Beeldkwaliteitsplan hoofdlinten & entrees van Valkenswaard en Dommelen 1
2
Inhoudsopgave Inleiding 5 Doelstelling en methode van gebruik 7 Samenwerking en Proces 7 Financiën 9 Leeswijzer 9
Spelregels voor het gebruik van de catalogus Verharding 65
Hoofdlinten van Valkenswaard 11 De ontwikkeling van de hoofdlinten door de tijd heen 11 Kwaliteiten van de bestaande hoofdlinten 21 Verborgen schoonheden in de hoofdlinten 21 Knelpunten en Bedreigingen 23 Kansen 25 Visie op de hoofdlinten 27 Spelregels voor een goed ontwerp van een hoofdlint 27 Hoofdlinten van Dommelen 51 Visie op de hoofdlinten 53 Spelregels 55
Poorten van Valkenswaard en Dommelen 69 Spelregels voor een goed ontwerp van een poort 71
Intermezzo Beeldende kunst in de openbare ruimte 67
Entrees van Valkenswaard 75 Groene plantsoenachtige ruimte 75 Rotonde 77 Spelregels voor een goed ontwerp van een entree 77 Intermezzo kansen voor een groene uitstraling van Valkenswaard 79
Catalogi Straatmeubilair en Verharding Catalogus straatmeubilair
59 59
Bijlage 85 Lijst van geïnterviewden 86 Interviews 87 Laaghangend fruit 99
Intermezzo Valkeniers
62
Literatuurlijst 103
Spelregels voor het gebruik van de catalogus Straatmeubilair 63 Catalogus van verharding 65
Colofon 105
3
De spagaat van Valkenswaard
4
1. Inleiding De volgende Hoofdlinten van Valkenswaard zelf zijn in deze rapportage opgenomen: Eindhovenseweg Leenderweg Nieuwe Waalreseweg Dommelseweg Tienendreef Luikerweg Europalaan Zuidelijke Randweg
De oude linten, de hoofdroutes binnen de bebouwde kom, zijn hét visitekaartje van Valkenswaard. Er staan prachtige monumentale panden en monumentale bomen. Nieuwe stedenbouwkundige ontwikkelingen zijn zorgvuldig ingepast. Maar de openbare ruimte past niet meer bij het huidige gebruik en is aan onderhoud toe. In de nabije toekomst ontstaat een nieuwe situatie door de aanleg van de N69 en de Hoogwaardig Openbaar Vervoerslijn tussen Eindhoven en Valkenswaard. Een deel van het doorgaand verkeer door Valkenswaard en Dommelen zal een andere route gaan kiezen, dit geeft mogelijkheden om de bestaande profielen opnieuw in te richten.
Het hoofdlint van Dommelen, de Bergstraat en Westerhovenseweg wordt eveneens beschreven. Dit beeldkwaliteitsplan geeft kaders en spelregels aan de inrichting van de openbare ruimte van deze linten en lanen, waardoor deze linten en entrees een rustig en karakteristiek beeld geven voor de gebruikers van de openbare ruimte.
Daarnaast wil de gemeente Valkenswaard zich profileren als een gastvrije en groene gemeente, als een veelzijdige gemeente met een breed aanbod van natuur tot cultuur, van werk tot recreëren, en als een gemeente, waar op het gebied van kunst en cultuur ‘altijd wel wat te doen is’ (o.a. de karakteristieke evenementen als het Bloemencorso, het vogelverschrikkerfestival en natuurlijk het carnaval).
De gemeente Valkenswaard maakt op de bezoekers rondom de bebouwde komgrens de eerste indruk. En deze moet voor recreatief en gastvrij Valkenswaard goed en aangenaam zijn. De entrees en poorten ogen nu nog vaak chaotisch door het gebruik van verschillende soorten straatmeubilair, dat op verschillende wijze geordend wordt, en de veelheid van informatievoorzieningen.
De openbare inrichting kan dit ondersteunen door een karakteristieke keuze van de inrichting, passend bij Valkenswaard.
5
Toekomstige wegenstructuur
6
Met de poort bedoelen we in deze rapportage de fysieke bebouwde kom grens. Voor Valkenswaard zelf en voor Dommelen wordt een voorstel gedaan voor een gastvrije poort, waar de relevante informatie gestructureerd wordt.
Deze spelregels geven bij eventuele aanpassingen of (her-)inrichtingen van de openbare ruimte de richting aan voor de nieuwe ontwikkelingen, hierdoor bouwt men bij veranderingen in het openbaar gebied aan duurzame structuur.
De entree wordt ruimer opgevat, als “de hal van het huis”, waarbij voor Valkenswaard het centrum en de Markt dan “de huiskamer van Valkenswaard” zijn. Op de schaal van Dommelen komt men via de poort direct het dorp in. Een tussenruimte als een “hal” is hier niet noodzakelijk en ook niet aanwezig.
De spelregels geven richting aan de keuze van straatmeubilair en de keuze van verhardingsmaterialen, waardoor het straatbeeld straks rustig en stijlvol oogt. De gemeente kan hiermee ook initiatieven van derden toetsen. Als één van deze hoofdlinten, poorten of entrees aan bod komt voor (her-)inrichting of aanpassing, wordt het beeldkwaliteitsplan gebruikt als één van de toetsingskaders voor het ontwerp.
In dit beeldkwaliteitsplan zijn spelregels opgenomen voor zowel de poort als de entree met als doel een uniforme, gastvrije en groene uitstraling voor zowel Valkenswaard als Dommelen.
Samenwerking en Proces Dit beeldkwaliteitsplan is ontstaan in samenspraak met wethouder M. Wijnen en diverse beleidsmedewerkers van de gemeente Valkenswaard, die vanuit hun expertise betrokken zijn bij de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Allereerst is men geïnterviewd, aansluitend is een gezamenlijke workshop gehouden waarbij de gezamenlijke visie op de linten en de entrees is gedefinieerd. De input uit de workshop en de interviews zijn verwerkt in deze rapportage.
Het beeldkwaliteitsplan hoofdlinten en entrees sluit aan op het recent vastgestelde Masterplan Centrum Valkenswaard en het Groenstructuurplan van 1997. Doelstelling en methode van gebruik Verschillende beleidslijnen betreffende deze openbare ruimte, als verkeersbeleid, reclame beleid, openbare verlichting en groenbeleid gaan op een andere wijze met de schaarse openbare ruimte om. Doelstelling van deze rapportage is om deze uitingen van beleid te stroomlijnen tot een aantal heldere goed onderbouwde spelregels voor de openbare ruimte waardoor deze linten en entrees een rustig en karakteristiek beeld geven voor de gebruikers van de openbare ruimte. 7
Gastvrij en groen Valkenswaard legt eisen op aan de inrichting van de openbare ruimte
8
Leeswijzer Het beeldkwaliteitsplan begint met een analyse van de structuur van de hoofdlinten van Valkenswaard, de kansen en bedreigingen en aansluitend de visie op de ruimtelijke karakteristiek van deze hoofdstructuur als geheel. De visie wordt ondersteund door referentiebeelden. Vervolgens beschrijven we de kern Dommelen op eenzelfde wijze. Aansluitend bieden we een catalogus van straatmeubilair en verhardingsmateriaal, waarmee de buitenruimte ingericht kan worden, gebaseerd op het handboek KIOR. Voor de bebouwde komgrens, de poorten van Valkenswaard en Dommelen is een principe ontwerp gemaakt, karakteristiek voor beide kernen. De entrees van Valkenswaard worden beschreven per hoofdlint.
Financiën Het beeldkwaliteitsplan geeft de ambities weer voor de inrichting van de hoofdlinten en entrees van Valkenswaard en definieert deze in richtlijnen en spelregels. Als geheel dient het als een toetsingskader voor toekomstige ontwikkelingen in de openbare ruimte op de hoofdlinten en entrees van Valkenswaard en Dommelen. Op dat moment worden er allerlei afwegingen gedaan op het gebied van inrichting, materiaalkeuze en dergelijke. Toepassing van de spelregels heeft een andere inzet van materialen en middelen tot gevolg die neutraal of positief uitpakt of leidt tot meerkosten. Er wordt in dit rapport geen uitspraak gedaan over financiële gevolgen van de toepassing van het beeldkwaliteitsplan. Het plan wordt nog aangevuld met een projectenlijst, die aansluit op bestaande en toekomstige projecten.
In de bijlage zijn de verslagen van de interviews opgenomen. Ook is het hoofdstuk “het laaghangend fruit in Valkenswaard” in de bijlage opgenomen. Dit is een creatieve lijst van ideeën om de gemeente Valkenswaard gastvrij en groen te tonen. Deze eenvoudige en goedkope oplossingen zijn tijdens de workshops genoemd en te waardevol om niet vast te leggen. De ideeën geven direct resultaat, vrijwel binnen de financiële kaders. Wij wensen u veel leesplezier.
9
Valkenswaard omstreeks 1910
10
2a. Hoofdlinten van Valkenswaard De ontwikkeling van de hoofdlinten door de tijd heen
Valkenswaard werd in 1866 aangesloten op de een spoorlijn tussen Eindhoven, Hasselt en Winterslag, de mijnstreek van België. Deze lijn lag op het tracé van de huidige Europalaan. De spoorverbinding tussen Valkenswaard en Eindhoven werd in 1959 opgeheven. De spoorlijn zorgde mede voor een industrialisatie van het dorp en een grote groei.
Valkenswaard heeft in de middeleeuwen zijn groei te danken aan de vele watermolens in de omgeving, waardoor een dorp van regionale importantie kon ontstaan, gelegen op een hogere rug tussen de verschillende beekdalen van de Keersop, Dommel en de Tongelreep. In de huidige structuur van Valkenswaard zijn deze beekdalen belangrijke identiteitsdragers, het landschap van de beken is dichtbij en zelfs voelbaar.
Steenbakkerijen (vanwege het Brabantse leem in de ondergrond), leerlooierijen en daaruit ontwikkelden schoenenindustrie (vanwege de grote veestapel van onder andere varkens) en natuurlijk de tabaks- en sigarenindustrie ontwikkelden zich halverwege de 19e eeuw.
Valkenswaard ontwikkelde zich aan een kruispunt van wegen, de Eindhovenseweg, Leenderweg, de Maastrichterweg, die onderdeel waren van een uitgebreid netwerk van herenbanen, en de delen van de Dommelseweg en Nieuwe Waalreseweg, die meer voor het lokale verkeer tussen de gehuchten zorgden. De driehoekige vorm van de huidige Markt en de Kleine Markt kan afgeleid worden uit de verschillende richtingen van deze routes.
Het dorp veranderde van een agrarisch dorp in een dorp met industriëlen, notabelen en vele arbeiders, waarvan meer dan één derde in de tabaksindustrie werkzaam waren. Deze ontwikkeling aan het eind van de 19e eeuw en begin van de 20ste eeuw is in de stedenbouwkundige structuur nu nog goed terug te vinden. Rondom het station ontwikkelde zich horeca en overnachtingsplekken. Dit is nu het horeca cluster van De statie. Tussen het nieuwe station en de Markt ontstond een statige villalaan met grotere vrijstaande villa’s met voortuinen (Stationsweg, later de Leenderweg genoemd). Aan de westzijde van de Markt bij
De Eindhovenseweg, Leenderweg en de Maastrichterweg hadden een zelfde profiel, een kasseienbaan met laanbeplanting, vaak met eiken beplant. Delen van de Dommelseweg en de Nieuwe Waalreseweg waren wegen langs de akkers met hier en daar boombeplanting.
11
1839
1898
1953
1990
Historische stedenbouwkundige ontwikkeling uit: Masterplan | centrum Valkenswaard 2014-2020
12
het begin van de Dommelseweg werd ook nog villaachtige bebouwing voor notabelen neergezet. In de voortuinen stonden vaak grote monumentale bomen, rode beuken, esdoorns en paardekastanjes, volgens de mode van begin 20ste eeuw.
andere bedrijvigheid, als een VDL en Brabantia, maar ook veel meer mensen gingen forensen naar Eindhoven en België. Vanaf de 60er jaren groeide Valkenswaard met hele woonwijken tegelijkertijd. Nieuwe wegen, als de Nieuwe Waalreseweg, de Tienendreef, Merendreef en de Geenhovensedreef en doorbraken als de Europalaan op het oude tracé van de spoorlijn, werden als “parkway” aangelegd. In de jaren ’60 waren de nieuwe wegen breed van opzet en hadden een parkachtig karakter, met boomgroepen van de eerste grootte, de soortskeuze was onder andere plataan, eik, berk. De wanden van de wegen bepaalden niet het ruimtelijke karakter van de weg, maar de sfeer werd bepaald door het groen, wat continue doorliep in de groenstroken en parken van de nieuwe wijken.
Deze industriële groei zorgde voor de verdergaande verstedelijking van de lanen, met langs de Eindhovenseweg een aaneenschakeling van individuele middenstandswoningen met een dorpse schaal en bedrijven. Het deel van de Eindhovenseweg vanaf de Carolusdreef (een katholiek cluster van kerk, congregatieklooster en ziekenhuis) en de Valkenierstraat (de Willem II fabrieken) tot aan de Markt ontwikkelde zich geleidelijk tot een voor die tijd moderne winkelstraat. De wanden van dit deel van de weg werden hoger vanwege de winkelfunctie op de begane grond en de woonfunctie erboven.
Het verkeersaanbod groeide mee, vooral de bestaande linten en de Markt werden overbelast door het (vracht)verkeer. In de jaren ’90 werd de Zuidelijke Randweg en de Vest aangelegd ter ontlasting van het centrum en ter ontsluiting van het bedrijventerrein de Schaapsloop. De Zuidelijke Randweg werd ondersteund met platanen, de Vest met een variatie van verschillende soorten bomen als eik, esdoorn en paardenkastanje.
Langs de Leenderweg tussen spoorlijn en de Bosstraat, de Maastrichterweg en Dommelseweg verrezen lagere arbeiders- en landarbeidershuizen in lange wanden. De oorspronkelijk laanbeplanting verdween geheel of gedeeltelijk. Tot de 2e Wereldoorlog was de bedrijvigheid in de industrie zeer groot, en groeide Valkenswaard enorm. Tijdens de operatie Market Garden werden in 1944 bijna alle fabrieken gebombardeerd. Twee fabrieken bleven over na die periode, de Hofnar en Willem II. Na de 2e Wereldoorlog begon een nieuwe periode in de stedenbouwkundige groei van Valkenswaard, er kwam
13
Eindhovenseweg
1910
1920
2013
Oorspronkelijke profiel van de herenbaan met een rijbaan van kasseien. De laan beplanting is vervangen door platanen, elke verkeersdeelnemer heeft zijn eigen strook.
Boomloos deel van de Eindhovenseweg ontwikkelt zich tot winkel-, woon- en werkstraat.
1915
2013
1965
14
Leenderweg
1913
1955
2013
Oorspronkelijke laan.
Bomen zijn gekapt voor een ruim profiel.
Stationsstraat met een ruim profiel en bomen in plantsoen en tuinen. Ruimtelijke kwaliteit van de boomgroepen in een ruim profiel is nog steeds aanwezig.
1928
1935
2013
15
Dommelseweg
1910
1931
2013
Agrarisch profiel.
Doorgaande weg, “klein België”.
Plantsoen van de vereniging Flora had de allure van het plantsoen van de Kleine Markt. Plantsoen is opgesnoept door de verkeerskundige claims.
1915
1930
2013
16
Europalaan
vanaf 2014
1915
Breed profiel van het spoor is gebruikt in een recent plan voor een parkway.
Ruime opzet in de jaren ’60 geeft grote ruimtelijke kwaliteit aan het hoofdlint. Nieuwe Waalreseweg
1960
2013
17
Luikerweg
1900
2013
Referentie van de herenbaan van Den Bosch naar Hasselt aan het eind van 19e eeuw.
Herenbaan profiel is nog steeds aanwezig, alles ligt op ĂŠĂŠn niveau.
1920
1955
2013
18
Analyse van huidige situatie: De wegen structuur is op een aantal plaatsen niet continue van beeld en vormgeving Laan in buitengebied
Weg door bedrijfsterrein
Straat met (deels) groen karakter
Weg door beekdal
Stadsstraat
Parkachtige weg
Weg langs rand
Straat met overruimte
Straat tussen bos
19
Boslaan van allure gericht op kerk van Valkenswaard
20
Kwaliteiten van de bestaande hoofdlinten De routes naar Valkenswaard buiten de bebouwde kom hebben allure, de lange lanen door de bossen en over de jonge ontginningen, hebben door hun ritme van bomen en de lange lengte van het profiel een grote overtuigingskracht. Men gaat een bijzondere locatie bereiken. Deze allure vindt men ook bij de toegangswegen van kastelen en grote buitenplaatsen.
de volwassen omvang van deze bomen vormen deze twee plekken een perfecte poort naar Dommelen. Het segment van de Leenderweg tussen de Kleine Markt en de Europalaan toont op enkele plekken zijn oorspronkelijke villa park allure, met boomgroepen van eerste grootte bomen in de bochten van de weg, waardoor een rijke en groene sfeer benadrukt wordt. Verborgen schoonheden in de hoofdlinten De Eindhovenseweg is een weg van verborgen schoonheden, door het intensieve wegverkeer en overige gebruik als parkeren is de karakteristiek van het wegprofiel en de bijzondere wanden geheel onzichtbaar. Maar het oorspronkelijke Rijkswaterstaatprofiel is nog steeds herkenbaar, de hogere gelegen rijbaan in het midden, geflankeerd door de Kempische rammelstroken (nu in gebruik als parkeerstrook) en de vrije ruimte naar de gevels, nu ingedeeld als fietspad en voetpad. Vooral in één deel ondersteunen de platanen het lineaire karakter van de weg. Ondanks de beperkte standplaats bepalen de Platanen de ruimtelijke karakteristiek van de weg.
Binnen de bebouwde kom hebben verschillende segmenten van wegen eenzelfde allure. De Merendreef is een schoolvoorbeeld van een parkway, zowel in verkeerskundige profilering als in beplantings-opbouw. De weg oogt rustig en vloeiend doorgaand. Het gebruikte boom- en heestersortiment, geïnspireerd op het aangrenzende bos- en vennengebied, is zorgvuldig voor de plek gekozen en ondersteunt de lengte van de weg. De weg hoort als het ware bij het natuurgebied. Het middensegment van de Nieuwe Waalreseweg en de Geenhovensedreef zijn mooie referenties van een parkway, geïnspireerd op een parkachtige beplanting. De Nieuwe Waalreseweg vormt een geheel met het Centrumpark rondom de Oude Begraafplaats, wat een ruimtelijk en rijk beeld oplevert.
Het deel van de Dommelseweg tussen de Luikerweg en de Nieuwe Waalreseweg, kent soms in de bochten een allure van een villalaan. Met enkele ingrepen is deze allure weer te herstellen.
De Tienendreef en het deel van de Dommelseweg door het beekdal geven door hun profiel en beplantingskeuze continuïteit aan het beekdal van de Dommel. De twee bruggen over de rivier worden geaccentueerd op elk hoekpunt met een treurwilg. Door
Bijzonder zijn de profielen van de Dommelseweg tussen de Nieuwe Waalreseweg en Jan Vlekkestraat en het profiel van de Leenderweg tussen Europalaan en Bosstraat. Ook hier is een Rijkswaterstaatprofiel
21
Kwaliteiten en knelpunten van de bestaande hoofdlinten
Kleine Markt
Dommelseweg
Leenderweg
Nieuwe Waalreseweg
Dommelseweg
Leenderweg
Nieuwe Waalreseweg
Dommelseweg
Leenderweg
22
nog steeds aanwezig. De lage wanden van arbeiderswoningen vertellen het verhaal van de industrialisatie van Valkenswaard voor de gewone man. Hier is geploeterd en hard gewerkt, de straten stralen geen frivool karakter uit, maar zijn louter functioneel ingericht zonder enige versiering.
en de Kerkhofstraat is nu hom noch kuit. De beplanting van de tweede grootte bomen (meidoorn) ondersteunt niet het brede profiel, maar ook niet de hiërarchie van de weg, terwijl iets ten noorden van dit segment het ruimtelijke antwoord klaar ligt in de vorm van een parkway. Hetzelfde geldt voor het wegsegment van de Leenderweg tussen de Bosstraat en de Europalaan. Door de ventweg met de enkele strakke bomenrij ontstaat een tweedeling in het profiel en een focus op de veel te lage wanden ten opzichte van het profiel. Hetzelfde geldt voor het segment van de Nieuwe Waalrese weg tussen de Klaproosstraat en de Seringenstraat. De keuze voor de tweede grootte bomen lijkt logisch in dit zich versmallende profiel, maar het was in de sfeer van de weg sterker geweest om aan het begin en eind van dit wegsegment met grotere boomgroepen te werken, die de sfeer van de parkway ondersteunen. Het segment tussen Markt en de Dommelseweg en het plantsoen aan het begin van de Dommelseweg, het vroegere Floraplantsoen, is geheel verkeerskundig ingericht, zonder rekening te houden met de cruciale ruimtelijke betekenis van dit groengebied ten opzichte van de Markt en de tuinen aan de Luikerweg. Deze plek heeft in ruimtelijke zin dezelfde importantie als de Kleine Markt, met prachtige gevels, verhalen, een kapel, een aantal bijzondere bomen als een rode beuken en leilinden en een aantal bijzondere kunstwerken.
De Luikerweg is in stedenbouwkundige structuur een geval apart, dit is het enige hoofdlint met een verkavelingsstructuur, die niet haaks op de weg staat. De rooilijnen vormen een hoek van minimaal 30˚met de weg, waardoor de voortuinen zeer ruimtelijk ogen. De sfeer van de bebouwing van vrijstaande huizen en villa’s met soms zeer monumentale tuinen wordt teniet gedaan door de overmatige verkeerskundige invulling van de openbare ruimte en de rommelige, ingesnoerde overgang naar de kruising van de Dommelseweg en de Markt. Bij nader kaartonderzoek blijkt dit eigenlijk weer een bijzonder karakteristiek van de Luikerweg en de Dommelseweg te zijn. De Luikerweg begon immers nooit op de Markt maar startte pas na de Dommelseweg | Florapark. Dit is de sleutel tot de oplossing van deze vernauwing. Knelpunten en Bedreigingen Op structuurniveau Valkenswaard kent een bijzondere hoofdstructuur van wegen, maar deze is niet altijd leesbaar op structuurniveau. Op enkele cruciale plekken verwatert de identiteit van de weg: De Nieuwe Waalreseweg tussen de Dommelseweg
Op inrichtingsniveau: Materialisering De inrichting van de meeste wegen is eenvoudig.
23
Collage van inrichtingselementen
24
De materialisering bestaat grotendeels uit een asfalt rijbaan en twee stroken van klinkerverharding voor het parkeren. De fietspaden zijn grotendeels vrijliggend en gematerialiseerd in rode betontegels of incidenteel in (rood) asfalt. Grijze betontegels liggen in de voetpaden en trottoirs. Er is in materialisering geen verschil tussen het centrumgebied en de wijken rondom. Het masterplan Centrum gaat wel uit van een onderscheid. De profielen zijn geheel op een standaard verkeerskundige wijze ingericht, met ruime boogstralen en doorgaande belijningen. De materialisering van middengeleiders, van inritten, van op- en afritjes, van banden komen letterlijk uit de CROW richtlijnen voor de provinciale wegen. De richtlijnen zijn niet ge誰nterpreteerd naar een Valkenswaardse standaard, zoals dat in andere dorpen in Brabant wel gebeurt, bijvoorbeeld Deurne, Oirschot, Asten en Son en Breugel. Hierdoor ontstaat een vergroving van het ruimtelijk beeld van de hoofdwegen, terwijl Valkenswaard juist gastvrij wil ogen. In het KIOR Handboek zullen deze Valkenswaardse standaards aangegeven gaan worden. Door de jarenlange onzekerheid van de aanleg van de N69 zijn investeringen of veranderingen ook uitgesteld, het beheer was gericht op het opknappen van de aanwezige situatie, die in de 50er-60er jaren bedacht was. Ook zijn de profielen van destijds, niet meer bruikbaar in deze tijd, wat allerlei lapwerk in de buitenruimte oplevert, bijvoorbeeld deels parkeren op het fietspad of geverfde kruizen bij inritten.
collectie van straatmeubilair. Er wordt heel weinig opgeschoond, maar wel bij elke vraag iets nieuws in de openbare ruimte geplaatst. Gevolg is een chaotische situatie van vele en verschillende soorten paaltjes, bloembakken en afvalbakken. De openbare verlichting bestaat alleen uit de hoge zich verjongende Rijkswaterstaatsmasten in een lichtgrijze kleur, soms met en soms zonder uithouder voor de armaturen. De openbare verlichting ondersteunt het doorgaande en verkeerkundige karakter van de wegen. Vooral in het centrum zou meer sfeerverlichting op zijn plaats zijn. Ook de reclame uitingen zijn zeer divers, waardoor een rommelig en chaotisch beeld ontstaat. Op beplantingsniveau De beplantingskeuzes kennen een ander verhaal. Er is op veel plekken ge誰nvesteerd in een goede boomstructuur, die vitaal is. De heestervakken zijn vaak op een tuinachtige wijze ingevuld, deze geven hoge beheerlasten, maar ondersteunen ook niet de ruimtelijke karakteristiek van de hoofdlinten. Het tuinachtige past beter op een plek als plantsoen en park dan in de bermen van een 50 km /uur weg. Kansen De Europalaan en de Leenderweg tussen de Bosstraat en de John F. Kennedylaan zullen in de nabije toekomst aangepakt gaan worden. In beide plannen worden de wegen omgevormd naar een 21ste eeuwse parkway, met grote boomgroepen en heestergroepen. De beplanting komt overeen met de aangrenzende groengebieden.
Op inrichtingsniveau: Straatmeubilair Valkenswaard heeft op dit moment een bijzondere
25
Visie in woorden
26
Visie op de hoofdlinten
Spelregel 5: Afwatering van de profielen ondersteunt de opbouw van het profiel van het hoofdlint. De afwatering kan een subtiele overgang vormen tussen de verschillende verkeersdeelnemers, maar ook een harde en duidelijke grens. In de huidige situatie is de afwatering vaak niet duidelijk en geeft soms zelfs problemen, bijvoorbeeld bij de Dommelseweg.
Spelregels voor een goed ontwerp van een hoofdlint (naar:”Straten maken”, Bosch en Veenenbosch) Spelregel1: Maak onderscheid tussen de wegen. De rol van de weg en hiërarchie van de wegen binnen Valkenswaard moeten duidelijk zijn. De hiërarchie in het wegennet is de spiegel van de stedenbouwkundige structuur. De ruimtelijke karakteristiek van de weg ondersteunt de stedenbouwkundige structuur. Spelregel 2: Het wegprofiel weerspiegelt het eigene van Valkenswaard. Herkenbare wegprofielen zijn beeldbepalend en kunnen Valkenswaard zijn branding geven.
Spelregel 6: Een fraaie vitale boom is het halve werk. Bomen horen bij Valkenswaard. Bomen geven herhaling, ritme, maar maken ook de seizoenen duidelijk. Door middel van bomen krijgt een weg een specifiek ruimtelijke karakter. Voor bomen moet dus ondergronds voldoende doorwortelbare ruimte zijn en deze moet een goede bodemsamenstelling hebben.
Spelregel 3: Een goed wegprofiel is continu. Een profiel bestaat tegenwoordig bijna altijd uit parallelle lijnen van verschillende verkeersgebruikers. Zorg dat deze lijnen eenzelfde breedte houden of slechts langzaam verlopen (bijvoorbeeld geen bochten van een fietspad rondom een bushalte).
Spelregel 7: Een rustige vloer van het hoofdlint laat de gevels van het hoofdlint spreken. Valkenswaard kent vele mooie gevels, van kerken en kapellen, villa’s, notariswoningen, boerderijen en eenvoudige arbeiderswoningen. Variatie in soorten materialen in het profiel leidt de aandacht hiervan af.
Spelregel 4: Stem bovengronds af met ondergronds en stem ondergronds af met bovengronds. In Valkenswaard zijn in een aantal hoofdlinten (Eindhovenseweg en Luikerweg) de kabels- en leidingenstroken goed ingericht, maar ligt er in een aantal straten letterlijk een spaghetti van kabels en leidingen onder de grond. Voer hier een duidelijk beleid op en hou vol.
Spelregel 8: Minimaliseer de verkeerskundige inrichting en symboliek. Met een logische ruimtelijke opbouw, textuurverschillen en verschillende bestratingverbanden zijn verkeerskundige uitingen als witte strepen en markeringen veelal overbodig.
27
Intermezzo Inspiraties uit het verleden Valkenswaard heeft een traditie van een overdaad aan straatmeubilair zoals hier goed te zien is op de Kleine Markt in 1929. Alles werd toen ook al gereguleerd, maar de sfeer van de boomstructuur kunnen we ons voorstellen ook op het nieuwe Groen Plein.
28
Spelregel 9: Wees spaarzaam met het meubilair Plaats niet te veel meubilair op de weg, gebruik hiervoor pleinen, overhoeken, parken en plantsoenen. Stem het meubilair op elkaar af in een straatmeubilaircatalogus. Het straatmeubilair ondersteunt eveneens de uitstraling van Valkenswaard, probeer het meubilair zodanig te kiezen dat deze tijdloos is en specifiek voor Valkenswaard (zie hoofdstuk Straatmeubilair catalogus). Wanneer straatmeubilair nodig is het hoofdlint, probeer deze te bundelen in zones om wildgroei en versnippering te voorkomen.
De hiërarchie in het wegenpatroon van de hoofdlinten ten opzichte van de overige wegen moet ruimtelijk duidelijk zijn. De hiërarchie in de hoofdlinten ondersteunt de stedenbouwkundige structuur en geeft voeding aan de verhalen van Valkenswaard. We bouwen in dit Beeldkwaliteitsplan voort op de aanwezige ruimtelijke kwaliteiten die we versterken en aanvullen daar waar nodig. We onderscheiden de volgende typen wegen in Valkenswaard: Laan Parkway Villastraat Winkelstraat Dorpse straat Weg door het beekdal Randweg Bedrijfslaan Groen Plein
Spelregel 10: Detailleer tot de laatste steen. Laat niets aan het toeval over. Zorg voor goede principe detailontwerpen van inritten, op- en afritjes, boomspiegels, locatie van ov masten, oversteekplaatsen, middengeleiders, parkeeraanduidingen en pas deze consequent in het hoofdlint toe.
29
Eindhovenseweg
30
Laan Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit in het ritme van de laanbomen. De belijning van de bomenrijen wordt versterkt door een duidelijke rijbaan, de aansluitende (vrijliggende) fietspaden en stoepen. Het parkeren is strak aangegeven binnen het ritme van de bomen. Geldt voor: Het deel van de Eindhovenseweg tussen de entree van Valkenswaard en de Carolusdreef en Luikerweg vanaf de Dommelseweg tot aan de Zuidelijke Randweg.
Visualisatie Eindhovenseweg
31
Referentiebeelden: Parkway
Nieuwe Waalreseweg (goed voorbeeld van een parkway in eigen dorp)
32
Parkway Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit van het tracé van de weg. De boomstructuur is onafhankelijk geordend van de weg, in boomgroepen en clumbs, solitaire bomen op zichtlocaties of in korte rijen. De keuze van de beplanting is afhankelijk van de beplanting in de omgeving van de weg, de beplanting onderscheidt zich dus niet van zijn groene omgeving. De middenbermen vloeien mee met het tracé van de weg en zijn altijd groen. De overige verkeersdeelnemers volgen hun eigen comfortabele route door het groen zonder het karakteristieke groen aan te tasten. De bermen zijn ruim en groen, indien mogelijk zonder banden. Bescherm en versterk de mooie zichten en vista vanaf de route en werk de eventuele lelijke uitzichten met groen weg. Geldt voor: Nieuwe Waalreseweg, vanaf de Dommelseweg tot aan de poort naar het buitengebied; Meerlaan; Geenhovensedreef; Leenderweg tussen de Bosstraat en de John F. Kennedylaan; Europalaan. Referentiebeeld: Merendreef
33
Dommelseweg
34
Villastraat Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de zichten op boomgroepen van eerste grootte bomen in de bochten (al dan niet op openbaar gebied) en groene voortuinen. Parkeren in de voortuin zou vermeden moeten worden. Bomen en Boomgroepen dienen vooral ondergronds groeiruimte te hebben. Het wegprofiel heeft een chique karakter, met duidelijke banden, beklinkerde trottoirs en fietsstroken in een ander verband op de rijbaan. Geldt voor: Het deel van de Leenderweg van af de Kleine Markt tot aan de Europalaan en de Dommelseweg vanaf de Luikerweg tot aan de Nieuwe Waalreseweg.
Referentiebeeld
35
Eindhovenseweg
36
Winkelstraat Spelregels: De nadruk iigt op één kleur of één bestratingsmateriaal, dat van gevel tot gevel loopt. Het profiel tussen de gevels wordt in functionele zones opgedeeld, entreezone bij de winkels, een objectenzone, waarin bomen in los verband, straatmeubilair, laden en lossen etc. georganiseerd worden en een obstakelvrije zone in het midden, dat kan dienen als rijbaan. Het principe van de afwatering scheidt de verschillende zones . Geldt voor: Eindhovenseweg vanaf de Oranje Nassaustraat tot aan de Markt.
Visualisatie winkelstraat uit: Masterplan | Centrum Valkenswaard 2014-2020
37
Dommelseweg
38
Dorpse straat Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit van de rijbaan met kloeke afwateringslijnen en hier en daar een boom. De belijning van de duidelijke rijbaan wordt versterkt door aansluitende vrijliggende fietspaden en stoepen. Het parkeren is strak aangegeven binnen het ritme van de bomen. Parkeren wordt ook georganiseerd in parkeerpockets achter de bebouwing (vermindering van parkeerdruk). Geldt voor: Het deel van de Eindhovenseweg tussen de entree van Valkenswaard en de Carolusdreef en het deel van de Leenderweg tussen de Europalaan en de Bosstraat.
Visualisatie Leenderweg
39
Tienendreef
40
Weg door het beekdal Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit van het tracé van de weg door het beekdal. De boomstructuur is onafhankelijk geordend van de weg, in boomgroepen en clumbs, solitaire bomen op zichtlocaties of in korte rijen. De keuze van de beplanting is gebaseerd op inheemse beplanting in het beekdal. De middenbermen vloeien mee met het tracé van de weg en zijn onderdeel van de beekdalvegetatie, bijvoorbeeld bloemrijk grasland, wat 2 keer per jaar gehooid wordt. De overige verkeersdeelnemers volgen hun eigen comfortabele route door het groen zonder het karakteristieke groen aan te tasten. De bermen zijn ruim en natuurlijk groen, zonder banden. Verkeerskundige symboliek als wit | zwarte klinkerbestrating past niet in dit beeld, beter is om boogstralen te verruimen. Bescherm en versterk de mooie zichten en vista’s vanaf de route en werk de lelijke uitzichten met groen weg. Geldt voor: Tienendreef en Dommelseweg vanaf de Jan Vlekkestraat tot de brug over de Dommel.
Referentiebeeld bloemrijke berm
41
Zuidelijke Randweg
42
Randweg Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit van het tracé van de weg aan de rand van eindeloos agrarisch en beekdal landschap. De boomstructuur ondersteunt de gebogen ligging van de weg en de buitenbochten bij de rotondes. De boomstructuur van platanen kadert het zicht op het landschap in. De bermen en de geluidwal vormen een onderdeel van dit continue landschap. De beplantingskeuze van de geluidswal is inheems en gebaseerd op een grote biodiversiteit, ten behoeve van “de natuur dichtbij”: struweelvogels, vlinders en insecten. De bermen en middenbermen zijn ruim, liggen niet in banden en bestaan uit natuurlijk groen, bijvoorbeeld bloemrijk grasland, wat 2 keer per jaar gehooid wordt. Geldt voor: Zuidelijke Randweg
Referentiebeeld: natuurlijke geluidswal
43
Referentiebeeld: bedrijvenlaan Ekkersrijt
Referentiebeeld: bedrijvenlaan EkkersrijR
44
Bedrijfslaan Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit in het ritme van de boomgroepen in brede grasbermen (water afvoer via goten). Het vrijliggend fietspad aan weerszijden is onderdeel van deze berm. De boomgroepen staan ruim uit elkaar, waardoor flexibiliteit ontstaat in de toegangen tot de bedrijfskavels De boomgroepen bestaan uit inheems sortiment. De begrenzing van de bedrijfskavels is groen, bijvoorbeeld een beukenhaag waarin de hekwerken van de kavels verwerkt zijn. In de brede grasberm zijn op uniforme wijze de bedrijfsaanduidingen geplaatst. Aantal inritten verminderen door bundeling van twee entrees naar de bedrijven. Kloek materiaal ebruik, bijvoorbeeld hoge brede banden ter voorkoming van parkeren in de berm. Het parkeren is strak aangegeven op eigen terrein. Geldt voor: De Vest
Referentiebeeld: bedrijvenlaan Ekkersrijt
45
Groen Plein
46
Groen Plein Spelregels: De nadruk op het tuin en hofachtige karakter van deze strook van monumenten, van gevel tot gevel. De boomstructuur is onafhankelijk geordend van de bebouwingsstructuur en de wegen, in boomgroepen en clumbs, solitaire bomen op zichtlocaties of in korte rijen. De keuze van de beplanting is gebaseerd op verrassen en verfraaien. De rijbanen zijn onderdeel van het groene plein en worden door middel van afwatering of verandering in textuur in de verharding aangegeven. De overige verkeersdeelnemers hebben de vrije ruimte over het groene plein. Geldt voor: Het deel van de Eindhovenseweg tussen de Carolusdreef en de Oranje Nassaustraat tot aan Haagerpad.
Referentiebeeld Groen Plein
47
Visie hoofdlinten Valkenswaard Laan
Winkelstraat
Randweg
Parkway
Dorpse straat
Bedrijfslaan
Villastraat
Weg door het beekdal
Groen Plein
48
Type weg
Locatie
Maatregelen
Laan
Het deel van de Eindhovenseweg tussen de entree van Valkenswaard en de Carolusdreef
Herprofilering
Luikerweg vanaf de Dommelseweg tot aan de Zuidelijke Randweg Parkway
Nieuwe Waalreseweg, vanaf de Dommelseweg tot aan de poort naar het buitengebied
Wegwerken van zicht op tankstation Tienendreef
Merendreef
-
Geenhovensedreef
Wegwerken van zicht op enkele bedrijfsgebouwen door middel van boomgroepen -
Leenderweg tussen de Bosstraat en de John F. Kennedylaan Europalaan
Vereenvoudiging van de heestervakken en aansluiting zoek in de sortimentskeuze bij de aangrenzende groenstructuren
Het deel van de Leenderweg van af de Kleine Markt tot aan de Europalaan
Herprofilering en stimulering van particulieren tot vergroenen van de voortuin
De Dommelseweg vanaf de Luikerweg tot aan de Nieuwe Waalreseweg.
Herprofilering, opschonen en vergroten van plantsoen, aanplant grote exemplaren van eerste grootte bomen op cruciale plekken in het tracĂŠ van de weg en stimulering van particulieren tot vergroenen van de voortuin
Winkelstraat
Eindhovenseweg vanaf de Oranje Nassaustraat tot aan de Markt.
Herprofilering
Dorpse straat
Het deel van de Dommelse weg tussen de Nieuwe Waalreseweg en de Jan Vlekkestraat en de Leenderweg tussen de Europalaan en Bosstraat.
Herprofilering
Weg door het beekdal
Tienendreef
Verschralen van de bermen Wegwerken van zicht op tankstation Tienendreef
Dommelseweg vanaf de Jan Vlekkestraat tot de brug over de Dommel
Verschralen van de bermen en verwijderen van overbodige klinkerverharding inde bermen
Randweg
Zuidelijke Randweg
Verschralen van de bermen Vervangen van de stedelijke beplanting van de geluidswal in inheems struweel
Bedrijfslaan
De Vest
Aanplant van boomgroepen Aanleg van continue groene erfafscheiding. Uniforme aanduiding van bedrijven Kloek materiaal gebruik, bijvoorbeeld hoge brede banden ter voorkoming van parkeren inde berm
Groen Plein
Eindhovense weg tussen Oranje Nassaustraat en Carolusdreef
Herprofilering
Villastraat
49
Dommelen omstreeks 1910
50
2b. Hoofdlinten van Dommelen Deze nieuwe wijken werden met een hoofdroute , de Brouwerijweg en Tienendreef ontsloten. Deze doorlopende weg heeft een typisch parkway karakter.
De van oorsprong agrarische gemeenschap is ontstaan in de 7e eeuw op een hoger deel tussen de rivieren de Dommel en de Keersop. Het was een arm dorp. In de 12e eeuw wordt voor het eerst de Dommelse watermolen vermeld.
De Bergstraat en de Westerhovenseweg kennen nu een aantal bijzondere ensembles, de Dommelse watermolen, de St. Martinuskerk, omgeven door eikenrijen en waterloop, en enkele grote villatuinen met monumentale bomen en het complex van de bierbrouwerij. Vooral het licht bochtige karakter van de weg geeft zichtlijnen op deze ensembles.
De weg tussen Dommelen en Valkenswaard ging oorspronkelijk aan de zuidzijde van de molen. De Bergstraat is ontstaan uit een aaneenschakeling van twee bebouwingsclusters, het cluster rond de molen en de kerk St. Martinus, met de pastorie en de begraafplaats en het cluster op de beekrand van de Keersop.
De Westerhovenseweg en de Bergstraat geven ruimtelijk de geschiedenis van het dorp weer.
De doorsteek naar Westerhoven is ontstaan in de 2e helft van de 19e eeuw. In 1806 ontstond aan de westzijde van het dorp een brouwerij, die uitgroeide tot de Dommelsch Bierbrouwerij en voor veel economische activiteit en ruimtelijke groei in het dorp zorgde.
De lindes, in de jaren ´60 geplant waren oorspronkelijk bedoeld om uit te groeien tot een volwassen laanbeplanting, maar zijn nu zorgvuldig geknot vanwege het verkeer en de evenementen. Hierdoor ontstaat nu een onrustig beeld in de straat. Door de leilindes te clusteren en te ordenen volgens de gevellijnen, van bijvoorbeeld de agrarische bebouwing, ontstaat weer het vrijere karakter van de oorspronkelijke dorpsstraat.
Aan de Bergstraat verrees in de jaren ´20 een aantal villa´s met grote tuinen, tussen de agrarische bebouwing. De twee bebouwingsclusters groeiden naar elkaar toe, met in het midden het grote plein. In de jaren zeventig onderging het dorp een complete metamorfose met de bouw van de wijken ten noorden en ten zuiden van de Bergstraat.
51
Bergstraat
Kwaliteiten van de Bergstraat
Agrarisch profiel.
1910
Duidelijke ordening van het wegprofiel met lindes op een rij om uit te groeien tot grote bomen, later gesnoeid tot leiblokken.
2013
omstreeks 1965
52
Visie Visiehoofdlinten hoofdlintenDommelen Dommelen Dorpse straat Parkway Weg door het beekdal
53
Referentiebeeld leilindes parallel aan de gevellijn
Principe bij de Dommelseweg Valkenswaard
54
Dorpse straat Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit van de rijbaan met kloeke afwateringslijnen en opde hoeken een groter solitaire boom of groep van bomen. De belijning van de duidelijke rijbaan wordt versterkt door aansluitende vrijliggende fietspaden en stoepen. Leibomen zijn gekoppeld aan de gevellijnen en volgen niet de lijn van de weg. Het parkeren is strak aangegeven binnen het ritme van de bomen. Parkeren wordt ook georganiseerd in parkeerpockets achter de bebouwing (vermindering van parkeerdruk). Geldt voor: De Bergstraat en de Westerhovenseweg.
Visualisatie Bergstraat
55
Referentiebeelden: Parkway
Nieuwe Waalreseweg (goed voorbeeld van een parkway in eigen dorp)
56
Parkway Spelregels: De nadruk in het profiel ligt op de continuïteit van het tracé van de weg. De boomstructuur is onafhankelijk geordend van de weg, in boomgroepen en clumbs, solitaire bomen op zichtlocaties of in korte rijen. De keuze van de beplanting is afhankelijk van de beplanting in de omgeving van de weg, de beplanting onderscheidt zich dus niet van zijn groene omgeving. De middenbermen vloeien mee met het tracé van de weg en zijn altijd groen. De overige verkeersdeelnemers volgen hun eigen comfortabele route door het groen zonder het karakteristieke groen aan te tasten. De bermen zijn ruim en groen, indien mogelijk zonder banden. Bescherm en versterk de mooie zichten en vista’s vanaf de route en werk de eventuele lelijke uitzichten met groen weg. Geldt voor: Brouwerijdreef en Tienendreef
Referentiebeeld: Merendreef
57
Straatmeubilair op twee niveau’s
58
3. Catalogi Straatmeubilair en Verharding Catalogus straatmeubilair De catalogus straatmeubilair bestaat uit twee niveaus: Chique, voor het centrumgebied en overige bijzondere gebieden. Standaard, voor de overige wijken.
Een catalogus straatmeubilair en verharding die past bij de karakteristiek van de gemeente Valkenswaard, is een goed handvat om de chaos op straat te vermijden, maar ook nuttig om de te grote diversiteit aan materialen te vermijden vanuit het oogpunt van beheer en onderhoud. In dit Beeldkwaliteitsplan wordt voorgesteld om de diversiteit aan verschillende materialen terug te brengen tot een rustig materiaalgebruik gelegen van gevel tot gevel. We gaan uit van de voorstellen gedaan in het “Masterplan Centrumgebied Valkenswaard” en wat nu aanwezig is.
We gaan uit van tijdloos materiaal, dat de tand des tijds goed kan doorstaan. Het straatmeubilair heeft geen stedelijke uitstraling, maar wel een chique dorpse allure.
We stellen de volgende elementen voor:
Bank Afvalbak Fietsenrek Afzetpaaltje Openbare verlichting Boomrooster Boombeugel Boombeschermer Plantsoenhekje
Chique Montseney Samson Constructo Grijsen Fietsenleunrek 900035 | Tulip Velopa Afzet paal met knop Met af en toe een slechtvalk opde knop Bestaande verlichting , gespoten in Ral 7016 of Paaltop of hangende armaturen in Ral 7016 Matisse met tabaksbladeren Boomkorf Geiserik Samson Maatwerk
59
Standaard Buiten bank BN Velopa met houten zitting Capitool Bammes Tulip Velopa Kunststof afzetpaal Bestaande verlichting , gespoten in Ral 7016 geen Corona Velopa
Catalogus chique straatmeubilair
60
Catalogus standaard straatmeubilair
61
Intermezzo Valkeniers Doordat de Kempische heidegebieden op de trekroute van de slechtvalk lag, was de omgeving van Valkenswaard zeer geschikt voor het vangen van slechtvalken. Men had hier in de 16e eeuw een techniek ontwikkeld om deze valken met boognetten te vangen, tam te maken en daarna voor de jacht te trainen. De Valkenswaardse valkeniers waren beroemd in Europa. De valkenjacht bracht welvaart in het dorp. Wie tot in de 19e eeuw in het bezit was van een getrainde valk kon zijn gezin goed onderhouden. Na de invoering van het hagelgeweer en de verschraling van het landschap kalfde dit beroep af.
62
Antracietgrijze kleur We gaan uit van eenduidig kleurgebruik, Ral 7016. Deze kleur is gebaseerd op de huidige kleur van de afvalbakken in het centrum. Deze antracietgrijze kleur heeft een ondertoon van rood, waardoor deze warm overkomt en past bij meer zachte kleurbeleving in zandgebieden.
Reclame-uitingen en informatievoorzieningen We stellen voor om Reclame-uitingen en informatievoorzieningen terughoudend te gebruiken. Wanneer deze toch noodzakelijk zijn ze te bundelen met andere straatmeubilair om wildgroei te voorkomen. De reclame borden en informatievoorziening kunnen door een uniform kleurgebruik, Ral 7016, rustiger overkomen.
Branding van het straatmeubilair In het straatmeubilair stellen wij voor om af en toe de slechtvalk terug te laten komen in de detaillering. Dit kan door het logo van Valkenswaard in de afvalbak te laten stansen, maar ook door af en toe op de knop van het afzetpaaltje een beeldje van een slechtvalk te plaatsen. Afgaande op ervaringen elders, met kunstwerken van dieren in de openbare ruimte, zal dit veel kinderen en dus ouders trekken.
Spelregels voor het gebruik van de catalogus Straatmeubilair Spelregel1: Wees terughoudend in gebruik van straatmeubilair. Ruim overbodig straatmeubilair op en plaats geen straatmeubilair vanwege een incident of vraag. Spelregel 2: Pas de catalogus consequent toe. Uitzonderingen zijn alleen toegestaan in zeer unieke situaties die vragen om maatwerk ter plaatse.
De kunstwerk van Hans van Lunteren: ‘Terra Nicotianum Tabacum’, vrij uit het Latijn vertaald ‘met tabaksbladeren bezwangerde aarde’ in het Willem II park, met de ingestanste tabaksbladeren is inspiratiebron voor de Valkenswaardse boomrooster in het centrumgebied.
Spelregel 3: Bij vervanging van bestaand straatmeubilair bedenk eerst nut en noodzaak van het te vervangen straatmeubilair, dan pas vervangen door een elementen uit de catalogus.
63
Catalogus van de verharding
64
Catalogus van verharding In het centrum wordt bewust gekozen voor een donkere terughoudende kleurstelling van de vloer, het liefst met gebakken klinkers. De reden hiervoor is om een eenvoudige, terughoudende ‘vloer’ te realiseren in contrast met karakteristieke panden in het centrum van Valkenswaard en sluit hierbij aan bij de ambities van het Centrumplan en de nieuwe inrichting van de Markt. In de overige gebieden kan de rijbaan bestaan uit asfalt (rood of grijs), de parkeerstroken uit klinkerverharding, de fietspaden uit rood asfalt en rode betontegel en de trottoirs uit betontegels. Bij een goede en consequente detaillering en een juist profiel passen de aanwezige verhardingsmaterialen goed.
Spelregels voor het gebruik van de catalogus Verharding Spelregel1: Zorg voor een rustige vloer. Een rustige vloer van het hoofdlint laat de gevels van het hoofdlint spreken. Valkenswaard kent vele mooie gevels, van kerken en kapellen, villa’s, notariswoningen, boerderijen en eenvoudige arbeiderswoningen. Variatie in soorten materialen in het profiel leidt de aandacht hiervan af. Spelregel 2: Zorg voor duidelijkheid voor alle verkeersdeelnemers. Met een logische ruimtelijke opbouw, textuurverschillen en verschillende bestratingverbanden zijn profielen voor een ieder duidelijk
Enkele richtlijnen uit handboek KIOR: Hoofdontsluitingsweg en weg door bedrijventerrein in asfalt. Fietspaden rode betontegels of rood asfalt. Trottoirs betontegel grijs of gebakken klinkers. Voetgangersoversteek bij gebiedsontsluitingswegen bij voorkeur verhoogd. Rijbaan (geen gebiedsontsluitingsweg) straatstenen beton of gebakken in keperverband. Parkeerplaatsen donkere bestrating, straatstenen in elleboogverband.
Spelregel 3: Minimaliseer de verkeerskundige inrichting en symboliek en pas de CROW richtlijnen als richtlijnen toe. Ontwikkel met elkaar een Valkenswaardse oplossing voor de verkeerssymboliek. Spelregel 4: Los alle bijzondere situaties als midden bermen, op- en afritten, inritten consequent op een gelijke wijze op.
65
66
Intermezzo Beeldende kunst in de openbare ruimte Valkenswaard kent een geschiedenis in het plaatsen van beeldende kunst in de openbare ruimte. Door de Gemeente (de Nota Beeldende Kunst en Vormgeving, 2004) wordt Kunst in de openbare ruimte gezien als één van de weinige cultuur-uitingen die drempelloos ervaren kan worden. Zij is permanent aanwezig en iedereen kan er kosteloos kennis van nemen. Kunst kan de verhalen van Valkenswaard vertellen, zoals het kunstwerk van Hans van Lunteren: ‘Terra Nicotianum Tabacum’, vrij uit het Latijn vertaald ‘met tabaksbladeren bezwangerde aarde in het Willem II park. Echter kunstwerken staan soms zodanig ingeklemd, dat ze niet tot hun recht komen. Ook is de bedoeling van het kunstwerk, het verhaal erachter, niet altijd even duidelijk. Hier kan in de beleving van Valkenswaard nog een verbetering gemaakt worden, door middel van een kunstroute, uitleg ter plaatse of digitaal.
67
Huidige situatie poorten
Luikerweg
Nieuwe Waalreseweg
Tiendendreef
Dommelseweg
Bergstraat
Leenderweg
Eindhovenseweg
Eindhovenseweg
Eindhovenseweg
68
4. Poorten van Valkenswaard en Dommelen De strip bestaat uit donker gekleurd klinkermateriaal (of eventueel streetprint asfalt in de rijbaan), passend bij de catalogus verharding, waardoor de strip ook dient als snelheidsremmer. Een drempelconstructie kan dit nog versterken. De strip kan verschillende maatvoering hebben, naargelang de knijpende werking van de poort voor het verkeer. De maat van de lindenblokken is zodanig dat de poort werking ook bij gelijke rijbaan breedte goed blijft.
De huidige situatie van de aankondiging van “hier begint Valkenswaard “ verschilt per toegangsweg. De Eindhovenseweg spant hierin de kroon wat betreft een overdaad aan informatie, die lukraak gerangschikt is. We stellen een eenvoudige maar karakteristieke poort voor, bestaande uit hogere blokhagen van linde en een verhardingsstrip waar alles in gerangschikt kan worden. Vanuit de lange lanen in het buitengebied komt men door de maat van de lindenblokken door een groene poort. Dit blokken zijn vaak aanwezig bij kastelen en landgoederen aan het eind van de oprijlaan. De soortskeuze Tilia tomentosa, de zilverlinde refereert naar de symboliek van de linde, van gastvrijheid en rechtvaardigheid en naar de lindes op de Markt, die vanaf de oorsprong van Valkenswaard op deze centrale plek stonden. De linde is ook een soort die zowel in schaduwrijke omstandigheden als op zonnige plekken kan gedijen, waardoor de soort toepasbaar is bij alle poorten van Valkenswaard. Ze stelt geen hoge eisen aan de grond, en is weinig luisgevoelig. Door zijn viltig blad verkleint deze boom de negatieve invloed van fijnstof.
De poorten van Dommelen zijn bijzonder in eenvoud. Het dorp ligt tussen twee beken en laat dat ook door middel van de poorten zien. Vanaf Valkenswaard kondigt het dorp Dommelen zich op eenzelfde wijze aan, een ensemble van treurwilgen aan beide zijden van de brug en de toegangsweg. Door de bruggen in verharding te accentueren wordt de poort nog markanter en karakteristieker. Aan de westzijde, aan de Keersop kunnen op de dezelfde manier de poorten van Dommelen gecreëerd worden, met een markante brug, die geflankeerd is met vier treurwilgen op de hoeken. Een heel bijzondere landmark.
69
Voorstel poort Valkenswaard
Referentiebeeld gastvrije poort
Referentiebeeld gastvrije poort
70
Referentiebeeld Lindeblokhaag
Spelregels voor een goed ontwerp van een poort Spelregel1: Plaats bij elke toegangsweg 4 gelijke lindenblokken. Deze lindenblokken zorgen voor de identiteit van de plek. Door de herhaling maken de blokken hun functie als poort duidelijk. Spelregel 2: Tussen de blokken ligt een strip in een donkergekleurde verharding. De lengte van de strip kan variĂŤren naargelang de functies ter plaatse, bijvoorbeeld wel of geen stopplaats. De strip is bedoeld om het straatmeubilair en de informatievoorziening te ordenen en om snelheidsremming te bevorderen. Spelregel 3: Informatievoorzieningen passen in de straatmeubilair-catalogus. De informatieaanduidingen van bebouwde kom bord, informatieborden, reclame borden en digitale bebording dienen in Ral 7016 gekleurd te zijn. Bij de poorten kan incidenteel de slechtvalk als symbool van Valkenswaard bij de bebording toegepast worden.
Referentiebeeld blokhaag
71
Voorstel poort Dommelen
Referentiebeeld Treurwilgen als poort
72
Spelregels voor een goed ontwerp van een poort Spelregel1: Plaats bij elke toegangsweg 4 gelijke treurwilgen op de hoekpunten van de toegangsbrug. Deze eerste grootte bomen zorgen voor de identiteit van de plek. Door de herhaling maken de treurwilgen hun functie als poort duidelijk. Spelregel 2: De brug kan zich in materialisering en in profiel onderscheiden van de weg. De brug moet “voelbaar� gepasseerd worden. De brug kan fungeren als verkeersremmende maatregel om een snelheidsbeperking in de bebouwde kom op een natuurlijke wijze te bevorderen. Spelregel 3: Informatievoorzieningen passen in de straatmeubilair-catalogus. De informatieaanduidingen van bebouwde kom bord, informatieborden, reclame borden en digitale bebording dienen in Ral 7016 gekleurd te zijn. Bij de poorten kan incidenteel de slechtvalk als symbool van Valkenswaard bij de bebording toegepast worden.
73
Eindhovenseweg als plantsoen
Rotonde Luikerweg
Rotonde Maastrichterweg
74
Rotonde Nieuwe Waalreseweg
5. Entrees van Valkenswaard Bij dit beeldkwaliteitsplan geven we ook richtlijnen voor de entrees van het dorp. Hierbij wordt de entree ruim opgevat, als “de hal van het huis”, waarbij het centrum en de Markt dan “de huiskamer van Valkenswaard” zijn. Voor elke hoofdlint is de entree op een ander wijze gevormd, afhankelijk van de aanwezige ruimte, de verkeersstructuur, de wanden en de groenstructuur. We onderscheiden de volgende entree locaties: Groene plantsoenachtige ruimte Rotonde Groene plantsoenachtige ruimte De entree van de Eindhovenseweg bestaat uit een uitgerekte kruising van de Europalaan, de Meerlaan en de Geenhovensedreef. Hier is een groene, rustige plek in de sfeer van bosachtige parkway op zijn plek. In deze ruimte staat een aantal kunstwerken die een prominentere locatie zouden kunnen hebben en het verhaal van Valkenswaard kunnen verbeelden. De entrees van de Tienendreef en de Dommelseweg zijn meer terloops, door een versmalling van het brede profiel naar een meer dorpse profilering. Belangrijk is hier dat het verschil tussen binnen en buiten direct opmerkbaar is, bijvoorbeeld in verschillend beheer van de bermen, van ecologisch naar meer intensief.
75
Referentiebeeld heiderotonde
Referentiebeeld kruidenrijke rotonde
Referentiebeeld rotonde met grassen
Referentiebeeld rotonde met boomgroep
Referentiebeeld met bosgroep
Referentiebeeld rotonde met beeldende kunst
76
Rotonde De entrees van de Nieuwe Waalreseweg, de Luikerweg, de Maastrichterweg en de Vest worden allen gevormd door rotondes. Deze worden volgens het huidige beleid ingericht en onderhouden door locale hoveniers. Een aantal rotondes is aardig om te zien, maar veel rotondes ogen meer als catalogus van alle spullen van de hovenier. Het gaat bij de invulling daar niet om welke uitstraling Valkenswaard wil geven aan de bezoeker.
Hoveniers zouden ook uitgedaagd moeten worden, om ook bomen van de eerste grootte op de rotondes te plaatsen, waardoor deze plekken niet alleen een verkeerskundige uitstraling hebben, maar ook meedoen in de sfeer van de parkways en randwegen. In de gemeente Oss bijvoorbeeld worden de rotondes als belangrijke entrees van de stad gedefinieerd, waar bij openbare kunst een belangrijke element is op de rotonde of de rotonde op zichzelf een kunstwerk is geworden. Spelregels voor een goed ontwerp van een entree
Spelregels voor het ontwerp (sortimentskeuze, ontwerp, verkeerskundige uitgangspunten) en toetsing van dit ontwerp door deskundigen kan het ambitieniveau van deze inrichtingen verhogen en de hovenierskunst die ter plaatse aanwezig is ook duidelijk maken. De rotondes kunnen in een bepaalde sfeer van de weg ontworpen worden. De rotondes aan de zuidzijde van Valkenswaard zouden door middel van slim sortimentskeuze een beeld van een beekdalvegetatie kunnen geven ( bijvoorbeeld door het gebruik van diverse soorten grassen. Terwijl de rotondes aan de noord- en oostzijde veel meer een uitstraling van bos en heide zouden kunnen hebben (zie voorbeelden in Son en Breugel en in Eindhoven), door het gebruik van stinseplanten, beuken (rijker bostype) of heide en dennen (armere bostype).
Spelregel1: Zorg dat de “Hal van Valkenswaard� opgeruimd oogt, duidelijk maakt waar men naar toe moet en de sfeer geeft die Valkenswaard wil uitstralen. Spelregel 2: Wees terughoudend in het gebruik van diverse soorten beplanting. De entree is geen tuin, maar een ontvangstruimte, waar een item de sfeer kan bepalen, bijvoorbeeld beeldende kunst of een bomengroep van de eerste grootte.
77
Laag 1
Laag 4
Laag 5
Laag 6
78
Intermezzo kansen voor een groene uitstraling van Valkenswaard De groenstructuur van Valkenswaard kent een bijzondere opbouw in verschillende lagen
tige- en binnenhofachtige sfeer. De Eindhovenseweg wordt hierdoor in twee delen gesplitst. Het winkelgebied straat spant zich op tussen de Markt en dit nieuwe groene plein met de musea. Door ontwikkeling van deze groene steppingstone, kan een ecologische verbinding via al bestaande parken en plantsoenen tussen het Dommeldal en het dal van de Tongelreep ontstaan.
Laag 1 Op de grens van bos- en heidegebieden in het noorden, de beekdalen in het westen en oosten van Valkenswaard en het agrarisch landschap in het zuiden.
Laag 4 Heestervakken in hoofdlinten Om een rustig groenbeeld te creëren wordt gepleit voor het maken van grote eenheden heerstervakken. De sortimentskeuze van de heesters moet gebaseerd worden op inheems materiaal of een directe variëteit van dit inheemse materiaal.
Laag 2 De hoofdlinten De boomstructuur van deze hoofdlinten kent een verscheidenheid van lanen, boomweides, boomgroepen en solitaire bomen, afhankelijk van de typering van de weg. Het sortiment bestaat uit eerste grootte bomen. Laag 3 Parken en plantsoenen Binnen het stedelijk gebied ontwikkelt Valkenswaard een robuust patroon van parken en plantsoenen. Het Willem II park is een strategisch keuze geweest om Valkenswaard zelf ook als ecologische verbindingszone te gebruiken en vanuit de vier verschillende kanten de natuur het stedelijk gebied in te laten dringen. In de parken en plantsoen komt de hovenierskunst van Valkenswaard tot zijn recht, hier is het beheer locaal zeer intensief. De huidige groenstructuur mist nog een schakel in het hart van Valkenswaard, het deel van de Eindhovenseweg tussen de Carolusdreef en de Oranje Nassaustraat tot aan Haagerpad. We hebben dit getypeerd als een groen plein, waar de gebouwen opgenomen zijn in een tuinachtige sfeer. Er ontstaat een campusach-
Laag 5 Bloembollenplan De entrees en de bermen van de parkway zijn perfecte plekken voor verwilderingsbolllen. In het centrum kunnen meer sierbollen geplant worden. Laag 6 Bloembakkenplan Het lommerrijke Valkenswaard wordt ondersteund door op strategische plekken bloembakken te gebruiken. In de straatmeubilair catalogus wordt gepleit voor één type corten stalen bak, die in verschillende formatie te gebruiken is. Het sortiment kan na gelang de mode van die tijd wijzigen, maar bakken voor dahlia’s , de gehele zomer bloeiend op de Markt verwijzen wel naar de levendige Dahliacultuur en het beroemde Corso van Valkenswaard.
79
Laag 2
80
Laag 3
81
Referentiebeelden voor een groen plein
82
83
84
Bijlagen Lijst van ge誰nterviewden Interviews Laag hangend fruit Literatuurlijst
85
Lijst van geïnterviewden Marina Peters | Mayke van Dinter: Stedenbouwkundige structuur en plannen, cultuurhistorie Marjolein van Peer: Boomstructuur, groeiplaats, functionaliteiten in het wegprofiel t.o.v. de groenstructuur (o.a. carnavalswagens), beheer van rotondes Stefan Monters, Hans Oosterbos: Verkeerskundige aspecten, verkeerstructuur, snelheidsbeperkende maatregelen, verkeersborden Ger Beyers, Peter Hoeks, Rob Jacobs: Informatievoorziening bij de entrees, digitale bebording, reclame beleid en banierenbeleid Beleid en beheer openbare verlichting en openbare ruimte Masterplan Centrum (Luc Spek) Chris Sandkuijl: Afstemming buitengebied Wethouder Mart Wijnen voor het bepalen van de ambitie van dit onderzoek.
86
Interviews Plaats bespreking: Valkenswaard, 07-01-2014 Aanwezig: Mayke van Dinter Ger Beijers, Beheer BOR Pieter Hoeks, Beheer BOR Rob Jacobs, Wegbeheer Mariëlle Kok
Kaders & randvoorwaarden vanuit dit project Stappen/fasering van nu naar tussenbeeld naar einddoel, combineren met lijst van projecten 2015-2024. Samenhang met N69, twee soorten beheer: rationeel beheer, noodzaak op basis van situatie buiten (Dommelse weg en VRI’s, bijv. kruising Vasco da Gama, Nwe Waalreseweg).
Stand van zaken: Eindhovense weg en Luikerweg zijn provinciale wegen, beheerstaken nu bij de provincie. In de toekomst na aanleg N69 zal de weg overgedragen worden aan de gemeente (onderhandelingen zijn gaande). Leenderweg wordt nu opnieuw ingericht. Het onderhoud van de overige wegen wacht, er is immers samenhang met de N69. Dit geeft frictie tussen het nu op te stellen projecten programma van BOR en de tijdstermijn van de te verwachten effecten na aanleg van N69. Een aantal wegen is nu aan onderhoud toe, bijv. de Dommelseweg, Nwe Waalreseweg, hetzelfde geldt voor verouderde VRI’s, waar bijna geen onderdelen meer voor zijn. Dilemma is dat onderhoud nu noodzakelijk is, maar het liefst zodanig dat het eindbeeld gemaakt wordt. Op dit moment worden ingrepen uitgesteld of afgesteld. Noodzaak van dit onderzoek is dus urgent. Nu kunnen de voorstellen uit dit project nog meegenomen worden in het meerjarenprogramma.
Bebording Lichtbakken, nu 20 soorten, Voorbeeld is gemeente Eindhoven, uitbesteding aan één bedrijf. Valkenswaard heeft een eigen beleid. Opbrengsten kunnen zijn 600-700,-/lichtmast/jaar, dat wil zeggen ongeveer 10.000,-- euro per jaar. Banieren kosten 25.000 ,-- euro/jaar . Maarten van der Boomen houdt zich bezig met de banieren en invoering van digitale bebording. Beheer binnen ontwerp BOR vraagt om kaders, zorg in ieder geval voor een beheer paragraaf bij wat jullie gaan bedenken. En koppel deze beheerparagraaf aan onderhoudsbudgetten.
87
Laat in de beheerparagraaf het (hoge) ambitieniveau van het ontwerp terugkomen. Uitgangspunt voor ontwerp is het Handboek KIOR, deze is in de afrondingsfase. Kior is het vertrekpunt, maar geen bijbel, bijv. bij nieuwe verlichting zijn de nieuwe ontwikkelingen nauwelijks bij te houden , hetzelfde geldt voor banken (van bank, naar seniorenbank, naar rollator bank etc.). Belangrijk is om bij aanvang van project een goed programma van eisen te maken, bijv. veegwagens kunnen de markt niet reinigen omdat de voegen dan worden leeggezogen. Beheer bij de start van het project betrekken.
Bestrating komt steeds bij elke nieuwe telecomaanbieder open te liggen, mooi werk is niet te handhaven. Toezicht- en vergunningentraject bij kabels en leidingen moet strenger vanuit de gemeenten. De gemeente gaat steeds meer over op ondergrondse vuilopslag, hiervoor is nog wel plaats te vinden in de ondergrond. Veel ontwerpen zijn nu volgens de CROW normen, maar volgens Bor is de maatvoering te krap inde woonwijken.
Ondergrondse techniek Ondergrond is vaak een probleem, er ligt veel “spaghettiâ€?. Dit zal in de ondergrond van de Luikerweg en de Eindhovenseweg vanwege streng provinciaal beleid meevallen. De kabels en leidingen in de overige wegen kunnen overal liggen, er bestaat immers geen opruimplicht van kabels en leidingen en de spelregels van de nutsbedrijven zijn vaak ten koste van de gemeente. Kabels- en leidingentracĂŠs worden nu wel aangegeven. Handboek K&L legt wel veel vast, maar handhaving is moeilijk.
88
Plaats bespreking: Valkenswaard, 07-01-2014 Aanwezig: Mayke van Dinter Marjolein van Peer Mariëlle Kok
Het Bloemencorso levert in Valkenswaard niet echt problemen voor de bomenbestand op, vanwege vaste routes. Voor het Corso worden de bomen bijgewerkt dan wel opgesnoeid (maar dat moet ook al voor de vrachtwagens). Kabels en leidingen zijn vaak een probleem voor de bomen, in nieuwe situaties is met kabels en leidingengoten veel op te lossen. De zandgrond is geen probleem, bij aanplant wordt de grond bijgemengd met teelaarde, de buitendienst doet dit zelf. Er bestaat een lijst van waardevolle en monumentale bomen, in opnebaar gebied en op particulier terrein.
Boomstructuren geven nu de connectie van buiten naar binnen, is een van de belangrijkste onderdelen van de groenstructuurplan van Valkenswaard uit 1997. Inboet gebeurt nu zo veel mogelijk. Voor nieuwe renovatie is geen budget, hiervoor lift men mee op andere ingrepen als reconstructies aan riolering, wegen en dan kan het groen vervangen worden. Langs Leenderweg is onlangs een beplanting van een wegsegment vervangen i.v.m. zoutprobleem. Echter vervangingsbudget is minimaal. De huidige stand van het groen, is een redelijk vitale bomenbestand (23.000 bomen in totaal) , veel heestervakken, deels nog in meerdere soorten. Marjolein streeft naar omvorming in grotere delen. Keuze van sortiment vaak op praktische basis, geen bloemen geen vruchten (mits geen overlast)etc.. De discussie in het groenstuctuur plan 1997 van dorpse beplanting en stedelijke beplanting is geen issue.
Voor de rotondes is in het verleden beleid gemaakt om deze uit te besteden aan hoveniers. Marjolein heeft weinig invloed op wat de hoveniers er doen, maar het ziet er aardig uit. Richtlijnen zitten in de overeenkomst. Ambitie Lanen : Landelijk karakter van buiten naar binnen door middel van de bijv. eiken lanen. Boomstructuren vitaal, mooi en variatie in de lanen, geven o.a. oriëntatie. Grotere heestervakken i.p.v. kleine snippers, niet te tuttig tuinieren in openbaar gebied. Simpele ingrepen ter verbeteringen. Nieuwe ideeën komen vanuit beheer/buitendienst en niet vanuit beleidsmakers van de gemeente i.v.m. expertise.
Geen onderscheid in onderhoudsbasis zoals vermeld in Groenstructuurplan, overal basis, maar in praktijk in centrum hoog.
89
Ambitie Entrees: ď‚Ą Overgang van binnen naar buiten, laanstructuur door laten lopen. ď‚Ą Begeleiding naar het centrum, bos en gras bermen. Natuurvriendelijk beheer binnen de bebouwde kom niet toegepast (wel eens geprobeerd). Beheer is extensief maar kennis intensief. Tijdelijke groene inrichting, alle lege plekken in de stad zijn geen openbaar gebied. Bloembollen plan zou bij de entrees aardig zijn.
90
Plaats bespreking: Valkenswaard, 07-01-2014 Aanwezig Mayke van Dinter Chris Sandkuijl Mariëlle Kok
Op dit moment knoopt Valkenswaard te veel aan elkaar, doordat de N69 nog niet duidelijk is. Projecten wachten op elkaar. Invloeden op het groen zijn het Corso (zie de gesnoeide bomen in dorpscentrum van Borkel) , en de zoutbelasting. Zinkassen op bepaalde locaties in de wegen,bijv. Leenderweg en enige hoeken aan de Europalaan. Deze beïnvloeden vaak de groei van de onderbeplanting.
Entrees komen steeds weer op de politieke agenda, men is nu bezig met de keuze van digitale borden (voorbeeld Achel), De entree vormt een overgang van binnen naar buiten, de rotonde is nu een abrupt einde met een “”tuintje”.
Hagen zijn een beheertechnisch probleem, kosten dienen afgewogen te worden ten opzichte van verkeersveiligheid , etc.
Groenstructuur verbeteringen en aanpassingen buitengebied zijn mogelijk door middel van goed beleid het landschapsbeleidsplan en de hierbij behorende projecten lijst (budget 40.000,- - 60.000,-- euro/jaar). Er is een uitstekende samenwerking tussen ROE en Bor, lanen worden opgevuld. Aanplant van bomen kan altijd in de gemeentegrond. Leenderweg is rijks eigendom, Luikerweg is nu van de provincie. Bij de planvorming van de N69 probeert Valkenswaard invloed uit te oefenen , maar weet nu geheel niet wat er mee gedaan wordt in de huidige planvorming van de N69. De plannen voor de Europalaan moeten nog door een landschapsarchitect bekeken worden.
Ambities: Ecologisch bermbeheer zou een ambitie zijn in het buitengebied, ligt nu bij de Raad. Uden heeft met ecologisch beheer onder anderen Entente Florale gewonnen. Stedenbouw en landschap moeten meer samen op gaan. Ecologische verbindingen door het stedelijk gebied natuur de stad in. Lanenstructuren doorgaand, invalswegen altijd een dubbele bomenrij. Sportparken als groene buffers. De openbare ruimte als een geheel met een duidelijker beeld en een duidelijke structuur Integrale keuze van soorten is heel belangrijk.
Valkenswaard heeft veel lopende projecten, maar heeft binnen die projecten vaak weinig oog voor het groen. De aanpak voor de entrees zou ook een plek moeten krijgen in het coalitieprogramma (besprekingspunt met Mart Wijnen).
91
Ambitie zou zijn het behalen van de eerst prijs Entente Florale. Uden heeft een goed groenbeleid waarbij alle wegen zijn ingepast in het groen, met een intensieve samenwerking met IVN. Het is een stad zonder VRI, alles wordt verkeerskundig afgehandeld met groene rotondes.
Tip: neem de raad mee op excursie. Tip: Gun elkaar wat, dan krijg je veel voor elkaar. Loondermolen , samenwerking tussen gemeente Waalre en Valkenswaard is een goed voorbeeld van win-win proces.
Inrichting nu in Valkenswaard heeft nu teveel een hovenierskarakter, de groeninrichting zou veel landschappelijker kunnen zijn. Groene ambitie vraagt ook om een andere bemensing, aanhaken bij Grote Heide. Voorbeeld is het Nationale Park de Hoge Kempen in Vlaanderen, met veel spin-off inde toeristisch recreatieve sector in harde getallen, waardoor duidelijk is dat groene investeringen ook economische impulsen oplevert. Malpie wordt heel druk gebruikt , maar we moeten dit meetbaar maken (tellen). Groen wordt vermeld in de toekomstvisie, hopelijk is dit voldoende. De volgende stap is een prominentere plaats in de begroting . Invalswegen zijn een goed begin. Concretisering van het uitvoeringsprogramma, steeds de strategie bedenken, al dan niet linken aan de uitvoering van de N69.
92
Plaats bespreking: Valkenswaard, 07-01-2014 Aanwezig Mayke van Dinter Luc Speck Mariëlle Kok
Beeldkwaliteit en sfeer zijn op hoofdlijnen in het masterplan beschreven. Steeds komt de vraag naar voren: Is Valkenswaard een stad of een dorp? Markt: Dorpse sfeer terug (Men stelt voor om lindenbomen op de Markt te zetten).
Masterplan Centrum is als proces bijna gereed (10 maanden), moet nog door de Raad. Na het vorige masterplan is er weinig gedaan, nu gebeurt er wel van alles, namelijk N69, provinciaal inpassingplan.
Verkeer in ieder geval halveren door middel van eenrichtingsverkeer (impliciet is een nieuwe verkeerstructuur aangegeven).
Vraagstelling in masterplan: Met de veranderingen in het verkeersaanbod en de economische krimp heeft Valkenswaard een centrum van deze omvang nodig? Kan de het centrum compacter? Vanuit identiteit is gezocht naar trends en een toekomstvisie, variërend van mooie woonplek in het groen tot leisure en pleasure. Hoe wordt Valkenswaard weer onderscheidend? Een van de vier principes is lommerrijk Valkenswaard, met veel groen teruggebracht in het centrum, dus ook bij de entrees. Een goed centrum is ondersteunend, met een aantrekkelijke buitenruimte, waardoor verblijfsrecreatie ook weer een kans kan krijgen. Het masterplan ontbeert nog een economische paragraaf, centrummanagement, om leegstand te voorkomen en integraal en vastgoed management te linken aan de buitenruimte en de activiteiten.
Plein is het entree van het centrum, weids als er niets opstaat, maar biedt voor evenementen dus veel mogelijkheden. Functiemenging in de wanden moet mogelijk blijven, wonen, diensten, recreatie/horeca (een goed hotel is gewenst als functie op deze plek). Vanuit het masterplan wil men de radialen blijven benadrukken, met groen. Dat betekent de invalswegen vergroenen. Discussie Leenderweg is een aangegeven als een laan, maar is het deel binnen het masterplan niet meer een weg met grote villa’s en tuinen en dus boomgroepen.
93
Parkeren is in aantallen geen probleem in het centrum, wel als systeem door de uitgifte van parkeervergunningen op belangrijk parkeerplaatsen voor bezoekers Nieuwe parkeerroute en wandelroutes (o.a.� doorbraken� naar het centrum) zijn in het plan opgenomen, realisatie naar gelang de mogelijkheden in de tijd. Langs de Eindhovense weg tussen Markt en Beelmanstraat zullen corten stalen bakken met haagbeuk alternerend gezet worden, om een idee te geven van de laan. De tijdelijke geplaatste bollen en broodjes zullen opgeruimd worden. Tussen de bakken zijn de laad- en los zones aangegeven. De bakken zijn verplaatsbaar en herbruikbaar.
94
Plaats bespreking: Valkenswaard, 16-01-2014 Aanwezig Mayke van Dinter Wethouder Wijnen Mariëlle Kok Aanleiding voor deze opdracht is de wens tot verfraaien van het centrum, de vergroening van de toegangswegen naar het centrum toe. Echter de aanpassingen moeten wel binnen het financiële kader passen, de wens is tot eenvoudige en goedkope oplossingen te komen, die ook meteen veel doen (zoek het laaghangend fruit). Groen is immers beleving, geeft sfeer. Denk ook aan tijdelijke invullingen, bijvoorbeeld het centrum als boomkwekerij. Kunstuitingen geven sfeer en goede verlichting, uitlichting van bijzondere gebouwen is belangrijk en gebeurt te weinig. Cultuurhistorie van Valkenswaard geeft inspiratie aan de buitenruimte, bijv. de putdeksel in Willem II park, echter niemand die het weet, een bordje ontbreekt. Vergroening van de gevels moet eigen initiatief van de burger zijn, hier wordt geen beleid op gevoerd. In de Corridor zouden extra groenelementen, als klimopbogen toegevoegd kunnen worden. De parkeerterreinen moeten ook aangenaam en gastvrij ogen. Het tuinachtige moet weer in het centrum terug komen, particulieren kunnen hiervoor gestimuleerd worden. De combinatie tussen zorg, sociale werkplaatsen en een stadstuinderij kan een goede aanvulling zijn om dit voor elkaar te krijgen. Neem Oranje Nassaustraat mee in het project.
95
Plaats bespreking Valkenswaard, 16-01-2014 Aanwezig Mayke van Dinter Stefan Montens Hans Oostelbos Mariëlle Kok
Westerhovense weg Bij de entree van Dommelen in de bocht is de snelheid vaak nog veel te hoog, hier belanden auto’s af en toe in de tuin. Oplossingen zijn moeilijk hier vanwege ruimtegebrek. De bewoners zelf hebben ook geen parkeerplaats langs de weg. De oplossing van het vervoer van bier van de brouwerij naar de N69 is nog niet opgelost. Ook de halte van de ov dient hier verbeterd te worden (met een verhoging en een abri). Doordat Dommelen aan de noordzijde geen aantakking krijgt op de N69, ontstaat binnen Dommelen nieuwe verkeersbewegingen. De provincie kijkt mee voor oplossingen in het dorp zelf en betaalt ook mee. Knelpunt is de oversteek Bergstraat bij de basisschool. De aansluiting van de nieuwe woonwijk Lage Heide is ook nog niet 100 % duidelijk. De Westparallel levert straks 0+ maatregelen (verkeer wordt meer gestuurd) bijv. door middel van een vrachtwagenverbod. Vermoed wordt dat dit lastig te handhaven is, maar we kunnen het door middel van verkeerskundige maatregelen en visuele maatregelen dit vrachtverkeer ontmoedigen, bijv. een bypass bij de rotonde in de Luikerweg, 60 km buitengebied (inclusief de bijbehorende inrichting). De Luikerweg zou bijvoorbeeld als een villa laan kunnen ogen zodat men niet rechtdoor gaat.
N69 Door de aanleg van de N69/westparallel en de opwaardering van de Zuidelijke Randweg en de Europalaan kan het verkeer in het centrum afgewaardeerd worden, er ontstaat een nieuwe verkeerscirculatie. In het masterplan centrumgebied staat een suggestie hiervoor, deze moet nog bestudeerd worden. Leenderweg Het deel van de Leenderweg vanaf de aantakking van de Vest tot aan de Markt wordt minder zwaar belast met verkeer, nu een 50 km/uur weg, dan 30 km/uur maar met de correcte inrichting (plan Angela). Probleem aan de Leenderweg is het bewoners parkeren. Het is een weg met een combinatie van wonen, winkels en uitgaansgelegenheden. Luikerweg Luikerweg heeft weinig bebouwing en geen parkeerprobleem, behalve op donderdagen, i.v.m. de markt op de Markt. Hier kan men gratis parkeren en doet dat in de bermen.
96
Eindhovense weg Delen van de Eindhovense weg zijn woongebied, men parkeert hier op het fietspad, de parkeerstrook is te smal. In de winkelstraat mag men niet parkeren, laden en lossen mag wel. Over de Eindhovense weg gaat de HOV lijn lopen, met een lus Europalaan, Markt, Eindhovense weg. De halte van de HOV zal aan de noordzijde van de Markt komen. Dit geeft weer veel verharding terwijl dat juist het groenste deel van de Markt is.
Nieuw mobiliteitsplan Deze is in de maak, in 2014 gereed. Parkeren Parkeerdruk is nu vooral op de plekken dicht bij het centrum. Verder is geen tekort aan parkeerplaatsen, er is voldoende capaciteit. Functioneert de parkeerroute? Dat is nu onbekend, de parkeercirculatie wordt herzien na de aanleg van de verschillende wegenprojecten. Langparkeerders met vergunning staan vaak op de verkeerde terreinen (overleg met de ondernemers om dit anders te doen).
Dommelse weg | Tienendreef Op deze twee wegen blijft het verkeersaanbod groeien, de aankleding zou verbeterd kunnen worden. EssentiĂŤle herkenbaarheids kenmerken (EHK) moeten nog aangebracht worden. Staan die ook in KIOR??? 30 km/uur kan hier pas ingevoerd worden als de N69 afgerond is.
Is het mogelijk om nieuwe parkeerterreinen op tijdelijk lege plekken te maken? Misschien kan het Kloosterplein straks een parkeergarage zijn. Parkeergarage onder de Markt is eigenlijk een gemiste kans, maar was financieel niet haalbaar.
Verkeersborden | entrees van Valkenswaard Er is een verkeersbordenscan gaande, zowel verkeerskundig als juridisch. Nu is het bij elke entree van Valkenswaard anders. Men streeft naar een portaal, in de huisstijl kleur van de gemeente en ingericht volgens de CROW publicatie (Bebouwde komgrenzen Aanbevelingen voor locatie en inrichting). De huidige bebouwde komgrens op de plek laten liggen, de entree moet ook werkelijk een entree zijn, menstreeft naar meer groen en naar eenduidigheid.. De gemeente Oss heeft een duidelijke markering van de entrees, bijv. de grote boom met zonnecollectoren. In Loon op Zand staat de Laars van Klein Duimpje.
Verlichting Volgens KIOR, met voldoende lumen, kleur is minder belangrijk van de lichtbron Fietspadennetwerk Het Fietsbeleidsplan is van 2006, en functioneert nog goed. Het recreatieve knooppuntennetwerk werkt ook goed. In planvorming voor de Europalaan en de Eindhovense weg zijn vrijliggende fietspaden opgenomen. Het netwerk is fijnmazig. Openbaar vervoer Valkenswaard De volgende lijnen van Hermes zijn aanwezig, 170|171|172|196|476|477.
97
98
Laaghangend fruit Er is direct al veel te winnen met eenvoudige en goedkope oplossingen, zodat direct begonnen kan worden met resultaat en ook nog vrijwel binnen de financiële kaders. De workshop van 13 februari 2014 heeft een schat aan ideeën opgeleverd voor dit “laaghangende fruit”. Sommige ideeën lijken op het eerste gezicht een schot voor een open doel, andere vergen iets meer inlevingsvermogen, maar zijn ter inspiratie. Direct te realiseren in de buitenruimte: Aanbrengen van feestverlichting in boomgroepen op bijvoorbeeld de Markt, de Statie, Florapark, Eindhovenseweg. Aanlichten van monumenten of delen van monumenten, niet aanschijnen van (juist) de lelijke delen. Bomenasiel op braakliggende terreinen. Boomkwekerij in potten. Maken van een beeldende kunst route, met verhalen van de Valkenswaard. Bundeling van uitingen ten behoeve van branding van Valkenswaard.
99
100
Direct te realiseren in het beheer: Opruimen van de overbodige straatmeubilair. Opruimen van de overbodige bebording. Verven van alle openbare verlichtingsmasten in Ral 7016. Verwijderen van kleine heestervakken en vervangen door graszones, geeft rust en ruimte. Creëren van grote vakken van één soort heester, geeft rust en ruimte in het profiel. Verwijderen van parkeerplaatsen bij plantsoenen, om deze direct meer groene ruimte te geven. Reclame-uitingen uit besteden aan een partij, die verantwoordelijk is voor beheer en onderhoud. Hierdoor ontstaat uniformiteit in de reclame-uitingen. Verschralen van de bermen van de Zuidelijke randweg, de Dommelseweg en de Tienendreef. Creëren van plukweides op braakliggende terreinen en in de bermen van de parkways, breng de natuur de stad in. Direct te realiseren in proces: Samen werken. Bundelen van geldstromen en gezamenlijke doelstellingen in vroeg stadium. Aanmoedigen van het vergroenen van de voortuinen. Eventueel het doneren of subsidiëren van bomen voor de voortuin.
101
Visualisatie Eindhovenseweg
102
Literatuurlijst J. Bosch, H. Veenenbos, Straten maken, hoe ontwerp je een goed straatprofiel, 2011 J. Bots, Valkenswaard, momenten uit heden en verleden Gemeente Valkenswaard i.s.m. Los, Masterplan Centrum Valkenswaard 2014-2020, december 2013 Gemeente Valkenswaard, Reclame beleid welstandsnota bijlage C Gemeente Valkenswaard, Nota Beeldende Kunst en Vormgeving, 2004 IVN Valkenswaard-Waalre, Ruimte voor bomen en groen, inventarisatie van monumentale en waardevolle bomen in Valkenswaard, 2011 National Park Service, Parkway guidelines, 1998 Nieuwland Advies, Ontwerp groenstructuurplan Valkenswaard, mei 1997 Wikipedia, lijst van rijks- en gemeentelijke monumenten Valkenswaard Wikipedia, geschiedenis van Valkenswaard, spoorlijn, sigarenindustrie, valkeniersgilde
103
Visualisatie Luikerweg
104
Colofon Titel:
Beeldkwaliteitsplan hoofdlinten & entrees van Valkenswaard en Dommelen
Opdrachtgever:
Gemeente Valkenswaard
Uitgevoerd door:
KruitKok Landschapsarchitecten
Plaats en datum:
Eindhoven, 18 juli 2014
Auteurs:
Mariëlle Kok
Vormgeving:
Marjolein van Eijndhoven
Illustraties:
Mariëlle Kok
Visualisaties:
Aleksandra Gabrys
Foto’s:
Mariëlle Kok | Esther Kruit | RHCE | BHIC | Archief Spaarne | Heemkundekring Weerderheem | internet
Projectnummer:
14 37
Documentnummer: 14 37 R00d Bij dit rapport behoort de Maatregelentabel Beeldkwaliteitsplan hoofdlinten & entrees van Valkenswaard.
105