Peter Pollefoort en Ruth Busschaert
Duizend bommen en granaten! Onweer op kamp Grauwe wolken pakken zich samen na een dag mooi weer op kamp. De wind komt hard opzetten, bij voorkeur uit westelijke of zuidwestelijke richting. Dieren worden onrustig. Het zijn stuk voor stuk voortekenen van een naderend onweer. De combinatie van bliksem en donder, hevige regen en rukwinden is het soort natuurfenomeen dat jaarlijks nog de meeste slachtoffers maakt onder de zomerkampen. Onweer op (tenten)kamp is vaak een moment van verhoogde spanning: tenten controleren, kinderen rustig houden, materiaal veilig stellen … Terecht! Er is niet alleen het gevaar op een blikseminslag. De rukwinden of regen kunnen je tenten of materiaal beschadigen. Jongere kinderen raken onder de indruk en soms ook in paniek door de overdonderende geluiden.
Wat is het gevaar bij bliksem? Bliksem is het resultaat van een elektrische ontlading in de atmosfeer. Op erg korte termijn (vaak slechts een duizendste van een seconde) worden stroomstoten opgewekt tot 100 megavolt en 450 kiloampère. In het hartje van de bliksem zijn er temperaturen tot 20.000°C. Het grootste gevaar loop je natuurlijk bij een directe inslag. Het slachtoffer krijgt dan de volledige ontlading over of door zich heen. Gelukkig komt dat niet zo vaak voor.
kamp
Veel vaker slaat de bliksem zijdelings in. Hij treft dan eerst een ander voorwerp en springt vervolgens door de lucht over naar het slachtoffer. Ook onder de grond kan een bliksem zich zodanig voortzetten, zodat een slachtoffer dat tot meer dan 100 m van de inslag verwijderd is, een hartstilstand kan oplopen. Alarmerende berichten?
8
Wat te doen bij onweer? Van zodra je je in de gevarenzone van een onweer bevindt, moet je je zo snel mogelijk in veiligheid brengen. Dat is altijd het geval als de tijd tussen bliksem en donder minder dan 10 seconden bedraagt. In een gesloten gebouw, auto of vrachtwagen ben je veilig. De elektriciteit verplaatst zich immers langs de buitenkant van deze voorwerpen (voor de specialisten: principe van de ‘Kooi van Faraday’). Bij gebrek aan een alternatief is ook een doornatte tent een behoorlijk veilige schuilplaats. Het is een fabeltje dat een aardappel of houten top bovenop de palen van een tent de bliksem zou tegenhouden. In het open veld zoekt de bliksem altijd hoger gelegen punten op: bomen, masten … of eenzame wandelaars. Het spreekt dus voor zich dat je die moet vermijden. Schuilen onder een alleenstaande of hoge boom heeft geen zin, want als de bliksem inslaat, kan die ook op jou inslaan. Naast een auto of gebouw is het evenmin veilig. Uiterst gevaarlijk zijn ook de omgeving van waterloopjes of de bedding van een beek. Zwemmen, pootje baden of varen in een meer zijn helemaal uit den boze.
In een open vlakte zoek je het best een droge plek, een lager gelegen plaats of een kleine oneffenheid (bv. een berm) op. Verspreid de groep! Ga dus niet allemaal bij elkaar zitten en houd elkaar zeker niet vast! Verwijder alle metaal, zoals tentpalen, haringen, gamellen of het frame van de rugzak. Blijf op een veilige afstand van metalen afrasteringen. Neem de veiligheidshouding aan: ga gehurkt op je tenen zitten, met je hielen tegen elkaar, sla de armen om de knieën, het hoofd zo laag mogelijk, de handen over de oren. Ga zeker niet languit op de grond liggen.
Diep in een bos ben je in principe veilig. De kans dat de bliksem net inslaat op die éne boom waaronder jij wandelt, is relatief klein. Schuil eventueel onder enkele lage bomen. Ga je met je groep op stap in het gebergte, dan neem je beter extra voorzorgen.