Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ
ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ & ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2020 ΚΤΙΡΙΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι.Κ.Ε.
ΚΤΙΡΙΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι.Κ.Ε. ΕΔΡΑ - ΔΙΑΘΕΣΗ: Τ.Θ. 8136, Ι. Κρανιδιώτη 2, 570 01 Θέρμη, Θεσσαλονίκη τηλ. 2310 480340, φαξ: 2310 480544 e-mail: ktirio@ktirio.gr website: www.ktirio.gr ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ Λ. Αλεξάνδρας 3, 114 73 Αθήνα, τηλ. 210 7234591, φαξ: 210 7239079 ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Πέτρος Χ. Παπαϊωάννου, πολιτικός μηχ. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ - ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΔΟΣΗΣ: Δήμητρα Τσιώρα - Παπαϊωάννου, αρχιτέκτονας μηχ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Δημήτρης Αραβαντινός, πολιτικός μηχ., καθ. Οικοδομικής, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ & ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Τέτη Λάλου, τεχνολόγος μηχ. ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Ιωάννα Καραμιχαηλίδου, αρχιτέκτονας μηχ., MSc. ΚΕΙΜΕΝΑ: Λευτέρης Αναστασίου, δρ. πολιτικός μηχ., επίκουρος καθηγητής, Εργαστήριο Δομικών Υλικών Α.Π.Θ. Μαρτσέλα Τζιουλιάνα Ανθρακοπούλου, αρχιτέκτονας μηχ., μηχ. πολεοδομίας, χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης Αθηνά Γαγλία, δρ. μηχανολόγος μηχ. Ε.Μ.Π. Αναστασία Καραγιάννη, πολιτικός μηχανικός Ε.Μ.Π. Κωνσταντίνος Γκουραμάνης, δρ. ηλεκτρολόγος μηχανικός & μηχανικός υπολογιστών Σοφοκλής Κωτσόπουλος, δρ. αρχιτέκτονας μηχ., διδάσκων Τμήμα Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. Γεώργιος Μαλαχίας, δρ. μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος μηχ. Ε.Μ.Π., καθηγητής Α.Σ.Ν.Δ., Απόστολος Κ. Μιχόπουλος, δρ μηχανολόγος μηχ. Α.Π.Θ., MSc. Δημήτρης Μπίκας, δρ. αρχιτέκτων μηχ., ομότ. καθ. Εργ. Οικοδομικής & Φυσικής των Κτιρίων Α.Π.Θ. Αγγελική Παϊπάη, διπλ. αρχιτέκτονας μηχ. MSc. Ειρήνη Σκαφίδα, μελετήτρια φωτισμού, υποψ. διδάκτωρ αρχιτεκτονικής NTUA Ειρήνη Τζηρίνη, διπλ. αρχιτέκτονας μηχανικός Α.Π.Θ., MArch Interior Design I.E.D. Roma Μαρτσέλα Τζιουλιάνα Ανθρακοπούλου, αρχιτέκτονας μηχ., μηχ. πολεοδομίας, χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης Ελευθερία Τιτόνη, διπλ. αρχιτέκτονας μηχανικός, MSc. Αθανασία Χάρη, διπλ. πολιτικός μηχανικός, MSc. GRAPHIC DESIGN: Παναγιώτης Τσακίρης, Νίκος Κουκούλης ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Thessprint Α' έκδοση, 2020 ISBN 978-960-6803-21-5 Copyright © 2020 ΚΤΙΡΙΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι.Κ.Ε. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση κειμένων, φωτογραφιών & σχεδίων χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7 ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ 8 _ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ 8 _ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ 9 _ ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 12 _ Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ: ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 13 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΟΥ 18 _ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ 18 _ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ 21 _ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ 24 ΣΤΑΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ & ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ 30 _ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 31 _ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ 33 _ ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΤΡΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ 37 _ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΓΟΥ 39 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΚΕΛΥΦΟΥΣ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 40 _ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ 40 _ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 41 _ ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ 45 _ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ 48 _ ΣΥΜΠΛΗΡΩΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΘΩΡΑΚΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΑΚΟΥ ΚΕΛΥΦΟΥΣ 71 ΟΨΕΙΣ: ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ, ΕΠΙΣΚΕΥΗ, ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ 76 _ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 76 _ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗΣ 77 _ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΟΨΕΩΝ 81 _ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ & ΒΑΦΕΣ 92 ΔΑΠΕΔΑ: ΕΠΙΣΚΕΥΗ Ή ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 98 _ ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΔΑΠΕΔΩΝ 98 _ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΝΕΩΝ ΔΑΠΕΔΩΝ 102 _ ΞΥΛΙΝΑ ΔΑΠΕΔΑ 103 _ ΔΑΠΕΔΑ ΑΠΟ ΠΛΑΚΙΔΙΑ, ΜΑΡΜΑΡΟ ΚΑΙ ΜΩΣΑΪΚΟ 106 _ ΧΥΤΑ ΔΑΠΕΔΑ 111 _ ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΔΑΠΕΔΑ 113 ΨΕΥΔΟΡΟΦΕΣ, ΧΩΡΙΣΜΑΤΑ, ΒΑΦΕΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ 114 _ ΔΟΜΗΣΗ ΜΕ ΟΠΤΟΠΛΙΝΘΟΥΣ 115 _ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ 117 _ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΨΕΥΔΟΡΟΦΩΝ 120 _ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΥΛΙΚΑ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΤΟΙΧΩΝ 124 _ ΒΑΦΕΣ: ΕΠΙΛΟΓΗ & ΕΦΑΡΜΟΓΗ 128 _ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ & ΠΟΡΤΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ 133 ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΜΠΑΝΙΟΥ 134 134 _ ΤΟ ΜΠΑΝΙΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ _ ΕΙΔΗ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΧΩΡΟΥ 135 _ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΥΓΙΕΙΝΗΣ: 141
ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΟΥΖΙΝΑΣ 146 _ Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΥΛΙΚΑ 149 _ Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΣΤΙΑΣΗΣ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, 154 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ: ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ 158 _ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΛΙΜΑΚΩΝ. 158 _ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ. 163 ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ & ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ 168 _ Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΥΔΡΕΥΣΗΣ 169 _ Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ 172 _ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 176 ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ, ΨΥΞΗΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ 178 _ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ 178 _ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΨΥΞΗΣ 186 _ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ 188 ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΑΕΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ 192 _ ΑΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΑΕΡΙΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ 192 _ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΑΕΡΙΣΜΟΣ ΧΩΡΩΝ 193 _ ΜΕΤΡΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 196 _ ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 197 ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ & ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΩΝ 198 _ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 198 _ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ 199 _ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 200 _ ΜΕΤΡΑ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΩΝ 201 _ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ Ή ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ; 203 ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΝΕΑ ΔΙΚΤΥΑ 204 _ ΟΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ 204 _ ΝΕΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ 204 _ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ 206 _ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΝΕΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ 210 Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ 214 _ ΦΥΣΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ 214 _ ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ 216 _ ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ 218 _ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΩΤΙΣΜΟΥ 219 _ ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ 220 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΞΩΣΤΩΝ ΚΑΙ ΔΩΜΑΤΩΝ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 226 _ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΕΣΗ 226 227 _ ΤΑ ΥΛΙΚΑ _ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΑΙΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑ 228 _ ΦΩΤΙΣΜΟΣ 230
•5
6 • ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ανακαίνιση των νεότερων κτιρίων, όπως και η αποκατάσταση των παλαιότερων, έχει αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον κόσμο των κατασκευών. Αφενός η οικονομική κρίση διεθνώς, αφετέρου η συσσώρευση παλαιού κτιριακού αποθέματος κατοικημένου η εγκαταλειμμένου, όπως και η ανάγκη για ενεργειακή αναβάθμιση των υφιστάμενων κτιρίων με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, οδήγησαν στην εκτεταμένη ενεργοποίηση των μελετών ανακαίνισης και αναβάθμισης. Το απόθεμα κτιρίων κατοικιών στην Ε.Ε. αναπτύσσεται πολύ γρήγορα, με περισσότερο από το 40% των κατασκευών να έχουν γίνει πριν από το 1960 και το 90% πριν από το 1990. Επειδή τα κτίρια αυτά είναι ενεργοβόρα και σε συνδυασμό με το ενεργειακό αποτύπωμα παραγωγής νέων συμβατικών κτιρίων, ο κόσμος των κατασκευών στρέφεται ολοένα και περισσότερο στις ανακαινίσεις. H E.E. σε σύστασή της, το Μάιο του2019, αναφέρει ότι τα κράτη - μέλη πρέπει να θεσπίσουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανακαίνισης, με σκοπό τη δημιουργία ενός υψηλής απόδοσης και απαλλαγμένου από ανθρακούχες εκπομπές κτιριακού δυναμικού έως το 2050 και την οικονομικά αποδοτική μετατροπή υφιστάμενων κτιρίων σε κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Θα πρέπει επίσης τα κράτη να διευκολύνουν σε ενέργειες ανακαίνισης την πρόσβαση σε μηχανισμούς έξυπνης χρηματοδότησης, προκειμένου να υποστηριχθεί η κινητοποίηση των επενδύσεων· Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για την κατανάλωση ενέργειας στα
ελληνικά νοικοκυριά, τα οποία ανακοινώθηκαν το 2013, περίπου το 60% των ελληνικών κτιρίων κατασκευάστηκαν πριν από το 1980, δεν διαθέτουν θερμομόνωση και παρουσιάζουν χαμηλή ενεργειακή απόδοση, ενώ παράλληλα στην πλειοψηφία τους διαθέτουν παλαιές Η/Μ εγκαταστάσεις. Το ΚΤΙΡΙΟ, πιστό πάντα στους στόχους του για την είσοδο της ποιότητας των κατασκευών στην Ελλάδα, παρουσιάζει ανελλιπώς από το 1986 άρθρα και εκδίδει βιβλία σχετικά με την κατασκευή βιοκλιματικών κτιρίων και με την αναβάθμιση των υπαρχόντων. Στον οδηγό αυτό, θεωρήσαμε σκόπιμο να περιλάβουμε όλα τα βήματα της ανακαίνισης νεότερων κτιρίων, και ειδικά αυτών που χρονολογούνται από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, από το στάδιο του προγραμματισμού μέχρι την ολοκλήρωση των εργασιών χωρίζοντας τα σε ενότητες ανάλογα με το δομικό στοιχείο, ή την εγκατάσταση που αφορούν. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει παράλληλα και ο κάθε ιδιοκτήτης τα βήματα αυτά, ώστε να μπορεί να πάρει ορθότερες αποφάσεις και να συνεργάζεται καλύτερα με το μηχανικό που θα αναλάβει το έργο. Για τις αποφάσεις αυτές πολύ σημαντικός παράγοντας είναι το κόστος των υλικών και των εργασιών, αλλά πολλές φορές σημαντικότερος είναι ο χρόνος, όπως σε περιπτώσεις επαγγελματικών χώρων. Η σωστή αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης και των προβλημάτων, η ορθή επιλογή επεμβάσεων, ο σωστός προγραμματισμός εργασιών
και η ολοκληρωμένη μελέτη αποτελούν συνιστώσες ενός άρτιου αποτελέσματος, μέσα στον αναμενόμενο χρόνο. Έτσι, κατά τον ανασχεδιασμό ενός χώρου πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η υφιστάμενη κατάσταση του φέροντος οργανισμού και του κελύφους του. Για να αποφευχθούν αστοχίες σε βάθος χρόνου, πρέπει να γίνει μια ενδελεχής ανάλυση και εκτίμηση των υπαρχόντων δομικών στοιχείων του, όπως και των υλικών που τον συνθέτουν. Η ανακαίνιση μπορεί να είναι πλήρης ή μερική, με προτεραιότητα στους λειτουργικούς χώρους με τη συχνότερη χρήση, όπως το μπάνιο και η κουζίνα, όπου η φυσική φθορά των υλικών, των εγκαταστάσεων και των συσκευών είναι πιο έντονη. Ακόμη μπορεί να περιλαμβάνει ολική αναδιάταξη και ανασχεδιασμό των διαθέσιμων χώρων για καλύτερη εκμετάλλευσή τους ή και προσθήκη νέων χώρων. Ο σχεδιασμός των επαγγελματικών χώρων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ειδικές προδιαγραφές της ισχύουσας νομοθεσίας και να τηρεί τις απαιτήσεις λειτουργικότητας, ασφάλειας, υγιεινής και ποιότητας, ανάλογα με το είδος και το μέγεθος του χώρου. Ελπίζουμε ο οδηγός αυτός να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για κάθε ιδιώτη και μηχανικό που πρόκειται να ανακαινίσει ένα κτίριο και να γίνει πηγή ιδεών και λύσεων τόσο κατασκευαστικών όσο και αισθητικών.
Δήμητρα Τσιώρα, Διευθύντρια Σύνταξης, αρχιτέκτων •7
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ ΜΑΡΤΣΕΛΑ ΤΖΙΟΥΛΙΑΝΑ ΑΝΘΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, αρχιτέκτονας μηχ., μηχανικός πολεοδομίας, χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗΣ Ο όρος ανακαίνιση αναφέρεται στη διαδικασία βελτιώσεων και εκσυγχρονισμού μιας κτιριακής μονάδας, η οποία μπορεί να είναι μεγάλη σε ηλικία, να έχει υποστεί φθορές, βλάβες ή να παρουσιάζει προβλήματα ή ελαττώματα. Σύμφωνα με το νόμο 4409/2016 (άρθρο 49) η ριζική ανακαίνιση κτιρίου ή κτιριακής μονάδας –ανακαίνιση μεγάλης κλίμακας– είναι η ανακαίνιση, κατά την οποία η συνολική δαπάνη που αφορά στο κέλυφος του κτιρίου ή της κτιριακής μονάδας ή στα τεχνικά συστήματά τους υπερβαίνει το 25% της τρέχουσας αξίας του κτιρίου ή της κτιριακής μονάδας, βάσει του ελάχιστου κόστους οικοδόμησης, εξαιρουμένης της αξίας του οικοπέδου επί του οποίου έχει κατασκευαστεί το κτίριο. Σε περίπτωση ριζικής ανακαίνισης είναι υποχρεωτική η τήρηση του Κ.Εν.Α.Κ. Η ριζική ανακαίνιση περιλαμβάνει εργασίες δομικής φύσης, όπως την κτιριακή επέκταση, την κατασκευή υπογείου, την αλλαγή διαρρύθμισης ορόφου και τις ηλεκτρολογικές και υδραυλικές αναδιατάξεις. Η ανακαίνιση διακοσμητικής φύσης περιλαμβάνει αλλαγές σε χρωματισμούς τοιχοποιιών και οροφών, αλλαγές δαπέ1 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
δων και αλλαγές σταθερής ή κινητής επίπλωσης και φωτιστικών. Η ανακαίνιση ειδικού σκοπού είναι η παροχή του κτιρίου με στοιχεία και ιδιότητες, που δεν υπήρχαν εκ της κατασκευής, όπως π.χ. οι συνολικές ή σημειακές επεμβάσεις με σκοπό την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου. Το έργο της ανακαίνισης έχει έναν κύκλο ζωής και η διαχείριση εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια του έργου. Ο κύκλος ζωής των έργων περιλαμβάνει τη σύλληψη, το σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου. Η ανάθεση του έργου στο μηχανικό καθορίζεται με έγγραφη συμφωνία μεταξύ των συμβαλλόμενων. Στους όρους αναφέρονται με ακρίβεια το είδος του έργου, τα παραδοτέα, η αμοιβή και το χρονοδιάγραμμα. Επίσης στους όρους της σύμβασης δύναται να αναφέρεται η παρακράτηση καλής εκτέλεσης του έργου, δηλαδή η παρακράτηση ενός ποσοστού της συμφωνηθείσας αμοιβής από την πλευρά του πελάτη για την κάλυψη πιθανών κακοτεχνιών. Η επαγγελματική αστική ευθύνη των μηχανικών σχετίζεται με την ευθύνη παράδοσης αξιόπιστων υπηρεσιών, σύμφωνα με όσα ορίζει η κείμενη νομοθεσία, η δεοντολογία και οι κανόνες της τέχνης και της επιστήμης. Οι ασφαλιστικές εταιρείες προσφέρουν κάλυψη
αστικής ευθύνης κατά παντός κινδύνου σε μηχανικούς είτε πρόκειται για μελέτη είτε για συμβουλευτική υπηρεσία είτε για εργολαβία σε διάφορες κατηγορίες τεχνικών έργων. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν ζημίες και ελαττώματα από φυσικά φαινόμενα, ανθρώπινα λάθη, ατυχή σχεδιασμό και κακόβουλη ενέργεια τρίτων.
Σύλληψη του έργου Το έργο αναπτύσσεται σταδιακά μέσω συναντήσεων και συζητήσεων (αρχιτέκτονες μηχανικοί, πολιτικοί μηχανικοί, μηχανολόγοι μηχανικοί κ.ά.). Σ’ αυτό το στάδιο σχηματίζεται το περίγραμμα των ζητούμενων της ανακαίνισης −βάσει των επιθυμιών και αναγκών του πελάτη− και της σχεδιαστικής και κατασκευαστικής προσέγγισης σε συσχέτιση με το διαθέσιμο προϋπολογισμό του έργου. Ακολουθεί η αυτοψία του ακινήτου, κατά την οποία πραγματοποιείται η καταγραφή και εκτίμηση της κατάστασης. Στην εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης συνυπολογίζονται μεταξύ άλλων ο στατικός έλεγχος και ο έλεγχος ρωγμών, οι απαιτούμενες αλλαγές σχετικά με τη λειτουργικότητα και τη διαρρύθμιση του χώρου, ο έλεγχος εκδήλωσης υγρασίας, η υδραυλική και ηλεκτρολογική υποδομή, η κατάσταση των δαπέδων, των κουφωμάτων κ.ά.
1
Σχεδιασμός και οργάνωση των εργασιών της ανακαίνισης Προϋπολογισμός και κοστολόγηση Η διαχείριση του κόστους χαρακτηρίζεται ως η βασική παράμετρος της διαχείρισης του έργου, καθώς έχει άμεση σχέση με τον προϋπολογισμό, που έχει καθοριστεί, και με τα περιθώρια κέρδους. Το κόστος μια ανακαίνισης διαιρείται σε τρεις κατηγορίες: • Κόστος σχεδιασμού, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται το κόστος της έκδοσης οικοδομικής άδειας και οι αμοιβές των μελετητών. • Κόστος εργασιών, το οποίο απορροφά το μεγαλύτερο κομμάτι του προϋπολογισμού. • Κόστος αγοράς υλικών. Όμως η πρόβλεψη του συνολικού κόστους σε μια ανακαίνιση είναι πολύ δυσκολότερη από την αμιγή κατασκευή, καθώς οι φάσεις των αποξηλώσεων και οι αυτοψίες καθ' όλη τη διάρκεια του έργου αποκαλύπτουν ζητήματα, τα οποία δεν ήταν δυνατόν να εντοπισθούν εξαρχής. Γι' αυτό το λόγο είναι επιθυμητό να λαμβάνεται υπόψη ποσοστό του συνολικού προϋπολογισμού κοντά στο 10%-15% για απρόβλεπτες δαπάνες. Σχεδιασμός και τεχνικές λύσεις Η πρόταση παραδίδεται μέσω αρχιτε-
κτονικών σχεδίων και φωτορεαλιστικών εικόνων και δύναται να προταθούν εναλλακτικές λύσεις. Η μελέτη εφαρμογής πραγματοποιείται παράλληλα με την προετοιμασία της διαχείρισης του έργου της ανακαίνισης, δηλαδή παράλληλα με την ανάπτυξη του χρονοδιαγράμματος και του προϋπολογισμού, καθώς πρόκειται για διαδικασίες, οι οποίες τροφοδοτούν η μια την άλλη. Είναι σημαντικό να ταυτοποιηθεί, εάν οι επεμβάσεις συνάδουν με το γενικό κανονισμό του κτιρίου και εάν απαιτούνται συναινέσεις. Όταν η μελέτη παγιωθεί, εκδίδεται η αντίστοιχη πολεοδομική άδεια και επιλέγονται οι επιβλέποντες και υπεύθυνοι κατασκευής. Οι εργασίες μπορούν να εκπονηθούν είτε με ανάθεση του έργου σε εργολάβο (εργολαβία) είτε με την επιλογή συγκεκριμένων συνεργείων με βάση τις επί μέρους εργασίες (αυτεπιστασία). Καθορίζονται τα απαιτούμενα παραγωγικά μέσα (υλικά, εργαλεία, ειδικές κατασκευές και συνεργεία). Διαχείριση χρόνου, ποιότητας εργασιών, ανθρώπινου δυναμικού, επικοινωνίας και επικινδυνότητας Ο βασικός στόχος της διαχείρισης του χρόνου είναι η έγκαιρη και σωστή παράδοση. Εργαλεία, όπως η απεικόνιση δεδομένων με ραβδόγραμμα, το διάγραμμα
1 Ανακαίνιση αστικού διαμερίσματος στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης από το αρχιτεκτονικό γραφείο Ubuplan architects. Φωτογραφία: Nikos Vavdinoudis – Christos Dimitriou / STUDIOVD.
•2
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΚΕΛΥΦΟΥΣ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ
2 3 4 5 1 6 7 8 9
10
1. Τοιχοποιία σκυροδέματος. 2. Θερμομόνωση. 3. Οργανικό επίχρισμα με ενσωματωμένο υαλόπλεγμα (1η στρώση). 4. 2η στρώση επιχρίσματος. 5. Μεταλλικές ανοξείδωτες βίδες. 6. Μεταλλικός σύνδεσμος στερέωσης. 7. Μεταλλικός σύνδεσμος αγκύρωσης στο φέροντα οργανισμό. 8. Μεταλλικό πλαίσιο στήριξης. 9. Οριζόντιες κινητές περσίδες. 10. Υαλοπίνακας. 11. Μηχανισμός αυτοματοποιημένης κίνησης περσίδων. 12. Πλαίσιο κουφώματος. 13. Μάρμαρο. 14. Κοιλοδοκός στήριξης αλουμινίου με ενσωματωμένη θερμομόνωση.
11
12 14
13
Ηλιοπροστασία, σκίαση, δροσισμός
36
36 Όψη με οριζόντιες κινητές περσίδες ατρακτοειδούς μορφής.
33 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
στοιχείων, είναι η ανακλαστικότητα και η απορροφητικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία. Υψηλή ανακλαστικότητα αλλά μειωμένη απορροφητικότητα εμφανίζουν λείες και στιλπνές επιφάνειες, ενώ το αντίστροφο, υψηλή απορροφητικότητα και μικρή ανακλαστικότητα, εμφανίζουν οι σκουρόχρωμες και τραχιές . Οι παραπάνω ιδιότητες και οι συντελεστές που τις καθορίζουν θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και να συνυπολογίζονται στις αποφάσεις επιλογής των υλικών και διαμόρφωσής τους. Ειδικής δομής και κατάλληλης επιφάνειας υλικά, που χαρακτηρίζονται ως υλικά ανακλαστικής μόνωσης, χρησιμοποιούνται κυρίως σε επιστεγάσεις. Η εφαρμογή τους στις κεραμοσκεπές γίνεται κάτω από τα κεραμίδια, ενώ στα δώματα, στην ανώτερη επιφάνειά τους, επιτυγχάνοντας υψηλά ποσοστά ανάκλασης της θερμότητας, που μεταφέρεται διά της ηλιακής ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και έκλυση της συγκεντρωμένης θερμότητας προς τα έξω κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η σύστασή τους επιτρέπει να διατηρούν χαμηλή τη θερμοκρασία τους, ακόμη και σε συνθήκες πολύωρης έκθεσης σε έντονη ηλιοφάνεια.
εσωτερικής θερμοκρασίας σε ολόκληρη τη διάρκεια του έτους και ιδιαίτερα τις υψηλές θερμοκρασίες (υπερθέρμανση) της θερινής περιόδου. Τα ηλιακά κέρδη (πρόσοδοι) των αδιαφανών στοιχείων επηρεάζουν σημαντικά την ενεργειακή τους συμπεριφορά, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις δομικών στοιχείων, των οποίων οι επιφάνειες δέχονται μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίας, όπως για παράδειγμα των δωμάτων και των στεγών. Ως προς τα κατακόρυφα δομικά στοιχεία, σε καλά θερμομονωμένα κτίρια, τα ηλιακά θερμικά κέρδη, που προέχονται από αυτά, είναι σχετικά περιορισμένα. Βασικές ιδιότητες των αδιαφανών υλικών και των τελικών επιφανειών του κτιριακού κελύφους, που εξαρτώνται κυρίως από τη διαμόρφωση της τελικής επιφάνειας δηλαδή από το χρώμα και την υφή της και καθορίζουν ουσιαστικά τα ηλιακά κέρδη των αδιαφανών δομικών
Η θετική συμβολή των ηλιακών κερδών στη διαμόρφωση του ενεργειακού ισοζυγίου κατά τους μήνες που απαιτούν θέρμανση μετατρέπεται σε αρνητική στη διάρκεια της εποχής του έτους που απαιτείται δροσισμός και ψύξη και τα μέτρα διαχείρισης των ηλιακών θερμικών φορτίων σ' αυτή την περίοδο αποκτούν διαρκώς και μεγαλύτερη βαρύτητα, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής μεταβολής είναι εμφανείς και αδιαμφισβήτητες. Η προστασία από την υπερθέρμανση αποτελεί προϋπόθεση για το φυσικό δροσισμό του εσωτερικού των κτιρίων και η ηλιοπροστασία τους είναι βασική στρατηγική επιλογή για την εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη θερινή περίοδο. Τα τοπικά κλιματικά δεδομένα, ο προσανατολισμός της όψης και η θέση της σε σχέση με τα γειτονικά κτίρια αποτελούν καθοριστικά στοιχεία για τον απαιτούμενο βαθμό ηλιοπροστασίας και την επιλογή των κατάλληλων μέτρων
για την αντιμετώπισή της. Στη διάρκεια ενός έτους, οι τρεις μήνες της θερινής περιόδου (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος) απαιτούν πλήρη ηλιοπροστασία για τα ελληνικά κλιματικά δεδομένα, ενώ κατά τους μήνες Μάιο, Σεπτέμβριο, Οκτώβριο η ηλιοπροστασία είναι επιθυμητή κυρίως τις μεσημβρινές ώρες. Σε γενικές γραμμές, και ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες, κατά το διάστημα από Νοέμβριο έως και Απρίλιο, η προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί θετική ενεργειακή παράμετρο. Σημαντικά μέτρα για τη διαχείριση και τον έλεγχο της ηλιακής ακτινοβολίας που προσπίπτει και εισέρχεται στο εσωτερικό των κτιρίων μέσω των ανοιγμάτων αλλά και την απαίτηση προστασίας από τις αρνητικές επιδράσεις της αποτελούν τα στοιχεία, οι τεχνικές και τα συστήματα σκίασης. Η εφαρμογή τους μπορεί, ανάλογα με τον προσανατολισμό και το μέγεθος του ανοίγματος, να μειώσει την ενεργειακή κατανάλωση για δροσισμό κατά 5% - 15% και να συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης. Η θέση και η λειτουργία του συστήματος θα πρέπει να επιτρέπει την αξιοποίηση των ηλιακών κερδών κατά τη χειμερινή περίοδο (παθητική ηλιακή θέρμανση), να απομακρύνει τους κινδύνους υπερθέρμανσης κατά τη θερινή περίοδο και να μη παρεμποδίζει τη θέα και τη φυσική επαφή με το περιβάλλον. Οι μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των χώρων για ηλιοπροστασία και ηλιασμό, τόσο σε εποχιακή, όσο και σε ημερήσια βάση, μπορούν να καλυφθούν με εφαρμογές κινητών συστημάτων. Η ηλιοπροστασία για ανοίγματα με νότιο προσανατολισμό εξασφαλίζεται εύκολα με οριζόντια συστήματα σκίασης, ενώ με ανατολικό και δυτικό, με κατακόρυφα. Από αυτά, τα ρολά, τα φύλλα ασφαλείας / εξώφυλλα (παντζούρια) και οι περσίδες αποτελούν στοιχεία των σύγχρονων εξωτερικών κουφωμάτων, ενώ τα υφασμάτινα προστεγάσματα (τέντες) και τα πετάσματα δημιουργούν ή συμπληρώνουν τις λειτουργίες σκίασης που προσφέρουν οι πρόβολοι εξωστών και αρχιτεκτονικών προεξοχών. Σχεδόν στο σύνολό τους αυτά τα εξωτερικά συστήματα είναι κινητά, με χειροκίνητο, ηλεκτροκίνητο ή και προγραμματιζόμενο χειρισμό και προσφέρονται σε ποικιλία
37
υλικών και χρωμάτων. Με δεδομένο ότι η σκίαση και ο φυσικός φωτισμός συνδέονται με σχέσεις αλληλοεξάρτησης, τα συστήματα σκίασης θα πρέπει να επιτρέπουν τη διατήρηση των επιπέδων φυσικού φωτισμού των εσωτερικών χώρων, που απαιτούν οι συνθήκες οπτικής άνεσης, και να ελαχιστοποιούν τις ενεργειακές απαιτήσεις για τεχνητό φωτισμό. Με την πληθώρα των διαθέσιμων συστημάτων ηλιοπροστασίας και σκίασης παραβλέπεται συχνά το γεγονός ότι η τοποθέτηση αναρριχώμενων φυτών στις όψεις των κτιρίων αποτελεί μια λύση οικονομικά συμφέρουσα και κατασκευαστικά εφικτή για τις επεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης, που μπορεί όχι μόνο να συμπληρώσει την απόδοση των τεχνικών λύσεων, αλλά σε πολλές περιπτώσεις να τις υπερβεί σε απόδοση. Η ανοικτή δομή του φυλλώματος, που διευκολύνει την κίνηση του αέρα, σε συνδυασμό με
37 Πτυσσόμενα και συρόμενα συστήματα ξύλινων σκιάστρων προστατεύουν τα μεγάλα ανοίγματα από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο και προσφέρουν ιδιωτικότητα. Φωτογραφία: Tunc Suerdas.
• 34
ΨΕΥΔΟΡΟΦΕΣ, ΧΩΡΙΣΜΑΤΑ, ΒΑΦΕΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
5
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΨΕΥΔΟΡΟΦΩΝ
4
6
1
3
2 1. Kύριοι οδηγοί ανάρτησης ψευδοροφής. 2. Δευτερεύοντες οδηγοί στερέωσης γυψοσανίδων. 3. Συνδετήρας ανάρτησης δευτερεύοντος οδηγού. 4. Περιμετρικός οδηγός. 5. Eξαρτήματα ανάρτησης. 6. Γυψοσανίδες.
10 11 3 2 1 4
7 1, 2, 3. Διάφοροι τρόποι ανάρτησης του μεταλλικού σκελετού. 5 4. Mονωτικό υλικό. 5. Mεταλλικά φύλλα. 6. Oδηγοί ανάρτησης ψευδοροφής. 7. Περιμετρικός οδηγός.
6
12
1 2
3
1. Συρματόσχοινο ανάρτησης. 2. Περιμετρική δοκός στο όριο με τον τοίχο. 3. Καμπύλη κύρια δοκός. 4. Δευτερεύουσα δοκός.
9 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
4
Οι ψευδοροφές είναι από τα πιο ορατά εσωτερικά αρχιτεκτονικά στοιχεία σε ένα χώρο και συνεπώς παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ευρύτερη αισθητική κάθε κατασκευής. Η φαντασία και η δημιουργικότητα των αρχιτεκτόνων και η επιθυμία για μεγαλύτερη άνεση στο εσωτερικό των κτιρίων οδήγησαν τις εταιρείες σχεδιασμού και κατασκευής ψευδοροφών σε νέες λύσεις, παράλληλα με την εξέλιξη των συμβατικών και παραδοσιακών συστημάτων. Η ευρεία χρήση εργαλείων τρισδιάστατου σχεδιασμού, σε συνδυασμό με την εξέλιξη των ηλεκτρονικών κοπτικών μηχανημάτων CNC, καθιστούν ευκολότερη και οικονομικότερη την κατασκευή γεωμετρικά πολύπλοκων ψευδοροφών, δισδιάστατων ή τρισδιάστατων, καθώς και τη διαμόρφωση της τελικής τους επιφάνειας ως προς τη φόρμα, την υφή, το μοτίβο και το βαθμό διάτρησης. Έτσι πλέον, ο αρχιτέκτονας μπορεί να επιλέξει την κατάλληλη κατασκευή ανάμεσα από μια πληθώρα σχημάτων, μεγεθών, χρωμάτων και υλικών αλλά και προϊόντων με βελτιωμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, όπως ηχοπροστατευτικές ιδιότητες, πυραντίσταση, μικρό βάρος, μεγάλη αντοχή και εύκολη προσβασιμότητα. Η επιλογή και ο σχεδιασμός ενός συστήματος ψευδοροφής θα πρέπει να βασίζεται στην ανάλυση μιας σειράς παραμέτρων: • Διαμόρφωση αισθητικής. Καθώς οι ψευδοροφές μπορούν να παίξουν το ρόλο διακοσμητικής παρέμβασης στο χώρο, στον οποίο τοποθετούνται, η αισθητική είναι μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους σχεδιασμού τους. Οι επιλογές είναι πολυάριθμες, από διαχρονικές δισδιάστατες ψευδοροφές υψηλής αισθητικής έως εντυπωσιακές γλυπτικές κατασκευές, που θυμίζουν περισσότερο ένα μοναδικό έργο τέχνης παρά ένα συνηθισμένο αρχιτεκτονικό στοιχείο. Παράλληλα, η προσθήκη φωτισμού και η ενσωμάτωση ποικιλίας υφών χάρη στη διάτρηση βοηθούν στη δημιουργία πλήρως εξατομικευμένων τελικών προϊόντων.
13
• Διαχείριση φωτισμού και ακουστικής. Η προσθήκη μιας ψευδοροφής έχει άμεση επίδραση στην οπτική και ηχητική άνεση του χώρου, στον οποίο τοποθετείται και γι’ αυτό το λόγο ο σχεδιασμός της πρέπει να συνοδεύεται από τις αντίστοιχες μελέτες. Η σωστή διαχείριση του φωτισμού και της ακουστικής μπορεί να συντελέσει από τη μία στην επίτευξη αίσθησης άνεσης των χρηστών και από την άλλη στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη μείωση του λειτουργικού κόστους. • Βιωσιμότητα. Τις τελευταίες δεκαετίες η αρχιτεκτονική έχει έρθει αντιμέτωπη με την πρόκληση παραγωγής πιο βιώσιμων και περιβαλλοντικά αποδοτικών λύσεων. Ο ψηφιακός σχεδιασμός συμβάλλει και σ’ αυτόν τον τομέα, βοηθώντας στην παραγωγή ψευδοροφών με υψηλή περιβαλλοντική απόδοση και βιώσιμα χαρακτηριστικά, όπως είναι η βελτιστοποίηση της χρήσης των υλικών και η μείωση της παραγωγής οικο-
δομικών αποβλήτων, η ευκολία τοποθέτησης και συναρμολόγησης, η δυνατότητα χρήσης ανακυκλώσιμων υλικών, η μείωση της ανάγκης για τεχνητό φωτισμό και η αποτελεσματικότερη εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού. Στις περιπτώσεις χρήσης φυσικών υλικών, όπως ξύλου, θα πρέπει να εξασφαλίζεται η πιστοποίηση της προέλευσής τους. • Στατική επάρκεια και σεισμική συμπεριφορά. Ανάλογα με τη φέρουσα ικανότητα των δομικών στοιχείων ενός κτιρίου, πρέπει να επιλέγονται οι κατάλληλες ψευδοροφές ως προς το βάρος, τον τρόπο στήριξης και το σχεδιασμό του συστήματος οδηγών. Αντιστοίχως, σε περιοχές με έντονη σεισμική δραστηριότητα πιθανώς να απαιτείται ειδικός σχεδιασμός της περιμέτρου του συστήματος ή χρήση ειδικών συνδέσμων. • Πρακτικότητα. Το σύστημα της ψευδοροφής θα πρέπει να είναι συμβατό με τον εξοπλισμό που θα εγκατασταθεί μέσα στο διάκενο και επάνω στην
10 Στερέωση γυψοσανίδων σε μεταλλικό αναρτημένο σκελετό. 11 Ανάρτηση μεταλλικών φύλλων σε μεταλλικό σκελετό. 12 Καμπύλη μεταλλική ψευδοροφή. 13 Για την κατασκευή των τρισδιάστατων πετασμάτων ψευδοροφών χρησιμοποιούνται συνήθως λεπτά, εύκαμπτα φύλλα αλουμινίου ή συγκολλητής ξυλείας.
• 10
ΔΑΠΕΔΑ: ΕΠΙΣΚΕΥΗ Ή ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
9 Στα πλωτά δάπεδα τα τεμάχια ξύλου προσαρμόζονται χωρίς κάρφωμα ή κόλληση επάνω σε ελαστικό υπόστρωμα και "κουμπώνουν" μεταξύ τους μέσω εγκοπών. 10 Ξύλινο δάπεδο στους χώρους κυκλοφορίας και στην αίθουσα συνεδριάσεων σε γραφεία εταιρείας. Αρχιτέκτονες: KPMB Architects.
ή υαλοβάμβακας κατάλληλης μορφής και πάχους, με τρόπο που να μένει κενό τουλάχιστον 15 mm μεταξύ της θερμομονωτικής στρώσης και του ανώτερου ύψους των καδρονιών, για τον αερισμό της ξυλείας. Για την επίτευξη ηχομόνωσης μπορούν να εφαρμοστούν κάτω από τα καδρόνια φύλλα φελλού, ασφαλτική μεμβράνη πάχους 2,5 mm με υαλοπίλημα, φύλλα από διογκωμένο πολυαιθυλένιο πάχους 5 mm ή αντίστοιχο άλλο υλικό ή φύλλα ελαστικού, σκληρότητας τουλάχιστον 30 Shores, ή ακόμη και ελαστικά παρεμβύσματα ή μεταλλικά στηρίγματα από νεοπρένιο μεταξύ των καδρονιών και της πλάκας. • Κολλητά δάπεδα. Σ’ αυτήν την περίπτωση το ξύλινο δάπεδο τοποθετείται απευθείας με κόλλα επάνω στο υπόστρωμα, που μπορεί να είναι λειασμένη πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος, κατάλληλα διαμορφωμένη στρώση τσιμεντοκονιάματος, μωσαϊκό ή δάπεδο πλακιδίων. Η επιφάνεια
του υποστρώματος θα πρέπει να είναι επίπεδη, λεία αλλά όχι υαλοποιημένη, απορροφητική, καθαρή από λίπη ή δομικά υλικά (π.χ. γύψο, χρώματα κ.ά.) και να παρουσιάζει τέτοια σκληρότητα, ώστε με το ξύσιμο με μεταλλικό αντικείμενο να μην προκαλείται σκόνη ή αποκόλληση κόκκων. Μετά την κατάλληλη προετοιμασία του υποστρώματος, και ειδικά στα τσιμεντούχα υποστρώματα, συστήνεται η εφαρμογή στεγανοποιητικού ασταριού για την αποτροπή της προσβολής του ξύλου από την υγρασία του τσιμεντοκονιάματος και την καλύτερη πρόσφυση της κόλλας. Ακολουθεί η εφαρμογή της κόλλας (ακρυλικής, πολυουρεθανικής, εποξειδικής κ.ά.) ανάλογα με τις προδιαγραφές του ξύλινου δαπέδου και η προσαρμογή των ξύλινων τεμαχίων. Στις περιπτώσεις που κρίνεται απαραίτητη η προσθήκη θερμομονωτικής στρώσης στο κολλητό δάπεδο, αυτή
9
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΙΔΩΝ ΞΥΛΕΙΑΣ* Είδος ξύλου
Ειδικό βάρος
Σκληρότητα κατά Brinnel
Χρώμα
Δρυς
0,72 g/cm3
3,4 kg/mm2
Καστανοκίτρινο (μελί)
Καρυδιά
0,65 g/cm
5,0 kg/mm
Σκούρο καφέ
Ιρόκο
0,66 g/cm3
3,5 kg/mm2
Σκούρο ή ανοικτό καφέ
Ντουσιέ
0,80 g/cm3
4,0 kg/mm2
Χρυσοκίτρινο
Βένγκε
3
0,87 g/cm
2
5,0 kg/mm
Σκούρο καφέ με μαύρες ρίγες
Σφένδαμος
3
0,63 g/cm
2
3,7 kg/mm
Ανοικτό μπεζ
Μπαμπού
0,72 g/cm
3
3
2
6,0 kg/mm
2
Ανοικτό χρυσοκίτρινο
*Οι τιμές είναι ενδεικτικές και μπορεί να διαφέρουν ανά προϊόν. Πηγή: ΚΤΙΡΙΟ, 3/2012, Ξύλινα δάπεδα. Είδη και τρόποι τοποθέτησης.
10
7 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
τοποθετείται επάνω από τη φέρουσα πλάκα, αφού προηγηθεί η στεγανοποίησή της. Σε χώρους με αυξημένες απαιτήσεις ηχομόνωσης για την αποφυγή της μετάδοσης κτυπογενών θορύβων, τα κολλητά δάπεδα τοποθετούνται σε υπόστρωμα οπλισμένου γαρμπιλοσκυροδέματος, το οποίο εφαρμόστηκε στη φέρουσα πλάκα με παρεμβολή ελαστικού υλικού με αλληλεπικάλυψη (π.χ. φύλλο καουτσούκ, ασφαλτική μεμβράνη με υαλοπίλημα, σκληρές πλάκες υαλοβάμβακα ή πετροβάμβακα πάχους 20 - 30 mm, φύλλα φελλού). • Πλωτά δάπεδα. Τα πλωτά δάπεδα δεν καρφώνονται ούτε κολλώνται στο υπόστρωμά τους, αλλά προσαρμόζονται με την παρεμβολή μιας ελαστικής στρώσης πάχους 2 - 6 mm, η οποία προσφέρει και ηχομόνωση. Εφόσον το υπόβαθρο αποτελείται από σκυρόδεμα, κεραμικά πλακίδια ή συνθετικό υλικό, συνιστάται η παρεμβολή μεμβράνης πολυαιθυλενίου που
θα παρεμποδίζει τυχόν επίδραση της υγρασίας. Μεταξύ τους συνδέονται συνήθως με ένα σύστημα εγκοπών που διαθέτουν, ώστε κάθε τεμάχιο ξύλου να "κουμπώνει" στα διπλανά του. Τα πλωτά δάπεδα μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε είδους επίπεδο χωρίς ανωμαλίες υποστρώματος, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα δημοφιλή στις ανακαινίσεις, καθώς δεν απαιτείται στις περισσότερες περιπτώσεις η αποξήλωση του υφιστάμενου δαπέδου, εφόσον κριθεί ικανοποιητική η αντοχή του. Η ολοκλήρωση της τοποθέτησης του ξύλινου δαπέδου γίνεται με την εφαρμογή των περιμετρικών αρμοκάλυπτρων και την επεξεργασία της τελικής επιφάνειας, όταν το ξύλο έρχεται ακατέργαστο στο εργοτάξιο. Εκτός από τα προβερνικωμένα ξύλινα δάπεδα (ημιμασίφ και σε κάποιες περιπτώσεις και μασίφ) και τα λαμινεϊτ, στα υπόλοιπα, μετά την ολοκλήρωση της εφαρμογής τους, η
ΦΘΟΡΕΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΠΟΛΥΣΤΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΠΕΔΩΝ (ΛΑΜΙΝΕΪΤ), ΑΙΤΙΑ, ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Είδος φθοράς
Αιτία
Αντιμετώπιση
Ανασήκωμα στους αρμούς
• Συνήθη αιτία αποτελεί η απουσία περιμετρικών αρμών σε επαφή με τα σταθερά κατακόρυφα σημεία. • Η μηχανική στήριξη (βίδωμα) με το υπόστρωμα. • Απουσία αρμών σε μεγάλης επιφάνειας δάπεδα.
Διαμόρφωση των απαραίτητων αρμών σε μέγεθος που εξαρτάται από τον τύπο του δαπέδου. Ίσως χρειαστεί να εφαρμοστεί κάποιο σημειακό φορτίο στην περιοχή ανασήκωσης για την επιδιόρθωση του δαπέδου.
Σκέβρωμα
• Σχεδόν πάντα η αιτία είναι η ύπαρξη υγρασίας (υποστρώματος ή αέρα περιβάλλοντος χώρου ή η προσβολή του δαπέδου από κάποια διαρροή). • Συμβάλλει επίσης η έλλειψη στεγανοποίησης κάτω από το δάπεδο. • Πιθανή κατασκευαστική αστοχία λόγω εφαρμογής υψηλής πίεσης κατά την παραγωγική διαδικασία.
Χρειάζεται αντικατάσταση των πληγεισών επιφανειών. Συνιστάται να επιλέγεται ο σωστός τύπος δαπέδου, εφόσον ο χώρος έχει υψηλά ποσοστά υγρασίας και να απομακρύνεται αμέσως το νερό που προέρχεται από διαρροές. Για την αποτροπή των σφαλμάτων κατά την παραγωγική διαδικασία θα πρέπει να επιλέγονται πιστοποιημένα προϊόντα με εγγύηση.
Φθαρμένες γωνίες
• Οφείλονται σε κακή τοποθέτηση. • Καθάρισμα με ηλεκτρική σκούπα με σκληρή βούρτσα.
• Εφαρμογή από εξειδικευμένα συνεργεία. • Καθαρισμός με ηλεκτρική σκούπα με μαλακή βούρτσα.
Μικροφθορές
• Κακή χρήση.
Στην περίπτωση που η φθαρμένη επιφάνεια είναι μεγάλη, μπορούν να αντικατασταθούν μερικές πλάκες, εφόσον το δάπεδο δεν είναι συγκολλημένο στις ακμές των τεμαχίων. Στην περίπτωση που οι φθορές είναι μικρές, χρησιμοποιούνται ειδικές πάστες ή επιδιορθωτικά μολύβια στο χρώμα του δαπέδου.
Αποχρωματισμός
• Επίδραση ηλιακής ακτινοβολίας.
Αυτά τα δάπεδα είναι ανθεκτικά στην ακτινοβολία, καθώς διαθέτουν ειδικές προστατευτικές επιστρώσεις. Όμως η προστασία που προσφέρουν εξαρτάται από τον τύπο και την ποιότητα του δαπέδου. Καλό θα είναι να προστατεύονται με τάπητες είτε να χρησιμοποιούνται μέσα σκίασης για επιφάνειες, ιδιαίτερα εκτεθειμένες στην ηλιακή ακτινοβολία.
Πηγή: ΚΤΙΡΙΟ, 6/2018, Σύνθετα δάπεδα λαμινέιτ. Εφαρμογές, επιλογή, τοποθέτηση.
•8
Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ
χεία αρχιτεκτονικού φωτισμού, χωρίς, ωστόσο, αυτά να κυριαρχούν στο χώρο και να θέτουν σε υποδεέστερη μοίρα τα προϊόντα που είναι προς πώληση. Στόχος των εμπορικών χώρων είναι η μέγιστη δυνατή προβολή των προϊόντων με σκοπό να δείχνουν πιο ελκυστικά και να αισθάνεται ο πελάτης την επιθυμία να τα αγοράσει.
Εξωτερικός φωτισμός
8
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΤΙΜΕΣ ΦΩΤΕΙΝΗΣ EΝΤΑΣΗΣ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ (lx) Καθιστικό
150 - 250
Γενικός φωτισμός σε W.C.
100 - 200
Επί μέρους φωτισμός σε καθρέφτη μπάνιου
300 - 500
Γενικός φωτισμός κουζίνας
200 - 300
Επί μέρους φωτισμός σε πάγκο εργασίας κουζίνας
300 - 500
Υπνοδωμάτια
100 - 150
Επί μέρους φωτισμός στο κρεβάτι
200 - 300
Επί μέρους φωτισμός σε γραφείο μελέτης
300 - 500
Σκάλες
100 - 150
Διάδρομος
100 - 150
ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
8 Ο κρυφός φωτισμός αποτελεί από μόνος του ένα σενάριο φωτισμού. Η χρήση γυψοσανίδας περιμετρικά σε συνδυασμό με τον έμμεσο φωτισμό δημιουργεί τη ψευδαίσθηση ενός μεγαλύτερου χώρου με τη μέγιστη οπτική άνεση.
7 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
O φωτισμός είναι ένα βασικό εργαλείο για τον εμπορικό χαρακτήρα ενός χώρου και χρειάζεται ειδικό σχεδιασμό από το μελετητή φωτισμού. Είναι σημαντικό ο εξωτερικός φωτισμός / φωτισμός ανάδειξης να προσελκύσει την προσοχή των περαστικών και να κάνει το σημείο πώλησης ελκυστικό για ένα δυνητικό πελάτη. Κατόπιν ο εσωτερικός χώρος θα πρέπει να σχεδιαστεί κατάλληλα, με στοι-
Η μελέτη φωτισμού ενός εμπορικού κτιρίου οφείλει να αναδείξει την όψη του κατάλληλα, ώστε να προσελκύσει τον υποψήφιο πελάτη. Η πρόσοψη του κτιρίου αποτελεί την πιο ισχυρή πρόκληση και στόχος της είναι να ενισχύσει την εταιρική ταυτότητα της επιχείρησης, να είναι σημείο αναφοράς και με μια πρώτη ανάγνωση ο επισκέπτης να νιώσει μια αίσθηση εντυπωσιασμού. Η ανάδειξη των κτιρίων με εμπορικό χαρακτήρα μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους, ανάλογα με την αρχιτεκτονική, την υφή των υλικών, τα χρώματα και το ύφος που θέλει να προβάλει ο μελετητής φωτισμού. Ωστόσο, σε ένα υφιστάμενο κτίριο ο καθορισμός της κεντρικής ιδέας εξαρτάται από τις δυνατότητες που υπάρχουν για τις παροχές του ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς μπορεί να αποκλειστούν συγκεκριμένοι τύποι ή σημεία τοποθέτησης για τα φωτιστικά σώματα. Την τελευταία δεκαετία η αλματώδης εξέλιξη στις τεχνολογίες φωτισμού έδωσε άλλη ώθηση στο φωτισμό των όψεων. Τα φωτιστικά σώματα που χρησιμοποιούνται ακόμη και σε κοινές λύσεις φωτισμού, χάρη στην τεχνολογία φωτοδιόδων, προσφέρουν μεγάλη ευελιξία, έχουν βελτιώσει τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους, ο όγκος τους έχει μειωθεί σημαντικά, η συντήρηση τους έχει ελαχιστοποιηθεί και συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας. Τα είδη φωτιστικών σωμάτων που χρησιμοποιούνται στο φωτισμό όψεων είναι συνήθως: • γραμμικά ασύμμετρου φωτισμού των τοίχων (σε διάφορα μήκη, με ειδικούς φακούς και με ενσωματωμένο ή μη τροφοδοτικό), • προβολείς (σε μεγάλη ποικιλία μεγεθών, εύρος δέσμης και ισχύος ), • διαφορετικής τυπολογίας, που δημι-
ουργούν φωτεινά εφέ (όπως η χρήση φωτιστικών που δίνουν έμφαση, για παράδειγμα, στους λαμπάδες και στα πρέκια των παραθύρων). Επίσης η χρήση συστημάτων ελέγχου όπως DALI, DMX κ.ά. δημιούργησε καινοτόμους λύσεις δυναμικού φωτισμού με εναλλαγή χρωμάτων, αυξομείωση της έντασης των φωτιστικών και ευφάνταστα σενάρια φωτισμού, που υιοθετήθηκαν σε πολλές όψεις κτιρίων, κυρίως στο εξωτερικό. Ωστόσο, τα φωτιστικά εξωτερικού χώρου λόγω των νέων τεχνολογιών των φωτοδιόδων και λόγω της έκθεσής τους σε ακραία καιρικά φαινόμενα χρειάζεται να είναι κατασκευασμένα βάσει συγκεκριμένων προτύπων ανά κατηγορία (CE, ENEC, φωτοβιολογική καταλληλότητα κτλ.) από διαπιστευμένα εργαστήρια. Ο βαθμός στεγανότητας (τουλάχιστον IP65) και ο βαθμός κρούσης (IK) είναι δύο σημαντικά τεχνικά χαρακτηριστικά, που είναι καθοριστικά για την επιλογή των φωτιστικών σωμάτων. Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και περισσότερο χρήση νέων καινοτόμων συστημάτων "πολυμεσικών όψεων κτιρίων". Πρόκειται για συστήματα φωτοδιόδων, που δημιουργούν μια οθόνη στην όψη του κτιρίου και ουσιαστικά διαφημίζουν τις υπηρεσίες ή τα προϊόντα της εταιρείας που στεγάζεται στο κτίριο. Οι λύσεις των πολυμεσικών όψων είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς, καθώς κεντρίζουν το ενδιαφέρον των περαστικών και μεταφέρουν αμέσως το μήνυμα που θέλουν στον καταναλωτή.
ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΚΛΑΣΗΣ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ* Χρώματα
Ποσοστό %
Υλικά
Ποσοστό %
Λευκό
70 - 80
Λευκή ψευδοροφή
80
Κρέμ
70 - 80
Πορσελάνη
65 - 75
Ανοικτό κίτρινο
55 - 65
Λευκό γυαλιστερό πλακάκι
60 - 75
Ανοικτό πράσινο
45 - 50
Ασβεστόλιθος
35 - 70
Ροζ
45 - 50
Μάρμαρο
30 - 70
Ανοικτό μπλε
40 - 45
Ψαμμίτης
20 - 40
Ανοικτό γκρι
40 - 45
Γκρι τσιμέντο
15 - 40
Μπεζ
25 - 35
Γρανίτης
20 - 25
Ώχρα
25 - 35
Κόκκινο τούβλο
10 - 20
Ανοικτό καφέ
25 - 35
Μαύρος άνθρακας
2 - 10
Πράσινο χακί
25 - 35
Καθρέφτης
Πορτοκάλι
20 - 25
Διάφανο γυαλί
Έντονο κόκκινο
20 - 25
Σφένδαμος
Γκρι
20 - 25
Σημύδα
35 - 50
Σκούρο πράσινο
10 - 15
Δρυς (ανοικτόχρωμη)
25-35
Σκούρο μπλε
10 - 15
Κερασιά (φυσική)
15-30
Σκούρο κόκκινο
10 - 15
Δρυς (σκουρόχρωμη)
10-15
Σκούρο γκρι
10 - 15
Μαόνι
6 - 12
Καρυδιά (σκουρόχρωμη)
5 - 10
95 6-8 60
Μέταλλο
67 - 72
Ανοξείδωτο ατσάλι
50 - 60
Αλουμίνιο
55 - 58
Εσωτερικός φωτισμός
*Όταν το φως πέφτει σε μια επιφάνεια ένα ποσοστό αντανακλάται στο χώρο.
Φυσικός φωτισμός Στο εξωτερικό, στα μεγάλα εμπορικά καταστήματα (εμπορικά κέντρα, σουπερμάρκετ κ.ά.) τα αίθρια ή τα οριζόντια ανοίγματα στην οροφή (φεγγίτες) αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού φωτισμού, καθώς προσφέρουν ένα περιβάλλον υψηλών προδιαγραφών. Παράλληλα, η χρήση ανοιγμάτων στην οροφή σε συνδυασμό με τη χρήση αισθητήρων επιπέδου φυσικού φωτισμού οδηγεί σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς οι αισθητήρες μειώνουν αυτόματα τον τεχνητό φωτισμό, όταν υπάρχει επαρκές φως ημέρας. Οπότε, ακόμη και αν πρόκειται για μια
ανακαίνιση σε υφιστάμενα κτίρια, η εισαγωγή φυσικού φωτισμού στο εσωτερικό των εμπορικών χώρων αποφέρει μεγάλα οφέλη, καθώς βελτιώνει την αγοραστική εμπειρία και η παραμονή στο χώρο είναι πιο ευχάριστη για τους πελάτες και το προσωπικό. Επίσης είναι αναγκαίος ένας βιώσιμος σχεδιασμός, δεδομένου ότι οι χώροι των σουπερμάρκετ έχουν υψηλά επίπεδα φωτισμού και λειτουργούν σχεδόν όλη την εβδομάδα τουλάχιστον δεκατρείς ώρες ανά ημέρα. Ωστόσο, επειδή στις μεσογειακές χώρες τους καλοκαιρινούς μήνες η ηλιακή ακτι•8
ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΜΠΑΝΙΟΥ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΠΑΝΙΟΥ Διαστάσεις ειδών υγιεινής
Λεκάνη με εντοιχισμένο δοχείο έκπλυσης
Ουρητήρας
Πλυντήριο / στεγνωτήριο
Επίπλωση μπάνιου
Πλάγιοι τοίχοι
Μονός Διπλός Πυγολουτήρας επιδαπέδιος ή επίτοιχος
55 - 120 94 - 130
43 - 60 55 - 60
20
25
20
20
20
20
20
–
20
35 - 40
57 – 66
–
–
25
25
25
25
25
–
25
Βάση ντους
80 - 120
75 - 90
–
25
–
0,15
20
20
0
0
0
Μπανιέρα
160 - 200
70 - 120
25
25
0,15
–
20
20
0
0
0
Βάθος (cm)
Πυγολουτήρας επιδαπέδιος ή επιτοίχιος
Πλάτος (cm)
Μονός νιπτήρας, διπλός νιπτήρας
Μπανιέρα
Λεκάνη με αυτόνομο δοχείο έκπλυσης
Πλάγιες αποστάσεις μεταξύ του εξοπλισμού (cm)
Βάση ντους
Εξοπλισμός μπάνιου
Νιπτήρες
Μπανιέρες, ντουζιέρες κτλ.
Λεκάνες - ουρητήρες Λεκάνη με εντοιχισμένο δοχείο έκπλυσης
35 - 40
Λεκάνη με αυτόνομο δοχείο έκπλυσης
35 - 40
66 - 75
Ουρητήρας
29 - 40
21 - 40
20
53 – 60 20
25
20
20
–
20
20
20 25
20
25
20
20
20
–
20
20
37 - 40
Ηλεκτρικός εξοπλισμός Πλυντήριο ρούχων
60
60
20
25
0
0
20
20
0
0
3
Στεγνωτήριο
60
60
20
25
0
0
20
20
0
0
3
Επίπλωση μπάνιου
5
25
0
0
20
20
0
0
3
Πλάγιοι τοίχοι
20
25
0
0
20 - 25
20 - 25
3
3
–
ΕΞΥΠΝΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ Πηγή: ΚΤΙΡΙΟ, 5/2013, Σχεδιασμός μπάνιου σε κατοικία. ΣύγχροναΜΕ συστήματα κια υλικά.
ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΣΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ ΤΟΥ ΜΠΑΝΙΟΥ
Οθόνη για έλεγχο παραμέτρων, όπως θερμοκρασίας, ροής νερού κτλ.
Αισθητήρες για αυτοματοποιημένες λειτουργίες
Συστήματα εξοικονόμησης νερού
Νιπτήρες
X
X
X
Λεκάνες αποχωρητηρίου
X
X
X
Ντουζιέρες
X
X
Μπανιέρες
X
X
Καθρέφτες Πηγή: ΚΤΙΡΙΟ, 5/2019, Έξυπνα μπάνια με τεχνολογίες του μέλλοντος.
5 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
X
Συστήματα αυτοκαθαρισμού
Ρυθμιζόμενος φωτισμός φωτοδιόδων (LED)
Προσάρτηση ηχείων για μουσική
Προσάρτηση οθονών τηλεόρασης
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
8
9
ξύλο (ανθεκτικό σε υγρασία, δηλ. iroko, merbau και teak), ειδικότερα σε συνδυασμό με άλλα υλικά, τονίζουν πτυχές του μπάνιου και αναδεικνύουν την αισθητική του. Τα κεραμικά πλακίδια με ανάγλυφα σχέδια ή με σχήματα πολυγωνικά αναδεικνύουν τμήματα των τοιχοποιιών και δημιουργούν ένα παιχνίδισμα υφών. Η τοποθέτηση των τεμαχίων πρέπει να ξεκινά από την είσοδο και στην περίπτωση τμήματος τεμαχίου η τοποθέτηση να γίνεται στα λιγότερο εμφανή σημεία, χαμηλά στο δάπεδο και στις πλευρές των τοίχων που έχουν τη μικρότερη οπτική επαφή. Όταν λόγω διαστάσεων του χώρου χρειάζεται τμήμα τεμαχίων, καλό είναι να τοποθετηθούν δύο τεμάχια συμμετρικά, στους δύο απέναντι τοίχους. Η τοποθέτηση των ειδών υγιεινής και των μπαταριών γίνεται συμμετρικά σε σχέση με τους αρμούς. Η κατακόρυφη τοποθέτηση των ορθογώνιων πλακιδίων σε τοιχοποιίες προσδίδει αίσθηση ύψους στο χώρο, ενώ η οριζόντια τοποθέτηση δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός μεγαλύτερου χώρου. Tα τεμάχια πλακιδίων μεγάλων διαστάσεων ελαχιστοποιούν τους αρμούς και κατά συνέπεια τις εστίες μικροβίων. Παρ’ όλα αυτά καθιστούν δύσκολη τη διαμόρφωση των κλίσεων απορροής. Το δάπεδο πρέπει να είναι επενδυμένο με υλικά αντιολισθητικά, χαρακτηριστικό το οποίο προδιαγράφεται με το δείκτη R (κατά DIN 51130). Το εύρος R6 - R9 χαρακτηρίζει το υλικό ως κανονικό, με το R11 να έχει αυξημένη αντιολισθητικότητα και τα R12 - R13 να έχουν πολύ υψηλή
αντιολισθητικότητα. Τα υλικά αρμολογήσεων και συγκολλήσεων πρέπει είναι στεγανά, ούτως ώστε να αποτρέπεται η διαρροή υδάτων. Επιπροσθέτως, είναι σημαντικό οι σφραγίσεις ανάμεσα στα είδη υγιεινής και στις τοιχοποιίες να γίνονται με ειδική αντιμυκητιακή σιλικόνη.
10
Εξοπλισμός Ο εξοπλισμός του μπάνιου περιλαμβάνει την επίπλωση και τα απαραίτητα αξεσουάρ του χώρου και διακρίνεται σε σταθερό ή κινητό. Η επίπλωση εξυπηρετεί χρηστικούς λόγους αποθήκευσης των απαραίτητων αντικειμένων και προϊόντων. Σε πολλές περιπτώσεις σηματοδοτεί το χώρο, δημιουργώντας διαχωριστικά ανάμεσα στους υποχώρους του μπάνιου (ζώνη νιπτήρα, μπανιέρας, λεκάνης αποχωρητηρίου). Οι κρεμαστοί πάγκοι και οι κρεμαστές στήλες εντείνουν το αίσθημα του μεγάλου χώρου και διευκολύνουν τον καθαρισμό. Τα υλικά κατασκευής των επίπλων είναι το ξύλο και τα βιομηχανικά του προϊόντα (ινοσανίδες μέσης πυκνότητας, καπλαμάδες κ.ά.), το γυαλί και το μέταλλο. Τα αξεσουάρ του μπάνιου (χαρτοθήκη, χαρτοδοχείο, πιγκάλ, σαπουνοθήκη, θήκες κ.ά.) πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές για αντοχή σε υγρασία και σε χημικές ουσίες, καθώς και σε επαφή με το νερό.
Φωτισμός, εξαερισμός και εξοικονόμηση ενέργειας Ιδανικά ο χώρος του μπάνιου πρέπει να έχει πρόσβαση σε φυσικό φωτισμό και
8 Η κύρια διαφορά ανάμεσα στα κεραμικά και στα πορσελάνινα πλακίδια είναι ότι η πορσελάνη είναι πιο αδιαπέραστη από το νερό. Μπανιέρα ελεύθερης τοποθέτησης. © Ceramica Bardelli 9 Εφαρμογή πατητού τσιμεντοκονιάματος σε έντονη απόχρωση σε όλες τις επιφάνειες του μπάνιου. 10 Εφαρμογή ανθυγρής ταπετσαρίας σε μπάνιο. © WallPepper.it
•6
ΔΑΠΕΔΑ: ΕΠΙΣΚΕΥΗ Ή ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
11
1
1
2
2
3 5
3 4
4
5 6
1. Ξύλινο δάπεδο 25 mm. 4. Δοκάρι πατώματος (διαστάσεις ποικίλλουν κατά περίπτωση). 2. Δοκίδες 50 x 45 (mm) 5. Υαλοβάμβακας ή πετροβάμβακας 100 mm. εξισορρόπησης επιπεδότητας. 6. Οροφή από διπλή γυψοσανίδα, 3. Ελαστικό παρέμβυσμα. συνολικού πάχους περίπου 30 mm.
6
1. Ξύλινο δάπεδο 22 mm. 4. Δοκάρι πατώματος (διαστάσεις ποικίλλουν κατά περίσταση). 2. Ανθεκτικό μονωτικό στρώμα 25 mm. 5. Ηχομονωτικό υλικό 100 mm. 3. Ψευδοδάπεδο από ξύλο ή μοριοσανίδα ινών ξύλου 15 mm. 6. Οροφή από δύο γυψοσανίδες, με ολικό πάχος 30 mm.
12
ξύλινη επιφάνεια τρίβεται με γυαλόχαρτο (τρία χέρια), καθαρίζεται, ασταρώνεται και γίνεται η εφαρμογή κατάλληλου βερνικιού.
Δάπεδα από πλακίδια
11 Κεραμικά πλακίδια με εμφάνιση ξύλου. 12 Κατασκευαστικές τομές καρφωτού ξύλινου δαπέδου με θερμομόνωση.
9 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
Τα κεραμικά πλακίδια αποτελούν την πιο δημοφιλή ίσως επιλογή επένδυσης δαπέδου τόσο σε ανακαινίσεις, όσο και σε νέες κατασκευές λόγω των πολυάριθμων πλεονεκτημάτων τους. Είναι ανθεκτικά σε κρούση, κάμψη, υγρασία και πυρκαγιά, είναι εύκολη η εφαρμογή τους ακόμη και επάνω από υφιστάμενο δάπεδο, είναι βολικά στον καθαρισμό και στη συντήρησή τους, δεν απορροφούν βακτήρια και μυρωδιές, διατίθενται σε τεράστια ποικιλία τύπων, μεγεθών, σχεδίων και υφών, είναι οικονομικά και οικολογικά.
Τα σημεία προσοχής για την άρτια εφαρμογή τους είναι τα εξής: • Προετοιμασία υποστρώματος. Προϋπόθεση για την αποφυγή αστοχιών είναι η τοποθέτηση των πλακιδίων επάνω σε λείο, επίπεδο και καθαρό υπόστρωμα. Συνήθως αποτελείται από άοπλο ή ελαφρώς οπλισμένο σκυρόδεμα, γαρμπιλόδεμα ή ελαφροσκυρόδεμα, το οποίο λειτουργεί ως εξομαλυντική στρώση με μεγαλύτερη πρόσφυση για την συγκολλητική ουσία. Σε δάπεδα που εδράζονται επί φυσικού εδάφους, σε δάπεδα επάνω από υγρούς χώρους, σε δάπεδα ελαφροσκυροδέματος και σε αυτά με ενδοδαπέδια θέρμανση συστήνεται η τοποθέτηση στεγανοποιητικής στρώσης. Ως επιφάνεια επίστρωσης
13
ΑΝΤΟΧΗ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΠΛΑΚΙΔΙΩΝ (σύμφωνα με το Porcelain Enamel Institute) Κατηγορία 1
Πλακίδια ελαφριάς καταπόνησης, αποκλειστικά για τοίχους εσωτερικών χώρων.
Κατηγορία 2
Πλακίδια ελαφριάς καταπόνησης, για εσωτερικούς τοίχους και δάπεδα μπάνιων.
Κατηγορία 3
Πλακίδια μέτριας καταπόνησης, για δάπεδα και πάγκους εσωτερικών χώρων.
Κατηγορία 4
Πλακίδια μέτριας / βαριάς καταπόνησης, για όλες τις οικιακές χρήσεις σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους αλλά και για εμπορικούς χώρους μέτριας κίνησης.
Κατηγορία 5
Πλακίδια βαριάς / πολύ βαριάς καταπόνησης για εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους υψηλής κυκλοφορίας.
Πηγή: ΚΤΙΡΙΟ, 2/2016, Κεραμικά πλακίδια για αειφορία, αισθητική, αντοχή.
μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και ένα υφιστάμενο δάπεδο πλακιδίων ή δάπεδο από άλλα υλικά, αρκεί να είναι σε καλή κατάσταση. • Σχεδιασμός τοποθέτησης πλακιδίων. Πριν από την εφαρμογή οποιουδήποτε πλακιδίου θα πρέπει να καθοριστεί η διάταξή τους (π.χ. παράλληλα με συνεχόμενους αρμούς, σε διάταξη ψαροκόκκαλου, πλινθοδομής, με παρεμβολή πλακιδίων διαφορετικού μεγέθους), η κλίση τους σε σχέση με τους τοίχους (παράλληλα ή υπό κλίση, συνήθως 45ο). Και το πάχος του αρμού στο σημείο εκκίνησης θέλει προσεκτική μελέτη, ειδικά σε χώρους στους οποίους οι τοίχοι δεν σχηματίζουν γωνία 90ο μεταξύ τους). Στην επιλογή των παραπάνω
παραμέτρων θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα κοψίματα, που θα απαιτηθεί να γίνουν σε κάθε σενάριο στα πλακίδια, ώστε να χρειαστούν όσο το δυνατό λιγότερα και σε βολικά μεγέθη. Κατά την επίστρωση μεγάλων χώρων (συνεχόμενη επιφάνεια μεγαλύτερη από 50 - 60 m2) συστήνεται η δημιουργία αρμών διαστολής, οι οποίοι επεκτείνονται σε όλο το βάθος τους υποστρώματος. • Επικόλληση πλακιδίων. Η επικόλληση των πλακιδίων γίνεται με ισχυρό τσιμεντοκονίαμα με αναλογία 3:1 με λεπτόκοκκα αδρανή και προσθήκη πλαστικοποιητή ή με τη χρήση κατάλληλης κόλλας, συνήθως ακρυλικής. Η συγκολλητική ουσία εφαρμόζεται επάνω στο υπόστρωμα αρχικά με τη
13 Τα δάπεδα από μωσαϊκό σε μορφή πλακιδίων ή ως χυτό υλικό επανέρχονται δυναμικά στις σύγχρονες τάσεις διαμόρφωσης εσωτερικών χώρων.
• 10
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΞΩΣΤΩΝ & ΔΩΜΑΤΩΝ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
6
τικές στεγανοποιητικές μεμβράνες στο υπόστρωμα, και στη σωστή χάραξη των κλίσεων του δώματος για την απομάκρυνση των νερών. Σε μεγαλύτερους χώρους, όπως είναι τα δώματα, μπορεί κανείς να προσθέσει πισίνα ή φορητό μηχανισμό υδροθεραπείας ή μόνιμη κατασκευή υδροθεραπείας με τον κατάλληλο σχεδιασμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη και η τοποθέτηση υπόστεγου για την ηλιοπροστασία του εξοπλισμού.
ΦΩΤΙΣΜΟΣ
6 Οι λύσεις φωτισμού, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε εξωτερικούς χώρους, είναι ποικίλες και μπορούν να αναδείξουν ιδανικά το σχεδιασμό του χώρου.
5 • ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΕΙΣ ΚΤΙΡΙΩΝ
Οι λύσεις φωτισμού ποικίλλουν σε επίτοιχα φωτιστικά, χωνευτά σε τοίχο ή δάπεδο, επιδαπέδιες φωτιστικές στήλες, σποτ φωτοδιόδων και μικρούς προβολείς. Σε όλες τις περιπτώσεις πρέπει να αποτρέπεται ο κίνδυνος που ενέχουν τα εμφανή καλώδια. Η επιλογή φωτιστικών με εύκαμπτο σκελετό, που προσαρμόζονται σε διαφορετικές θέσεις, προσφέρει τη δυνατότητα πειραματισμού με διαφορετική ατμόσφαιρα περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα φωτισμό προς τα άνω σε περίπτωση συνάθροισης κοινού και
φωτισμό προς τα κάτω σε περιπτώσεις ξεκούρασης και χαλαρής ατμόσφαιρας. Παρόμοιο αποτέλεσμα μπορεί να επιτευχτεί και με ροοστάτες ρύθμισης έντασης του φωτός. Φωτιστικά σώματα μπορούν να προσαρμοστούν και κατά μήκος των δομικών στοιχείων της πέργκολας, των στηθαίων ή των διαδρόμων, που θέλει κανείς να τονίσει. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ New worlds on old roofs - examples of urban compaction, περιοδικό Detail, τεύχος 6, 2001. Martin Wade, 10 balcony design tips, Style at Home Magazine, 2005, (https:// www.styleathome.com/outdoor-living/ article/10-balcony-design-tips). Κωνσταντίνα- Έλλη Μυλωνά, Ξύλινα και συνθετικά δάπεδα σε εξωτερικούς χώρους, περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ, τεύχος 7, σελ.69, 2015. Θεοδοσίου Θεόδωρος, Ενεργειακή συμπεριφορά φυτεμένων δωμάτων, περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ, τεύχος 4, σελ.58, 2013. Πρεφτίτση Φωτεινή, Σύγχρονα κιγκλιδώματα για εξώστες, περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ, τεύχος 8, σελ.75, 2012. Παϊπάη Αγγελική, Ξύλινες πέργκολες, περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ, τεύχος 6, σελ.81, 2011. Σκαρλάτος Παναγιώτης, Κήποι στα δώματα. Χρησιμότητα & αισθητική, περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ, τεύχος 156, σελ.67.
Διαμόρφωση φυτεμένου δώματος στο κέντρο της Αθήνας. Αρχιτεκτονική μελέτη: Gavalas Architects. Φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος.
•6