselkanaal en het Zwarte Water. De ruimte voor dijkversterking is beperkt. In 2017 kreeg de dijkversterking de voorkeur boven een kering in het Zwarte Water als oplossing voor het waterveiligheidsprobleem. Het waterschap werkt intensief samen met Dijkzone Alliantie Zwolle, een consortium van de marktpartijen Dura Vermeer, Ploegam, TAUW, Fugro en H+N+S Landschapsarchitecten. De aannemerscombinatie en WDODelta werken in deze ‘tweefasenalliantiesamenwerking’ aan zowel de planuitwerking als de realisatie. Daarnaast wordt er samengewerkt met welzijnsorganisatie Travers Welzijn voor het betrekken van bewoners van de multiculturele woonwijk bij de dijkversterking.

Planning

Het project zit in de realisatiefase. Eind 2023 start Dijkzone Alliantie Zwolle met de dijkversterking. Naar verwachting is het project afgerond in 2027.

R

Opgave

Stenendijk Hasselt is een unieke dijk. Het bijzondere karakter wordt bepaald door de historische gemetselde muur over 90% van de lengte aan de buitenzijde van de kering. De dijk heeft de status van rijksmonument; de eerste vermeldingen van de muur dateren van de 15e eeuw. De stabiliteit aan de buitenzijde is als onvoldoende beoordeeld. In de verkenningsfase is vastgesteld dat de dijk ook verbeterd moet worden op piping, macrostabiliteit buitentalud en bekleding.

Context

De Stenendijk ligt ten zuidoosten van Hasselt langs het Galgenrak, een zijstroom van het Zwarte Water. Over de dijk loopt een weg voor fietsers en bestemmingsverkeer. Het dijktraject valt geheel binnen een Natura 2000-gebied. Op sommige plaatsen is de ruimte tussen de dijk en de huizen erg beperkt. Alleen een zelfstandig kerende constructie kan het waterveiligheidsprobleem oplossen met behoud van de monumentale stenen muur en omliggende woningen. Om vergunbaarheid te kunnen garanderen heeft de aannemerscombinatie aangeboden het project volledig emissieloos uit te voeren.

Planning

Het project is in uitvoering. De realisatie is in 2021 begonnen met de restauratie van de monumentale muur. In de zomer van 2022 is samen met de Dijkzone Alliantie Stenendijk gestart met de uitvoering van de dijkversterking. Naar verwachting wordt de realisatie begin 2023 afgerond.

Scope: 28,9 kilometer en 3 kunstwerken Projectfase: planuitwerking Opgave: piping, stabiliteit en bekleding Bijzonder: dijkverlegging

Opgave

Het traject IJsseldijk tussen Zwolle en Olst heeft een lengte van 28,9 kilometer. De dijk is afgekeurd op piping, binnenwaartse stabiliteit en bekleding. Verschillende delen van het dijktraject hebben ook een hoogtetekort. Daarnaast zijn verschillende kunstwerken op het traject afgekeurd, waaronder het monumentale sluizencomplex Katerveer.

Context

Het projectgebied van de IJsseldijk aan de oostzijde van de IJssel loopt van de Haereweg in Olst tot de Spooldersluis in Zwolle en doorkruist zowel landelijk gebied als dorpen en buurtschappen. Het hele projectgebied valt binnen Natura 2000-gebied Rijntakken, deelgebied Uiterwaarden IJssel. Voor het deelgebied Paddenpol wordt een dijkverlegging uitgewerkt, inclusief de natuurinrichting van de nieuwe uiterwaard. Verder bevindt zich in de dijk een inlaatwerk van de cultuurhistorisch waardevolle IJssellinie. Betrokken overheden zijn de provincie Overijssel, de gemeenten Zwolle en Olst-Wijhe en Rijkswaterstaat.

Planning

In de zomer van 2020 is de planuitwerkingsfase gestart. Sindsdien werkt het waterschap samen met Boskalis. De aannemer realiseert niet alleen de dijkversterking, maar is ook al betrokken bij alle facetten van de planuitwerking. In 2023 is het Voorlopig Ontwerp klaar en vervolgens wordt toegewerkt naar de terinzagelegging van het projectbesluit. projecten

“Vaak is er een symbiose mogelijk tussen dijk en natuur”

Waterveiligheid hoeft niet in de weg te staan van

natuurbescherming. Dat bewijst Waterschap Drents Overijsselse

Delta in het HWBP-innovatieproject ‘Dijken en Natuur: een symbiose’.

Karin Snel en Eisse Luitjens hopen hiermee anderen te inspireren.

Eisse Luitjens Ambassadeur bestuurlijke innovatie

Karin Snel Projectmanager Waterschap Drents Overijsselse Delta

Lees meer over de innovatie op pagina 46.

De komende 3 jaar volgt het team van Dijken en Natuur vier referentieprojecten van de waterschappen Fryslân, Hunze en Aa’s, De Stichtse Rijnlanden en Drents Overijsselse Delta. Aan de hand van ervaringen die daarin worden opgedaan onderzoeken Karin en haar collega’s hoe natuurbehoud hand in hand kan gaan met dijkversterking. Sterker nog: hoe het elkaar zelfs kan versterken. Als bestuurlijk innovatie-ambassadeur kijkt Eisse uit naar de resultaten: “Vaak is er een symbiose mogelijk tussen dijk en natuur.”

Overlappende belangen

Veel dijken grenzen aan een natuurgebied. “Daartussen zijn harde grenzen getrokken: daar eindigt de dijk en begint de natuur”, vertelt Karin, die het project leidt. “Dijkversterkingsprojecten kiezen daarom vaak voor een technische versterking zoals een damwand. Alleen is dat niet duurzaam en wél duur. Als je durft af te stappen van die harde grenzen, ontdek je dat er overlap zit in de belangen van dijk- en natuurorganisaties. Dan komen kansen in beeld die we nu vaak niet benutten. Met dit project willen we handvatten bieden die het mogelijk maken dijk en natuur te combineren.”

Waardevolle kennis

De community of practice Dijken en Natuur vormt de kern van het project. “Die werkgroep bestaat onder andere uit waterschappen, overheden en natuurorganisaties”, legt Karin uit. “Met hen inventariseren we waar zij tegenaanlopen bij het versterken van dijken in een natuurgebied.” Waardevolle kennis, vindt Eisse. “Begrip voor elkaars uitdagingen en belangen is essentieel voor een goede uitkomst. Verken dus eerst elkaars positie.”

Win-winsituatie

Door tijdsdruk is het voor waterschappen moeilijk om de kansen voor een integrale gebiedsaanpak te verkennen. Maar een gedegen voorbereidingstraject is juist de oplossing, vindt Eisse: “Dat kost inderdaad meer tijd, maar later in het proces scheelt het juist tijd. Je vangt zo namelijk de belangen van alle gebiedspartners in één keer in je voorkeursalternatief.” Karin: “Juist door voor elkaars perspectieven open te staan lukt het om schijnbaar tegenstrijdige belangen te verenigen. Echt een win-winsituatie.”

Een deurtje open

Het projectteam kan Eisse betrekken bij alle projectfases. Zijn kennis en ervaring komen bijvoorbeeld goed van pas bij het ontwerpen van oplossingen. Eisse vertelt ook graag op bestuurlijk niveau over de resultaten van het project. “Zo creëer ik draagvlak voor het combineren van waterveiligheid en natuurbescherming”, vertelt hij. “Samen met het projectteam zorgen we voor momentum in de hele organisatie. En dan gaat er soms een deurtje open dat anders misschien dicht was gebleven.” Het project loopt nog ruim 2 jaar, maar Karin wil al eerder resultaten delen: “We werken aan oplossingen voor vaak voorkomende knelpunten bij dijkversterkingen in een natuurgebied. Bijvoorbeeld op juridisch en technisch gebied. Door uiteenlopende oplossingen vorm te geven, hopen we meer waterschappen te inspireren om natuur en dijken te combineren.”